Szkolniaczek nr 4 - Zespół Szkół Integracyjnych w Sokółce

Transkrypt

Szkolniaczek nr 4 - Zespół Szkół Integracyjnych w Sokółce
SZ K O LN IA CZ E K
Gazetka Zespołu Szkół Integracyjnych
nr 4/2011/2012
Mkną po niebie renifery
każdy prezent dostać chce
może dostać dwa lub cztery
Ten Mikołaj wszystko wie.
Kto był grzeczny , a kto nie.
A czy grzeczny zawsze byłeś?
a czy list mu zostawiłeś?
czego pragniesz , co byś chciał
pod choinką znaleźć miał.
miał
www.noworoczne.com.pl
Przed nami święta Bożego Narodzenia, najbardziej wyczekiwane, nie tylko przez
dzieci. W tym numerze przygotowaliśmy dla Was kilka niezbędnych informacji o
Wigilii i świątecznych zwyczajach. Znajdziecie też teksty kolęd. Przeczytacie o
wynikach konkursów przedmiotowych w szkole podstawowej i gimnazjum
Zapraszamy do lektury REDAKCJA
Zwyczaje wigilijne
Dzielenie się opłatkiem zapewnia dostatek chleba w
przyszłym roku oraz symbolizuje zgodę, wybaczenie i puszczenie
niepamięć wszystkich urazów.
Nie należy wstawać zza stołu w trakcie posiłku. Zakaz ten
nie dotyczy gospodyni lub innej osoby podającej do stołu. Liczba
potraw powinna być nieparzysta. Każdą potrawę należy chociażby spróbować, aby jej nie
zabrakło na stole w przyszłym roku.
W tym dniu obowiązuje zasada: "Jak w Wigilię, tak i przez cały rok". Dlatego
dobrze jest zabrać się rano do nieuciążliwej pracy, aby być zdrowym, rześkim i
pracowitym przez cały rok. Nie należy się też przemęczać.
W tym dniu nie należy się sprzeczać, kłócić ani płakać, bo niezgoda i smutek będą
częste w domu aż do następnej Wigilii. Podczas wieczerzy wigilijnej nie należy zbyt dużo
mówić czy przerywać innym, aby w przyszłym roku nie kłócić się i nie wyjawiać
powierzonych sekretów.
Wszelkie długi, w miarę możliwości, wskazane jest do
Wigilii zwrócić. Dobrze jest mieć podczas wieczerzy nawet
drobną sumę pieniędzy, aby nie cierpieć na ich brak przez cały
rok. Łuski z karpia spożytego podczas wieczerzy wigilijnej, noszone w portmonetce przez
cały rok, przyciągną pieniądze.
Od pasterki, czyli pierwszego dnia świąt(25 grudnia), aż do 6 stycznia, czyli święta
Trzech Króli, trwa okres zwany potocznie dwunastnicą. Przez dwanaście kolejnych dni
można wróżyć, jaka będzie pogoda w nadchodzących dwunastu miesiącach. A więc: 25
grudnia przepowiada pogodę na styczeń, 26 na luty, 27marzec, 28 na kwiecień itd.
Nieodłącznym elementem kolacji wigilijnej jest obdarowywanie się prezentami,
które w polskiej tradycji przynosi pod choinkę, w zależności od regionu: św. Mikołaj,
aniołek lub Gwiazdor. Do tradycji należy również rodzinne śpiewanie kolęd. O północy w
kościele odbywa się uroczysta msza zwana pasterką.
ŚWIĄTECZNA SYMBOLIKA
Choinka.
Tradycja ta wywodzi się z VIII w. Św. Bonifacy, nawracając na chrześcijaństwo
pogańskich Franków, kazał ściąć olbrzymi dąb, któremu oddawano cześć. Upadający dąb
zniszczył wszystkie pobliskie drzewa oprócz małej sosenki. Święty uznał to za znak
niebios, a młode zielone drzewko za symbol Chrystusa i chrześcijaństwa.
Zwyczaj ubierania choinki w znanej formie przyszedł do nas z Niemiec na przełomie
XVIII i XIX w. Zawieszane na drzewku w wigilię ozdoby i smakołyki nie były dobrane
przypadkowo. I tak:
• jabłka symbolizowały zdrowie i urodę,
• orzechy zawijane w złotko miały zapewnić dobrobyt i siły witalne,
• miodowe pierniki - dostatek na przyszły rok,
• opłatek umacniał miłość, zgodę i harmonię w rodzinie,
• łańcuchy wzmacniały rodzinne więzi
• lampki i bombki miały chronić dom od demonów i ludzkiej
nieżyczliwości
• gwiazdka na czubku - to pamiątka gwiazdy betlejemskiej
oraz znak mający pomagać w powrocie członków rodziny
przebywających poza domem,
• dzwonki oznaczały dobre nowiny i radosne
wydarzenia w rodzinie
• aniołki - to opiekunowie domu
Jemioła
Ten stary anglosaski obyczaj znajduje coraz więcej zwolenników
również w naszym kraju. Pod jemiołą zakochani całują się, zwaśnione osoby
łatwiej sie godzą, a zawarta przyjaźń jest trwała. Zgodnie z tradycją
gałązki jemioły zawiesza się nad wigilijnym stołem, najpóźniej przed
pojawieniem się pierwszej gwiazdki, nad drzwiami frontowymi oraz nad
kominkiem lub kuchnią. Wigilijny pęk jemioły należy trzymać przez cały
rok, bo inaczej jej dobroczynna moc zniknie.
Opłatek
Tradycyjnie spożywanie wieczerzy wigilijnej poprzedza dzielenie się białym
opłatkiem, czyli bardzo cienkim, przaśnym (niekwaszonym) chlebem. Ten zwyczaj, zawiera
w sobie bardzo głęboką symbolikę. Najpierw mówi ona o "byciu razem". Zasiadamy do
jednego stołu by świętować przyjście Jezusa, a przecież ludzie poróżnieni i skłóceni ze
sobą nie mogą razem świętować. Przełamany biały opłatek to piękny znak, wyrażający
miłość i jedność zebranych uczestników Wigilii ze wspólnotą Kościoła. Wyraża on też
poświęcenie się i służbę bliźnim. Łączy ze sobą ludzi nawet najbardziej poróżnionych.
Współcześnie praktykuje się też przesyłanie przełamanego opłatka w liście do
najbliższych, z którymi nie możemy się spotkać.
Dzieląc się opłatkiem składamy też sobie
głębokie życzenia płynące z serca. Sam opłatek
przypomina nam o chlebie - darze Boga. Oby tego
chleba nam i naszym bliźnim nigdy nie zabrakło.
Opłatek wigilijny jest dla chrześcijanina przede
wszystkim nawiązaniem do potrzeby spożywania
Chleba biblijnego, z którym utożsamił się sam
Chrystus, czyli do odżywiania się Eucharystycznym
chlebem.
Sam zwyczaj dzielenia się chlebem w postaci opłatka był znany od początków
Kościoła. Nie miał on jednak początkowo żadnego związku z Bożym Narodzenie. Powstał on
w związku ze Mszą św., gdyż kawałki opłatka posyłano tym, którzy nie mogli być na mszy.
Dzielono się nimi wyrażając wzajemną miłość, życzliwość, przynależność do tego samego
lokalnego kościoła. Przesyłali go sobie biskupi, a kapłani wiernym.
Św. Mikołaj i prezenty gwiazdkowe
Zwyczaj obdarowywania dzieci przez św. Mikołaja w noc wigilijną przed Bożym
Narodzeniem przyniesiony został z Niemiec ok. 1840 roku. Według dawnego obyczaju
niemieckiego w noc wigilijną ktoś z dorosłych przebierał się w strój biskupi i rozdawał
prezenty grzecznym dzieciom. O św. Mikołaju, biskupie Miry
w Azji Mniejszej z IV wieku, krążyły bowiem legendy.
Mówiono, że nie tylko roznosi dzieciom miodowe placuszki,
ale i przynosi po kryjomu dziewczętom złote bryły, uwalnia
skazańców, ratuje tonących.
Św. Mikołaj „W dawnej Polsce krążył w asyście dwóch
małych aniołków oraz krzepkiego dziadka wyznaczonego do
wodzenia na łańcuchu diabła, bo on być musiał. Takie
przedziwne grono obchodziło już od rana domy, by
uszczęśliwić dziatwę podarkami (...) Święty Mikołaj, ubrany
po biskupiemu, rozsiadłszy się dostojnie na stołku, urządzał
najpierw examen. Dzieci musiały odmawiać pacierz lub
odpowiadać na pytania z katechizmu. (...) A potem aniołki w komeżkach i z wianuszkami na
głowach podsuwały świętemu koszyki czy ów wór ze wspaniałościami, by miał czym
nagradzać. Chyba, że egzamin ktoś oblał. Wtedy dostawał rózgę (...).” (Józef Szczypka,
„Kalendarz polski”).
Obchody Wigilii w różnych krajach
Wigilia w polskiej obyczajowości jest świętem bardzo rodzinnym, uważanym za
najważniejszy dzień w roku. W wielu krajach nie ma takiego znaczenia. Podobnie jak w
Polsce Wigilię obchodzi się na Litwie, w Czechach i na Słowacji. Nieznany poza Polską (z
wyjątkiem Litwy) jest zwyczaj łamania się opłatkiem. W wielu krajach nie ma postu, ani
Pasterki, jak np. w USA, natomiast w Holandii pasterka jest jedyną mszą w roku, podczas
której kościoły są pełne.
W Wielkiej Brytanii praktycznie Wigilii nie
obchodzi się. W pierwszy dzień Świąt Bożego Narodzenia
charakterystycznym daniem obiadowym jest pieczony
indyk z borówkami.
Wigilii nie ma również w Holandii i coraz częściej w
Belgii, gdzie zamieniana jest na uroczyste śniadanie
świąteczne w restauracji.
We Francji najważniejszy jest obiad świąteczny, z pasztetem z gęsiej lub kaczej
wątróbki, ostrygami i wędzonym łososiem. Powszechnie podczas Wigilii jada się mięso,
zwłaszcza indyka. W Danii podczas Wigilii podaje się pieczoną kaczkę a na zakończenie ryż
z owocami. W Austrii na wigilijnym stole znajduje się karp lub kaczka, zaś w Niemczech
kiełbaski i sałatka kartoflana.
W krajach pozaeuropejskich związanych z katolicyzmem spotyka się rysy
charakterystyczne dla danej kultury. Boliwijczycy w Wigilię święcą własnoręcznie
wykonane figurki. Następnie trwa całonocna zabawa. W
Kolumbii świętuje się już od 8 grudnia, przystrajając krzewy
ozdobami i lampkami. Nie ma wieczerzy, ale po ostatniej
mszy świętuje się przez całą noc. W Meksyku, gdzie święta
są obchodzone w atmosferze religijnej, typowym zwyczajem
jest piniata. Na Filipinach przez cały okres Adwentu zdobi
się domy i ulic i przedstawia się szopkę z udziałem aktorów.
W Kamerunie, gdzie święta przypadają na okres wakacji i
wzmożonych prac polowych, Wigilia jest dniem wolnym; pali
się wówczas ogniska, czyta Biblię i śpiewa pieśni.
Magda Pietrych na podstawie:
http://wigilia.bawi.pl/, http://www.mbkp.info/lit/, http://www.projektszkolny.friko.pl/
ŚWIĄTECZNE PRZYSŁOWIA
W dzień Adama i Ewy daruj
bliźniemu gniewy.
Wigilia jasna, święty Jan ciemny,
obiecują rok przyjemny.
W Boże Narodzenie słonko
świeci, tak i tydzień zleci.
Gdy w Narodzenie Pana pogodnie,
będzie tak cztery tygodnie.
MAŁY KOLĘDOWY ŚPIEWNIK
Bóg Się Rodzi
Anioł pasterzom mówił
Anioł pasterzom mówił:
Chrystus się wam narodził
w Betlejem, nie bardzo podłym
mieście,
narodził się w ubóstwie
Pan waszego stworzenia.
Chcąc się dowiedzieć tego
poselstwa wesołego,
bieżeli do Betlejem skwapliwie,
znaleźli Dziecię w żłobie,
Maryję z Józefem.
Taki Pan chwały wielkiej
uniżył się Wysoki;
pałacu kosztownego żadnego
nie miał zbudowanego
Pan waszego stworzenia.
Słuchajcież Boga Ojca
jako nam Go zaleca:
Ten ci Syn mój najmilszy, jedyny,
wam w raju obiecany,
tego wy słuchajcie.
Cicha Noc
Cicha noc, święta noc!
Pokój niesie ludziom wszem,
a u żłóbka Matka Święta
czuwa sama uśmiechnięta
nad Dzieciątka snem. (2 x )
Cicha noc, święta noc!
Pastuszkowie od swych trzód
biegną wielce zadziwieni
za anielskich głosem pieni,
gdzie się spełnił cud. (2 x )
Cicha noc, święta noc!
Narodzony Boży Syn!
Pan wielkiego majestatu
niesie dziś całemu światu
odpuszczenie win. (2 x )
Bóg się rodzi, moc truchleje,
Pan niebiosów obnażony!
Ogień krzepnie, blask ciemnieje,
ma granice Nieskończony.
Wzgardzony, okryty chwałą,
śmiertelny, Król nad wiekami!
A Słowo Ciałem się stało
i mieszkało między nami.
Cóż masz Niebo nad Ziemiany?
Bóg porzucił szczęście twoje.
Wszedł między lud ukochany,
dzieląc z nim trudy i znoje.
Nie mało cierpiał, nie mało,
żeśmy byli winni sami.
A Słowo...
W nędznej szopie urodzony,
żłób Mu za kolebkę dano;
cóż jest, czym był otoczony?
Bydło, pasterze i siano.
Ubodzy, was to spotkało
witać Go przed bogaczami.
A Słowo...
Potem i króle widziani
cisną się między prostotą,
niosąc dary Panu w dani:
mirrę, kadzidło i złoto.
Bóstwo to razem zmieszało
z wieśniaczymi ofiarami.
A Słowo...
Podnieś rękę, Boże Dziecię,
błogosław Ojczyznę miłą,
w dobrych radach, w dobrym bycie
wspieraj jej siłę swą siłą,
dom nasz i majętność całą
i wszystkie wioski z miastami!
A Słowo...
Wśród nocnej ciszy
Wśród nocnej ciszy głos się rozchodzi:
wstańcie, pasterze, Bóg się wam
rodzi.
Czym prędzej się wybierajcie,
do Betlejem pośpieszajcie
przywitać Pana.
Poszli, znaleźli Dzieciątko w żłobie
z wszystkimi znaki, danymi sobie.
Jako Bogu cześć Mu dali,
a witając zawołali
z wielkiej radości:
Ach witaj, Zbawco, z dawna żądany,
tyle tysięcy lat wyglądany.
Na Ciebie króle, prorocy
czekali, a Tyś tej nocy
nam się objawił.
I my czekamy na Ciebie Pana,
a skoro przyjdziesz na głos kapłana,
Padniemy na twarz przed Tobą,
Wierząc, żeś jest pod osłoną
chleba i wina.
Dlaczego dzisiaj
Dlaczego dzisiaj wśród nocy dnieje
i jako słońce niebo jaśnieje?
Chrystus, Chrystus nam się narodził,
aby nas od piekła oswobodził.
Dlaczego dzisiaj, Boży Aniele,
ogłaszasz ludziom wielkie wesele?
Chrystus, Chrystus...
Czemuż pasterze do szopy śpieszą
i podarunki ze sobą niosą?
Chrystus, Chrystus...
Czemuż wół, osioł społem klękają,
małej Dziecinie pokłon oddają?
Chrystus, Chrystus...
Dlaczego gwiazda nad podziw świeci
i przed Królami tak szybko leci?
Chrystus, Chrystus...
Do szopy hej pasterze
Do szopy, hej pasterze,
do szopy wszyscy wraz,
Syn Boży w żłobie leży,
więc śpieszcie, póki czas!
Śpiewajcie Aniołowie,
pasterze grajcie Mu,
kłaniajcie się Królowie,
nie zbudźcie Go ze snu!
Do szopy, hej pasterze,
do szopy, bo tam cud:
Syn Boży w żłobie leży,
by zbawić ludzki ród.
Śpiewajcie Aniołowie..
Pobiegli pastuszkowie
ze swymi dary tam,
oddali pokłon korny,
bo to ich Bóg i Pan.
Śpiewajcie Aniołowie...
O Boże niepojęty,
któż pojmie miłość Twą?
Na sianie wśród Betlejem
masz tron i służbę swą.
Śpiewajcie Aniołowie...
Padnijmy na kolana,
bo Dziecię to nasz Bóg,
Uczcijmy niebios Pana,
miłości złóżmy dług!
Śpiewajcie Aniołowie..
Jezuniu mój najsłodszy,
oddaję Tobie się,
o skarbie mój najdroższy
racz wziąć na własność mię.
Śpiewajcie Aniołowie..
Lulajże Jezuniu
Lulajże, Jezuniu, moja perełko,
lulaj, ulubione me pieścidełko.
Lulajże, Jezuniu, lulajże, lulaj,
a Ty Go, Matulu, w płaczu utulaj.
Zamknijże znużone płaczem
powieczki,
utulże zemdlone łkaniem wardzeczki.
Lulajże, Jezuniu...
Lulajże, piękniuchny mój aniołeczku,
lulajże, maluchny świata kwiateczku.
Lulajże, Jezuniu...
Lulajże różyczko najozdobniejsza,
lulajże, lilijko najprzyjemniejsza.
Lulajże, Jezuniu...
Lulajże, przyjemna oczom
gwiazdeczko,
lulaj, najśliczniejsze świata słoneczko.
Lulajże, Jezuniu...
Gdy się Chrystus rodzi
Gdy się Chrystus rodzi i na świat przychodzi,
ciemna noc w jasności promienistej brodzi.
Aniołowie się radują,
pod niebiosy wyśpiewują:
Gloria, gloria, gloria in excelsis Deo.
Mówią do pasterzy, którzy trzód swych strzegli,
aby do Betlejem czym prędzej pobiegli,
bo się narodził Zbawiciel,
wszego świata Odkupiciel.
Gloria...
O niebieskie duchy i posłowie nieba,
powiedzcież wyraźniej, co nam czynić trzeba;
bo my nic nie pojmujemy,
ledwo od strachu żyjemy.
Gloria...
Idźcie do Betlejem, gdzie Dziecię zrodzone,
w pieluszki powite, w żłobie położone.
Oddajcie mu pokłon boski,
On osłodzi wasze troski.
Gloria...
Matuniu kochana, już odchodzimy,
małemu Dzieciątku przyśpiewujemy.
Lulajże, Jezuniu...
Cyt cyt cyt, już zaśnie małe
Dzieciątko,
patrz jeno, jak to śpi niby kurczątko.
Lulajże, Jezuniu...
Cyt cyt cyt, wszyscy się spać
zabierajcie,
mojego Dzieciątka nie przebudzajcie.
Lulajże, Jezuniu...
Jezus Malusieńki
Jezus Malusieńki
leży nagusieńki,
płacze z zimna, nie dała Mu
Matula sukienki.
Bo uboga była,
rąbek z głowy zdjęła,
w który Dziecię uwinąwszy,
siankiem Je okryła.
Nie ma kolebeczki,
ani poduszeczki,
we żłobie Mu położyła
siana pod główeczki.
Dziecina się kwili,
Matusieńka li li,
w nóżki zimno, żłóbek twardy,
stajenka się chyli.
Pobrano z: http://koledy.pl/koledy/54
Opracowała Agnieszka Aniśko
Pokłon oddawajmy,
Bogiem je wyznajmy
to Dzieciątko ubożuchne
ludziom ogłaszajmy.
Karp wigilijny pieczony
duży karp,
2 łyżeczki masła,
cebula,
10 dag. pieczarek,
sól, pieprz,
zielona pietruszka.
Sprawionego karpia wraz z głową dokładnie opłukać, natrzeć solą i odstawić na 2-3 godziny.
Następnie obłożyć go obraną i pokrojoną w krążki cebulą. Naczynie do pieczenia
wysmarować dość grubo tłuszczem. Ułożyć karpia, napełniając mu brzuch drobno pokrojoną
cebulą i pieczarkami skropionymi tłuszczem. Posmarować masłem i wstawić do nagrzanego
piekarnika. Piec około 40-50 minut. Po upieczeniu przybrać zieloną pietruszką i struganym
chrzanem.
Smacznego!
Przepis udostępniła nam Pani Ewa Daszuta
Z życia szkoły
Mistrzostwa w siatkówce
Uczniowie naszej szkoły idą śladami naszej drużyny narodowej. W mistrzostwach
powiatu sokólskiego szkół podstawowych w piłce siatkowej 14.11.2011r. w Szkole
Podstawowej nr 1 wystartowało 5 zespołów. Były to drużyny z Kamionki, Dąbrowy
Białostockiej, Malawicz, Szkoły Podstawowej Nr 1 w Sokółce, ZSI w Sokółce. Przegraliśmy
tylko z zespołem z Dąbrowy.
Oto wyniki spotkań :
ZSI – Dąbrowa B. 1:2
ZSI – Malawicze 2:0
ZSI – Kamionka 2:0
ZSI – SP 1 2:1
Ostatni mecz decydował o wszystkim, wygrana 2:1 pozwoliła
awansować do następnego etapu (grupa północ). 14.12. 2011r.
startujemy w drugiej grupie teoretycznie lepszymi zespołami.
Wyjazd do teatru ROMA
24 października uczniowie
Zespołu Szkół Integracyjnych w
Sokółce
pojechali
do
teatru
muzycznego ROMA w Warszawie na
spektakl Les Miserables. Spektakl
powstał na motywach powieści
Wiktora Hugo NĘDZNICY.
Musical trwał ponad 3 godziny.
Była to historia życia pewnego
JEANA VALJEANA, który po
ucieczce z więzienia przechodzi wewnętrzną przemianę, prowadzi ustatkowane życie jako
burmistrz miasta. Mimo to do końca życia jest ścigany przez inspektora Javerta. W
przedstawieniu był też wątek romantyczny – miłość rewolucjonisty i przybranej córki
JEANA – Cozety.
Spektakl do chwili obecnej był wystawiany w 43 krajach i 292 miastach. Powstały 22
wersje językowe. Łączna ilość profesjonalnych spektakli przekroczyła 38 000, obejrzało
je ponad 55 milionów widzów.
Moim zdaniem spektakl był bardzo ciekawy. Pierwszy raz tak dobrze się bawiłam
jednocześnie ucząc się historii. Ponadto scenografia była imponująca. Budynki wyglądały
bardzo wiarygodnie,
zwłaszcza karczma i
barykada na ulicach
Paryża.
Podczas
spektaklu
były
wykorzystane różne
rekwizyty np. broń.
Podczas
scen
strzelania
towarzyszyły
nam
efekty świetlne i
dźwiękowe. To był
najciekawszy
spektakl w moim
życiu.
Aleksandra Mackiewicz
WYNIKI KONKURSÓW PRZEDMIOTOWYCH
Awans do etapu rejonowego uzyskali:
Przedmiot
Język polski
Szkoła podstawowa
Gimnazjum
Ula Komła VI c
Ola Mackiewicz VI b
Przyroda/Biologia
Historia
Ola Mackiewicz VI b
Kamila Rakieć III b
Daniel Rakieć VI a
Łukasz Żemajduk III a
Adam Szymborewicz VI a
Piotr Bohdan III a
Alicja Nierod VI c
Magda Akimowicz IIa
Maciek Konrad Górzyński VI a
Jola Pietrasz III b
Ula Makal VI c
Ola Szczebiot III b
Dawid Karpowicz VI c
Natalia Woronowicz II a
Karolina Steckiewicz VI b
Kamil Kudaszewicz II a
Ewa Płonowska II a
Mateusz Daszuta II b
Tomek Horsztyński III a
Michał Pietrasz I a
Chemia
Łukasz Żemajduk III a
Geografia
Natalia Onyszkiewicz III b
Jola Pietrasz III b
Kamila Rakieć III b
Język angielski
Kewin Buraczyk VI a
Piotr Ryszkiewicz I b
Ola Giba VI b
Łukasz Żemajduk III a
Matematyka
Paweł Pyłko III a
Łukasz Żemajduk III a
Jacek Andrzejewski III b
Język rosyjski
Justyna Horczak III a
Magda Nowosada III b
Kamila Rakieć III b
Fizyka
Łukasz Żemajduk III a
Paweł Pyłko III a
Piotr Bohdan III a
GRATULUJEMY !
Redakcja:
Agnieszka A., Marta B., Ala D., Ola G., Emilka K., Ola M., Patrycja P., Karolina S.,
Ewa Ż., Ola J., Maciek N., Magda P., Gabrysia G.
Uczniowie biorą udział w realizacji projektu "Skłodowska - Curie"
współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu
Społecznego

Podobne dokumenty