PTAKI KREDKĄ MALOWANE.

PTAKI KREDKĄ MALOWANE.
Jowita Kurach
Podglądanie ptaków to zajęcie fascynujące dla wielu osób, takŜe dla najmłodszych obserwatorów.
Zwierzęta te moŜna zobaczyć prawie wszędzie, zajmują niemal wszystkie środowiska na Ziemi.
Zachwycają i zadziwiają nas swoją róŜnorodnością, wyglądem, śpiewem, czy teŜ zwyczajami godowymi.
Bardzo często jednak uświadamiamy sobie, Ŝe wiemy niewiele z Ŝycia ptaków. Warto zatem juŜ od
najmłodszych lat poznawać naszych skrzydlatych przyjaciół. MoŜna zacząć chociaŜby od gatunków
Ŝyjących w najbliŜszym otoczeniu człowieka. KaŜdego dnia w drodze do szkoły, podczas popołudniowego
spaceru, weekendowej wycieczki, czy teŜ wakacyjnych wojaŜy mamy wiele okazji do bliskich spotkań
z ptakami. Umiejętność rozpoznawania poszczególnych gatunków, nawet tych najbardziej pospolitych,
moŜe przysporzyć wiele radości i satysfakcji. Szczególnie dla dzieci obserwacje ptaków mogą być
ekscytujące i pozwalają na szerszy rozwój zmysłu wzroku i słuchu. W wieku przedszkolnym dodatkową
i skuteczną metodą poznawania ptaków mogą być zajęcia plastyczne. Zgłębianie róŜnymi sposobami
tajemnic ornitologii, zaszczepienie pasji i rozwijanie ogólnej chęci do odkrywania tajników przyrody
zaowocuje być moŜe w przyszłości, szczególnie wtedy, gdy dorastające rzesze „ptakolubów” będą
angaŜować się w działania na rzecz ochrony środowiska naturalnego.
UCZESTNICY: Oddziały przedszkolne, klasa 1 i 2
CZAS REALIZACJI: 2 godziny
CEL GŁÓWNY:
Zainteresowanie dzieci poznawaniem ptaków Ŝyjących w ich najbliŜszym otoczeniu.
CELE SZCZEGÓŁOWE:
Uczeń
poznaje ubarwienie i sylwetki pospolitych ptaków;
potrafi wymienić i rozróŜnić niektóre gatunki ptaków Ŝyjących w najbliŜszym otoczeniu człowieka;
zdobywa wiedzę o wybranych gatunkach ptaków
kształtuje emocjonalne więzi z przyrodą.
doskonali umiejętność rysowania, kolorowania oraz posługiwania się noŜyczkami
rozwija umiejętności manualne
poznaje i przestrzega zasady bezpieczeństwa podczas pracy,
starannie i estetycznie wykonuje prace plastyczne
rozwija twórcze moŜliwości oraz kreatywność
potrafi umiejętnie pracować w grupie
wykształca pasję samodzielnego poznawania przyrody
KRÓTKI OPIS:
Scenariusz poprzez zajęcia plastyczne przybliŜa dzieciom pospolite gatunki ptaków występujących w
najbliŜszym otoczeniu człowieka.
DOOKOŁA PTAKI! – PROJEKT EDUKACYJNY GBPW „KULING”
PTAKI KREDKĄ MALOWANE - 2.
METODY: pogadanka, obserwacja, czytanie wiersza, uprzystępnianie sztuki, stymulowanie aktywności
twórczej,
FORMY PRACY: indywidualna, zbiorowa
ŚRODKI DYDAKTYCZNE: przewodniki do oznaczania ptaków lub barwne ilustracje, płyta CD lub kaseta
z głosami ptaków, karty pracy, wiersz, materiały plastyczne: papier, kredki, flamastry, noŜyczki, masa
solna lub glina, farbki, pędzelki, sznurek, drewniane klamerki, skrawki materiałów, klej,
PRZYGOTOWANIE DO LEKCJI:
przygotować załączniki, karty pracy, barwne ilustracje (przewodniki do rozpoznawania ptaków lub
wydruki fotografii) oraz potrzebne przybory, materiały plastyczne i nagranie głosu bociana białego.
PRZEBIEG LEKCJI:
1.
Rozsadzamy dzieci w duŜym kręgu, prosimy by przybrały nazwę wybranego, znanego im ptaka
i zamknęły oczy. Gdy usłyszą swoje „nowe imię” otwierają oczy i przesiadają się do środka kręgu.
Czytamy wiersz Juliana Tuwima (załącznik 1). Po przeczytaniu wiersza wszystkie dzieci otwierają
oczy. Tłumaczymy, Ŝe wiersz opowiadał tylko o niewielu wybranych gatunkach ptaków spośród ponad
440, które moŜemy spotkać w Polsce. Mówimy, Ŝe na dzisiejszych zajęciach poznamy 3 gatunki ptaków
Ŝyjące w bliskim otoczeniu człowieka.
2. Odtwarzamy nagranie odgłosu bociana białego (klekot dziobem) i pytamy dzieci czy wiedzą jaki to
ptak. Prezentujemy ilustrację oraz prosimy dzieci by opisały wygląd bociana. Krótko
charakteryzujemy ten gatunek. Rozdajemy karty pracy nr 1 oraz noŜyczki (przypominając zasady
postępowania z ostrymi narzędziami) i kredki. Prosimy, by dzieci wycięły elementy układanki i ułoŜyły
według schematu sylwetkę bociana (mogą pokolorować je przed wycięciem). Najlepiej gdy przykleją po
kolei poszczególne elementy na czystą kartkę (moŜna dorysować kredkami tło np. w łąkę. Dla
młodszych dzieci moŜna wcześniej przygotować wycięte juŜ elementy. W trakcie prac plastycznych
moŜemy odtworzyć nagranie klekotu bociana.
3. Pytamy dzieci czy znają baśń Hansa Christiana Andersena „Brzydkie kaczątko” oraz czy wiedzą jak
nazywał się ptak, którego losy zostały w niej opisane. Analogicznie, jak w punkcie 2, charakteryzujemy
łabędzia niemego oraz zapoznajemy dzieci z wykonaniem zadanie z karty pracy nr 2.
4. Prezentujemy ilustrację pliszki siwej i pytamy dzieci czy znają tego ptaka. Prosimy, by własnymi
słowami opowiedziały o jego wyglądzie, uzupełniamy wypowiedzi ciekawostkami na temat zachowania
pliszek. Na podstawie karty pracy nr 3 realizujemy zadanie, rysując krok po kroku pliszkę.
Proponowane zajęcia dodatkowe
5. Rozdajemy dzieciom karty pracy nr 4 oraz noŜyczki, przypominając zasady postępowania
z ostrymi narzędziami. Dzieci na podstawie otrzymanego szablonu wycinają sylwetkę ptaka,
kolorują/malują ją, składają model łabędzia oraz odpowiednio usztywniają podstawkę.
6. Organizujemy warsztat rzeźbiarski, w trakcie pracy moŜemy w tle odtwarzać nagrania głosów ptaków.
KaŜde dziecko otrzymuje masę do modelowania (glinę lub masę solną) oraz klamerkę.
Z otrzymanej masy przedszkolaki lepią głowę lub całą sylwetkę wybranego ptaka, następnie osadzają
ją na klamerce. Po wyschnięciu (najprawdopodobniej na kolejnych zajęciach) dzieci malują rzeźby.
Dzieci mogą takŜe wyciąć ze skrawków materiału nogi i skrzydła oraz dokleić je do modelu.
DOOKOŁA PTAKI! – PROJEKT EDUKACYJNY GBPW „KULING”
PTAKI KREDKĄ MALOWANE - 3.
LITERATURA:
Bezzel E. Podglądanie ptaków. Delta, Warszawa
Haag H. 2006. Mój pierwszy przewodnik. Jaki to ptak?. Multico, Warszawa
Jonssson L. 1998. Ptaki Europy i obszaru śródziemnomorskiego. Mulico, Warszawa
Kruszewicz A. G. 2005. Ptaki Polski. Mulico, Warszawa
Jakubiec Z. Szymoński P. 2000 Bociany i boćki. Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody
„Pro Natura”, Wrocław
Lohf S. 2006. Zrób to sam z kasztanów, Ŝołędzi, szyszek i nie tylko… Delta, Warszawa
Mitchell D. 2003. Ptaki Europy. Elipsa, Warszawa
Nicilai J. Singer D. Wothe K. 2005. Ptaki. Encyklopedia kieszonkowa. Muza, Warszawa
Saan A. 2006. 365 pomysłów na majsterkowanie. Rea, Warszawa
MATERIAŁY DLA NAUCZYCIELA.
Załącznik nr 1
Julian Tuwim „Ptasie radio”
Halo, halo! Tutaj ptasie radio w brzozowym gaju,
Nadajemy audycje z ptasiego kraju,
Proszę, niech kaŜdy nastawi aparat,
Bo sfrunęły się ptaszki dla odbycia narad:
Po pierwsze - w sprawie,
Co świtem piszczy w trawie?
Po drugie - gdzie się
Ukrywa echo w lesie?
Po trzecie - kto się
Ma pierwszy kapać w rosie?
Po czwarte - jak
Poznać, kto ptak,
A kto nie ptak?
A po piąte przez dziesiąte
Będą ćwierkać, świstać, kwilić,
Piptilitać i pimpilić
Ptaszki następujące:
Słowik, wróbel, kos, jaskółka,
Kogut, dzięcioł, gil, kukułka.
Szczygieł, sowa, kruk, czubatka,
Drozd, sikora i dzierlatka,
Kaczka, gąska, jemiołuszka,
Dudek, trznadel, pośmieciuszka,
Wilga, zięba, bocian, szpak
Oraz kaŜdy inny ptak.
Pierwszy - słowik.
Zaczął tak:
"Halo! O, halo lo lo lo lo!
Tu tu tu tu tu tu tu
Radio, radijo, dijo, ijo, ijo
Tijo, trijo, tru lu lu lu lu,
Pio pio pijo lo lo lo lo lo
Plo plo plo plo plo halo!"
DOOKOŁA PTAKI! – PROJEKT EDUKACYJNY GBPW „KULING”
PTAKI KREDKĄ MALOWANE - 4.
Na to wróbel zaterlikał:
"CóŜ to znowu za muzyka?
Muszę zajrzeć do słownika,
By zrozumieć śpiew słowika.
Ćwir ćwir świrk!
Świr świr ćwirk!
Tu nie teatr
Ani cyrk!
Patrzcie go! Nastroszył piórka!
Daje koncert jak kiepurka!
Dość tych arii, dość tych liryk!
Ćwir ćwir czyrik
Czyr czyr ćwirik!"
I tak zaczął ćwirzyć, ćwikać,
Ćwierkać, czyrkać, czykczyrykać,
śe aŜ kogut na patyku
Zapiał gniewnie: "Kukuryku!"
Jak usłyszy to kukułka,
Wrzaśnie: "A to co za spółka?
Kuku-ryku? Kuku-ryku?
Nie pozwalam, rozbójniku!
Bierz, co chcesz, bo ja nie skąpię,
Ale kuku nie ustąpię.
Ryku - choć do jutra skrzecz,
Ale kuku - moja rzecz!"
Zakukała: "kuku! kuku!"
Na to dzięcioł: stuku! puku!
Czajka woła: "Czyjaś ty, czyjaś?
Byłaś gdzie? Piłaś co? Piła, to wyłaź!"
Przepióreczka: "Chodź tu! Pójdź tu!
Masz co? Daj mi! Rzuć tu! Rzuć tu!"
I od razu wszystkie ptaki
W szczebiot, w świergot, w zgiełk - o taki:
"Daj tu! Rzuć tu! Co masz? Wiórek?
Piórko? Ziarnko? Korek? Sznurek?
Pójdź tu, rzuć tu! Ja ćwierć i ty ćwierć!
Lepię gniazdko, przylep to, przytwierdź!
Widzisz go! Nie dam ci! Moje! Czyje?
Gniazdko ci wiję, wiję, wiję!
Nie dasz mi? Takiś ty? Wstydź się, wstydź się!"
I wszystkie ptaki zaczęły bić się.
Przyfrunęła ptasia milicja
I tak się skończyła ta leśna audycja.
DOOKOŁA PTAKI! – PROJEKT EDUKACYJNY GBPW „KULING”
PTAKI KREDKĄ MALOWANE - 5.
Załącznik nr 2
Wybrane gatunki ptaków Ŝyjące w najbliŜszym otoczeniu człowieka:
Rys. Cezary Wójcik
Rys. Cezary Wójcik
DOOKOŁA PTAKI! – PROJEKT EDUKACYJNY GBPW „KULING”
PTAKI KREDKĄ MALOWANE - 6.
Pliszka siwa - niewielki, smukły ptak śpiewający, powszechnie znany, występujący w całym kraju. Jej
upierzenie jest czarno-biało-szare. Charakterystyczny czarny śliniak i czapeczka oraz białe boki głowy
i czoło. Bardzo często moŜna obserwować pliszki drepczące po ziemi szybkimi, drobnymi kroczkami,
kiwające głową i długim ogonem. Są to jedne z pierwszych ptaków powracających do kraju z zimowisk.
Pliszki są dosyć silnie związane z człowiekiem i jego domostwem, gnieŜdŜą się w róŜnorodnych miejscach,
często wykorzystując rozmaite konstrukcje stworzone przez ludzi: w stosach drewna, pod okapami
dachów, w pęknięciach muru, w rynnach, pod mostami i pomostami. Gniazdo, zbudowane ze źdźbeł trawy,
mchu oraz puchu i piór, jest zawsze osłonięte od góry. PoŜywieniem pliszki są przede wszystkim owady,
które nieustannie goni. Dlatego najczęściej spotykamy je właśnie w trakcie gonitwy.
Bocian biały – ptak rozpoznawany praktycznie przez wszystkich Polaków, cieszący się sympatią oraz
szacunkiem, symbol krajobrazu rolniczego. W Polsce występuje od marca do września, sporadycznie
podejmuje próby zimowania. Na zimowisko wędruje do południowej Afryki.
Upierzenie u obu płci jest jednakowe: głowa, tułów oraz brzuch są białe, lotki czarne. Długie nogi i dziób
czerwone. Szyja długa, w locie wyciągnięta do przodu. OdŜywia się gryzoniami, owadami, płazami i małymi
rybami. DuŜe gniazda, zbudowane z łodyg roślin, konstruowane są na dachach budynków, kominach, słupach
energetycznych lub drzewach.
Mówi się, Ŝe „co czwarty bocian jest polakiem” - na podstawie liczeń wiadomo, Ŝe 25% światowej populacji
gnieździ się w Polsce. Zawdzięczamy to krajobrazowi, w którym ptaki mogą znaleźć wiele miejsc do
załoŜenia gniazd i wydania potomstwa oraz środowisku o bogatych zasobach pokarmowych. Najwięcej
bocianów Ŝyje w północno-wschodniej części kraju, leŜącą tam wieś śywkowo na Warmii nazwano bocianią
stolicą Polski, natomiast wsi Pentowo na Podlasiu niemiecka organizacja proekologiczna Euronatur
przyznała status Europejskiej Wioski Bocianiej.
Bocian w naszej kulturze ma szczególne miejsce, powstają o nim wiersze, często pojawia się na obrazach
oraz wiąŜe się z nim wiele ludowych wierzeń. UwaŜa się, Ŝe obecność bocianiego gniazda na dachu przynosi
szczęście i dostatek domownikom. Pierwszy bocian obserwowany w locie zwiastuje udany i pracowity rok.
Łabędź niemy – powszechnie znany, duŜy wędrowny ptak wodny. Dawniej łabędzie odlatywały na zimę
w cieplejsze obszary Europy, obecnie bardzo często zimują w Polsce ze względu na niewłaściwe
dokarmianie. Dorosłe ptaki są białe, z czarnymi nogami, pomarańczowym dziobem i czarną naroślą u jego
nasady (większą u samców). Młode ptaki są szare. Łabędzie budują duŜe gniazda z róŜnych części roślin,
najczęściej w trzcinach, pływających wysepkach i w innych niedostępnych miejscach na brzegach
zbiorników wodnych. Łabędzie, w obronie gniazda i piskląt, potrafią być bardzo niebezpieczne i waleczne –
uderzeniem skrzydła mogą nawet złamać rękę człowieka.
Łabędzie są jednymi z najbardziej znanych i docenianych ptaków, od wieków uwaŜano je za symbol cnoty,
czystości, boskości i sztuki, często stanowiły inspirację literacką. Celtowie wierzyli, Ŝe ptaki te posiadają
magiczną moc. Jako symbol zostały równieŜ wykorzystane w astronomii - jeden z większych
gwiazdozbiorów nazwano Łabędziem
Karta pracy 1 Schemat rysunku bociana białego.
Karta pracy 2 Schemat rysunku łabędzia niemego.
Karta pracy 3 Schemat rysunku pliszki siwej.
Karta pracy 4 Szablon do wycięcia
DOOKOŁA PTAKI! – PROJEKT EDUKACYJNY GBPW „KULING”