docFarmacja Praktyczna nr 11 (80) 2014
download 
Reklamacja Transkrypt
Farmacja Praktyczna nr 11 (80) 2014
PRAKTYCZNY MAGAZYN DLA FARMACEUTÓW www.farmacjapraktyczna.pl Farmacja praktyczna POLPHARMA FARMACEUTOM Nr 11 (80) Listopad 2014 Cena: 6,70 zł nauka Niewydolność serca Jak przygotować zawiesinę Aktywne życie z chorobą jest możliwe Bóle kręgosłupa Zawodowa przypadłość farmaceutów temat numeru Wirus w natarciu Czy światu zagraża epidemia gorączki krwotocznej? Precyzyjne wskazówki dla pacjentów spis treści Szanowni Państwo! Aktualności 4Informacje/ciekawostki 10 RAPORT: ebola – czy jest się czego bać? 12Sonda: wirus nie przeraża, mgr farm. Barbara Misiewicz-Jagielak Redaktor Merytoryczna „Farmacji Praktycznej” Za sprawą rozprzestrzeniającej się w Afryce Zachodniej epidemii gorączki krwotocznej, którą z trudem opanowują tamtejsze służby sanitarne, na resztę świata padł blady strach. Podsyciły go pierwsze sygnały mówiące o pojawieniu się śmiercionośnego wirusa w USA i Europie i nie zawsze rzetelne doniesienia mediów. Emocje studzi tymczasem Światowa Organizacja Zdrowia (WHO). Jej przedstawiciele twierdzą co prawda, że kolejne przypadki eboli w Europie są nieuniknione, lecz zarazem zapewniają, że Stary Kontynent jest odpowiednio przygotowany do walki z groźnym wirusem. W kraju resort zdrowia zaręcza, że do przyjęcia potencjalnych pacjentów z gorączką krwotoczną przygotowanych jest 10 kluczowych szpitali zakaźnych. Ponadto od czasu Euro 2012 rodzime porty lotnicze mają wypracowane specjalne procedury na wypadek pojawienia się na pokładzie lądującego samolotu osoby z objawami groźnej choroby zakaźnej. A jak jest naprawdę? Czy rzeczywiście grozi nam epidemia na wielką skalę? Wyjaśnieniem tej kwestii postanowiliśmy zająć się w bieżącym wydaniu „Farmacji Praktycznej”, do którego lektury serdecznie Państwa zachęcamy. 20 Przygotowywanie i przechowywanie zawiesin doustnych REKLAMA Ponieważ zawiesiny doustne sporządzane są przez samych pacjentów, warto dokładnie wyjaśnić im, jak prawidłowo wykonać i przechowywać lek w tej postaci Farmacja Praktyczna® Redaktor Merytoryczna: Barbara Misiewicz-Jagielak Redaguje Zespół: Dominika Bandurska, Dagmara Bąk, Michał Borysiuk, Anna Cielemęcka, Marta Gawrylik, Justyna Grudniak, Monika Jasłowska, Magdalena Kochańska, Marcin Lewandowski, Barbara Misiewicz-Jagielak, Joanna Ordańska-Kucińska, Paulina Pol, Bożenna Płatos, Anna Robak-Reczek, Patryk Starak, Wiktor Zajchowski. ale uczeni powinni działać... Prawo 14zapytaj eksperta Op ieka farmaceutyczna 19zespół stopy cukrzycowej (ZSC) 20przygotowywanie i przechowywanie zawiesin doustnych 24kamica nerkowa – czym jest i jak sobie z nią radzić? 26zawodowy ból pleców 28psychologia: I jak tu zapamiętać nazwy tych wszystkich leków... Prowadzenie apteki 30Kategoryzacja – merchandising a sezonowość 34likwidacja apteki – minimalizacja strat Nauka 36Eplerenon w standardzie leczenia niewydolności serca Życie jest piękne 40pewna siebie Z pirolam szampon 42Zielnik apteczny 44z życia farmaceuty 45pomysły na prezent 46kuchnia farmaceutyczna 48kultura 50krzyżówka Na zlecenie: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa Wydawca: Valkea Media SA, ul. Elbląska 15/17, 01-747 Warszawa Redaktor naczelny: Łukasz Kuźmiński Dyrektor projektu: Tomasz Opiela Projekt graficzny: Krzysztof Pietrasik farmacja praktyczna 11/2014 3 informacje Sparaliżowany od Szkoły bez pasa w dół odzyskał „śmieciowej czucie w nogach żywności” Polscy lekarze dokonali przełomu nowe zasady żywienia uczniów Sejm znowelizował ustawę o bezpieczeństwie żywności i żywienia. Nowe przepisy przewidują, że w szkołach (oprócz placówek dla dorosłych), przedszkolach i tzw. innych formach wychowania przedszkolnego nie będzie można sprzedawać niezdrowej żywności, np. chipsów czy „fast foodów”. Zakazane będzie też podawanie i reklamowanie „śmieciowego jedzenia” w tych placówkach – donosi internetowe wydanie „Gazety Wyborczej”. Za nieprzestrzeganie zakazu będą grozić kary pieniężne od 1 tys. do 5 tys. zł. Dyrektor placówki będzie mógł też rozwiązać umowę z firmą cateringową lub właścicielem sklepiku. Zgodnie z nowelizacją grupy produktów spożywczych, które będzie można sprzedawać dzieciom i młodzieży, określi w rozporządzeniu Minister Zdrowia. W przepisach wykonawczych zostaną też zapisane wymagania, jakie będzie musiało spełniać jedzenie podawane np. w szkolnych stołówkach. Wydając rozporządzenie, minister będzie miał obowiązek uwzględnić wartości odżywcze i zdrowotne środków spożywczych oraz normy żywienia dzieci i młodzieży. źródło: Wyborcza.pl Słowa kluczowe: • zdrowa żywność • żywienie w szkołach 4 farmacja praktyczna 11/2014 Słowa kluczowe: • paraliż • przerwanie rdzenia kręgowego • glejowe komórki węchowe w medycynie – informuje Tvn24.pl Wrocławscy lekarze z Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu we współpracy z kolegami z Wielkiej Brytanii dokonali przełomu w medycynie – za ich sprawą sparaliżowany od pasa w dół mężczyzna odzyskał czucie w nogach. Może zrobić samodzielnie kilka kroków i jeździć samochodem. Operację wykonano 40-letniemu mężczyźnie, który kilka lat temu został kilkukrotnie dźgnięty nożem. Ciosy spowodowały przerwanie rdzenia kręgowego. Od tamtego czasu do teraz mężczyzna od pasa w dół był całkowicie sparaliżowany. Wrocławscy lekarze z zespołu dra Pawła Tabakowa z Kliniki Neurochirurgii Uniwersytetu Medycznego we Wrocła- wiu zastosowali nowatorską metodę, podczas której w miejsce przerwanego rdzenia kręgowego wszczepili tzw. glejowe komórki węchowe. Lekarze musieli najpierw z mózgu pobrać zdrową tkankę. Później przez kilka tygodni mnożyli odpowiednie komórki, po czym wszczepili je – wraz z fragmentem nerwu pobranego z nogi pacjenta – w miejsce przerwanego rdzenia. To pierwszy przypadek w historii, kiedy sparaliżowanemu z przerwanym rdzeniem kręgowym udało się przywrócić czucie i kontrolę nad mięśniami. źródło: Tvn24.pl Grypa: za mało szczepień Szczepienie przeciwko grypie to najtańsza i najskuteczniejsza metoda profilaktyki tej choroby – przekonuje szefowa Krajowego Ośrodka ds. Grypy, prof. Lidia Brydak. Dodaje, że z tych szczepień korzysta jednak zbyt mało Polaków, bo zaledwie 3,75%. Z danych Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny, na które powołuje się serwis Rynekzdrowia.pl, wynika, że liczba zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę w sezonie 2013/2014 wyniosła 2,7 mln przypadków. Odnotowano również ponad 9 tys. hospitalizacji oraz 15 zgonów. Prof. Brydak przyznaje, że najwięcej zachorowań na grypę jest w grupie osób po 65. r.ż., choć wiele samorządów oferuje dla seniorów bezpłatne szczepienia przeciwko grypie. źródło: Rynekzdrowia.pl Słowa kluczowe: • grypa • szczepienia • profilaktyka • seniorzy • Krajowy Ośrodek ds. Grypy www.farmacjapraktyczna.pl informacje Trudna sztuka reklamy Reklama jest dziś jednym z podstawowych narzędzi sprzedaży i sposobem na odróżnienie się od konkurencji. Założenie podstawowe jest niezmienne: przedstawić produkt w sposób jak najkorzystniejszy i zachęcić klientów do jego nabycia. Jednak duża konkurencja w branży reklamy i konieczność kreowania coraz bardziej zaskakujących i nowatorskich idei sprawiły, że niektóre spoty reklamowe przestają być zgodne ze sztuką jej prowadzenia. Co więcej, przestają być zgodne z prawem i normami etycznymi. Firmy farmaceutyczne stają dziś przed dużym wyzwaniem, by sprostać oczekiwaniom kodeksowo-etycznym z jednej strony, a z drugiej oczekiwaniom sprzedażowym. Jak trudno zachować równowagę pomiędzy oczekiwaniami biznesowymi a działaniami etycznymi przekonała się w ostatnim czasie firma Pfizer Trading Polska Sp. z o.o. Chodzi o ostatnie spoty telewizyjne dotyczące produktu leczniczego POLOCARD. We wrześniu tego roku zespół orzekający Komisji Etyki Reklamy działający przy Związku Stowarzyszeń Rady Reklamy stwierdził naruszenie norm Kodeksu Etyki Reklamy i niezgodność z poczuciem odpowiedzialności społecznej reklamy POLOCARD. Reklama ta przedstawiała dziadka grającego na gitarze z wnuczkiem. Po chwili gry dziadek znikał, a dziecko zostawało samo. Wykorzystanie strachu przed chorobą i śmiercią tworzyło motyw reklamy produktu. Zmiany na rynku OTC Jak wynika z najnowszego raportu firmy badawczej PMR „Rynek produktów OTC w Polsce 2014. Prognozy rozwoju na lata 2014-2019”, w 2013 r., po niekorzystnym roku 2012, rynek produktów OTC osiągnął wartość 9,6 mld zł i zanotował najwyższy od 2010 r. wzrost. Pozytywny wpływ na dynamikę rynku w 2013 r. miały głównie trendy epidemiologiczne oraz stabilizacja rynku po zawirowaniach, jakie nastąpiły po wejściu w życie ustawy refundacyjnej. Rynek produktów OTC rozwijał się w roku 2013 z 7,6% dynamiką. Rozwój rynku był napędzany m.in. przez rekordowo wysoką liczbę zanotowanych przypadków zachorowań na grypę w roku 2013 (3,2 mln zachorowań). Istotne dla rozwoju rynku OTC w 2013 r. były też: fakt ukierunkowania aptek na produkty OTC związany również z trendem rozwoju marek własnych produktów OTC, wzrost nakładów na reklamę w segmencie produktów OTC oraz wprowadzanie na rynek nowych produktów. źródło: PMR Słowa kluczowe: • rynek leków • produkty OTC • zachorowania na grypę • ustawa refundacyjna W ostatnim czasie inna reklama Pfizer, również produktu POLOCARD, została zakwestionowana przez Polski Związek Producentów Leków bez Recepty (PASMI). Nierzetelnie skonstruowany przekaz reklamy wprowadzał odbiorcę w błąd, sugerując, że różowa otoczka leku niesie ze sobą wyjątkową korzyść jaką jest ochrona żołądka. Okazuje się jednak, że wszystkie obecne na rynku leki zawierające kwas acetylosalicylowy w dawce kardioprotekcyjnej, czyli takie jak POLOCARD, wykazują dokładnie takie same działanie, a różowa otoczka leku nie ma na to wpływu. źródło: Polpharma Biuro handlowe sp. z o.o. Wielkie protesty we Francji Farmaceuci, ale też komornicy, notariusze, lekarze i przedstawiciele innych profesji regulowanych przeprowadzili na początku października br. w całej Francji akcję protestu przeciwko zapowiedzianej przez rząd deregulacji ich zawodów – donosi Tvn24bis.pl. Na celowniku strajkujących znalazł się zaanonsowany w lipcu br. przez rząd projekt ustawy o wzroście gospodarczym, który kwestionuje stawki i monopol w zawodach reglamentowanych. Na czas protestu zamknięto ponad 90 proc. aptek (otwarte pozostały apteki dyżurne). Zamknięte były również – niekiedy tylko przez kilka godzin – gabinety lekarskie. źródło: Tvn24bis.pl farmacja praktyczna 11/2014 5 REKLAMA informacje Prezydent podpisał ustawę Pacjenci będą mogli ubiegać się o zwrot kosztów leczenia za granicą. Prezydent Bronisław Komorowski podpisał ustawę wdrażającą dyrektywę transgraniczną – informuje serwis Medexpress.pl. Nowelizacja reguluje kwestię zwrotu kosztów leczenia za granicą. NFZ będzie finansował świadczenia, które przysługują pacjentom w Polsce (są w tzw. koszyku świadczeń gwarantowanych). Dyrektywa transgraniczna pozwala każdemu obywatelowi leczyć się w dowolnym kraju UE. Za jego leczenie musi zapłacić płatnik kraju, z którego pochodzi, ale dotyczy to jedynie procedur w trybie jednodniowym. Pacjenci będą mogli się ubiegać o zwrot kosztów z NFZ do wysokości kwoty, jaka jest refundowana w Polsce. Dodatkowo Fundusz będzie musiał przygotować bazę placówek dla obcokrajowców wykonujących procedury, które są finansowane w ramach dyrektywy transgranicznej. Z kolei polskie szpitale na chorych z zagranicy będą mogły zarabiać bez limitów. źródło: Medexpress.pl Słowa kluczowe: • dyrektywa transgraniczna • Narodowy Fundusz Zdrowia 6 farmacja praktyczna 11/2014 Większość chorych na schizofrenię lekceważy zalecenia lekarza Słowa kluczowe: • schizofrenia • terapia • WHO Utrata pracy, skreślenie z listy studentów czy problemy rodzinne to częste sytuacje, z którymi muszą zmagać się pacjenci cierpiący na schizofrenię. Systematyczne przyjmowanie leków w większości przypadków pozwala na normalne funkcjonowanie w społeczeństwie. Jednak aż 70% chorych nie stosuje się do zaleceń lekarskich – czytamy w serwisie „Medycyna Praktyczna”. Polscy specjaliści zwracają uwagę na to, że rozwiązaniem problemu są nowoczesne, długo działające leki przyjmowane w formie iniekcji. Niestety, dostęp do nich w naszym kraju nadal jest ograniczony. Według Światowej Organizacji Zdrowia ponad 21 mln ludzi na świecie cierpi na schizofrenię. W większości przypadków choroba rozwija się między 15. a 30. r.ż. Nieleczone objawy wyłączają chorego z życia zawodowego, towarzyskiego i rodzinnego, dlatego schizofrenia dotyka zarówno pacjenta, jak i jego bliskich. Nowoczesna, kompleksowa i systematyczna terapia w większości przypadków umożliwia jednak normalne funkcjonowanie chorego w społeczeństwie. źródło: Medycyna Praktyczna Co lekarz miał na myśli? ko nk u rs ! Zapraszamy wszystkich farmaceutów do wzięcia udziału w nowym konkursie „Co lekarz miał na myśli?”. Na stronie internetowej naszego magazynu (w zakładce: AKTUALNE KONKURSY) umieściliśmy nieczytelnie wypełnioną receptę. Jeśli uda się Państwu rozszyfrować znajdujące się na niej nazwy i dawki leków prosimy przesłać je mailem (najpóźniej do 21.12.2014 r.) na adres naszej redakcji, za pośrednictwem naszej strony internetowej. Osoby, które prześlą do nas maila z prawidłowymi nazwami i dawkami leków, mają szansę otrzymać nagrody ufundowane przez firmę Polpharma. Regulamin i szczegóły na stronie: www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl FP/136/11-2014 dyrektywa transgraniczna REKLAMA REKLAMA ciekawostki Czy glukometr może być designerski? Polacy opracowują lek na stwardnienie zanikowe boczne Słowa kluczowe: • stwardnienie zanikowe boczne (SLA) • komórki macierzyste Chorzy na stwardnienie zanikowe boczne wreszcie zyskali nadzieję na terapię. I to dzięki polskim naukowcom – informuje serwis Gazeta.pl. Może. Taki jest glukometr AccuChek Performa Nano dedykowany szczególnie młodym i aktywnym osobom, które zwracają uwagę na wygląd przedmiotów wokół nich – także tych przeznaczenia medycznego. Cechuje go dokładność pomiaru, niewielki rozmiar i nowoczesny design. Ponadto Accu-Chek Performa Nano jest wyposażony w wiele funkcji i usprawnień, ułatwiających codzienne życie z cukrzycą. Mimo że samo urządzenie jest bardzo małe – wyświetlacz jest duży i podświetlany, co ułatwia odczyt wyniku. Przy kilku badaniach dziennie znaczenie ma to, że pomiar trwa 5 sekund, a do jego przeprowadzenia potrzebna jest mała kropla krwi – tylko 0,6 µl. Osoby z typem 1 cukrzycy mierzą poziom cukru we krwi zarówno przed posiłkiem, jak również po. Pomocna w tym będzie funkcja oznaczenia wartości glikemii przed i poposiłkowej oraz oznaczania wyników specjalnych. A dla bezpieczeństwa zapominalskich Accu-Chek Performa Nano posiada funkcję przypominania o konieczności wykonania pomiaru po posiłku. Więcej informacji na: www.accu-chek.pl 8 farmacja praktyczna 11/2014 Choroba – zwana w skrócie SLA (od łacińskich słów sclerosis lateralis amyotrophica) – polega na porażeniu neuronów ruchowych. Prowadzi do stopniowego upośledzania kolejnych mięśni ciała. Od postawienia diagnozy do momentu, gdy paraliż obejmie mięśnie oddechowe i doprowadzi do śmierci chorego, mija średnio od trzech do pięciu lat (fizyk Stephen Hawking żyje z tą diagnozą znacznie dłużej, ale to fenomen, który lekarze nie bardzo rozumieją). Do tej pory na świecie przetestowano blisko 150 substancji potencjalnie leczniczych w przypadku SLA. Spośród nich badania kliniczne pozytywnie przeszła zaledwie jedna: riluzol. Przedłuża on życie chorym na SLA średnio o zaledwie trzy miesiące. Rewolucyjna w tym względzie może okazać się terapia, nad którą pracuje prof. Wojciech Maksymowicz, neurochirurg, Dziekan Wydziału Nauk Medycznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, inicjator i kierownik badań nad nową terapią SLA. Terapia, którą prof. Maksymowicz postanowił rozwinąć w swoim laborato- rium, polega na przeszczepie komórek mezenchymalnych. Pod tą nazwą kryje się grupa komórek macierzystych ze szpiku kostnego pacjenta, od którego są pobierane i namnażane w laboratorium. To – jak wskazują uczeni – rozwiązuje jednocześnie dwa problemy. Pierwszy – etyczny, gdyż nie są to komórki embrionalne czy płodowe. A drugi to problem przyjęcia przeszczepu, ponieważ jako komórki własne nie są odrzucane przez organizm pacjenta. Prace nad nową terapią są aktualnie w fazie badań. źródło: Gazeta.pl Lekarz w smartfonie? Kontrolują pracę serca, monitorują sen, a nawet badają przebieg ciąży. Mobilne aplikacje zdrowotne powstają jak grzyby po deszczu i choć eksperci są zgodni, że lekarzy nie zastąpią, to w niektórych przypadkach mogą zaoszczędzić wizytę w przychodni zdrowia. Wiedzą też o tym giganci z branży IT, jak Apple, Facebook i Google, którzy rozwijają swoje urządzenia, dostrzegając rosnącą modę na zdrowy styl życia – donosi Tvn24bis.pl. Początkowo były to tylko aplikacje mierzące kroki, dystans i obliczające na podstawie tych danych oraz ciężaru ciała użytkownika liczbę spalonych kalorii. Aktualnie przy użyciu smartfona możemy np. zbadać dokładny czas naszego snu oraz jego fazy, zmierzyć sobie ciśnienie lub poziom cukru we krwi. źródło: Tvn24bis.pl Słowa kluczowe: • zdrowotne aplikacje mobilne • branża IT • parametry życiowe • smartfony www.farmacjapraktyczna.pl raport Ebola – czy jest się czego bać? Z dotychczasowych doświadczeń w USA i Hiszpanii wynika, że pacjent z rozwiniętą chorobą zagraża przede wszystkim personelowi medycznemu. autorka: JOLANTA MOLIŃSKA dziennikarka, publikuje m.in. na łamach „Newsweek’a” i „Focus’a” O każdym kolejnym przypadku wykrycia wirusa Ebola poza Afryką grzmią wszystkie media na świecie. Na forach polskich portali internetowych pod takimi informacjami pojawiają się opinie, że należy zamknąć granice albo przynajmniej nie wpuszczać do kraju nikogo, kto przebywał w ostatnim czasie w Afryce. Boimy się Eboli, bo nie ma na nią szczepionki, śmiertelność w przypadku tej choroby jest wysoka, a także dlatego, że dość łatwo się nią zarazić. I to nie tylko przez kontakt z krwią i innymi płynami ustrojowymi chorego, ale także dotykając rzeczy, z których korzystał. Wirus wnika do organizmu przez nawet najmniejsze uszkodzenia skóry oraz poprzez błony śluzowe. Strach przed pandemią Okazuje się więc, że blisko sto lat po pandemii „hiszpanki”, która pochłonęła co najmniej 50 mln ofiar w Europie, Azji, Afryce i Ameryce Północnej, lęk przed chorobą mogącą opanować świat nadal jest żywy. Tym bardziej, że w zestawieniu z tymi sprzed wieku dzisiejsze możliwości przemieszczania się ludzi między kontynentami, a co za tym idzie rozprzestrzeniania się wirusa, są nieporównywalnie większe. Na szczęście równolegle w tym samym czasie prężnie rozwinęła się także medycyna, dając możliwość skutecznego wspomagania naturalnych mechanizmów odpornościowych człowieka w walce z wirusem. Nie bez znaczenia jest fakt, że coraz szybciej się go wykrywa. Pod koniec października br. Francuzi poinformowali o opracowaniu testu na obecność wirusa dającego wynik w mniej niż kwadrans. Amerykanie zaś zapowiadali, że w swoim teście zejdą poniżej 10 minut. Zła informacja jest taka, że prace nad szczepionką ciągle jeszcze nie zostały ukończone. WHO zapowiada, że będzie ona dostępna w przyszłym roku. Nie zanosi się, by do tego czasu udało się ograniczyć rozmiary epidemii w Afryce Zachodniej. Chorych ciągle przybywa. – Ryzyko epidemii zagrażającej całemu światu jest bardzo niskie – uważa jednak Jan Bondar, rzecznik prasowy Głównego Inspektora Sanitarnego. Dlaczego? 10 farmacja praktyczna 11/2014 Boimy się Eboli, bo nie ma na nią szczepionki, śmiertelność w przypadku tej choroby jest wysoka, a także dlatego, że dość łatwo się nią zarazić – W Europie, czy w USA nie ma naturalnego rezerwuaru wirusa, czyli nietoperzy owocowych i niektórych gatunków małp – tłumaczy i dodaje, że mimo iż epidemia w Afryce Zachodniej trwa od początku roku, było bardzo mało przypadków zarówno zawleczenia choroby do krajów poza kontynentem afrykańskim, jak i przypadków zakażenia wirusem w tych krajach. – To, co nam grozi, to ewentualne pojedyncze przypadki zawleczeń. Zresztą ryzyko w przypadku Polski jest znacznie niższe niż w przypadku Francji, Belgii czy innych krajów o kolonialnej przeszłości, w których na lotniskach codziennie ląduje po kilka samolotów z pasażerami z Afryki Zachodniej – uspokaja Jan Bondar. – Oczywiście takie ryzyko potencjalnie istnieje. Po dotychczasowych doświadczeniach w USA i Hiszpanii widać, że pacjent z rozwiniętą chorobą zagraża przede wszystkim personelowi medycznemu. Dobrze się więc stało, że podjęto decyzję o doposażeniu niektórych szpitali. Oczywiście do ideału www.farmacjapraktyczna.pl raport droga jeszcze daleka, potrzebne są np. szkolenia pielęgniarek i lekarzy. Ale nawet jeśli nie przydarzy się taki przypadek, to wysiłek dziś włożony przyda się w przyszłości – dodaje. Pierwszy front walki z Ebolą Zanim jednak pacjent trafi do szpitala, należy zrobić wszystko, by jak najszybciej go zdiagnozować, odizolować od innych osób oraz odpowiednio zająć się tymi, które miały już z nim kontakt. Dlatego tak ważne są procedury wdrażane na lotniskach całego świata w stosunku do osób przylatujących z krajów o podwyższonym ryzyku. Pod koniec października zaostrzyły je trzy stany USA – Nowy Jork, Illinois i New Jersey, wprowadzając obowiązkową 21-dniową kwarantannę dla personelu medycznego powracającego z Afryki Zachodniej. Okazało się bowiem, że dotychczas stosowane sposoby zawiodły – system kontroli na lotnisku JFK nie wyłapał lekarza, który 17 października br. wylądował w porcie lotniczym, a 23 października stwierdzono, że ma objawy Eboli. 33-letni Amerykanin pracował dla organizacji „Lekarze bez granic”, pomagając cierpiącym na tę chorobę mieszkańcom Gwinei. Na polskich lotniskach procedury na wypadek pojawienia się na pokładzie lądującego samolotu osoby z objawami groźnej choroby zakaźnej były ćwiczone jeszcze przy okazji przygotowań do Euro 2012. Wtedy też wyposażono porty lotnicze w odpowiedni sprzęt, m.in. zapewniający możliwość błyskawicznej izolacji chorego. Co z pozostałymi pasażerami? – Najbliżsi sąsiedzi chorego oraz personel samolotu, który miał z nim styczność, byliby poddani kwarantannie do momentu wykluczenia zakażania wirusem Ebola – mówi Jan Bondar. – Natomiast pozostali otrzymaliby informację o konieczności obserwacji swego stanu zdrowia i instrukcję, jak postąpić, gdyby ten stan się pogorszył. Czy ten system właściwie zadziała? Obyśmy nie musieli się o tym przekonać. Na razie jego możliwości prezentowane są jedynie w mediach. Jak w Polsce, taki i na całym świecie obok materiałów dziennikarskich rzetelnie informujących o zagrożeniu Ebolą Wirus w liczbach: Epidemia gorączki Ebola rozpoczęła się w lutym tego roku w trzech krajach afrykańskich. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z 22 października 2014 r. zachorowało na nią 9978 osób, w tym 4917 osób zmarło. Najgorsza jest sytuacja w Liberii, gdzie na 4,294 mln obywateli, odnotowano 4665 zachorowań (blisko 47 proc. wszystkich przypadków) i aż 2705 zgonów (55 proc. ogólnej liczby). W Sierra Leone (niewiele ponad 6 mln mieszkańców) obecność Eboli stwierdzono u 3706 osób, z czego 1259 nie udało się uratować. Bilans Gwinei (liczącej 11,75 mln mieszkańców) to 1440 rozpoznań i 904 ofiary. Przypadki wirusowej gorączki Ebola odnotowano także w dwóch innych krajach afrykańskich. Są one jednak dużo mniej liczne, stwierdzono je na terenach wiejskich, ponadto zostały wywołane przez inny szczep wirusa niż ten występujący w Liberii, Sierra Leone czy Gwinei. W Demokratycznej Republice Konga (71,713 mln obywateli) zachorowało 66 osób, z czego aż 49 zmarło. Zaś na terenie Mali (13,278 mln mieszkańców) 24 października 2014 r. wykryto Ebolę po raz pierwszy – u trzyletniego dziecka, które przyjechało do tego kraju z Gwinei. źródło: http://gis.gov.pl/ z 25 października br. Na polskich lotniskach procedury na wypadek pojawienia się na pokładzie lądującego samolotu osoby z objawami groźnej choroby zakaźnej były ćwiczone jeszcze przy okazji przygotowań do Euro 2012 i mających na celu sprawdzenie przygotowania naszego kraju do zmierzenia się z wirusem, są też typowo „tabloidowe”, przerysowane relacje, które mają wzbudzić strach. – Nie tylko media sieją panikę, również części osób odpowiedzialnych za zarządzanie kryzysowe udziela się poczucie zagrożenia – twierdzi Jan Bondar. – Jako osoby podejrzane o zakażenie kwalifikowani są ludzie, którzy nigdy nie byli w Liberii, Gwinei czy Sierra Leone. Może to mieć negatywne konsekwencje dla pacjenta, ponieważ diagnostyka w kierunku Eboli opóźnia diagnostykę na przykład w kierunku malarii. I choć dziś mówi się głównie o Eboli, trzeba pamiętać, że ten wirus w Afryce zabija jednak nadal o wiele mniej osób niż wspomniana malaria czy wirus HIV. Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl farmacja praktyczna 11/2014 11 sonda Wirus nie przeraża, ale uczeni powinni działać... Czy powinniśmy bać się wirusa Eboli? Czy polskie służby są gotowe przeciwdziałać epidemii? Odpowiedzi na pytania postawione w naszej sondzie jak zawsze szukamy wśród Czytelników „Farmacji Praktycznej”. oprac.: mgr farm. MICHAŁ MAŃKA mgr farm. Małgorzata Jaroszek kierownik apteki z Katowic Nie zaobserwowałam osobiście wśród pacjentów naszej apteki jakiegoś większego zaniepokojenia epidemią wirusa Ebola. Przyznam też, że od początku pojawienia się doniesień o pierwszym zakażeniu nie było dotychczas żadnych pytań od pacjentów. Mimo to uważam, że jest się czego obawiać, ponieważ większość przypadków zakażeń okazuje się śmiertelna. Niemniej jednak nie wydaje mi się, żeby doszło do rozprzestrzenienia się epidemii na Europę, w tym Polskę. Na świecie istnieje wiele organizacji mikrobiologicznych i wirusologicznych oraz Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), które czuwają nad tym, aby wirus nie rozprzestrzeniał się poza granice Afryki Zachodniej. Nie uważam, aby ta epidemia miała się przerodzić w pandemię. Nie uważam, aby ta epidemia miała się przerodzić w pandemię mgr farm. MAŁGORZATA JAROSZEK mgr farm. Joanna Pietrzak farmaceutka z Olsztyna Pracuję w dwóch różnych aptekach „na dyżury” i słyszałam tylko raz dyskusję jednej pacjentki z koleżanką z pracy na temat wirusa. Ale z tego, co słyszałam, ta osoba nie tyle była zaniepokojona, co zwyczajnie rozmawiała na temat epidemii. Była to osoba związana ze służbą medyczną. Poza tym nie byłam świadkiem innej dyskusji na ten temat w aptece. Nie odniosłam też wrażenia, by ktokolwiek z pacjentów odczuwał zaniepokojenie z powodu epidemii w Afryce. W Polsce mamy i tak sporo problemów związanych ze służbą zdrowia. Dlatego uważam, że na razie wirus Eboli nie zaprząta głowy polskim pacjentom aptecznym. Czy polskie służby są dobrze przygotowane? Przypuszczam, że skoro jesteśmy krajem cywilizowanym i odpowiedzialnym, służba zdrowia na pewno jest przygotowana na wszelkie realnie grożące niebezpieczeństwa, jak w każdym unij- mgr farm. Paweł Motyl farmaceuta z Zielonej Góry Pacjenci raczej nie pytają farmaceutów o wirus Ebola, co wskazuje na to, że widocznie nie są zaniepokojeni zakażeniem tym patogenem. Wydaje mi się, że po prostu zbyt daleko jesteśmy od krajów, gdzie ten wirus sieje spustoszenie. Przy międzynarodowym wsparciu obszar zakażeń powinien się sukcesywnie zmniejszać, mimo braku odpowiedniego leku „celującego” w organizm wirusa. Trudno określić, czy polskie służby medyczne są dobrze przygotowane na wypadek inwazji wirusa Ebola, ale z drugiej strony, nie wydaje się to realne na chwilę obecną. Uważam jednak, że wiedza na temat możliwości zakażenia i jego objawów powinna być rozpowszechniana szczególnie wśród lekarzy nieposiadających specjalizacji z epidemiologii lub chorób zakaźnych, a także pielęgniarek i farmaceutów. Niestety nie ma żadnych informacji skierowanych specjalnie do aptek. Może dlatego, żeby nie wywoływać niepotrzebnej paniki wśród pacjentów naszych placówek, które są odwiedzane znacznie częściej niż gabinety lekarskie. 12 farmacja praktyczna 11/2014 www.farmacjapraktyczna.pl sonda nym kraju. Dziś wielkich epidemii już nie ma. Współczesna farmacja, biotechnologia i medycyna są na tak wysokim poziomie, że naukowcy są w stanie zaprojektować i zsyntetyzować konkretną cząsteczkę leku (w tym przypadku leku biologicznego, np. przeciwciała monoklonalnego czy szczepionki). To kwestia czasu i funduszy. Ale skoro koncerny farmaceutyczne wyszły z inicjatywą wzajemnej współpracy w zakresie opracowania skutecznego antidotum na Ebolę, to należy przypuszczać, że tak się stanie. Potrzeba jest matką wynalazków! mgr farm. Katarzyna Szałek farmaceutka z Krakowa Międzynarodowe zaniepokojenie epidemią spowodowaną wirusem EV nie udziela się naszym pacjentom. Wiąże się to prawdopodobnie z niską wiedzą na temat zagrożeń związanych z zakażeniem. Nie dziwi mnie to, ponieważ z roku na rok w Polsce przybywa raczej zakażeń wirusem HIV lub HCV. Myślę, że epidemia EV to temat konsekwentnie rozdmuchiwany przez niemedyczne media, co może się przyczynić do paniki w krajach, gdzie to zagrożenie rzeczywiście istnieje. I nie jest to dmuchanie na zimne. Należałoby się raczej skupić na merytoryce sytuacji i podejmowaniu konkretnych decyzji medycznych i środków zaradczych tam, gdzie problem istnieje lub potencjalnie może w najbliższej przyszłości zaistnieć. Od tego są m.in. stopnie zagrożenia przypisywane konkretnym krajom. Wystarczy spojrzeć, jaki status ma nasz kraj i słuchać wypowiedzi medyków specjalistów. Szum informacyjny, tworzenie reportaży itp., to gorzej niż sama epidemia. Polskie służby nie mają się na co przygotowywać, dopóki nie istnieje realna groźba wybuchu epidemii w Europie. Warto wspomnieć, że Polska – w odróżnieniu od wielu krajów Europy Zachodniej – nie ma żadnych połączeń lotniczych z Zachodnią Afryką. Nie należy więc panikować. Anachroniczne wydaje mi się myślenie o pandemiach w czasach szybkiego rozwoju procesu powstawania nowych leków. Wystarczy zajrzeć na stronę Urzędu Rejestracji, gdzie można sprawdzić, ile nowych leków zostało zarejestrowanych w Polsce w danym miesiącu. mgr farm. Andrzej Jaskóła farmaceuta z Warszawy Jak dotąd żaden pacjent nie radził się mnie odnośnie zakażenia wirusem Ebola. Sytuacja jest na pewno bardzo poważna w krajach, gdzie wirus się rozprzestrzenił oraz tam, gdzie wirus może zostać łatwo przywleczony. Nie można lekceważyć żadnego przypadku Nie można lekceważyć żadnego przypadku śmiertelnego. Każda taka sytuacja powinna nieść za sobą kolejny krok w poszukiwaniu szczepionki DNA mgr farm. ANDRZEJ JASKÓŁA śmiertelnego. Każda taka sytuacja powinna nieść za sobą kolejny krok w poszukiwaniu szczepionki DNA. Paradoks jednak polega na tym, że badania nad skutecznym środkiem przeciw wirusowi Ebola mogą być prowadzone w krajach, gdzie istnieje 4. poziom biobezpieczeństwa. W sytuacji zagrożenia międzynarodowego pandemią nie można sobie pozwolić na badania zakrojone na szeroką skalę, dlatego według mnie szczepionka powstanie dopiero po pokonaniu tej epidemii. Wtedy laboratoria będą miały „pozwolenie” na badanie wirusa Ebola po wyjęciu z niego genu. Jest jeszcze jedna rzecz, na którą trzeba zwrócić uwagę – istnieją cztery rodzaje wirusa Ebola występujące w okolicach Afryki Środkowej i Zachodniej. Będzie więc potrzebne genetyczne „rozpracowanie” każdego wirusa i przyporządkowanie go do właściwej grupy. Biorąc pod uwagę fakt, że obecna epidemia jest najdłuższą epidemią wirusa Ebola od czasu pierwszego zakażenia z lat 70. ubiegłego wieku. Nie można więc pozwolić sobie na lekceważenie zagrożenia, tylko zacząć działać. Mam tu na myśli szerokie grono specjalistów lekarzy naukowców i biologów molekularnych. Co ważne, część naukowców uważa, że obecnie zakażający szczep wirusa Ebola może przejść mutację i wtedy wygrać z wirusem będzie jeszcze trudniej. Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl farmacja praktyczna 11/2014 13 R E K L A M A prawo Zapytaj eksperta Na pytania Czytelników naszego miesięcznika, nadesłane do redakcji za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl, odpowiada mecenas Bartłomiej Kochlewski. autor: mecenas Bartłomiej Kochlewski adwokat z kancelarii Pietrzak, Siekierzyński, Bogen, prawnik specjalizujący się w przepisach prawa pracy i regulacjach dotyczących branży farmaceutycznej J ak długo swą ważność zachowuje egzamin na technika farmacji, przy założeniu, że: a) podjęto staż, który został jednak przerwany; b) w ogóle nie rozpoczęto stażu. Uzyskanie dyplomu technika farmaceutycznego powoduje, że osoba ta uzyskuje wykształcenie technika farmaceutycznego. Przepisy nie regulują kwestii, w jakim momencie absolwent powinien podjąć wymagany przepisami staż. Oznacza to, że od momentu ukończenia szkoły staż można podjąć w dowolnym czasie. Jednak warunkiem rozpoczęcia pracy w aptece jako technik farmacji jest odbycie właśnie wskazanego dwuletniego stażu. Gdy absolwent studiów podejmie staż i musi go przerwać, czas trwania 2-letniej praktyki ulega przedłużeniu w przypadku: 1) pracy w niepełnym wymiarze czasu, 2) nieprzerwanej niezdolności do pracy, o której mowa w art. 92 § 1 Kodeksu Pracy, przez okres dłuższy niż 14 dni, 3) urlopu macierzyńskiego, 14 farmacja praktyczna 11/2014 Zgodnie z art. 94a ust. 1 Prawa farmaceutycznego zabroniona jest reklama aptek i punktów aptecznych oraz ich działalności 4) powołania po zakończeniu nauki do odbycia przeszkolenia wojskowego, 5) urlopu wychowawczego, nie dłużej jednak niż o rok, 6) urlopu bezpłatnego, nie dłużej jednak niż o 3 miesiące, 7) niezrealizowania programu praktyki w związku z ciążą odbywającej praktykę lub sprawowania opieki nad dzieckiem do lat 4. Wówczas przedłużenie czasu trwania praktyki obejmuje okres do pełnego wymiaru czasu pracy. Czy umieszczenie na samochodzie samoprzylepnego plakatu z informacjami na temat adresu apteki, godzin otwarcia i numerami telefonów do apteki może być odebrane przez nadzór farmaceutyczny jako reklama placówki? Zgodnie z art. 94a ust. 1 Prawa farmaceutycznego zabroniona jest reklama aptek i punktów aptecznych oraz ich działalności. Nad przestrzeganiem tych przepisów nadzór sprawuje wojewódzki inspektor farmaceutyczny. W razie stwierdzenia naruszenia przepisów wojewódzki inspektor farmaceutyczny nakazuje, www.farmacjapraktyczna.pl R E K L A M A prawo w drodze decyzji, zaprzestanie prowadzenia takiej reklamy. Przedsiębiorca prowadzący aptekę musi liczyć się z możliwością nałożenia kary pieniężnej w wysokości do 50 tys. zł, jeżeli wbrew przepisom art. 94a prowadzi reklamę apteki, punktu aptecznego, placówki obrotu pozaaptecznego oraz ich działalności. Jednak zgodnie z art. 94a ust. 1 prawa farmaceutycznego reklamy nie stanowi informacja o lokalizacji i godzinach pracy apteki lub punktu aptecznego umieszczana na nośnikach informacyjnych typu kierunkowskazy, tablice etc. W przepisach nie wskazano możliwości podawania numerów telefonów. Mowa jest jedynie o lokalizacji i godzinach pracy. Ponieważ ustawodawca wymienił elementy, które mogą być wskazane w informacji i nie znalazły się tam numery telefonów, umieszczanie ich na plakacie może zostać odebrane jako zabroniony element reklamy placówki aptecznej. Czy udostępniając pacjentom mojej apteki ciśnieniomierz do samodzielnego pomiaru w części ekspedycyjnej łamię prawo, czy nie? W publikacjach znajduję różne interpretacje stosownych przepisów na ten temat. Kwestia wystawiania aparatu do mierzenia ciśnienia budziła wiele kontrowersji i była przedmiotem rozstrzygnięcia Naczelnego Sądu Administracyjnego, który 11 stycznia 2012 r. w sprawie o sygn. II GSK 1365/10 (http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/0CD67DD23F) orzekł, że: „Apteka ogólnodostępna jako placówka ochrony zdrowia może posiadać ciśnieniomierz do dokonywania bezpłatnego pomiaru ciśnienia tętniczego przez jej klientów”. Taka interpretacja art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne (tj. Dz. U. z 2008 r., Nr 45, poz. 271 ze zm.), w którym ustawodawca określając zakres działania apteki użył wyrażenia „w szczególności”, pozostaje w zgodzie z art. 68 ust. 1 Konstytucji RP. Można z niego wywieść podmiotowe prawo jednostki do ochrony zdrowia oraz obiektywny nakaz podejmowania przez władze publiczne takich działań, które są konieczne dla należytej ochrony i realizacji tego prawa, dopuszczający możliwość dokonywania bezpłatnego pomiaru ciśnienia w aptece ogólnodostępnej. Tym samym stwierdzono nieważność decyzji organów administracji niższych instancji w tej sprawie. Zdaniem NSA, apteka ogólnodostępna, jako placówka ochrony zdrowia, może posiadać ciśnieniomierz do dokonywania bezpłatnego pomiaru ciśnienia tętniczego przez jej pacjentów. Sąd uznał także, iż przepisy ustawy Prawo farmaceutyczne nie stanowią podstawy prawnej zakazu wystawienia ciśnieniomierza do użytku klientom apteki. 16 farmacja praktyczna 11/2014 Zdaniem NSA, apteka ogólnodostępna, jako placówka ochrony zdrowia, może posiadać ciśnieniomierz do dokonywania bezpłatnego pomiaru ciśnienia tętniczego przez jej pacjentów Byłabym niezmiernie wdzięczna za obliczenie mojego obecnego stażu pracy: 1. Przez 3 miesiące pracowałam na pełen etat na umowę o pracę. 2. Następnie przez 8 miesięcy na umowę zlecenie, przy wymiarze godzin identycznym, jak w przypadku etatu. 3. Potem znów umowa o pracę, tym razem przez 19 miesięcy. Czy praca na umowę zlecenie jest honorowana i doliczana do stażu, gdybym w przyszłości chciała zabiegać o posadę kierownika apteki? Odpowiadając na powyższe pytanie, należy wskazać, że staż pracy to pojęcie rozumiane w różny sposób na kanwie przepisów prawa pracy oraz przepisów prawa farmaceutycznego. W tym wypadku znaczenie mają przepisy prawa farmaceutycznego. Zgodnie z nimi do stażu niezbędnego do objęcia stanowiska kierownika apteki wlicza się zarówno pracę na podstawie umowy o pracę, jak i umowy zlewww.farmacjapraktyczna.pl prawo Pracodawca, który poniósł szkodę wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie, może dochodzić od pracownika wyrównania tej szkody 18 farmacja praktyczna 11/2014 Kierownik apteki może podjąć pracę w innej placówce w czasie urlopu wypoczynkowego jako szeregowy pracownik apteki, ale nie jako jej kierownik Czy kierownik apteki w czasie urlopu wypoczynkowego ma prawo zatrudnić się na zastępstwo w innej aptece, np. na umowę zlecenie? Co do zasady urlop wypoczynkowy to uprawnienie pracownika, które może zostać przez niego wykorzystane w dowolny sposób, włączając w to możliwość podjęcia pracy u innego pracodawcy. Należy jednak pamiętać, że kierownik apteki może pełnić tę funkcję tylko w jednej aptece. Bycie na urlopie wypoczynkowym nie zwalnia go z tej funkcji w swojej macierzystej aptece. Oznacza to, że kierownik apteki może podjąć pracę w innej placówce w czasie urlopu wypoczynkowego jako szeregowy pracownik apteki, ale nie jako jej kierownik. Jeżeli jednak kierownik apteki ma podpisany z pracodawcą zakaz konkurencji wynikający z art. 101 Kodeksu Pracy, to nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie (w tym zlecenia) na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność (zakaz konkurencji). Pracodawca, który poniósł szkodę wskutek naruszenia przez pracownika zakazu konkurencji przewidzianego w umowie, może dochodzić od pracownika wyrównania tej szkody. Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl R E K L A M A cenia, o ile jest to umowa w pełnym wymiarze czasu pracy. Nie wlicza się natomiast urlopów: macierzyńskiego, wychowawczego bądź innych okresów pobierania zasiłków chorobowych czy dla bezrobotnych (z wyjątkiem urlopu wypoczynkowego, który przez przepisy Kodeksu Pracy traktowany jest na równi ze świadczeniem pracy). Przepisy Kodeksu Pracy zaliczają te okresy do stażu, ale tylko takiego, od którego zależą uprawnienia dotyczące wymiaru urlopu wypoczynkowego czy wysokości nagrody jubileuszowej, nie zaś do stażu pracy wymaganego do nabycia uprawnień zawodowych. Świadczenie pracy wymagane do zaliczenia stażu powinno odbywać się na podstawie stosunku pracy bądź innego stosunku cywilnoprawnego w pełnym wymiarze czasu pracy, tj. 8 godzin na dobę (przeciętnie 40 godzin w przeciętnie 5-dniowym tygodniu pracy). Oznacza to, że w Pani wypadku staż pracy wynosi 2,5 roku, o ile każda z umów była zawierana na pełny wymiar czasu pracy (8 godzin). opieka farmaceutyczna Zespół stopy cukrzycowej (ZSC) Mimo złożonej patogenezy ZSC to powikłanie, któremu można zapobiec niemal w 100%. Dlatego realizując recepty od diabetyka warto zapytać go, czy nie ma problemów ze stopami i przekazać podstawowe informacje na temat odpowiedniej higieny kończyn dolnych. autorka: dr n. med. MAŁGORZATA ARCISZEWSKA specjalista chorób wewnętrznych, diabetolog Specjalistyczny Ośrodek Internistyczno-Diabetologiczny w Białymstoku Z espół stopy cukrzycowej (ZSC) to powikłanie cukrzycy występujące po wielu latach choroby, choć może być też pierwszym objawem niezdiagnozowanej wcześniej i nieleczonej cukrzycy typu 2. Mianem ZSC określamy każdą patologiczną zmianę w zakresie stóp u chorego z cukrzycą: owrzodzenia, zakażenia, destrukcję tkanek głębokich – mięśni, ścięgien, kości. Przyczyną zmian w ZSC jest polineuropatia cukrzycowa (uszkodzenie włókien nerwowych czuciowych, ruchowych i autonomicznych) oraz niedokrwienie. W wyniku zaburzeń neurologicznych dochodzi do deformacji stopy: płaskostopie poprzeczne, palce szponiaste, młoteczkowate, koślawość palców, neuropatia Charcota, co w konsekwencji powoduje powstawanie modzeli, nagniotków, krwiaków pod nagniotkami. Zaburzenia czucia są powodem urazów stóp: skaleczeń, oparzeń, pęknięć zrogowaciałego naskórka. Brak potliwości stóp prowadzi do nadmiernego rogowacenia i skłonności do pękania skóry. W efekcie powstają owrzodzenia neuropatyczne: niebolesne, drążące do mięśni i kości. Kolejną przyczyną ZSC jest niedokrwienie spowodowane chorobą naczyń obwodowych, czyli miażdżycą, która rozwija się z powodu wysokich glikemii Należy uczulić pacjenta-diabetyka, by kontrolował pojawianie się niepokojących zmian w obrębie stóp, jak: deformacje, modzele, suchość i nadmierne rogowacenie skóry, grzybicę skóry i paznokci, wrastające paznokcie i niejednokrotnie wysokich wartości cholesterolu. Czynnik niedokrwienny bierze udział w niemal 40% owrzodzeń stóp, jednak tylko w ok. 10% przyczyną jest niedokrwienie u pacjenta bez objawów neuropatii. Owrzodzenia niedokrwienne i niedokrwienno-neuropatyczne często ulegają zakażeniu, co bardzo pogarsza rokowanie. W przypadku ZSC najważniejsza jest identyfikacja czynników ryzyka. Należy uczulić pacjenta-diabetyka, by kontrolował pojawianie się niepokojących zmian w obrębie stóp, jak: deformacje, modzele, suchość i nadmierne rogowacenie skóry, grzybicę skóry i paznokci, wrastające paznokcie. Istotne jest również, by nie nosić zbyt ciasnego/ luźnego obuwia, zwracać uwagę na zagiętą wkładkę, ciało obce w bucie, zbyt twardą podeszwę. Pacjent powinien codziennie kontrolować stan stóp przez np. oglądanie podeszwy oraz pielęgnację: codzienne mycie, dokładne osuszanie i natłuszczanie stóp, złuszczanie zrogowaciałego naskórka, prawidłowe obcinanie paznokci. Ze względu na zaburzenia czucia pacjent nie powinien chodzić boso, ani ogrzewać stóp kocem elektrycznym lub przy grzejniku. Do pielęgnacji skóry stopy cukrzycowej zaleca się stosowanie kremów intensywnie nawilżających z mocznikiem, witaminą E i ewentualnie srebrem mającym właściwości przeciwbakteryjne. W przypadku deformacji stóp warto jest pomóc pacjentowi dobrać właściwe wkładki, np.: na płaskostopie poprzeczne czy kliny międzypalcowe w przypadku haluksów. Jako profilaktykę rozwoju neuropatii i polineuropatii cukrzycowej można zalecić stosowanie doustnych preparatów zawierających kwas alfa-liponowy w dawce 300 mg na dobę. Zalecenia profilaktyczne dotyczą pacjentów z każdym typem cukrzycy i zaburzeniami przedcukrzycowymi od chwili rozpoznania choroby, leczonych samą dietą, jak i lekami doustnymi czy insuliną. W razie zaobserwowania u pacjenta skaleczenia, rany czy owrzodzenia należy bezzwłocznie skierować go do diabetologa. W przypadku owrzodzeń cukrzycowych nie stosuje się maści. Rana powinna być właściwie opracowana chirurgicznie. Zwykle zakładane są opatrunki żelowe z dodatkiem srebra i utrzymywane jest wilgotne środowisko leczonej rany. Istotne w procesie leczenia jest całkowite odciążenie stopy: leżenie w łóżku, używanie kul łokciowych czy wózka inwalidzkiego. Alternatywnym sposobem jest stosowanie ortezy. Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl FORM/183/11-2014 artykuł pod patronatem producenta leku REKLAMA opieka farmaceutyczna Przygotowywanie i przechowywanie zawiesin doustnych Najczęściej zawiesiny przygotowywane z proszków czy granulatów sporządzane są przez samych rodziców i opiekunów, choć byłoby najlepiej, gdyby robili je farmaceuci w aptece, co wyeliminowałoby ewentualne błędy w trakcie wykonania. Dlatego bardzo ważne jest dokładne wyjaśnienie im przez farmaceutę, jak prawidłowo przygotować taką zawiesinę bezpośrednio przed rozpoczęciem terapii. autorka: dr n. farm. ARLETA MATSCHAY Pracownia Farmacji Praktycznej, Katedra i Zakład Technologii Postaci Leku, Wydział Farmaceutyczny, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu Z awiesiny doustne najczęściej sporządza się tuż przed rozpoczęciem terapii, dokonując rozpraszania w wodzie substancji leczniczej przygotowanej uprzednio przez producenta w postaci proszku, tabletek czy granulatu. Najczęściej substancjami leczniczymi przygotowywanymi w takiej formie stałej do przygotowania zawiesiny ex tempore są leki z grupy antybiotyków stosowanych w leczeniu infekcji bakteryjnych u dzieci. Problemem lekowym w antybiotykoterapii są nieprawidłowości w zakresie nie tylko rodzaju zastosowanego antybiotyku, ale bardzo często nieodpowiedni schemat dawkowania, wielkość dawki wynikająca m.in. z niewłaściwego sporządzenia zawiesiny, czy nieodpowiednia długość terapii, co może skutkować brakiem pożądanych efektów terapeutycznych i powikłań terapii. Lekarz powinien dostosować właściwości farmakologiczne poszczególnych preparatów z indywidualnymi cechami pacjenta, takimi jak: wiek, masa ciała czy droga podania. Ponadto bardzo ważne jest ustalenie schematu właściwego dawkowania po dokonanej ocenie parametrów farmakokinetycznych ze względu na niedojrzałość czy dysfunkcje poszczególnych układów i narządów 20 farmacja praktyczna 11/2014 Skuteczność terapii w przypadku stosowania zawiesin doustnych zależy od ich odpowiedniego przygotowania i warunków przechowywania u dzieci lub dorosłych (żołądek, wątroba, jelita, nerki), a także ewentualne reakcje alergiczne, stosowane wcześniej antybiotyki i schorzenia współistniejące. W leczeniu ambulatoryjnym u dzieci najczęściej lekarze zalecają stosowanie antybiotyków w postaci zawiesin (jeśli nie ma przeciwwskazań), gdyż powoduje to najmniej stresu podczas podania, bowiem zawiesina posiada z reguły wyrazisty słodki smak oraz przyjemny zapach. Skuteczność terapii w przypadku stosowania zawiesin doustnych zależy od ich odpowiedniego przygotowania i warunków przechowywania. Ponieważ sporządzane są one przez samych pacjentów, warto dokładnie wyjaśnić im, jak prawidłowo wykonać i przechowywać lek w tej postaci. www.farmacjapraktyczna.pl NAJNIŻSZA CENA DLA PACJENTA* 400 mg+57 mg/5 ml x 35 ml 400 mg+57 mg/5 ml x 70 ml 400 mg+57 mg/5 ml x 140 ml 500 mg + 125 mg x 14 tabl. 875 mg + 125 mg x 14 tabl. Auglavin (Amoxicillinum, Acidum clavulanicum) Skład i postać: 5 ml sporządzonej zawiesiny doustnej zawiera 400 mg amoksycyliny (w postaci amoksycyliny trójwodnej) oraz 57 mg kwasu klawulanowego (w postaci potasu klawulanianu) lub 1 tabletka powlekana zawiera amoksycylinę trójwodną w ilości odpowiadającej 500 mg lub 875 mg amoksycyliny i klawulanian potasu w ilości odpowiadającej 125 mg kwasu klawulanowego. Wskazania: Auglavin wskazany jest do leczenia następujących zakażeń bakteryjnych u dzieci i dorosłych: ostre bakteryjne zapalenie zatok (właściwie rozpoznane); ostre zapalenie ucha środkowego; zaostrzenie przewlekłego zapalenia oskrzeli (właściwie rozpoznane); pozaszpitalne zapalenie płuc; zapalenie pęcherza moczowego; odmiedniczkowe zapalenie nerek; zakażenia skóry i tkanek miękkich, szczególnie zapalenie tkanki łącznej, ukąszenia przez zwierzęta, ciężki ropień okołozębowy z szerzącym się zapaleniem tkanki łącznej; zakażenia kości i stawów, w szczególności zapalenie kości i szpiku. Należy wziąć pod uwagę oficjalne wytyczne dotyczące właściwego stosowania leków przeciwbakteryjnych. Dawkowanie i sposób podawania: Dawki są wyrażone w odniesieniu do zawartości amoksycyliny z kwasem klawulanowym z wyjątkiem określenia dawek w odniesieniu do pojedynczego składnika. Określając dawkę produktu Auglavin do stosowania w leczeniu poszczególnych zakażeń należy brać pod uwagę: spodziewane patogeny i ich prawdopodobną wrażliwość na leki przeciwbakteryjne; ciężkość i umiejscowienie zakażenia; wiek, masę ciała, czynności nerek pacjenta jak podano poniżej. W razie konieczności należy rozważyć zastosowanie innych postaci lub mocy produktu Auglavin, tj. takich, które dostarczają większą dawkę amoksycyliny i (lub) zawierają amoksycylinę i kwas klawulanowy w innej proporcji. Czas trwania leczenia powinien być określany na podstawie odpowiedzi pacjenta na leczenie. Niektóre zakażenia (np. zapalenie szpiku kostnego) wymaga dłuższego okresu leczenia. Nie należy przedłużać leczenia ponad 14 dni bez powtórnej kontroli stanu zdrowia pacjenta. Dawkowanie zawiesiny doustnej. Dorośli i dzieci o masie ciała ≥40 kg Zalecane dawki: dawka standardowa: (we wszystkich wskazaniach) 875 mg/125 mg, dwa razy na dobę; większa dawka – (szczególnie w zakażeniach takich, jak zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok, zakażenia dolnych dróg oddechowych i zakażenia dróg moczowych): 875 mg/125 mg, trzy razy na dobę. Dzieci o masie ciała <40 kg. Leczenie dzieci może być prowadzone z zastosowaniem produktu Auglavin w postaci zawiesiny. Zalecane dawki: (25 mg/3,6 mg)/kg mc./dobę do (45 mg/6,4 mg)/kg mc./dobę podawane w dwóch dawkach podzielonych; dawki do (70 mg/10 mg)/ kg mc./dobę podawane w dwóch dawkach podzielonych można rozważać w zakażeniach takich, jak zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok i zakażenia dolnych dróg oddechowych. Nie są dostępne dane kliniczne dotyczące stosowania u dzieci w wieku poniżej 2 lat dawek większych niż (45 mg/6,4 mg)/kg mc. na dobę produktu Auglavin zawierającego amoksycylinę i kwas klawulanowy w proporcji 7:1. Ze względu na brak danych klinicznych dotyczących stosowania dawek produktu Auglavin zawierających amoksycylinę i kwas klawulanowy w proporcji 7:1 u dzieci w wieku poniżej 2 miesięcy, nie jest możliwe przedstawienie zaleceń w tej populacji. Pacjenci w podeszłym wieku. Modyfikacja dawki nie jest konieczna. Zaburzenie czynności nerek. Nie ma konieczności dostosowania dawkowania u pacjentów z klirensem kreatyniny (Clkr) większym niż 30 ml/min. U pacjentów z klirensem kreatyniny mniejszym niż 30 ml/min, nie jest zalecane stosowanie produktu Auglavin zawierającego amoksycylinę i kwas klawulanowy w proporcji 7:1, ze względu na brak zaleceń dotyczących możliwości dostosowania dawki. Zaburzenie czynności wątroby. Należy zachować ostrożność podczas dawkowania, kontrolując regularnie czynność wątroby. Sposób podawania. Produkt Auglavin jest przeznaczony do podawania doustnego. Sporządzona zawiesina jest koloru białego do bladożółtego o smaku truskawkowym. Aby zminimalizować występowanie możliwej nietolerancji ze strony przewodu pokarmowego i zoptymalizować wchłanianie amoksycyliny z kwasem klawulanowym produkt Auglavin należy zażywać na początku posiłku. Leczenie można rozpocząć produktem do stosowania pozajelitowego zgodnie z ChPL postaci i.v., a następnie kontynuować produktem doustnym. Dawkowanie tabletek Auglavin, 500 mg + 125 mg. Dorośli i dzieci o masie ciała ≥40 kg. Zalecane dawki: jedna dawka 500 mg + 125 mg podawana trzy razy na dobę. Dzieci o masie ciała <40 kg; od 20 mg + 5 mg/kg mc./dobę do 60 mg + 15 mg/kg mc./dobę podawane w trzech dawkach podzielonych. Nie są dostępne dane kliniczne dotyczące stosowania u dzieci w wieku poniżej 2 lat, dawek większych niż (40 mg + 10 mg)/kg mc. na dobę produktów Auglavin zawierających amoksycylinę i kwas klawulanowy w proporcji 4:1. Pacjenci w podeszłym wieku. Modyfikacja dawki nie jest konieczna. Zaburzenie czynności nerek. Dawkowanie ustala się na podstawie maksymalnego zalecanego stężenia amoksycyliny. Nie ma konieczności zmiany dawkowania u pacjentów z klirensem kreatyniny (CrCl) większym niż 30 ml/min. Dorośli i dzieci o masie ciała ≥40 kg. CrCl: 10-30 ml/min - jedna dawka 500 mg + 125 mg podawana 2 razy na dobę. CrCl <10 ml /min - jedna dawka 500 mg + 125 mg podawana raz na dobę. Hemodializa - jedna dawka 500 mg + 125 mg co 24 godziny, dodatkowo jedna dawka 500 mg + 125 mg w czasie dializy, powtórzone na koniec dializy (ze względu na zmniejszenie się w surowicy stężeń zarówno amoksycyliny i kwasu klawulanowego). Dzieci o masie ciała <40 kg. CrCl: 10-30 ml/min - jedna dawka (15 mg + 3,75 mg)/kg mc. podawana 2 razy na dobę (maksymalnie 500 mg + 125 mg 2 razy na dobę). CrCl <10 ml /min - jedna dawka (15 mg + 3,75 mg)/kg mc. podawana raz na dobę (maksymalnie 500 mg +125 mg). Hemodializa - jedna dawka (15 mg + 3,75 mg)/kg mc. podawana raz na dobę. Przed hemodializą należy podać dodatkowo jedną dawkę (15 mg + 3,75 mg)/kg mc. W celu przywrócenia odpowiedniego stężenia leku w krwiobiegu, po hemodializie należy podać następną dawkę (15 mg + 3,75 mg)/kg mc. Zaburzenie czynności wątroby. Należy zachować ostrożność podczas dawkowania, kontrolując regularnie czynność wątroby. Sposób podawania. Produkt Auglavin jest przeznaczony do podawania doustnego. Aby zminimalizować występowanie możliwej nietolerancji ze strony przewodu pokarmowego i zoptymalizować wchłanianie amoksycyliny z kwasem klawulanowym produkt Auglavin należy zażywać na początku posiłku. Dawkowanie tabletki Auglavin, 875 mg + 125 mg. Dorośli i dzieci o masie ciała ≥40 kg. Zalecane dawki: dawka standardowa: (we wszystkich wskazaniach) jedna tabletka 875 mg + 125 mg podawana dwa razy na dobę; większa dawka – (szczególnie w zakażeniach takich, jak zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok, zakażenia dolnych dróg oddechowych i zakażenia dróg moczowych): jedna tabletka 875 mg + 125 mg podawana trzy razy na dobę. Dzieci o masie ciała <40 kg. Zalecane dawki: (25 mg + 3,6 mg)/kg mc./dobę do (45 mg + 6,4 mg)/kg mc./dobę podawane w dwóch dawkach podzielonych; dawki do (70 mg + 10 mg)/kg mc./dobę podawane w dwóch dawkach podzielonych można rozważać w zakażeniach takich, jak zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok i zakażenia dolnych dróg oddechowych. Nie są dostępne dane kliniczne dotyczące stosowania u dzieci w wieku poniżej 2 lat dawek większych niż (45 mg + 6,4 mg)/kg mc. na dobę produktów Auglavin zawierających amoksycylinę i kwas klawulanowy w proporcji 7:1. Ze względu na brak dostępnych danych klinicznych dotyczących stosowania dawek produktów Auglavin zawierających amoksycylinę i kwas klawulanowy w proporcji 7:1 u dzieci poniżej 2 miesięcy, nie jest możliwe przedstawienie zaleceń w tej populacji. Osoby w podeszłym wieku. Modyfikacja dawki nie jest konieczna. Zaburzenie czynności nerek. Nie ma konieczności zmiany dawkowania u pacjentów z klirensem kreatyniny (CrCl) większym niż 30 ml/min. U pacjentów z klirensem kreatyniny mniejszym niż 30 ml/min, nie jest zalecane stosowanie postaci farmaceutycznych produktu Auglavin zawierających amoksycylinę i kwas klawulanowy w proporcji 7:1, ze względu na brak zaleceń dotyczących możliwości dostosowania dawki. Zaburzenie czynności wątroby. Należy zachować ostrożność podczas dawkowania, kontrolując regularnie czynność wątroby. Sposób podawania. Produkt Auglavin jest przeznaczony do podawania doustnego. Aby zminimalizować występowanie możliwej nietolerancji ze strony przewodu pokarmowego i zoptymalizować wchłanianie amoksycyliny z kwasem klawulanowym produkt Auglavin należy zażywać na początku posiłku. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancje czynne, na którąkolwiek z penicylin lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Wystąpienie w przeszłości ciężkiej natychmiastowej reakcji nadwrażliwości (tj. anafilaksji) na inny lek beta-laktamowy (tj. cefalosporynę, karbapenem lub monobaktam). Wystąpienie w przeszłości żółtaczki i (lub) zaburzeń czynności wątroby spowodowanych przez amoksycylinę lub kwas klawulanowy. Ostrzeżenia i zalecane środki ostrożności: Przed rozpoczęciem leczenia amoksycyliną z kwasem klawulanowym niezbędne jest zebranie dokładnego wywiadu, dotyczącego uprzednio występujących reakcji nadwrażliwości na penicyliny lub cefalosporyny lub inne leki beta-laktamowe. Notowano występowanie ciężkich reakcji uczuleniowych (rzekomoanafilaktycznych), w sporadycznych przypadkach zakończonych zgonem, u pacjentów leczonych penicylinami. Możliwość wystąpienia takich reakcji jest większa u osób, u których w przeszłości wystąpiła nadwrażliwość na penicyliny oraz u osób z chorobami atopowymi. Jeśli wystąpi reakcja alergiczna należy przerwać leczenie amoksycyliną z kwasem klawulanowym i wdrożyć inny odpowiedni sposób leczenia. Jeśli jest pewne, że przyczyną zakażenia są drobnoustroje wrażliwe na amoksycylinę, należy rozważyć zamianę stosowanego leku złożonego zawierającego amoksycyliny z kwasem klawulanowym na samą amoksycylinę, zgodnie z oficjalnymi wytycznymi. Zastosowanie tej postaci leku Auglavin nie jest właściwe w przypadku wysokiego ryzyka, że zmniejszona wrażliwość lub oporność przypuszczalnego drobnoustroju na antybiotyki beta-laktamowe nie jest wywołana przez beta-laktamazy wrażliwe na hamujące działanie kwasu klawulanowego. Tego produktu nie należy stosować w leczeniu zakażeń wywołanych S. pneumoniae opornego na penicylinę. Drgawki mogą wystąpić u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek lub otrzymujących duże dawki. Należy unikać stosowania amoksycyliny z kwasem klawulanowym, jeśli podejrzewa się mononukleozę zakaźną, ponieważ u pacjentów z mononukleozą zakaźną stwierdzono związek pomiędzy występowaniem odropodobnej wysypki, a zastosowaniem amoksycyliny. Podawanie allopurynolu w czasie leczenia amoksycyliną może zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia skórnych reakcji alergicznych. Długotrwałe stosowanie może czasami powodować rozwój drobnoustrojów niewrażliwych na ten lek. Uogólniony rumień z krostkami i gorączką, występujący na początku leczenia, może być objawem ostrej uogólnionej osutki krostkowej (AGEP, ang. acute generalised exanthemous pustulosis). Jeśli taka reakcja wystąpi, konieczne jest odstawienie produktu Auglavin i jest przeciwwskazane wszelkie dalsze podawanie amoksycyliny. Amoksycylinę z kwasem klawulanowym należy stosować ostrożnie u pacjentów z zaburzeniami czynności wątroby. Zdarzenia dotyczące wątroby notowano przeważnie u pacjentów płci męskiej i w podeszłym wieku i mogą być związane z przedłużającym się leczeniem. Te zdarzenia bardzo rzadko notowano u dzieci. We wszystkich grupach pacjentów objawy przedmiotowe i podmiotowe zwykle pojawiają się podczas lub tuż po zakończeniu leczenia, ale w niektórych przypadkach mogą nie być widoczne przez kilka tygodni po zakończeniu leczenia. Są one zwykle przemijające. Zdarzenia dotyczące wątroby mogą być ciężkie, w skrajnie rzadkich przypadkach notowano zgony. Prawie zawsze występowały one u pacjentów z ciężkim schorzeniem podstawowym lub jednocześnie przyjmujących inne leki o znanym możliwym działaniu na wątrobę. Podczas stosowania prawie wszystkich leków przeciwbakteryjnych, opisywano występowanie związanego z antybiotykiem zapalenia jelita grubego, o nasileniu od lekkiego do zagrażającego życiu. Dlatego ważne jest wzięcie pod uwagę tego rozpoznania u pacjentów, u których wystąpiła biegunka w trakcie lub po zakończeniu podawania jakiegokolwiek antybiotyku. Jeśli wystąpi zapalenie jelita grubego związane z antybiotykiem, należy natychmiast odstawić amoksycylinę z kwasem klawulanowym, przeprowadzić badanie lekarskie pacjenta i wdrożyć odpowiednie leczenie. W tej sytuacji przeciwwskazane jest stosowanie leków hamujących perystaltykę jelit. W czasie długotrwałego leczenia zaleca się okresowe badania czynności narządów wewnętrznych, w tym nerek, wątroby i układu krwiotwórczego. U pacjentów otrzymujących amoksycylinę z kwasem klawulanowym rzadko notowano wydłużanie czasu protrombinowego. Podczas jednoczesnego stosowania leków zmniejszających krzepliwość krwi należy prowadzić odpowiednie kontrole. Może być konieczna modyfikacja dawek leków przeciwzakrzepowych w celu utrzymania właściwego zmniejszenia krzepliwości krwi. U pacjentów z zaburzeniami czynności nerek dawkę należy dostosować do stopnia niewydolności. U pacjentów ze zmniejszoną objętością wydalanego moczu bardzo rzadko obserwowano krystalurię, szczególnie podczas leczenia parenteralnego. Podczas podawania dużych dawek amoksycyliny, zaleca się zapewnienie odpowiedniej podaży płynów i wydalania moczu, aby zminimalizować możliwość wytrącania kryształów amoksycyliny w moczu. U pacjentów z cewnikiem w pęcherzu moczowym, należy regularnie sprawdzać drożność cewnika. Jeśli w czasie leczenia amoksycyliną oznacza się glukozę w moczu, zaleca się użycie metody enzymatycznej z zastosowaniem oksydazy glukozowej, ponieważ zastosowanie nieenzymatycznych metod oznaczania glukozy może prowadzić do występowania fałszywie dodatnich wyników. Zawartość kwasu klawulanowego w produkcie Auglavin może powodować niespecyficzne wiązanie IgG i albumin przez błony komórkowe krwinek czerwonych, prowadząc do fałszywie dodatnich wyników testu Coombsa. Odnotowywano pozytywne wyniki testu Bio-Rad Laboratories Platelia Aspergillus EIA, wykrywającego grzyby z rodzaju kropidlaków (Aspergillus) u pacjentów otrzymujących amoksycylinę z kwasem klawulanowym, u których nie stwierdzono później zakażenia grzybami z rodzaju Aspergillus. Stwierdzono reakcje krzyżowe polisacharydów nie pochodzących z grzybów Aspergillus i polifuranozami z testem Bio-Rad Laboratories Platelia Aspergillus EIA. Z tego względu interpretację pozytywnych wyników testu u pacjentów otrzymujących amoksycylinę z kwasem klawulanowym należy dokonywać uważnie i potwierdzić innymi metodami diagnostycznymi. Dotyczy preparatu Auglavin (400 mg+57 mg)/5 ml, proszek do sporządzania zawiesiny doustnej zawiera 2,26 mg aspartamu (E951) w jednym ml, który jest źródłem fenyloalaniny. Tę postać leku należy stosować ostrożnie u pacjentów z fenyloketonurią. Ten produkt leczniczy zawiera maltodekstrynę (glukozę). Pacjenci z zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy, nie powinni przyjmować tego produktu. Działania niepożądane: Najczęściej notowanymi działaniami niepożądanymi są biegunka, nudności i wymioty. Działania niepożądane opisane w trakcie badań klinicznych oraz po wprowadzeniu produktu na rynek są przedstawione poniżej według klasyfikacji układów i narządów MedDRA i według częstości występowania. Następujące zasady zostały przyjęte do sporządzenia klasyfikacji częstości działań niepożądanych: bardzo często (≥1/10); często (≥1/100 do <1/10); niezbyt często (≥1/1000 do <1/100); rzadko (≥1/10 000 do <1/1000); bardzo rzadko (<1/10 000); częstość nieznana (nie może być określona na podstawie dostępnych danych). Zakażenia i zarażenia pasożytnicze. Kandydoza skóry i błon śluzowych: Często; Nadmierny wzrost niewrażliwych bakterii: Częstość nieznana. Zaburzenia krwi i układu chłonnego. Przemijająca leukopenia (w tym neutropenia): Rzadko; Trombocytopenia: Rzadko; Przemijająca agranulocytoza: Częstość nieznana; Niedokrwistość hemolityczna: Częstość nieznana; Wydłużony czas krwawienia i czas protrombinowy [1]: Częstość nieznana. Zaburzenia układu immunologicznego [10]. Obrzęk naczynioruchowy: Częstość nieznana; Reakcja anafilaktyczna: Częstość nieznana; Choroba posurowicza: Częstość nieznana; Alergiczne zapalenie naczyń; Częstość nieznana. Zaburzenia układu nerwowego. Zawroty głowy: Niezbyt często; Ból głowy: Niezbyt często; Przemijająca nadmierna ruchliwość: Częstość nieznana; Drgawki [2] : Częstość nieznana. Zaburzenia żołądka i jelit. Biegunka: Często; Nudności [3]: Często; Wymioty: Często; Niestrawność: Niezbyt często; Związane z antybiotykiem zapalenie jelita grubego [4]: Częstość nieznana; Czarny język włochaty: Częstość nieznana; Przebarwienia zębów [11]: Częstość nieznana. Zaburzenia wątroby i dróg żółciowych. Zwiększenie aktywności AspAT i (lub) AlAT [5]: Niezbyt często; Zapalenie wątroby [6]: Częstość nieznana; Żółtaczka zastoinowa [6]: Częstość nieznana. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej [7]. Wysypka skórna: Niezbyt często; Świąd: Niezbyt często; Pokrzywka: Niezbyt często; Rumień wielopostaciowy: Rzadko; Zespół Stevensa-Johnsona: Częstość nieznana; Martwica toksyczno-rozpływna naskórka: Częstość nieznana; Pęcherzowe złuszczające zapalenie skóry: Częstość nieznana; Ostra uogólniona osutka krostkowa (AGEP) [9]: Częstość nieznana. Zaburzenia nerek i dróg moczowych. Śródmiąższowe zapalenie nerek: Częstość nieznana; Krystaluria [8]: Częstość nieznana. 1) Patrz punkt Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania. 2) Patrz punkt Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania. 3) Nudności są częściej związane ze stosowaniem większych dawek doustnych. Jeśli objawy żołądkowo-jelitowe są znaczące, mogą być zmniejszone poprzez stosowanie amoksycyliny z kwasem klawulanowym na początku posiłku. 4) W tym rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego i krwotoczne zapalenie jelita grubego (patrz punkt Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania). 5) Umiarkowane zwiększenie AspAT i (lub) AlAT obserwowano u pacjentów leczonych antybiotykami beta-laktamowymi, ale znaczenie tych obserwacji nie jest znane. 6) Te zdarzenia zauważono podczas stosowania innych penicylin i cefalosporyn (patrz punkt Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania). 7) Leczenie należy przerwać w razie wystąpienia jakiejkolwiek skórnej reakcji nadwrażliwości (patrz punkt Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania). 8) Patrz punkt ChPL Przedawkowanie. 9) Patrz punkt Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania. 10) Patrz punkty Przeciwwskazania i Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania. 11) Bardzo rzadko opisywano powierzchowne przebarwienia zębów u dzieci. Odpowiednia higiena jamy ustnej może pomóc zapobiec wystąpieniu przebarwień, które zwykle można usunąć podczas szczotkowania. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma S.A. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu odpowiednio dla Auglavin, (400 mg+57 mg)/5 ml, Auglavin 500 mg + 125 mg, Auglavin, 875 mg + 125 mg, nr: 21007, 17491, 17492 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 61 00; fax. +48 22 364 61 02; www.polpharma.pl. Lek wydawany na podstawie recepty. Cena urzędowa detaliczna odpowiednio dla dawek 400 mg+57 mg/5 ml x 35 ml, 400 mg+57 mg/5 ml x 70 ml, 400 mg+57 mg/5 ml x 140 ml, 500 mg + 125 mg x 14 tabl., 875 mg + 125 mg x 14 tabl. wynosi w (PLN): 7,22; 13,89; 26,27; 19,21; 32,18. Kwota dopłaty pacjenta odpowiednio dla dawek wynosi (PLN): 3,82; 7,08; 13,14; 9,96; 16,09. * Na podstawie Obwieszczenia Ministra Zdrowia z dnia 22 października 2014 r. w sprawie wykazu refundowanych leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych na dzień 1 listopada 2014 r. Dotyczy leków refundowanych: amoksycylina z kwasem klawulanowym w formie proszku do sporządzania zawiesiny doustnej 400 mg + 57 mg/5 ml. AUG/013/07-2014 REKLAMA opieka farmaceutyczna Sporządzanie zawiesin 1. 2. 3. 4. 5. 6. Dokładnie wstrząśnij butelką z lekiem w celu rozluźnienia proszku. Napełnij butelkę przegotowaną wodą, schłodzoną do temperatury pokojowej (ok. 20 ° C), poniżej zaznaczonej linii. Energicznie wstrząśnij w celu wymieszania. Ponownie uzupełnij butelkę przegotowaną wodą, schłodzoną do temperatury pokojowej (ok. 20 ° C), do zaznaczonej linii. Energicznie wstrząśnij w celu wymieszania. Sporządzoną zawiesinę należy przechowywać w lodówce (2–8 ° C) i zużyć w ciągu 7-10 dni. Informacje, które warto przekazać pacjentowi: Butelka szklana lub z tworzywa zawierająca wewnątrz proszek czy granulat przed otwarciem powinna zostać wstrząśnięta w celu tzw. rozluźnienia proszku czy granulatu. Należy zwrócić uwagę pacjentowi, iż na butelce lub etykiecie znajduje się kreseczka / linia / wyżłobienie na butelce (w zależności od producenta) określające maksymalną objętość sporządzonej zawiesiny. Dalej pacjent powinien napełnić butelkę z umiesz- czonym wewnątrz proszkiem lub granulatem wodą przegotowaną o temperaturze pokojowej (ok. 20°C) poniżej zaznaczonej linii. Energicznie wstrząsnąć w celu równomiernego zawieszenia substancji stałej w fazie wodnej, a następnie po chwilowym odstaniu zawiesiny ponownie uzupełnić schłodzoną wodą do oznaczonej linii i ponownie intensywnie wstrząsnąć pojemnikiem w celu wymieszania całej zawartości butelki. Należy wskazać konieczność każdorazowego wstrząsania butelką z zawiesiną przed pobraniem dawki leku, gdyż zawiesiny po sporządzeniu i w trakcie przechowywania ulegają sedymentacji. Szybkość sedymentacji zgodnie z równaniem Stokes’a maleje wraz ze zwiększeniem stopnia rozdrobnienia substancji zawieszanej lub zmniejszaniem różnicy gęstości faz oraz zwiększeniem lepkości fazy rozpraszającej (w tym celu stosuje się dodatek do zawiesin np. glicerolu lub sorbitolu). Pacjent musi zostać poinformowany także, w jaki sposób odmierzać zaleconą dawkę za pomocą skalowanej łyżeczki, kieliszka czy strzykawki dołączonej z reguły do opakowania. Bardzo ważna dla pacjenta jest także informacja o okresie przydatności sporządzonej zawiesiny (maksymalnie do 7-10 dni, czyli na okres kuracji) oraz warunków przechowywania (np. zawiesina antybiotyków powinna zostać umieszczona w lodówce w temperaturze 2-8°C). W podsumowaniu należy szczególnie zwrócić uwagę, iż nieprawidłowe sporządzenie postaci leku (dodanie zbyt dużej lub zbyt małej objętości wody w celu wykonania zawiesiny) może prowadzić w konsekwencji do przyjęcia mniejszej dawki leku przez pacjenta. A zatem może obniżyć efekt terapeutyczny, spowodować utratę kontroli nad przebiegiem procesu chorobowego czy skutkować zaprzestaniem leczenia. Z kolei w przypadku podania większej dawki leku może doprowadzić do wystąpienia nasilonych działań niepożądanych oraz kolejnych problemów medycznych i zwiększonego ryzyka hospitalizacji. Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl farmacja praktyczna 11/2014 23 opieka farmaceutyczna Kamica nerkowa – czym jest i jak sobie z nią radzić? Kamica nerkowa to schorzenie, w którym w drogach moczowych występują nierozpuszczalne złogi (tzw. kamienie) powstające wskutek wytrącania się nadmiaru substancji chemicznych obecnych w moczu. autor: lek. med. Jerzy Serafiński S chorzenie to występuje szacunkowo u 5-7% populacji. Problemem tym w większym stopniu dotknięte są społeczeństwa wysoko rozwinięte. Jest to związane z wyższym spożyciem mięsa i soli kuchennej oraz częstszym występowaniem czynników ryzyka, np. otyłości. Ważną rolę w występowaniu kamicy nerkowej mają predyspozycje genetyczne. Od dawna obserwuje się zwiększone ryzyko wystąpienia objawów kamicy u osób, których bliscy cierpieli na tę chorobę. Ponadto kamica nerkowa występuje częściej u mężczyzn (10-12%), niż u kobiet (5%). Szczyt zachorowań występuje w wieku 30-40 lat, u kobiet dodatkowo w wieku 50-65 lat. Rodzaje kamieni nerkowych Kamienie nerkowe najczęściej tworzą się: ze związków wapnia (kamienie wapniowe), ze związków zwanych szczawianami (kamienie szczawianowe), ze związków fosforanów (kamienie fosforanowe), ze związków kwasu moczowego (kamienie moczanowe), rzadziej z cystyny (kamienie cystynowe). Zwykle kamienie nerkowe nie składają się tylko z jednej substancji, ale występują jako połączenie kilku związków. U osób dorosłych spotyka się następujące połączenia związków: najczęściej, bo u ok. 60% osób cierpiących na kamicę, kamienie zbu- 24 farmacja praktyczna 11/2014 Do najważniejszych sposobów pomagających zmniejszyć ryzyko nawrotu należy właściwe nawodnienie organizmu dowane są ze związków wapnia i szczawianów (tzw. wewelit), u ok. 11% osób chorych kamienie składają się ze związków fosforanów, wapnia oraz szczawianów, w 10% przypadków kamienie zawierają głównie związki kwasu moczowego, u ok. 9% osób cierpiących na kamicę występują tzw. kamienie struwitowe składające się z fosforanu magnezowo-amonowego; ich pojawienie się związane jest z częstymi zakażeniami dróg moczowych, najrzadziej występują kamienie zbudowane z cystyny (<1% przypadków); występują u osób, których nerki wydalają do moczu zbyt duże ilości cystyny; jest to schorzenie genetyczne, na szczęście rzadko występujące. Profilaktyka kamicy nerkowej Badania wskazują, iż 40% pacjentów doświadcza nawrotu kamicy nerkowej do 3 lat od pierwszego epizodu w przypadku braku stosowania profilaktyki[1]. Inaczej mówiąc, pacjent, który nie stosuje się do zaleceń w zakresie profilaktyki, „przyspiesza” nawroty kamicy nerkowej. Do najważniejszych sposobów pomagających zmniejszyć ryzyko nawrotu należy właściwe nawodnienie organizmu. Przyjmowanie dużej ilości płynów jest podstawą profilaktyki niezależnie od rodzaju kamicy. Jeśli nie ma przeciwwskazań, zaleca się zwiększenie dobowej podaży płynów do 2-2,5 l, a w przypadku kamicy cystynowej nawet do 3-4 l. Duża ilość napojów zwiększa ilość wytwarzanego i wydala- Ogólne zalecenia dietetyczne w kamicy wapniowo-szczawianowej (najczęściej występującej): Nie należy spożywać Należy ograniczyć Produkty zalecane szpinak, szczaw, rabarbar, botwina, figi suszone, czekolada, kakao, mocna herbata i kawa naturalna, konserwy mięsne i rybne, produkty kiszone, zupy w proszku, ostre przyprawy oraz przyprawy zawierające glutaminian sodu mleko i jego przetwory, ziemniaki, marchew, buraki, pomidory, nasiona roślin strączkowych (fasola, fasolka szparagowa, groch, groszek zielony), cukier, śliwki, agrest, mięso i jego przetwory, ryby, jaja, świeża kapusta, sałata i inne liściaste warzywa zielone, orzechy duża ilość płynów, soki owocowe, owoce cytrusowe, produkty zbożowe z pełnego ziarna, warzywa, ogórki, cebula, kukurydza, masło Opracowano na podstawie: Ciborowska H., Rudnicka A. Dietetyka: żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydanie II. PZWL Warszawa 2004; Jabłoński E. et al. Praktyczne zasady prawidłowego żywienia chorego na kamicę moczową. Nefrol. Dial. Pol. 2007, 11, 227-232. www.farmacjapraktyczna.pl opieka farmaceutyczna nego moczu (diurezę). W wyniku zwiększenia przepływu płynów przez drogi moczowe kamienie trudniej się formują, a mniejsze łatwiej ulegają wypłukaniu. W czasie snu diureza spada (wyjątkiem są pacjenci z niewydolnością serca), mocz staje się bardziej gęsty i obfity w krystaloidy. Powoduje to lepsze warunki do powstawania kamieni. Zwiększenie ilości płynów wypijanych przed snem oraz dodatkowe podawanie środków regulujących wydzielanie moczu, działających odkażająco na drogi moczowe i normalizująco na gospodarkę koloidowo-krystaloidową moczu zapobiega tworzeniu się kamieni. O właściwym nawodnieniu powinny pamiętać osoby aktywne fizycznie, tj. regularnie biegające, ćwiczące na siłowni itp. W czasie wysiłku fizycznego organizm traci dodatkowo od 1 do 2 l wody na godzinę. Jak wskazują badania ubytek ten nie zawsze jest uzupełniany w wystarczającym stopniu. Niedobór płynów może wynosić nawet 0,5 l. Podobne deficyty płynów mogą zaistnieć w czasie narażenia na wysoką temperaturę otoczenia, zarówno w pracy (hutnicy, górnicy), jak również w czasie wakacyjnych wyjazdów. Niewystarczające nawodnienie może nastąpić także zimą, przy przebywaniu w intensywnie ogrzanych pomieszczeniach – wówczas utratę płynów dodatkowo przyśpiesza niska wilgotność powietrza. O zaleceniach tych szczególnie powinny pamiętać osoby z rozpoznaną kamicą nerkową – powinny uzupełniać płyny systematycznie, mierząc ilość wypijanej wody. Doskonałym miernikiem stopnia nawodnienia organizmu jest nawet orientacyjna ocena częstości i ilości oddawanego moczu. Ponadto kamicę nerkową powoduje lub przyspiesza niekorzystny odczyn moczu (zbyt kwaśny lub zasadowy). Na formowanie się złogów mogą mieć wpływ: zakażenia układu moczowego (szczególnie nawracające), zastój moczu, wady rozwojowe układu moczowego, jak również niedobór w moczu substancji przeciwdziałających kamicy oraz występowanie w moczu organicznych jąder krystalizacji[2]. W zależności od rodzaju kamicy należy stosować odpowiednią dietę, aby ograniczyć podaż substancji, z których powstają kamienie. Pomimo doskonalenia technik w zakresie inwazyjnych i nieinwazyjnych metod stosowanych do usuwania złogów moczowych, przeciwdziałanie nawrotom kamicy nerkowej nadal opiera się na dwóch głównych zaleceniach: zmniejszaniu ilości substancji prowadzących do tworzenia się złogów i zwiększaniu diurezy. Należy pamiętać, iż każdorazowo szczegółowe zalecenia dla pacjenta przygotowuje lekarz w oparciu o etiologię kamicy. W przypadku nawrotów kamicy często udaje się ustalić jej rodzaj, a dzięki właściwie dobranej i ściśle stosowanej przez pacjenta profilaktyce można zmniejszyć ryzyko nawrotów choroby. Przypisy: 1. Różański W.; Patogeneza kamicy moczowej. Część 1. Przegląd Urologiczny 2009; 10 (5); 20-23. 2. Krzysztof Bar, Paweł Płaza, Kamil Muc, Kamica układu moczowego, Lekarz 11/2008, s. 35-38. Podyskutuj o tym na forum! R E K L A M A www.farmacjapraktyczna.pl Siła 9 ziół w walce z kamicą nerkową! Więcej informacji znajdziesz na www.dbajonerki.pl FITOLIZYNA Skład i postać: pasta doustna; 5 g produktu zawiera: Extractum compositum (1:1,3-1,6) ex: Agropyri rhizomate (kłącze perzu) 12,5 cz., Allii cepae squama (łuski cebuli) 5,0 cz., Betulae folio (liść brzozy) 10,0 cz., Foenugraeci semine (nasiona kozieradki) 15,0 cz., Petroselini radice (korzeń pietruszki) 17,5 cz., Solidaginis herba (ziele nawłoci) 5,0 cz., Equiseti herba (ziele skrzypu) 10,0 cz., Levistici radice (korzeń lubczyka) 10,0 cz., Polygoni avicularis herba (ziele rdestu ptasiego) 15,0 cz. – 3,36 g; ekstrahent – etanol 45% (v/v). Produkt zawiera nie więcej niż 4% (v/v) etanolu. Wskazania do stosowania: Tradycyjny produkt leczniczy roślinny stosowany pomocniczo w zakażeniach i stanach zapalnych dróg moczowych, w kamicy dróg moczowych (w drobnych złogach, tzw. piasku nerkowym) oraz profilaktycznie w kamicy nerkowej. Dawkowanie i sposób podawania: Dorośli: 3 – 4 razy na dobę pić po 1 łyżeczce (ok. 5 g) pasty rozpuszczonej w ½ szklanki ciepłej, przegotowanej wody. Dzieci i młodzież: Brak dostępnych danych. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na składniki preparatu, niewydolność nerek, niewydolność serca. Uczulenie na którykolwiek ze składników. Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania: Nie stosować preparatu u pacjentów, u których występują obrzęki spowodowane niewydolnością serca lub nerek. Produkt leczniczy zawiera nie więcej niż 4% (v/v) etanolu tj. nie więcej niż 200 mg etanolu w dawce jednorazowej, co odpowiada ilości nie większej niż 5 ml piwa lub 2 ml wina. Może być szkodliwy dla osób cierpiących na chorobę alkoholową. Zawartość etanolu należy wziąć pod uwagę przy stosowaniu u kobiet w ciąży i karmiących piersią, u dzieci oraz u osób z chorobami wątroby i padaczką. Jeśli objawy nasilą się, nie ustąpią lub towarzyszyć im będzie gorączka, ból i trudności w oddawaniu moczu lub obecność krwi w moczu, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem. Podczas stosowania leku zaleca się przyjmowanie dużej ilości płynów. Działania niepożądane: Dotychczas nie stwierdzono. Należy liczyć się z możliwością nadwrażliwości na promienie UV. Podmiot odpowiedzialny: Herbapol Warszawa Sp. z o.o., 05-800 Pruszków, ul. Ołówkowa 54. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu: 14174 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48223646100; fax. +48223646102. www.polpharma.pl. Lek wydawany bez recepty. ChPL z dnia 20.11.2012. FIT/050/09-2014 Tradycyjny produkt leczniczy roślinny z określonymi wskazaniami wynikającymi wyłącznie z długotrwałego stosowania opieka farmaceutyczna Zawodowy ból pleców Farmaceuci są grupą zawodową szczególnie narażoną na zmiany przeciążeniowe w odcinku szyjnym, piersiowym i lędźwiowym kręgosłupa. Długie godziny spędzone w pozycji stojącej i związane z tym przeciążanie stawów, nadwyrężanie mięśni i więzadeł, nieumiejętne dźwiganie cięższych przedmiotów, częste skłony i skręty – wszystko to sprawia, że ból pleców staje się przykrym towarzyszem codziennej pracy. autor: lek. med. MICHAŁ ZAWIŚLAK specjalista ortopedii i traumatologii narządu ruchu S chorzenia kręgosłupa stały się istotnym problemem medycznym i ekonomicznym współczesnego świata, traktowanym wręcz jako choroba cywilizacyjna. Wydaje się, że stres, siedzący tryb życia, zmniejszona aktywność fizyczna, osłabienie siły mięśniowej, otyłość i palenie papierosów są jednymi z ważniejszych cech predysponujących do powstawania procesów zwyrodnieniowych szkieletu osiowego. Na co narażeni są farmaceuci? Farmaceuci, w związku ze specyfiką swojej pracy, są grupą zawodową często narażoną na zmiany przeciążeniowe tej okolicy. Praca w pozycji stojącej i związane z tym przeciążanie stawów, nadwyrężanie mięśni i więzadeł, nieumiejętne dźwiganie cięższych przedmiotów, częste skłony i skręty sprawiają, że ból pleców staje się przykrym utrapieniem w życiu zawodowym farmaceuty. Słabe mięśnie i wadliwa postawa ciała najczęściej powodują powstawanie niewłaściwych napięć aparatu mięśniowo-więzadłowego, a ból jest ich pierwszym symptomem. Ciągły nacisk osiowy na dyski międzykręgowe, charakterystyczny podczas długiego stania, powoduje, że stają się one coraz cieńsze, ulegają przerwaniu, aż do powstania przepuklin jądra miażdżystego. Skrzywienie kręgosłupa, niestabilność kręgów, płaskostopie, zwyrodnienia stawów, skrót kończyny dolnej również dają podrażnienia krążków międzykręgowych. Niezwykle istotnym czynnikiem negatywnie wpływającym na stan pleców jest stres towarzyszący w pracy każdego farmaceuty. Uczucie bólu potęgowane jest również przez stany depresyjne. Kolejny negatywny czynnik to praca wewnątrz pomieszczeń, która 26 farmacja praktyczna 11/2014 Słabe mięśnie i wadliwa postawa ciała najczęściej powodują powstawanie niewłaściwych napięć aparatu mięśniowo-więzadłowego, a ból jest ich pierwszym symptomem statystycznie w większym stopniu predysponuje do powstawania bólów krzyża. Niewłaściwe nawyki ruchowe podczas wykonywania pracy (dźwiganie ciężaru z pozycji pochylonych pleców, częste schylanie, skręcanie tułowia) skutkują powolnym przeciążeniem pleców i degradacją struktur tworzących kręgosłup. Najczęściej jest to proces przewlekły trwający przez wiele lat, aż do wystąpienia ostrych dolegliwości. Co powoduje dolegliwości bólowe? Przyczyną bólu pleców jest mechaniczne podrażnienie struktur okołokręgosłupowych (mięśni, ścięgien, więzadeł), a także powstający na tym tle proces zapalny dotykający krążki międzykręgowe oraz korzenie nerwowe. Najczęściej drażniony jest korzeń nerwu kulszowego lub ramiennego. Powstaje wtedy tzw. rwa kulszowa lub barkowa. Należy pamiętać, że bóle kręgosłupa mogą towarzyszyć też wielu innym chorobom. Choroby układu nerwowego, moczowego, narządów jamy brzusznej, serca, stawów, choroby naczyniowe czy metaboliczne również manifestują się bólami zlokalizowanymi w okolicy kręgosłupa. www.farmacjapraktyczna.pl opieka farmaceutyczna Diagnostyka W celu trafnego rozpoznania dolegliwości i postawienia diagnozy niezbędna jest konsultacja specjalisty. Lekarz w gabinecie sprawdza napięcie mięśniowe, ruchomość poszczególnych segmentów kręgosłupa, ocenia czucie na kończynach, obecność i siłę odruchów nerwowych, bada objawy podrażnienia korzeni nerwowych. Najczęściej niezbędna jest diagnostyka obrazowa: badanie RTG pozwala wykryć patologie dotyczące elementów kostnych, zmiany zwyrodnieniowe kręgów, dyskopatie czy przesunięcia kręgów. Bardziej zaawansowane metody, takie jak tomografia komputerowa (TK) czy rezonans magnetyczny (MR), uwidaczniają choroby krążków międzykręgowych (wypuklina, przepuklina, bulging disc) i pozwalają ocenić stopień ucisku na worek oponowy czy korzenie nerwowe oraz stopień zwężenia kanału kręgowego. Jak dbać o swoje plecy: Terapia Ważnym elementem w profilaktyce schorzeń kręgosłupa jest prawidłowa postawa ciała podczas dźwigania ciężaru, unikanie schylania się i ruchów skrętnych tułowia Leczenie schorzeń kręgosłupa można podzielić na zachowawcze i operacyjne. W leczeniu zachowawczym skutecznym orężem w walce z dolegliwościami bólowymi może być fizykoterapia: krioterapia, diadynamik, pole magnetyczne, ultradźwięki, tens, jonoforeza, laser czy lampy – która powoduje zmniejszenie napięcia mięśniowego, a także redukuje stany zapalne. Suchy masaż relaksacyjny pozwala zwiększyć ukrwienie mięśni przykręgosłupowych, co skutkuje zmniejszeniem ich napięcia. Kinezyterapia, czyli ćwiczenia lecznicze, pozwala zredukować przykurcze mięśniowe i zwiększa zakres ruchomości. W ostrych stanach bólowych niezbędna jest farmakoterapia. Stosowanie leków przeciwbólowych, przeciwzapalnych (zwykle niesteroidowych), rozluźniających mięśnie i uspokajających pozwala przetrwać ten okres. W razie długo utrzymującego się ataku bólu mogą pojawić się zaburzenia neurologiczne (zmniejszenie siły mięśniowej, zaniki mięśniowe, opadanie stopy, utrata kontroli nad funkcją zwieraczy pęcherza moczowego, zaburzenia czucia). Niezbędna jest wówczas konsultacja neurochirurgiczna. Profilaktyka przede wszystkim! Wiedząc, że najskuteczniejszym sposobem w walce z bólem pleców jest profilaktyka, musimy pamiętać, że o kręgosłup należy dbać przez całe Podczas długiego stania pamiętaj o tym, żeby często zmieniać pozycję. Stopę warto oprzeć o niski stołek lub piłkę – spowoduje to zmniejszenie napięcia mięśni i nerwu kulszowego. Unikaj chodzenia w butach na wysokich obcasach. Wygodne obuwie prawidłowo podeprze naturalne łuki stopy. Dzięki temu nacisk osiowy ciężaru ciała na kręgosłup będzie równomiernie rozłożony. Wiążąc buty, postaw stopę na krześle – nie będziesz musiała się schylać. Co godzinę zrób krótką przerwę na rozciągnięcie mięśni pleców. Stań wtedy w lekkim rozkroku, stopy unieś na palcach, chwyć się rękoma pod boki i wykonaj powoli maksymalny przeprost. Pozostań przez chwilę w takiej pozycji. Nie zapominając o codziennym wzmacnianiu mięśni pleców, korzystaj z lędźwiowych pasów ortopedycznych, dzięki którym podczas stania utrzymasz prawidłową pozycję ciała i odciążysz mięśnie. Staraj się rozciągać kręgosłup poprzez codzienne wykonywanie zwisów na drążku. Unikaj ruchów skrętnych i schylania się. Sięgając po coś z ziemi, zrób przysiad i ciężar dźwigaj na prostych plecach. Po pracy połóż się na podłodze, zegnij biodra i kolana w ten sposób, żeby łydki spoczęły na łóżku. 20 minut takiego polegiwania pozwoli zregenerować Twój obolały kręgosłup. W chłodne dni ubieraj się ciepło. Prowadź aktywny tryb życia i unikaj stresów. W przypadku ostrego ataku bólu nie bagatelizuj objawów i rozpocznij leczenie. życie. Konieczne jest regularne stosowanie ćwiczeń fizycznych mobilizujących mięśnie. Istnieje wiele metod rehabilitacyjnych skupiających się na wzmacnianiu gorsetu mięśniowego obręczy barkowej, grzbietu i pasa lędźwiowego. Efektywne są ćwiczenia w odciążeniu (basen, podwieszanie). Ważnym elementem w profilaktyce schorzeń kręgosłupa jest prawidłowa postawa ciała podczas dźwigania ciężaru, unikanie schylania się i ruchów skrętnych tułowia. Ponadto prawidłowa pozycja podczas stania i siedzenia, odpowiedni odpoczynek i dieta. Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl farmacja praktyczna 11/2014 27 psychologia I jak tu zapamiętać nazwy tych wszystkich leków... W pracy farmaceuty nie ma miejsca na pomyłki. Liczy się również czas i skuteczność w obsłudze pacjentów. Jednak ludzka pamięć często płata figle, zwłaszcza jeśli chodzi o zapamiętywanie wyrazów abstrakcyjnych. A przecież z takich właśnie składają się nazwy leków, z którymi farmaceuci muszą się zmierzyć. autorka: Magdalena Sokołowska-Leger założycielka MELIORES Centrum Rozwoju Osobistego, coach i trener umiejętności osobistych, społecznych i edukacyjnych D zięki technologii neuroobrazowania mamy dziś możliwość podpatrzenia (dosłownie), jak funkcjonuje nasz mózg. To, co jeszcze 15 lat temu było jedynie domniemaniem, spekulacją czy hipotezą, dziś zostało poparte konkretnymi badaniami nad mózgiem. Co z nich wynika? Po pierwsze chodzi o stymulowanie dwóch półkul mózgowych – lewej, która odpowiada za myślenie logiczne, słowa, liczby, linearność i prawej, pod kontrolą której znajdują się: kolory, rytm, zmysł, przestrzeń. Po drugie, w skutecznym uczeniu się i zapamiętywaniu ważne jest poznanie swoich naturalnych kanałów przyswajania informacji. Intuicyjnie jesteśmy w stanie określić, czy uczymy się poprzez wzrok, słuch czy ruch. Dziś już nikogo nie trzeba przekonywać, jak ogromny potencjał kryje nasz mózg. Wiemy też, że tradycyjne metody uczenia się stymulują stosunkowo niewielkie obszary mózgu. Uaktywniając obie półkule, znacznie zwiększamy skuteczność nauki. Wiedza płynąca z neurodydaktyki może być dla farmaceuty bardzo cenna. Za każdym razem, kiedy pacjent dopytuje, prosi o radę, w mózgu farmaceuty dzieją się rzeczy nieprawdopodobne. Musi on zapamiętać niebywałą ilość informacji i dodatkowo wydobyć ją w odpowiednim czasie i ciągu skojarzeń implementujących: interpretację objawów, diagnozę, propozycję leku, wskazania, przeciwwskazania itd. Warto zatem zaznajomić się z technikami rozwijania pamięci i koncentracji uwagi. Ich dobór niech będzie uwarunkowany naszymi indywi- 28 farmacja praktyczna 11/2014 Tradycyjne metody uczenia się stymulują niewielkie obszary mózgu. Uaktywniając obie półkule, zwiększamy skuteczność nauki dualnymi predyspozycjami, choć wyjście poza schemat i przetestowanie na sobie technik związanych z innymi niż naszym dominującym kanałem przetwarzania informacji może przynieść ciekawe rezultaty. Niech zatem słuchowiec spróbuje stworzyć kreatywną mapę myśli, a kinestetyk nagrać się na dyktafon, by podczas spaceru móc powtórzyć nową partię materiału. Im więcej połączeń neuronalnych wygenerujemy, tym większa efektywność płynąca z nauki, która nader wszystko winna być po prostu przyjemna. Wskazówka dla wzrokowców – mapa myśli Informacje w naszym mózgu nie są przechowywane jak w encyklopedii, bardziej przypominają sieć różnorodnych połączeń, tzw. myślenie wielokierunkowe. Kompleksowość całego systemu funkcjonowania www.farmacjapraktyczna.pl psychologia ludzkiego mózgu obrazują liczby określające ilość połączeń, która według ostatnich badań wynosi około... miliona miliardów! Metodą odzwierciedlającą tę naturalną funkcję naszego mózgu są mapy myśli (inne nazwy to mapa mentalna, mapa pojęć, mindmapping). Jest to graficzny sposób robienia notatek – daleki od tradycyjnego notowania, jaki znamy ze szkoły. Główna myśl, hasło, pojęcie, umiejscowione są w centralnej części mapy, z której promieniście odchodzą wypływające z nich szczegółowe informacje. Nie piszemy całych zdań, a jedynie hasła. Aby zwiększyć efektywność zapamiętywania pobudzamy prawą półkulę, używając kolorów, rysunków, obrazków i „osobistych kodów”, które stanowią nasze własne skojarzenia z daną informacją. Przykład: Kojarzymy dany lek ze starszą panią, która regularnie raz w miesiącu przychodzi do naszej apteki z całą listą leków. Efektywność zapamiętywania sprowadza się do ilości połączeń, które jesteśmy w stanie wygenerować, łącząc pozostałe zmysły, np. perfumy stosowane przez wspomnianą starszą panią kupującą dany lek na schorzenia typu… itd. Najefektywniejsze mapy myśli to te zrobione własnoręcznie. Świetną alternatywą są też powszechnie dostępne aplikacje (wystarczy wpisać w popularnej wyszukiwarce internetowej hasło „mapa myśli”!), które na początku wymagają nieco czasu, ale warto go poświęcić, bo efekty są naprawdę imponujące. Wskazówka dla kinestetyków – fiszki Tak zwane fiszki, czyli niewielkie karteczki służące do zapisywania, są świetną metodą nie tylko do nauki słówek. Technikę tę mogą również wykorzystać farmaceuci – zwłaszcza Ci, którzy ucząc się, lubią tworzyć, pracować manualnie i... potrzebują ruchu. Oczywiście treść takich karteczek jest dowolna, ważne, by informacje były krótkie i rzeczowe. Karteczki są na tyle małe, że można je zawsze mieć przy sobie i w wolnej chwili zrobić rundę, np. 10 pojęć, nazw leków etc. Ważna jest uczciwość wobec siebie – jeśli musisz odwrócić karteczkę, Przykłady prostych ćwiczeń dla farmaceutów poprawiających pamięć: Ćwiczenie 1. Masz 1 minutę, by zapamiętać jak najwięcej wyrazów z trzech poniższych list. Ćwiczenie zrób dwa razy. Dopiero za drugim razem uwzględnij wskazówki i porównaj wynik: 1. SZAFA / SKLEP / GLIKOZYDY / WIATR / JABŁKO 2. MIŁOŚĆ / DIURETYKI / SŁOŃCE / BANAN / OKNO 3. WITAMINY / KOŁDRA / OPIOIDY / LAMPA / CHMURA Wskazówki: Skonkretyzuj to, co abstrakcyjne, np. symbol miłości to serce itd. Stwórz „baśń”. Skuteczną techniką jest połączenie wyrazów w jedną historyjkę – im bardziej abstrakcyjna, tym lepiej. Np.: „SZAFA stojąca w SKLEPIE wypełniała się GLIKOZYDAMI, z których dmuchał tak zimny i mocny WIATR, że zaczęły spadać wszystkie JABŁKA...” Ćwiczenie 2. Chochlik poprzestawiał litery w poniższych słowach. Odgadnij te wyrazy: 1. nagrenag; 2. fleryrako; 3. aimnawti; 4. raaamueftc; 5. luzck Odpowiedzi: 1. gangrena, 2. kaloryfer, 3. witamina, 4. farmaceuta, 5. klucz Aby zwiększyć efektywność zapamiętywania pobudzamy prawą półkulę, używając kolorów, rysunków, obrazków i „osobistych kodów”, które stanowią nasze własne skojarzenia z daną informacją znaczy to, że jeszcze nie przyswoiłaś/eś nowych informacji. Odłóż ją na bok i wróć za jakiś czas. U kinestetyków niezwykle silna jest potrzeba ruchu – ucząc się, możesz spacerować, tańczyć, ćwiczyć. Wskazówka dla słuchowców – nagraj się na dyktafon! Większość dzisiejszych telefonów / smartfonów posiada funkcję dyktafonu. Warto ją wykorzystać do nauki. Nagraj informacje, których chcesz się nauczyć i odsłuchuj, kiedy masz ku temu sposobność. W drodze do pracy, w kolejce u dentysty czy podczas spaceru. Jeśli nie chcesz przeszkadzać innym, możesz zastosować słuchawki do uszu. Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl farmacja praktyczna 11/2014 29 REKLAMA prowadzenie apteki Kategoryzacja – merchandising a sezonowość W aptece nie może zabraknąć miejsca na asortyment sezonowy, a jego dobra ekspozycja, synergicznie połączona z sezonowością, potrzebą konsumenta i aktualnymi promocjami w mediach zawsze przekłada się na wyniki sprzedażowe. autor: mgr farm. MACIEJ KARBOWIAK prezes firmy doradczej „New Concept”, specjalista w zakresie zarządzania i trade marketingu na rynku farmaceutycznym W raz ze zmieniającymi się porami roku obok preparatów całorocznych w aptece muszą pojawić się preparaty sezonowe. Każdy z nas wie, że latem w aptece nieodzowne są preparaty na oparzenia słoneczne, jesienią poprawiające nastrój czy immunostymulujące, zimą przeciwgrypowe, a na wiosnę odchudzające. Jak zawsze musimy pamiętać o tym, żeby naszym pacjentom zapewnić najlepszy serwis i dostosować asortyment do ich potrzeb. Skoro zmieniający się sezon wzmaga popyt i zapotrzebowanie na wybrany asortyment, to obowiązkiem menedżera jest nadążanie za nim i zapewnienie podaży poszukiwanych preparatów. Nowe, sezonowe produkty wymuszają także pewne zmiany w szeroko pojętej polityce asortymentowej naszej apteki, a to oznacza, że musimy przypomnieć sobie o tak użytecznych pojęciach jak: kategoryzacja, merchandising, layout, plama, strefa sprzedażowa, wyspa, strefa przykasowa i sprzedaż impulsowa. Pamiętamy, że kategoryzację w dużym uproszczeniu pojmujemy jako proces polegający na ustanawianiu kategorii. Następuje przypisanie produktu do kategorii oraz grupowanie, które polega na ich analizie, m.in. poprzez porównywanie, w tym odkrywanie podobieństw i różnic oraz podkreślanie wiodącego wzorca będącego reprezentatywnym dla danej kategorii. Tak więc dążymy do ustanowienia definiowalnej grupy produktowej, w której będzie możliwe ustalenie lidera zgodnie z naszymi potrzebami. W praktyce aptecznej najczęściej kategoria obejmuje preparaty z umownie określonymi grupami „terapeutycznymi”, czy jak kto woli – wskazaniami do stosowania. 30 farmacja praktyczna 11/2014 Skoro zmieniający się sezon wzmaga zapotrzebowanie na wybrany asortyment, to obowiązkiem menedżera jest zapewnienie podaży poszukiwanych preparatów Kategoryzacja na obecnym etapie rozwoju rynku jest niezbędnym elementem prawidłowego i efektywnego realizowania polityki sprzedażowej apteki i stanowi kluczowy element realizacji przewagi konkurencyjnej. Dlatego ważne, żeby w ofercie naszych aptek – wykorzystując zasady kategoryzacji produktowej, obok preparatów całorocznych wyodrębnić produkty sezonowe o dużym potencjale sprzedażowym (tzw. produkty masowe) i znaleźć dla nich właściwe miejsce na ekspozycję. To oczywiście wymaga znajomości zasad merchandisingu, który rozumiemy jako element działalności marketingowej realizowanej poprzez odpowiednią ekspozycję produktu, mającą na celu podnoszenie jego efektywności sprzedażowej. Pamiętajmy także, że prawidłowo realizowany merchandising zwiększa subiektywną wartości towaru, a poprzez to zainteresowanie odbiorców, do których jest kierowany oraz wpływa na ich decyzje zakupowe. Im lepsza katewww.farmacjapraktyczna.pl prowadzenie apteki farmacja praktyczna 6/2014 31 REKLAMA prowadzenie apteki goryzacja, tym prostsza kwestia doboru preparatów na ekspozycję, jego wyższa jakość i łatwiejsza decyzja zakupowa konsumenta. Pacjent postrzega aptekę jako bardziej profesjonalną, uporządkowaną, a więc i bezpieczną. Właściwy merchandising w aptece daje pacjentom komfort zakupu, gdyż tzw. rynek „mass marketowy” przyzwyczaił ich już do czytelnego rozmieszczenia produktów. Badania pokazują, że konsumenci zdecydowanie bardziej komfortowo czują się w miejscach, gdzie mogą sprawnie odszukać potrzebny produkt. Przy realizacji projektów związanych z asortymentem sezonowym, musimy zwrócić także uwagę na fakt, że preparaty sezonowe to popyt sezonowy. Stąd też wynika sezonowy charakter zapasów, musimy je ściśle zaplanować i kontrolować, aby uniknąć po jego zakończeniu stoków preparatów określanych mianem „zalegaczy”. Zmieniający się sezon różnicuje potrzeby konsumenta. Dlatego też często zakupy asortymentu sezonowego podlegają impulsowi, a więc zaliczamy je często do grupy tzw. zakupów impulsowych. Z definicji wynika, że zakup impulsowy jest to określony zakup uprzednio nieplanowanego produktu, który jest dokonywany pod wpływem potrzeby chwili, odruchu czy zachęty. Zakupy tego rodzaju dotyczą zwykle dóbr pierwszej potrzeby każdego człowieka (m.in. preparatów sezonowych) i są najlepiej realizowane w tzw. strefie kasy przy pierwszym stole. Strefa przykasowa, często określana jako tzw. „złota strefa”, odgrywa bardzo dużą rolę w sprzedaży produktów sezonowych. To tu trafia każdy pacjent, aby zrealizować właściwą potrzebę, z którą przychodzi do apteki. Profesjonalnie zaprojektowana strefa przykasowa może stanowić istotny element wsparcia rotacji produktu, w tym szczególnie sezonowego i generować z tego tytułu dodatkowe przychody w aptece. Stosując się do reguł merchandisingu, w nowocześnie zarządza- 32 farmacja praktyczna 11/2014 nych aptekach,w których wprowadzono zarządzanie powierzchnią wystawienniczą, atrakcyjnym miejscem dla produktów sezonowych mogą być także tzw. wyspy umieszczone w obrębie ekspedycji lub ekspozycje (np. w formie planogramów) umieszczone w strefie gorącej tuż za plecami ekspediują- cego farmaceuty (często określamy te ekspozycje/układy pojęciem layoutu). Poprzez odpowiednią ekspozycję pacjent, stojąc w kolejce przy pierwszym stole w aptece, ma czas, aby obejrzeć jeszcze coś, co ma „pod ręką” w czasie, gdy my dokonujemy ekspedycji czy taksacji. Jak efektywnie eksponować asortyment sezonowy w aptece? W zależności od warunków, jakimi dysponujemy w aptece, planując i budując ekspozycję sezonową zgodnie z ogólnymi zasadami merchandisingu, zwracajmy uwagę na: układ asortymentowy zgodny z kategoryzacją produktową, przejrzystość ekspozycji, ekspozycję towarów o charakterze masowym (eksponowanie towarów o charakterze niszowym mija się z celem i jest dla nas nieopłacalne – jedynym wyjątkiem jest chęć dokonania wymuszonej rotacji związanej np. z krótką datą ważności/ promocją), ekspozycję towarów o charakterze impulsowym, ekspozycję towarów objętych promocją, dobór asortymentu posiadającego wsparcie medialne (media plany), ewentualność budowania ekspozycji z całej „rodziny” produktów danej marki, zwłaszcza, gdy wartością dla pacjenta będzie ich komplementarne działanie, wykorzystanie „gorących miejsc” na produkty bieżące odpowiadające aktualnemu sezonowi. Merchandising to proste narzędzie, tanie w realizacji i skuteczne, ale wymagające naszego zaangażowania ze względu na specyfikę asortymentu i branży Co więcej, prawidłowa ekspozycja asortymentu sezonowego wpływa na poziom zadowolenia konsumentów i daje możliwość realizowania dodatkowych przychodów ze sprzedaży produktów będących w ofercie placówki. Jak pamiętamy, z badań wynika, że ok. 70% konsumentów przyznaje się do realizowania zakupów impulsowych, a ponad połowa pacjentów podejmuje ostateczne decyzje o zakupie w aptece pod wpływem szeroko pojętej rekomendacji produktowej, także tej realizowanej poprzez właściwą ekspozycję. Tak więc poprzez stosowanie reguł merchandisingu i wykorzystanie technik rekomendacji produktowej możemy decydować o ponad 50% sprzedaży odręcznej realizowanej przez naszą aptekę. Przy okazji pamiętajmy, że odpowiednia ekspozycja to sztuka podnoszenia efektywności sprzedaży przez wykorzystanie topografii apteki i zasad psychologii społecznej, prezentacji produktów, budowania skojarzeń czy chociażby realizowania założeń sprzedaży dodatkowej. Merchandising to proste narzędzie, tanie w realizacji i skuteczne, ale wymagające naszego zaangażowania ze względu na specyfikę asortymentu i branży. Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl prowadzenie apteki farmacja praktyczna 6/2014 33 prowadzenie apteki Likwidacja apteki – minimalizacja strat Już na etapie otwierania apteki należy zakładać każdy scenariusz – z tym o jej likwidacji włącznie. Umiejętne i roztropne zlikwidowanie działalności apteki wcale nie jest bowiem tak łatwe, jak się potocznie uważa. autorzy: mgr farm. MACIEJ KARBOWIAK prezes firmy doradczej „New Concept”, specjalista w zakresie zarządzania i trade marketingu na rynku farmaceutycznym PIOTR KAMIŃSKI radca prawny L ikwidacja apteki nie jest procesem łatwym, prostym i przyjemnym. Często zamiast ulgi przynosi rozczarowanie fiaskiem nieudanej inwestycji i konieczność regulacji zaciągniętych zobowiązań. Użycie przeze mnie słowa „proces” jest celowe, a wręcz kluczowe. Oprócz procedur związanych z wymogami formalnymi / ustawowymi (patrz ramka), którym musimy zadośćuczynić przy realizacji tego procesu, dochodzą tutaj emocje związane z charakterem likwidacji placówki. Inaczej wygląda sprawa z likwidacją wymuszoną, np. w oparciu o wyroki sądowe, w konsekwencji postępowań windykacyjnych czy spraw o charakterze administracyjnym, inaczej w następstwie indywidualnej decyzji podmiotu prowadzącego działalność apteki, spraw losowych (emerytura, śmierć koncesjonariusza) czy formalnych (polegających np. na nieprzedłużeniu umowy najmu lokalu przez właściciela). W innej sytuacji będą podmioty pragnące prowadzić działalność w nowej lokalizacji czy posiadające więcej niż jedną placówkę, w innej indywidualni właściciele nieposiadający innych aptek. Zawsze jednak należy pamiętać, że zamknięcie apteki może w praktyce okazać się co najmniej tak trudne i kosztowne, jak jej otwarcie! Dlatego też przed przystąpieniem do likwidacji należy gruntownie przemyśleć sytuację, w jakiej się znaleźliśmy i przesłanki, którymi się kierujemy. Dopiero wtedy szczegółowo zaplanować ten proces (krok po kroku), tak aby z jednej strony zrobić to zgodnie z obowiązującymi przepisami, a z drugiej ponieść jak najmniejsze nakłady pracy i straty finansowe. Oczywiście, jak już wspomniałem, w zależności od indywidualnej sytuacji podmiotu prowadzącego działalność apteki, a także formy prowadzenia działalności apteki, tj. od tego, czy jest to np. działalność indywidualna osoby fizycznej, spółki osób fizycznych czy działalność podmiotów określanych, jako spółki prawa handlowego, już same procedury likwidacyjne mogą przebiegać odmiennie, ale i możliwości zakończenia tejże działalności są różne. 34 farmacja praktyczna 11/2014 Zawsze należy pamiętać, że zamknięcie apteki może w praktyce okazać się co najmniej tak trudne i kosztowne, jak jej otwarcie Według mnie najistotniejszymi elementami realizacji zamknięcia działalności / likwidacji apteki są: 1 Właściwa ocena sytuacji, która zmusza nas do zamknięcia apteki w tym określenie np. posiadanego potencjału i ewentualnych możliwości „odsprzedaży” prowadzonej działalności. Jest to oczywiście kwestia wymagająca ogólnego rozeznania w realiach rynku. Nie zapominajmy, że często sama lokalizacja, posiadanie tytułu własności bądź najmu czy chociażby nakłady poniesione na adaptację lokalu posiadają wartość rynkową, którą mogą wykorzystać potencjalni zainteresowani prowadzeniem działalności apteki w tej samej lokalizacji (dla przypomnienia – w zależności od regionu średnio 60% – 70% nowych zezwoleń dotyczy starych lokalizacji aptek). 2 Określenie sytuacji finansowej podmiotu prowadzącego działalność, gdyż często zdarza się, że aktywa podmiotu (a w przypadku osób fizycznych prowadzących działalność – nawet majątek własny) nie starczają na pokrycie zaciągniętych zobowiązań powstałych w trakcie funkcjonowania apteki i jej likwidacji. Od tego parametru jest też uwzględnione, czy likwidacja będzie szybka czy wolna – chodzi o wyeliminowanie strat. 3 Analiza zawartych umów związana z prowadzeniem, a w konsekwencji i wygaszaniem aktywności związanych z prowadzoną działalnością. Szczególnie zwracałbym Państwa uwagę na: umowy najmu lokali (możliwości i okresy wypowiedzenia – często zdarza się, że posiadamy umowę, której nie da się wypowiedzieć przed końcem okresu, na jaki została zawarta!), umowy o pracę, związane np. z odprawami dla personelu, umowy leasingów – wykupy, cesje, wypowiedzenia umów, www.farmacjapraktyczna.pl prowadzenie apteki umowy z kontrahentami, a w szczególności z hurtowniami farmaceutycznymi, w tym umowy cesji, zabezpieczeń – często wekslowych (sprawdzenie umów wekslowych!), a także regulacje dotyczące zwrotu towaru do dostawcy. Tutaj zatrzymałbym się na dłużej, gdyż, jak wiemy hurtownie niechętnie przyjmują towar, a potencjalne zwroty obarczone są wieloma ograniczeniami. Chciałbym Państwu zwrócić uwagę na jeden ważny i wiążący zapis, (z którym spotykam się często, głównie na fakturach dostaw z tzw. odroczonym terminem płatności, czy jak kto woli – z terminem kupieckim), że do momentu zapłaty za towar przez odbiorcę stanowi on własność dostawcy. Nauczmy się wykorzystywać tego typu zapisy, gdyż często łatwiej jest oddać zakupiony towar, który jeszcze posiadamy, niż za niego zapłacić kontrahentowi pieniędzmi, których podmiot nie posiada. 4 Analiza kosztów (tak naprawdę strat) związanych z brakiem możliwości zwrotu towaru, np. ze względu na krótki termin, uszkodzone opakowanie, nie spełniające wymogów formalnych jakiegokolwiek obrotu towarowego. Warto wspomnieć jeszcze o tak prozaicznych czynnościach (bardzo uciążliwych), jak usuwanie metek z opakowań, które to często stanowią istotny motyw odmowy przyjęcia zwrotu. Towar, którego nie uda się nam zagospodarować, z mniejszymi bądź większymi wyjątkami podlega utylizacji. Oczywiście utylizacja stanowi koszt, ale nie zmienia to faktu, że w ogólnym rozrachunku jest to dla nas wydatek. 5 Koszty podatkowe – w większości przypadków uświadamiamy sobie, szczególnie w przypadku, gdy podmiot nie prowadzi pełnej księgowości tylko książkę przychodów i rozchodów, że ze zwróconego do hurtu towaru musimy rozliczyć podatek VAT, a i koszt poniesiony przy zakupie towaru teraz może stanowić nasz dochód (oczywiście istotne tutaj jest wykonanie remanentu likwidacyjnego oraz wycena elementów majątku stałego). Tym jednak powinien zająć się już księgowy. Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl Jak zlikwidować aptekę – krok po kroku: Obowiązki informacyjne W pierwszej kolejności właściciel apteki powinien poinformować pisemnie o swojej decyzji wojewódzkiego inspektora farmaceutycznego właściwego ze względu na miejsce prowadzenia działalności. Organ wydaje decyzję, w której stwierdza wygaśnięcie zezwolenia na prowadzenie apteki. O zakończeniu działalności apteki trzeba ponadto poinformować państwowego powiatowego inspektora sanitarnego oraz wydział zdrowia w starostwie powiatowym właściwym dla miejsca prowadzenia apteki, który prowadzi nadzór nad rozkładem godzin pracy aptek ogólnodostępnych działających na terenie danego powiatu. Wreszcie informację taką należy skierować do organu prowadzącego ewidencję działalności gospodarczej. Likwidacja apteki wymaga wyceny majątku i spisu towarów, który należy przekazać do urzędu skarbowego. Jeżeli urząd zakwestionuje przedstawioną wartość, może wydać decyzję o konieczności odprowadzenia skorygowanego podatku. Organ winien podjąć decyzję o wykreśleniu właściciela apteki z rejestru przedsiębiorców w ciągu 14 dni roboczych. Często właściciel apteki na jej prowadzenie związany jest umową najmu z właścicielem lokalu. Powinien on w związku z tym z zachowaniem okresu wypowiedzenia przewidzianego w umowie powiadomić właściciela lokalu o wypowiedzeniu umowy najmu. Jeżeli apteka zatrudnia pracowników, mamy wówczas do czynienia z likwidacją stanowiska pracy. Stanowi ona przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę. Powoduje to obowiązek doręczenia właściwemu miejscowo ZUS w terminie 7 dni od daty zaprzestania prowadzenia działalności dokumentów o wyrejestrowaniu pracowników i ewentualnie także właściciela apteki z ubezpieczenia społecznego. Ponadto, kończąc działalność gospodarczą, właściciel apteki powinien zwrócić oryginał i kopię zezwolenia na prowadzenie apteki, a także wyrejestrować książkę kontroli (o ile apteka nie korzysta ze zwolnienia od prowadzenia obrotu środkami odurzającymi lub substancjami psychotropowymi) i ewidencję pracowników. Efektem podjęcia decyzji o zaprzestaniu prowadzenia apteki będzie również konieczność rozwiązania umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia na wydawanie refundowanego leku, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobu medycznego na receptę. Zagospodarowanie pozostałych w aptece leków Jeżeli do dnia zakończenia działalności gospodarczej właściciel apteki nie wyprzeda zamówionych wcześniej leków, może starać się zwrócić je do hurtowni farmaceutycznej, w której leki były zakupione. Produkty można zwrócić po cenie pierwotnej zakupu, co w rozliczeniach finansowych należy ująć jako zwrot niewykorzystanych towarów, nie zaś jako umowę sprzedaży. Prawo farmaceutyczne przewiduje możliwość ponownego wprowadzenia do sprzedaży (redystrybucji) leków znajdujących się w oryginalnych i nienaruszonych opakowaniach, magazynowanych we właściwych warunkach oraz o wystarczająco długim terminie ważności. Produkty lecznicze i wyroby medyczne, które z kolei mają zbyt krótką datę ważności lub są napoczęte, mogą zostać przekazane nieodpłatnie, np. do domów opieki społecznej, hospicjów, placówek leczniczo-opiekuńczych. Gdy w aptece znajdują się przeterminowane produkty lecznicze bądź surowce farmaceutyczne zawierające środki odurzające lub substancje psychotropowe, kierownik apteki, który jest osobą odpowiedzialną za likwidację zapasów, jest wówczas zobowiązany wystąpić z wnioskiem do wojewódzkiego inspektora farmaceutycznego właściwego ze względu na miejsce prowadzenia działalności o ich zabezpieczenie celem unieszkodliwienia. We wniosku należy podać nazwę środka odurzającego lub substancji psychotropowej, surowca farmaceutycznego, numer serii, datę ważności oraz ich ilość. Szczegóły procedury postępowania w ww. zakresie znajdują się w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 27 lutego 2012 r.* Wynika z niego m.in., że do momentu przekazania tych środków do unieszkodliwienia apteka musi je zabezpieczyć w szczelnie zamkniętym pojemniku zbiorczym z banderolą z napisem „DO ZNISZCZENIA”. Zamknięte pojemniki zbiorcze umieszcza się w wydzielonym pomieszczeniu przeznaczonym do przechowywania środków odurzających, substancji psychotropowych lub prekursorów kategorii 1, a w przypadku, gdy apteka nie posiada takiego pomieszczenia – w zamykanych metalowych szafach, w pomieszczeniach magazynowych. Z zabezpieczenia sporządza się protokół w trzech egzemplarzach. Koszty zabezpieczenia, przekazania do zniszczenia oraz zniszczenia środków odurzających, substancji psychotropowych ponosi właściciel apteki. Podstawa prawna: * Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 lutego 2012 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu postępowania ze środkami odurzającymi, substancjami psychotropowymi i prekursorami kategorii 1, ich mieszaninami oraz produktami leczniczymi, zepsutymi, sfałszowanymi lub którym upłynął termin ważności, zawierającymi w swoim składzie środki odurzające, substancje psychotropowe lub prekursory kategorii 1. farmacja praktyczna 11/2014 35 REKLAMA nauka Eplerenon w standardzie leczenia niewydolności serca Ostatnie osiągnięcia w kardiologii, włącznie z wdrożeniem leczenia inwazyjnego świeżego zawału serca, wprowadzeniem nowych leków przeciwpłytkowych i przeciwkrzepliwych, rozszerzeniem wskazań do elektroterapii, wpłynęły na znaczną poprawę rokowania i wydłużenie życia pacjentów ze schorzeniami sercowo-naczyniowymi. Paradoksalnie osiągnięcia te powodują zwiększenie liczby pacjentów z przewlekłymi schorzeniami sercowo-naczyniowymi, którzy wymagają stałej opieki i farmakoterapii. autor: dr hab. med. MARCIN GRABOWSKI I Katedra i Klinika Kardiologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny J ednym ze schorzeń, którego skala narasta epidemiologicznie w ostatnim czasie, jest przewlekła niewydolność serca. W grupie tej znajdujemy zazwyczaj pacjentów po zawale serca, który ze względu na swoją rozległość spowodował poważne zaburzenia funkcji skurczowej lewej komory i w konsekwencji daje objawy niewydolności serca. Należy podkreślić poważne rokowanie w niewydolności serca z towarzyszącymi ciężkimi zaburzeniami kurczliwości (niska frakcja wyrzutowa lewej komory), które często jest poważniejsze niż w przypadku niektórych schorzeń onkologicznych. Niestety, świadomość tego stanu nie jest powszechna społecznie. Obecnie podstawę leczenia objawowej skurczowej niewydolności serca stanowią inhibitory enzymu konwertującego angiotensynę oraz beta-adrenolityki, które w przypadku tolerancji powinny być stosowane łącznie u każdego pacjenta. Ich korzystny efekt jest uzupełniający i związany z zapobieganiem niekorzystnej przebudowie lewej komory (tzw. remodelingowi) oraz nagłemu zgonowi sercowemu. Zgodnie z aktualnymi wytycznymi leczenia przewlekłej skurczowej niewydolności serca istotnie wzrosła rola antagonistów receptora mineralokortykoidowego (inaczej antagonistów aldosteronu), które praktycznie stały się trzecią podstawową 36 farmacja praktyczna 11/2014 Jednym ze schorzeń, którego skala narasta epidemiologicznie w ostatnim czasie, jest przewlekła niewydolność serca grupą farmakologiczną leków do stosowania w objawowej niewydolności serca. Zgodnie z tymi wytycznymi u wszystkich pacjentów z utrzymującymi się objawami niewydolności serca (w klasie II–IV wg NYHA) i potwierdzoną w badaniu obrazowym niską frakcją wyrzutową lewej komory (EF ≤ 35%), oprócz leczenia za pomocą inhibitora konwertazy i beta-adrenolityku, wskazane jest właśnie dołączenie antagonisty receptora mineralokortykoidowego. Zalecenie ma klasę I, z poziomem dowodów A. Lek stosuje się w celu zmniejszenia ryzyka hospitalizacji z powodu niewydolności serca oraz ryzyka przedwczesnego zgonu. Dla tej grupy terapeutycznej standardy wymieniają dwa preparaty, które były skutecznie przebadane w dużych, randomizowanych badaniach klinicznych i dodatkowo, na podstawie użytych w tych badaniach schematów stosowania leków, zalecają ich dawki początkowe i docelowe. Są to: eplerenon (dawka początkowa: 25 mg – raz dziennie; dawka docelowa: 25 mg – raz dziennie) i spironolakton (dawka początkowa: 25 mg – raz dziennie; dawka docelowa: 25-50 mg – raz dziennie). Należy zauważyć, że aktualna pozycja antagonistów receptora mineralokortykoidowego w algorytmie leczenia niewydolności serca jest rezultatem wyników przeprowadzonych badań klinicznych, wcześniej ze spironolaktonem (badanie RALES – Randomized Aldactone Evaluation Study – w grupie pacjentów z najbardziej zaawansowanymi objawami niewydolności serca), www.farmacjapraktyczna.pl być czy żyć! Nowoczesny lek kardiologiczny w przystępnej cenie ESP/005/07-2014 ESPIRO (eplerenonum) Skład i postać: 1 tabletka powlekana zawiera odpowiednio 25 mg lub 50 mg eplerenonu. Wskazania do stosowania: Eplerenon jest wskazany jako terapia dodana do standardowego leczenia obejmującego stosowanie beta-adrenolityków, w celu zmniejszenia ryzyka umieralności i zachorowalności z przyczyn sercowonaczyniowych u pacjentów w stanie stabilnym z zaburzeniem czynności lewej komory serca (LVEF [frakcja wyrzutowa lewej komory] ≤40%) oraz klinicznymi objawami niewydolności serca po przebytym niedawno zawale serca oraz jako terapia dodana do standardowego leczenia, w celu zmniejszenia ryzyka umieralności i zachorowalności z przyczyn sercowo-naczyniowych u dorosłych pacjentów z (przewlekłą) niewydolnością serca (klasa II wg NYHA) oraz z zaburzeniami czynności lewej komory serca (LVEF ≤30%). Dawkowanie i sposób podawania: Dawkowanie W celu umożliwienia indywidualnego dostosowywania dawki dostępne są postacie zawierające 25 mg i 50 mg substancji czynnej. Maksymalna dawka wynosi 50 mg na dobę. Pacjenci z niewydolnością serca po przebytym zawale serca: Zalecana dawka podtrzymująca eplerenonu wynosi 50 mg raz na dobę. Leczenie należy zaczynać od dawki 25 mg raz na dobę, którą należy stopniowo zwiększać, najlepiej w ciągu 4 tygodni, kontrolując stężenie potasu w surowicy, do dawki docelowej 50 mg raz na dobę. Leczenie eplerenonem należy zazwyczaj rozpoczynać w ciągu 3-14 dni od rozpoznania ostrego zawału serca. Pacjenci z (przewlekłą) niewydolnością serca (klasa II wg NYHA): U pacjentów z przewlekłą niewydolnością serca (klasa II wg NYHA) leczenie należy rozpoczynać od dawki 25 mg raz na dobę, a następnie stopniowo zwiększać, najlepiej w ciągu 4 tygodni, kontrolując stężenie potasu w surowicy, do dawki docelowej 50 mg raz na dobę. U pacjentów, u których stężenie potasu w surowicy wynosi >5,0 mmol/l, nie należy rozpoczynać leczenia eplerenonem. Stężenie potasu w surowicy należy oznaczyć przed rozpoczęciem leczenia eplerenonem, w ciągu pierwszego tygodnia leczenia i po miesiącu od rozpoczęcia leczenia lub zmiany dawki. Następnie stężenie potasu w surowicy należy oznaczać okresowo w zależności od potrzeb. Po rozpoczęciu leczenia, dawkę należy dostosować zależnie od stężenia potasu w surowicy, zgodnie z następującym schematem: jeśli stężenie potasu w surowicy jest <5 mmol/l, należy zwiększyć dawkę z 25 mg co drugi dzień do 25 mg raz na dobę lub z 25 mg raz na dobę do 50 mg raz na dobę; : jeśli stężenie potasu w surowicy mieści się w przedziale 5-5,4 mmol/l, nie należy zmieniać dawki; : jeśli stężenie potasu w surowicy mieści się w przedziale 5,5-5,9 mmol/l, należy zmniejszyć dawkę z 50 mg raz na dobę do 25 mg raz na dobę lub z 25 mg raz na dobę do 25 mg co drugi dzień lub 25 mg co drugi dzień do odstawienia; jeśli stężenie potasu w surowicy jest ≥6 mmol/l, lek należy odstawić. Po odstawieniu eplerenonu z powodu stężenia potasu w surowicy ≥6,0 mmol/l, można ponownie rozpocząć stosowanie eplerenonu w dawce 25 mg co drugi dzień, kiedy stężenie potasu zmniejszy się poniżej 5,0 mmol/l. Dzieci i młodzież Nie określono dotychczas bezpieczeństwa ani skuteczności stosowania eplerenonu u dzieci i młodzieży. Stosowanie u osób w wieku podeszłym Dostosowanie dawki początkowej u osób w wieku podeszłym nie jest konieczne. Z powodu osłabionej czynności nerek związanej z wiekiem, u osób w wieku podeszłym występuje zwiększone ryzyko hiperkaliemii. To ryzyko może być dodatkowo zwiększone przez współistniejące choroby, które zwiększają ekspozycję organizmu na produkt leczniczy, w szczególności przez łagodną do umiarkowanej niewydolność wątroby. Zaleca się okresowe monitorowanie stężenia potasu w surowicy. Stosowanie u pacjentów z niewydolnością nerek Nie ma konieczności dostosowania dawki początkowej u pacjentów z łagodną niewydolnością nerek. Zaleca się okresowe monitorowanie stężenia potasu w surowicy oraz dostosowanie dawki zgodnie z powyższym schematem. U pacjentów z umiarkowaną niewydolnością nerek (klirens kreatyniny 30-60 ml/min) początkowa dawka wynosi 25 mg podawana co drugą dobę, i powinna być dostosowana zależnie od stężenia potasu zgodnie z powyższym schematem. Zaleca się okresowe monitorowanie stężenia potasu w surowicy. Brak doświadczenia u pacjentów z klirensem kreatyniny <50 ml/min z niewydolnością serca po przebytym zawale serca. Podczas stosowania eplerenonu u tych pacjentów należy zachować ostrożność. Stosowanie dawki większej niż 25 mg raz na dobę u pacjentów z klirensem kreatyniny <50 ml/min nie zostało zbadane. Stosowanie eplerenonu u pacjentów z ciężką niewydolnością nerek (klirens kreatyniny <30 ml/min) jest przeciwwskazane. Eplerenon nie ulega dializie. Stosowanie u pacjentów z niewydolnością wątroby Nie ma konieczności dostosowania dawki początkowej u pacjentów z łagodną do umiarkowanej niewydolnością wątroby. Z powodu zwiększenia ekspozycji organizmu na eplerenon u pacjentów z łagodną do umiarkowanej niewydolnością wątroby, zaleca się u tych pacjentów częste i regularne kontrole stężenia potasu w surowicy, szczególnie gdy są to pacjenci w wieku podeszłym. Stosowanie u pacjentów przyjmujących inne leki W przypadku jednoczesnego stosowania słabych lub umiarkowanych inhibitorów CYP3A4, np. amiodaronu, dil�azemu i werapamilu, leczenie należy rozpoczynać od dawki 25 mg raz na dobę. Dawka nie powinna być większa niż 25 mg raz na dobę. Eplerenon może być podawany podczas lub niezależnie od posiłków. Przeciwwskazania: Nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Stężenie potasu w surowicy przed rozpoczęciem leczenia > 5,0 mmol/l. Ciężka niewydolność nerek, szacowany współczynnik przesączania kłębuszkowego <30 ml na minutę na 1,73 m2 (ang. es�mated glomerular ltra�on rate – eGFR). Ciężka niewydolność wątroby (klasa C w skali Child Pugh). Jednoczesne stosowanie leków moczopędnych oszczędzających potas, preparatów potasu lub silnych inhibitorów CYP3A4 (np. itrakonazol, ketokonazol, rytonawir, nelnawir, klarytromycyna, telitromycyna i nefazodon). Jednoczesne stosowanie z inhibitorami konwertazy angiotensyny (ang. ACEI) lub antagonistami receptora angiotensyny II (ang. ARB). Specjalne ostrzeżenia i środki ostrożności dotyczące stosowania: Hiperkaliemia: Ze względu na mechanizm działania eplerenonu, podczas jego stosowania może wystąpić hiperkaliemia. Należy monitorować stężenie potasu w surowicy u wszystkich pacjentów na początku leczenia oraz po zmianie dawki. W trakcie dalszego leczenia okresowe monitorowanie stężenia potasu jest szczególnie zalecane u pacjentów narażonych na rozwój hiperkaliemii takich jak pacjenci w podeszłym wieku, pacjenci z niewydolnością nerek oraz pacjenci z cukrzycą. Stosowanie preparatów potasu po rozpoczęciu leczenia eplerenonem nie jest zalecane ze względu na zwiększone ryzyko hiperkaliemii. Wykazano, że zmniejszenie dawki eplerenonu zmniejsza stężenie potasu w surowicy. Jedno badanie wykazało, że dodanie hydrochloro�azydu do leczenia eplerenonem kompensuje zwiększenie stężenia potasu w surowicy. Stosowanie eplerenonu łącznie z inhibitorami konwertazy angiotensyny i (lub) antagonistami receptora angiotensyny II może zwiększać ryzyko wystąpienia hiperkaliemii. Nie należy stosować eplerenonu jednocześnie z inhibitorami konwertazy angiotensyny oraz antagonistami receptora dla angiotensyny II. Zaburzona czynność nerek: Stężenie potasu należy regularnie monitorować u pacjentów z zaburzoną czynnością nerek, także z mikroalbuminurią w przebiegu cukrzycy. Ryzyko hiperkaliemii zwiększa się wraz ze zmniejszeniem wydolności nerek. Dane z badania EPHESUS dotyczące pacjentów z cukrzycą typu 2 i mikroalbuminurią są ograniczone, jednak zaobserwowano zwiększoną częstość występowania hiperkaliemii w tej grupie pacjentów. Z tego względu pacjenci ci powinni być leczeni z zachowaniem ostrożności. Eplerenon nie jest eliminowany przez hemodializę. Zaburzona czynność wątroby: Nie zaobserwowano zwiększenia stężenia potasu w surowicy powyżej 5,5 mmol/l u pacjentów z łagodną do umiarkowanej niewydolnością wątroby (klasa A i B w skali Child Pugh). Należy monitorować stężenie elektrolitów u pacjentów z łagodną lub umiarkowaną niewydolnością wątroby. Nie badano stosowania eplerenonu u pacjentów z ciężką niewydolnością wątroby, w związku z czym jest ono przeciwwskazane. Substancje indukujące CYP3A4: Jednoczesne stosowanie eplerenonu z substancjami silnie indukującymi CYP3A4 nie jest zalecane. Należy unikać stosowania litu, cyklosporyny, takrolimusu podczas leczenia eplerenonem. Laktoza: Tabletki zawierają laktozę i nie powinny być stosowane u pacjentów z rzadko występującą dziedziczną nietolerancją galaktozy, niedoborem laktazy typu Lapp lub zespołem złego wchłaniania glukozy-galaktozy. Działania niepożądane: W dwóch badaniach (Eplerenone Post-acute Myocardial Infarc�on Heart Failure Efficacy and Survival Study [EPHESUS] i Eplerenone in Mild Pa�ents Hospitaliza�on and Survival Study in Heart Failure [EMPHASIS-HF]), ogólna częstość występowania objawów niepożądanych po zastosowaniu eplerenonu była podobna do obserwowanej po przyjęciu placebo. Działaniem niepożądanym zgłaszanym najczęściej podczas badania EMPHASIS-HF była hiperkaliemia z częstością występowania 8,7% i 4%, odpowiednio w przypadku stosowania eplerenonu i placebo. W badaniu EMPHASIS-HF liczba przypadków udaru mózgu u chorych w bardzo podeszłym wieku (≥ 75 lat) wyniosła 9 w grupie chorych stosujących eplerenon i 8 w grupie przyjmującej placebo. Zdarzenia niepożądane podane poniżej (podejrzewa się ich związek z leczeniem, gdyż występowały częściej niż w grupie otrzymującej placebo lub są ciężkie i występowały istotnie częściej niż w grupie otrzymującej placebo) były obserwowane po wprowadzeniu eplerenonu do obrotu. Zdarzenia niepożądane zostały pogrupowane według układów i narządów, których dotyczą oraz bezwzględnej częstości. Częstości określono następująco: często (≥1/100 do <1/10); niezbyt często (≥1/1 000 do <1/100); nieznana (częstość nie może być określona na podstawie dostępnych danych). Zakażenia i zarażenia pasożytnicze Często: zakażenia. Niezbyt często: odmiedniczkowe zapalenie nerek, zapalenie gardła. Zaburzenia krwi i układu chłonnego Niezbyt często: eozynolia. Zaburzenia endokrynologiczne Niezbyt często: niedoczynność tarczycy. Zaburzenia metabolizmu i odżywiania Często: hiperkaliemia Niezbyt często: hiponatremia, odwodnienie, hipercholesterolemia, hipertriglicerydemia. Zaburzenia psychiczne Niezbyt często: bezsenność. Zaburzenia układu nerwowego Często: zawroty głowy, omdlenie. Niezbyt często: bóle głowy, niedoczulica. Zaburzenia serca Często: zawał serca Niezbyt często: lewokomorowa niewydolność serca, migotanie przedsionków, tachykardia. Zaburzenia naczyniowe Często: niedociśnienie tętnicze Niezbyt często: zakrzepica tętnic kończyn dolnych, niedociśnienie ortostatyczne. Zaburzenia układu oddechowego, klatki piersiowej i śródpiersia Często: kaszel. Zaburzenia żołądka i jelit Często: biegunka, nudności, zaparcia Niezbyt często: wymioty, wzdęcia. Zaburzenia skóry i tkanki podskórnej Często: wysypka, świąd Niezbyt często: nadmierne pocenie Nieznana: obrzęk naczynioruchowy. Zaburzenia mięśniowo-szkieletowe i tkanki łącznej Często: skurcze mięśni, ból mięśniowo-szkieletowy Niezbyt często: bóle pleców. Zaburzenia nerek i dróg moczowych Często: nieprawidłowa czynność nerek. Zaburzenia wątroby i dróg żółciowych Niezbyt często: zapalenie woreczka żółciowego. Zaburzenia układu rozrodczego i piersi Niezbyt często: ginekomas�a. Zaburzenia ogólne i stany w miejscu podania Niezbyt często: osłabienie, złe samopoczucie. Badania diagnostyczne Często: zwiększone stężenie mocznika we krwi Niezbyt często: zwiększone stężenie kreatyniny we krwi, zmniejszenie ilości receptorów naskórkowego czynnika wzrostu (ang. EGF-R), zwiększone stężenie glukozy we krwi. W badaniu EPHESUS odnotowano większą liczbę przypadków udaru mózgu wśród osób w bardzo podeszłym wieku (≥75 lat). Nie było jednak istotnej statystycznie różnicy pomiędzy częstością występowania udaru w grupie otrzymującej eplerenon (30) wobec grupy otrzymującej placebo (22). W badaniu EMPHASIS-HF liczba przypadków udaru mózgu u chorych w bardzo podeszłym wieku (≥75 lat) wyniosła 9 w grupie pacjentów stosujących eplerenon i 8 w grupie przyjmującej placebo. Zgłaszanie podejrzewanych działań niepożądanych Po dopuszczeniu produktu leczniczego do obrotu istotne jest zgłaszanie podejrzewanych działań niepożądanych. Umożliwia to nieprzerwane monitorowanie stosunku korzyści do ryzyka stosowania produktu leczniczego. Osoby należące do fachowego personelu medycznego powinny zgłaszać wszelkie podejrzewane działania niepożądane za pośrednictwem Departamentu Monitorowania Niepożądanych Działań Produktów Leczniczych Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, Al. Jerozolimskie 181C, 02-222 Warszawa, tel.: + 48 22 49 21 301, faks: + 48 22 49 21 309, e-mail: [email protected]. Podmiot odpowiedzialny: ZF Polpharma SA. Pozwolenie na dopuszczenie do obrotu: Espiro 25 mg, 50 mg odpowiednio: 20068, 20069 wydane przez MZ. Dodatkowych informacji o leku udziela: Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., ul. Bobrowiecka 6, 00-728 Warszawa, tel. +48 22 364 61 00; fax. +48 22 364 61 02. www.polpharma.pl. Lek wydawany na podstawie recepty. ChPL z dnia 28.05.2014. ESP/005/07-2014 REKLAMA nauka w szczególności z ostatnich badań z zastosowaniem eplerenonu (badanie EMPHASIS-HF Eplerenone in Mild Patients Hospitalization and Survival Study in Heart Failure – u pacjentów z niewydolnością serca i łagodnymi objawami oraz badanie EPHESUS – Eplerenone Post-Acute Myocardial Infarction Heart Failure Efficacy and Survival Study – w grupie pacjentów w pierwszych dniach po zawale serca, u których stwierdzono niską frakcję wyrzutową lewej komory). Warto podkreślić, że w przeprowadzonych badaniach terapia spironolaktonem czy eplerenonem stosowana była jako dodatkowe leczenie do wcześniej stosowanego w optymalnej dawce inhibitora konwertazy angiotensyny i beta-adrenolityku. W badaniu RALES spironolakton dawał redukcję względnego ryzyka zgonu o 30%, a względnego ryzyka hospitalizacji z powodu niewydolności serca o 35%. W badaniu EMPHASIS-HF leczenie za pomocą eplerenonu powodowało zmniejszenie względnego ryzyka zgonu z przyczyn sercowo-naczyniowych lub hospitalizacji z powodu niewydolności serca o 27%. Ponadto odnotowano zmniejszenie ryzyka śmiertelności całkowitej (24%), z przyczyn sercowo-naczyniowych (24%), hospitalizacji z jakiejkolwiek przyczyny (23%) i hospitalizacji z powodu niewydolności serca (42%). W drugim badaniu z eplerenonem, badaniu EPHESUS,w grupie pacjentów po zawale serca w pierwszych dniach, uzyskano zmniejszenia względnego ryzyka zgonu o 15%. Obecnie w praktyce podkreśla się potencjalną przewagę eplerenonu nad spironolaktonem. Podstawowa cecha to wysoka selektywność eplerenonu w stosunku do receptorów dla mineralokortykoidów, co zmniejsza ryzyko wystąpienia ginekomastii. Brak selektywności spironolaktonu daje wysokie powinowactwo także w stosunku do receptorów glukosteroidowych dla progesteronu i androgenów. Przez to spironolakton może powodować powiększenie i dyskomfort gruczołów piersiowych u mężczyzn (10% vs 1% przyjmują- cych placebo w badaniu RALES), co w przypadku eplerenonu stwierdza się bardzo rzadko. Ponadto eplerenon nie ma istotnych klinicznie interakcji z innymi lekami sercowo-naczyniowymi, a spironolakton może zwiększać okres półtrwania digoksyny, pokarm zwiększa jego biodostępność, a statyny w połączeniu ze spironolaktonem mogą obniżać stężenia hormonów steroidowych. W praktyce należy pamiętać, że leczenie antagonistami receptora mineralokortykoidowego, szcze- Obecnie w praktyce podkreśla się potencjalną przewagę eplerenonu nad spironolaktonem. Podstawowa cecha to wysoka selektywność eplerenonu w stosunku do receptorów dla mineralokortykoidów, co zmniejsza ryzyko wystąpienia ginekomastii gólnie w połączeniu z inhibitorem konwertazy angiotensyny, może powodować wzrost poziomu potasu (hiperkaliemię) i pogorszenie funkcji nerek (wzrost stężenia kreatyniny). Co prawda w badaniach klinicznych objawy te nie występowały często, jednak leczenie powinno się stosować u pacjentów z zachowaną funkcją nerek, prawidłowym stężeniem potasu, a włączenie terapii wymaga monitorowania powyższych parametrów, szczególnie u pacjentów ze zwiększonym ryzykiem, np. u pacjentów starszych. Piśmiennictwo: 1. McMurray JJ, Adamopoulos S, Anker SD, et al. ESC guidelines for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure 2012: The Task Force for the Diagnosis and Treatment of Acute and Chronic Heart Failure 2012 of the European Society of Cardiology. Developed in collaboration with the Heart Failure Association (HFA) of the ESC. Eur Heart J. 2012;33(14):1787-847. 2. McMurray JJ, Adamopoulos S, Anker SD, et al. ESC Guidelines for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure 2012: Addenda. European Heart Journal doi:10.1093/eurheartj/ehs104. Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl farmacja praktyczna 11/2014 39 Pewna siebie z Bohaterką listopadowej odsłony naszych metamorfoz jest pani Joanna guzińska z koszalina. dr Joanna Heidtman psycholog, trener, coach www.businessdoctors.pl Pamiętaj o pozytywnych przesłaniach Mamy lepsze i gorsze dni. Kiedy czujemy się gorzej, jesteśmy czymś przygnębione czy zasmucone, pamiętajmy o pozytywnych przesłaniach, czyli o tych osobach i komunikatach o nas i do nas, które są pozytywne. Zbyt często pamiętamy tylko krytyczne uwagi, osoby czy sytuacje, które mogły podważać nasz wizerunek, pewność siebie. Zamiast koncentrować się na tych, którzy – być może z własnych powodów – byli wobec nas nadmiernie krytyczni, koncentrujmy się na pozytywnych przesłaniach. Starajmy się też mieć wokół siebie osoby, które realistycznie, ale pozytywnie myślą o sobie. To „zaraźliwe”, można się wiele od nich nauczyć. przeD METAMORFOZĄ po metamorfozie konkurs!Metamorfoz Metamorfozy z MAKIJAŻ Sergiusz Osmański, wizażysta Pani Joannie zaproponowaliśmy „smoky eyes” na bazie złoto-czekoladowych odcieni, które genialnie podkreśliły zieleń tęczówki oka. Złoto wprowadzone do wewnętrznego kącika oka optycznie rozsunęło blisko osadzone oczy naszej bohaterki. Migdałową linię kształtu oka podkreślił eyeliner prowadzony jednolitą linią wzdłuż górnych rzęs w odcieniu antracytowej czerni. Zagęszczenie łuku brwiowego kredką i przedłużenie jego linii spowodowało wyrównanie proporcji między ruchomą a nieruchomą częścią powieki. Makijaż dopełnił lśniący błyszczyk w naturalnym, różanym odcieniu. Porada: Chcesz bardziej nasycić swoją zieloną tęczówkę? Zastosuj cienie z gamy brązowo-złoto-oranżowej, a jako bazę na powiekę nałóż pudrowo-różowy cień. sylwetka Tatiana Hrechorowicz, doradca wizerunku, stylista, kostiumograf Porada: Jeśli nie jesteś zadowolona ze swoich bioder i uważasz, że są zbyt szerokie, to najważniejszą rzeczą, jaką musisz zrobić, jest poprawa proporcji całej sylwetki. W pierwszej kolejności odpowiednim krojem ubrań trzeba podkreślić i poszerzyć linię ramion. Fantastycznie sprawdzają się w tej roli marynarki, które zazwyczaj mają wszyte poduszki, koszule, bluzki z pagonami albo delikatnie przymarszczonymi rękawami. Unikaj w tym obszarze wszystkich rzeczy, które ciasno opinają Twoje ramiona, bo przy wąskich ramionach biodra wydają się szersze. Podkreślaj talię. Szerokie biodra nie lubią obcisłych spodni czy spódnic. Najlepsze fasony to spodnie o prostej, niezwężającej się nogawce albo spódnice w kształcie litery A. FRYZURA Tomasz Burkacki, stylista fryzur Aby utrzymać tak piękny i wyrazisty kolor, niezbędny jest szampon i odżywka z funkcją „color save”. Musimy pamiętać, że kolor należy często odświeżać, by cały czas był pełen blasku. Kształt tej fryzury zobowiązuje do utrzymania odpowiedniej objętości. Pani Joanna nie będzie jednak spędzać codziennie kilku godzin na układaniu włosów. Potrzebny będzie tylko produkt dodający objętości, który zmieni strukturę włosa, przez co staną się one bardziej plastyczne. Do tego rodzaju stylizacji zaleca się puder dodający objętości. Usztywnia on lekko włosy i utrzymuje je cały dzień w super formie. Ekipa Metamorfoz: Tomasz Burkacki fryzjer Sergiusz Osmański Tatiana Hrechorowicz www.hairmaster.pl wizażysta doradca wizerunku, stylista, kostiumograf Julia Dunin fotograf www.juliadunin.com zielnik apteczny Zioła w domowej apteczce „Latem zbieraliśmy kocankę, kwiaty lipy, kwiaty i owoce bzu, rumianek. Leczyliśmy się ziołami” – wspomina moja babcia. Do dziś jej apteczka jest pełna ziołowych zapasów na jesienne infekcje. Nie może w niej zabraknąć ziół na wypadek gorączki czy przeziębienia. autorka: mgr farm. ANNA JAKOWSKA P acjenci w dzisiejszych czasach są w bardziej komfortowej sytuacji. Dostęp do leków i opieki medycznej jest właściwie nieograniczony, a w aptece czekają na nich gotowe, pięknie zapakowane zioła poddane standaryzacji oraz badaniom jakościowym. Przybierają postać herbat, tabletek, kapsułek, płynów i syropów. Jesień w pełni, w perspektywie wiele zimowych tygodni. Nasza odporność zostaje wystawiona na najwyższą próbę, wielu z nas pierwsze przeziębienie ma już za sobą. W pierwszej kolejności sięgamy po preparaty, które błyskawicznie obniżą gorączkę i „postawią” nas na nogi. Warto również pomyśleć o ziołach, które nie tylko złagodzą w naturalny sposób objawy infekcji, lecz również podniosą odporność i wzmocnią organizm. Korzeń prawoślazu lekarskiego (Althaea officinalis) Surowiec stanowi korzeń prawoślazu. Głównym składnikiem działającym biologicznie jest śluz, wykazuje on działanie osłaniające i zmiękczające. Powleka on błony śluzowe, ułatwia ruch nabłonka rzęskowego i tym samym odkrztuszanie wydzieliny. Dzięki tym właściwościom prawoślaz wykorzystywany jest w stanach zapalnych dróg oddechowych (z suchym kaszlem) jako środek przeciwkaszlowy. Ze względu na dobrą tolerancję stosowany jest do produkcji preparatów dla dzieci. Należy uczulić pacjentów na potencjalne interakcje korzenia prawoślazu z lekami. Może bowiem dochodzić do absorpcji leku 42 farmacja praktyczna 11/2014 Warto pomyśleć o ziołach, które nie tylko złagodzą w naturalny sposób objawy infekcji, lecz również podniosą odporność i wzmocnią organizm w warstwie śluzu powlekającej przewód pokarmowy oraz utrudnionego dostępu leków do śluzówki jelit. Liść melisy lekarskiej (Melissa officinalis) Surowcem są liście. Dzięki obecności olejków eterycznych wykazują działanie uspokajające, rozkurczowe. Zwiększają też wydzielanie soków trawiennych. O ile właściwości uspokajające melisy są dobrze znane, o tyle działanie przeciwdrobnoustrojowe Melissa officinalis już niestety nie. Z badań wynika, że olejek melisowy wykazuje działanie zarówno na bakterie Gram-dodatnie (Staphylococcus aureus, Streptococcus pyogenes), Gram-ujemne (Escherichia coli), jak i na grzyby drożdżoidalne i dermatofity[1]. Znane jest również działanie przeciwwirusowe wyciągów z Melissa officinalis. Badania wykazały, że działają one na wirusy opryszczki, ospy wietrznej i grypy[1]. Liść szałwii lekarskiej (Salvia officinalis) Surowcem są liście zawierające olejki eteryczne i garbniki. Wyciągi z szałwii wykazują działanie przeciwpotne, działają ściągająco i antyseptycznie. Napar z szałwii zalecany jest do płukania jamy ustnej i gardła w stanach www.farmacjapraktyczna.pl zielnik apteczny zapalnych (np. anginie). Badania wykazały, iż ekstrakty etanolowe z liści szałwii posiadają silne działanie bakteriostatyczne i bakteriobójcze. Najbardziej wrażliwe na działanie ekstraktów okazały się bakterie Gram-dodatnie[2]. Należy uczulić pacjenów na zjawisko interakcji olejku szałwiowego z lekami syntetycznymi. Nasila on działanie leków przeciwcukrzycowych (glimepiryd, tolbutamid) i benzodiazepin (klonazepam, lorazepam), hamuje zaś działanie fenobarbitalu[3]. (mentol i menton) działają silnie przeciw Stapholococcus aureus i Pseudomonas aeruginosa. Stosowany do inhalacji łagodzi kaszel i przeziębienie. Pacjentów należy przestrzec przed interakcjami olejku miętowego z glikozydami nasercowymi (nasila ich toksyczność) oraz nadwrażliwości niemowląt i dzieci do 3. r.ż. na mentol (krople miętowe, herbata). Należy również zachować ostrożność stosując u dzieci preparaty z olejkiem miętowym w obszarze nosa lub piersi. Liść mięty pieprzowej (Mentha piperita) Kwiatostan lipy (Tilia cordata, Tilia platyphyllos) ekstraktu z szałwii lekarskiej (Salvia officinalis). Surowcem są kwiatostany lipy drobnolistnej i wielkolistnej. Zawierają one m.in. flawonoidy, olejek eteryczny i śluzy. Wykazują działanie napotne. W związku z tym herbatę lipową możemy z powodzeniem stosować jako środek napotny w stanach gorączkowych towarzyszącym przeziębieniom i grypie. lekami roślinnymi stosowanymi w inhalacjach Zioła stosowane od wieków z dużą skutecznością, dziś są niedoceniane. Korzystajmy z ich dobroczynności, pozwólmy im zagościć w naszych domowych apteczkach. Piśmiennictwo: 1. Postępy Fitoterapii 1/2009, s. 3-11,E. Hołderna-Kędzia, B.Kędzia, A. Mścisz, Poszukiwanie wyciągów roślinnych o wysokiej aktywności antybiotycznej. 2. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna V, 2012, 3, str. 743–748, M. Gniewosz, K. Kraśniewska, Z. Węglarz, J. Przybył, Porównanie przeciwdrobnoustrojowej aktywności etanolowego i wodnego Surowcem są liście mięty oraz olejek miętowy otrzymywany z ziela Mentha piperita. Olejki eteryczne wykazują działanie żółciopędne, wiatropędne, rozkurczowe oraz uspokajające. Surowiec z powodzeniem stosowany w zaburzeniach trawienia wykazuje również działanie przeciwbakteryjne. Badania wykazały, iż główne składniki olejku miętowego R E K L A M A 3. Postępy Fitoterapii 2/2006, s. 105, Bogdan Kędzia, Jerzy Alkiewicz, Interakcje pomiędzy a lekami syntetycznymi stosowanymi doustnie. Ponadto: http://www.farmakognozja.farmacja.pl/ Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl życie jest piękne Z życia farmaceuty Szanowni Państwo! To już ostatnia, trzecia część nagrodzonych zabawnych historyjek, które wpłynęły do naszej redakcji na konkurs „Z życia farmaceuty”. Pełną listę laureatów naszej zabawy znajdą Państwo na stronie internetowej www.farmacjapraktyczna.pl. Wszystkim serdecznie gratulujemy! Do apteki przychodzi pacjent i prosi o... czad. (Oczywiście chodziło mu o węgiel leczniczy). *** Sobotnie popołudnie. Do okienka podchodzi mężczyzna i prosi preparat na otarcia. – Ale ten akurat jest wyłącznie na receptę – odpowiadam. – Starła nogę, ma głęboką ranę... – wyjaśnia pacjent. – Oj, to trzeba koniecznie jechać do lekarza – mówię. – A gdzie teraz lekarza szukać? – Można przecież jechać na pogotowie – doradzam. – Gdzie, Panie! Z koniem na pogotowie?!... *** Do apteki wchodzi pacjent i podaje mi receptę. A na niej wypisane kapsułki dojelitowe. Przynoszę pacjentowi, nabijam na kasę. Pacjent płaci, bierze opakowanie i pyta: „A jak ja mam je wkładać, skoro to są kapsułki dojelitowe?” „Proszę je przyjmować doustnie – tłumaczę – one tylko rozpuszczają się w jelitach, a nie w żołądku. Są odporne na działanie kwasu solnego.” Na co pacjent odetchnął z ulgą, że to nie czopki... 44 farmacja praktyczna 11/2014 *** Starszy pan: Po tej robionej maści, którą ostatnio mi Pani Magister wydała, mam problemy żołądkowe. Pytam zdziwiona: Jak to po maści? To jak ją Pan stosuje? Pacjent: No, jak w zaleceniu – „2 x dziennie”... grubą warstwę na kromkę chleba... *** Pacjent wchodząc do apteki: „Dzień dobry! Żona poprosiła mnie, żebym jej kupił herbatę na odchudzanie z esemesem...” (Oczywiście chodziło mu o senes). *** Pacjent przy okienku: - Poproszę coś na ból zęba. - Na ból zęba najlepszy jest dentysta – odpowiada farmaceutka, mając na myśli, by udał się do stomatologa. Na to pacjent: - Jak dobry, to niech Pani poda! *** Pacjent pokazuje farmaceutce receptę i komunikuje, że z jednego z zapisanych na niej leków kategorycznie rezygnuje. Ta uprzejmie informuje pacjenta, że to zły pomysł, bo to ważny lek... Mężczyzna nie daje jednak za wygraną i tłumaczy: „Mówiłem lekarzowi, że palę. W ulotce wyczytałem, że ten lek rozszerza oskrzela. Czy on chce, żebym bardziej ten dym wdychał? Nie biorę i koniec!” *** Podchodzi pacjent do okienka i mówi: „Proszę tabletki na samozaparcie!” Podyskutuj o tym na forum! www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl życie jest piękne fot. materiały prasowe Pomysły na prezent Do świąt jeszcze nieco czasu – akurat tyle, by na spokojnie pomyśleć o gwiazdkowych prezentach. Nie warto odkładać tej przyjemności na ostatnią chwilę. O czym marzą nasi najbliżsi? Co takiego sami chcieliby Państwo znaleźć w tym roku pod choinką? Podpowiadamy – ku inspiracji! Torba shopper Witchen 499 zł Torba Ochnik 459,90 zł Kolczyki Glitter 19,90 zł Zegarek Parfois 139 zł Portfel Ochnik 249,90 zł Naszyjnik Solar 69 zł Kopertówka Stradivarius 69,90 zł Klasyka gatunku, która zawsze cieszy – gustowne torby, torebki i kopertówki na wytworne okazje, a może stylowe rękawiczki? Rękawiczki Tchibo 99,95 zł Nieodzowne na co dzień i w chwilach błogiego relaksu – miło znaleźć pod choinką swój ulubiony kosmetyk. Podobno diamenty są najlepszym przyjacielem kobiety, choć to nie przepych świadczy o dobrym guście. Piękna biżuteria nie musi kosztować majątku i zawsze sprawdza się w roli gwiazdkowego podarunku. Naszyjnik Parfois 99,90 zł Karnet na basen, siłownię, zajęcia fitness – w takim prezencie zaklęta jest troska o zdrowie najbliższych. Świeca do masażu Organique 74 zł Męska woda toaletowa Valentino Uomo 249 zł/50 ml Damska woda perfumowana Elisabeth Arden Untold 259 zł/50 ml Zestaw do makijażu Clarins 179 zł Karnet do klubu fitness ceny zwykle są dostosowywane do indywidualnych potrzeb i rodzaju treningów farmacja praktyczna 11/2014 45 kuchnia farmaceutyczna Przygotuj Wigilię aleksandra dulna Pasjonatka pysznego gotowania. Od dzieciństwa zafascynowana ciekawą i smaczną kuchnią opartą na tradycjach rodzinnych. Jak przyznaje, podstawą jej potraw są składniki najwyższej jakości. z wyprzedzeniem Przez cały rok wspominamy smaki i zapachy Świąt Bożego Narodzenia. Chciałabym przyspieszyć radość z przygotowań do nich, proponując przepisy na dania świąteczne, którymi można zająć się ze sporym wyprzedzeniem. Zachęcam do skorzystania z podanych przepisów i życzę pysznych doznań smakowych! Prawdziwy świąteczny piernik Składniki: (na 1 dużą lub 2 małe blachy) •1 kg mąki (400 g mąki krupczatki, 400 g mąki tortowej pszennej, 200 g mąki żytniej) •0,5 kg miodu (lipowego lub wielokwiatowego) •2 szklanki cukru •0,5 l mleka 3,2% •4 jaja •40 dkg masła •2 czubate łyżki sody •przyprawa korzenna do piernika •bakalie 46 farmacja praktyczna 11/2014 Przygotowanie: Do mleka dodaję miód, masło i 2 szklanki cukru. Zagotowuję, a po wystygnięciu (musi być letnie) dodaję mąkę, 4 jaja, 2 łyżki sody i karmel z dwóch łyżek cukru. Wlewam do glinianego garnka, przykrywam lnianą serwetką i odstawiam na 3-4 tygodnie w ciemnym, chłodnym miejscu. Po upieczeniu można przełożyć piernik powidłami śliwkowymi lub morelowymi, polać polewą lukrową lub czekoladową. Piernik możemy upiec przed Świętami i zawinąć w lnianą serwetę. Należy wówczas przechowywać go w chłodnym miejscu, a na 2-3 dni przed Świętami przełożyć nadzieniem. www.farmacjapraktyczna.pl kuchnia farmaceutyczna Świąteczny pasztet z kaczki Składniki: •2 kaczki barbi •4 ćwiartki kurczaka •40 dkg wątróbki kaczej lub kurzej •10 jaj •duży pęczek włoszczyzny •majeranek •tymianek •rozmaryn •liść laurowy •gałka muszkatołowa •sól •pieprz •imbir •jedna czerstwa bułka pszenna •50 g wiśniówki lub brandy Przygotowanie: Gotuję jedną kaczkę z pęczkiem świeżej włoszczyzny, liścia laurowego, ziela angielskiego i kilku ziarenek pieprzu czarnego, tak długo aż kaczka będzie bardzo miękka. Drugą kaczkę piekę w całości (1,5 godz. bez przykrycia i 1,5 godz. z przykryciem), aż będzie miękka. 3-4 godz. przed pieczeniem nacieram kaczkę ziołami (majeranek, tymianek, rozmaryn) oraz solą i pieprzem. Gorącym tłuszczem pozostałym z pieczenia zalewam surowe wątróbki i duszę je ok. 30 minut. Po ostygnięciu mięsa przepuszczam je przez maszynkę, używając sitka do maku. Uzyskaną masę wkładam do woreczków do mrożenia i zamrażam. Na dwa dni przed Świętami rozmrażam przygotowaną masę, dodaję 10 żółtek, namoczoną bułkę, łyżeczkę świeżo startego imbiru, jedną startą gałkę muszkatołową, dwie łyżki majeranku, 50 g wiśniówki lub brandy, sól i pieprz. Dokładnie mieszam masę, a następnie piekę w temp. 180-200 st. C przez ok. 1-1,5 godz., tak aby skórka pasztetu była rumiana. Świąteczne pierogi z mąki mieszanej, z kapustą i grzybami Składniki: ciasto – 300 g mąki pszennej•50 g mąki razowej•50 g mąki orkiszowej•2 żółtka•200 ml ciepłej wody•szczypta soli•2 łyżki oleju „Trzy zboża”•farsz – 1 kg kapusty kiszonej•10 dkg suszonych prawdziwków •0,5 kg świeżych pieczarek•2 cebule•10 dkg masła Przygotowanie: Ciasto – mieszam 3 gatunki mąki, dodaję ciepłą wodę, żółtka i olej. Ciasto wyrabiam ręcznie lub maszyną aż do momentu uzyskania jednolitej, aksamitnej masy (ciasto na pierogi ma dość zwartą strukturę). Farsz – sprawdzam czy kapusta nie jest zbyt kwaśna, jeśli jest, to ją płuczę. Następnie wkładam do garnka, zalewam wodą i gotuję, aż zrobi się miękka. Po wystygnięciu odcedzam i drobno kroję. Namoczone wcześniej grzyby gotuję tak długo, aby były miękkie (woda z gotowania grzybów zostanie wykorzystana do farszu). Cebule podsmażam na maśle, dodaję pokrojone w kostkę grzyby i duszę. Pieczarki kroję w kostkę i duszę na maśle, dodaję sól i pieprz. Wszystkie składniki łączę i dodaję wodę, która pozostała z gotowania grzybów. Powstały farsz duszę ok. 20-30 minut i doprawiam do smaku solą i pieprzem. Pierogi – ciasto rozwałkowujemy, wycinamy dużym kubkiem kółka i lepimy pierogi. Przy okazji, używając małej szklanki, możemy też zrobić uszka do barszczu wigilijnego. Potrawę tę można przyrządzić przed Świętami. Podaję dwa sposoby zamrażania pierogów: 1. Ugotować w osolonej wodzie, a następnie odcedzić pierogi i obficie przesmarować tłuszczem. Wystudzić, pakować w woreczki i zamrozić; 2. Surowe pierogi obsypać mąką, tak aby wyschły. Włożyć do woreczków i zamrozić. farmacja praktyczna 11/2014 47 kultura mega hit! film W pogoni za szczęściem Mistrz komedii Simon Pegg powraca w ujmującej pozytywną energią ekranizacji światowego bestsellera François Lelorda. Hector (Simon Pegg) jest psychiatrą. Praca przynosi mu coraz mniej satysfakcji, gdyż nie potrafi sprawić, aby jego pacjenci poczuli się szczęśliwi. Pewnego dnia porzuca wygodne życie, prosi partnerkę (Rosamund Pike) o „urlop” i wyrusza w samotną podróż w poszukiwaniu prawdziwego szczęścia. Hector zwiedzi cały świat, od Paryża, przez Chiny, Afrykę aż do Stanów Zjednoczonych, a jego podróż będzie pełna zabawnych przygód, egzotyki i niebezpieczeństw. W międzynarodowej obsadzie, obok gwiazdy „Hot Fuzz – Ostre psy” i kultowego „Wysypu żywych trupów”, zjawiskowa Brytyjka – Rosamund Pike, ikony europejskiego kina – Stellan Skarsgård i Jean Reno, wybitny przedstawiciel Kanady – Christopher Plummer i urocza reprezentantka Australii – Toni Collette. „Jak dogonić szczęście”, reż.: Peter Chelsom, scen.: Peter Chelsom, Tinker Lindsay, Maria von Heland (na podstawie książki: „Podróże Hektora, czyli poszukiwanie szczęścia” François Lelord). Wyst.: Simon Pegg, Stellan Skarsgård, Jean Reno, Christopher Plummer, Toni Collette, Rosamund Pike. Dystrybucja: Kino Świat. Premiera: 14.11.2014 r. 48 farmacja praktyczna 11/2014 DVD drugie życia mistrza kuchni Carl Casper (Jon Favreau) jest szefem kuchni renomowanej restauracji w Los Angeles. Podchodzi do pracy z wielką pasją, a każda potrawa, którą wymyśla, to prawdziwe dzieło sztuki. Jednak kłótnia ze znienawidzonym krytykiem kulinarnym i wynikły z tego konflikt z właścicielem restauracji powodują, że Carl rzuca pracę. Postanawia zacząć wszystko od nowa, korzystając ze wsparcia przyjaciół – pięknej kelnerki Molly (Scarlett Johansson), swojej byłej żony (Sofía Vergara) i jej obecnego partnera (Robert Downey Jr.). Wkrótce nowy projekt szefa staje się głośny w całej Ameryce, zaś Carl zyskuje sławę celebryty. „Szef”, reż. Jon Favreau. Wyst.: Jon Favreau, Scarlett Johansson, Robert Downey Jr. Dystrybucja: ADD Media Entertainment Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: SZEF, mają szansę otrzymać płytę DVD w prezencie. Rozwiązanie konkursów z nr 9 (78): film DVD „Najdziwniejsze zjawiska przyrody” (hasło: PRZYRODA): Klaudia Wróblewska • płyta „Partners” Barbry Streisand (hasło: DUETY): Justyna Komornicka • książka „Al Pacino. Rozmowy” Lawrence’a Grobel’a (hasło: PACINO): Wojciech Cyga • książka „Naukowa lista przebojów. Wybór faktów, anegdot i żartów ze skarbnicy nauki” Simona Flynn’a (hasło: NAUKA): Elżbieta Przybysz Zapraszamy do udziału w naszych konkursach! Wejdź na stronę: www.farmacjapraktyczna.pl www.farmacjapraktyczna.pl kultura książka muzyka nowe Migracje spowiedź lekarza – legendy Zmarły przed dwoma laty prof. Andrzej Szczeklik to lekarz-legenda. Jego błyskotliwe książki o medycynie: „Catharsis”, „Kore” i „Nieśmiertelność” stały się bestsellerami. Leczył najwybitniejszych polskich pisarzy i artystów: Lema, Miłosza, Szymborską, Wajdę, Tischnera, Mrożka. Znany także z gry na fortepianie w „Piwnicy pod Baranami” i brawurowej jazdy na nartach, był jedną z najbarwniejszych postaci Krakowa. „Słuch absolutny” pomaga zrozumieć, skąd biorą się ludzie wyjątkowi, jak wielkiej pracy i pasji wymaga zrealizowanie marzeń. W rozmowie ze swoim wydawcą i przyjacielem, Jerzym Illgiem, prof. Szczeklik pasjonująco i dowcipnie opowiada o swoim dzieciństwie, domu, mistrzach i najważniejszych lekturach, etapach kariery, zaangażowaniu w „Solidarność” i represjach w stanie wojennym. Wspomina spotkania z papieżem, wyprawy w ukochane góry, mówi o sztuce medycznej syberyjskich szamanów, egipskiej Księdze Umarłych i „prometejskim śnie medycyny”, czyli odwiecznym marzeniu człowieka o nieśmiertelności. „Słuch absolutny. Andrzej Szczeklik w rozmowie z Jerzym Illgiem”, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: LEGENDA, mają szansę otrzymać książkę w prezencie. Książka BESTSELLER! Nowy album Meli Koteluk to zbiór niezależnych brzmieniowo kompozycji i polskich, autorskich tekstów. Całość dowodzi konsekwencji artystki i jej zespołu w pielęgnowaniu charakterystycznego języka, którego nie sposób pomylić z żadnym innym. W warstwie brzmieniowej opiera się on na łączeniu akustycznych i syntetycznych brzmień, w warstwie słownej realizm ściera się z abstrakcją. Na płycie pojawiają się oryginalne, kojące dźwięki bardzo rzadkiego instrumentu w kształcie przypominającego UFO, o nazwie hang drum, na którym gościnnie zagrał Wojtek Pęczek. Utwory dobarwia szalona wiolonczela Jana Stokłosy, a także flety, saksofony i klarnety. Zespół zaprosił do współpracy cenionego producenta młodego pokolenia Marka Dziedzica, który nadał całości spójny, świeży i plastyczny charakter. Teksty, inspirowane codziennością i w dużej mierze wyobraźnią, mają osobisty rys. Łączą przestrzeń realną z abstrakcyjną, wychwytując jednocześnie antagonizmy napędzające współczesny świat. W nagraniu płyty uczestniczył zespół Meli w składzie: Tomasz „Serek” Krawczyk (gitary elektryczne, akustyczne), Kornel Jasiński (gitara basowa), Krzysiek Łochowicz (gitary elektryczne, akustyczne, banjo, autoharfa), Robert Rasz (perkusja), Miłosz Wośko (instrumenty klawiszowe), Aleksandra Chludek (chórki). „Migracje”, Mela Koteluk, Warner Music Poland Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: MELA, mają szansę otrzymać płytę w prezencie. codzienne posiłki bez chemii Jak w kilka minut przygotować pasztet z ciecierzycy lub koktajl z jarmużu? Jak upiec z dziećmi zdrowe pierniczki na choinkę? Jak przygotować baton energetyczny dla biegaczy? Gotując zdrowo, dbamy o siebie i bliskich, zwiększając szansę na uniknięcie cukrzycy, a może także raka. Z każdego kęsa jedzenia warto zatem wyeliminować chemiczne dodatki. Julita Bator już zmieniła nawyki żywieniowe Polaków. Przekonała czytelników, że można dobrze się odżywiać bez wydawania wielkich pieniędzy. Tym razem, odpowiadając na prośby czytelniczek, proponuje nam praktyczną książkę złożoną przede wszystkim z przepisów. Jednak nie byłaby sobą, gdyby nie zaproponowała podejścia oryginalnego. Pokazuje, jak można eliminować chemię z codziennych posiłków, z potraw przygotowywanych na przyjęcia (także dla dzieci!), z dań świątecznych. Książkę ilustrują zdjęcia potraw pokazujące, że jedzenie bez chemii prezentuje się znacznie lepiej od syntetycznego, kipiącego od poprawiaczy smaku, zapachu i sztucznych barwników. „Zamień chemię na jedzenie. Nowe przepisy”, Julita Bator, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak Osoby, które za pośrednictwem strony www.farmacjapraktyczna.pl wyślą na adres: [email protected] maila z hasłem: CHEMIA, mają szansę otrzymać książkę w prezencie. farmacja praktyczna 11/2014 49 23 REKLAMA 25 24 16 8 28 18 5 12 15 11 27 1 20 21 4 10 17 3 2 19 26 22 13 9 7 14 29 30 Litery z ponumerowanych pól utworzą rozwiązanie: 1 2 3 4 5 6 7 15 16 17 18 19 20 21 – 22 8 9 23 24 10 11 12 13 14 25 26 27 28 29 30 Osoby, które nadeślą prawidłowe rozwiązanie krzyżówki, mają szansę otrzymać 1 z 5 opiekaczy Tefal 3 w 1 ufundowanych przez producenta wyrobu medycznego BOBOTIC® twist-off. Rozwiązanie krzyżówki prosimy przesłać do 21.12.2014 r. na adres: Valkea Media S.A., ul. Elbląska 15/17, 01-747 Warszawa, z dopiskiem: „Farmacja Praktyczna” lub na adres e-mail: [email protected]. Regulamin konkursu dostępny jest na stronie www.farmacjapraktyczna.pl. Imię i nazwisko: ......................................................................................................................................................................................... Dokładny adres: ......................................................................................................................................................................................... e-mail: ......................................................................................................................................................................................... Telefon: ......................................................................................................................................................................................... Informujemy, że podane dane osobowe przetwarzane będą przez Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o., z siedzibą w Warszawie przy ul. Bobrowieckiej 6, zgodnie z ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. 2002 r. Nr 101 poz. 926 ze zm.) w celu informowania o produktach i usługach spółek należących do Grupy Polpharma. Każda osoba ma prawo dostępu do treści swoich danych i ich poprawiania. Podanie danych jest dobrowolne. Wyrażam zgodę na przetwarzanie moich danych osobowych przez Polpharma Biuro Handlowe Sp. z o.o. w określonych powyżej celach*. Wyrażam zgodę na otrzymywanie informacji handlowych drogą elektroniczną*. Data: ........................................... Podpis: .............................................................................. *) Należy skreślić w przypadku niewyrażenia zgody. 50 farmacja praktyczna 11/2014 www.farmacjapraktyczna.pl Rozwiązaniem krzyżówki z nr 9 (78) „Farmacji Praktycznej” jest hasło: FITOLIZYNA PASTA. SIŁA 9 ZIÓŁ W WALCE Z KAMICĄ NERKOWĄ. Zestawy szklanek do kawy otrzymują: Marcin Gackowski, Urszula Kwintal, Barbara Pokrzywa, Izabela Talarek, Sylwia Płusa, Wojciech Ziółkowski, Paulina Bocheńska, Ewa Borysewicz, Małgorzata Waszczuk, Alina Soroczyńska, Barbara Śmieszek, Elżbieta Radziemska, Katarzyna Olesiak, Ewa Więcek-Sierpień i Dorota Majcher. 6 BOBO/054/11-2014 krzyżówka krzyżówka 52 farmacja praktyczna 11/2014 52 farmacja praktyczna 2/2013 www.farmacjapraktyczna.pl
