Rośliny uprawne, głód i środki ochrony roślin Scenariusz

Rośliny uprawne, głód i środki ochrony roślin Scenariusz

Rośliny uprawne, głód i środki ochrony roślin
Scenariusz multimedialnych warsztatów popularnonaukowych dla dzieci od III klasy
szkoły podstawowej do pierwszych klas gimnazjum
1.
2.
3.
4.
5.
Cele projektu
Treść warsztatów
Opis projektu
Metody pracy dydaktycznej
Pomoce dydaktyczne i materiały
1. Cele projektu
W ramach niniejszego projektu dzieciom objaśnia się w sposób dostosowany do ich wieku
ważną rolę środków ochrony upraw i sposobu ich działania. Podkreśla się wpływ ochrony
upraw na wyżywienie ludności na całym świecie. Zapoznaje się dzieci z podstawowymi
roślinami uprawnymi i różnicami botanicznymi pomiędzy nimi. Przedstawia się cykl
rozwojowy rośliny od kiełkowania do wydania nasion. Uczy się dzieci rozpoznawania
wybranych roślin uprawnych po nasionach, kwiatach, liściach i ogólnym pokroju.
2. Treść warsztatów
Cykl rozwojowy roślin słonecznika i kukurydzy – wszystkie etapy, od kiełkowania nasienia
do wydania następnego nasienia. Charakterystyka i rozpoznawanie podstawowych roślin
uprawnych (wybrane zboża i rośliny oleiste). Biologiczne zagrożenia i różne metody ochrony
upraw. Podział metod ochrony roślin na chemiczne i biologiczne. Podział środków ochrony
roślin na chwastobójcze, owadobójcze i grzybobójcze. Potrzeba chemicznej ochrony upraw
a ciągły wzrost światowej ludności. Praktyczne zastosowanie roślin uprawnych – produkcja
żywności. Codzienne produkty spożywcze (mąka, kasza, płatki, olej, miód) jako cel uprawy
roślin na dużą skalę.
3. Opis projektu
Wstęp
Powitanie, wzajemna prezentacja (plakietki z imionami dla dzieci)
Przedstawienie tematu
Prezentacja
ZAGADNIENIE 1 – Cykl życiowy rośliny – od nasienia do nasienia
Cele i treści: Porównanie cech budowy oraz cykli życiowych dwóch popularnych roślin:
słonecznika i kukurydzy
Metoda: podająca (pogadanka, prezentacja), współpracy (praca w grupie)
Środki dydaktyczne: slajdy pt. „Słonecznik i kukurydza”, karty pracy (część I pt. „Od nasienia
do nasienia”)
Przebieg zajęć:
a) Osoba prowadząca przedstawia krótką prezentację komputerową (slajdy) pokazującą cykl
rozwojowy kukurydzy i słonecznika, z następującymi etapami: (1) – kiełkowanie nasion
(w obu przypadkach potrzebna jest do tego woda oraz sole mineralne pobierane z gleby); (2)
– wzrost rośliny i rozwój organów takich jak łodyga, liście, korzenie i kwiaty (w obu
przypadkach potrzebne są te same czynniki: woda, słońce, dwutlenek węgla, sole
mineralne); (3) zapylanie kwiatów (kukurydza – wiatropylność, słonecznik – owadopylność);
(4) – rozwój owoców i nasion; (5) rozpraszanie nasion w środowisku; (6) – zamieranie
rośliny.
b) Osoba prowadząca wskazuje na anatomiczne różnice pomiędzy tymi dwoma roślinami
oraz ich przynależność do różnych grup roślin. Podkreśla, że:
1
Kukurydza należy do TRAW i ma charakterystyczną, "trawiastą" budowę z wąskimi, długimi
liśćmi oraz kwiatostanami złożonymi z drobnych i niepozornych kwiatów, zwanymi wiechą,
wyrastającymi zwykle na szczycie rośliny. Dorasta do ponad 2 m wysokości. Jej korzenie
mogą sięgać do 2 m w głąb ziemi. Ma osobne kwiatostany męskie i żeńskie. Owocem jest
ziarniak (ziarno kukurydzy), natomiast kolba, którą kupujemy w sklepie, jest zbiorem
ziarniaków odpowiadającym całemu kwiatostanowi żeńskiemu. Praktycznie cały ziarniak jest
nasieniem, bogatym w białko i skrobię.
Słonecznik do traw nie należy, jest spokrewniony z astrem i ma inną budowę. Również
dorasta do 2 m wysokości. Jego liście nie są wąskie i wydłużone jak u traw, tylko sercowate.
Jego kwiatostan to tzw. koszyczek, który jest obupłciowy (jednocześnie męski i żeński).
Owocem jest niełupka – to znana nam pestka słonecznika w twardej łupince. To, co zjadamy
odrzucając łupinkę, to nasienie, bogate w tłuszcz.
c) Uczestnicy wykonują zadania z karty pracy, polegające na: pierwsze zadanie zidentyfikowaniu ważnych cech botanicznych słonecznika i kukurydzy; drugie zadanie –
ustawieniu w odpowiedniej kolejności obrazków przedstawiający wybrane etapy cyklu
życiowego słonecznika.
ZAGADNIENIE 2 – Charakterystyka i rozpoznawanie podstawowych roślin uprawnych
Treści i cele: Zapoznanie uczestników z podstawowymi roślinami (zbożowymi i oleistymi)
uprawnymi w Polsce i na świecie (pszenica, kukurydza, ryż, słonecznik, rzepak, gryka).
W części praktycznej samodzielne rozpoznawanie nasion wymienionych roślin poprzez
zabawę dotykową. Utrwalenie wiedzy poprzez rozwiązanie zadania z opisami i obrazkami,
wprowadzające dodatkowo elementy wiedzy o konkretnych sposobach wykorzystania
wymienionych roślin uprawnych.
Metoda: podająca (prezentacja, pogadanka), problemowa i aktywizująca (zabawa
edukacyjna), współdziałania (praca w grupach)
Środki dydaktyczne:
•
Tablica typu flipchart (lub plansze), na której zaprezentowane zostaną podstawowe
rośliny uprawne (pszenica, rzepak, kukurydza, gryka, ryż, słonecznik) – najlepiej
żywe
•
Przezroczyste, zakręcane słoiki z nasionami tych roślin – do oglądania, potrząsania,
przygotowania się do gry.
•
Gra dotykowa („dotknij i poczuj”) polegająca na rozpoznawaniu roślin uprawnych
po ich nasionach ukrytych w torebkach typu „feeler bag”.
•
Karty pracy (część II pt. „Charakterystyka podstawowych roślin uprawnych”)
•
Nożyczki, klej w sztyfcie i długopisy.
Przebieg zajęć:
a)
Osoba prowadząca przedstawia wymienione rośliny uprawne, wskazując na różnice:
(1) – w ich wielkości (wysokości); (2) – w ich ogólnym pokroju; (3) – w kształcie i sposobie
osadzenia na łodydze liści; (4) w ilości, wyglądzie i barwie kwiatów; (5) – w ilości, wielkości,
kształcie, barwie i innych cechach budowy nasion.
b)
Uczestnicy zapoznają się z nasionami w słoikach / opcjonalnie: żywe rośliny
c)
Osoba prowadząca rozdaje komplety woreczków z nasionami, uczestnicy grają w grę
„Dotknij i poczuj” polegającą na zidentyfikowaniu nasion w ponumerowanych woreczkach
bez ich oglądania, wyłącznie przez dotykanie. Do woreczków można wkładać rękę, można
znajdujące się w nich nasiona brać w palce, przesypywać, ale nie wolno ich wyjmować, ani
zaglądać do środka. Odgadnięte nazwy roślin należy wpisać do kart pracy. Następnie osoba
prowadząca głośno podaje rozwiązanie.
d)
Uczestnicy rozwiązują następne zadanie z karty pracy, polegające na odgadnięciu
jaka to roślina uprawna na podstawie opisu i rysunków.
ZAGADNIENIE 3 – Rola środków ochrony roślin w rolnictwie
Cele i treści:
2
Wskazanie związku pomiędzy kondycją upraw a zaspokojeniem potrzeb żywieniowych
ludności. Uprawa roślin w przydomowym ogródku jako sposób zaspokojenia potrzeb jednej
rodziny. Uprawa roślin na polu jako sposób zaspokojenia potrzeb konkretnej społeczności
(np. wsi czy miasta). Uprawa roślin na całym świecie jako sposób zaspokojenia potrzeb
ludności świata. Stały wzrost światowej populacji a problem wyżywienia i głodu. Wpływ
środków ochrony roślin na wyżywienie ludności.
Metoda: podająca (prezentacja, pogadanka), problemowa i aktywizująca (dyskusja).
Środki dydaktyczne:
•
Nutrition Clock
ZAGADNIENIE 4 – Różnorodność zagrożeń biologicznych i środków ochrony upraw.
Cele i treści: Omówienie zagrożeń biologicznych upraw i metod walki z nimi. Zróżnicowanie
objawów porażenia roślin przez szkodniki, zaatakowania przez chorobę lub zarośnięcia
przez chwasty. Pojęcia: „środek ochrony upraw”, „biologiczna i chemiczna ochrona upraw”.
Podział metod ochrony upraw na biologiczne i chemiczne. Podział środków ochrony upraw
na chwastobójcze, grzybobójcze i owadobójcze. Potrzeba monitorowania kondycji roślin
uprawnych.
Metoda: podająca i aktywizująca (prezentacja, pogadanka)
Środki dydaktyczne:
•
Używane w rolnictwie środki (prawdziwe pojemniki po środkach ochrony roślin - do
oglądania).
Przebieg zajęć: Osoba prowadząca przy pomocy prezentacji multimedialnej (lub filmu)
pokazuje, jakie są skutki inwazji szkodników owadzich, grzybów oraz chwastów w uprawach
rolnych – jak wyglądają zmiany na liściach, pędach czy kwiatach zaatakowanych roślin
uprawnych. Wyjaśnia, co to są środki ochrony roślin i jaka jest dla nich alternatywa. Omawia
(ogólnie, bez detali) biologiczne metody ochrony upraw: (1) – genetyczne modyfikacje roślin
uprawnych, (2) - naturalne mechanizmy obronne roślin, np. wydzielanie substancji
naturalnych zwalczających pewne gatunki owadów, (3) zastosowanie drapieżników
zjadających szkodniki owadzie i nie niszczących samych roślin. Wskazuje na konieczność
stosowania chemicznych metod ochrony roślin, gdy zawiodą (lub są nieadekwatne) metody
biologiczne. Środki chemiczne dzieli na grzybobójcze, chwastobójcze i owadobójcze. Daje
uczestnikom do obejrzenia autentyczne opakowania po takich środkach i wyjaśnia, w jaki
sposób powinno się ich używać.
ZAGADNIENIE 5 – Różne rodzaje skrobi w produktach roślinnych - ćwiczenie
laboratoryjne
Cele i treści: Przedstawienie różnic w budowie skrobi występujących w różnych produktach
zbożowych.
Metoda: podająca i aktywizująca (przygotowanie preparatów, obserwacja)
Środki dydaktyczne:
•
Szkiełka podstawkowe, nakrywkowe, płyn Lugola, woda destylowana, mąki:
ziemniaczana, pszenna.
ZAGADNIENIE 6 – Występowanie skrobi w produktach zbożowych - ćwiczenie
laboratoryjne
Cele i treści: Ukazanie występowania skrobi w produktach spożywczych codziennego użytku
Metoda: podająca i aktywizująca (pogadanka, doświadczenie)
Środki dydaktyczne:
•
Kuweta, produkty spożywcze zawierające skrobię (makaron, ryż, pieczywo, ziemniak,
chrupki kukurydziane); płyn Lugola do zabarwienia
ZAGADNIENIE 7 – Analiza miodu - ćwiczenie laboratoryjne
3
Cele i treści: Test wykrywania zawartości skrobi w miodzie.
Metoda: podająca i aktywizująca (pogadanka, doświadczenie)
Środki dydaktyczne:
•
Miód czysty i „zafałszowany”, zlewki, łyżeczki, jodyna
ZAGADNIENIE 8 – Praktyczne wykorzystanie roślin uprawnych.
Cele i treści: Część praktyczna. Połączenie zagadnienia ochrony upraw ze znaczeniem
praktycznym podstawowych roślin uprawnych w życiu człowieka. Przyswojenie pojęć: roślina
zbożowa, roślina oleista, roślina miododajna.
Metoda: podająca (pokaz z komentarzem objaśniającym), aktywizująca (konkurs),
współdziałania (praca w grupie).
Środki dydaktyczne:
•
2 zestawy zalaminowanych, kolorowych zdjęć 6 roślin uprawnych w formacie A4:
słonecznika, rzepaku, pszenicy, ryżu, kukurydzy i gryki.
•
2 zestawy produktów spożywczych produkowanych z roślin uprawnych, o których
się uczyliśmy. W zestawie (wszystko w jednej skrzynce): olej słonecznikowy, olej
rzepakowy, olej kukurydziany, mąka kukurydziana, mąka pszenna, mąka
gryczana, pestki słonecznika do skubania, płatki kukurydziane, wafle ryżowe lub
ryż dmuchany, kasza gryczana, kasza kukurydziana, kasza manna, ryż do
gotowania, miód gryczany, miód rzepakowy.
•
2 zestawy stawianych etykiet (w zestawie 2 etykiety „ROŚLINA MIODODAJNA”,
3 etykiety „ROŚLINA OLEISTA” i 4 etykiety „ROŚLINA ZBOŻOWA”).
•
2 stopery (minutowo-sekundowe).
Przebieg zajęć:
a) Do tej części potrzebne będą dwie osoby prowadzące. Jedna z nich wyjaśnia
na początku, co to znaczy roślina zbożowa, roślina oleista i roślina miododajna. Następnie
dzieli uczestników warsztatów na dwie drużyny i objaśnia jak będzie przebiegał konkurs. Dla
każdej drużyny należy przygotować stolik, na którym leżą zdjęcia roślin uprawnych – każde
z nich ma być widoczne. Obok stoi skrzynka z produktami spożywczymi i koszyczek
z etykietami. Zawodnicy każdej drużyny ustawiają się w kolejce w pewnej odległości
od stolika – żeby nie mogły podglądać. Na sygnał startu (włączone musi zostać odliczanie
czasu od zera na plusie) zawodnicy podchodzą kolejno do stolika. Każdy z nich bierze
ze skrzynki dowolny produkt spożywczy i umieszcza go na tej roślinie, z której został
on wyprodukowany. Jeśli nie wie, gdzie go umieścić, odkłada go z powrotem do skrzynki
i wraca na koniec kolejki. Gdy skrzynka będzie pusta, kolejne osoby podchodzą teraz, by
umieścić przy roślinach odpowiednie etykiety. Każda osoba wyciąga jedną etykietę
i umieszcza ją tam, gdzie jej zdaniem powinna być. Drużyna kończy swoje zadanie, gdy
zarówno skrzynka, jak i koszyczek z etykietami będą puste. Zwycięża ta drużyna, która
wykonała swoje zadanie szybciej i lepiej – tu uwaga: za każdy błąd w przypisaniu etykiety lub
produktu spożywczego do rośliny od czasu odejmuje się 10 sekund. Tak więc nawet jeżeli
jedna drużyna skończyła wcześniej, może jeszcze przegrać.
b) Podsumowanie wyników konkursu. Zawodnicy ze zwycięskiej drużyny otrzymują
w nagrodę po jednym opakowaniu chrupek (takich, jakie są: kukurydzianych, ryżowych, ew.
popcornu).
Zamknięcie - podziękowania/pożegnanie
Konsultacja:
Mgr chemii Luiza Bendyk
Dr nauk biologicznych Agata Konopińska
4