Adekwatność kapitałowa i zarządzanie ryzykiem – Raport za 2013 rok
Transkrypt
Adekwatność kapitałowa i zarządzanie ryzykiem – Raport za 2013 rok
RAPORT ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM W POZNAŃSKIM BANKU SPÓŁDZIELCZYM WG STANU NA DZIEŃ 31 GRUDNIA 2013 ROKU ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK WPROWADZENIE Raport „Adekwatność kapitałowa i zarządzanie ryzykiem w Poznańskim Banku Spółdzielczym” (dalej „Raport”) został przygotowany zgodnie z wymogami art. 111a ustawy Prawo bankowe1, z uwzględnieniem wymogów określonych w Uchwale nr 385/2008 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 17 grudnia 2008 roku w sprawie szczegółowych zasad i sposobu ogłaszania przez banki informacji o charakterze jakościowym i ilościowym dotyczących adekwatności kapitałowej oraz zakresu informacji podlegających ogłaszaniu (z późniejszymi zmianami). Niniejszy Raport został przygotowany zgodnie z przyjętą przez Bank Polityką informacyjną w zakresie adekwatności kapitałowej2, która określa szczegółowe informacje o zakresie ujawnianych informacji w zakresie adekwatności kapitałowej, sposobie ich weryfikacji oraz publikacji. Informacje zawarte w Raporcie dotyczą roku obrotowego zakończonego dnia 31 grudnia 2013 r. O ile nie zaznaczono inaczej, dane liczbowe prezentowane są w pełnych złotych, a ewentualne różnice w sumach i udziałach mogą wynikać z zaokrągleń kwot do pełnych złotych oraz zaokrągleń udziałów procentowych do dwóch miejsc dziesiętnych. 1 Dz.U. z 1997 r. Nr 140, poz. 939 z późniejszymi zmianami 2 Treść Polityki informacyjnej w zakresie adekwatności kapitałowej udostępniona jest na stronie internetowej Banku (www.pbs.poznan.pl) STRONA 2 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK SPIS TREŚCI WPROWADZENIE................................................................................................................................................. 2 1. INFORMACJE O BANKU.............................................................................................................................. 5 2. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM..........................................................................................................................6 2.1. RYZYKO KREDYTOWE.........................................................................................................................9 2.1.1 RYZYKO POJEDYNCZEJ TRANSAKCJI KREDYTOWEJ.................................................12 2.1.2 POLITYKA ZABEZPIECZEŃ.....................................................................................................13 2.1.3 RYZYKO ŁĄCZNEGO PORTFELA KREDYTOWEGO......................................................17 2.1.4 KWOTA EKSPOZYCJI WEDŁUG WYCENY BILANSOWEJ...........................................18 2.1.5 UTRATA WARTOŚCI EKSPOZYCJI KREDYTOWYCH.....................................................19 2.1.6 RYZYKO KONCENTRACJI KREDYTOWEJ..........................................................................21 2.1.7 ZARZĄDZANIE RYZYKIEM PORTFELI EKSPOZYCJI KREDYTOWYCH ZABEZPIECZONYCH HIPOTECZNIE (EKZH) ORAZ DETALICZNYCH EKSPOZYCJI KREDYTOWYCH (DEK).........................................................................................................................24 2.2 RYZYKO RYNKOWE I RYZYKO PŁYNNOŚCI............................................................................29 2.2.1 RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ..........................................................................................29 2.2.2 RYZYKO WALUTOWE..................................................................................................................34 2.2.3 RYZYKO PŁYNNOŚCI..................................................................................................................36 2.3 RYZYKO OPERACYJNE.......................................................................................................................41 2.3.1 RYZYKO MODELI..........................................................................................................................46 2.3.2 RYZYKO UTRATY REPUTACJI..................................................................................................48 2.3.3 INFORMACJA O STRATACH OPERACYJNYCH W PODZIALE NA KLASY ZDARZEŃ.................................................................................................................................................... 49 2.4 RYZYKO BRAKU ZGODNOŚCI........................................................................................................50 2.5 RYZYKO WYNIKU FINANSOWEGO (BIZNESOWE)..............................................................51 3. FUNDUSZE WŁASNE..................................................................................................................................53 4. WYMOGI KAPITAŁOWE I ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA.........................................................57 4.1 RYZYKO KREDYTOWE........................................................................................................................59 4.2 RYZYKO OPERACYJNE.......................................................................................................................60 4.3 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY...................................................................................................................62 4.3.1 OGÓLNE ZASADY SZACOWANIA KAPITAŁU WEWNĘTRZNEGO.........................65 4.3.2 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY I OCENA JEGO ADEKWATNOŚCI – FILAR II NUK..67 4.3.2.1 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO KREDYTOWE.........................................67 4.3.2.2 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO OPERACYJNE........................................68 4.3.2.3 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO RYNKOWE..............................................69 4.3.2.4 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO PŁYNNOŚCI...........................................69 4.3.2.5 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO KONCENTRACJI KAPITAŁOWEJ...70 4.3.2.6 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO BIZNESOWE..........................................71 STRONA 3 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK 4.3.2.7 ZAGREGOWANY KAPITAŁ WEWNĘTRZNY I WEWNĘTRZNY WSPÓŁCZYNNIK WYPŁACALNOŚCI.........................................................................................72 4.3.2.8 TESTY WARUNKÓW SKRAJNYCH...............................................................................72 4.3.3 PODSUMOWANIE........................................................................................................................73 5. POLITYKA ZMIENNYCH SKŁADNIKÓW WYNAGRODZEŃ.......................................................73 5.1. STOSOWANE ZASADY USTALANIA ZMIENNYCH SKŁADNIKÓW WYNAGRODZEŃ OSÓB ZAJMUJĄCYCH STANOWISKA KIEROWNICZE...........................74 5.2. ZBIORCZE INFORMACJE ILOŚCIOWE DOTYCZĄCE WYSOKOŚCI WYNAGRODZENIA.......................................................................................................................................75 5.3. ZBIORCZE INFORMACJE ILOŚCIOWE NA TEMAT WYSOKOŚCI WYNAGRODZEŃ OSÓB ZAJMUJĄCYCH STANOWISKA KIEROWNICZE.................................................................76 6. INFORMACJA O WYNIKACH OCENY ADEKWATNOŚCI ZAKRESU OGŁASZANYCH INFORMACJI DO SKALI I PROFILU RYZYKA BANKU.......................................................................77 STRONA 4 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK 1. INFORMACJE O BANKU Poznański Bank Spółdzielczy (dalej „Poznański Bank” lub „Bank”) prowadzi swą działalność od 1894 roku. Jest zarejestrowany w Sądzie Rejonowym Poznań - Nowe Miasto i Wilda w Poznaniu, VIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod nr KRS 0000042300. Jednostce nadano numer statystyczny REGON 000504887 oraz NIP 777 - 000 - 14 - 53. Poznański Bank jest spółdzielnią prowadzącą swoją działalność na podstawie: 1) ustawy z dnia 7 grudnia 2000 roku o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających3, 2) ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe 4, 3) ustawy z dnia 16 września 1982 roku Prawo spółdzielcze 5, 4) innych ustaw oraz Statutu Banku. Poznański Bank jest zrzeszony z SGB-Bankiem S.A. w Poznaniu. Siedzibą Poznańskiego Banku jest miasto Poznań. Na podstawie Decyzji z dnia 18 lipca 2011 roku Bank działa na terenie całego kraju 6. Swą działalność Poznański Bank prowadzi na rzecz osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, o ile posiadają zdolność prawną. 3 4 5 6 Dz.U. 2000 nr 119 poz. 1252 z późniejszymi zmianami Dz.U. z 1997 r. Nr 140, poz. 939 z późniejszymi zmianami Dz.U. 1982 nr 30 poz. 210 z późniejszymi zmianami Decyzja KNF nr DLB/LBIII/700/34/07/11/MK STRONA 5 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK 2. ZARZĄDZANIE RYZYKIEM Działalność bankowa obciążona jest wieloma rodzajami ryzyka, między innymi takimi jak ryzyko kredytowe, stopy procentowej, walutowe, płynności, operacyjne, braku zgodności, biznesowe i kapitałowe. Podejmowanie ryzyka zmusza Bank do koncentrowania uwagi na powstających zagrożeniach, poszukiwania form obrony przed zagrożeniami i dostosowywania działalności do zmieniających się warunków zewnętrznych. Ostrożnościowe podejmowanie ryzyka, oznacza utrzymywanie racjonalnej równowagi pomiędzy prowadzeniem działalności przychodowej i kontrolowaniem ryzyka. Kontrolowanie wpływu tych rodzajów ryzyka na działalność Banku jest jednym z kluczowych celów zarządzania Bankiem, a poziom ryzyka stanowi istotny składnik procesu planistycznego. W Banku funkcjonuje zorganizowany, oparty o wewnętrzne strategie i procedury, proces zarządzania ryzykiem, w którym uczestniczą organy Banku, wyznaczone Zespoły, Komitety, Komórki organizacyjne oraz pracownicy. Na proces zarządzania ryzykiem bankowym w Poznańskim Banku składają się następujące czynności: 1) identyfikacja ryzyka – polegająca na określeniu źródeł ryzyka zarówno aktualnych, jak i potencjalnych, które wynikają z bieżącej i planowanej działalności Banku; 2) pomiar ryzyka; 3) zarządzanie ryzykiem – polegające na podejmowaniu decyzji dotyczących akceptowalnego poziomu ryzyka, planowaniu działań, wydawaniu rekomendacji zaleceń, tworzeniu procedur i narzędzi wspomagających; 4) monitorowanie – polegające na stałym nadzorze poziomu ryzyka w oparciu o przyjęte metody pomiaru ryzyka; 5) raportowanie – obejmujące dostarczanie cyklicznej informacji dla Kierownictwa Banku o skali narażenia na ryzyko i podjętych działaniach. STRONA 6 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Schemat 2.1 Elementy składowe procesu zarządzania ryzykiem Procesy zarządcze z zakresu ryzyka funkcjonują w otoczeniu, którego elementami składowymi są: 1) system regulacji wewnętrznych obejmujący metody i metodyki wykorzystywane przez Bank; 2) system informacyjny Banku umożliwiający przepływ informacji wykorzystywanych do oceny ryzyka oraz jego kontroli (w tym: podstawowe systemy informatyczne, bazy danych i dedykowane systemy eksperckie); 3) organizacja wewnętrzna (rozumiana jako struktura organizacyjna) obejmująca komórki organizacyjne, ich zadania, zakres odpowiedzialności oraz wzajemne relacje. W procesie zarządzania ryzykiem w Banku uczestniczą następujące organy, jednostki i komórki organizacyjne: 1) Rada Nadzorcza; 2) Zarząd Banku; 3) Komitet Kredytowy; 4) Wydział Analiz Ryzyka Kredytowego i Administracji Kredytów; STRONA 7 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK 5) Zespół Ekonomiki i Badania Ryzyk; 6) Audyt wewnętrzny (merytoryczne komórki Banku Zrzeszającego); 7) Pozostali pracownicy Banku. Proces zarządzania ryzykiem nadzorowany jest przez Radę Nadzorczą Banku. Rada Nadzorcza dokonuje okresowej oceny realizacji przez Zarząd Banku założeń strategicznych w odniesieniu do zasad zarządzania ryzykiem oraz alokacji kapitału na pokrycie istotnych rodzajów ryzyka w Banku. W tym celu Zarząd Banku okresowo przedkłada Radzie Nadzorczej syntetyczną informację na temat skali i rodzajów ryzyka, na które narażony jest Bank, prawdopodobieństwa jego występowania, skutków i metod zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka. Rada Nadzorcza sprawuje nadzór nad kontrolą systemu zarządzania ryzykiem oraz ocenia jej adekwatność i skuteczność. Rada Nadzorcza zatwierdza w planach strategicznych (strategie) i operacyjnych (plany finansowe) ogólny poziom (profil) ryzyka Banku. Zarząd Banku odpowiada za opracowanie i wdrożenie strategii zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka, w tym za zorganizowanie, wdrożenie i funkcjonowanie systemu zarządzania ryzykiem oraz, jeśli to konieczne – dokonanie weryfikacji w celu usprawnienia tego systemu. Instrukcje i procedury zarządzania ryzykiem obejmują pełny zakres działalności Banku. Komitet Kredytowy uczestniczy w procesie opiniowania transakcji kredytowych oraz ich klasyfikacji pod kątem ryzyka ponoszonego przez Bank. Wydział Analiz Ryzyka Kredytowego i Administracji Kredytów, za pośrednictwem funkcjonujących w nim Zespołu Analiz Ryzyka Kredytowego i Zespołu Administracji Kredytów, prowadzi czynności związane z analizą i monitoringiem ryzyka kredytowego pojedynczych transakcji (zaangażowań) kredytowych, a także administruje poszczególnymi transakcjami kredytowymi. STRONA 8 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Zespół Ekonomiki i Badania Ryzyk monitoruje realizację wyznaczonych celów i zadań strategicznych, procesów tworzenia zysku oraz przedstawia i monitoruje pozycję Banku w zakresie bezpieczeństwa finansowego i operacyjnego. Podstawowe zadania Zespołu to gromadzenie, przetwarzanie, pomiar i raportowanie odpowiednim organom i komórkom Banku informacji dotyczących podejmowanego przez Bank ryzyka, opracowywanie regulacji wewnętrznych w zakresie zarządzania ryzykami oraz szacowania kapitału regulacyjnego i wewnętrznego. Audyt wewnętrzny ma za zadanie kontrolę i ocenę skuteczności działania systemu zarządzania ryzykiem oraz dokonywanie regularnych przeglądów prawidłowości przestrzegania zasad zarządzania ryzykiem, obowiązujących w Banku. Audyt dostarcza obiektywnej oceny adekwatności i skuteczności funkcjonującego systemu zarządzania oraz zgodności przeprowadzanych operacji bankowych z wewnętrznymi regulacjami Banku. Zadania Audytu sprawowane są na rzecz Banku przez merytoryczne komórki Banku Zrzeszającego. Pozostali pracownicy Banku mają obowiązek przestrzegania zasad zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka, obowiązujących w Banku w formie wewnętrznych regulacji i zaleceń, uczestnictwa w postępowaniu wyjaśniającym przyczyny wystąpienia zdarzeń generujących ryzyko oraz raportowania tych zdarzeń. 2.1. RYZYKO KREDYTOWE Ryzyko kredytowe związane jest z możliwością poniesienia straty finansowej spowodowanej brakiem zdolności klienta do obsługi długu albo odmową wypełnienia zobowiązań wynikających z umowy wobec Banku. Ryzyko kredytowe dotyczy wszystkich aktywów bilansowych, do których Bank ma tytuł prawny oraz pozycji pozabilansowych. Obejmuje ono działalność kredytową oraz działalność na rynku hurtowym (lokaty międzybankowe, dłużne papiery wartościowe itp.). STRONA 9 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Celem strategicznym w zakresie zarządzania ryzykiem kredytowym jest utrzymywanie stabilnego i zrównoważonego pod względem jakości i ilości portfela kredytowego, równocześnie cechującego się dochodowością oraz bezpieczeństwem rozumianym jako minimalizacja ryzyka wystąpienia ekspozycji kredytowych zagrożonych utratą wartości. Proces zarządzania ryzykiem kredytowym w Banku przebiega w następujących etapach: 1) identyfikacja czynników ryzyka kredytowego; 2) ocena oraz ustalenie dopuszczalnych norm ryzyka (limity); 3) monitorowanie, pomiar i raportowanie ryzyka; 4) wdrażanie technik redukcji ryzyka; 5) zarządzanie ryzykiem rezydualnym (w tym analiza ryzyka ekspozycji zabezpieczonych hipotecznie); 6) testy warunków skrajnych; 7) kontrola zarządzania ryzykiem kredytowym. Bank zarządza ryzykiem kredytowym zarówno w odniesieniu do ryzyka pojedynczej transakcji jak i ryzyka portfela kredytowego. Bank zarządza ryzykiem kredytowym w odniesieniu do pojedynczego kredytu poprzez: 1) badanie wiarygodności i zdolności kredytowej przed udzieleniem kredytu; 2) prawidłowe zabezpieczanie zwrotności ekspozycji kredytowych, zgodnie z regulacjami wewnętrznymi Banku, gwarantujące zwrotność kredytów; 3) bieżący monitoring zabezpieczeń kredytowych; 4) dokonywanie okresowych przeglądów ekspozycji kredytowych oraz tworzenie rezerw celowych; 5) prawidłowe prowadzenie windykacji i nadzoru nad trudnymi kredytami; 6) kontrolę działalności kredytowej. STRONA 10 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Zarządzanie ryzykiem kredytowym w odniesieniu do łącznego zaangażowania kredytowego Banku przeprowadzane jest za pomocą: 1) dywersyfikacji ryzyka (limity koncentracji); 2) analizy skuteczności przyjmowanych zabezpieczeń ekspozycji kredytowych; 3) analizy struktury portfela kredytowego; 4) monitorowania ekspozycji zagrożonych, ich struktury, czynników ryzyka; 5) przedsięwzięć organizacyjno – kadrowych polegających w szczególności na: a) organizacji bezpiecznych systemów podejmowania decyzji kredytowych; b) prawidłowym przepływie informacji; c) odpowiednim doborze i szkoleniu kadr; d) nadzorze nad działalnością kredytową. W Banku stosowane są techniki ograniczania ryzyka kredytowego (możliwe do zastosowania metody ograniczania skutków ryzyka kredytowego), tj.: 1) pomniejszanie podstawy tworzenia rezerw celowych zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 16.12.2008r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków7, 2) pomniejszanie wag ryzyka przypisywanych ekspozycjom kredytowym zabezpieczonym hipotecznie na nieruchomości mieszkalnej w rachunku wymogów kapitałowych na podstawie Załącznika nr 4 do Uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej 8, 3) techniki redukcji ryzyka kredytowego – zgodnie z Załącznikiem nr 17 do Uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej9. 7 Dz. U. z 2008 r. nr 235 poz. 1589 z późn. zmianami 8 Uchwała Komisji Nadzoru Finansowego nr 76/2010 z dnia 10 marca 2010 r. z późn. zm. 9 Ibidem STRONA 11 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK 2.1.1 RYZYKO POJEDYNCZEJ TRANSAKCJI KREDYTOWEJ Zasady zarządzania ryzykiem kredytowym w odniesieniu do pojedynczej transakcji kredytowej w Poznańskim Banku obejmują procedury, praktyki, mechanizmy kontroli wewnętrznej składające się na metodykę oceny ryzyka kredytowego przed udzieleniem kredytu oraz w trakcie trwania umowy kredytowej. System zarządzania ryzykiem kredytowym pojedynczej transakcji/kredytobiorcy obejmuje: 1) stosowane metodyki oceny zdolności kredytowej, określone dla każdej z grup ekspozycji, charakteryzujących się podobnymi cechami; 2) bieżący monitoring ustanowionych zabezpieczeń kredytowych; 3) przegląd ekspozycji kredytowych i tworzenie rezerw celowych; 4) windykację i restrukturyzację oraz nadzór nad kredytami zagrożonymi; 5) kontrolę działalności kredytowej. Stosowane w Banku metodyki oceny zdolności kredytowej określają regulaminy, instrukcje, procedury oraz inne regulacje kredytowe zapewniające standaryzację świadczonych usług oraz ograniczające ryzyko kredytowe. W stosunku do ekspozycji kredytowych zaliczanych do klasy ekspozycji detalicznych, zgodnie z Załącznikiem nr 4 Uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej 10, Bank stosuje ujednolicone zasady oceny zdolności kredytowej, dostosowane do ich charakterystyki ryzyka oraz zarządzanie portfelowe. W stosunku do ekspozycji kredytowych zaliczanych do klasy ekspozycji wobec przedsiębiorców, obok przyjętych metod oceny zdolności kredytowej, Bank przewiduje możliwość stosowania indywidualnych zasad zarządzania. Bank udziela kredytów konsumenckich i zawiera z kredytobiorcami umowy o kredyty konsumenckie z zachowaniem zasad określonych w Ustawie o kredycie konsumenckim11. 10 Ibidem 11 Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim Dz. U. z 2011 nr 126 poz. 715 z późn. zm. STRONA 12 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK W Banku prowadzony jest systematyczny monitoring sytuacji ekonomicznej kredytobiorców oraz zabezpieczeń, zgodnie z formą i trybem określonym w wewnętrznych regulacjach Banku. Bank dokonuje wyceny i aktualizacji aktywów i zobowiązań pozabilansowych oraz tworzy rezerwy na ryzyko związane z działalnością banku zgodnie z obowiązującymi ustawami i rozporządzeniami oraz z procedurą tworzenia rezerw, obowiązującą w Banku. 2.1.2 POLITYKA ZABEZPIECZEŃ Prowadzona przez Poznański Bank polityka zabezpieczeń ma na celu należyte zabezpieczenie interesu Banku, w tym przede wszystkim ustanowienie zabezpieczenia dającego możliwie najwyższy poziom odzysku z wierzytelności w przypadku konieczności prowadzenia działań windykacyjnych. Polityka w zakresie prawnych form zabezpieczeń określona została w przepisach wewnętrznych, między innymi w Polityce kredytowej Banku. Zgodnie z obowiązująca w Banku Instrukcją ustanawiania prawnych form zabezpieczeń wierzytelności Banku oraz zapisami Polityki kredytowej zakłada się się, że przyjmowane zabezpieczenia powinny spełniać kryteria płynności, wartości oraz dostępu i możliwości ich kontroli. Bank preferuje zabezpieczenia zwrotności kredytów, które pozwalają na: 1) skuteczną egzekucję należności w przypadku braku spłaty kredytów; 2) pomniejszenie podstawy tworzenia rezerw celowych; 3) przypisanie niższych wag ryzyka ekspozycjom kredytowym w rachunku wymogu kapitałowego. Stosowane przez Poznański Bank w praktyce prawne formy zabezpieczeń zależą m.in. od: 1) rodzaju kredytu; 2) wielkości ekspozycji kredytowej; 3) okresu spłaty. STRONA 13 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK W zakresie przyjmowania prawnych form zabezpieczeń Bank ustala następujące preferencje: 1) kredyty konsumpcyjne: poręczenie wg prawa cywilnego, przewłaszczenie rzeczy ruchomych lub zastaw rejestrowy, hipoteka, weksel; 2) kredyty obrotowe: przewłaszczenie rzeczy ruchomych, blokada środków pieniężnych, kaucja, cesja wierzytelności, poręczenie wg prawa cywilnego, hipoteka, zastaw rejestrowy, weksel; 3) kredyty inwestycyjne: hipoteka na nieruchomości, zastaw rejestrowy, przewłaszczenie rzeczy ruchomych, poręczenie wg prawa cywilnego, gwarancje, weksel. Preferencje określone powyżej nie wykluczają stosowania innych form zabezpieczeń zwrotności kredytów. Bank dopuszcza przyjęcie systematycznych wpływów na rachunek jako jedynego zabezpieczenia dla kredytów odnawialnych w rachunku oszczędnościowo – rozliczeniowym udzielanych wiarygodnym i znanym Bankowi Klientom, posiadającym czynny rachunek w Banku przez okres co najmniej 3 miesięcy oraz kredytów w rachunku bieżącym udzielanych wiarygodnym i znanym Bankowi Klientom, posiadającym czynny rachunek w Banku przez okres co najmniej 6 miesięcy. Zabezpieczenia w formie przewłaszczenia lub zastawu rejestrowego środków obrotowych Bank stosuje jako zabezpieczenie dodatkowe (uzupełniające). Przy udzielaniu kredytów przeznaczonych na finansowanie rynku mieszkaniowego zabezpieczenie obligatoryjnie ustanawiane jest w postaci hipoteki na nieruchomości. Do czasu skutecznego ustanowienia zabezpieczenia hipotecznego (w zależności od rodzaju kredytu oraz jego kwoty) przyjmuje się zabezpieczenia przejściowe. Zabezpieczając ekspozycje kredytową Bank preferuje zabezpieczenia mieszane, rzeczowo – osobiste, uwzględniające zmianę ich wartości w okresie spłaty. STRONA 14 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Podstawowe zabezpieczenia, uznawane za najkorzystniejsze przez Bank to: 1) zdeponowane w Banku, lub w banku będącym stroną trzecią, środki pieniężne; 2) hipoteka na gruntach rolnych; 3) hipoteka na nieruchomości mieszkalnej; 4) poręczenia Banku Gospodarstwa Krajowego, Funduszy Poręczeń Kredytowych, Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, itp.; 5) poręczenia i gwarancje jednostek samorządu terytorialnego, banków. W przypadku kredytów zabezpieczonych hipotecznie wskaźnik LtV powinien wynosić maksymalnie: 1) w przypadku ekspozycji zabezpieczonych na nieruchomościach mieszkalnych: 80% lub 90% w przypadku, gdy część ekspozycji przekraczająca 80% LtV jest odpowiednio ubezpieczona, lub kredytobiorca przedstawił dodatkowe zabezpieczenie w formie blokady środków na rachunku bankowym lub poprzez zastaw na denominowanych w złotych dłużnych papierach wartościowych Skarbu Państwa lub NBP; 2) w przypadku ekspozycji zabezpieczonych na nieruchomościach komercyjnych 80%, przy czym począwszy od 01.07.2014r. wskaźnik ten powinien wynosić maksymalnie 75% lub 80% w przypadku, gdy część ekspozycji przekraczająca 75% LtV jest odpowiednio ubezpieczona, lub kredytobiorca przedstawił dodatkowe zabezpieczenie w formie blokady środków na rachunku bankowym lub poprzez zastaw na denominowanych w złotych dłużnych papierach wartościowych Skarbu Państwa lub NBP. W przypadku stwierdzenia wzrostu wskaźnika LtV o co najmniej 10 p.p. ponad poziom akceptowany przez Bank, powinno się rozważyć zastosowanie następujących działań: 1) ustanowienie dodatkowych zabezpieczeń; 2) zmianę zabezpieczenia; 3) częściowe lub całkowite wypowiedzenie warunków umowy kredytu; 4) renegocjację warunków umowy kredytu. STRONA 15 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Podjęcie działań, o których mowa powyżej, uzależnione jest od od: 1) wielkości odchyleń wskaźnika LtV; 2) terminowości spłaty kredytu; 3) sytuacji ekonomiczno – finansowej kredytobiorcy; 4) dotychczasowej współpracy z kredytobiorcą; 5) sytuacji majątkowej kredytobiorcy; 6) trendów rynkowych w zakresie wartości nieruchomości. Powyższe zasady dotyczą zarówno kredytów na nieruchomości mieszkaniowe dla osób fizycznych i podmiotów gospodarczych, kredytów na nieruchomości pozostałe oraz innych kredytów zabezpieczonych hipotecznie. W zakresie ograniczania ryzyka rezydualnego Bank prowadzi monitoring zabezpieczeń poprzez ocenę: 1) prawnej skuteczności przyjętych zabezpieczeń; 2) aktualnej wartości zabezpieczeń; 3) możliwości i szybkości zaspokajania się z zabezpieczenia. W przypadku wzrostu ryzyka wystąpienia mniejszej niż zakładano skuteczności stosowanych technik ograniczania ryzyka kredytowego Zarząd Banku może podjąć następujące działania: 1) opracowanie wytycznych dla pracowników kredytowych w zakresie zwiększenia wymagań oraz w sprawie dołożenia należytej staranności w zakresie przyjmowanych zabezpieczeń; 2) zaostrzenie wymagań odnośnie przyjmowanych zabezpieczeń, takich jak: a) zwiększenie wartości przyjmowanych zabezpieczeń w stosunku do udzielanych kredytów; b) zwiększenie wskaźników korygujących wartość zabezpieczeń. STRONA 16 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK 3) ograniczenie akcji kredytowej w całym Banku lub w poszczególnych jednostkach organizacyjnych; 4) zmiana limitów koncentracji przyjmowanych zabezpieczeń; 5) zwiększenie wymagań odnośnie monitoringu zabezpieczeń; 6) zmiana kompetencji decyzyjnych, obowiązujących w Banku; 7) zwiększenie częstotliwości raportowania ryzyka rezydualnego; 8) szkolenia dla pracowników kredytowych; 9) zwiększenie częstotliwości kontroli w obszarach objętych ryzykiem rezydualnym. 2.1.3 RYZYKO ŁĄCZNEGO PORTFELA KREDYTOWEGO Zasady bezpiecznego zarządzania ryzykiem kredytowym w odniesieniu do łącznego zaangażowania kredytowego Banku obejmują działania polegające na: 1) dywersyfikacji ryzyka poprzez stosowanie limitów zaangażowań; 2) analizie ryzyka detalicznych ekspozycji kredytowych i ekspozycji zabezpieczonych hipotecznie; 3) badaniu ekspozycji zagrożonych; 4) przedsięwzięciach organizacyjno – kadrowych. Badanie ryzyka łącznego portfela kredytowego w Banku obejmuje: 1) analizę ilościową i wartościową portfela; 2) analizę wskaźnikową; 3) ocenę realizacji limitów zaangażowań; 4) analizę jakościową portfela. W celu dywersyfikacji ryzyka kredytowego w Banku funkcjonują odpowiednie do skali i złożoności działalności limity wewnętrzne ograniczające jego poziom. Przyjęte rodzaje limitów wewnętrznych oraz ich wysokość zatwierdza Zarząd Banku. STRONA 17 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Wysokość limitów jest dostosowana do akceptowanego przez Radę Nadzorczą ogólnego poziomu ryzyka Banku, zatwierdzonego w ramach założeń do planu ekonomiczno – finansowego. 2.1.4 KWOTA EKSPOZYCJI WEDŁUG WYCENY BILANSOWEJ Tabela 2.1 prezentuje informację o pozycjach bilansowych i pozabilansowych uwzględnionych w rachunku adekwatności kapitałowej Poznańskiego Banku według stanu na dzień 31.12.2013 roku oraz na dzień 31.12.2012 roku. Tabela 2.1 Ekspozycje według wyceny bilansowej wg stanu na 31.12.2013 r. i 31.12.2012r. (w PLN) AKTYWA 2013 ROK 2012 ROK STAN* ŚREDNI 539 995 550 498 247 580 520 144 235 KREDYTY I POŻYCZKI 369 542 864 319 644 926 343 065 136 INWESTYCJE UTRZYMYWANE DO TERMINU WYMAGALNOŚCI** 124 268 621 151 300 684 139 189 000 POZOSTAŁE AKTYWA*** AKTYWA FINANSOWE DOSTĘPNE DO SPRZEDAŻY ZOBOWIĄZANIA POZABILANSOWE FINANSOWE GWARANCYJNE 42 449 026 24 243 821 34 662 730 3 735 039 3 058 149 3 227 369 38 418 589 39 276 878 46 612 877 37 231 330 37 868 621 45 405 302 1 187 259 1 408 257 1 207 575 * Wartość średnia wyznaczona została jako średnia arytmetyczna wartości ekspozycji z poszczególnych kwartałów 2013 roku. ** Obejmują instrumenty dłużne i pozostałe należności (w przypadku Poznańskiego Banku pozycja ta obejmuje głównie lokaty na rynku międzybankowym). *** Obejmują: kasę i środki w bankach, rzeczowe aktywa trwałe, wartości niematerialne i prawne, aktywa z tytułu podatku dochodowego, aktywa trwałe lub grupy aktywów zaklasyfikowane jako przeznaczone do sprzedaży, pozostałe aktywa. Pozycjami generującymi dla Poznańskiego Banku największy poziom ryzyka kredytowego są udzielone kredyty i pożyczki, a także zobowiązania pozabilansowe o charakterze finansowym (głównie niewykorzystane linie kredytowe). Istotną pozycję stanowią również należności z tytułu lokat międzybankowych, ulokowanych w Banku Zrzeszającym SGB - BANK S.A., STRONA 18 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK jednakże ryzyko kredytowe z nimi związane jest zasadniczo niższe w stosunku do ryzyka udzielonych kredytów, pożyczek i zobowiązań pozabilansowych dotyczących finansowania. W 2013 roku największy udział w strukturze ekspozycji Poznańskiego Banku stanowiły ekspozycje zabezpieczone na nieruchomościach (54,16%). Znaczącą kwotę stanowiły również ekspozycje wobec instytucji – banków (25,92%), a także ekspozycje detaliczne (6,01%). Tabela 2.2 Ekspozycje w podziale na klasy – 2013 rok (w PLN) KLASA EKSPOZYCJI* WARTOŚĆ EKSPOZYCJI** ŚREDNIA KWOTA EKSPOZYCJI*** RZĄDY I BANKI CENTRALNE 3 259 025 2 704 479 SAMORZĄDY TERYTORIALNE I WŁADZE LOKALNE 4 093 292 3 949 968 453 668 515 451 148 153 590 162 551 849 PRZEDSIĘBIORCY 25 450 198 47 991 144 DETALICZNE 34 357 443 11 084 986 309 616 314 293 214 183 4 784 020 4 165 987 41 471 080 33 987 890 571 638 630 560 165 936 ORGANY ADMINISTRACJI I PODMIOTY NIEPROWADZĄCE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ INSTYTUCJE – BANKI ZABEZPIECZONE NA NIERUCHOMOŚCIACH PRZETERMINOWANE POZOSTAŁE RAZEM * Zgodnie z §20 Załącznika nr 4 do Uchwały nr 76/2010 Komisji Nadzoru Finansowego. ** Ekspozycje netto po uwzględnieniu korekt wartości i rezerw (bez uwzględniania technik ograniczania ryzyka kredytowego. *** Średnia kwota ekspozycji dla poszczególnych klas obliczona została jako średnia arytmetyczna wartości ekspozycji z poszczególnych kwartałów 2013 roku. 2.1.5 UTRATA WARTOŚCI EKSPOZYCJI KREDYTOWYCH Poznański Bank w działalności kredytowej definiuje należności przeterminowane i dokonuje ich klasyfikacji zgodnie z podejściem określonym w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2008 r. w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków12. 12 Dz. U. z 2008 r. Nr 235, poz. 1589 z późniejszymi zmianami STRONA 19 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Jako ekspozycję przeterminowaną Bank uznaje każdą należność z tytułu kapitału lub odsetek nie spłaconą w terminie umownym. Ekspozycjami zagrożonymi są należności poniżej standardu, wątpliwe i stracone, zgodnie z kryteriami określonymi w Rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie zasad tworzenia rezerw na ryzyko związane z działalnością banków 13. Bank dokonuje klasyfikacji ekspozycji kredytowych do odpowiednich kategorii ryzyka, stosując dwa kryteria: 1) kryterium terminowości – terminowość spłaty kapitału lub odsetek; 2) kryterium ekonomiczne – badanie sytuacji ekonomiczno – finansowej dłużnika. W Banku funkcjonują procedury wewnętrzne dotyczące zasad klasyfikacji ekspozycji kredytowych i tworzenia rezerw celowych, które wskazują tryb podejmowania decyzji w sprawie klasyfikacji i rezerw. Decyzje podejmowane są w okresach kwartalnych w drodze szczegółowego przeglądu portfela kredytowego z uwzględnieniem terminowości spłat oraz sytuacji ekonomiczno – finansowej podmiotów, a także stanu prawnego zabezpieczenia branego pod uwagę przy pomniejszaniu podstawy tworzenia rezerw celowych. Bank tworzy rezerwy celowe. Rezerwy celowe tworzone są na ryzyko związane z działalnością Banku w odniesieniu do ekspozycji kredytowych zaklasyfikowanych do: 1) kategorii "normalne" – w zakresie ekspozycji kredytowych wynikających z pożyczek i kredytów detalicznych; 2) kategorii "pod obserwacją"; 3) grupy "zagrożone" – w tym do kategorii "poniżej standardu", "wątpliwe" lub „stracone”. Wysokość tworzonych rezerw związana jest bezpośrednio z kategorią ryzyka, do której została zaklasyfikowana ekspozycja oraz z jakością przyjętych zabezpieczeń prawnych ekspozycji. 13 Ibidem STRONA 20 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Tabela 2.3 Zmiany wartości celowych - 2013 rok (w PLN) odpisów aktualizujących z tytułu utraty wartości / rezerw ODPISY AKTUALIZUJĄCE – KREDYTY I INNE NALEŻNOŚCI WARTOŚĆ BILANS OTWARCIA 2 145 211 SPISANIE W CIĘŻAR ODPISÓW -377 069 UTWORZONE ODPISY 738 706 ROZWIĄZANE ODPISY -481 759 BILANS ZAMKNIĘCIA 2 025 089 2.1.6 RYZYKO KONCENTRACJI KREDYTOWEJ Poznański Bank zarządza ryzykiem koncentracji kredytowej w odniesieniu do: 1) zaangażowań wobec pojedynczych klientów oraz grup klientów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie; 2) zaangażowań wobec grup klientów lub portfeli kredytowych obciążonych tym samym czynnikiem ryzyka. W szczególności Bank monitoruje portfele kredytowe w ujęciu: 1) branż gospodarki; 2) prawnych form zabezpieczeń. Ryzyko koncentracji zaangażowań wobec pojedynczych klientów oraz grup powiązanych klientów monitorowane jest zgodnie z Instrukcją zarządzania ryzykiem kredytowym w odniesieniu do limitu koncentracji zaangażowań: 1) zaangażowanie wobec jednego kredytobiorcy lub grupy powiązanej kapitałowo lub organizacyjnie – limit 25% funduszy własnych; 2) zaangażowanie wobec innego banku krajowego, instytucji kredytowej, banku zagranicznego lub grupy podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie, składających się co najmniej z jednego banku krajowego, instytucji kredytowej lub banku zagranicznego – limit 100% funduszy własnych; STRONA 21 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK 3) zaangażowanie wobec wszystkich powiązanych podmiotów należących do grupy, o której mowa w pkt 2, niebędących bankiem krajowym, instytucją kredytową lub bankiem zagranicznym – limit 25% funduszy własnych. Tabela 2.4 Zaangażowanie wobec największych klientów wg stanu na 31.12.2013 r. (w PLN i w %) 14 LP WARTOŚĆ % FUNDUSZY WŁASNYCH 1 11 070 98 20,13% 2 10 878 49 19,78% 3 9 623 615 17,50% 4 9 501 095 17,27% 5 8 808 952 16,01% 6 8 654 906 15,73% 7 8 325 337 15,14% 8 8 292 924 15,08% 9 8 085 343 14,70% 10 7 456 710 13,56% 11 7 255 326 13,19% 12 6 465 025 11,75% 13 6 458 533 11,74% 14 6 149 827 11,18% 15 6 000 000 10,91% 16 5 964 161 10,84% 17 5 743 135 10,44% 18 5 557 369 10,10% RAZEM 140 291 743 255,05% Największa koncentracja zaangażowania Poznańskiego Banku w stosunku do jednego klienta lub grupy klientów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie ukształtowała się na dzień 31.12.2013 r. na poziomie 20,13%15. Ryzyko koncentracji kredytowej monitorowane jest również w stosunku do branż gospodarki, wyznaczanych na podstawie klasyfikacji PKD działalności prowadzonej przez klientów instytucjonalnych. W przypadku branż o wyższym poziomie ryzyka Bank stosuje limity 14 Zaangażowanie zgodnie z art. 71 ustawy Prawo bankowe – wartości ekspozycji prezentowane przed efektem zmian z tytułu zastosowania technik redukcji ryzyka kredytowego 15 Koncentracja w stosunku do SGB Leasing Towarzystwo Leasingowe. STRONA 22 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK ograniczające skalę zaangażowania Banku wobec tych branż. Zasady klasyfikacji ryzyka koncentracji branżowej pod względem istotności Bank ustala w oparciu o Instrukcję zarządzania ryzykiem kredytowym oraz Instrukcję oceny adekwatności kapitałowej. Na 31.12.2013 r. nie występował istotny poziom koncentracji kredytowej wobec podmiotów z tej samej branży gospodarki. Tabela 2.5 Koncentracja branżowa ekspozycji kredytowych wg stanu na 31.12.2013 r. (w %) BRANŻA %FW %PORTFELA16 Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 96,51% 15,91% Przetwórstwo przemysłowe 70,36% 11,60% Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych; Dostawa wody i gospodarka ściekami 12,42% 2,05% Budownictwo 117,32% 19,34% Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle 100,32% 16,54% Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 39,87% 6,57% Transport i gospodarka magazynowa; Informacja i komunikacja 32,11% 5,30% Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 19,50% 3,22% Działalność związana z obsługą rynku nieruchomości; Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna; Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 69,35% 11,44% Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 7,41% 1,22% Edukacja 9,01% 1,49% Ochrona zdrowia i opieka społeczna 2,23% 0,37% Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją; Pozostała działalność usługowa 14,69% 2,42% Inne 15,35% 2,53% Ryzyko koncentracji kredytowej monitorowane jest również w stosunku do ekspozycji kredytowych zabezpieczonych tym samym rodzajem zabezpieczenia. W przypadku prawnych form zabezpieczeń o wyższym poziomie ryzyka Bank stosuje limity ograniczające skalę zaangażowania Banku wobec tych zabezpieczeń. Zasady klasyfikacji ryzyka koncentracji prawnych form zabezpieczeń pod względem istotności Bank ustala w oparciu o Instrukcję zarządzania ryzykiem kredytowym oraz Instrukcję oceny adekwatności kapitałowej. 16 Obejmuje portfel ekspozycji kredytowych wobec podmiotów prowadzących działalność rolniczą oraz podmiotów gospodarczych prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą. Ekspozycje wobec rolników indywidualnych, nie podlegających wpisowi do rejestru REGON, ujęto w branży Rolnictwo. STRONA 23 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Na 31.12.2013 r. nie występował istotny poziom koncentracji kredytowej wobec ekspozycji kredytowych zabezpieczonych tym samym rodzajem zabezpieczeń. Tabela 2.6 Koncentracja ekspozycji kredytowych wg zabezpieczeń wg stanu na 31.12.2013 r. (w %) RODZAJ ZABEZPIECZENIA %FW %PORTFELA17 Weksel własny in blanco lub poręczenie według prawa wekslowego 57,77% 8,51% Poręczenie według prawa cywilnego oraz przystąpienie do długu 90,67% 13,36% Zastaw rejestrowy lub przewłaszczenie rzeczy ruchomych 38,94% 5,74% 209,71% 30,90% 35,19% 5,18% 242,91% 35,79% Ubezpieczenie kredytu 0,15% 0,02% Gwarancja 2,75% 0,40% Inne formy zabezpieczeń prawnych 0,10% 0,66% Cesja wierzytelności Hipoteka na nieruchomości mieszkalnej Hipoteka na nieruchomości komercyjnej i pozostałej 2.1.7 ZARZĄDZANIE RYZYKIEM PORTFELI EKSPOZYCJI KREDYTOWYCH ZABEZPIECZONYCH HIPOTECZNIE (EKZH) ORAZ DETALICZNYCH EKSPOZYCJI KREDYTOWYCH (DEK) Zarządzanie ryzykiem portfeli ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie i detalicznych ekspozycji kredytowych w Poznańskim Banku prowadzone jest w oparciu o zasady bezpiecznego zarządzania ryzykiem portfela kredytowego, określone w Instrukcji zarządzania ryzykiem kredytowym, które obejmują następujące elementy: 1) opracowanie Polityki kredytowej Banku, w tym określenie docelowych grup klientów i oferowanych produktów; 2) ustalenie pożądanej struktury portfela kredytowego; 3) zapewnienie odpowiedniego poziomu dywersyfikacji ryzyka kredytowego; 17 Obejmuje portfel ekspozycji zabezpieczonych. W tabeli pominięto pozycje niezabezpieczone oraz pozycje z zerowymi stanami / udziałami. STRONA 24 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK 4) ograniczanie ryzyka kredytowego w tych obszarach, w których posiadanie przez Bank nadmiernych koncentracji (podmiotowych, branżowych) wynika ze specyfiki prowadzonej działalności; 5) identyfikację i pomiar ryzyka; 6) monitorowanie i kontrolę stopnia wykorzystania wprowadzonych limitów wewnętrznych; 7) monitorowanie skuteczności działań windykacyjnych; 8) ustalenie adekwatnego do potrzeb Systemu Informacji Zarządczej, 9) stosowanie odpowiednich mechanizmów kontrolnych poprzez: a) stosowanie procedur służących zarządzaniu ryzykiem wynikającym z określonych portfeli kredytowych, w tym dotyczących: i. zarządzania ryzykiem koncentracji; ii. zarządzania ryzykiem ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie; iii. zarządzania ryzykiem ekspozycji detalicznych; b) stosowanie limitów koncentracji zaangażowań; c) badanie stopnia przestrzegania wprowadzonych standardów postępowania. Celem badania zgodności działania Banku z Polityką kredytową, założonego apetytu na ryzyko oraz określenia profilu ryzyka związanego z detalicznymi ekspozycjami kredytowymi, Bank dokonuje pomiaru i monitorowania struktury portfela DEK. Pomiar ten pozwala Bankowi na monitorowanie konstrukcji portfela detalicznych ekspozycji kredytowych w różnych przekrojach, jego jakości i zmian w nim zachodzących. Podział portfela DEK dokonywany jest według następujących cech: 1) rodzaju produktu, np.: a) kredyty gotówkowe; b) limity w ROR (kredyty odnawialne w ROR); c) pożyczki pieniężne; d) karty kredytowe; STRONA 25 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK e) kredyty na remont mieszkania i na cele mieszkaniowe (z wyłączeniem zabezpieczonych hipotecznie); 2) rodzaju dominującej formy zabezpieczenia, np.: a) zastaw rejestrowy i przewłaszczenie; b) poręczenie według prawa cywilnego oraz przystąpienie do długu; c) pełnomocnictwo do dysponowania rachunkiem; d) cesja wierzytelności; e) weksel własny In blanco i poręczenie wekslowe; f) niezabezpieczone; 3) sposobu oceny zdolności kredytowej, np.: a) dla których, stosowane są oświadczenia o dochodach w procesie badania zdolności kredytowej; b) pozostałe; 4) wg poziomu wskaźnika DtI (na moment udzielenia kredytu), np.: a) do 50% włącznie; b) > 50% do 65% włącznie; c) > 65% do 70% włącznie; d) powyżej 70%; 5) grupy ryzyka (jakości portfela), np.: a) normalne; b) pod obserwacją; c) poniżej standardu; d) wątpliwe; e) stracone. Celem badania zgodności działania Banku z Polityką kredytową, założonego apetytu na ryzyko oraz określenia profilu ryzyka związanego z ekspozycjami kredytowymi STRONA 26 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK zabezpieczonymi hipotecznie, Bank dokonuje pomiaru i monitorowania poziomu i struktury kredytów w ramach portfela EKZH. Pomiar ten pozwala Bankowi na monitorowanie konstrukcji portfela ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie w różnych przekrojach, jego jakości i zmian w nim zachodzących. Podział EKZH dokonywany jest według następujących cech: 1) pierwotnego okresu umownego, np.: a) 6m – 1r; b) 1r – 2l; c) 2l – 5l; d) 5l – 10l; e) 10l – 20l; f) 20l – 30l; g) pow. 30l; 2) typu klienta, np.: a) inne jednostki finansowe; b) inne jednostki niefinansowe; c) osoby prywatne; d) przedsiębiorstwa prywatne i spółdzielnie; e) przedsiębiorcy indywidualni; f) rolnicy indywidualni; g) pozostałe; 3) grupy ryzyka (jakości portfela): a) normalne; b) pod obserwacją; c) poniżej standardu; d) wątpliwe; STRONA 27 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK e) stracone. 4) typu produktu – podlegające limitowaniu, np.: a) KN0521 – kredyty inwestycyjne; b) KN3921 – kredyty inwestycyjne na budownictwo pozostałe; c) KN0821 – kredyty na cele mieszkaniowe osób prywatnych; d) KN3421 – kredyty obrotowe mieszkaniowe – deweloper; e) KN3521 – kredyty inwestycyjne na budownictwo komercyjne; 5) typu produktu – nie podlegające limitowaniu – według typu transakcji kredytowej, z poziomem szczegółowości adekwatnym do udziału w portfelu EKZH; 6) typu zabezpieczenia – z uwzględnieniem przypadków, gdzie hipoteka nie jest jedynym zabezpieczeniem – proporcjonalnie do wartości zabezpieczanej ekspozycji, np.: a) weksel in blanco lub poręczenie wg prawa bankowego; b) poręczenie według prawa cywilnego oraz przystąpienie do długu; c) zastaw rejestrowy; d) blokada środków pieniężnych; e) cesja wierzytelności; f) hipoteka na nieruchomości mieszkalnej; g) hipoteka na nieruchomości komercyjnej i pozostałej; h) ubezpieczenie kredytu; i) część niezabezpieczona. 7) dla portfela detalicznych ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie - poziomu wskaźnika DtI (na moment udzielenia kredytu), np.: a) do 50% włącznie; b) > 50% do 65% włącznie; c) > 65% do 70% włącznie; d) powyżej 70%; STRONA 28 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Bank monitoruje zmiany zachodzące na rynku nieruchomości oraz weryfikuje wartość rynkową nieruchomości, stanowiących zabezpieczenie ekspozycji kredytowych. Weryfikacja i monitoring prowadzone są na podstawie dokumentów przedkładanych przez kredytobiorcę oraz informacji i danych gromadzonych bezpośrednio przez pracowników Banku, z wykorzystaniem między innymi baz danych o nieruchomościach (AMRON – system Analiz i Monitorowania Rynku Obrotu Nieruchomościami). 2.2 RYZYKO RYNKOWE I RYZYKO PŁYNNOŚCI Ryzyko rynkowe jest rozumiane jako ryzyko poniesienia straty na skutek niekorzystnych zmian parametrów rynkowych takich jak stopa procentowa i kursy walutowe. Ryzyko stopy procentowej to ryzyko wynikające z narażenia aktualnego i przyszłego wyniku finansowego Banku oraz posiadanych kapitałów (funduszy) na niekorzystny wpływ zmian niezależnych od Banku rynkowych stóp procentowych. Ryzyko walutowe to ryzyko poniesienia straty z tytułu niekorzystnych zmian kursów walutowych. Ryzyko walutowe jest generowane przez występowanie otwartych pozycji walutowych w poszczególnych walutach. Ryzyko płynności związane jest z brakiem możliwości terminowego wywiązania się ze zobowiązań w wyniku braku płynnych środków, a w konsekwencji z poniesieniem dodatkowych kosztów, związanych z koniecznością zaciągnięcia zobowiązań lub sprzedażą aktywów na niekorzystnych warunkach. 2.2.1 RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ Strategicznym celem zarządzania ryzykiem stopy procentowej jest utrzymanie relacji przychodów i kosztów odsetkowych w granicach nie zagrażających bezpieczeństwu Banku i akceptowanych przez Radę Nadzorczą. STRONA 29 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Do obowiązków Banku związanych z zarządzaniem ryzykiem stopy procentowej oraz marżą odsetkową należy: 1) codzienna działalność operacyjna; 2) kształtowanie polityki stóp procentowych Banku. Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej oraz marżą odsetkową opiera się na: 1) analizie obecnego oraz prognozowanego kształtowania się stóp procentowych na rynku międzybankowym; 2) analizach narażenia Banku na ryzyko stóp procentowych oraz analizach oprocentowania produktów Banku; 3) prognozach kształtowania się przyszłego wyniku odsetkowego; 4) dostępności produktów aktywnych i pasywnych; 5) przestrzeganiu ustalonych limitów; 6) realizowaniu celów przyjętych w strategii Banku. Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej oraz marżą odsetkową odbywa się poprzez: 1) kształtowanie oprocentowania aktywów i pasywów; 2) wydłużanie aktywów bądź pasywów poprzez szersze zastosowanie instrumentów o stałej stopie procentowej; 3) skracanie aktywów bądź pasywów poprzez zwiększanie udziału instrumentów o zmiennej stopie procentowej; 4) zmianę długości zapadalności aktywów o oprocentowaniu stałym; 5) zwiększenie liczby umów z klauzulą możliwej zmiany oprocentowania; 6) zmniejszenie lub zwiększenie zaangażowania w aktywach mniej wrażliwych na zmiany stóp procentowych; 7) zmianę strategii kredytowej. STRONA 30 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Kształtowanie poziomu oprocentowania produktów oferowanych przez Bank uwzględnia: 1) analizę oprocentowania produktów u konkurencji i na rynku międzybankowym; 2) wpływ zmiany oprocentowania na inne ryzyka Banku; 3) strategię działania i rozwoju Banku; 4) marże realizowane na poszczególnych produktach. Istotnym elementem ograniczania ryzyka stopy procentowej jest zwiększanie udziału przychodów pozaodsetkowych w przychodach ogółem. Podstawowe wskaźniki charakteryzujące poziom (profil) ryzyka stopy procentowej Bank określa w założeniach do planu ekonomiczno – finansowego. Bank w oparciu o przeprowadzane testy warunków skrajnych przeprowadza symulację wyniku finansowego w przyszłości. Bank bada wpływ istotnego wzrostu stóp procentowych na spłacalność kredytów oraz informuje klientów o wzroście ryzyka związanego ze wzrostem rynkowych stóp procentowych. Do pomiaru ryzyka stopy procentowej Bank stosuje metodę luki przeszacowań, miarę wrażliwości dochodu odsetkowego oraz testy warunków skrajnych. Wrażliwość dochodu odsetkowego jest miarą określającą zmianę dochodu odsetkowego wynikającą ze skokowej zmiany stóp procentowych. Miara ta uwzględnia zróżnicowanie terminów przeszacowań poszczególnych pozycji odsetkowych w każdym z wybranych horyzontów czasowych. Luka przeszacowań prezentuje różnicę między wartością bieżącą pozycji aktywnych oraz pasywnych narażonych na ryzyko stopy procentowej, podlegających przeszacowaniu w danym przedziale czasowym. Największa część ryzyka stopy procentowej jest związana z ryzykiem przeszacowania i ryzykiem bazowym, gdyż według obserwacji historycznych one w największym stopniu STRONA 31 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK wpływają na poziom zmian wyniku odsetkowego. Pomiar ryzyka przeszacowania i ryzyka bazowego polega na: 1) analizie luki, tj. określeniu wielkości niedopasowania pomiędzy wrażliwymi na zmiany stopy procentowej aktywami i pasywami w poszczególnych przedziałach czasowych uwzględniających pierwszy możliwy termin zmian stóp procentowych oraz w podziale na poszczególne stopy referencyjne; 2) wyliczeniu zmian wyniku odsetkowego w przyjętych okresach, na podstawie założonych zmian stóp procentowych. Suma zmian w wyniku odsetkowym w poszczególnych przedziałach do 12 miesięcy oznacza możliwą zmianę wyniku odsetkowego w skali 12 miesięcy. Bank dokonuje wariantowej analizy wpływu zmian na wynik odsetkowy, przyjmując skalę zmian ±200, ±100, ±50, ±25 punktów bazowych. Dopuszczalny limit zmiany wyniku odsetkowego na skutek występującego niedopasowania pomiędzy aktywami i pasywami wrażliwymi na zmiany stóp procentowych w przedziałach przeszacowania do 12 miesięcy włącznie, przy założeniu szokowej zmiany oprocentowania o ±200 punktów bazowych, wynosi 2% funduszy własnych Banku (przy uwzględnieniu ryzyka przeszacowania i ryzyka bazowego łącznie). Testy warunków skrajnych dla ryzyka stopy procentowej służą do oszacowania potencjalnych strat wynikających z utrzymywanej struktury bilansu i pozycji pozabilansowych w przypadku wystąpienia sytuacji na rynku, która nie jest standardowo opisana za pomocą miar statystycznych. Bank miesięcznie przeprowadza test warunków skrajnych dla ryzyka stopy procentowej w zakresie: 1) ryzyka przeszacowania i ryzyka bazowego łącznie przy założeniu szokowej zmiany stóp procentowych o ±200 punktów bazowych; STRONA 32 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK 2) wpływu zmian stóp procentowych o 200 punktów bazowych na wartość ekonomiczną banku. Pomiar ryzyka stopy procentowej prowadzony jest w cyklach miesięcznych przez Zespół Ekonomiki i Badania Ryzyk. Informacje o narażeniu na ryzyko stopy procentowej są prezentowane Radzie Nadzorczej w układzie kwartalnym. Na dzień 31.12.2013 roku w ramach pomiaru ryzyka przeprowadzono testy warunków skrajnych. W wyniku analizy stwierdzono, że występuje istotne narażenie w obszarze ryzyka stopy procentowej, obejmującego ryzyko bazowe i przeszacowania łącznie. Szacunkowa zmiana wyniku odsetkowego przy spadku stóp procentowych o 200 punktów bazowych wyniosła -3.691.040 PLN, co stanowiło 6,71% funduszy własnych, wobec dopuszczalnego limitu ustalonego na poziomie 2% funduszy własnych. W ramach zabezpieczenia potencjalnej eskalacji poziomu narażenia na ryzyko bazowe i przeszacowania Bank dokonał zabezpieczenia ryzyka stopy procentowej wewnętrznym wymogiem kapitałowym. Wartość ekonomiczna banku / kapitału (bilansowa wartość zaktualizowana kapitału) – reprezentuje wartość zaktualizowaną oczekiwanych przepływów środków pieniężnych z aktywów, pomniejszoną o wartość zaktualizowaną oczekiwanych przepływów środków pieniężnych dotyczących pasywów, plus lub minus wartość zaktualizowaną oczekiwanych przepływów środków pieniężnych z pozycji pozabilansowych. Bank dokonuje badania wpływu zmian stóp procentowych o 200 punktów bazowych na wartość ekonomiczną Banku na bazie skorygowanej luki przeszacowania w oparciu o metodę duration. Zakłada się, że wartość zmiany ekonomicznej banku, w sytuacji skrajnej zmiany stóp procentowych, nie powinna przekroczyć 20% funduszy własnych banku. STRONA 33 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Na dzień 31.12.2013 r. skumulowana zmiana kapitału, w wyniku szokowego spadku stóp procentowych o 200 punktów bazowych, wyniosła -984.557 PLN, co stanowiło 1,79% funduszy własnych Banku. Wartość ta nie przekroczyła sugerowanego przez KNF poziomu granicznego 20% funduszy własnych. 2.2.2 RYZYKO WALUTOWE Zarządzanie ryzykiem walutowym w Poznańskim Banku polega m.in. na zawieraniu transakcji o takiej strukturze oraz warunkach, które w najbardziej efektywny sposób zabezpieczają Bank przed potencjalnymi stratami z tytułu zmian kursów walutowych minimalizując związane z nim ryzyko. Podstawowym celem Banku jest utrzymywanie pozycji walutowej całkowitej w wysokości nie przekraczającej 2% funduszy własnych, która nie wiąże się z koniecznością utrzymywania regulacyjnego wymogu kapitałowego na ryzyko walutowe. Strategią Banku jest prowadzenie konserwatywnej polityki w zakresie ryzyka walutowego, tzn. kształtowanie pozycji w granicach nie wiążących się z koniecznością utrzymywania wymogu kapitałowego, zgodnie z Uchwałą KNF w sprawie wyznaczania wymogów kapitałowych banków18. Należy podkreślić, że takie podejście nie ogranicza w żaden sposób rozwoju wolumenu transakcji walutowych oferowanych klientom Banku. Bank będzie kształtował pozycję walutową w ramach limitu otwartej pozycji walutowej całkowitej nie przekraczającej 2% funduszy własnych oraz limitów dla każdej z walut osobno, dostosowując operacyjnie zajmowaną pozycję w danej walucie obcej do kształtowania się kursu złotego. Na rynku walutowym, Bank przykłada szczególną uwagę do rozwoju operacji z klientami i prowadzi ciągłe prace nad rozszerzeniem zakresu i udoskonaleniem oferty produktów i usług. 18 Uchwała Komisji Nadzoru Finansowego nr 76/2010 z dnia 10 marca 2010 r. z późn. zm. STRONA 34 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Działania swoje opiera w szczególności na uelastycznieniu oferty produktowej, pozwalającej na lepsze zaspokojenie indywidualnych potrzeb klientów adekwatnie do sytuacji rynkowej. Zgodnie z profilem biznesowym Banku oraz strukturą jego bazy klientów, szczególny nacisk położono na dopasowywanie oferty produktowej i kanałów zawierania transakcji do potrzeb małych i średnich przedsiębiorstw prowadzących wymianę handlową z zagranicą. Poziom ryzyka walutowego w działalności Banku z tytułu ryzyka kursowego ograniczony jest poprzez limity maksymalnej pozycji walutowej (w tym limity pozycji dla poszczególnych walut). Wszystkie limity z zakresu ryzyka walutowego uchwala Zarząd Banku. Monitoring wykorzystania limitów w zakresie ryzyka walutowego realizowany jest zgodnie z obowiązującymi w Banku Zasadami zarządzania ryzykiem walutowym. Na dzień 31.12.2013 roku całkowita pozycja walutowa była niższa od 2% funduszy własnych – Bank nie wyznaczał wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka walutowego. Uzupełnieniem obrazu ryzyka walutowego jest przeprowadzanie każdego miesiąca testów warunków skrajnych. Testy dają pełniejszą wiedzę na temat badanego ryzyka. Testy warunków skrajnych pomagają przewidzieć zachowanie badanych wskaźników ograniczających ryzyko w sytuacjach krytycznych. W testach warunków skrajnych przyjęto następujące założenia: 1) dla maksymalnej pozycji całkowitej wzrost kursu o 20%; 2) dla maksymalnej pozycji całkowitej spadek funduszy własnych o 20%; 3) podstawą do wyliczenia wzrostu kursu o 20% jest maksymalna wartość kursu średniego w danym miesiącu. W wyniku przeprowadzonych testów podstawowe limity mierzące ryzyko zostały dotrzymane. STRONA 35 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK 2.2.3 RYZYKO PŁYNNOŚCI Celem strategicznym Banku w zarządzaniu płynnością jest pełne zabezpieczenie jego płynności, minimalizacja ryzyka utraty płynności przez Bank w przyszłości oraz optymalne zarządzanie nadwyżkami środków finansowych. Realizacja strategii zarządzania płynnością następuje poprzez równoczesne zarządzanie aktywami i pasywami oraz pozycjami pozabilansowymi Banku. Zarządzanie ryzykiem płynności w Banku ma charakter skonsolidowany i całościowy. Oznacza to zarządzanie płynnością złotową i walutową, zarówno w odniesieniu do pozycji bilansowych jak i pozabilansowych we wszystkich horyzontach czasowych ustalonych przez Bank i obejmuje wszystkie komórki i jednostki organizacyjne Banku. Struktura posiadanych przez Bank aktywów powinna umożliwiać elastyczne dostosowywanie się do potrzeb płynnościowych. W tym celu Bank dywersyfikuje swoje aktywa według następujących kryteriów: 1) płynności, 2) bezpieczeństwa, 3) rentowności. Bank może regulować swoją płynność płatniczą poprzez wykorzystywanie szeregu instrumentów oferowanych przez Bank Zrzeszający. Po stronie aktywnej są to przede wszystkim rachunki bieżące i lokaty terminowe, które charakteryzują się wysoką płynnością. Po stronie pasywnej jest to kredyt w rachunku bieżącym oraz inne kredyty celowe oferowane przez Bank Zrzeszający. Płynne finansowanie swoich klientów Bank może prowadzić poprzez system współfinansowania konsorcjalnego z Bankiem Zrzeszającym. Celem poprawy płynności, Bank może przeprowadzać z Bankiem Zrzeszającym transakcje sprzedaży wierzytelności. STRONA 36 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Bank zakłada utrzymanie dotychczasowej struktury depozytów przyjętych od klientów Banku, gdzie głównym źródłem finansowania aktywów są depozyty podmiotów niefinansowych, ludności i budżetu. Celem Banku jest wydłużenie średniego terminu wymagalności przyjmowanych depozytów, tak aby Bank mógł otwierać, po stronie aktywnej, pozycje o dłuższym horyzoncie czasowym. Bank będzie dążył do takiego konstruowania produktów depozytowych, aby było to optymalne pod kątem ryzyka płynności. Przyjmowane przez Bank lokaty walutowe - ze względu na ich relatywnie niski udział w ogólnej strukturze przyjmowanych lokat ogółem - nie stanowią obecnie zagrożenia dla jego płynności. Jednakże, wraz z rozwojem działalności walutowej, w coraz większym stopniu, Bank narażony będzie na ryzyko płynności wynikające z przepływów walutowych. Ze względu na aktualną skalę tej działalności, Bank będzie dążył do pełnego zrównoważenia niedopasowania aktywów i pasywów walutowych. Z punktu widzenia zarządzania płynnością Banku najważniejsza jest analiza poziomu płynności w ujęciu krótko- i średnioterminowym. W celu posiadania pełnej oceny strukturalnej posiadanych aktywów i pasywów dokonuje się analizy w poszczególnych przedziałach czasowych. Bank ogranicza ryzyko płynności poprzez stosowanie systemu limitów oraz odpowiednie kształtowanie struktury posiadanych aktywów i pasywów. Bank dokonuje identyfikacji wszelkich zagrożeń związanych z ryzykiem utraty płynności. W zależności od stwierdzonego charakteru zagrożenia utraty płynności Bank postępuje według określonych procedur awaryjnych. Istotnym warunkiem utrzymania płynności w przyszłości jest zarządzanie płynnością długoterminową. Bank bada strukturę pasywów długoterminowych w powiązaniu ze strukturą STRONA 37 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK aktywów długoterminowych i ustala limity zaangażowania w aktywa długoterminowe, określone w Instrukcji zarządzania ryzykiem płynności. Za skuteczność systemu zarządzania ryzykiem płynności odpowiada Zarząd Banku, a nadzór nad zarządzaniem ryzykiem płynności sprawuje Członek Zarządu – I Wiceprezes. Zadania związane z utrzymywaniem płynności Banku wykonywane są przez Zespół Rozliczeń, a zadania związane z pomiarem, monitorowaniem i kontrolowaniem ryzyka płynności w Banku wykonuje Zespół Ekonomiki i Badania Ryzyk. W 2013 roku podstawowymi źródłami finansowania działalności Banku były: 1) baza depozytowa19, 2) zobowiązania wobec jednostek budżetowych, 3) kapitał (fundusze własne), 4) inne zobowiązania. Podstawowym źródłem finansowania działalności Banku (kredytowej) w 2013 roku był tzw. osad na środkach pozyskanych. Osad oznacza najbardziej stabilną część tych środków, w stosunku do której, z wysokim prawdopodobieństwem można stwierdzić, że przez dłuższy okres utrzyma się w Banku, tj. deponenci nie wypłacą środków pieniężnych w kwocie, która powodowałaby przekroczenie tego poziomu. Tabela 2.7 Stabilność środków pozyskanych na dzień 31.12.2013 roku (w %) Rodzaj środki bieżące gospodarstw domowych środki terminowe gospodarstw domowych Stan Osad Wskaźnik osadu 81 955 640 73 189 787 89,30% 208 887 218 201 895 017 96,65% środki bieżące pozost. podm. niefinansowych 49 941 169 32 952 509 65,98% środki terminowe pozost. podm. niefinansowych 67 612 694 43 871 951 64,89% 351 909 264 86,17% PODMIOTY NIEFINANSOWE 408 396 721 środki bieżące jednostek budżetowych 17 261 731 8 535 240 środki terminowe jednostek budżetowych 11 840 634 10 869 575 JEDNOSTKI BUDŻETOWE RAZEM BAZA DEPOZYTOWA 49,45% 91,80% 29 102 365 19 404 815 66,68% 437 499 086 371 314 079 84,87% 19 Zobowiązania terminowe i bieżące wobec osób fizycznych oraz innych podmiotów niefinansowych z wyłączeniem transakcji dotyczących obrotu na hurtowym rynku finansowym. STRONA 38 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Stabilność bazy depozytowej na dzień 31.12.2013 r. ukształtowała się na poziomie 84,87%. Największą stabilność w tej kategorii posiadały środki gospodarstw domowych (94,58%), a wskaźnik osadu środków od pozostałych podmiotów niefinansowych wynosił 65,35%. Stabilność środków jednostek budżetowych wyniosła 66,68%. Zgodnie z Uchwałą nr 386/2008 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 17 grudnia 2008 r. w sprawie ustalenia wiążących banki norm płynności, Poznański Bank dokonuje kalkulacji nadzorczych miar płynności na każdy dzień sprawozdawczy. Tabela 2.8 Kalkulacja nadzorczych miar płynności na dzień 31.12.2013 roku AKTYWA W PLN A1 Podstawowa rezerwa płynności 119 255 069 A2 Uzupełniająca rezerwa płynności 66 496 079 A3 Pozostałe transakcje zawierane na hurtowym rynku finansowym 18 806 946 A4 Aktywa o ograniczonej płynności 347 394 507 A5 Aktywa niepłynne 38 328 983 PASYWA W PLN Fundusze własne pomniejszone o sumę wartości wymogów kapitałowych z tytułu B1 ryzyka rynkowego i wymogu z tytułu ryzyka rozliczenia dostawy oraz ryzyka kontrahenta B2 Środki obce stabilne 55 005 213 374 918 825 B3 Pozostałe zobowiązania na hurtowym rynku finansowym 0 B4 Pozostałe zobowiązania 457 186 B5 Środki obce niestabilne 126 917 805 WARTOŚĆ MINIMALNA MIARY PŁYNNOŚCI WARTOŚĆ M1 Luka płynności krótkoterminowej ((A1 + A2) - B5) 0,00 58 833 343,66 M2 Współczynnik płynności krótkoterminowej ((A1 + A2) / B5) 1,00 1,46 1,00 1,44 1,00 1,11 M3 Współczynnik pokrycia własnymi (B1 / A5) aktywów niepłynnych funduszami Współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych i aktywów o M4 ograniczonej płynności funduszami własnymi i środkami obcymi stabilnymi ((B1 + B2) / (A5 + A4)) STRONA 39 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Luka płynności krótkoterminowej wyliczona na dzień sprawozdawczy 31.12.2013 r. była dodatnia i wyniosła 58,83 mln PLN. Przez cały 2013 r. wartość luki kształtowała się na bezpiecznym poziomie i nie występowało ryzyko niedotrzymania nadzorczych miar płynności. Współczynnik płynności krótkoterminowej wyniósł 1,46, co oznacza, że aktywa płynne były o 46% wyższe od środków obcych niestabilnych, które są najbardziej narażone na wypłacenie przez kontrahentów. Nie wystąpiło również zagrożenie płynności długoterminowej, wyrażonej za pomocą współczynnika pokrycia aktywów niepłynnych funduszami własnymi (1,44 przy wartości minimalnej na poziomie 1,00), ani współczynnika pokrycia aktywów niepłynnych i aktywów o ograniczonej płynności funduszami własnymi i środkami obcymi stabilnymi (1,11 przy wartości minimalnej 1,00). Bank bada również narażenie na ryzyko płynności w sytuacji skrajnej, przeprowadzając testy warunków skrajnych, przy założeniu zaistnienia sytuacji nieoczekiwanej i jednoczesnej konieczności utrzymania nadzorczych miar płynności na wymaganym przepisami prawa poziomie, w obszarze: 1) nagłego wzrostu środków obcych niestabilnych o 30%; 2) nagłego wycofania środków w postaci depozytów (bieżących i terminowych) przez osoby wewnętrzne oraz osoby powiązane organizacyjnie z Bankiem; 3) nagłego wzrostu wykorzystania przez klientów przyznanych linii kredytowych o 30%. Wynikiem przeprowadzonych testów jest koszt, jaki poniósłby Bank na skutek wystąpienia sytuacji skrajnej. Na podstawie wyników analizy stwierdzono, że poziom eskalacji ryzyka płynności na dzień 31.12.2013 r., w sytuacji skrajnej nie wymaga podejmowania działań awaryjnych ani zabezpieczenia ryzyka płynności wewnętrznym wymogiem kapitałowym. STRONA 40 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK 2.3 RYZYKO OPERACYJNE W Poznańskim Banku ryzyko operacyjne definiowane jest jako ryzyko poniesienia strat powstałych w wyniku niewłaściwych lub wadliwie przebiegających procesów wewnętrznych, działań ludzi, funkcjonowania systemów, strat wynikających z przyczyn zewnętrznych, a także ryzyka prawnego, modeli i utraty reputacji. Celem strategicznym w zakresie zarządzania ryzykiem operacyjnym w Banku jest utrzymanie narażenia Banku na ryzyko operacyjne na akceptowalnym przez Zarząd Banku i Radę Nadzorczą, bezpiecznym dla działania i rozwoju Banku poziomie. Poprzez akceptowalny poziom ryzyka operacyjnego rozumie się utrzymanie rocznej straty operacyjnej netto w wysokości objętej limitami. Podstawowym celem zarządzania ryzykiem operacyjnym jest zapewnienie efektywnej realizacji wszystkich procesów biznesowych w Banku, a w szczególności procesów uznanych za kluczowe i krytyczne. Dla osiągnięcia celów podstawowych Bank optymalizuje efektywność gospodarowania poprzez działania, które obejmują między innymi: 1) identyfikację ryzyka operacyjnego w określonych obszarach działania Banku; 2) rejestrowanie informacji o incydentach i stratach ryzyka operacyjnego w bazie danych; 3) monitorowanie i raportowanie incydentów; 4) tworzenie i wykorzystywanie mapy ryzyka w celu określenia działań zmierzających do zmniejszenia skutków ryzyka operacyjnego; 5) kontrolę i ocenę procesu zarządzania ryzykiem operacyjnym; 6) zapobieganie zdarzeniom operacyjnym, powstającym w produktach, procesach wewnętrznych oraz w systemach; 7) podejmowanie działań zmierzających do ograniczenia liczby i skali występujących zagrożeń (incydentów); STRONA 41 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK 8) ograniczanie skutków ryzyka operacyjnego. Podział kompetencji w obszarze zarządzania ryzykiem operacyjnym został jednoznacznie określony w regulacjach wewnętrznych Banku. Organami statutowymi nadzorującymi zarządzania ryzykiem operacyjnym w Banku są Rada Nadzorcza i Zarząd Banku. W procesie bezpośredniego zarządzania ryzykiem operacyjnym uczestniczą również: Zespół Ekonomiki i Badania Ryzyk, Właściciele ryzyka, Korespondenci. Nadzór nad procesem zarządzania ryzykiem operacyjnym w Banku sprawuje Rada Nadzorcza, a bezpośredni nadzór nad zarządzaniem ryzykiem operacyjnym sprawowany jest przez I Wiceprezesa Zarządu. Do podstawowych zadań poszczególnych podmiotów systemu zarządzania ryzykiem operacyjnym należy: 1) Rada Nadzorcza: a) akceptuje strategię zarządzania ryzykiem operacyjnym oraz (działając w zakresie swoich kompetencji) dokonuje okresowej oceny jej realizacji przez Zarząd, na podstawie syntetycznej informacji – otrzymywanej nie rzadziej niż raz w roku - na temat skali i rodzajów ryzyka operacyjnego, na które narażony jest Bank, prawdopodobieństwa jego występowania, skutków i metod zarządzania ryzykiem operacyjnym, a w razie konieczności zleca poddanie jej rewizji; b) sprawuje nadzór nad kontrolą systemu zarządzania ryzykiem operacyjnym oraz ocenia jej adekwatność i skuteczność. 2) Zarząd Banku: a) odpowiada za opracowanie i wdrożenie pisemnej strategii zarządzania ryzykiem operacyjnym, a także za opracowanie systemu zarządzania ryzykiem operacyjnym, jego wdrożenie, zapewnienie jego spójności ze strategią zarządzania tym ryzykiem STRONA 42 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK oraz właściwe funkcjonowanie tego systemu w Banku, w tym – jeśli to konieczne – wprowadzanie niezbędnych korekt w celu usprawnienia tego systemu; b) zobowiązany jest zapewnić, że system zarządzania ryzykiem operacyjnym jest skuteczny – to znaczy, że proces zarządzania tym ryzykiem jest realizowany w sposób poprawny na każdym etapie (identyfikacji, oceny, przeciwdziałania, kontroli, monitorowania i raportowania); c) podejmuje decyzje dotyczące organizacji i działania procesów zarządzania ryzykiem operacyjnym, a także organizacji i działania środowiska wewnętrznego zarządzania tym ryzykiem, w ramach posiadanych kompetencji. W tym zakresie Zarząd zapewnia zasoby niezbędne do skutecznego zarządzania ryzykiem operacyjnym; d) dokonuje regularnych przeglądów strategii zarządzania ryzykiem operacyjnym i systemu zarządzania ryzykiem operacyjnym, w tym zasad zarządzania tym ryzykiem, zgodnie z odpowiednimi regulacjami wewnętrznymi; e) w przypadkach, gdy zajdzie taka potrzeba – Zarząd Banku powoduje weryfikację i aktualizację, strategii zarządzania ryzykiem operacyjnym i systemu zarządzania ryzykiem operacyjnym; f) okresowo przedkłada Radzie Nadzorczej syntetyczną informację na temat profilu ryzyka operacyjnego, na które narażony jest Bank. 3) Zespół Ekonomiki i Badania Ryzyk: a) pełni rolę wyodrębnionej komórki ds. ryzyka operacyjnego; b) opracowuje i aktualizuje metodyki w zakresie zarządzania ryzykiem operacyjnym, rozumiane jako system aktów normatywnych definiujących proces zarządzania ryzykiem operacyjnym oraz sposoby realizowania tego procesu; c) inicjuje wprowadzanie oraz rozwijanie narzędzi wspomagających zarządzanie ryzykiem operacyjnym; STRONA 43 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK d) dokonuje lub koordynuje odpowiednio czynności identyfikacji, pomiaru i oceny poziomu narażenia na ryzyko operacyjne dla wszystkich istotnych obszarów działalności Banku – w tym obszaru powierzania wykonywania czynności podmiotom zewnętrznym – oraz wszystkich nowych produktów, procesów i systemów; e) prowadzi i bieżąco administruje Centralny Rejestr Incydentów dla całości Banku, a będąc właścicielem danych w nim zawartych sprawuje nadzór nad ich jakością i kompletnością; f) uczestniczy w opracowywaniu metod przeciwdziałania ryzyku operacyjnemu we współpracy z komórkami organizacyjnymi odpowiadającymi za obszar, którego dotyczy dana metoda; g) dokonuje okresowego przetwarzania i przygotowania informacji zarządczych związanych z ryzykiem operacyjnym na potrzeby Rady Nadzorczej, Zarządu Banku, Właścicieli procesów. 4) Właściciele ryzyka odpowiadają za: a) sprawowanie odpowiednio nadzoru kierowniczego i kontroli wewnętrznej, w tym nadzoru nad skuteczną realizacją zapisów Instrukcji zarządzania ryzykiem operacyjnym, a także innych regulacji wewnętrznych Banku związanych z zarządzaniem ryzykiem operacyjnym przez podwładnych; b) koordynację pracy Korespondentów w ramach podległej komórki / jednostki organizacyjnej poprzez nadzór nad poprawnością przepływu i rejestracji informacji dotyczących incydentów i strat operacyjnych zidentyfikowanych w danej komórce / jednostce organizacyjnej; c) identyfikację i zapobieganie przyczynom lub likwidację skutków wystąpienia ryzyka operacyjnego towarzyszącego wykonywaniu codziennych czynności podległych komórek lub jednostek organizacyjnych; STRONA 44 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK d) stanowczą reakcję na stwierdzone nieprawidłowości i podejmowanie, w razie takiej konieczności działań naprawczych i doskonalących; e) podejmowanie działań w celu budowy właściwej kultury organizacyjnej i kształtowania postaw podwładnych w zakresie świadomości i właściwego postępowania w zakresie ryzyka operacyjnego; 5) Korespondenci: a) prowadzą bieżącą rejestrację zdarzeń operacyjnych występujących w danej komórce / jednostce organizacyjnej, b) uczestniczą w wyjaśnianiu przyczyn powstawania incydentów / start operacyjnych, c) współuczestniczą w procesie identyfikacji i oceny ryzyka operacyjnego powstającego we wszystkich procesach, produktach oraz systemach występujących w danej komórce / jednostce organizacyjnej Banku. Bank zarządza ryzykiem operacyjnym w sposób systemowy i bieżący. W bieżącym zarządzaniu ryzykiem operacyjnym szczególny nacisk położony jest na wyjaśnienie przyczyn powstawania zidentyfikowanych incydentów (zdarzeń operacyjnych). Proces zarządzania ryzykiem operacyjnym w Poznańskim Banku wspomagany jest aplikacją OpRisk Manager. W ramach pomiaru / monitorowania poziomu ryzyka operacyjnego Bank wykorzystuje również Kluczowe Wskaźniki Ryzyka (KRI) – są to miary ilościowe, które dedykowane są do pomiaru i obserwacji (monitoringu) zmian w poziomie ryzyka operacyjnego. KRI, ze swojego założenia, wskazują wyprzedzająco obszary, w których może nastąpić eskalacja poziomu ryzyka operacyjnego. W procesie zarządzania ryzykiem operacyjnym Bank dokonuje także testów warunków skrajnych. Testy warunków skrajnych sporządzane są jako testy scenariuszowe. W ramach testów badane są następujące scenariusze zdarzeń o krytycznym charakterze: STRONA 45 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK 1) Test T1 - utrata placówek Banku, powodująca straty o znacznej skali na skutek katastrofy naturalnej lub ataku terrorystycznego, a także związana z tym utrata zdolności do pełnego wykonywania operacji; 2) Test T2 - zatrzymanie operacji w systemach obsługujących bankowość internetową (bank internetowy) na 2 doby, skutkujące odpowiedzialnością Banku oraz utratą zdolności do pełnego wykonywania operacji. Na podstawie przeprowadzonych testów stwierdzono, że łączne negatywne skutki wynikające z testowanych sytuacji skrajnych, w odniesieniu do planowanego wyniku finansowego i funduszy, nie wymagają podejmowania działań awaryjnych. 2.3.1 RYZYKO MODELI Ryzyko modeli jest to część ryzyka operacyjnego, rozumiana jako ryzyko straty z powodu wdrożenia nieprawidłowo zbudowanych (zdefiniowanych) modeli lub parametrów, niewłaściwego zastosowania modeli lub braku niezbędnej ich aktualizacji, w tym: 1) ryzyko wynikające z wykorzystania (do budowy modeli) nieprawidłowych, niewiarygodnych lub niekompletnych danych; 2) ryzyko wynikające z założeń lub uproszczeń przyjętych przy budowaniu modeli lub ustalaniu parametrów; 3) ryzyko wynikające z wykorzystania do budowy modeli lub ustalania parametrów niewłaściwych narzędzi, technik lub metod (w tym statystycznych); 4) ryzyko niewłaściwego zastosowania lub działania modeli z powodu ich nieadekwatnego monitorowania, walidacji i aktualizacji. Celem zarządzania ryzykiem modeli jest dążenie do minimalizacji ryzyka wystąpienia potencjalnych strat poprzez stosowanie prostych modeli o uznanym charakterze. Zarządzając ryzykiem modeli Zarząd Banku podejmuje następujące działania: STRONA 46 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK 1) formalizuje wprowadzanie modeli, poprzez wymóg akceptacji regulacji wewnętrznych dotyczących systemu zarządzania ryzykiem zawierających opis stosowanych modeli przez Zarząd Banku; 2) identyfikuje źródła zagrożeń i dokonuje analizy poziomu ryzyka modeli; 3) wdraża system monitoringu ryzyka modeli – w tym celu zdarzenia ryzyka modeli są rejestrowane w rejestrze zdarzeń operacyjnych (CRI) i wyceniane na tej podstawie; 4) wymaga walidacji i aktualizacji modeli w ramach dokonywania corocznych przeglądów zarządczych regulacji wewnętrznych w zakresie systemu zarządzania ryzykiem; 5) wymaga oceny ryzyka danych w ramach dokonywania corocznych przeglądów zarządczych regulacji wewnętrznych w zakresie systemu zarządzania ryzykiem. Ryzyko modeli uznawane jest przez Bank za ryzyko trudnomierzalne. Oznacza to, że nie jest możliwe zbudowanie ilościowych lub jakościowych miar oddających w sposób prawidłowy poziom ryzyka (ekspozycję na ryzyko), które może ponosić Bank. Ryzyko modeli uznawane jest w Banku jako element ryzyka operacyjnego. Oceniając poziom ryzyka modeli dokonywana jest ocena jakościowa, która w sposób pośredni pozwala na ocenę stopnia narażenia Banku. Wytyczne w zakresie zarządzania ryzykiem modeli Bank zawarł w Polityce zarządzania ryzykiem modeli. Przyjmuje się, że w Banku nie są tworzone odrębne, szczegółowe, regulacje wewnętrzne dotyczące zarządzania ryzykiem modeli. Zarządzanie dokonywane jest w ramach ryzyka operacyjnego, w oparciu o istniejące procedury i regulacje wewnętrzne odnoszące się do innych obszarów działalności, w tym: ryzyka operacyjnego, kontroli wewnętrznej, wdrażania regulacji wewnętrznych, przeglądów zarządczych. Na przestrzeni 2013 r. zarejestrowano 1 incydent związany z ryzykiem modeli – wystąpiło ryzyko metodologiczne - wykorzystanie niewłaściwych narzędzi lub metod (w tym STRONA 47 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK statystycznych) do budowy modeli, taryfikacji lub ustalania parametrów modelu wykorzystywanych w pomiarze ryzyka płynności. Nie zarejestrowano strat związanych z wystąpieniem w/w incydentu. 2.3.2 RYZYKO UTRATY REPUTACJI Ryzyko utraty reputacji to część ryzyka operacyjnego, rozumiana jako ryzyko wystąpienia straty związanej z negatywnym odbiorem wizerunku Banku przez klientów, kontrahentów, inwestorów, udziałowców, nadzorców, regulatorów oraz opinię publiczną, na skutek czynników wewnętrznych lub zewnętrznych. Celem zarządzania ryzykiem utraty reputacji jest budowa właściwego wizerunku Banku i przeciwdziałanie zjawiskom grożącym utracie wizerunku Banku, jako stabilnego podmiotu finansowego, spełniającego wymagania prawne i regulacyjne, właściwie reagującego na potrzeby klientów oraz uczestniczącego w pozytywny sposób w rozwoju lokalnego środowiska. W trosce o wizerunek Banku, przeciwdziałając negatywnym skutkom ryzyka utraty reputacji, Zarząd Banku podejmuje następujące działania: 1) identyfikuje źródła zagrożeń i dokonuje analizy poziomu ryzyka utraty reputacji; 2) realizuje odpowiednią strategię i politykę zarządzania Bankiem, tak aby wizerunek Banku nie był zagrożony; 3) ustala sposób postępowania w celu ochrony reputacji, w przypadku kiedy pojawią się symptomy jej osłabienia. Ryzyko utraty reputacji uznawane jest przez Bank za ryzyko trudnomierzalne. Oznacza to, że nie jest możliwe zbudowanie ilościowych lub jakościowych miar oddających w sposób prawidłowy poziom ryzyka (ekspozycję na ryzyko), które może ponosić Bank. STRONA 48 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Ryzyko utraty reputacji uznawane jest w Banku jako element ryzyka operacyjnego. Oceniając poziom ryzyka utraty reputacji dokonywana jest ocena jakościowa, która w sposób pośredni pozwala na ocenę stopnia narażenia Banku. Wytyczne w zakresie zarządzania ryzykiem utraty reputacji Bank zawarł w Polityce zarządzania ryzykiem utraty reputacji. Przyjmuje się, że w Banku nie są tworzone odrębne regulacje wewnętrzne dotyczące zarządzania ryzykiem utraty reputacji. Zarządzanie dokonywane jest w ramach ryzyka operacyjnego, w oparciu o istniejące procedury i regulacje wewnętrzne odnoszące się do innych rodzajów ryzyka – w szczególności do ryzyka operacyjnego. Na przestrzeni 2013 r. nie zarejestrowano incydentów związanych z ryzykiem utraty reputacji. 2.3.3 INFORMACJA O STRATACH OPERACYJNYCH W PODZIALE NA KLASY ZDARZEŃ Na przestrzeni 2013 r., na podstawie informacji zarejestrowanych w centralnym rejestrze incydentów ryzyka operacyjnego (CRI) przez Korespondentów umiejscowionych w Jednostkach Organizacyjnych Banku, stwierdzono wystąpienie 149 zdarzeń operacyjnych. Łączna kwota strat operacyjnych brutto poniesiona na przestrzeni 2013 r. wyniosła 27.708,32 PLN. Kwota straty brutto uwzględnia również straty powstałe z tytułu zdarzeń typu rapidly recovered loss events – są to zdarzenia operacyjne, których skutki finansowe w krótkim czasie (zwykle pomiędzy okresami sprawozdawczymi) zostają w pełni odwrócone i przez to nie są odzwierciedlane w rachunku wyników (np. niedobory kasowe). Po uwzględnieniu odzysków, stratę netto oszacowano na poziomie 26.452,10 PLN. W celu zapobiegania występowaniu zdarzeń operacyjnych w przyszłości, Bank podjął odpowiednie działania mitygujące20. 20 Informacja o działaniach mitygujących jest informacją wrażliwą z punktu widzenia bezpieczeństwa Banku i nie jest podawana do wiadomości publicznej. STRONA 49 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Podział zarejestrowanych zdarzeń operacyjnych według kategoryzacji stosowanej przez Bank zawarto w Tabeli nr 2.9. Tabela nr 2.9 – Incydenty i straty operacyjne wg klas zdarzeń (w PLN) – stan na 31.12.2013 r. KATEGORIA LICZBA ZDARZEŃ STRATA BRUTTO (PLN) ODZYSK (PLN) STRATA NETTO (PLN) OSZUSTWA WEWNĘTRZNE 0 0,00 0,00 0,00 OSZUSTWA ZEWNĘTRZNE 0 0,00 0,00 0,00 ZASADY DOTYCZĄCE ZATRUDNIANIA ORAZ BEZPIECZEŃSTWO W MIEJSCU PRACY 1 0,00 0,00 0,00 KLIENCI, PRODUKTY I PRAKTYKI OPERACYJNE 0 0,00 0,00 0,00 SZKODY ZWIĄZANE Z AKTYWAMI RZECZOWYMI 11 19 911,58 0,00 19 911,58 ZAKŁÓCENIA DZIAŁALNOŚCI BANKU I AWARIE SYSTEMÓW 60 6 440,52 0,00 6 440,52 WYKONYWANIE TRANSAKCJI, DOSTAWA ORAZ ZARZĄDZANIE PROCESAMI OPERACYJNYMI 77 1 356,22 1 256,22 100,00 RAZEM 149 27 708,32 1 256,22 26 452,10 Najistotniejsze incydenty zarejestrowane w w/w kategoriach obejmowały: 1) groźby karalne wysuwane pod adresem pracownika Banku (1 incydent); 2) awarie środków transportu posiadanych przez Bank (9 incydentów); 3) awarie urządzeń kontroli dostępu (2 incydenty); 4) awarie sprzętu teleinformatycznego: komputery, drukarki, itp. (11 incydentów); 5) błędne wykonanie lub nie wykonanie zlecenia klienta (4 incydenty – bez strat); 2.4 RYZYKO BRAKU ZGODNOŚCI Ryzyko braku zgodności rozumiane jest jako ryzyko poniesienia sankcji prawnych, powstania strat finansowych bądź utraty reputacji lub wiarygodności wskutek niezastosowania się Poznańskiego Banku, pracowników Poznańskiego Banku lub podmiotów działających w jego STRONA 50 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK imieniu do przepisów prawa, regulacji wewnętrznych oraz przyjętych przez Bank standardów postępowania, w tym norm etycznych. Celem zarządzania ryzykiem braku zgodności jest utrwalanie wizerunku Poznańskiego Banku jako podmiotu działającego zgodnie z prawem, przyjętymi standardami postępowania, godnego zaufania, uczciwego i rzetelnego, poprzez eliminowanie ryzyka braku zgodności, przeciwdziałanie możliwości wystąpienia utraty reputacji lub wiarygodności Poznańskiego Banku oraz przeciwdziałanie ryzyku wystąpienia strat finansowych lub sankcji prawnych mogących być rezultatem naruszenia przepisów i norm postępowania. W Banku funkcjonuje wydzielona jednostka do spraw ryzyka braku zgodności. Zadania jednostki ds. ryzyka braku zgodności powierzono Stanowisku ds. Koordynacji Kontroli Wewnętrznej i Zarządzania Ryzykiem Braku Zgodności. Odpowiedzialnym za koordynację procesu identyfikacji i zarządzania w Banku ryzykiem braku zgodności, jak też za nadzór nad działaniami jednostki ds. ryzyka braku zgodności, jest Prezes Zarządu. 2.5 RYZYKO WYNIKU FINANSOWEGO (BIZNESOWE) Ryzyko wyniku finansowego jest istotnym elementem ryzyka biznesowego, które Bank uznaje za ryzyko istotne. Przez ryzyko biznesowe rozumie się ryzyko nie osiągnięcia założonych i koniecznych celów ekonomicznych z powodu niepowodzenia w rywalizacji rynkowej. Natomiast ryzyko wyniku finansowego to ryzyko realizacji wyniku finansowego poniżej wymagań wynikających z potrzeby prowadzenia bieżącej działalności i rozwoju głównie w celu zapewnienia odpowiedniego zasilenia kapitału. Pomiar ryzyka wyniku finansowego dokonywany jest w oparciu o Instrukcję zarządzania ryzykiem wyniku finansowego z wykorzystaniem istniejących procedur i regulacji STRONA 51 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK wewnętrznych odnoszących się do istotnych czynników ryzyka wyniku finansowego oraz poprzez dokonywanie testów warunków skrajnych. Miarami powodzenia w zakresie zarządzania ryzykiem wyniku finansowego, określonymi w Polityce zarządzania ryzykiem wyniku finansowego są: 1) poziom realizacji wyniku finansowego, wynikającego z założonych planów, nie niższy niż 90%; 2) wskaźnik C/I na poziomie zbliżonym do grupy rówieśniczej podobnych Banków z tolerancją odchylenia na poziomie +5 punktów procentowych; 3) wielkość funduszy własnych w zakresie kapitału T1 zapewniająca spełnienie wymagań regulacyjnych. W celu analizy wrażliwości planowanego wyniku finansowego w sytuacji skrajnej Bank przeprowadza testy warunków skrajnych, zgodnie z Instrukcją zarządzania ryzykiem wyniku finansowego. Scenariusze sytuacji skrajnej obejmują: 1) wejście na rynek konkurenta; 2) zmiany w środowisku regulacyjnym; 3) zmian w strukturze demograficznej rynku; 4) zmian technologicznych; 5) pogorszenia się przyszłej koniunktury gospodarczej. Na podstawie przeprowadzonej analizy stwierdzono, że założenia planowe w zakresie wyniku finansowego na 2013 rok zostały przekroczone o ponad 95% - planowany poziom wyniku finansowego brutto wynosił 2.970.991,73 PLN, natomiast zrealizowany poziom wyniku finansowego brutto wyniósł 5.814.286,64 PLN. Głównym czynnikiem wpływającym na ponadplanową realizację poziomu wyniku finansowego brutto były istotnie niższe koszty odsetkowe, w stosunku do założeń planowych STRONA 52 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK (o - 4.568.984,44 PLN). Zasadnicze znaczenie w tym obszarze miały obniżki rynkowych stóp procentowy, w tym 6 – cio krotna obniżka stopy redyskontowej NBP na przestrzeni 2013 r. Wskaźnik poziomu kosztów C/I odzwierciedla poziom obciążenia wyniku działalności bankowej, powiększonego o wynik z tytułu pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych, kosztami działania banku i amortyzacją środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. Wskazane jest, aby wartość tego wskaźnika była istotnie niższa od 100%. Zgodnie z założeniami Polityki zarządzania ryzykiem wyniku finansowego Bank przyjął, że optymalnym poziomem wskaźnika C/I będzie wartość zbliżona do poziomu wskaźnika dla grupy rówieśniczej, z tolerancją odchylenia na poziomie +5 punktów procentowych. Na podstawie przeprowadzonej analizy oraz informacji przekazanych przez KNF w Raporcie Wskaźników Ekonomiczno – Finansowych, wartość wskaźnika C/I na koniec 2013 r. ukształtowała się na poziomie 69,84% i była wyższa od poziomu obserwowanego dla grupy rówieśniczej o 1,95 p.p. Zrealizowana wartość wskaźnika C/I spełnia zatem założenia Polityki zarządzania ryzykiem wyniku finansowego. 3. FUNDUSZE WŁASNE Fundusze własne Poznańskiego Banku składają się z funduszy podstawowych i funduszy uzupełniających. W skład funduszy podstawowych wchodzą: 1) fundusze zasadnicze, które stanowią: a) fundusz udziałowy – tworzony z wpłat udziałów członkowskich oraz z odpisów na oprocentowanie udziałów członkowskich z podziału zysku netto; b) fundusz zasobowy – tworzony z wpłat przez członków wpisowego i z części nadwyżki bilansowej; STRONA 53 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK c) fundusz rezerwowy – tworzony z części nadwyżki bilansowej na pokrycie strat bilansowych Banku lub na inne cele; 2) pozycje dodatkowe funduszy podstawowych, które stanowią: a) fundusz ogólnego ryzyka – na niezidentyfikowane ryzyko działalności bankowej, tworzony zgodnie z przepisami ustawy Prawo bankowe; b) niepodzielony wynik z lat ubiegłych; c) wynik finansowy netto w trakcie zatwierdzania oraz wynik netto bieżącego okresu sprawozdawczego – obliczony zgodnie z obowiązującymi zasadami rachunkowości, pomniejszony o wszystkie przewidywane obciążenia i dywidendy, w kwotach nie większych niż kwoty zysku zweryfikowane przez biegłego rewidenta. Ponadto fundusze podstawowe pomniejszane są o: 1) wartości niematerialne i prawne wyceniane według wartości bilansowej; 2) zaangażowania kapitałowe21 Banku w instytucje finansowe, instytucje kredytowe, banki krajowe, banki zagraniczne i zakłady ubezpieczeń, wyrażone w postaci: a) posiadanych akcji lub udziałów; b) kwot zakwalifikowanych do zobowiązań podporządkowanych; c) innego zaangażowania kapitałowego w składniki zaliczane do funduszy własnych lub kapitałów tych podmiotów, w tym dopłaty na rzecz spółki z ograniczoną odpowiedzialnością; według wartości bilansowej w wysokości 50% tych zaangażowań; W skład funduszy uzupełniających wchodzą: 1) fundusz z aktualizacji wyceny majątku trwałego 22; 21 Zaangażowania w podmioty określone w Uchwale nr 325/2011 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 20 grudnia 2011 roku. 22 Na podstawie rozporządzeń Ministra Finansów w latach 1993 – 1995 dokonywane były przeszacowania wartości majątku trwałego. Skutki tych przeszacowań oraz umorzeń wniesione zostały na ten fundusz. Przy zbywaniu lub likwidowaniu środków trwałych, które podlegały przeszacowaniu odpowiadający im fundusz z wyceny przenoszony jest na fundusz zasobowy. STRONA 54 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK 2) za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego: a) dodatkowa odpowiedzialność członków Banku, w części określonej przez Komisję Nadzoru Finansowego; b) zobowiązania podporządkowane, rozumiane jako zobowiązania z tytułu przyjęcia przez Bank – w kwocie i na zasadach ustalonych w decyzji Komisji Nadzoru Finansowego, środków pieniężnych spełniających zgodnie z umową łącznie następujące warunki: i. środki pieniężne przyjęto na okres co najmniej 5 lat (okres umowy); ii. środki pieniężne nie mogą być wycofane z banku przed upływem okresu umowy, iii. środki pieniężne podlegają zwrotowi w ostatniej kolejności w przypadku upadłości banku lub jego likwidacji; iv. zwrot środków pieniężnych nie jest zabezpieczony przez bank bezpośrednio lub pośrednio. Ponadto fundusze uzupełniające pomniejszane są o 50% wartości zaangażowań kapitałowych 23 Banku w instytucje finansowe, instytucje kredytowe, banki krajowe, banki zagraniczne i zakłady ubezpieczeń. W przypadku, gdyby wartość tych pomniejszeń obniżyła wysokość funduszy uzupełniających poniżej zera, kwota ta odejmowana jest od funduszy podstawowych. 23 Zaangażowania w podmioty określone w Uchwale nr 325/2011 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 20 grudnia 2011 roku. STRONA 55 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Tabela 3.1 Fundusze własne Poznańskiego Banku wg stanu na 31.12.2012 r. i 31.12.2013 r. (w PLN) Wyszczególnienie 31.12.2012 31.12.2013 zmiana kwota dynamika Fundusze własne ogółem 44 240 864 55 005 214 10 764 350 124,33% 1) Fundusze podstawowe 40 860 650 52 505 214 11 644 564 128,50% a) fundusze zasadnicze 37 357 061 47 658 432 10 301 371 127,58% - fundusz udziałowy - fundusz zasobowy - fundusz rezerwowy 4 922 000 9 474 000 4 552 000 192,48% 32 335 061 38 084 432 5 749 371 117,78% 100 000 100 000 3 556 854 4 881 808 500 000 500 000 3 056 854 4 381 808 c) pomniejszenia funduszy podstawowych -53 265 -35 026 18 239 65,76% - wartości niematerialne i prawne -53 265 -35 026 18 239 65,76% 0 0 0 3 380 214 2 500 000 -880 214 73,96% b) pozycje dodatkowe - fundusz ogólnego ryzyka - zysk w trakcie zatwierdzania oraz zysk okresu bieżącego - niepokryta strata z lat ubiegłych 2) Fundusze uzupełniające a) fundusz z aktualizacji wyceny majątku trwałego 0 100,00% 1 324 954 137,25% 0 100,00% 1 324 954 143,34% . 380 214 0 -380 214 0,00% 3 000 000 2 500 000 -500 000 83,33% 3) Pozycje pomniejszające fundusze 0 0 0 . a) brakująca kwota rezerw 0 0 0 . b) inne określone przez KNF 0 0 0 . b) zobowiązania podporządkowane Na koniec grudnia 2013 roku Poznański Bank posiadał 55.005.214 PLN funduszy własnych, co ponad dwukrotnie przekracza próg 5 mln EUR, który uprawnia do prowadzenia działalności bankowej na terenie całej Polski. Na przestrzeni 12 miesięcy 2013 roku fundusze własne Poznańskiego Banku przyrosły, w porównaniu do końca ubiegłego roku, o 10.764.350 PLN (o 24,33%). Głównymi czynnikami, które wpłynęły na przyrost funduszy własnych były: 1) zasilenie funduszu udziałowego przez dotychczasowych oraz nowych Udziałowców oraz Klientów Banku o kwotę 4.616.000 PLN; 2) zaliczenie do funduszu zasobowego pozostałej kwoty zysku w trakcie zatwierdzania w wysokości 2.655.097 PLN, przypadającej z podziału zysku za 2012 rok; STRONA 56 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK 3) zaliczenie do funduszy własnych zysku netto za 11 miesięcy 2013 roku w kwocie 4.381.808 PLN, po weryfikacji sprawozdania finansowego przez biegłego rewidenta. 4. WYMOGI KAPITAŁOWE I ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA Adekwatność kapitałowa jest stanem, w którym wysokość posiadanych przez Poznański Bank kapitałów (funduszy własnych) w pełni zabezpiecza wymogi regulacyjne w zakresie minimalnych wymogów kapitałowych24 oraz wymogów dodatkowych25. Na podstawie obowiązującej w Poznańskim Banku Instrukcji oceny adekwatności kapitałowej dokonywana jest agregacja łącznej kwoty kapitału wewnętrznego oraz wyliczanie wewnętrznego współczynnika wypłacalności. Punktem wyjściowym dla ustalenia kapitału wewnętrznego Banku są rozwiązania oparte o minimalny wymóg kapitałowy (kapitał regulacyjny), wynikające z zasad określonych dla Filaru I NUK, a sprecyzowanych szczegółowo w Uchwale nr 76/2010 KNF w sprawie zakresu i szczegółowych zasad wyznaczania wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka. Minimalne wymogi kapitałowe na ryzyka ujęte w Filarze I w Banku obejmują: 1) łączny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kredytowego - obliczany zgodnie z Załącznikiem nr 4 do Uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej 26; 2) łączny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka rynkowego, rozumianego jako ryzyko walutowe – obliczany zgodnie z Załącznikiem nr 6 do Uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej27; 24 Wymogi kapitałowe wyliczane na pokrycie ryzyk ujętych w Filarze I NUK, tj. ryzyka kredytowego, rynkowego, przekroczenia koncentracji zaangażowań, przekroczenia progu koncentracji kapitałowej oraz operacyjnego. 25 Wymogi wyliczone na ryzyka nie ujęte w Filarze I NUK, a które Bank uznał za istotne. 26 Uchwała Komisji Nadzoru Finansowego nr 76/2010 z dnia 10 marca 2010 r. z późn. zm. 27 Ibidem. STRONA 57 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK 3) łączny wymóg kapitałowy z tytułu przekroczenia limitu koncentracji zaangażowań - obliczany zgodnie z Załącznikiem nr 12 do Uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej28; 4) łączny wymóg kapitałowy z tytułu przekroczenia progu koncentracji kapitałowej - obliczany zgodnie z Załącznikiem nr 13 do Uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej29; 5) łączny wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego - obliczany zgodnie z Załącznikiem nr 14 do Uchwały KNF w sprawie adekwatności kapitałowej 30. W ramach Filaru II ustalany jest przez Bank kapitał wewnętrzny, mający na celu pokrycie wszystkich zidentyfikowanych w trakcie procesu wyznaczania wewnętrznego wymogu kapitałowego istotnych rodzajów ryzyka, występujących w jego działalności oraz czynników otoczenia gospodarczego. Informacje o strukturze minimalnych wymogów kapitałowych (Filar I NUK) przedstawiono w tabeli 4.1. Tabela 4.1 Struktura minimalnych wymogów kapitałowych wg stanu na 31.12.2013 r. (w PLN) ŁĄCZNY WYMÓG KAPITAŁOWY RYZYKO KREDYTOWE RYZYKO RYNKOWE (WALUTOWE) RYZYKO OPERACYJNE INNE RODZAJE RYZYKA* 2013 ROK 2012 ROK 31 778 362 30 692 549 28 882 121 28 039 155 0 0 2 896 241 2 653 394 0 0 * Obejmuje wymogi kapitałowe z tytułu przekroczenia limitu koncentracji zaangażowań oraz przekroczenia progu koncentracji kapitałowej. Na dzień 31.12.2013 roku największą część łącznego wymogu kapitałowego (Filar I) w Poznańskim Banku stanowił wymóg z tytułu ryzyka kredytowego (90,89%). 28 Ibidem. 29 Ibidem. 30 Ibidem. STRONA 58 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Wykres 4.1 Struktura wymogu kapitałowego (Filar I) wg rodzajów ryzyka – 2013 rok (w %) 9,11% RYZYKO KREDYTOWE RYZYKO OPERACYJNE 90,89% 4.1 RYZYKO KREDYTOWE Wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kredytowego na dzień 31.12.2013 roku został wyznaczony metodą standardową, zgodnie z Załącznikiem nr 4 do Uchwały 76/2010 KNF 31. Wartość tego wymogu w podziale na poszczególne klasy ekspozycji zaprezentowano w tabeli 4.2. Tabela 4.2 – Struktura wymogu kapitałowego na ryzyko kredytowe w 2013 roku (w PLN) KLASA EKSPOZYCJI WYMOGI KAPITAŁOWE RZĄDY I BANKI CENTRALNE SAMORZĄDY TERYTORIALNE I WŁADZE LOKALNE ORGANY ADMINISTRACJI I PODMIOTY NIEPROWADZĄCE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ INSTYTUCJE – BANKI PRZEDSIĘBIORCY DETALICZNE ZABEZPIECZONE NA NIERUCHOMOŚCIACH PRZETERMINOWANE POZOSTAŁE RAZEM 65 493 36 293 2 1 1 19 476 637 874 643 492 481 864 802 380 244 2 691 528 28 882 121 31 Uchwała Komisji Nadzoru Finansowego nr 76/2010 z dnia 10 marca 2010 r. z późn. zm. STRONA 59 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Największy wymóg kapitałowy Poznański Bank zobowiązany jest utrzymywać na pokrycie ryzyka związanego z ekspozycjami zabezpieczonymi na nieruchomościach, co wynika ze stosowanej w Banku polityki zabezpieczeń, a pośrednio z przyjętej metodyki klasyfikacji ekspozycji kredytowych. Niski wymóg kapitałowy na ekspozycje wobec Instytucji – Banków, mimo wysokiej wartości ekspozycji, wynika z niskich wag ryzyka przypisywanych tym podmiotom Znaczącą część tych ekspozycji stanowią lokaty międzybankowe w Banku Zrzeszającym, dla który stosowane są wagi ryzyka na poziomie 20 – 50%. 4.2 RYZYKO OPERACYJNE Wymóg kapitałowy na ryzyko operacyjne na dzień 31.12.2013 roku został wyznaczony metodą podstawowego wskaźnika (BIA), zgodnie z Załącznikiem nr 14 do Uchwały 76/2010 KNF 32. Wskaźnik stanowi średnią za okres trzech lat obrotowych, wyników wyliczanych jako sumę następujących pozycji rachunku zysków i strat Banku 33: 1) przychody z tytułu odsetek; 2) koszty z tytułu odsetek; 3) przychody z tytułu prowizji; 4) koszty z tytułu prowizji; 5) przychody z udziałów lub akcji, pozostałych papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych o zmiennej kwocie dochodu; 6) wynik operacji finansowych; 7) wynik z pozycji wymiany; 8) pozostałe przychody operacyjne; 32 Ibidem. 33 Z uwzględnieniem korekt o których mowa w Uchwale 76/2010 KNF z późn. zm. STRONA 60 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Każda pozycja rachunku wyników musi być uwzględniona odpowiednio ze znakiem dodatnim lub ujemnym. Wyniku za którekolwiek z trzech lat obrotowych, rozumianych dla celów obliczania wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka operacyjnego metodą podstawowego wskaźnika jako okresy dwunastomiesięczne, jeżeli jest ujemny lub równy zero, nie uwzględnia się w obliczeniach średniej. Średnią oblicza się na koniec roku obrotowego, do dnia 31 stycznia na podstawie wyników z ostatnich trzech dwunastomiesięcznych okresów. Jeżeli dane finansowe nie zostały zbadane przez biegłego rewidenta, Bank wykorzystuje dane szacunkowe. Po uzyskaniu opinii z badania sprawozdania finansowego przez biegłego rewidenta Bank dokonuje niezwłocznie stosownej aktualizacji obliczeń wymogu kapitałowego. Wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego według metody podstawowego wskaźnika stanowi 15% wskaźnika, o którym mowa powyżej. Wymóg kapitałowy K oblicza się według poniższego wzoru: −3 ∑ max( wi ; 0) K= i=−1 n ×15 % gdzie: wi – roczny wynik w i-tym roku, n – liczba lat w których wi > 0 Przy obliczaniu wymogu na dany rok obrotowy (i=0), uwzględnia się rok, na koniec którego dokonuje się obliczeń (i=-1) i dwa kolejne lata go poprzedzające (i=-2,-3). Zgodnie z powyższym, na dzień 31.12.2013 roku wyznaczono wymóg kapitałowy na ryzyko operacyjne w wysokości 2.896.241 PLN. STRONA 61 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK 4.3 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY W Banku funkcjonuje podział realizowanych zadań, który zapewnia niezależność funkcji pomiaru, monitorowania i kontrolowania ryzyka od działalności operacyjnej, z której wynika podejmowanie ryzyka przez Bank. Ryzykiem kapitałowym oraz procesem szacowania kapitału regulacyjnego i wewnętrznego zarządza Zarząd Banku. Nadzór nad szacowaniem kapitału regulacyjnego i wewnętrznego sprawuje I Wiceprezes Zarządu Banku. W tym zakresie I Wiceprezes Zarządu Banku sprawuje bezpośredni nadzór nad działalnością Zespołu Ekonomiki i Badania Ryzyk oraz Zespołu Sprawozdawczości. Rada Nadzorcza sprawuje nadzór nad systemem kontroli w obszarze adekwatności kapitałowej oraz ocenia jej adekwatność i skuteczność. Zakres zadań realizowanych przez poszczególnych uczestników procesu szacowania kapitału (regulacyjnego i wewnętrznego) określony jest w Regulaminie organizacyjnym oraz w szczegółowych przepisach wewnętrznych. W procesie wyznaczania wymogów kapitałowych w Banku uczestniczą następujące organy i komórki organizacyjne: 1) Rada Nadzorcza; 2) Zarząd Banku; 3) Zespół Sprawozdawczości; 4) Zespół Ekonomiki i Badania Ryzyk; 5) Wydział Analiz Ryzyka Kredytowego i Administracji Kredytów. Rada Nadzorcza odpowiada za: 1) dokonywanie, w ramach pełnionego nadzoru właścicielskiego, okresowej oceny zgodności Polityki kapitałowej prowadzonej przez Zarząd Banku z obowiązującą STRONA 62 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Strategią oraz planem finansowym na podstawie syntetycznej informacji – otrzymywanej nie rzadziej niż raz do roku; 2) zatwierdzanie celów strategicznych w zakresie ryzyka kapitałowego oraz pozostałych rodzajów ryzyka zawartych w obowiązującej w Banku Strategii zarządzania poszczególnymi rodzajami ryzyka; 3) zatwierdzanie procedur wewnętrznych Banku dotyczących procesów szacowania kapitału wewnętrznego, zarządzania oraz planowania kapitałowego; 4) sprawowanie nadzoru nad utrzymaniem wymogu kapitałowego dostosowanego do akceptowalnego poziomu ryzyka; 5) dokonywanie oceny przeglądu procesu szacowania kapitału wewnętrznego Banku. Zarządu Banku odpowiada za: 1) prowadzenie polityki kapitałowej; 2) przygotowanie i wdrożenie procesów: a) szacowania kapitału (regulacyjnego i wewnętrznego); b) zarządzania kapitałowego; c) planowania kapitałowego; 3) opracowanie, wprowadzenie oraz aktualizację pisemnych strategii, polityk oraz procedur w zakresie szacowania kapitału i dokonywania przeglądów procesu szacowania i utrzymywania kapitału; 4) przeprowadzanie regularnych przeglądów procesu szacowania kapitału wewnętrznego, tak aby proces ten był odpowiedni do charakteru, skali i złożoności działalności Banku; 5) odpowiednie ustalenie całkowitego wymaganego poziomu kapitału na pokrycie wszystkich istotnych ryzyk i jego jakościową ocenę. STRONA 63 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Zespół Sprawozdawczości odpowiada za: 1) dokonywanie obliczeń regulacyjnego współczynnika wypłacalności, a w szczególności: a) podział na klasy ekspozycji zgodnie z wytycznymi zawartymi w Instrukcji oceny adekwatności kapitałowej oraz w Instrukcji klasyfikacji ekspozycji, przy wykorzystaniu dostępnych narzędzi zawartych w systemach informatycznych lub na podstawie szczegółowych informacji pozyskanych z innych komórek organizacyjnych dotyczących poszczególnych ekspozycji kredytowych (informacji, których nie można automatycznie pozyskać z systemów informatycznych); b) przypisywanie wag ryzyka ekspozycjom kredytowym zgodnie z wytycznymi zawartymi w niniejszej Instrukcji oceny adekwatności kapitałowej; c) wyznaczanie regulacyjnych wymogów kapitałowych na poszczególne rodzaje ryzyka; 2) przekazywanie informacji zarządczej w zakresie współczynnika wypłacalności w ramach systemu informacji zarządczej. Zespół Ekonomiki i Badania Ryzyk odpowiada za: 1) opracowywanie projektów procedur z zakresu adekwatności kapitałowej oraz ich aktualizację; 2) kalkulację regulacyjnego wymogu kapitałowego na ryzyko operacyjne; 3) kalkulację wewnętrznych wymogów kapitałowych oraz oszacowanie kapitału wewnętrznego; 4) analizowanie poziomu adekwatności kapitałowej; 5) przeprowadzanie i raportowanie o wynikach testów warunków skrajnych z zakresu adekwatności kapitałowej; 6) rekomendowanie takiej struktury aktywów i pasywów, aby zapewniała maksymalizację zysków przy jednoczesnym utrzymywaniu poziomu współczynnika wypłacalności i adekwatności kapitałowej na poziomie określonym w Strategii Banku; STRONA 64 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK 7) przedstawianie propozycji dla Zarządu Banku w zakresie sposobu poprawy współczynnika wypłacalności; 8) sporządzanie i przekazywanie w ramach systemu informacji zarządczej kompleksowej informacji na temat adekwatności kapitałowej Banku; Wydział Analiz Ryzyka Kredytowego i Administracji Kredytów odpowiada za: 1) monitorowanie i raportowanie do Zespołu Sprawozdawczości przypadków wystąpienia przekroczenia limitu koncentracji zaangażowań; 2) przekazywanie do Zespołu Sprawozdawczości, w ramach prowadzonych rejestrów, informacji dotyczących: a) ekspozycji kredytowych o indywidualnym sposobie zarządzania dla których zastosowano odstępstwa od przyjętych standardów postępowania (standardów kredytowych); b) ekspozycji kredytowych zaliczanych do klasy Ekspozycje lub ekspozycje warunkowe wobec przedsiębiorców na podstawie kryteriów dotyczących aktywów ogółem lub rocznych obrotów generowanych przez kredytobiorcę; 3) przekazywanie do Zespołu Sprawozdawczości informacji dotyczących: a) ekspozycji kredytowych zabezpieczonych efektywnie na nieruchomościach. 4.3.1 OGÓLNE ZASADY SZACOWANIA KAPITAŁU WEWNĘTRZNEGO Zgodnie z postanowieniami ustawy Prawo bankowe Bank prowadzi wewnątrzbankowy proces oceny adekwatności kapitału wewnętrznego (ICAAP), na który składają się: 1) określenie polityki (strategii) zarządzania ryzykiem i kapitałem; 2) identyfikacja wszystkich rodzajów ryzyka występujących w działalności Banku i określenie istotnych rodzajów ryzyka; 3) kwantyfikacja i agregacja ryzyka; STRONA 65 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK 4) oszacowanie oraz alokacja kapitału wewnętrznego; 5) monitoring i kontrola ryzyka oraz kapitału wewnętrznego. W ramach tego procesu Bank dokonuje: 1) przekształcenia miar ryzyka w wymogi kapitałowe; 2) agregacji wymogów kapitałowych na poszczególne rodzaje ryzyka. Bank wyznacza wewnętrzne wymogi kapitałowe na wszystkie zidentyfikowane ryzyka istotne dla Banku, które nie zostały objęte wyznaczaniem wymogu kapitałowego w Filarze I lub w ocenie Banku wymóg ten nie w pełni pokrywa ryzyko. W procesie szacowania wymogów dodatkowych w Filarze II NUK wykorzystywane są efekty pomiaru ryzyka, dokonywanego w oparciu o obowiązujące procedury w zakresie zarządzania tymi ryzykami. Przy obliczaniu wewnętrznego wymogu kapitałowego na poszczególne rodzaje ryzyka przyjęto następujące założenia: 1) wymóg wewnętrzny na poszczególne rodzaje ryzyka będzie obliczany jako koszt lub utracony dochód (za wyjątkiem ryzyka koncentracji, gdzie metoda szacowania dodatkowego wymogu kapitałowego będzie odmienna), który może się pojawić w wyniku zaistnienia sytuacji niekorzystnej dla Banku; 2) oczekiwana strata z tytułu wystąpienia ryzyka pokrywana jest z bieżącego wyniku finansowego; 3) nieoczekiwana strata (w tym częściowo wynikająca z występowania sytuacji skrajnych) pokrywana jest funduszami własnymi. Poziom straty oczekiwanej, niewymagającej tworzenia dodatkowego wymogu kapitałowego, Bank określa w odniesieniu jednej z poniższych wielkości: 1) poziomu funduszy własnych; 2) poziomu wyniku finansowego. STRONA 66 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK 4.3.2 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY I OCENA JEGO ADEKWATNOŚCI – FILAR II NUK W ramach Filaru II ustalany jest przez Bank kapitał, mający na celu pokrycie wszystkich zidentyfikowanych w trakcie procesu wyznaczania wewnętrznego wymogu kapitałowego istotnych rodzajów ryzyka, występujących w jego działalności oraz czynników otoczenia gospodarczego. Wewnętrzny wymóg kapitałowy (inaczej kapitał wewnętrzny) zawiera wymogi kapitałowe na ryzyka nie w pełni pokryte w ramach wymogu regulacyjnego, a także wymogi na wszelkie istotne ryzyka, które nie są ujęte w ramach I Filara. 4.3.2.1 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO KREDYTOWE Punktem wyjściowym dla ustalenia kapitału wewnętrznego na ryzyko kredytowe jest wyliczony kapitał regulacyjny, obliczony zgodnie zasadami określonymi w Instrukcji oceny adekwatności kapitałowej. Kapitałem regulacyjnym zabezpieczona została znaczna część ryzyka, związana głównie z ryzykiem niewypłacalności kontrahenta. Bank oblicza dodatkowy wymóg kapitałowy na ryzyko kredytowe z tytułu: 1) pogorszenia się jakości portfela kredytowego; 2) ryzyka koncentracji. Kapitał wewnętrzny na ryzyko kredytowe stanowi sumę kapitału regulacyjnego na ryzyko kredytowe oraz wewnętrznych wymogów kapitałowych wyznaczonych na ryzyko pogorszenia się jakości portfela kredytowego oraz na ryzyko koncentracji. Po dokonaniu analizy poziomu ryzyka pogorszenia się jakości portfela kredytowego i ryzyka koncentracji stwierdzono, że nie występuje konieczność tworzenia dodatkowych, wewnętrznych wymogów kapitałowych. STRONA 67 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Kapitał wewnętrzny na ryzyko kredytowe na dzień 31.12.2013 r. oszacowano na poziomie 28.882.121,00 PLN. 4.3.2.2 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO OPERACYJNE Punktem wyjściowym dla ustalenia kapitału wewnętrznego na ryzyko operacyjne jest kapitał regulacyjny, obliczony zgodnie z zasadami określonymi w Instrukcji oceny adekwatności kapitałowej. Kapitałem regulacyjnym zabezpieczona została znaczna część ryzyka wynikająca ze skali prowadzonej przez Bank działalności. Bank oblicza dodatkowy wymóg kapitałowy na ryzyko operacyjne na wypadek nagłego wzrostu poziomu zrealizowanego ryzyka operacyjnego. W celu ustalenia narażenia na ryzyko eskalacji poziomu zrealizowanego ryzyka operacyjnego Bank dokonuje testu warunków skrajnych, który polega na założeniu, że poziom zrealizowanego ryzyka operacyjnego wzrośnie pięciokrotnie. Wielkość zrealizowanego ryzyka operacyjnego obliczana jest jako suma strat netto z tytułu zdarzeń (incydentów) w ramach ryzyka operacyjnego, które wystąpiły w Banku na przestrzeni ostatnich 12 miesięcy poprzedzających datę analizy. Zrealizowanie się testu warunków skrajnych spowoduje powstanie straty obliczonej jako iloczyn sumy strat netto z tytułu zdarzeń operacyjnych na dzień analizy i wskaźnika 500%. Dodatkowym wymogiem kapitałowym na ryzyko operacyjne jest wielkość o jaką kwota strat wyznaczonych w ramach testu warunków skrajnych jest wyższa od kwoty kapitału regulacyjnego na ryzyko operacyjne. Na dzień 31.12.2013 r. ustalono, że szokowa eskalacja poziomu zrealizowanego ryzyka operacyjnego nie wymaga zabezpieczenia dodatkowym wewnętrznym wymogiem kapitałowym. STRONA 68 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Wartość kapitału wewnętrznego na ryzyko operacyjne oszacowana na dzień 31.12.2013 r. wynosi 2.896.241 PLN. 4.3.2.3 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO RYNKOWE Bank dokonuje szacowania kapitału wewnętrznego na ryzyko rynkowe w obszarze: 1) ryzyka walutowego; 2) ryzyka stopy procentowej w księdze bankowej. Bank oblicza dodatkowy wymóg kapitałowy na ryzyko rynkowe z tytułu: 1) ryzyka walutowego – z tytułu skrajnej zmiany kursów walutowych; 2) ryzyka stopy procentowej w księdze bankowej w obszarze: a) ryzyka przeszacowania i bazowego łącznie; b) ryzyka opcji klienta; c) ryzyka krzywej dochodowości. Kapitał wewnętrzny na ryzyko rynkowe stanowi sumę regulacyjnego wymogu kapitałowego na ryzyko rynkowe oraz wewnętrznych wymogów kapitałowych wyznaczonych na ryzyko walutowe i ryzyko stopy procentowej w księdze bankowej. Na dzień 31.12.2013 kapitał wewnętrzny na ryzyko rynkowe oszacowano na poziomie 2.590.935,38 PLN i składał się on w 100% z wewnętrznego wymogu kapitałowego na ryzyko stopy procentowej w księdze bankowej w związku z występowaniem istotnego narażenia na ryzyko przeszacowania i bazowe. 4.3.2.4 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO PŁYNNOŚCI Podstawę do szacowania kapitału wewnętrznego na ryzyko płynności stanowią straty / koszty oszacowane na podstawie testów warunków skrajnych i badań opisanych w Instrukcji zarządzania ryzykiem płynności. STRONA 69 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Bank przeprowadza testy warunków skrajnych, przy założeniu zaistnienia sytuacji nieoczekiwanej i jednoczesnej konieczności utrzymania nadzorczych miar płynności na wymaganym przepisami prawa poziomie, w obszarze: 1) nagłego wzrostu środków obcych niestabilnych o 30%; 2) nagłego wycofania środków w postaci depozytów (bieżących i terminowych) przez osoby wewnętrzne oraz osoby powiązane organizacyjnie z Bankiem; 3) nagłego wzrostu wykorzystania przez klientów przyznanych linii kredytowych o 30%. Wynikiem przeprowadzonych testów jest koszt, jaki poniósłby Bank na skutek wystąpienia sytuacji skrajnej. Kapitał wewnętrzny na ryzyko płynności stanowi wartość o jaką suma kosztów, oszacowanych w ramach w/w testów warunków skrajnych, jest wyższa od kwoty 2% funduszy własnych Banku. Na dzień 31.12.2013 r. nie stwierdzono konieczności zabezpieczenia ryzyka płynności dodatkowym wewnętrznym wymogiem kapitałowym, kapitał wewnętrzny na ryzyko płynności wynosi 0 PLN. 4.3.2.5 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO KONCENTRACJI KAPITAŁOWEJ Oceny koncentracji kapitałowej dokonuje się w obszarze: 1) koncentracji funduszu udziałowego; 2) koncentracji „dużych” pakietów udziałów. Kapitał wewnętrzny na pokrycie ryzyka kapitałowego stanowi większa z wartości wymogu: 1) na koncentrację funduszu udziałowego; 2) na koncentrację „dużych” pakietów udziałów. STRONA 70 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Na dzień 31.12.2013 r. nie stwierdzono konieczności zabezpieczenia ryzyka koncentracji kapitałowej wymogiem wewnętrznym – kapitał wewnętrzny na ryzyko koncentracji kapitałowej wynosi zatem 0 PLN. 4.3.2.6 KAPITAŁ WEWNĘTRZNY NA RYZYKO BIZNESOWE Bank w ocenie ryzyka biznesowego dokonuje analizy ryzyka wyniku finansowego poprzez ocenę stopnia realizacji wyniku finansowego. Metodyka analizy narażenia na ryzyko biznesowe obejmuje następujące założenia: 1) wyznacza się różnicę pomiędzy wartością planowaną wyniku finansowego netto na dany rok, a zrealizowaną na datę analizy wartością wyniku finansowego netto, powiększoną o wartość wyniku netto planowanego do zrealizowania na okres pozostający do zakończenia roku; 2) akceptowalny poziom stanowi dodatnia różnica, wyznaczona zgodnie z zapisami zawartymi w pkt 1, która nie przekracza poziomu 5% planowanego wyniku finansowego netto na dany rok; 3) kapitał wewnętrzny na ryzyko biznesowe stanowi dodatnia różnica, o której mowa w pkt 2, jeżeli jej wartość przekracza poziom 5% planowanego wyniku finansowego netto na dany rok. Na dzień 31.12.2013 r. wszystkie założone i konieczne cele w zakresie wyniku finansowego zostały osiągnięte – nie występuje konieczność tworzenia kapitału wewnętrznego na ryzyko biznesowe (wyniku finansowego). STRONA 71 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK 4.3.2.7 ZAGREGOWANY KAPITAŁ WSPÓŁCZYNNIK WYPŁACALNOŚCI WEWNĘTRZNY I WEWNĘTRZNY Na podstawie analizy, przeprowadzonej na dzień 31.12.2013 r., oszacowano zagregowany poziom kapitału wewnętrznego, wymagany dla zabezpieczenia wszystkich zidentyfikowanych, istotnych ryzyk występujących w działalności Banku. Na dzień 31.12.2013 r. wartość kapitału wewnętrznego oszacowano na poziomie 34.369.297,38 PLN i składał się on z: 1) kapitału regulacyjnego w wysokości 31.778.362,00 PLN; 2) wewnętrznych wymogów kapitałowych w kwocie 2.590.935,38 PLN. Wartość regulacyjnego współczynnika wypłacalności wyniosła: 13,85% Wartość wewnętrznego współczynnika wypłacalności wyniosła: 12,80% 4.3.2.8 TESTY WARUNKÓW SKRAJNYCH W Banku przeprowadza się testy warunków skrajnych czyli ocenę wpływu nieoczekiwanych zmian w strukturze kapitałów oraz wzrostu kapitału wewnętrznego na adekwatność kapitałową. Testy warunków skrajnych mają za zadanie wskazanie, czy Bank utrzyma regulacyjny i wewnętrzny współczynnik wypłacalności na minimalnym poziomie 8%, pomimo zmaterializowania się ryzyka warunków skrajnych. Na podstawie wyników testów warunków skrajnych Bank określa poziom buforów kapitału, tj. kapitałów wymaganych w przypadku wystąpienia sytuacji skrajnych. Bank dokonuje testowania warunków skrajnych w zakresie: 1) analizy wpływu straty w wysokości 2% funduszy własnych na współczynnik wypłacalności (regulacyjny i wewnętrzny) – test T1; STRONA 72 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK 2) analizy wpływu spadku wartości funduszu udziałowego o 100% na współczynnik wypłacalności (regulacyjny i wewnętrzny) – test T2; 3) analizy wpływu wzrostu kapitału wewnętrznego o 20% na wewnętrzny współczynnik wypłacalności – test T3; 4.3.3 PODSUMOWANIE Na podstawie przeprowadzonego badania adekwatności kapitału wewnętrznego stwierdzono, że kapitał regulacyjny nie w pełni zabezpiecza wszystkie zidentyfikowane przez Bank ryzyka istotne. Stwierdzono, że poziom istotności ryzyka stopy procentowej w księdze bankowej, w obszarze ryzyka bazowego i przeszacowania, wymaga zabezpieczenia wewnętrznym wymogiem kapitałowym. Ustalono również, że przekroczony został limit alokacji kapitałowej na ryzyko stopy procentowej (2%), określony w Polityce kapitałowej, a wartość przekroczenia ponad ustalony limit winna zostać zabezpieczona kapitałem wewnętrznym. Na dzień 31.12.2013 r. wartość kapitału wewnętrznego ustalono na poziomie 34.369.297,38 PLN, a wewnętrzny współczynnik wypłacalności osiągnął wartość 12,80%. Oszacowana wartość kapitału wewnętrznego, zgodnie z art. 128 ust. 1 pkt 2 Prawa bankowego, nie przekraczała wartości posiadanych funduszy własnych. Na podstawie przeprowadzonych testów warunków skrajnych ustalono, że Bank posiada odpowiednie bufory kapitałowe na wypadek wystąpienia sytuacji kryzysowej (skrajnej). 5. POLITYKA ZMIENNYCH SKŁADNIKÓW WYNAGRODZEŃ Uchwałą nr 259/2011 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 4 października 2011 roku, zmieniającą Uchwałę nr 385/2008 Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 17 grudnia 2008 roku STRONA 73 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK w sprawie szczegółowych zasad i sposobu ogłaszania przez banki informacji o charakterze jakościowym i ilościowym dotyczących adekwatności kapitałowej oraz zakresu informacji podlegających ogłaszaniu na banki nałożono obowiązek podawania do publicznej wiadomości informacji dotyczących polityki zmiennych składników wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze. 5.1. STOSOWANE ZASADY USTALANIA ZMIENNYCH SKŁADNIKÓW WYNAGRODZEŃ OSÓB ZAJMUJĄCYCH STANOWISKA KIEROWNICZE Wynagrodzenie osób zajmujących stanowiska kierownicze podzielone jest na część stałą (wynagrodzenie określone w umowie o pracę) oraz część zmienną. Przez część zmienną wynagrodzenia rozumie się dodatkowe wynagrodzenie, przyznawane na podstawie oceny efektów pracy, przy zastosowaniu kryteriów oceny. Ocena efektów pracy dokonywana jest po zakończeniu roku obrotowego i obejmuje 3 lata, tzn. rok miniony oraz 2 poprzednie. Głównymi kryteriami oceny efektów pracy są: 1) jakość portfela kredytowego; 2) wynik finansowy brutto; 3) realizacja planu finansowego, kapitałowego oraz strategii działania; 4) dynamika sumy bilansowej, depozytów oraz portfela kredytowego. Jakość portfela kredytowego mierzona jest procentowym udziałem kredytów zagrożonych w portfelu kredytów udzielonych podmiotom niefinansowym. Pozytywna ocena uwarunkowana jest: 1) utrzymaniem udziału kredytów zagrożonych na poziomie nie wyższym niż średnia w sektorze bankowym, 2) równoczesną realizacją zaplanowanego na dany rok wyniku finansowego brutto. STRONA 74 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Wysokość premii rocznej nie może stanowić znaczącej części wynagrodzenia. Premia roczna dla Zarządu Banku ustalana jest w wysokości 1,25% rocznego, zweryfikowanego przez biegłego rewidenta wyniku finansowego brutto. Wysokość premii rocznej dla Członka Zarządu nie może być wyższa niż 15% osiągniętego w danym roku wynagrodzenia zasadniczego. Dla pozostałych osób zajmujących stanowiska kierownicze wysokość zmiennej części wynagrodzenia ustalana jest w wysokości 0,125% rocznego, zweryfikowanego przez biegłego rewidenta wyniku finansowego brutto. Wysokość premii rocznej dla pozostałych osób zajmujących stanowiska kierownicze nie może być wyższa niż 10% osiągniętego w danym roku przez te osoby wynagrodzenia zasadniczego. Wypłata części odroczonej następuje po dokonaniu pozytywnej oceny efektów pracy. 60% wypłacane jest niezwłocznie po przyznaniu, a dla pozostałej części przyjmuje się 3 – letni okres odroczenia. Część odroczona zostaje rozłożona na 3 równe roczne raty, płatne z dołu. Rada Nadzorcza dokonuje weryfikacji poziomu przyznanej części odroczonej premii rocznej oraz podejmuje decyzje o jej wypłacie. Rada Nadzorcza dokonuje akceptacji wypłaty części odroczonej premii rocznej pod warunkiem spełnienia kryterium wskazującego, że akceptowalny poziom ryzyka kredytowego nie został przekroczony. Ustanie stosunku pracy w okresie oceny nie powoduje pozbawienia osoby zajmującej stanowisko kierownicze prawa do części odroczonej premii rocznej. W takiej sytuacji, ocena pracy osoby zajmującej stanowisko kierownicze, pod kątem wypłaty części odroczonej premii rocznej, obejmuje wyłącznie okres zatrudnienia w trakcie okresu podlegającego ocenie. 5.2. ZBIORCZE INFORMACJE WYNAGRODZENIA ILOŚCIOWE DOTYCZĄCE WYSOKOŚCI Tabela 5.1 przedstawia informacje dotyczące wysokości wynagrodzeń w Poznańskim Banku według stanu na 31 grudnia 2013 r. STRONA 75 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK Tabela 5.1 – Łączne wynagrodzenie netto wypłacone w 2013 roku – dane w PLN (gotówka / brutto). OPIS KWOTA Łączne wynagrodzenie wypłacone w 2013 roku 7.105.643,05 5.3. ZBIORCZE INFORMACJE ILOŚCIOWE NA TEMAT WYSOKOŚCI WYNAGRODZEŃ OSÓB ZAJMUJĄCYCH STANOWISKA KIEROWNICZE Tabela 5.2 przedstawia informacje dotyczące wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze w Poznańskim Banku według stanu na 31 grudnia 2013 r., w rozumieniu Uchwały 258/2011 KNF. Tabela 5.2 – Zbiorcza informacja na temat wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze w 2013 roku – dane w PLN (gotówka / brutto). L.P. POZYCJA 1 Stanowiska kierownicze 2 Liczba osób zajmujących stanowiska kierownicze 3 Wynagrodzenie stałe wypłacone w 2013 r. 4 Wynagrodzenie zmienne za 2013 r. podlegające zasadom Uchwały 258/2011 KNF* 4.1 Przyznany składnik nieodroczony, podlegający zasadom Uchwały 258/2011 KNF WARTOŚĆ Członkowie Zarządu Banku, Dyrektorzy i Zastępcy Dyrektorów Oddziałów, Dyrektor Wydziału Sprzedaży i Marketingu 11 2.072.553,00 . . 4.2 Naliczony i jeszcze nie przyznany składnik odroczony (na okres trzech kolejnych lat) podlegający zasadom Uchwały 258/2011 KNF . 5 Wartość wynagrodzeń z odroczoną wypłatą przyznanych w danym roku obrotowym, wypłaconych i zmniejszonych w ramach korekty związanej z wynikami nd 6 Płatności związane z podjęciem zatrudnienia i zakończeniem stosunku zatrudnienia nd 6.1 Liczba osób otrzymujących takie płatności nd 6.2 Najwyższa płatność nd *Na dzień sporządzenia niniejszego Raportu ocena efektów pracy osób zajmujących stanowiska kierownicze nie została dokonana przez Radę Nadzorczą. Składnik zmienny nie został przyznany do dnia opracowania niniejszego Raportu. Ocena taka zostanie przeprowadzona na posiedzeniu Rady Nadzorczej w dniu 25.07.2014 r. Informacje ilościowe na temat wysokości wynagrodzeń osób zajmujących stanowiska kierownicze, zawarte w niniejszym Raporcie, zostaną zaktualizowane stosownie do wyników oceny przeprowadzonej i decyzji o przyznaniu składnika zmiennego przez Radę Nadzorczą. STRONA 76 ADEKWATNOŚĆ KAPITAŁOWA I ZARZĄDZANIE RYZYKIEM – 2013 ROK 6. INFORMACJA O WYNIKACH OCENY ADEKWATNOŚCI ZAKRESU OGŁASZANYCH INFORMACJI DO SKALI I PROFILU RYZYKA BANKU Na podstawie przeprowadzonej analizy adekwatności zakresu ogłaszanych informacji do skali i profilu ryzyka ponoszonego przez Poznański Bank stwierdzono, że nie zaistniały przesłanki do ogłaszania informacji dodatkowych. Stosując kryteria oceny, określone w Polityce informacyjnej34, stwierdzono co następuje: 1) na przestrzeni 2013 roku nie odnotowano uwag uczestników rynku, ani też innych podmiotów bądź osób zainteresowanych zakresem ogłaszanych informacji, w celu oceny działalności Banku w obszarze: metod szacowania kapitału, technik i metod stosowanych przez Bank w celu identyfikacji, pomiaru, monitorowania i kontroli poszczególnych rodzajów ryzyka, 2) Bank nie odnotował uwag w obszarze polityki informacyjnej, wynikających z procesu „Badanie i Ocena Nadzorcza (BION)” przeprowadzonego w 2013 r. przez Komisję Nadzoru Finansowego. Opracowanie: Zespół Ekonomiki i Badania Ryzyk Poznań, dnia 3 lipca 2014 r. 34 Treść Polityki informacyjnej w zakresie adekwatności kapitałowej udostępniona jest na stronie internetowej Banku (www.pbs.poznan.pl) STRONA 77