pełne wydanie - Rynek Instalacyjny

Transkrypt

termomodernizacja obiektów zabytkowych
systemy klimatyzacji
data center
pompy ciepła w starych
i nowych budynkach
10/2016
rok XXIV
Cena 15,50 zł (5% VAT)
ISSN 1230-9540
SKANUJ KOD
APLIKACJĄ
Indeks 344079
I ZOBACZ WIĘCEJ!
Nakład 10 tys. egz.
zdalny odczyt urządzeń
pomiarowych
GRUPA
WWW.RYNEKINSTALACYJNY.PL
REKLAMA
OXeN
- wentylacja bezkanałowa z odzyskiem ciepła
OXeN zapewnia wentylację nawiewnowywiewną obiektów różnych gałęzi
przemysłu oraz użyteczności publicznej
jak magazyny, sklepy czy hale
produkcyjne.
Jednostka nie wymaga prowadzenia
jakichkolwiek dodatkowych kanałów
rozprowadzających powietrze, ani
montażu specjalistycznej automatyki.
To urządzenie kompaktowe od razu
gotowe do pracy.
Wysoka sprawność odzysku ciepła
wpływa na zmniejszenie kosztów
ogrzewania budynku.
OXeN to proste rozwiązanie
zapewniające odpowiednią
jakość powietrza w budynku przy
minimalnych kosztach inwestycyjnych
i eksploatacyjnych.
Zalety
jednostki
wentylacyjnej
OXeN:
bezkanałowa
= łatwość
montażu
2014
niski koszt
inwestycyjny
urządzenie
kompaktowe
(plug&play)
proste
sterowanie
www.flowair.com
MIESIĘCZNIK
INFORMACYJNO-TECHNICZNY
ISSN 1230-9540, nakład 10 000
GRUPA
Wydawca
Grupa MEDIUM
www.medium.media.pl
Adres redakcji
04-112 Warszawa, ul. Karczewska 18
tel./faks 22 512 60 75
e-mail: [email protected]
www.rynekinstalacyjny.pl
Redaktor naczelny
Waldemar Joniec, tel. 502 042 518
[email protected]
Sekretarz redakcji
Agnieszka Orysiak, tel. 600 050 378
[email protected]
Redaktor portalu internetowego
Katarzyna Rybka
[email protected]
Redakcja
Jerzy Kosieradzki (red. tematyczny),
Joanna Korpysz-Drzazga (red. językowy),
Jacek Sawicki (red. tematyczny), Bogusława
Wiewiórowska‑Paradowska (red. tematyczny)
Reklama i marketing
tel./faks 22 810 28 14, 512 60 70
Dyrektor biura reklamy i marketingu
Joanna Grabek, [email protected]
Specjalista ds. reklamy w RI
Ewa Zgutka, [email protected]
Kierownik ds. promocji
Marta Lesner-Wirkus, [email protected]
Kolportaż i prenumerata
tel./faks 22 512 60 74, 810 21 24
Specjalista ds. prenumeraty
Joanna Wątor, [email protected]
Prenumerata realizowana przez RUCH S.A.
Zamówienia na prenumeratę w wersji papierowej
i na e-wydania można składać bezpośrednio na stronie
www.prenumerata.ruch.com.pl. Ewentualne pytania prosimy
kierować na adres e-mail: [email protected]
lub kontaktując się z Telefonicznym Biurem Obsługi Klienta
pod numerem: 801 800 803 lub 22 717 59 59 – czynne
w godzinach 7.00 – 18.00. Koszt połączenia wg taryfy
operatora.
N
abiera tempa proces ratyfikacji
porozumienia paryskiego. UE postanowiła
nie czekać na kraje maruderów i posłowie
Parlamentu Europejskiego opowiedzieli się za
przyjęciem porozumienia, którego celem jest
walka ze zmianami klimatu. Tym samym
porozumienie weszło w życie, gdyż ratyfikowały
go państwa odpowiadające łącznie za ponad
55% globalnej emisji. Wcześniej ratyfikowały go najwięksi emitenci CO2 – USA i Chiny.
Oznacza to, że sygnatariusze będą podejmować działania zmierzające do utrzymania
wzrostu średnich temperatur na poziomie nie większym niż 2°C w stosunku do epoki
przedindustrialnej. Będą zatem wdrażane programy ograniczania emisji
w budownictwie, energetyce i transporcie. Działania te są rozłożone na dekady, ale będą
rewidowane i wzmacniane co 5 lat.
W UE trwają prace nad tym, jak skutecznie osiągnąć cele zmniejszenia emisji
dwutlenku węgla. Bruksela przygląda się m.in. dyrektywie w sprawie charakterystyki
energetycznej budynków i zamierza z niej uczynić bardziej skuteczne narzędzie do
zbierania wiarygodnych danych na temat wydajności energetycznej, tak aby mogli
z nich efektywnie korzystać decydenci przy tworzeniu nowych wymagań, żeby
zachęcała projektantów do tworzenia lepszych rozwiązań i była pomocna dla
inwestorów i zarządców. Zmiany mają tak umocować świadectwa charakterystyki
energetycznej, żeby były one wiarygodnym i skutecznym narzędziem na rynku
budowlanym. Mają też zapewnić utworzenie baz danych jako narzędzi wspierania
procesu decyzyjnego podczas budowy i remontów, wskazywania na słabości i atuty
różnych rozwiązań oraz weryfikacji zastosowanych technologii.
Te działania na szczeblu globalnym i Wspólnoty będą miały wpływ nie tylko
na nasze budownictwo, ale też na plany rozwoju energetyki i ogrzewnictwa
oraz przemysłu. W komunikacji rząd dostrzegł szansę i prognozuje, że szybko
przesiądziemy się do samochodów elektrycznych. W podwrocławskich Kobierzycach
LG Chem buduje fabrykę baterii do samochodów elektrycznych, które mogą być
stosowane także jako magazyny energii z OZE. Baterie będą produkowane już
za 2 lata dla dużych europejskich koncernów samochodowych. Ale czy te
samochody będą jeździć po polskich drogach?
Druk
Zakłady Graficzne TAURUS
Wielu upatrywało szansy dla Polski w planie Junckera, czyli pobudzeniu inwestycji
w europejską gospodarkę. Jednak 92% wartości wszystkich udzielonych do tej pory
gwarancji przypada na kraje starej unijnej piętnastki. Blisko 20% projektów
przygotowanych przez nasz rząd dotyczy inwestycji węglowych spółek
energetycznych oraz inwestycji hydrotechnicznych na Wiśle i Odrze, a to stoi
w sprzeczności z unijną polityką klimatyczną i przepisami ochrony środowiska.
Celem programu Junckera jest wzmacnianie innowacyjności i przestawianie
europejskiej gospodarki na OZE i wzrost efektywności energetycznej...
Redakcja zastrzega sobie prawo do adiustacji
tekstów i nie zwraca materiałów niezamówionych.
Za treść ogłoszeń redakcja ponosi odpowiedzialność
w granicach wskazanych w ust. 2 art. 42 ustawy
Prawo prasowe. Redakcja ma prawo odmówić
publikacji bez podania przyczyn.
Wszelkie prawa zastrzeżone © by Grupa MEDIUM.
Rozpowszechnianie opublikowanych materiałów
bez zgody wydawcy jest zabronione.
Wersja pierwotna czasopisma – papierowa.
W Polsce dwie trzecie zabytkowych nieruchomości wymaga renowacji. Spora część
obiektów zabytkowych to po prostu domy mieszkalne, które nie znajdą tak szybko
inwestora jak pałace i dworki. Są miasta, w których rewitalizacji trzeba poddać całe
kwartały. Koszty remontu starych budynków w celu dostosowania ich do
aktualnych standardów są wyższe o 20–50% niż wybudowania nowych obiektów.
Do każdego budynku trzeba podejść indywidualnie, wymaga to bardzo starannego
wyboru technologii i materiałów. Na kolejnych stronach piszemy, jak sobie radzić
z takimi problemami w zakresie izolacji i instalacji.
Administracja
Danuta Ciecierska (HR), Maria Królak (księgowość)
Skład, łamanie
[email protected]
Za publikację w „Rynku Instalacyjnym” MNiSW
przyznaje jednostkom naukowym 6 punktów
Wskazówki dla autorów, procedura
recenzowania i lista recenzentów artykułów
na www.rynekinstalacyjny.pl/redakcja
Grupa MEDIUM
jest członkiem Izby Wydawców Prasy
Nowe wentylatory marki HAVACO
Wentylatory kanałowe
ICM
Wentylatory łazienkowe
COMO Silent, COMO Design
Wirnik diagonalny z wyprolowanymi kierownicami powietrza • niskie zużycie energii • niski
poziom hałasu • łożyska kulkowe • modułowa
budowa • średnice od 100 do 315 mm • wydajności od 200 do 2200 m3/h
Dedykowane do małych i średnich pomieszczeń • niskie zużycie energii • niski poziom
hałasu • łożyska kulkowe • dostępna wersja
z opóźnieniem czasowym • średnice od 100
do 150 mm • wydajności od 83 do 253 m3/h
Wentylatory kanałowe
ICMsilent
Wentylator łazienkowy
VERTIGO
Perforowane wnętrze obudowy oraz podwójna
warstwa materiału dźwiękochłonnego • zintegrowana przepustnica zwrotna • łożyska
kulkowe • średnice: 150, 160, 200 mm • wydajność: 500 i 840 m3/h
Dedykowane do małych i średnich pomieszczeń• wysoki spręż dyspozycyjny • niski poziom hałasu• zintegrowana klapa zwrotna i ltr
Bardzo dobre parametry techniczne
Konkurencyjne ceny
Korzystne warunki dla instalatorów
Dostępne z magazynu
Wyłączny przedstawiciel na terenie Polski:
Ventia Sp. z o.o.
tel.: (+48 22) 841 11 65
ul. Działkowa 121A
02-234 Warszawa
fax: (+48 22) 841 10 98
www.ventia.pl
SPIS TREŚCI
AKTUALNOŚCI
15-lecie IEO. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Deweloperski Ranking Banków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Praktyki zakupowe instalatorów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Tadmar rozdaje junaki. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Giełda Towarowa Grupy Instal-Konsorcjum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Danfoss w Polsce ma 25 lat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Viega – connected in quality. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Studenci badają środowisko Borów Tucholskich. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Ford Transit Courier. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Wzorcowe mieszkanie dla seniora. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Dachologia w Sądzie Najwyższym w Warszawie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Zapraszamy na targi i konferencje. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Nowości w technice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
ENERGIA
Pompy ciepła w obiektach zabytkowych, termomodernizowanych i nowoczesnych,
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Waldemar Joniec. .
Wpływ warunków klimatycznych i obciążenia cieplnego budynku na efektywność
energetyczną pomp ciepła powietrze/woda z płynną regulacją mocy
Krzysztof Piechurski, Małgorzata Szulgowska-Zgrzywa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Kontrola pracy kotłów grzewczych. Jak wybrać odpowiednie przyrządy pomiarowe?. . . . . . 28
Termomodernizacja zabytkowych kamienic, Michał Drozdowicz, Marta Laska . . . . . . . . . . . . . . . . 30
Izolacje akustyczne rur kanalizacji deszczowej i sanitarnej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
Izolacje techniczne w obiektach zabytkowych, Artur Miros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Izolacja urządzeń wyposażenia budynków mieszkalnych oraz użyteczności publicznej. . . . . . 40
Efektywna wymiana ciepła i chłodu – wymienniki płytowe, Waldemar Joniec. . . . . . . . . . . . . . 41
POWIETRZE
Nowoczesne chłodzenie serwerowni i data center, Katarzyna Rybka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
Szafy klimatyzacyjne – zestawienie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45
Dobór obliczeniowych parametrów powietrza zewnętrznego oraz jego wpływ
na projektowane wydajności urządzeń na przykładzie chłodnicy powietrza
Dariusz Obracaj, Marek Korzec, Sebastian Sas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Wentylacja bezkanałowa z odzyskiem ciepła – OxeN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
Wymiarowanie instalacji do odzysku ciepła przegrzania i skraplania ze sprężarkowych
agregatów chłodniczych, Bartłomiej Adamski. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
WODA
Niezawodność marki Kessel w nowym pomporozdrabniaczu Minilift F. . . . . . . . . . . . . . . . . 64
Systemy zdalnego odczytu mediów komunalnych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
Systemy zdalnego odczytu urządzeń pomiarowych – zestawienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
Czynniki wpływające na przebieg i wyniki hydraulicznej próby szczelności sieci
hydrantowych, Piotr Jadwiszczak, Marek Sidorczyk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
INFORMATOR
Skorzystaj ze szkoleń ��78
Katalog firm ��78
Gdzie nas znaleźć ��80
Indeks firm ��82
6
październik 2016
rynekinstalacyjny.pl
AKTUALNOŚCI
15-lecie IEO
I
nstytut Energetyki Odnawialnej świętował jubileusz 15-lecia 7 września 2016 r. na Zamku Ujazdowskim w Warszawie. Spotkanie
poprowadził Grzegorz Wiśniewski, jeden z założycieli i prezes zarządu IEO, a wzięło w nim
udział liczne grono przyjaciół i sympatyków Instytutu, w tym reprezentanci urzędów oraz organizacji i stowarzyszeń związanych z energetyką odnawialną i ochroną środowiska.
G. Wiśniewski nie ukrywał, że obecnie mamy w Polsce trudny czas dla OZE i konieczne
jest szukanie nowych rozwiązań. Przypomniał,
że historia powstania IEO związana jest z procesem akcesji Polski do UE. W 1997 r. Komisja Europejska wydała Białą Księgę „Energia dla przyszłości: odnawialne źródła energii”
– pierwszy samodzielny dokument dot. OZE.
Dokument ten zakładał, że do 2010 r. członkowie UE uzyskają 12-proc. udział energii ze
źródeł odnawialnych w swoich bilansach paliwowo-energetycznych. Komisja stworzyła wtedy Europejskie Centrum Energii Odnawialnej
(EC BREC), którym zarządzała bezpośrednio
w Polsce przez 3 lata. Następnie EC BREC zostało „przeniesione” do państwowego Instytutu Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji
Rolnictwa (IBMER). Z inicjatywy EC BREC po-
Fot. IEO
Prof. Maciej Nowicki pogratulował Grzegorzowi
Wiśniewskiemu i Zespołowi IEO uporu
i niezależności politycznej i życzył, aby wreszcie
nastały dobre czasy dla OZE
Fot. IEO
wstała i została uchwalona przez rząd i sejm
„Strategia rozwoju energetyki odnawialnej”
z wyznaczonymi celami OZE dla Polski na rok
2010. Po wypełnieniu przez EC BREC zasadniczego zadania w 2001 roku powstał Instytut Energetyki Odnawialnej jako spółka pracownicza non profit.
W wystąpieniach gości powtarzano, że
przez te 15 lat IEO wspierało merytorycznie
zarówno urzędy, jak i organizacje, i było inicjatorem dyskusji nt. energetyki odnawialnej, potrzeby wdrażania stabilnych ram prawnych i ekonomicznych jej rozwoju i upatrywania w niej szansy na rozwój kraju, a nie tylko
spełniania minimalnych zobowiązań unijnych.
Goście wskazywali, że ta praca zaowocowała m.in. tym, iż coraz więcej Polaków uważa,
że OZE są lepszym rozwiązaniem niż paliwa
kopalne. Deklarowali także dalszą współpracę
z IEO i sektorem energetyki odnawialnej oraz
efektywności energetycznej.
Na zakończenie części oficjalnej spotkania
Grzegorz Wiśniewski podziękował wszystkim
przybyłym i w wyrazie wdzięczności podarował każdemu książkę Naomi Klein „Kapitalizm
kontra klimat”.
Waldemar Joniec
Deweloperski
Ranking Banków
W
Zamów
TERMINARZ
INSTALACYJNY
2017
Więcej:
promocja
www.rynekinstalacyjny.pl
8
tel. 22 512 60 74
[email protected]
październik 2016
XI edycji Rankingu Banków prowadzonego przez Polski Związek Firm Deweloperskich za najlepszych partnerów deweloperzy uznali Getin Noble Bank, Grupę mBank
oraz doceniony głównie przez mniejszych inwestorów Bank Polskiej Spółdzielczości.
Getin Noble Bank czwarty rok z rzędu uzyskał najwyższe noty badanych. Jego udział
w liczbie kredytów udzielonych ankietowanym deweloperom wyniósł 23%. Bank ten
specjalizuje się w finansowaniu dużych przedsięwzięć realizowanych w metropoliach, gwarantujących wysoką stopę zwrotu z inwestycji. Deweloperzy doceniają bank za elastyczność i doświadczenie we współpracy z branżą.
Na drugim miejscu w ogólnej klasyfikacji znalazła się Grupa mBank, która utrzymała swoją pozycję na podium. Grupa ta nie
zmiennie cieszy się dużym zaufaniem deweloperów.
Trzecie miejsce zajął dotąd praktycznie
niezauważalny w zestawieniu Bank Polskiej
Spółdzielczości, zrzeszający banki spółdzielcze. Zdecydowało o tym uznanie wśród mniej-
szych firm deweloperskich – za dobrą współpracę w trakcie realizacji projektu i elastyczne
podejście do specyfiki poszczególnych rynków.
Aż 98% ankietowanych firm z PZFD korzystało w ubiegłym roku z finansowania zewnętrznego przy realizacji projektów mieszkaniowych. Z zebranych danych wynika, że
jakość usług bankowych świadczonych deweloperom jest na bardzo wyrównanym poziomie. Banki wykazują się dużą elastycznością
przy obsłudze kredytów inwestycyjnych, przy
jednoczesnym wzroście liczby udzielanych
kredytów. Widoczna jest poprawa w kwestii
partnerskiego podejścia banków do deweloperów – skrócił się czas oczekiwania na decyzję
co do kredytowania i do rzadkości należą sytuacje, by deweloper czekał na decyzję dłużej
niż 4 miesiące. Także zgodność wstępnych deklaracji z faktycznymi procedurami utrzymuje
się na stabilnym poziomie.
Wyniki rankingu pokazują, że rośnie konkurencja między bankami, co motywuje je do
utrzymywania wysokiej jakości usług świadczonych dla sektora deweloperskiego.
wj
AKTUALNOŚCI
Praktyki zakupowe
instalatorów
N
ajnowszy raport Instytutu Keralla Research na temat praktyk zakupowych instalatorów wskazuje, że montujący pompy ciepła zdecydowanie częściej niż inni fachowcy
uczestniczą w szkoleniach i targach branżowych oraz oczekują doradztwa. Kolejny ważny wniosek to fakt, że są oni mało lojalni wobec marek.
Instalatorzy montujący pompy ciepła
to grupa zawodowa zdecydowanie bardziej
skłonna do zwiększania swojej wiedzy niż inni fachowcy. Większość instalatorów zajmujących się instalacją pomp ciepła uczestniczy w szkoleniach, a ponad połowa badanych
(54,3%) deklaruje, że bierze udział w specjalistycznych targach (np. Budma, Renexpo, Enex). Przy zakupie pomp ciepła zdecydowana większość z nich bierze pod uwagę opinię sprzedawcy, co nie jest regułą na
rynkach B2B. Wskazują oni, że podczas wyboru pomp i zakupu brakuje im pogłębionego doradztwa, ponieważ sprzedawcy nie zawsze są w stanie odpowiedzieć na wszystkie
pytania.
Dla instalatorów najważniejsza jest jakość
montowanych pomp oraz rur i łączników. Mając do wyboru szeroką ofertę na rynku pomp
ciepła, nie są zbyt lojalni wobec jednej marki
i 89% instalatorów jest gotowa zastąpić najczęściej montowaną markę inną. W segmencie rur i łączników w ogóle nie można mówić
o lojalności względem producentów.
Z danych wynika, że instalatorzy o nowych
produktach najczęściej dowiadują się na szkoleniach i w hurtowniach. Wiedzę o nowościach ok. 19% badanych czerpie z internetu,
lecz są to instalatorzy pracujący nie dłużej niż
kilka lat w branży. Z tej formy korzystają zatem
młodzi profesjonaliści i ma miejsce stopniowa
wymiana pokoleniowa. Autorzy raportu wskazują, że zmienia się także postawa klientów
polskich instalatorów – szukają oni coraz bardziej oszczędnego ogrzewania i chętniej sięgają po nowoczesne rozwiązania. Głównym kanałem sprzedaży pomp ciepła, rur oraz łączników są hurtownie.
Źródło: raport „Instalator techniki grzewczej o markach
dla profesjonalistów” Instytutu Keralla Research
Tadmar
rozdaje junaki
hurtowniach Tadmar na instalatorów czekają 54 motocykle Junak M12. Za każde 1000 zł
wydane na promocyjne produkty instalator otrzymuje jedną szansę zdobycia motocykla.
Uczestnik loterii wskazuje jedną z 54 hurtowni firmy Tadmar i do niej będą przypisane jego szanse, niezależnie od miejsca złożenia zamówienia. Szanse można gromadzić do 4 grudnia 2016.
12 grudnia z każdej hurtowni wylosowany zostanie jeden laureat.
Tadmar działa na rynku hurtowym ponad 25 lat. Obecnie jest częścią grupy Saint-Gobain w Polsce. W planach ma m.in. uruchomienie działu projektowego, rozbudowę ekspozycji łazienkowych i poszerzenie asortymentu w niektórych obszarach, a także uruchomienie programu kojarzenia instalatora z klientem końcowym i inwestorem. loteriatadmar.pl
reklama
W
październik 2016
9
AKTUALNOŚCI
Giełda Towarowa
Grupy Instal-Konsorcjum
W
zapoznania się z najnowszymi rozwiązaniami
technicznymi. Doradcy techniczni producentów urządzeń służyli pomocą na miejscu i zawierali nowe kontakty z instalatorami i serwisantami.
Giełdę odwiedziło ponad 2300 uczestników. Przygotowano dla nich szereg atrakcji
i wydarzeń towarzyszących – konkursy, występy i biesiady. W Wielkiej Loterii Instal-Konsorcjum wszyscy uczestnicy, którzy w danym
dniu Giełdy dokonali zakupu pakietów giełdowych o wartości min. 12 000 zł netto, mieli
szansę wygrania samochodu Ford Transit Connect L2 z klimatyzacją i zestawem głośnomówiącym. Każdego dnia na zwycięzców czekał
Ford Transit: laureatem pierwszego dnia był
klient firmy Sanet z Gdyni, drugiego dnia firmy Eko-Instal z Bydgoszczy, a trzeciego klient
firmy Tech-Gaz z Łodzi.
wj
reklama
ramach obchodów 20-lecia działalności
Grupa Instal-Konsorcjum zorganizowała
I Giełdę Towarową – trzydniową prestiżową imprezę targowo-handlową dla kluczowych klientów hurtowni Instal-Konsorcjum z całej Polski.
Od 7 do 9 września w Hali EXPO w Łodzi swoje produkty i oferty prezentowało ponad 80 producentów współpracujących z Grupą. Przygotowali oni dla instalatorów – klientów hurtowni
nowe oferty z zakresu innowacyjnych rozwiązań techniki grzewczej, instalacyjnej i sanitarnej oraz odnawialnych źródeł energii.
Podczas Giełdy można było się spotkać
z przedstawicielami największych producentów i dystrybutorów w branży i kupić ich towary na wyjątkowo atrakcyjnych warunkach.
Wielu wystawców zaplanowało w trakcie tego wydarzenia premiery swoich produktów,
dzięki czemu odwiedzający mieli możliwość
10
październik 2016
AKTUALNOŚCI
Danfoss w Polsce ma 25 lat
Z
okazji 25-lecia działalności firmy Danfoss w Polsce 23 września 2016 r. w zabytkowym Forcie Legionów Cytadeli Warszawskiej odbyła się uroczysta gala. Na uroczystości gościli kluczowi klienci, interesariusze
i przedstawiciele samorządów oraz zarząd firmy Danfoss. 25 firm otrzymało jubileuszowe
wyróżnienia za najwyższe obroty z wykorzystaniem produktów Danfoss w ciągu ostatniego ćwierćwiecza.
naturalne – globalnie inwestuje ona w innowacje ok. 1 mld zł, co stanowi 4% jej przychodów. W ciągu ostatnich 25 lat Danfoss zainwestował w Polsce ok. 800 mln zł w fabryki
oraz działalność rozwojowo-badawczą. Inwestycje w polskie fabryki, które obejmowały
również ich modernizację i optymalizację systemów kontrolujących wentylację, ogrzewanie i chłodzenie, wpłynęły na poprawę efektywności energetycznej.
Danfoss był jedną z pierwszych firm zagranicznych, które po transformacji ustrojowej rozpoczęły działalność produkcyjną w Polsce. Obecnie ma cztery zakłady produkcyjne:
w Grodzisku Mazowieckim pod Warszawą, Tuchomiu pod Gdańskiem, Wrocławiu oraz Bielanach Wrocławskich i zatrudnia w Polsce ok.
1400 pracowników. Wielkość corocznej sprzedaży klasyfikuje firmę w rankingach 500 największych przedsiębiorstw. Polska należy do
15 największych rynków rozwojowych Danfoss. Ważnymi elementami strategii firmy są
zrównoważony rozwój i troska o środowisko
Adam Jędrzejczak, prezes zarządu i dyrektor generalny Danfoss Poland, prezydent Regionu Europy Wschodniej, zapewnia: W dalszym
ciągu będziemy koncentrować się na rozwoju
rozwiązań zwiększających efektywność energetyczną oraz zmniejszających emisję CO2.
Wpłynie to w znaczący sposób na poprawę jakości powietrza, którym oddychamy, czyli naszego zdrowia. Przyniesie korzyści społeczne
poprzez skuteczną walkę z ubóstwem energetycznym oraz spowoduje zwiększenie nowych
miejsc pracy, zarówno w naszych zakładach,
jak i u kooperujących z nami firm.
red.
reklama
Fot. Danfoss
październik 2016
11
AKTUALNOŚCI
Viega – connected in quality
T
o hasło międzynarodowej kampanii wizerunkowej firmy Viega. Odnosi się ono nie
tylko do obecnych produktów, ale też do historii rodzinnego przedsiębiorstwa rozwijanego przez kolejne pokolenia. Dziś jest jednym
z największych dostawców na świecie w swojej branży. Początki to 1899 rok i wąska oferta armatury przeznaczonej na lokalny rynek
w okolicach miasta Attendorn w Niemczech.
Dzisiaj firma ma dziewięć zakładów produkcyj-
nych na całym świecie, zatrudnia ponad 4000
osób. Asortyment Viega obejmuje ok. 17 tys.
produktów, które znajdują zastosowanie w instalacjach domowych, jak również w instalacjach przemysłowych i przemyśle okrętowym.
Motorem tego rozwoju było zawsze dążenie do
innowacyjności – Viega wprowadziła na rynek
takie kamienie milowe w technice instalacyjnej, jak np. połączenia zaprasowywane do rur
miedzianych czy kształtki z profilem bezpieczeństwa SC-Contur.
Viega inwestuje nie tylko w ciągłe badania i rozwój oraz nowoczesne linie produkcyjne, ale także stale rozbudowuje swój zespół
ludzi odpowiedzialnych za sprzedaż i serwis.
Zapewniają oni fachowe wsparcie partnerom
biznesowym od strony handlowej i projektowej. Grupa Viega ma 15 centrów szkoleniowych w rożnych krajach na całym świecie.
W ramach rozpoczętej we wrześniu kampanii w mediach branżowych firma wskazuje na
międzynarodowe projekty referencyjne, które
potwierdzają jakość rozwiązań i uznanie marki na całym świecie. mat. Viega
Studenci badają
środowisko Borów Tucholskich
O
d 2 do 6 września 2016 r. w Ośrodku
Rehabilitacji i Wypoczynku „Perła Borów” w Tleniu odbyła się trzecia edycja obozu naukowego zorganizowanego przez Wyższą
Szkołę Zarządzania Środowiskiem w Tucholi.
W obozie uczestniczyli studenci kierunków inżynieria środowiska z: WSZŚ w Tucholi, Politechniki Krakowskiej, Politechniki Koszalińskiej, Politechniki Gdańskiej oraz Politechniki Częstochowskiej, a także ochrony
środowiska Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
w Toruniu i studenci z zagranicznych uczelni partnerskich – Baszkirskiego Państwowego
Uniwersytetu Rolniczego w Ufie, Lwowskiego
Uniwersytetu Narodowego im. Iwana Franki
oraz Białoruskiego Narodowego Uniwersytetu
Technicznego w Mińsku. Tradycyjnie w obozie wzięli udział również uczniowie szkół ponadgimnazjalnych – laureaci organizowanego przez WSZŚ w Tucholi IV Ogólnopolskiego
Turnieju Szkół EKO. Nagrody dla zwycięzców
ufundowała firma Makita – partner strategiczny uczelni.
12
październik 2016
Celem naukowym obozu było przeprowadzenie badań jakości wód jezior i rzek zlokalizowanych w okolicy miejscowości Tleń i określenie na tej podstawie cywilizacyjnego wpływu miejscowości na środowisko naturalne.
Program badań obejmował pobranie próbek
wody z wytypowanych miejsc oraz przeprowadzenie ich analiz fizykochemicznych. Badania zostały wykonane w laboratorium dydaktyczno-badawczym chemicznej analizy wód
i gleb stanowiącym wyposażenie Katedry Chemii Środowiska i Bioanalityki Wydziału Chemii
Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Laboratorium zostało udostępnione specjalnie
na potrzeby obozu naukowego jako wkład organizacyjny UMK.
Wyniki uzyskane w trakcie badań studenci
i uczniowie przedstawili w formie referatu na
odbywającej się w Tleniu równolegle do obozu naukowego VI Ogólnopolskiej Konferencji
Naukowo-Technicznej „Ogrzewanie i wentylacja w przemyśle i rolnictwie”. Obóz zakończył
się pełnym sukcesem, tzn. osiągnięte zosta-
ły wszystkie cele badawcze, których realizacja odbyła się z aktywnym udziałem i zaangażowaniem wszystkich uczestników. Wygłoszony referat spotkał się z uznaniem słuchaczy,
a liczne pytania z sali dowiodły, że treść prezentacji zainteresowała obecnych. Wyniki badań zostaną także opublikowane w formie artykułu naukowego.
Podobnie jak w latach ubiegłych, także tegoroczna edycja przebiegała w bardzo dobrej
atmosferze, której efektem było nawiązanie
wielu nowych znajomości na gruncie naukowym i towarzyskim. Sprzyjały temu towarzyszące obozowi atrakcje pozanaukowe, w tym
wycieczki krajoznawcze do elektrowni wodnych
w Żurze i Gródku. Ten obóz naukowy cieszy się
coraz większym zainteresowaniem studentów
z całej Polski. Niestandardowa formuła oparta
na współdziałaniu uczestników z wielu uczelni,
a także interesująca warstwa badawcza i dobra
organizacja są magnesem dla wielu studentów
chętnych do powiększania swojego doświadczenia i dorobku naukowego. red.
FORD TRANSIT COURIER
AKTUALNOŚCI
– najniższe w klasie zużycie paliwa i najlepsze możliwości transportowe
Kompaktowe wymiary vana i najmniejszy promień skrętu w klasie idealnie sprawdzają się w zatłoczonym
mieście. Ford Transit Courier to samochód dla firm transportowych oraz przedsiębiorców szukających pojazdu
kompaktowego i funkcjonalnego.
Świetna wydajność i najniższe koszty eksploatacyjne
Ten niewielki van z rodziny Forda Transit ma najniższe w klasie zużycie
paliwa, zarówno w przypadku silników benzynowych, jak i wysokoprężnych. Jednostka 1,5 litra Duratorq TDCi o mocy 95 KM zużywa
3,8 l/100 km* i emituje 99 gramów CO2 na kilometr, natomiast wielokrotnie nagradzany silnik 1,0 litra EcoBoost zużywa 5,1 l/100 km i emituje
115 gramów CO2 na kilometr** – to wynik o 15% lepszy od najbliższego
rywala. Z kolei system Auto-Start-Stop pozwala zaoszczędzić paliwo.
Przeglądy serwisowe wszystkich wersji odbywają się co rok lub po
przejechaniu 30 000 kilometrów, a konstrukcja pojazdu została opracowana tak, by usprawnić wykonywanie czynności serwisowych.
W celu obniżenia kosztów napraw powypadkowych oraz ubezpieczenia, inżynierowie Forda zastosowali wieloczęściowy tylny zderzak,
wytrzymałe elementy chroniące boczne części nadwozia oraz wysoko
umieszczone światła z przodu i z tyłu. Samochód jest też standardowo
wyposażony w system tankowania Ford Easy Fuel, który zapobiega
przypadkowemu zatankowaniu pojazdu niewłaściwym paliwem.
Najlepsze możliwości transportowe
Ford Transit Courier oferuje również o 10% większą powierzchnię ładunkową niż bezpośredni konkurenci – za przegrodą znajduje się przedział
o powierzchni 2,3 m3, a na wysokości podłogi można transportować
bardzo długie przedmioty (1620 mm ze stałą przegrodą na wysokości
podłogi, 2593 ze złożonym fotelem pasażera). Dzięki maksymalnej
ładowności wynoszącej 660 kilogramów samochód pomieści wiele
różnych towarów, w tym standardową europaletę. Optymalny dostęp
do przedziału transportowego zapewniają oferowane w standardzie
podwójne, asymetryczne tylne drzwi, otwierające się pod kątem prawie
180 stopni. Dostępne są również pojedyncze lub podwójne przesuwane drzwi boczne. Wersje Kombi zapewniają miejsce dla pięciorga
pasażerów i są wyposażone w składane (60/40) tylne siedzenia. Po
ich złożeniu powstaje przestrzeń ładunkowa o powierzchni 1,9 m3.
Kabina pasażerska oferuje idealne warunki do prowadzenia mobilnego
biura, m.in. pojemny schowek w konsoli centralnej, który pomieści
dokumenty w formacie A4 lub niewielkie laptopy, umieszczoną wysoko
półkę o pełnej szerokości oraz szufladę pod fotelem pasażera siedzą*
cego z przodu. Kierowca może też skorzystać z funkcji MyFord Dock
pozwalającej na zamocowanie i naładowanie urządzeń przenośnych.
Nowe systemy bezpieczeństwa i najwyższa dynamika jazdy
Ford Transit Courier wyposażono we wcześniej niedostępne w tym
segmencie aut systemy bezpieczeństwa. Wersja Kombi ma na przykład
kurtyny powietrzne oraz system przypominający o zapięciu pasów dla
tylnych foteli. Elementy te są częścią rozbudowanego, standardowego
pakietu bezpieczeństwa, który obejmuje poduszkę powietrzną kierowcy
i pasażera oraz boczne poduszki powietrzne.
Klienci mogą również zamówić system komunikacji SYNC z funkcją
wzywania pomocy Emergency Assistance, która w razie wypadku lub
kolizji umożliwia bezpośrednią łączność pasażerów pojazdu z lokalnymi
operatorami służb ratunkowych. Dostępny jest też system kontroli
ciśnienia w ogumieniu. Montowany standardowo elektroniczny układ
stabilizacji toru jazdy obejmuje system wspomagający ruszanie na
wzniesieniu, kontrolę trakcji oraz układ zapobiegający przechyłowi
i wywróceniu pojazdu.
W podwoziu zastosowano elektryczny układ kierowniczy i innowacyjne
tylne sprężyny o różnej charakterystyce pracy, co pozwoliło uzyskać
wiodącą w klasie dynamikę jazdy bez względu na obciążenie pojazdu.
Sprężyny zapewniają płynne i komfortowe właściwości jezdne nawet
bez obciążenia, przy zachowaniu zwinnego prowadzenia i dużej zwrotności na zatłoczonych ulicach miasta.
Rozkręć swój biznes z niską ratą
Interesy można prowadzić na różne sposoby. Z klimatyzacją, radiem
z Bluetooth i stacją dokującą MyFordDock można prowadzić je przyjemnie. Z centralnym zamkiem, przednimi światłami przeciwmgielnymi
oraz elektrycznie sterowanymi lusterkami i szybami można prowadzić
je bezpiecznie. A z komfortowym fotelem kierowcy z podłokietnikiem
– wygodnie. Ale sprytny przedsiębiorca może mieć to wszystko razem
w doskonałej cenie. Ford Transit Courier Trend Van 1.0 Ecoboost
100 KM oferowany jest teraz w promocyjnej ofercie – za 38 650
zł netto lub 282 zł miesięcznie w Ford Leasing Opcje. Więcej
informacji: www.ford.pl lub FordOneCall: 22 522 27 27.
Dane dotyczące zużycia paliwa oraz poziomu emisji CO2 pochodzą z testów przeprowadzonych zgodne z wymaganiami aktualnej wersji dyrektywy KE 715/2007. Wyniki testów podane
w MPG (liczba mil na galon) również odnoszą się do europejskiego cyklu pomiarowego i zostały przedstawione w galonach angielskich. Ze względu na odmienne cykle pomiarowe oraz
przepisy dane te mogą się różnić od wyników uzyskanych w cyklach pomiarowych w innych regionach świata.
**
Diesel 1,6 litra wyposażony w system Auto-Start-Stop i ogranicznik prędkości do 100 km/h (emituje 100 g/km CO2 i zużywa 3,8 l/100 km wyłącznie z systemem Auto-Start-Stop)
– EcoBoost o pojemności 1,0 litra wyposażony w system Auto-Start-Stop.
A R T Y K U Ł
S P O N S O R O W A N Y
październik 2016
13
AKTUALNOŚCI
Wzorcowe mieszkanie
dla seniora
S
tarzejemy się – także jako społeczeństwo – i potrzebujemy domów
na miarę 80- i 90-latków. Wzorcowe mieszkanie dla seniora powstało w nowym bloku przy ul. Wrzeciono 2 w Warszawie w ramach
projektu „U siebie mimo wieku”. W lokalu tym zamontowane zostały
m.in. systemy klimatyzacyjne Daikin, które zapewniają komfort temperaturowy także podczas groźnych dla starszych osób upałów oraz
czyste powietrze, a tym samym znacznie poprawiają komfort życia.
Mieszkanie zostało zaprojektowane tak, żeby osoby z ograniczeniami
ruchowymi miały możliwość samodzielnego funkcjonowania – pod tym
kątem projektowano i wyposażano wnętrza, zabudowę, instalacje i armaturę. Wraz z wiekiem oczekujemy bowiem nie tylko funkcjonalnej
przestrzeni bez barier, ale też wysokiego komfortu cieplnego, dostępu
do czystego powietrza i skutecznej i intuicyjnej regulacji temperatury.
Nad temperaturą i jakością powietrza wewnętrznego w mieszkaniu
czuwa system klimatyzacyjny Daikin Multi Split. Jednostki wewnętrzne umieszczone zostały w salonie, gdzie przebywa się najczęściej, oraz
w sypialni, gdzie dostosowanie warunków temperaturowych jest bardzo
istotne zwłaszcza przy wysokich temperaturach zewnętrznych lub bezsenności. Ze względu na pojawiające się w podeszłym wieku choroby
dróg oddechowych i ujawniające się alergie wziewne istotnym elementem jest zapewnienie czystego powietrza. Jest to możliwe dzięki wykorzystaniu urządzeń wyposażonych w filtry powietrza wysokiej klasy.
Dla seniorów jedną z najważniejszych potrzeb jest zachowanie jak
najdłużej samodzielności życiowej. Można to osiągnąć, tak projektując
wnętrze mieszkania, żeby – zwłaszcza łazienka i kuchnia – nie stanowiło bariery, a ułatwienie. Np. w kuchni zamontowano podwieszane
Fot. Mimo Wieku
szafki ze specjalnymi szynami, aby można je było opuścić do wysokości umożliwiającej swobodne korzystanie. Droga z kuchni czy salonu
do łazienki jest oświetlana automatycznie za pomocą czujników ruchu, a na całej długości zamontowano poręcz, tak aby możliwe było
przejście bez laski czy chodzika. Aranżację łazienki przygotowała firma Geberit – w pomieszczeniu można przebywać na wózku lub z asystą. Umywalka jest przestronna, a prysznic wyposażony w siedzisko.
Na ścianach zamontowano uchwyty, a podłogi są antypoślizgowe. Toaleta ma też funkcję bidetu.
Katarzyna Masna
Dachologia
w Sądzie Najwyższym w Warszawie
9
września Fundacja „Bęc Zmiana” zorganizowała zwiedzanie ogrodu na dachu Sądu
Najwyższego w ramach projektu weekendowego „Dachologia”. Partnerem głównym projektu
jest firma Geberit.
Gmach Sądu Najwyższego znajduje się
przy placu Krasińskich 2/4/6 w Warszawie.
Budowę obiektu zakończono w 1999 r., a jego dach zdobi zielony ogród, co czyni go tym
samym jednym z pierwszych budynków w Polsce z ogrodem na dachu. Architektem obiektu
był Marek Budzyński, który upamiętnił podobizny swojej żony i dwóch córek w podporach
architektonicznych – kariatydach. Wewnątrz
znajduje się m.in. imponująca szklana klatka schodowa.
Dach budynku jest w całości obsadzony roślinnością zieloną. Na co dzień jest to miejsce
14
październik 2016
odpoczynku sędziów. Dużym wyzwaniem było takie ulokowanie urządzeń do nawadniania
zieleni na dachu i elementów instalacji went-klim, żeby nie zaburzały architektury ogrodu.
Wykorzystano do tego specjalne osłony w kolorze fasady budynku (zielonym). Za osłonami
schowano np. centrale dachowe czy jednostki
zewnętrzne klimatyzatorów. Wywiewki kanalizacyjne ukryto wśród zieleni, natomiast przewody systemu nawadniania roślin i odwadniania dachu ukryto wśród kamieni, dzięki czemu
jedynie miejscami są widoczne. kr
AKTUALNOŚCI
Zapraszamy na targi i konferencje
LISTOPAD
AQUATHERM Międzynarodowe Targi Systemów Grzewczych, Wentylacji, Klimatyzacji, Systemów Wodnych, Sanitarnych i Basenów,
16–18 listopada 2016 r., Warszawa – Lentewenc, tel. 22 395 66 42, [email protected], www.aquatherm-warsaw.com
GRUDZIEÑ
Konferencja „Budownictwo o zoptymalizowanym potencjale energetycznym. Materiały i technologie energooszczędne”, 7–9 grudnia 2016 r.,
Częstochowa – Politechnika Częstochowska, tel. 34 325 09 14, [email protected]
II Konferencja Szkoleniowa „Drewno – polskie OZE”, 8–9 grudnia 2016 r., Kraków – Fundacja na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju „Człowiek
– Środowisko – Ekonomia”, tel. 533 621 665, 600 672 250, [email protected], www.fcse.pl
MARZEC
Forum Wentylacja – Salon Klimatyzacja, 7–8 marca 2017 r., Warszawa – Stowarzyszenie Polska Wentylacja, tel. 22 542 43 13,
[email protected], www.forumwentylacja.pl
Targi ISH, 14–18 marca 2017 r., Frankfurt n. Menem – Targi Frankfurt, tel. 22 49 43 203, www.targifrankfurt.pl
IX Sympozjum Naukowe „Instalacje Basenowe 2017”, 15–17 marca 2017 r., Jura Krakowsko-Częstochowska – Instytut Inżynierii Wody
i Ścieków, Politechnika Śląska, tel. 32 237 21 73, [email protected] i [email protected], www.polsl.pl/Wydzialy/RIE/Strony/
konferencje.aspx
1
2016-10-11
07:59:54
patronat medialny
reklama
ISKO reklama prasowa 173x115_10.2016_.pdf
październik 2016
15
AKTUALNOŚCI
N O W O Ś C I
Jakość
Grupa
Firma Lindab potwierdza oficjalnym certyfikatem każdą partię systemów wentylacyjnych, które wysyła do
klientów. Od 1 października przy zakupie rur zwijanych
RZ, a także uszczelkowych i bezuszczelkowych kształtek
wentylacyjnych klienci otrzymują oficjalny dokument potwierdzający najważniejsze właściwości mające wpływ
na funkcjonowanie i efektywność energetyczną systemów HVAC: gatunek stali, grubość stali, powłokę ocynku
Grupa mieszająca GM-WP firmy Ferro do rozdzielaczy 1”
dla pompy o rozstawie przyłączy 130 mm GM-WP jest
urządzeniem służącym do obniżenia temperatury czynnika grzewczego w instalacjach ogrzewania płaszczyznowego. Składa się z czterodrogowego mieszającego
zaworu termostatycznego Rp ¾ z zakresem regulacji
25–50°C, z termometru 0–80°C oraz odpowietrznika
z certyfikatem
mieszająca
i rodzaj uszczelki. W dokumencie znajduje się również
potwierdzenie zgodności danego elementu z okrągłym
systemem wentylacyjnym Lindab o najwyższej klasie
szczelności D.
mat. Lindab
Odwracalne
pompy ciepła
Bosch Pocket
Assistant
To rozszerzenie bezpłatnej aplikacji Bosch Toolbox – ułatwia znalezienie odpowiedniego narzędzia lub osprzętu.
Wystarczy uruchomić aplikację na smartfonie i zeskanować opakowanie produktu lub osprzętu firmy Bosch, aby
uzyskać dostęp do wszystkich informacji wraz z danymi
technicznymi i wideoprezentacjami zastosowań. Dzięki dostępowi do informacji o każdej porze i z każdego
miejsca już w momencie zakupu użytkownicy mogą
być pewni, że włożyli do koszyka brzeszczot pasujący
do posiadanej wyrzynarki. Bosch Pocket Assistant jest
dostępny w Google Play Store i Apple App Store.
mat. Bosch
Firma De Dietrich oferuje nowe urządzenia – gruntowe,
odwracalne pompy ciepła. Typoszereg GSHP zawiera
kilka wersji: pompę bez podgrzewacza, ze zintegrowanym podgrzewaczem c.w.u. lub z podgrzewaczem
z możliwością wsparcia solarnego. Pompy GSHP są
urządzeniami odwracalnymi – umożliwiają
nie tylko zasilanie c.o.
i podgrzanie c.w.u.,
ale także chłodzenie
pomieszczeń, np. poprzez instalację ogrzewania podłogowego.
Regulacja została specjalnie rozwinięta, aby
umożliwić optymalne
sterowanie instalacjami wykorzystującymi
różne źródła ogrzewania, np. pompa ciepła
+ instalacja solarna,
pompa ciepła + kocioł. W większych instalacjach możliwe jest również połączenie w kaskadzie
od 2 do 10 pomp ciepła GSHP, które mogą pracować
w trybie chłodzenia z zasobnikiem buforowym lub bez
niego. mat. De Dietrich
Program do izolacji
Aplikacja ArmWin firmy Armacell umożliwia przeprowadzanie precyzyjnych obliczeń m.in.
grubości izolacji, strat ciepła i temperatury na powierzchni izolacji w procesie projektowania
izolacji technicznych dla instalacji chłodzących, klimatyzacyjnych, centralnego ogrzewania
oraz kanalizacyjnych. Kalkulator dostępny jest w wersjach online, offline i na urządzenia
mobilne (iOS, Android i BlackBerry), dzięki czemu nawet na budowie można wprowadzać
niezbędne dane i otrzymywać wyniki analiz. Żeby obliczyć grubość izolacji zapobiegającej
kondensacji, trzeba podać podstawowe informacje, jak np. poziom temperatur w pomieszczeniach, względnej wilgotności i przewodności cieplnej oraz współczynnik przejmowania
ciepła dla izolacji i izolowanego elementu. Obliczenia dokonywane w aplikacji są zgodne
z normą EN ISO 12241:2008. mat. Armacell
16
październik 2016
do odpowietrzenia pompy. W komplecie półśrubunki do
pompy 1½" oraz przyłącza do rozdzielacza z uszczelnieniem o-ring. Urządzenie pełni funkcję miejscowego układu zmieszania stosowanego dla instalacji podłogowych
w obrębie jednej kondygnacji. Konstrukcja i wymiary
grupy mieszającej umożliwiają montaż bezpośrednio do
każdego typu rozdzielacza o rozstawie przyłączy 210 mm.
Urządzenie ma małe gabaryty i jest proste i precyzyjne
w regulacji. mat. Ferro
Węzeł
do modernizacji
instalacji
Węzły TacoTherm Dual Nano
firmy Taconova zaprojektowano
głównie z myślą o modernizacji mieszkań etażowych przy
przechodzeniu z mieszkaniowych
przepływowych gazowych podgrzewaczy wody na centralne
zasilanie. Węzeł zawiera moduł
wody ciepłej i moduł grzewczy
z wbudowanym rozdzielaczem
do podłączania systemu ogrzewania powierzchniowego. Opcjonalnie możliwe jest także zasilanie ogrzewania grzejnikowego. Moduł ciepłej wody gwarantuje wydajność
do 20 l/min, przy temperaturze wody grzewczej 45°C
na odpływie i 55°C na dopływie. Węzeł może oprócz systemu dwuprzewodowego funkcjonować także w opcji
czteroprzewodowej do zasilania z układu niskotemperaturowego. Dzięki różnym opcjom regulacji, wymienników
ciepła, pozycji przyłączowych i wariantów rozdzielaczy
możliwa jest indywidualna konfiguracja węzła dostosowana do konkretnego projektu budowlanego.
mat. Taconova
ENERGIA
Pompy ciepła
Waldemar Joniec
w obiektach zabytkowych,
termomodernizowanych i nowoczesnych
Pompy ciepła znajdują zastosowanie w różnych obiektach do ogrzewania i chłodzenia oraz przygotowania
ciepłej wody. Stają się nieodzownym elementem instalacji hybrydowych w nowych, energooszczędnych
budynkach oraz poddawanych termomodernizacji. Są też efektywne w instalacjach ogrzewczych remontowanych
budynków, także zabytkowych. Tam, gdzie jest to możliwe, coraz częściej do zasilania pomp ciepła wykorzystuje
się instalacje fotowoltaiczne. Wiele inwestycji nie wymaga już dotacji i stają się one atrakcyjne ekonomicznie
przy finansowaniu z kredytów i pożyczek celowych.
Zabytkowy kościół
temperatura powietrza w kościele musi być
utrzymywana na poziomie 12°C, natomiast
wilgotność nie powinna przekraczać 65%.
Do ogrzewania kościoła zastosowano
gruntową pompę ciepła Nibe-Biawar 1330
o mocy grzewczej 60 kW. Dolne źródło ciepła dla instalacji stanowi osiem pionowych
gruntowych wymienników ciepła o długości
150 mb. z temperaturą 5–7°C. Górne źródło
ciepła to instalacja niskotemperaturowego
ogrzewania podłogowego zasilana medium
o temperaturze 30–32°C. Instalacja grzew-
cza współpracuje ze zbiornikiem buforowym
o pojemności 500 litrów. Roczne koszty eksploatacji systemu wykorzystywanego na
potrzeby centralnego ogrzewania wynoszą
od 6500 do 7000 zł.
Zastosowanie instalacji zasilanej pompami
ciepła umożliwia utrzymywanie ściśle określonych parametrów wilgotności i temperatury (niezależnie od pory roku i warunków
atmosferycznych) w murowanym obiekcie
zabytkowym z cennym ikonostasem z końca
XVIII w. oraz polichromią zdobiącą sklepienie
reklama
Kościół pod wezwaniem Jana Chrzciciela
w Jaworkach w gminie Szczawnica (woj.
małopolskie) wybudowany został w 1798
roku. Do roku 1947, do czasu akcji „Wisła”, był
świątynią unicką (kościół katolicki obrządku
bizantyjsko-ukraińskiego). Po wysiedleniu
rdzennych mieszkańców od 1951 roku funkcjonuje jako kościół rzymskokatolicki. Obiekt
o powierzchni 470 m2 został poddany termomodernizacji w 2011 roku. Z uwagi na
zabytkowy ikonostas konserwator określił, że
październik 2016
17
ENERGIA
i ściany świątyni wykonaną w roku 1926 przez
Andrija Demkowicza.
Termomodernizacja
we wspólnocie mieszkaniowej
Wspólnota Mieszkaniowa Śląska 12 w Szczytnie zakończyła w 2014 roku termomodernizację
czteropiętrowego bloku mieszkalnego o powierzchni 2150 m2 (pow. mieszkalna 1917 m2)
w celu obniżenia kosztów zużywanej energii
pobieranej z sieci ciepłowniczej. W budynku
zastosowano odnawialne źródła energii – na
dachu zamontowano instalację fotowoltaiczną
o mocy 40 kWp – 153 panele o mocy 260 W,
o łącznej powierzchni 450 m2. Ich głównym
zadaniem jest dostarczanie energii elektrycznej
do zasilania pomp ciepła, a nadwyżki (poza
sezonem grzewczym) przekazywane są do
sieci energetycznej. Do zasilania instalacji
c.o. zastosowano gruntowe pompy ciepła.
Zamontowano kaskadę dwóch pomp ciepła
o łącznej mocy 120 kW.
Widok instalacji PV na budynku przy ul. Śląskiej
w Szczytnie Fot. Addur
Prace rozpoczęto od wykonania pod przylegającym do budynku placu zabaw 24 pionowych odwiertów po 99 mb., o łącznej
długości 2376 mb. Równocześnie prowadzone
były prace instalacyjne związane z adaptacją
istniejącego systemu grzewczego budynku
na potrzeby instalacji z pompami ciepła.
Wykonano stosowne przeróbki hydrauliczne
obiegu centralnego ogrzewania i zamontowano pompy ciepła Nibe F1345 – 60 kW, a następnie rozpoczęto instalację mikroelektrowni
słonecznej, wykorzystując panele monokrystaliczne. Instalacja PV i grzewcza sterowane są
automatycznie i kontrolowane zdalnie przez
centrum zarządzania energią. Pracę instalacji
można obserwować on-line dzięki odpowiedniej aplikacji. Autorem koncepcji i projektu jest
Tadeusz Duraj wraz z firmą Addur.
Koszt inwestycji wyniósł 625 tys. zł. Wspólnota otrzymała 500 tys. zł pożyczki na 10 lat,
oprocentowanej w wysokości 1% rocznie,
z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej – ze środków
Regionalnego Programu Warmia i Mazury,
18
październik 2016
Zabytkowy kościół w Jaworkach
działanie 6.2.1. Reszta potrzebnej kwoty pochodziła ze środków własnych. Część pożyczki
– 10% – może być umorzona, jeśli spłaty będą
terminowe, a środki te przeznaczone zostaną
na inwestycję związaną z ekologią, ochroną
środowiska lub poprawą efektywności energetycznej budynku. Pożyczka została udzielona
na planowany czas zwrotu inwestycji, może
on jednak ulec skróceniu, na co wskazują
wyniki po pierwszym sezonie grzewczym.
Roczny koszt energii cieplnej zużywanej na
potrzeby ogrzewania przez wspólnotę w latach 2010–2013 wynosił średnio 97 000 zł.
Instalacja PV od momentu podłączenia licznika
dwukierunkowego, w okresie grudzień 2014
– grudzień 2015, wyprodukowała 38,4 MWh.
Z otrzymanych za ten okres faktur wynika, że
wspólnota zapłaciła zakładowi energetycznemu za pobraną energię elektryczną 24 087 zł,
przy czym na koniec okresu rozliczeniowego
zakład zapłacił wspólnocie 6100 zł za nadwyżkę energii elektrycznej odsprzedaną do
sieci. Roczny koszt energii pobranej z sieci energetycznej do zasilania pomp ciepła,
które pokryły w 100% potrzeby instalacji
centralnego ogrzewania, wyniósł zatem ok.
18 tys. zł, a miesięczny koszt energii zużytej
do ogrzewania 1 m2 powierzchni budynku to
0,70 zł (18 000 zł/2150 m2/12 miesięcy). Gdy
dodamy do tego pozostałe koszty eksploatacji
Szkoła w Duisburgu – widok budynku i instalacji
Fot. Nibe-Biawar
systemu c.o., otrzymamy nie więcej niż 25%
wcześniej ponoszonych kosztów. Sąsiednie
bliźniacze budynki niepoddane takiej termomodernizacji miały w tym samym czasie koszty
ogrzewania na poziomie ok. 5 zł/1 m2. Nawet
jeśli przyjąć, że inwestycja zwróci się dopiero
po 10 latach, a żywotność urządzeń wynosi
20 lat, jest to atrakcyjna ekonomicznie inwestycja i nie wymaga dotacji, a jedynie nisko
oprocentowanego kredytu (najlepiej z premią
za efekt ekologiczny, co oferuje BOŚ) lub
nisko oprocentowanej pożyczki z krajowych
i regionalnych funduszy celowych.
Zarząd wspólnoty planuje dalsze modernizacje. Ciepła woda użytkowa jest bowiem
przygotowywana w gazowych przepływowych
podgrzewaczach wody w każdym z mieszkań.
Rodzi to nie tylko problemy eksploatacyjne
związane z bezpieczeństwem użytkowania
i niskim komfortem, ale też z kosztami serwisu urządzeń czy przeglądów kominiarskich.
Wyniki finansowe eksploatacji instalacji c.o.
skłoniły wspólnotę do zaplanowania kolejnej
inwestycji – instalacji i zasobników c.w.u.
zasilanych powietrznymi pompami ciepła.
Obecnie gromadzi ona na to środki.
Nowoczesna szkoła w Duisburgu
Centrum szkolnictwa zawodowego i dokształcania w Duisburgu (Niemcy) powstało
Fot. Viessmann
A
A
A+
A+
A ++
A ++
A
A
A
A+
A ++
A
A +++
A +++
A +++
A+
A+
B
B
A ++
A ++
C
C
A +++
A +++
D
D
B
B
E
E
C
C
D
D
E
E
A+
B
A ++
C
A +++
D
B
E
C
D
E
ENERGIA
w 2011 r. w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego. Zespół trzech budynków zaprojektował architekt Norman Foster. Obiekt
wymagał nowatorskiego podejścia m.in.
z uwagi na warunki miejscowe oraz specyficzne dla obiektów kształcenia zawodowego
wymagania.
Obiekt o powierzchni 56 tys. m2 otoczony
jest parkiem. Składają się na niego trzy szkoły:
techniczna, handlowa i doskonalenia zawodowego (dokształcania). Dzięki połączeniu
różnych kierunków kształcenia miasto chciało uzyskać efekt synergii w przygotowaniu
uczniów do wymagań rynku pracy. Architekt
nież zapotrzebowanie na chłodzenie i ciepłą
wodę. Na potrzeby ogrzewania pracuje pompa
ciepła o mocy cieplnej 1060 kW, chłodzenie
zapewnia pompa o mocy 1050 kW, a ciepłą
wodę – o mocy 155 kW. Wymiennik składa
się z 12 pól po 15 sond (razem 180) o średniej głębokości 135 m. Wykonano wiercenia
o łącznej długości ponad 24 km. Pola sond są
inteligentnie sterowane, tzn. podczas ogrzewania i chłodzenia pracują naprzemiennie
jako źródło ciepła i chłodu i tym samym w tej
drugiej funkcji jako miejsce zrzutu ciepła
z chłodzenia. COP pomp ciepła wynosi 4,2.
Jeśli weźmiemy pod uwagę zrzut do wymien-
Obiekt Leica Camera AG w Wetzlar
wykorzystał ideę przeszklonej magistrali, która
łączy budynki i jest jednocześnie obszernym
miejscem spotkań i odpoczynku 5000 uczniów i nauczycieli. Miejsce to tętni życiem
i jest lubiane przez uczniów. Sale lekcyjne
i pracownie mieszczą się na górnych poziomach. Na dolnych znajdują się m.in. cztery
siłownie i ścianki wspinaczkowe, jest też
hala sportowa. Pod obiektem zlokalizowano
dwukondygnacyjny parking na 450 miejsc.
Stołówka i kawiarnie znajdują się w skrzydle
budynku. Obiekt wyposażono w nowoczesne
pomieszczenia techniczne i instalacje łączności. Elektroniczne tablice podłączone do
komputera i internetu są źródłem informacji.
Łatwo również trafić do odpowiedniej szkoły
– każda ma inny kolor wnętrz.
Nowatorska koncepcja architektoniczna wymagała zastosowania najnowocześniejszych
technologii dostarczania energii, instalacji
wentylacji i ogrzewania. Miała być wzorem
zarówno pod względem architektonicznym,
jak i ekologicznym.
W rankingu Bundesverband Wärmepumpe
e.V. (BWP) obiekt zajął wówczas pierwsze
miejsce w dziesiątce największych z gruntowymi pompami ciepła. Zaprojektowano w nim
monowalentny system z pompami ciepła KWT
firmy Viessmann. Pokrywa on w 100% rów-
20
październik 2016
Fot. Viessmann
Instalacja pomp ciepła o wysokiej mocy
Fot. Viessmann
nika ciepła odpadowego (< 30°C) z procesu
chłodzenia, COP powinien wynosić > 6. Ciepłą
wodę podgrzewa najmniejsza pompa. Do
zwiększania temperatury ciepłej wody ponad
60°C wykorzystywane jest ciepło odpadowe
ze sprężarki tłokowej na czynnik chłodniczy
R134a. Ciepło jest przekazywane do budynku
za pomocą grzejników płaszczyznowych.
Kogeneracja
i pompy ciepła w Leica
Marka Leica to legenda wśród fotografów.
W stulecie firmy Leica Camera AG otwarto
w Wetzlar (Niemcy) nowy budynek o wysokiej
efektywności energetycznej. Zaprojektowało
go biuro architektoniczne Gruber + Kleine-
-Kraneburg, a koncepcję energetyczną opracowało HPI Himmen Ingenieurgesellschaft.
Budynek uzyskał certyfikat GreenBuilding UE
oraz złote odznaczenie Niemieckiego Związku Budownictwa Zrównoważonego. Obiekt
o powierzchni 27 000 m2 to kompleks hal
produkcyjnych, pomieszczeń administracyjnych, akademii i działu obsługi klienta. Koszt
inwestycji wyniósł 60 mln euro.
Kondygnacje nadziemne mieszczą pomieszczenia produkcyjne i administracyjne, a w podziemiach pracuje system energetyczny, który
zasila instalacje cieplne i chłodnicze oraz
elektryczne. Do ich zasilania zamontowano
dwa moduły kogeneracyjne Vitobloc 200 firmy
Viessmann o mocy elektrycznej 238 i 140 kW,
które pokrywają podstawowe zapotrzebowanie na energię elektryczną. W razie awarii
i przerwy w dostawach energii elektrycznej
z sieci ich zadaniem jest też zapewnienie
ciągłości produkcji. Powstające przy produkcji
energii elektrycznej ciepło jest wykorzystane
w zależności od potrzeb – do zasilania układów grzewczych lub absorpcyjnych instalacji
chłodniczych. Nadwyżka niezużytego ciepła odpadowego może być magazynowana
w zasobniku buforowym. Szczytowe źródło
ciepła dla celów grzewczych stanowi gazowy
kocioł kondensacyjny Vitocrossal 200 o mocy
460 kW.
Do ogrzewania i chłodzenia budynku wykorzystywana jest też gruntowa pompa ciepła
o mocy 510 kW. Dolne źródło ciepła stanowi
gruntowy pionowy wymiennik pod parkingiem
złożony z 80 sond o głębokości 120 m każda.
Przy zwiększonym zapotrzebowaniu na chłodzenie pompa ciepła (jej moc chłodnicza sięga
482 kW) wspomaga instalację absorpcyjną.
Woda chłodnicza wytwarzana przez pompę
ciepła jest akumulowana w otwartym zbiorniku
tryskaczowym przeznaczonym do chłodzenia
instalacji produkcyjnych. W razie wyjątkowo
wysokiego obciążenia chłodniczego pompa
ciepła i absorpcyjna instalacja chłodnicza są
wspierane przez dwie dodatkowe powietrzne
instalacje chłodnicze wytwarzające chłodne
powietrze.
Całość tych urządzeń i instalacji spina układ
monitoringu i sterowania. Określa on m.in.
najbardziej efektywne w danej chwili źródło
ciepła i chłodu. Priorytetem jest maksymalne wydłużenie czasu pracy obu modułów
kogeneracyjnych przy jednoczesnym pełnym
wykorzystaniu ciepła odpadowego z produkcji
energii elektrycznej.
Przy opracowaniu korzystano z materiałów firm
i instytucji: Addur, Bundesverband Wärmepumpe,
Fraunhofer Institute for Solar Energy Systems ISE, Leica,
Nibe-Biawar, PORT PC, Viessmann.
ENERGIA
mgr inż. Krzysztof Piechurski, dr inż. Małgorzata Szulgowska-Zgrzywa
Wydział Inżynierii Środowiska, Politechnika Wrocławska
Wpływ warunków klimatycznych
i obciążenia cieplnego budynku
na efektywność energetyczną pomp ciepła
powietrze/woda z płynną regulacją mocy
The impact of the climate conditions and heat load of the building on the efficiency of variable capacity air-to-water
heat pumps
Wiele pomp ciepła powietrze/woda wyposażanych jest obecnie w sprężarki z inwerterem. Ich zaletą jest
możliwość dopasowania mocy urządzenia do chwilowych potrzeb grzewczych budynku. Przeprowadzenie
analizy SCOP pompy ciepła regulowanej poprzez zmianę prędkości sprężarki przy użyciu inwertera
częstotliwości wymaga pozyskania informacji na temat COP urządzenia w warunkach obciążenia częściowego,
a te nie zawsze są łatwo dostępne.
W
artykule Obliczanie rocznej efektywności pomp ciepła powietrze/woda [1]
przedstawiono metodę obliczania rocznego
współczynnika efektywności energetycznej
pomp ciepła typu powietrze/woda proponowaną w normie PN-EN 14825 [2]. Opisano
Streszczenie ��
W artykule przedstawiono przykładowe
obliczenia sezonowej efektywności energetycznej pompy ciepła powietrze/woda
wyposażonej w sprężarkę z inwerterem,
wykonane na podstawie normy PN-EN
14825. Korzystając z opisanej w niej metody szacowania SCOP, pokazano wpływ
danych klimatycznych, sposobu regulacji
pracy sprężarki oraz przyjętego punktu
biwalentnego na roczną efektywność
energetyczną pompy ciepła powietrze/
woda zasilającej dom jednorodzinny.
Artykuł jest powiązany z materiałem
przedstawionym w numerze 6/2016 [1].
Abstract ��
The article presents an example of calculation of the seasonal performance coefficient of variable capacity air-to-water
heat pump, according to standard PN-EN 14825. Using the described method
of calculating SCOP, the authors show
how climate conditions, compressor
control and assumed bivalence point
impact the annual energy efficiency
of air-to-water heat pump supplying
a sample family house. The article relates to the material presented in issue
6/2016 [1].
kolejne kroki obliczeniowe oraz pokazano
zastosowanie tej metody do analizy wpływu
danych klimatycznych wybranych miejscowości w Polsce oraz przyjętego punktu biwalentnego na roczny wskaźnik efektywności
energetycznej pompy ciepła powietrze/woda
regulowanej w trybie on/off.
Obecnie wiele pomp ciepła powietrze/woda
wyposażanych jest w sprężarki z inwerterem.
Ich zaletą jest możliwość dopasowania mocy
urządzenia do chwilowych potrzeb grzewczych budynku. Przeprowadzenie analizy SCOP
pompy ciepła regulowanej poprzez zmianę
prędkości sprężarki przy użyciu inwertera
częstotliwości wymaga pozyskania informacji na temat COP urządzenia w warunkach
obciążenia częściowego. Zasadniczo dostęp
do takich danych testowych nie jest szeroko
oferowany przez producentów pomp ciepła,
co utrudnia przeprowadzenie odpowiednich
obliczeń. W niniejszym artykule pokazano
wyniki szacowania SCOP typoszeregu pomp
ciepła regulowanych w sposób płynny dla tego
samego budynku jednorodzinnego, w tych
samych lokalizacjach, co w pierwszej części
artykułu [1].
Efektywność energetyczna
pompy ciepła powietrze/woda
z regulacją mocy
Dane pompy ciepła
Sezonowa efektywność pompy ciepła powietrze/woda zgodnie z zapisami normy PN‑EN
14825 [2] może być wyrażona poprzez szacowany współczynnik SCOPon, SCOPnet i SCOP.
W niniejszym opracowaniu wszystkie analizy
dotyczą wartości SCOPon, co uzasadniono
w [1]. Współczynnik efektywności energetycznej pompy ciepła powietrze/woda obliczany
jest na podstawie mocy grzewczej urządzenia,
wartości COP (dane dostarczane przez producenta), obciążenia cieplnego budynku oraz
danych dotyczących wartości temperatury
zewnętrznej.
Pompy ciepła opisywane są zgodnie
z PN‑EN 14511 [3] poprzez dane dotyczące
mocy i COP w charakterystycznych punktach
definiowanych przez normę. Dla pomp ciepła
o mocy regulowanej w trybie on/off opis
zamieszczany przez producentów jest najczęściej jednoznaczny i stanowi dobrą podstawę
dla wszelkich symulacji. W przypadku pomp
ciepła ze sprężarką z inwerterem częstotliwości sytuacja jest zdecydowanie bardziej
skomplikowana, gdyż do przeprowadzenia
rzetelnej analizy pracy takiego urządzenia
konieczne jest zapoznanie się z wartościami
COP oraz mocy osiąganych przy zmiennym
obciążeniu (a więc zmiennej częstotliwości
inwertera). Norma [3], zgodnie z którą producenci badają swoje urządzenia, nie narzuca
obowiązku przedstawiania danych pompy
ciepła w funkcji zmiennej prędkości pracy
sprężarki. Efektem jest najczęściej pokazywanie charakterystyk jedynie dla wybranej
częstotliwości inwertera (np. maksymalnej),
co dla dokładnej analizy pracy pompy ciepła
październik 2016
21
ENERGIA
jest niewystarczające. Stosunkowo często
brakuje informacji, przy jakiej częstotliwości
inwertera przeprowadzone zostały pomiary. Testy przy zmiennym obciążeniu pompy
ciepła zaleca norma PN-EN 14825 [2]. Ich
wyniki służą do obliczenia efektywności
energetycznej urządzenia na potrzeby etykiety
energetycznej, nie są jednak przydatne do wykonywania analiz w warunkach odmiennych
niż założone na potrzeby sporządzenia danej
etykiety. Dane pomiarowe zgodne z PN-EN
14825 [2] dostarczane są najczęściej dla
wybranych temperatur zasilania i obciążeń
pompy ciepła. Porównanie wartości mocy
nr PC
regulacja
Parametry dla temp. zasilania 35°C wg PN-EN 14511 [3]
częst.
min.
(I)PC-1
inwerter
nom.
maks.
min.
(I)PC-2
inwerter
nom.
maks.
min.
(I)PC-3
inwerter
i temperatur stanowiących podstawę obliczenia etykiety energetycznej analizowanego
urządzenia z danymi stanowiącymi podstawę
do obliczenia SCOP tego samego urządzenia
zainstalowanego w rzeczywistym obiekcie
prawdopodobnie wykaże znaczące różnice.
Przełożą się one na różnice w wartości COP.
W wyniku tego zdecydowano o wykonaniu
obliczeń na podstawie pomiarów zgodnych
z PN-EN 14511 [3]. Dane te, dla wybranego
do analizy typoszeregu pomp ciepła z regulowaną sprężarką, zamieszczono w tabeli 1
– dla minimalnej, nominalnej i maksymalnej
częstotliwości inwertera.
nom.
maks.
Tj
–15°C
–7°C
2°C
7°C
moc, kW
2,92
2,72
2,98
3,66
COP
2,43
3,85
3,38
4,07
moc, kW
6,34
8,08
10,12
12,02
COP
2,44
3,01
3,69
4,44
moc, kW
7,99
0,09
10,82
15,82
COP
2,02
2,30
3,08
3,86
moc, kW
2,10
2,14
2,02
2,30
COP
2,46
3,07
3,79
4,11
moc, kW
4,51
6,24
7,21
9,27
COP
2,38
3,02
3,62
4,37
moc, kW
6,62
7,46
8,25
11,21
COP
2,46
2,89
3,34
4,00
moc, kW
1,25
1,04
1,49
1,75
COP
2,32
2,81
3,34
4,22
moc, kW
2,74
4,04
5,48
6,19
COP
2,32
2,79
3,63
4,40
moc, kW
3,92
5,17
5,68
8,12
COP
2,10
2,31
3,12
3,50
Tabela 1. Dane typoszeregu pomp ciepła o mocy regulowanej poprzez zmianę częstotliwości inwertera
moc C/A/W – moc dla strefy colder (C), average (A), warmer (W)
Oznaczenia:
COP – wskaźnik efektywności pompy ciepła;
COPbin(Tj) – wartość COP jednostki pod obciążeniem częściowym w danej temperaturze
zewnętrznej Tj;
elbu(Tj) – moc elektrycznej grzałki wspomagającej w danej temperaturze zewnętrznej Tj, kW;
hj – liczba godzin występowania danej temperatury zewnętrznej Tj;
Ph(Tj) – obciążenie cieplne budynku w danej temperaturze Tj, kW;
Pd(Tj) – moc grzewcza pompy ciepła powietrze/woda w danej temperaturze Tj, kW;
PLR – współczynnik obciążenia częściowego (part load ratio);
Tj – temperatura zewnętrzna w danym kroku, °C;
Tbiv – temperatura biwalentna, °C;
TTOL – minimalna temperatura pracy pompy ciepła, °C;
Tdesign,h – temperatura obliczeniowa, °C;
SCOP – sezonowy współczynnik efektywności pompy ciepła (z energią dla grzałki elektrycznej
oraz energią pomocniczą dla nieaktywnych trybów pracy);
SCOPon – sezonowy współczynnik efektywności pompy ciepła w trybie grzewczym (z energią
dla grzałki elektrycznej);
SCOPnet – sezonowy współczynnik efektywności pompy ciepła w trybie grzewczym (bez energii
dla grzałki elektrycznej);
j – numer kroku (bin).
22
październik 2016
Przykładowa analiza pracy pompy
ciepła z regulacją mocy dla budynku
jednorodzinnego
Dane wejściowe do analizy to dom jednorodzinny we Wrocławiu o projektowym obciążeniu cieplnym 8,5 kW (dla Tdesign,h = –18°C).
Założono, że pompa ciepła (I)PC-2 współpracować będzie bezpośrednio z systemem
grzewczym o temperaturze zasilania 35°C.
Obliczenia wartości SCOPon wykonano dla danych COP oraz mocy pompy ciepła uzyskanych
z pomiarów przeprowadzonych zgodnie z normą PN-EN 14511 [3] dla trzech wybranych
częstotliwości pracy inwertera – maksymalnej
(maks.), nominalnej (nom.) i minimalnej (min.).
Graficzną interpretację procesu obliczeń
SCOP zawiera rys. 1. Zaznaczone na nim
punkty A–F są punktami, od których rozpoczyna się analizę. Obliczenia SCOPon, zamieszczone w tabeli 2, wykonano zgodnie
z procedurą i wzorami opisanymi w pierwszej
części artykułu [1]. Jako dane wejściowe
wykorzystano dane klimatyczne strefy II
(reprezentowanej w niniejszym opracowaniu przez Wrocław) oraz parametry pracy
urządzenia (I)PC-2 na podstawie pomiarów
przeprowadzonych zgodnie z PN-EN 14511
[3], zamieszczone w tabeli 1. Wartości dla
temperatur zewnętrznych, dla których nie
prowadzono badań, uzyskano poprzez interpolację/ekstrapolację liniową.
W przypadku pomp ciepła regulowanych
za pomocą inwertera zmiana mocy urządzenia wpływa na chwilowe wartości COP.
W zakresie regulacji (pomiędzy maksymalną
a minimalną prędkością pracy sprężarki)
następuje, w przybliżeniu, dopasowanie generowanej mocy grzewczej do chwilowych
potrzeb budynku. Powyżej lub poniżej tego
zakresu praca przebiega przy stałej częstotliwości inwertera (odpowiednio maksymalnej
lub minimalnej). W dokładnej ocenie pracy
takiego urządzenia problemem okazuje się
niekiedy brak dostępu do odpowiednich danych. Idealnym rozwiązaniem byłaby znajomość charakterystyki zmienności mocy i COP
w zależności od częstotliwości inwertera.
W analizowanym przypadku dostępne były
wartości dla minimalnej oraz maksymalnej
prędkości pracy sprężarki, a ponadto charakterystyka dla częstotliwości nominalnej, czyli
takiej, przy której pompa ciepła pracuje w najbardziej efektywny energetycznie sposób.
Dane te pozwalają na sporządzenie wykresu
rzeczywistego przebiegu mocy i COP przy
współpracy z analizowanym budynkiem. Na
podstawie charakterystyki obciążenia cieplnego budynku określono hipotetyczny przebieg
mocy urządzeń z regulacją oraz odpowiadające
ENERGIA
Rys. 1. G
raficzna interpretacja obliczeń według PN-EN 14825 dla analizowanej pompy ciepła z regulowaną
sprężarką
mu przebiegi chwilowych COP przy zmiennej
temperaturze zewnętrznej.
W analizowanym przypadku w zakresie
temperatur zewnętrznych od –18 do –11°C
(rys. 1, tabela 2) moc pompy ciepła nie jest
wystarczająca i jej praca wspomagana jest
pracą grzałki elektrycznej. Powyżej temperatury punktu biwalentnego w przypadku pompy
ciepła z regulacją następuje dopasowanie mocy urządzenia do potrzeb grzewczych budynku,
a tym samym zmienia się częstotliwość inwertera. Zmiana ta jest dodatkowym parametrem
Buderus173x115RynekInstalacyjny 19.09.2016 15:56 Strona 1
Buderus
Kotły grzewcze
na paliwa stałe
Komfort, jakość,
bezpieczeństwo –
gwarantują kotły
na paliwa stałe
marki Buderus
koniecznym do uwzględnienia przy interpolacji
wartości COP. Poniżej mocy odpowiadającej
pracy z minimalną prędkością inwertera pompa ciepła przechodzi w tryb regulacji on/off.
Dopiero wtedy, a więc w znacznie mniejszym
zakresie niż w przypadku pomp ciepła bez
regulacji, istotnym czynnikiem korygującym
wartość COP staje się wpływ współczynników
uwzględniających cykliczną pracę urządzenia
przy obciążeniu częściowym. W tabeli 2
zmniejszenie to widoczne jest w coraz niższej
wartości COPbin(Tj) w stosunku do COP wraz
ze spadkiem obciążenia cieplnego, a więc
wzrostem różnicy między zapotrzebowaniem
na ciepło do ogrzewania a minimalną mocą
generowaną przez pompę ciepła. W przykładzie przedstawionym w tabeli 2 i na rys. 1
sytuacja ta widoczna jest powyżej temperatury
zewnętrznej 7°C.
Wartość SCOPon obliczona jest na podstawie ilorazu oszacowanej ilości wyprodukowanej energii cieplnej i zużytej energii
elektrycznej. Ze względu na to, że daną
wejściową do obliczeń jest projektowe obciążenie cieplne, wartości te są prawdopodobnie
zawyżone względem realnego zużycia energii
(nie uwzględniono zysków ciepła), jednak
sama wartość SCOPon powinna dość dobrze odzwierciedlać efektywność urządzenia
w analizowanym obiekcie.
Buderus oferuje wymierne korzyści dla
użytkownika.
Komfort = możliwość wyboru najlepszego
rozwiązania z szerokiej gamy urządzeń.
Jakość = specjalistyczne testy
laboratoryjne.
Bezpieczeństwo = liczne systemy
zabezpieczające.
To tylko część zalet. Chcesz poznać więcej?
Zainwestuj w nasze rozwiązania.
reklama
Robert Bosch Sp. z o.o.,
ul. Jutrzenki 105, 02-231 Warszawa,
Infolinia Buderus 801 777 801,
www.buderus.pl
Firma Robert Bosch Sp. z o.o. (gwarant) udziela
nawet do 5 lat gwarancji na sprawne działanie
urządzeń grzewczych, zgodnie z warunkami
zawartymi w kartach gwarancyjnych poszczególnych urządzeń.
październik 2016
23
ENERGIA
Wpływ warunków klimatycznych
i obciążenia cieplnego budynku
na efektywność energetyczną
pomp ciepła powietrze/woda
Opis obliczeń
Przykładowe obliczenia sezonowej efektywności energetycznej dla typoszeregu trzech
pomp ciepła powietrze/woda regulowanych
w trybie on/off wykonano w pierwszej części
artykułu [1]. W niniejszym artykule zaprezentowano wyniki podobnych obliczeń dla typoszeregu pomp ciepła regulowanych za pomocą
inwertera częstotliwości pracy sprężarki.
Obliczenia dla wszystkich pomp ciepła i stref
klimatycznych wykonano analogicznie do przykładu zamieszczonego w poprzednim punkcie
artykułu. Dopasowanie mocy poszczególnych
urządzeń do obciążenia cieplnego budynków
zaprezentowano na rys. 2. Wybrano urządzenia, których charakterystyki COP są zbliżone
do charakterystyk pomp ciepła analizowanych
w poprzednim artykule [1] (regulowanych on/
off), co przedstawiono w tabeli 1 i w tabeli
3 (przypomnienie charakterystyk pomp ciepła
bez inwertera).
Obliczenia, z założeniem stałej temperatury zasilania instalacji 35°C, wykonano dla
strefy zimnej (C) oraz średniej (A), a także
dla miast z pięciu stref klimatycznych Polski:
Kołobrzegu, Wrocławia, Lublina, Olsztyna
oraz Suwałk. Przyjęto identyczną izolacyjność cieplną obiektu we wszystkich lokalizacjach, co skutkuje różnym obciążeniem
cieplnym budynku w różnych strefach klimatycznych.
Wyniki analizy
Wyniki obliczeń SCOPon, zarówno dla pomp
ciepła regulowanych w trybie on/off, jak i za
pomocą inwertera częstotliwości, zestawiono
na rys. 3 i 4. Pomimo możliwości płynnej regulacji osiąganej mocy wartości SCOPon pomp
ciepła z inwerterem częstotliwości wykazują
podobną do urządzeń bez możliwości płynnej
regulacji wrażliwość na zmianę przyjętych do
obliczeń danych klimatycznych oraz punktu
biwalentnego. Rozbieżności w wynikach dla
poszczególnych stref są znaczące i w skrajnym
przypadku (Kołobrzeg i Suwałki) wynoszą
ponad 17%. Dla przypomnienia – dla analizowanego w artykule [1] typoszeregu pomp
ciepła bez regulacji było to 21%.
Warto również ponownie podkreślić konieczność świadomego podejścia do wyników uzyskanych dla strefy klimatu zimnego
(C) (właściwego wg [2] dla Polski), dla
której osiągnięty wynik (3,27) jest najniższy
z analizowanych i właściwy jedynie dla najzimniejszej, V strefy (Suwałki). Zdecydowanie
wyższe (od 7 do 17%) wartości SCOPon dla
pozostałych stref obszaru Polski wskazują na
zasadność wykorzystania do analiz efektywności energetycznej danych klimatycznych
jak najbardziej zbliżonych do rzeczywistych.
Pomimo możliwości zmniejszenia lub zwiększenia generowanej mocy, również pompy
ciepła z płynną regulacją w przypadku nieodpowiednio dobranej wielkości urządzenia
pracują ze znacznie gorszymi, w stosunku do
doboru optymalnego, wartościami SCOPon.
Wynika to m.in. ze spadku COP urządzenia
w okresach pracy z maksymalną prędkością
sprężarki, wzrostu ilości energii zużywanej
przez wspomagającą grzałkę elektryczną
(znaczące w przypadku niedowymiarowania jednostki) oraz koniecznością regulacji
w trybie on/off w przypadku zapotrzebowania
niższego od minimalnej mocy generowanej przy najniższych prędkościach sprężarki
(przewymiarowanie jednostki). Rozbieżności
względem najlepszego urządzenia w przypadku niedowymiarowania wynoszą od 3 do 18%,
co nie odbiega od wartości uzyskanych dla
pomp regulowanych w trybie on/off. Problem
niedowymiarowania jest oczywiście mniej
istotny w cieplejszych regionach (przykład:
Kołobrzeg) i bardziej istotny w regionach
chłodniejszych (przykład: Suwałki). Spadek
wartości SCOPon wynika głównie ze wzrostu
Tj
hj
PLR
Ph(Tj)
Pd(Tj)
COP
COPbin(Tj)
elbu(Tj)
Energia
elektryczna
Energia
grzewcza
°C
h
–
kW
kW
–
–
kW
kWh
kWh
–18
..
.
–12
2.
..
21
100%
..
.
82%
8,5
..
.
7,0
6,8
..
.
6,9
2,48
..
.
2,62
2,48
..
.
2,62
1,7
..
.
0,1
9.
..
57
17
..
.
147
–11
30
79%
6,8
6,8
2,68
2,68
0,0
76
203
–10
24
76%
6,5
6,5
2,75
2,75
0,0
57
156
–9
47
74%
6,3
6,3
2,84
2,84
0,0
104
294
–8
54
71%
6,0
6,0
2,94
2,94
0,0
110
324
–7
52
68%
5,8
5,8
3,03
3,03
0,0
99
299
–6
..
.
6
106
..
.
299
65%
..
.
29%
5,5
..
.
2,5
5,5
..
.
2,5
3,10
..
.
4,05
3,10
..
.
4,05
0,0
..
.
0,0
188
..
.
184
583
..
.
748
7
310
26%
2,3
2,3
4,11
4,11
0,0
170
698
8
315
24%
2,0
2,4
4,17
4,16
0,0
151
630
9
252
21%
1,8
2,4
4,24
4,21
0,0
105
441
10
247
18%
1,5
2,5
4,30
4,25
0,0
87
371
11
262
15%
1,3
2,5
4,37
4,28
0,0
77
328
12
188
12%
1,0
2,6
4,43
4,29
0,0
44
188
170
13
227
9%
0,8
2,6
4,49
4,28
0,0
40
14
168
6%
0,5
2,7
4,56
4,19
0,0
20
84
15
162
3%
0,3
2,8
4,62
3,85
0,0
11
41
∑
5 008
17 909
SCOPon = 3,58
Tabela 2. Obliczenie SCOP według normy PN-EN 14825 dla urządzenia w budynku we Wrocławiu
24
październik 2016
ENERGIA
udziału energii elektrycznej dostarczanej do
grzałki pomocniczej. Ten dość istotny spadek
wartości SCOPon dla najmniejszej pompy
w typoszeregu dostarcza informacji, że punkt
biwalentny na poziomie –5°C jest zbyt wysoki
dla obszaru Polski. Wpływ przewymiarowania urządzenia jest natomiast w przypadku
analizowanego typoszeregu mniej istotny
(od 3 do 6%). Jednak dodatkową niekorzystną konsekwencją zbyt niskiej temperatury
Parametry dla temp. zasilania 35°C wg PN-EN 14511 [3]
Nr PC
regulacja
Tj
–15°C
–7°C
2°C
7°C
11,30
PC-1
on/off
moc, kW
5,90
7,30
9,40
COP
2,28
3,10
4,00
4,70
PC-2
on/off
moc, kW
4,20
5,50
7,20
8,40
COP
2,60
3,20
4,20
4,80
PC-3
on/off
moc, kW
2,97
4,00
5,10
6,40
COP
2,20
2,90
3,80
4,60
Tabela 3. Dane typoszeregu pomp ciepła o mocy regulowanej w trybie on/off
moc C/A/W – moc dla strefy colder (C), average (A), warmer (W)
Rys. 2. P
rojektowe obciążenie cieplne budynku i punkty biwalentne dla analizowanego
typoszeregu pomp ciepła
reklama
Rys. 3. W
artości SCOPon dla optymalnie dobranego urządzenia z płynną regulacją mocy w każdej ze stref
klimatycznych
październik 2016
25
ENERGIA
Rys. 4. Wartości SCOPon dla wszystkich konfiguracji analizowanego systemu grzewczego
Rys. 5. W
pływ doboru punktu biwalentnego na wartość SCOP obu analizowanych typoszeregów pomp ciepła
powietrze/woda
punktu biwalentnego będzie wzrost kosztów
inwestycji.
Przy porównywaniu wartości SCOPon dla
analizowanych pomp ciepła z regulacją płynną
i on/off wyraźnie widoczne jest uzyskiwanie
nieco lepszych (o 4–7%) sezonowych efektywności energetycznych przez pompy ciepła
z płynną regulacją mocy (rys. 5). Różnice
w wynikach spowodowane są różnym wpływem współczynnika degradacji opisującego
straty wynikające z cyklicznej pracy (regulacji
on/off) pomp ciepła oraz faktem uwzględniania zmiany wartości COP w wyniku zmiany
częstotliwości pracy inwertera dla urządzeń
z płynną regulacją. Regulacja za pomocą
cyklicznych włączeń i wyłączeń ma na tyle
istotny dla analizowanych urządzeń wpływ, że
pomimo charakterystyki COP przebiegającej
powyżej charakterystyki urządzeń wyposa-
26
październik 2016
żonych w inwerter częstotliwości osiągają
one niższe wartości SCOPon. Urządzenia regulowane w trybie on/off wykazały też dużą
wrażliwość na odchylenia od optymalnego
punktu biwalentnego. Jak pokazano na rys. 4,
zastosowanie pompy ciepła z przetwornikiem
częstotliwości umożliwia obniżenie punktu
biwalentnego instalacji (w analizowanym
przypadku z –7 do –12°C) bez pogorszenia
osiąganych wartości SCOPon. Wpływa to na
większą pewność niskich kosztów eksploatacji
instalacji nawet w okresie występowania
bardzo niskich temperatur zewnętrznych dzięki
zmniejszeniu udziału grzałki elektrycznej w produkcji energii cieplej.
Podsumowanie
Przedstawiona w artykule analiza szacowanych wartości SCOPon pomp ciepła powietrze/
woda dla przykładowego domu jednorodzinnego potwierdza, że urządzenia te z powodzeniem
mogą być stosowane jako samodzielne źródło
ciepła do ogrzewania pomieszczeń. Pomimo
przeciwnej zmiany mocy urządzenia w stosunku do obciążenia cieplnego budynku poprawnie
dobrana pompa ciepła tego typu (szczególnie
wyposażona w przetwornik częstotliwości)
osiąga zadowalające wartości SCOP nawet
w statystycznie najzimniejszych obszarach
Polski (np. 3,27 dla Suwałk). Dla regionu
najcieplejszego ta sama PC osiągnie prawdopodobnie SCOP wyższy o ok. 17% (3,84 dla
Kołobrzegu). Przy źle zaprojektowanej mocy
(nieodpowiednim punkcie biwalentnym) osiągana efektywność może się jednak znacznie
obniżyć, niezależnie od stosowanego sposobu
regulacji. W analizowanym przypadku rozbieżności te wynosiły nawet do –18% względem
najkorzystniej dobranego urządzenia.
Zaprezentowana metoda obliczeniowa, opisana w normie PN-EN 14825, dość dobrze
nadaje się do analizy pracy pomp ciepła
powietrze/woda. Pozwala oszacować wartość SCOPon zarówno pomp ciepła z regulacją
mocy w trybie on/off, jak i płynną. Co ważne,
do oszacowania należy wykorzystać dane
dotyczące obciążenia cieplnego konkretnego
obiektu oraz dane klimatyczne z planowanej
lokalizacji urządzenia (budynku). Wpływ danych klimatycznych jest wyraźnie widoczny
w wynikach metody obliczeniowej. Pewną
niedogodnością jest powszechny brak danych
wejściowych do obliczeń pomp ciepła z regulacją mocy. Jednak jeśli dane takie są dostępne,
nie należy ich pomijać w obliczeniach, gdyż
wpływ częstotliwości inwertera widoczny
jest zarówno w wartości mocy pompy ciepła,
jak i COP. Płynna zmiana mocy pompy ciepła
z regulacją zmniejsza wpływ współczynnika
degradacji na wartość SCOPon urządzenia.
Na zakończenie podkreślić należy, że warto
poświęcić czas na poprawny dobór pomp ciepła powietrze/woda. Proces ten każdorazowo
powinien być poprzedzony analizą współpracy
urządzenia z budynkiem, wykonaną przez
osoby mające odpowiednią wiedzę w tej
dziedzinie.
Literatura
1. Piechurski K., Szulgowska-Zgrzywa M., Obliczanie rocznej
efektywności pomp ciepła powietrze/woda, „Rynek
Instalacyjny” nr 6/2016, s. 35–40.
2 PN-EN 14825:2014-02 Klimatyzatory, ziębiarki cieczy
i pompy ciepła ze sprężarkami o napędzie elektrycznym,
do grzania i ziębienia. Badanie i ocena w warunkach
niepełnego obciążenia oraz obliczanie wydajności
sezonowej.
3, PN-EN 14511-1:2014-02 Klimatyzatory, ziębiarki cieczy
i pompy ciepła ze sprężarkami o napędzie elektrycznym,
do grzania i ziębienia. Część 1: Terminy, definicje i klasyfikacja.
Powietrzna pompa ciepła ze zintegrowanym buforem wodnym 300/500 litrów,
który stanowi idealny magazyn energii dla ciepłej wody użytkowej. Urządzenie
składa się z wysokoefektywnej jednostki zewnętrznej COP A7/W35 do nawet
5,04 oraz z modułu hydraulicznego zabudowanego na buforze. Najistotniejsze
elementy energooszczędności:
– grzanie z inwerterową modulacją wydajności stosownie do zapotrzebowania,
ale z pominięciem bufora, co oszczędza dodatkową energię
– przepływowe grzanie c.w.u. zapewnia czystą higienicznie wodę i eliminuje
ryzyko rozwoju bakterii
– możliwość podłączenia kolektorów słonecznych Drain-back lub innych źródeł
ciepła, jak kominek czy kocioł.
Unikatowa konstrukcja hybrydowa łączy powietrzną pompę ciepła i gazowy
kocioł kondensacyjny. Współpraca dwóch atrakcyjnych pod względem
efektywności źródeł ciepła pozwala w pełni wykorzystać ich zalety
w poszczególnych zakresach temperatur. Najbardziej interesujący
i energooszczędny jest jednak tryb pracy hybrydowej. Jest on realizowany
w zakresie najczęściej występujących w sezonie temperatur, od około
–4 do +4°C. Ponieważ w całym sezonie grzewczym źródło ciepła pracuje
najwięcej godzin właśnie w tym przedziale temperatur zewnętrznych,
jest tu największy potencjał oszczędności.
W przeciwieństwie do powszechnie stosowanych sprężarek on/off
(włącz/wyłącz) sprężarka inwerter dzięki modulacji ogranicza intensywność
odbioru ciepła z dolnego źródła, powodując w cyklu pracy mniejsze obniżenie
temperatury wokół wymiennika, o około 4°C. Modulacja wydajności zapewnia
również oszczędności dzięki pracy przy częściowych obciążeniach, które
występują przez ponad 90% sezonu grzewczego, co oznacza głównie pracę
w obszarze wyższych efektywności niż nominalne. Sezonowa efektywność
gruntowej pompy ciepła Daikin Altherma jest dużo wyższa w porównaniu
do większości analogicznych rozwiązań na rynku.
ENERGIA
A R T Y K U Ł
Do właściwego ustawienia parametrów pracy kotła
grzewczego niezbędne jest użycie precyzyjnego
analizatora spalin, który umożliwi szybki i wiarygodny
pomiar O2, CO, CO2, NOx, a także oznaczenie innych
istotnych parametrów, takich jak sprawność, strata
kominowa, współczynnik nadmiaru powietrza, ciąg itd.
Analizator jest więc podstawowym narzędziem pracy
instalatora i serwisanta kotłów.
Kontrola
pracy kotłów
grzewczych
Jak wybrać odpowiednie przyrządy pomiarowe?
R
ynek dostaw ciepła ciągle się rozwija.
Wprowadzane są systemy solarne, pompy ciepła, kotły kondensacyjne, systemy na
paliwa stałe (w tym pelety) i inne technologie.
Głównym celem nowoczesnego systemu
grzewczego staje się dostawa ciepła na żądanie, przy jednoczesnym niskim zużyciu paliwa
i minimalnej emisji zanieczyszczeń. Niezależnie
od zastosowanej technologii każdy system
grzewczy musi działać optymalnie. Oznacza to
jego stałą kontrolę i regulację. Optymalizacja
zapewnia znaczącą oszczędność paliwa, a co
za tym idzie – zmniejszenie kosztów.
Kryteria wyboru
Analizator spalin to narzędzie codziennej pracy,
ważne jest więc, aby jak najlepiej dobrać
go do swoich potrzeb, zwracając uwagę na
28
październik 2016
dopasowanie funkcji pomiarowych oraz akcesoriów.
Istotną cechą jest także żywotność i niezawodność urządzenia, a w tym kontekście – zakres pomiarowy cel elektrochemicznych, które
są „sercem” analizatora, a których właściwy
dobór przesądza o wiarygodności pomiaru
i bezawaryjnej pracy analizatora. Testo wprowadziło np. na rynek sensory pomiarowe
o wydłużonej żywotności (Long Life), które
charakteryzują się czasem pracy wynoszącym
ponad 6 lat. Możliwa jest ponadto samodzielna
wymiana tych sensorów przez użytkownika,
dzięki czemu nie trzeba wysyłać urządzenia
do serwisu. Koszt serwisu i kalibracji oraz dostępność i ceny części zamiennych to kolejne
istotne kryteria przy wyborze analizatora spalin. Atutem jest oczywiście dłuższa gwarancja,
jak w przypadku analizatora testo 320 basic,
dla którego istnieje możliwość wydłużenia
gwarancji do 5 lat.
Wymagania, jakie powinien spełniać analizator spalin: łatwość obsługi, przejrzyste
menu; długi czas pracy bez ładowania akumulatorów; długa żywotność i szeroki zakres
pomiarowy cel elektrochemicznych; niska
cena i dostępność części zamiennych; niskie
koszty serwisu i kalibracji urządzenia; długa
gwarancja udzielana przez producenta
Przenośne analizatory
testo 330LL i testo 320 basic
Przenośne analizatory spalin testo 330LL i testo 320 basic są zaprojektowane oraz wyprodukowane zgodnie w wytycznymi zawartymi
w normie PN-EN 50379. Charakteryzują się
wzmocnioną konstrukcją, z klasą zabezpieczenia obudowy IP40. Ich atuty to m.in. wydłużona gwarancja na cele elektrochemiczne
oraz możliwość samodzielnej wymiany cel
przez użytkownika.
Analizatory spalin Testo umożliwiają pomiar
O2, CO, CO2, NOx, a także oznaczenie innych
istotnych parametrów właściwej pracy kotła, takich jak sprawność, strata kominowa,
współczynnik nadmiaru powietrza, ciąg itd.
Wyniki pomiarowe są wyświetlane na czytelnym, kolorowym wyświetlaczu, przy czym
użytkownik może wybrać jeden z trzech sposobów przedstawienia wyników: wskazania
cyfrowe; wykres; tzw. macierz spalin, czyli
rozwiązanie ułatwiające ocenę procesu spalania w sposób graficzny (testo 330).
ENERGIA
A R T Y K U Ł
Dowodem wykonanej analizy może być
wydruk raportu z drukarki bezprzewodowej
Testo, zawierający pełny wynik przeprowadzonej analizy, datę i godzinę pomiaru, a także
nazwę wykonawcy.
Nowość – bezpłatna aplikacja
na Androida dla testo 330LL
Analizator spalin testo 330LL, dzięki wyposażeniu w moduł Bluetooth, może wykorzystywać
bezpłatną aplikację na Androida – TestoDroid.
Aplikacja jest bardzo prosta w obsłudze, dzięki
ograniczeniu do minimum liczby kliknięć.
Można uruchomić i zatrzymać analizator na odległość, zobaczyć dane w formie wykresu czy
tabeli, zapisać je w formie protokołu jako PDF,
CSV lub XML. Aplikacja umożliwia ustawienie
opcji przesyłania mailem zapisywanego protokołu na wskazany wcześniej adres. Pozwala
także wydrukować dane na bezprzewodowej
drukarce Testo. Aplikację można pobrać ze
sklepu Google Play. Będzie ona kompatybilna
ze wszystkimi aktualnie dostępnymi analizatorami spalin Testo z modułem Bluetooth.
SmartSondy od Testo – rewolucja
w dziedzinie pomiarów
Regulacja procesu spalania w kotle grzewczym
nie opiera się tylko na wykonaniu analizy
spalin. Szereg informacji dotyczących całego
systemu grzewczego wpływa na jego efektywność. Parametry takie, jak np. ciśnienie
gazu podawanego na palnik lub temperatury
zasilania i powrotu z instalacji grzewczej,
pozwalają na prawidłowe ustawienie systemu.
Firma Testo wprowadziła na rynek rewolucyjne rozwiązanie pomiarowe – SmartSondy wyposażone w komunikację Bluetooth,
współpracujące ze smartfonem lub tabletem
wyposażonym w system Android lub iOS.
Wszystkie niezbędne parametry, takie jak
temperatura, wilgotność, prędkość przepły-
wu powietrza oraz ciśnienie, mogą zostać
zmierzone w wygodny sposób, ponadto wykorzystanie bezpłatnej aplikacji zainstalowanej
w smartfonie pozwala na archiwizację danych
lub tworzenie raportów pomiarowych.
Kompaktowe przyrządy pomiarowe łączą się
bezprzewodowo ze smartfonem lub tabletem
z zainstalowaną darmową aplikacją mobilną
„Testo SmartProbes App”. Odbywa się to
w sposób automatyczny: należy włączyć
SmartSondę, a następnie aplikację na urządzeniu mobilnym. Smartfon sam konfiguruje
komunikację, a użytkownikowi pozostaje tylko
skupienie się na swojej pracy, czyli wykonaniu
pomiaru.
Zalety systemu SmartSond oraz aplikacji
mobilnej:
Wygodny odczyt danych pomiarowych na
smartfonie czy tablecie za pośrednictwem
Bluetooth.
W pełni automatyczna konfiguracja – wystarczy włączyć SmartSondę oraz aplikację
mobilną i pomiary rozpoczynają się automatycznie.
Wyświetlanie danych pomiarowych z sześciu sond w tym samym czasie.
Wizualizacja zmian wartości pomiarowych
w postaci wykresu lub tabeli.
Wstępnie zdefiniowane tryby pomiarowe
dla konkretnych zastosowań, m.in.:
–– automatyczne obliczanie temperatury parowania i kondensacji czynnika
chłodniczego, jak również przegrzania
i dochłodzenia,
–– pomiar strumienia objętości przepływu
powietrza w kanałach lub na wylotach
z kanałów wentylacyjnych, dzięki prostej
konfiguracji geometrii oraz wymiarów
kanałów lub kratek wentylacyjnych,
–– bezkontaktowy pomiar temperatury na
podczerwień wraz ze zdjęciem miejsca
pomiarowego z zaznaczonym obszarem
za pomocą celownika laserowego oraz
naniesioną wartością temperatury.
Raport pomiarowy może zawierać zdjęcia
z miejsca pomiarowego, generowany jest
natychmiast, bezpośrednio na miejscu pomiaru i wysłany w formie PDF lub pliku Excel.
Przyrządy do pomiarów
wielkości elektrycznych
Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom instalatorów sektora HVAC/R, jako światowy lider
branży pomiarowej, Testo wprowadza do
oferty innowacyjne rozwiązania również dla
sektora elektrycznego. Rodzina pięciu urządzeń
pomiarowych pozwala użytkownikowi wykonać pracę znacznie szybciej i wygodniej niż do
tej pory. Bezdotykowy detektor napięcia testo
745 charakteryzuje się zmiennym poziomem
czułości, dzięki czemu wykrywa napięcie od
poziomu 12 V, a ponadto odporny jest na
zakłócenia wysokich częstotliwości.
Rodzina testerów napięcia testo 750 wyróżnia się wskaźnikiem opartym na technologii
światłowodowej, który jest widoczny z każdej strony urządzenia, dzięki czemu pozycja
samego urządzenia podczas pomiaru nie ma
istotnego wpływu na odczyt informacji o wielkości napięcia.
Dwa modele z serii testo 755 to w pełni
automatyczne testery napięcia i natężenia
(hybryda testera napięcia z amperomierzem
cęgowym z otwartymi cęgami), które w zależności od rodzaju rozpoczętego pomiaru same
dobierają mierzony parametr oraz jego zakres.
Automatyczne multimetry cyfrowe testo
760 łamią wszelkie stereotypy dotyczące
pomiarów elektrycznych. Nie mają znanego do
tej pory pokrętła wyboru funkcji pomiarowej,
natomiast wybór mierzonego parametru następuje po podłączeniu przewodów pomiarowych
do odpowiedniego gniazda.
Ostatnia seria urządzeń pomiarowych testo
770 to amperomierze cęgowe z innowacyjnym
mechanizmem cable-grabTM. Mechanizm ten
ułatwia chwycenie jednego z przewodów
w ciasnym otoczeniu. Oprócz standardowych
funkcji pomiarowych, model testo 770-3
ma funkcję pomiaru mocy oraz komunikację
Bluetooth ze smartfonem lub tabletem, dzięki
której istnieje możliwość wykonania dokumentacji pomiarowej i przesłania jej za pomocą
wiadomości e-mail.
www.testo.com.pl
październik 2016
29
ENERGIA
mgr inż. Michał Drozdowicz, dr inż. Marta Laska
Termomodernizacja
zabytkowych kamienic
Thermomodernization of tenement houses
Artykuł omawia proces termomodernizacji budynków zabytkowych w zakresie przepisów budowlanych
i analizuje różne warianty rozwiązań technicznych dla zabytkowych kamienic.
O
biekty zabytkowe stanowią znaczną część
rynku budowlanego w Polsce. Jednak
utrzymanie takich obiektów w dobrej kondycji
technicznej wymaga kosztowych remontów
i usprawnień, które nie umniejszając walorom
estetycznym, powinny prowadzić do obniżania
energochłonności budynków, a tym samym
ich kosztów eksploatacyjnych. Chcąc zmierzyć się z kwestią modernizacji zabytkowych
budynków, projektanci zagłębiają się w gąszcz
przepisów, po to żeby wszystkie działania były
realizowane zgodnie z literą prawa.
Obiekty zabytkowe
a Prawo budowlane
Zgodnie z ustawą o ochronie zabytków [1]
zabytek to nieruchomość, jej część lub zespół
nieruchomości będąca dziełem człowieka lub
związana z jego działalnością i stanowiąca
świadectwo minionej epoki bądź zdarzenia,
której zachowanie leży w interesie społecznym
ze względu na posiadaną wartość historyczną,
artystyczną lub naukową. Obiekty tego typu
są wpisane do rejestru prowadzonego przez
wojewódzkiego konserwatora zabytków.
Ustawa o ochronie zabytków w art. 5 nakłada na właściciela obowiązek prowadzenia prac
konserwatorskich, restauratorskich i robót
budowlanych przy zabytku oraz zabezpieczenia
i utrzymania zabytku oraz jego otoczenia w jak
najlepszym stanie. Prace konserwatorskie
zostały zdefiniowane jako działania mające na
Streszczenie ��
Artykuł omawia proces termomodernizacji budynków zabytkowych w zakresie
przepisów budowlanych i analizuje różne
warianty rozwiązań technicznych dla
zabytkowych kamienic.
Abstract ��
Article describes process of thermal
modernization of historical buildings in
therms of building regulations and analyzes various technological solutions.
30
październik 2016
celu zabezpieczenie i utrwalenie substancji zabytku, zahamowanie procesów jego destrukcji
oraz dokumentowanie tych działań. Natomiast
prace restauratorskie jako działania mające na
celu wyeksponowanie wartości artystycznych
i estetycznych zabytku, w tym, jeżeli istnieje
taka potrzeba, uzupełnienie lub odtworzenie jego części, oraz dokumentowanie tych działań.
Z kolei roboty budowlane to według ustawy
roboty budowlane w rozumieniu przepisów
Prawa budowlanego, podejmowane przy zabytku lub w otoczeniu zabytku [1].
Wywiązanie się z tych obowiązków przez
właściciela wymaga zastosowania się do
zapisów ustawy Prawo budowlane [2] i uzyskania pozwolenia na budowę lub dokonania
zgłoszenia na roboty budowlane wykonywane
w obiekcie wpisanym do rejestru zabytków.
Do dokumentacji technicznej konieczne jest
dołączenie odpowiedniego pozwolenia właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków,
wydane na podstawie przepisów o ochronie
zabytków. Warto zaznaczyć, że w zależności
od zakresu ochrony konserwatorskiej opiece
może podlegać cały budynek lub tylko jego
obudowa zewnętrzna.
Obiekty zabytkowe
a oszczędność energii
Przepisy polskie i europejskie obligują sektor
budowlany do przestrzegania coraz bardziej
rygorystycznych norm dotyczących zużycia
energii przez budynki. Wynikają one z faktu negatywnego wpływu tego sektora na
środowisko naturalne i dotyczą nie tylko
nowo powstających obiektów, ale także tych
remontowanych. Poziom zużycia energii przekłada się również bezpośrednio na wielkość
kosztów eksploatacyjnych budynku, co ma
duże znaczenie dla ich użytkowników. Dlatego
tak ważnym etapem usprawnień w budynkach istniejących, również zabytkowych, jest
ich termomodernizacja. Może ona dotyczyć
docieplenia przegród, wymiany stolarki czy
uszczelnienia obudowy budynku, jak i montażu
wysokosprawnych instalacji budynkowych.
Niejednokrotnie (w zależności od zakresu
planowanych prac) działania te wymagają
pozwolenia na budowę.
Ograniczenia konserwatorskie
przy termomodernizacji
Wojewódzki konserwator zabytków każdorazowo definiuje warunki i wytyczne dla możliwych
działań w budynku zabytkowym, przy czym największym wyzwaniem jest uzyskanie pozwolenia na przeprowadzenie termomodernizacji.
Obiekty tego typu mają zwykle bogato zdobione
fasady czy ciekawe kształty ścian i okien, dlatego podejmowane działania modernizacyjne
muszą uwzględniać ich wartość historyczną
lub artystyczną. Dzieli się je na cztery klasy
pod względem ograniczeń konserwatorskich.
W pierwszej klasie znajdują się obiekty zabytkowe z partiami wymagającymi szczególnej
ochrony. Budowle takie zachowują oryginalne
wyprawy i detale architektoniczne, a możliwość przeprowadzenia termomodernizacji jest
w ich przypadku ograniczona.
Do drugiej klasy można zakwalifikować
obiekty zabytkowe z partiami niewymagającymi szczególnej ochrony. W budynkach tych
nie zostały zachowane oryginalne wyprawy
lub detale architektoniczne, większe są zatem
możliwości termomodernizacji.
Trzecia klasa to obiekty o charakterze
zabytkowym charakteryzujące się wartościowymi walorami architektonicznymi lub
o potencjalnym znaczeniu historycznym albo
zabytkowym, ale też obiekty niezabytkowe,
które znajdują się na chronionych obszarach
architektonicznych. Termomodernizacja takich
obiektów jest dużo łatwiejsza i możliwe są
różne warianty jej przeprowadzania.
Do ostatniej klasy zalicza się pozostałe
budowle o charakterze niezabytkowym, zapewniające największą swobodę wyboru
wariantów termomodernizacyjnych.
ENERGIA
W celu poprawy energochłonności obiektów stosuje się izolowanie cieplne przegród,
wymianę stolarki, zabezpieczenie przeciwwilgociowe, modernizację instalacji grzewczych
oraz rozwiązania bazujące na rekuperacji
ciepła wentylacyjnego [7]. Wymagania, które
należy spełnić, prowadząc działania termomodernizacyjne, zdefiniowano w rozporządzeniu
w sprawie warunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [3]. Dotyczą one izolacyjności cieplnej
przegród budowlanych, powierzchni okien oraz
wyposażenia technicznego.
Na polskim rynku istnieje szereg rozwiązań
technicznych, dzięki którym termomodernizacja może zostać sprawnie przeprowadzona
również w budynkach zabytkowych, z zachowaniem wszelkich walorów estetycznych
obiektów.
Obiekty zabytkowe
a Prawo budowlane
Zgodnie z zapisami ustawy Prawo budowlane [2] do obowiązków właścicieli obiektów
budowlanych, oprócz utrzymania ich w należytym stanie technicznym i estetycznym oraz
użytkowania zgodnie z przeznaczeniem i wymaganiami ochrony środowiska, należy sprawdzanie stanu technicznego instalacji gazowych
oraz przewodów kominowych (dymowych,
spalinowych i wentylacyjnych) przynajmniej
raz do roku, a raz na 5 lat sprawdzanie stanu
technicznego i przydatności do użytkowania
obiektu, jego estetyki i otoczenia.
Jeżeli w budynku poddawanym przebudowie
lub przedsięwzięciu służącemu poprawie efektywności energetycznej siedzibę ma jednostka
sektora finansów publicznych, przepisy zalecają zastosowanie urządzeń wykorzystujących
energię odnawialną oraz technologii, które
pozwalają na realizację budynków o korzystnej
charakterystyce energetycznej (co w przypadku
obiektów zabytkowych nie zawsze może zostać spełnione). W pozostałych przypadkach,
decydując się na termomodernizację budynku,
w którym docieplone zostanie ponad 25% ścian
zewnętrznych, trzeba spełnić wymagania minimalne dotyczące energooszczędności i ochrony
cieplnej przewidziane w przepisach techniczno-budowlanych dla przebudowy budynku.
W przypadku robót budowlanych prowadzonych w budynkach zabytkowych działania te
nie mogą naruszać przepisów i wytycznych
ochrony konserwatorskiej. Wojewódzki konserwator zabytków musi wydać postanowienie dotyczące wniosku o pozwolenie na
budowę lub rozbiórkę obiektów budowlanych
w ciągu 30 dni od dnia doręczenia dokumentu.
Przekroczenie tego terminu uznawane jest za
brak zastrzeżeń do przedstawionych we wniosku rozwiązań projektowych. W przypadku
składania dokumentacji w formie zgłoszenia
nie ma takiej konieczności.
Obiekty zabytkowe
a Warunki techniczne
W rozporządzeniu w sprawie warunków technicznych [3], które jest aktem wykonawczym
do ustawy Prawo budowlane, jasno określone zostały parametry, które muszą spełniać
obiekty nowo powstające, modernizowane,
przebudowywane i rozbudowywane, bez
wskazania, czy obiekt znajduje się pod ochroną
konserwatorską, czy nie. Przepisy te definiują
wymagania odnośnie do poziomu izolacyjności
cieplnej przegród – maksymalnych współczynników przenikania ciepła oraz poziomów
rocznego zapotrzebowania na nieodnawialną
energię pierwotną (EP) na różne cele.
Maksymalne wartości współczynnika przenikania ciepła zostały zdefiniowane dla trzech
progów czasowych, tj. 2014, 2017 i 2021,
Lp.
z zastrzeżeniem, że budynki zajmowane lub
będące w posiadaniu władz publicznych powinny spełniać wymogi zdefiniowane dla 2021
roku już w 2019.
Do minimalnych wymagań należy również
roczne obliczeniowe zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną do ogrzewania
c.o., wentylacji, chłodzenia i c.w.u. oraz oświetlenia. Wartość ta zdefiniowana jest graniczną
wielkością wskaźnika EP wyrażoną w kWh/(m2
rok), która, co ważne, musi być spełniona tylko
dla obiektów nowo budowanych. W przypadku
przebudowy budynku wystarczy, że zostaną
spełnione wymagania izolacyjności cieplnej
przegród oraz minimalnej powierzchni okien [3].
Należy zaznaczyć, że modernizowane obiekty zabytkowe nie muszą spełniać wymagań
granicznego wskaźnika EP. Dodatkowo od
przytoczonych obostrzeń dotyczących poziomu izolacyjności cieplnej można uzyskać
odstępstwo i kontynuować prace budowlane,
jeśli projektant wykaże, że stosując dostępne
metody techniczne, nie ma możliwości speł-
Rodzaj przegrody
i temperatury w pomieszczeniu
1
Ściany zewnętrzne:
a) przy ti ≥ 16°C
b) przy 8°C ≤ ti ≤ 16°C
c) przy ti < 8°C
2
Ściany wewnętrzne:
a)przy Δti ≥ 8°C oraz oddzielające pomieszczenia ogrzewane
od klatek schodowych i korytarzy
b) przy Δti < 8°C
c)oddzielające pomieszczenie ogrzewane
od nieogrzewanego
3
Ściany przyległe do szczelin dylatacyjnych o szerokości:
a)do 5 cm, trwale zamkniętych i wypełnionych izolacją
cieplną na głębokości co najmniej 20 cm
b)powyżej 5 cm, niezależnie od przyjętego sposobu
zamknięcia i zaizolowania
4
Ściany nieogrzewanych kondygnacji podziemnych
5
Dachy, stropodachy i stropy pod nieogrzewanymi poddaszami
lub nad przejazdami:
b) przy 8°C ≤ ti ≤ 16°C
c) przy ti < 8°C
Współczynnik przenikania
ciepła UC(max) [W/(m2 K)]
od 1.01.2017 (od 1.01.2021)
0,23 (0,20)
0,45
0,90
1,00
bez wymagań
0,30
1,00
0,70
bez wymagań
0,18 (0,15)
0,30
0,70
6
Podłogi na gruncie:
b) przy 8°C ≤ ti ≤ 16°C
c) przy ti < 8°C
7
Stropy nad pomieszczeniami nieogrzewanymi i zamkniętymi
i stropy międzykondygnacyjne:
b) przy 8°C ≤ ti ≤ 16°C
c) przy ti < 8°C
1,00
bez wymagań
0,25
Stropy nad ogrzewanymi pomieszczeniami podziemnymi
i stropy międzykondygnacyjne:
b) przy 8°C ≤ ti ≤ 16°C
c) przy ti < 8°C
1,00
bez wymagań
0,25
8
0,30
1,20
1,50
Tabela 1. W
artości współczynnika przenikania ciepła UC(max) dla ścian, dachów, stropów i stropodachów
we wszystkich rodzajach budynków [3]. W nawiasach wartości graniczne od 1.01.2021
październik 2016
31
ENERGIA
nienia wymagań bez naruszania przepisów
budowlanych i wytycznych konserwatorskich.
Obiekty zabytkowe a świadectwo
charakterystyki energetycznej
i zakres projektu budowlanego
Przed wejściem w życie ustawy o charakterystyce energetycznej budynków [4], czyli do
8 marca 2015 r. obowiązywał w przepisach
Prawa budowlanego art. 5 art. 5 ust. 4–8 mówiący o tym, że wszystkie budynki lub części
budynków przed oddaniem do użytkowania
powinny posiadać świadectwo charakterystyki energetycznej (do której potrzebne jest
obliczenie wskaźnika EP) lokalu lub części
budynku, z wyjątkiem obiektów zabytkowych.
Nowelizacja Prawa budowlanego uchyliła
jednak te zapisy, wprowadzając je do ustawy
o charakterystyce energetycznej budynków
[4], która podaje, że właściciel lub zarządca
budynku lub jego części, (…) podlegającego
ochronie na podstawie przepisów o ochronie
zabytków i opiece nad zabytkami nie musi
Lp.
1
sporządzać świadectwa charakterystyki energetycznej w przypadku sprzedaży czy wynajmu
lokalu [4]. Przepisy te odnoszą się jednak do
świadectwa charakterystyki energetycznej,
czyli dokumentu o konkretnej formie, a nie samych obliczeń charakterystyki energetycznej.
Dlaczego tak ważna jest różnica między
tymi pojęciami? Otóż zapisy rozporządzenia
w sprawie szczegółowego zakresu i formy
projektu budowlanego [5] w § 11 pkt 2
definiują zawartość opisu technicznego projektu. Rozporządzenie to wskazuje, że opis
powinien zawierać charakterystykę energetyczną budynku, opracowaną zgodnie z przepisami dotyczącymi metodologii obliczania
charakterystyki energetycznej budynku i lokalu
mieszkalnego lub części budynku stanowiącej
samodzielną całość techniczno-użytkową oraz
sposobu sporządzania i wzorów świadectw
ich charakterystyki energetycznej, określającą
w zależności od potrzeb: (…)
b)(…) właściwości cieplne przegród zewnętrznych, w tym ścian pełnych oraz drzwi,
Współczynnik przenikania
ciepła UC(max) [W/(m2 K)]
Rodzaj przegrody
i temperatury w pomieszczeniu
od 1.01.2017 (od 1.01.2021)
Okna (z wyjątkiem okien połaciowych), drzwi balkonowe
i powierzchnie przezroczyste nieotwieralne:
b) przy ti < 16°C
1,1 (0,9)
1,6 (1,4)
2
Okna połaciowe:
b) przy ti < 16°C
1,3 (1,1)
1,6 (1,4)
3
Okna w ścianach wewnętrznych:
b) przy ti < 16°C
c)oddzielające pomieszczenia ogrzewane
od nieogrzewanych
1,3 (1,1)
bez wymagań
1,3 (1,1)
4
Drzwi w przegrodach zewnętrznych lub w przegrodach
między pomieszczeniami ogrzewanymi i nieogrzewanymi
5
Okna i drzwi zewnętrzne w przegrodach zewnętrznych
pomieszczeń nieogrzewanych
1,5 (1,3)
bez wymagań
Tabela 2. W
artości współczynnika przenikania ciepła U(max) dla okien, drzwi balkonowych i drzwi
zewnętrznych [3]. W nawiasach podano wartości graniczne od 1.01.2021
Rodzaj budynku
Cząstkowe maksymalne wartości wskaźnika
EPH+W na potrzeby ogrzewania, wentylacji
oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej
od 1 stycznia 2017
od 1 stycznia 2021*)
Budynek mieszkalny: a) jednorodzinny
b) wielorodzinny
95
85
70
65
Budynek zamieszkania zbiorowego
85
75
Budynek użyteczności publicznej:
a) opieki zdrowotnej
b) pozostałe
290
60
190
45
90
70
Budynek gospodarczy, magazynowy
i produkcyjny
*)
Od stycznia 2019 r. – w przypadku budynków zajmowanych przez władze publiczne oraz będących ich własnością.
Tabela 3. P
rzykładowe graniczne wartości współczynnika EP dla budynków mieszkalnych (na potrzeby
ogrzewania, wentylacji oraz przygotowania ciepłej wody użytkowej) [3]
32
październik 2016
wrót, a także przegród przezroczystych
i innych,
c)parametry sprawności energetycznej instalacji (…) mających wpływ na gospodarkę
energetyczną budynku,
d)dane wykazujące, że przyjęte w projekcie
architektoniczno-budowlanym rozwiązania
budowlane i instalacyjne spełniają wymagania dotyczące oszczędności energii zawarte
w przepisach techniczno-budowlanych.
Bardzo ważny jest punkt 12, który nakazuje
przeprowadzenie analizy możliwości zastosowania alternatywnych wysokosprawnych
systemów zaopatrzenia budynku w energię
i ciepło z określeniem rocznego zapotrzebowania na energię użytkową na bazie przepisów dotyczących obliczania charakterystyki
energetycznej, a także wykonanie obliczeń
optymalizacyjno-porównawczych [5].
Z przytoczonych powyżej przepisów wynika,
że w przypadku prowadzenia prac budowlanych w obiektach zabytkowych maksymalne
wielkości wskaźnika EP zdefiniowane w warunkach technicznych [3] nie muszą zostać
spełnione. Nie jest też wymagane sporządzenie
świadectwa charakterystyki energetycznej,
jednak obliczenia energetyczne w projekcie
budowlanym powinny zostać zgodnie z rozporządzeniem w sprawie zakresu i formy projektu budowlanego wykonane i zamieszczone
w opisie technicznym.
Ocieplenie budynku zabytkowego
a jego obciążenie cieplne
Rynek materiałów i technologii obejmuje
szereg technik docieplania budynków, jednak
w przypadku obiektów zabytkowych metody
te muszą uwzględniać przede wszystkim
wytyczne konserwatora zabytków, który nie
wyraża zgody na zewnętrzne docieplenie
obiektu mającego zdobione fasady (oprócz stosowania tynków ciepłochronnych), chyba że
od strony podwórza. Istnieje także możliwość
izolacji ścian od wewnątrz czy wypełnienia
materiałem izolacyjnym przestrzeni powietrznych przegród, wiąże się to jednak z ryzykiem
wystąpienia kondensacji pary wodnej. Dlatego
niezbędne jest przeprowadzenie analiz wilgotnościowych przegród. Docieplanie obiektów
zabytkowych od wewnątrz wiąże się również
ze zmniejszeniem powierzchni użytkowej pomieszczeń, a w przypadku docieplenia tym
sposobem również stropów – zmniejszeniem
kubatury pomieszczeń, na co nie zawsze zgadzają się właściciele, szczególnie mieszkań
w zabytkowych kamienicach.
Poniżej przedstawiono wyniki analiz przykładowych metod termomodernizacji zabytkowej, sześciokondygnacyjnej kamienicy
ENERGIA
Podsumowanie
Rys. 1. W
ielkości współczynników przenikania ciepła U [W/(m2 K)] dla wszystkich wariantów
oraz maksymalne dla 2017 roku zgodnie z rozporządzeniem [3]
Jednostki
W.
bazowy
I
wariant
II
wariant
III
wariant
Podstawowe wyniki obliczeń budynku
Projektowa strata ciepła przez przenikanie
kW
102,3
83,3
83,5
92,0
Projektowe obciążenie cieplne budynku
kW
152,4
123,4
124,0
142,2
61,5
64,0
Wskaźnik projektowego obciążenia cieplnego
Wskaźnik odniesiony do powierzchni
W/m2
68,6
60,7
Tabela 4. Obciążenie cieplne obiektu dla wszystkich wariantów
o powierzchni użytkowej 2222 m2. Oprócz
wariantu bazowego zdefiniowano trzy sposoby
docieplenia obiektu.
Budynek zlokalizowany jest w II strefie
klimatycznej. Wariant bazowy definiuje jego
parametry w stanie istniejącym. Wariant I
obejmuje docieplenie ścian od wewnątrz, stropu i dachu oraz wymianę stolarki okiennej, tak
żeby spełnić warunki maksymalnych współczynników przenikania ciepła (wg WT 2017).
W wariancie II przeanalizowano docieplenie
budynku podobnie jak w przypadku pierwszym, jednak zamiast styropianu jako materiał
docieplający zastosowano wełnę mineralną.
Ostatni wariant (III) obrazuje sytuację, w której
lokatorzy nie wyrażają zgody na docieplenie
ścian od wewnątrz, natomiast konserwator
zabytków zgadza się na docieplenie ścian od
zewnątrz, jedynie od strony podwórza.
Na rys. 1 zestawiono wartości współczynników przenikania ciepła U [W/(m2 K)] dla
wszystkich wariantów oraz wartości maksymalne dla 2017 roku zgodnie z rozporządzeniem w sprawie warunków technicznych
[3]. Ściany zewnętrzne od SZ_1 do SZ_3
mają zdobienia (brak możliwości ocieplenia
od zewnątrz), SZ_4 to ściana od podwórza.
Osiągnięcie zgodnych z rozporządzeniem
w sprawie warunków technicznych [3] wartości współczynników przenikania ciepła wiązało
się ze zwiększeniem grubości przegród, a tym
samym w wariantach I i II ze zmniejszeniem
powierzchni użytkowej mieszkań. Wstępnie
przeprowadzona analiza wykluczyła ryzyko
wystąpienia powierzchniowej kondensacji
pary wodnej.
Docieplenie przegród miało wpływ na
zmniejszenie obciążenia cieplnego obiektu,
a tym samym jego energochłonności. Wyniki
obliczeń cieplnych zestawiono w tabeli 4.
Metoda obliczania projektowego obciążenia
cieplnego budynku uwzględnia wentylacyjną
stratę ciepła.
Przykładowa analiza ocieplenia kamienicy
wykazała, że wykonując prace od wewnątrz,
można uzyskać zmniejszenie strat ciepła
o ponad 20% w stosunku do stanu istniejącego. Efektem ubocznym takich działań jest
zmniejszenie powierzchni użytkowej budynku
o ok. 8%, a kubatury o 19,5%. Zmniejszenie
projektowanego obciążenia cieplnego w ostatnim wariancie wyniosło tylko ok. 7%, ale nie
przyczyniło się do zmniejszenia powierzchni
użytkowej pomieszczeń.
Zabytkowe kamienice w centrach miast są niewątpliwie atrakcyjne pod względem architektonicznym i lokalizacyjnym, jednak utrzymanie
ich w dobrej kondycji technicznej oraz obniżenie
kosztów eksploatacji wymaga realizacji działań
modernizacyjnych zgodnych z polskimi przepisami oraz wytycznymi konserwatorskimi.
Przeprowadzona analiza przepisów wykazała
niewątpliwą nadrzędność wytycznych konserwatorskich. Jednak w przypadku prowadzenia
prac wymagających pozwolenia na budowę
niezbędne jest wykonanie dodatkowych analiz
dla systemów alternatywnych oraz obliczeń
charakterystyki energetycznej bez wymogu
sporządzania dokumentu świadectwa.
Nie ma niestety jednego spójnego dokumentu definiującego sposób postępowania
w odniesieniu do budynków objętych ochroną
konserwatorską, dlatego praca przy takich
obiektach wymaga dobrej znajomości różnych
przepisów oraz umiejętności ich odpowiedniej
interpretacji. Odpowiedni przewodnik niewątpliwie ułatwiłby zadanie, szczególnie młodym
projektantom.
Docieplanie obiektów zabytkowych pozytywnie wpływa na obniżenie obciążenia
cieplnego budynku, a tym samym jego energochłonność. Niezbędny jest jednak odpowiedni
wybór takich technologii i rozwiązań technicznych, które uzyskają aprobatę zarówno konserwatora zabytków, jak i właścicieli obiektu.
Literatura
1. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków
i opiece nad zabytkami (DzU nr 162/2003, poz. 1568,
z późn.zm.).
2. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (DzU
nr 89/1994, poz. 414, z późn.zm.).
3. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU
nr 75/2002, poz. 690, z późn.zm.).
4. Ustawa z dnia 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce
energetycznej budynków (DzU 2014, poz. 1200).
5. Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012 r. w sprawie
szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego
(DzU 2012, poz. 462, z późn.zm.).
6. Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o wspieraniu termomodernizacji i remontów (DzU nr 223/2008, poz. 1459,
z późn.zm.).
7. Wójcik R., Rewitalizacja i remonty budynków zabytkowych w aspekcie oszczędności energetycznej, Olsztyn,
Wydział Nauk Technicznych UWM, www.cieplej.pl
(kwiecień 2016).
8. Majewski Z., Problemy remontowe w budownictwie
ogólnym i obiektach zabytkowych, mat. konf. XI Konferencji Naukowo-Technicznej, Wrocław 2004.
9. Charakterystyka energetyczna budynków wpisanych do
rejestru zabytków, znajdujących się w obszarze wpisanym
do rejestru zabytków lub budynków znajdujących się
na obszarze objętym ochroną konserwatorską,www.
budownictwo.abc.com.pl (sierpień 2016).
10. Drozdowicz M., Możliwości i ograniczenia metod termomodernizacji budynków zabytkowych, praca dyplomowa
magisterska, Politechnika Wrocławska, 2016.
październik 2016
33
ENERGIA
A R T Y K U Ł
Izolacje akustyczne rur
kanalizacji deszczowej i sanitarnej
ArmaComfort® AB i ArmaComfort® AB Alu od Armacell charakteryzują się bardzo dobrymi parametrami
technicznymi i umożliwiają realizację całkiem nowych rozwiązań w obszarze izolacji akustycznej.
ałas należy do najczęściej występujących
niedogodności w miejscach zamieszkania i pracy. Dźwięki pochodzące z kanalizacji sanitarnej oraz rur kanalizacji deszczowej
w budynkach postrzegane są jako szczególnie
irytujące. Dodatkowo, hałas spadającej wody
przenoszony jest z niezabezpieczonych rur na
elementy ścian i stropów, a stamtąd do przylegających do nich pomieszczeń. Aby temu
przeciwdziałać, firma Armacell wprowadziła
skuteczną izolację akustyczną w postaci produktów ArmaComfort® AB i ArmaComfort®
AB Alu (fot.). Są to rozwiązania przeznaczone
w szczególności do izolacji rur kanalizacyjnych
(kanalizacji deszczowej i sanitarnej).
H
ArmaComfort® AB i ArmaComfort® AB Alu
charakteryzują się także bardzo korzystnymi
właściwościami ogniowymi – klasa B-s1, d0
uzyskana przez ArmaComfort® AB Alu to najwyższa klasa reakcji na ogień w europejskich
badaniach SBI.
Kolejną korzystną właściwością produktów
jest atrakcyjna wizualnie osłona aluminiowa
w kolorze srebrnym, która pasuje do metalowej zabudowy instalacji w miejscach, gdzie
rury są odsłonięte. Nowe materiały, z których wykonana została izolacja akustyczna,
są elastyczne, a jednocześnie charakteryzują
się mocniejszą powierzchnią niż tradycyjne
produkty Armaflex.
Właściwości produktów
ArmaComfort®
Zasady montażu
34
październik 2016
Montaż produktów ArmaComfort® odbywa
się podobnie do izolacji elastomerowych
Powierzchnia
badanej przegrody Wielkość
komory odbiorczej
Wielkość
komory nadawczej
Częstotliwość
[Hz]
100
125
160
200
250
315
400
500
630
800
1000
1250
1600
2000
2500
3150
4000
5000
60
S = 1,5 m2
V = 70,5m3
R
[dB]
22,4
15,5
16,0
17,5
18,9
19,3
21,7
22,7
25,0
27,2
29,0
31,4
33,3
35,2
37,1
39,6
40,7
40,1
50
86 m
U
[dB]
1,6
1,8
1,4
1,3
0,9
0,8
0,8
0,7
0,7
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
0,6
Rw (C;Ctr) = 28 (–1; –4) dB
3
Wskaźnik izolacyjności akustycznej właściwej [dB]
ArmaComfort AB zawiera barierę dźwiękową
z EPDM-EVA, wykonaną z wykorzystaniem
wysoce elastycznego tworzywa Armaflex
o zamkniętej strukturze komórek, natomiast
ArmaComfort® AB Alu – barierę dźwiękową
z EPDM-EVA z zastosowaniem pianki poliuretanowej i folii aluminiowej. Nowe materiały charakteryzują się bardzo korzystnymi
właściwościami pod względem tłumienia
hałasu i izolacyjności akustycznej w zakresie
częstotliwości właściwym dla akustyki budynków, niezależnie od tego, czy zakładane
są na rury żeliwne, czy z tworzyw sztucznych.
W porównaniu z produktami tradycyjnymi
osiągają wyższe współczynniki izolacyjności
przy mniejszej grubości. Badania przeprowadzone przez francuską organizację certyfikacyjną Centre Scientifique et Technique du Bâtiment (CSTB) wykazały, że dzięki zastosowaniu
ArmaComfort® AB można ograniczyć poziom
ciśnienia akustycznego w powietrzu na poziomie 16 dB(A) przy prędkości przepływu
wody 2 l/s. W przypadku prostej rury z PVC,
w której wibracje wywołane przez przepływ
wody są silniejsze ze względu na mniejszy
ciężar rury, udało się osiągnąć ograniczenie
hałasu na poziomie 12 dB(A). Warto przy tym
pamiętać, że ucho ludzkie postrzega ograniczenie o 10 dB(A) jako zmniejszenie poziomu
hałasu o połowę.
®
i nie wymaga żadnych specjalnych narzędzi.
Do klejenia wykorzystuje się wypróbowane
i przebadane kleje Armaflex. Dodatkowo szwy
wzdłużne zabezpieczane są odpowiednimi
taśmami samoprzylepnymi.
Podczas izolowania dużych rur arkuszami ArmaComfort® pierwszą czynnością jest
ustalenie obwodu rury. Do mierzenia warto
zastosować pasek ArmaComfort® o grubości
przewidzianej do zastosowania. Po przycięciu
arkusza ArmaComfort® do żądanego rozmiaru
nakłada się cienką warstwę kleju Armaflex
na powierzchnię cięcia i pozostawia do wyschnięcia. Materiał dociska się na krańcach,
a następnie pośrodku. Należy dopilnować,
aby klej nałożony został na całość krawędzi
w odpowiedniej ilości. Dodatkowo zabezpiecza
się także połączenia wzdłużne arkuszy ArmaComfort® przy użyciu taśmy ArmaComfort®
40
30
20
10
0
100
200
400
800
1600
Częstotliwość [Hz]
3150
Wskaźnik ważony izolacyjności akustycznej właściwej dla ArmaComfort® AB Alu wg EN ISO 10140-1-2012,
EN ISO 10140-2-2010 oraz EN 717-1:2003
ENERGIA
A R T Y K U Ł
AB. Powierzchnie muszą być czyste, suche
i oczyszczone z wszelkich zanieczyszczeń.
W razie potrzeby można zastosować preparat
czyszczący Armaflex Cleaner.
Możliwy jest również inny sposób postępowania: po ustaleniu obwodu rury dodaje się
przynajmniej 3 cm na zakład, przycina arkusz
ArmaComfort® do żądanego rozmiaru, układa
go pod kątem prostym w stosunku do rury,
a następnie rozkłada wokół rury. Arkusz mocuje się w odstępach 10–15 cm. Należy przy tym
uważać, by nie zaciskać go zbyt mocno, gdyż
może to doprowadzić do uszkodzenia izolacji
lub znacznego zmniejszenia jej grubości.
Izolację standardowych wsporników można
wykonać według następującej procedury:
założyć ArmaComfort® możliwie jak najbliżej,
uszczelnić krańce, przyklejając je do rury
klejem Armaflex,
ustalić obwód rury izolowanej i zmierzyć
szerokość powierzchni bez izolacji, z pozostawieniem 2 cm na zakładkę po obu
stronach,
nanieść pomiary na arkusz materiału ArmaComfort® i wyciąć osłonę,
wykonać niewielki otwór na pręt gwintowany i wsunąć arkusz w otwór,
rozmieścić osłonę ArmaComfort® wokół
obejmy,
przy użyciu kleju Armaflex wykonać zabezpieczenie paroszczelne wszystkich połączeń,
szczególnie wokół pręta gwintowanego (jeżeli obejmy są większe niż grubość izolacji,
konieczne jest zastosowanie podwójnej
warstwy materiału izolacyjnego).
W przypadku jednoczęściowego trójnika
z arkuszem ArmaComfort® należy:
zmierzyć obwód rury głównej bez izolacji
oraz rury odgałęzionej za pomocą paska
materiału ArmaComfort® o grubości przewidzianej do zastosowania,
ustalić długość rury głównej oraz długość
rury odgałęzionej,
nanieść najpierw wysokość i obwód rury
głównej na fragment arkusza ArmaComfort®
i wykreślić format dla rury odgałęzionej
(uwaga: wykrawane formaty powinny być
zawsze o 5 mm mniejsze od parametrów
pomiarowych. Zaleca się wykreślenie
formatów w pierwszej ćwiartce arkusza
Armaflex),
wyciąć izolację i założyć na rurę główną,
nałożyć cienką warstwę kleju Armaflex
na wszystkie połączenia izolacji, pozostawić
do wyschnięcia, dopasować, docisnąć,
nanieść obwód i długość rury odgałęzionej
na kawałek arkusza Armaflex, podzielić
obwód na 4 równe części,
zaznaczyć 5 łuków wokół punktów przecię-
nałożyć klej na wszystkie połączenia, pozo-
cia linii i połączyć łuki linią ciągłą, wyciąć
kształt z arkusza,
stawić do wyschnięcia, następnie założyć
szczelnie na trójnik.
ZALETY ARMACOMFORT®
ArmaComfort® AB Alu to:
»» izolacyjność akustyczna
Rw (Cr; Ctr) = 28 dB (–1;–4)
przy niewielkiej grubości (12 mm),
»» optymalne parametry pożarowe
i niewielka ilość dymu wytwarzana
w razie pożaru: B-s1,d0,
»» estetyczne rozwiązanie
z aluminiowym wykończeniem,
»» cienki, elastyczny materiał
zapewniający dużą łatwość montażu.
ArmaComfort® AB to:
»» izolacyjność akustyczna
Rw (Cr; Ctr) = 26 dB (–1;–3)
przy niewielkiej grubości (11 mm),
»» zmniejszona ilość dymu wytwarzanego
w razie pożaru: D-s2,d0,
»» niezwykła trwałość uzyskiwana
poprzez zapobieganie kondensacji
i ograniczenie ryzyka korozji,
»» cienki, elastyczny materiał
zapewniający dużą łatwość montażu.
Podsumowanie
Hałas staje się jednym z najpoważniejszych
problemów środowiskowych naszych czasów.
Choć izolacja akustyczna zewnętrznych elementów konstrukcyjnych bywa efektywna, to irytujące dźwięki pochodzące z wewnątrz budynku
również znacznie pogarszają jakość życia. Skutki
niedostatecznej izolacji akustycznej zauważa
się zwykle dopiero na etapie, gdy w budynku
znajdują się już ludzie, kiedy to eliminacja
tego typu problemów może okazać się bardzo
kosztowna. Dlatego też niezwykle istotne jest
konsekwentne planowanie i należyta realizacja
rozwiązań z zakresu ochrony przed hałasem,
zarówno przy wykonywaniu nowych budynków,
jak i przy modernizacji dotychczasowych.
Armacell Poland
ul. Targowa 2, 55-300 Środa Śląska
[email protected]
www.armacell.pl
październik 2016
35
ENERGIA
dr Artur Miros
Izolacje techniczne
Centrum Niskoenergetycznych Technologii
Budowlanych i Zarządzania Środowiskiem,
Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa
Skalnego, Oddział Katowice
w obiektach zabytkowych
Technical installations in historic buildings
Priorytetem we wszystkich działaniach remontowych dotyczących obiektów zabytkowych jest zachowanie ich
historycznych walorów. Wybór izolacji instalacji technicznych decyduje o ochronie obiektu zabytkowego przed
uszkodzeniami związanymi z wprowadzeniem nowych elementów, jego ochronie przeciwpożarowej, a także
optymalizacji kosztów eksploatacyjnych.
Z
adaniem projektów renowacji czy też
restauracji obiektów zabytkowych jest
przede wszystkim przywrócenie zmienionej budowli dawnej formy architektonicznej,
estetycznej czy użytkowej. Oprócz tego naj
istotniejszego celu, projekty renowacyjne
w większości przypadków dążą do poprawy
jakości codziennego funkcjonowania w takich obiektach. Jednym z jej elementów jest
zmniejszenie kosztów eksploatacji poprzez
działania termomodernizacyjne.
Kwestie wykonywania ociepleń zarówno
przegród zewnętrznych, jak i stropów dachowych są szeroko omawiane w literaturze,
z wnikliwym uwzględnieniem ociepleń od
strony zewnętrznej oraz wewnętrznej – co
oczywiście nie znaczy, że jest to zagadnienie
doskonale rozpoznane i łatwe do wykonania,
w szczególności gdy docieplanie od strony
zewnętrznej obiektu wpisanego do rejestru
zabytków jest niedopuszczalne ze względu
np. na bogaty wystrój architektoniczny. Przy
ocieplaniu każda dodatkowa warstwa izolacji
zmienia cieplno-wilgotnościowe własności
przegrody, co może się przyczynić do jej
zawilgacania, a w konsekwencji uszkodzenia
a także degradacji części bądź całego obiektu.
Co więcej, zmiany w przegrodach powodują
zmiany środowiska wewnętrznego budynku,
niekoniecznie pozytywne [1].
W przypadku obiektów objętych ochroną
konserwatorską, ale niewpisanych do rejestru zabytków wewnętrzne prace budowlane
można podejmować na zasadach ogólnych
(w przeciwieństwie do robót, które będą
miały wpływ na jego zewnętrzne cechy, np.
elewacja, okna, dach, drzwi do budynku, i dla
których wymagana jest zgoda właściwego
konserwatora zabytków). W odniesieniu do
obiektu wpisanego do rejestru zabytków prowadzenie robót budowlanych wymaga, przed
wydaniem decyzji o pozwoleniu na budowę,
uzyskania pozwolenia, wydanego przez właściwego wojewódzkiego konserwatora zabytków
36
październik 2016
– dotyczy to zarówno prac na zewnątrz, jak
i wewnątrz budynku [2].
W przypadku budynków zabytkowych istotą
działań termomodernizacyjnych jest zachowanie pierwotnego wyglądu przy jednoczesnym
wykonaniu termoizolacji, która nie wpłynie
w przyszłości na stan budynku, a poprawi
komfort codziennego użytkowania i pozwoli
obniżyć koszty eksploatacji. Poprawa komfortu
środowiska wewnętrznego często realizowana
jest poprzez wprowadzanie nowoczesnych rozwiązań HVAC wraz z montażem nowych instalacji, np. zintegrowanych z systemem zarządzania
budynkiem. Właściwe wprowadzenie czy też
modernizacja istniejących w obiektach zabytkowych instalacji technicznych (HVAC) jest
jednym z większych wyzwań stojących przed
inwestorami i wykonawcami w trakcie realizacji
projektów związanych z renowacją historycznie
cennych obiektów, w szczególności zawierających eksponaty muzealne, gdzie może zaistnieć
rozbieżność pomiędzy warunkami niezbędnymi
dla zabytkowego obiektu a koniecznymi dla
wystawianych przedmiotów [3, 4].
Wymagania
Nie ma innych ujednoliconych wymagań, które
muszą spełniać materiały bądź wyroby do
termoizolacji instalacji technicznych w obiektach zabytkowych, niż te, które obowiązują
w budownictwie ogólnym [5], tym bardziej że
każdy przypadek renowacji budynku zabytkowego należy rozpatrywać indywidualnie, także
dobór odpowiednich materiałów izolacyjnych
do instalacji technicznych. Z punktu widzenia
ochrony budynków, w tym zabytkowych, tego
typu materiałom stawia się kilka istotnych
wymogów.
Odporność ogniowa – przewody instalacyjne łącznie z izolacją techniczną, przechodząc pomiędzy wydzielonymi strefami
pożarowymi (przepusty instalacyjne), np.
przez ściany czy stropy, osłabiają przegrodę, zwiększając ryzyko rozprzestrzenienia
się pożaru pomiędzy strefami. Dlatego same
izolacje techniczne (zastosowane w instalacjach wodociągowych, kanalizacyjnych
i ogrzewczych) powinny być wykonane w sposób zapewniający nierozprzestrzenianie ognia
[5, 6], a przepusty przechodzące przez granice
stref pożarowych muszą spełniać określone
wymagania odporności ogniowej. Zgodnie
z rozporządzeniem w sprawie warunków
technicznych [5] przepusty powinny mieć
klasę odporności ogniowej (EI) wymaganą dla
elementów oddzielenia pożarowego, czyli powinny być wykonane z materiałów niepalnych
i odpowiadać wymaganiom dotyczącym klasy
odporności ogniowej przedstawionym w tabeli
w § 232.4 ww. rozporządzenia, a w przypadku
przepustów o średnicy powyżej 4 cm w ścianach i stropach, dla których jest wymagana
klasa odporności ogniowej co najmniej EI 60
lub REI 60, powinny mieć klasę odporności
ogniowej (EI) tych elementów.
Analizując bezpieczeństwo pożarowe obiektu zabytkowego, należy podkreślić konieczność
odpowiedniego doboru i wykonania izolacji
przewodów technicznych wraz z przejściami
instalacyjnymi, w szczególności dlatego, że
z punktu widzenia rozprzestrzeniania się ognia elementy te są newralgiczne w ochronie
przeciwpożarowej obiektu. W przypadku niemożności spełnienia ww. wymagań niezbędna
decyzja w sprawie odstępstwa od wymagań
Streszczenie ��
W artykule omówiono kwestie prawne
i przesłanki techniczne doboru i montażu izolacji technicznych w obiektach
zabytkowych poddawanych remontom
i termomodernizacji.
Abstract ��
The article presents legal issues and
technical aspects of selection and application technical installations at historic
buildings which are under renovation
and thermo modernization.
ENERGIA
znaczące szkody. Tym bardziej gdy instalacja
przebiega w zabudowanym kanale – dłuższe
oddziaływanie wilgoci może powodować poważne zniszczenia. Dodatkowo wraz z wilgocią
pojawiają się warunki sprzyjające rozwojowi pleśni i grzybów, które nie są pożądane
w żadnym budynku, a tym bardziej w obiekcie
o znaczeniu zabytkowym. Izolacje stosowane
w instalacjach, w których kondensować
może para wodna (rury zimnej wody, przewody klimatyzacyjne, wentylacyjne), to przeważnie materiały niepochłaniające wilgoci,
o strukturze zamkniętokomórkowej i wysokim
współczynniku oporu dyfuzji pary wodnej.
Materiały o wysokim oporze dyfuzji utrudniają przedostanie się pary wodnej zawartej
w powietrzu pomieszczenia na powierzchnię
np. rury transportującej odpowiednio zimne
medium, a tym samym jej kondensację.
Izolacyjność akustyczna – jedną z ważnych własności izolacji technicznych jest
zdolność do redukcji dźwięków powstających
w instalacjach, jak i przez nie przenoszonych.
Cecha ta jest szczególnie istotna w przypadku
obiektów mieszczących sale konferencyjne,
koncertowe itp. Dobór odpowiedniej izolacji
dla instalacji technicznej powinien obejmować
również pozostałe własności, takie jak np. elastyczność, wysoka odporność na uszkodzenia
mechaniczne, trwałość itp.
Materiały do izolacji instalacji
Spośród wielu materiałów wykorzystywanych do izolacji instalacji technicznych [7]
ze względu na ich właściwości w obiektach
zabytkowych szczególnie stosowane powinny
być wymienione poniżej materiały.
Pianka polietylenowa
Stosuje się ją przede wszystkim do izolowania
instalacji ciepłej i zimnej wody, centralnego
ogrzewania, instalacji klimatyzacyjnych (zakres
temperatury medium od –45 do 90°C). Współczynnik przewodzenia ciepła λ40 dla pianki polietylenowej wynosi w zależności od jej gęstości
od ok. 0,037 do 0,045 W/(m K). Charakteryzuje
się ona bardzo wysoką elastycznością, brakiem toksyczności oraz bardzo dobrą ochroną
przed kondensacją pary wodnej, czyli bardzo
wysokim współczynnikiem oporu dyfuzyjnego
pary. Wyroby izolowane pianką polietylenową
powleczone są często płaszczem – ze względu
na bezpieczeństwo pożarowe zaleca się, by były
to płaszcze bezhalogenowe.
Elastyczna pianka elastomerowa
Stosowana do izolowania instalacji ciepłej
i zimnej wody, centralnego ogrzewania, instalacji klimatyzacyjnych (do temperatury 105°C).
Pianka o zamkniętych porach ma wysoki
współczynnik oporu dyfuzyjnego pary wodnej,
reklama
pożarowych podejmowana jest przez odpowiedniego konserwatora zabytków.
Wysoka izolacyjność cieplna – wszystkie
budynki, w tym wpisane do rejestru zabytków
czy podlegające ochronie konserwatorskiej,
podlegają wymaganiom zawartym w rozporządzeniu w sprawie warunków technicznych [5],
w tym dotyczącym izolacji instalacji technicznych (tabela 2).
Spełnienie wymagań cieplnych jest o tyle
istotne, że w wielu przypadkach instalacje
techniczne to jeden z niewielu obszarów,
w których termomodernizacja jest możliwa
ze względu na ochronę historyczną. Z drugiej
strony, podobnie jak dla przypadku odporności
ogniowej, gdy inwestor/projektant wykaże,
że z uwagi na zachowanie walorów obiektu
zabytkowego spełnienie wymagań izolacyjności cieplnej izolacji instalacji technicznych
nie jest możliwe, mogą zostać uwzględnione
odstępstwa od wymagań zawartych w warunkach technicznych, po uprzednim uzgodnieniu
z odpowiednim konserwatorem zabytków.
Zapobieganie kondensacji pary wodnej
– wykraplająca się woda na powierzchni
rury instalacji, np. z zimną wodą, klimatyzacji
czy wentylacji, może powodować szereg
niekorzystnych efektów. Przede wszystkim
nagromadzona woda może ściekać i, szczególnie w budynkach zabytkowych, powodować
październik 2016
37
ENERGIA
stanowiący o skutecznym zapobieganiu jej
kondensacji. Materiał ten ma bardzo dobre
własności elastyczne i akustyczne. Współczynnik przewodzenia ciepła λ40 wyrobów
z FEF wynosi od ok. 0,036 do 0,045 W/(m K).
Pianka poliuretanowa (PUR)
Materiał o bardzo dobrych własnościach
termicznych, jego współczynnik przewodzenia
ciepła λ40 to ok. 0,026–0,030 W/(m K). Odporny chemicznie i biologicznie. Zakres pracy
wyrobów z PUR wynosi od –200° do 135°C.
Powierzchnia pianki chroniona jest przeważnie
za pomocą płaszcza (płaszcz metalowy, folia
aluminiowa lub bezhalogenowy płaszcz tworzywowy). Materiał lekki i sztywny. W porównaniu z innymi materiałami wykorzystywanymi
jako izolacja instalacji technicznych ma niskie
własności akustyczne.
Pianka polizocyjanuranowa (PIR)
Pianka PIR ma lepsze własności termiczne
i odporności ogniowej oraz lepszym opór
dyfuzyjny niż pianka PUR. Również zakres
pracy wyrobów z PIR jest szerszy: od –200°
do 200°C. Współczynnik przewodzenia ciepła
λ40 dla pianki PIR wynosi ok. 0,021–0,028
W/(m K). Wyroby z pianki poliizocyjanurowej
są odporne biologicznie i na działanie wielu
związków chemicznych, a także na duże obciążenia mechaniczne. Pianka ta ma podobnie
jak PUR niskie własności akustyczne.
Wełna mineralna
W przeciwieństwie do przedstawionych powyżej materiałów izolacyjnych wełna mineralna jest otwarta dyfuzyjnie, co powoduje,
że w zależności od warunków nagromadzona
woda może dyfundować przez warstwę wełny
na zewnątrz bądź powodować zawilgocenie
materiału, obniżając jego własności cieplne, oraz stanowić potencjalne zagrożenie
korozją biologiczną (grzyby, pleśń). Z drugiej
strony wełna jest bardzo dobrym zabezpieczeniem przeciwpożarowym, ma najwyższą
klasę reakcji na ogień (przeważnie klasa A)
ze wszystkich wcześniej prezentowanych materiałów. Współczynnik przewodzenia ciepła
λ40 wynosi w tym przypadku od ok. 0,036 do
0,045 W/(m K). Może być stosowana w bardzo
szerokim zakresie temperatur. Jest to wyrób
sprężysty, który stanowi bardzo dobrą ochronę
przed hałasem i dźwiękami pochodzącymi
z wibracji.
Aerożel
Materiał o najniższym współczynniku przewodzenia ciepła ze wszystkich komercyjnie
sprzedawanych materiałów izolacyjnych, jego
38
październik 2016
Klasa odporności
pożarowej budynku
Klasa odporności ogniowej elementów oddzielenia
przeciwpożarowego
ściany i stropy z wyjątkiem stropów w ZL
stropy w ZL
A
REI 240
REI 120
B i C
REI 120
REI 60
D i E
REI 60
REI 30
ZL – kategoria zagrożenia ludzi w budynkach mieszkalnych oraz części budynków mieszkalnych, zamieszkania
zbiorowego i użyteczności publicznej zgodnie z [5].
Tabela 1. W
ymagania dot. klasy odporności ogniowej elementów oddzielenia przeciwpożarowego
w zależności od klasy odporności pożarowej budynku [5]
Lp.
Rodzaj przewodu lub komponentu
Minimalna grubość izolacji
cieplnej (materiał 0,035 W/(m K))1)
1 Średnica wewnętrzna do 22 mm
20 mm
2 Średnica wewnętrzna od 22 do 35 mm
30 mm
3 Średnica wewnętrzna od 35 do 100 mm
równa średnicy wewnętrznej rury
4 Średnica wewnętrzna ponad 100 mm
100 mm
5 Przewody i armatura wg poz. 1–4 przechodzące
przez ściany lub stropy, skrzyżowania przewodów
1/2 wymagań z poz. 1–4
6 Przewody ogrzewań centralnych wg poz. 1–4, ułożone
w komponentach budowlanych między ogrzewanymi
pomieszczeniami różnych użytkowników
7 Przewody wg poz. 6 ułożone w podłodze
6 mm
8 Przewody ogrzewania powietrznego (ułożone
wewnątrz izolacji cieplnej budynku)
40 mm
9 Przewody ogrzewania powietrznego (ułożone
na zewnątrz izolacji cieplnej budynku)
80 mm
10 Przewody instalacji wody lodowej prowadzone
wewnątrz budynku2)
11 Przewody instalacji wody lodowej prowadzone
na zewnątrz budynku2)
100% wymagań z poz. 1–4
Uwaga:
1)
przy zastosowaniu materiału izolacyjnego o innym współczynniku przenikania ciepła, niż podano
w tabeli, należy odpowiednio skorygować grubość warstwy izolacyjnej,
2)
izolacja cieplna wykonana jako powietrznoszczelna.
Tabela 2. W
ymagania dot. izolacji cieplnej przewodów i komponentów (zgodnie z Załącznikiem 2
i zmianami obowiązującymi od 2009 r.) [5]
λ40 to ok. 0,014–0,020 W/(m K). Podobnie jak
wełna mineralna ma wysoką klasę reakcji na
ogień (A). Może być stosowany w bardzo szerokim zakresie temperatur. Materiał otwarty
dyfuzyjnie o dobrych parametrach tłumiących
drgania. Z uwagi na wysoką cenę przeważnie
stosowany w kompozytach razem z innymi
materiałami izolacyjnymi.
Podsumowanie
Odpowiedni wybór izolacji instalacji technicznych wpływa na poziom ochrony przeciwpożarowej, zmniejszenie kosztów eksploatacyjnych oraz zabezpieczenie obiektu
zabytkowego przed uszkodzeniami związanymi
z wprowadzeniem nowych elementów. Z jednej strony najistotniejszym elementem jest
bezpieczeństwo, w tym pożarowe, z drugiej
termomodernizacja wiąże się z ograniczaniem
strat ciepła i obniżeniem kosztów eksploatacyjnych obiektu. Jednak najistotniejszym
elementem jest zachowanie historycznych
walorów poddawanego modernizacji budynku,
powinno to stanowić priorytet przy wszystkich
działaniach remontowych.
Literatura
1. Troi A., Bastian Z., Energy Efficiency Solution for Historic
Buildings. A Handbook, Birkhauser Verlag GmbH, Basel
2015.
2. Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków
i opiece nad zabytkami (DzU nr 162, poz. 1568).
3. Park S.C., HVAC for Historical Buildings, „ASHRAE
Journal”, April 1999, p. 82–89.
4. Park S.C., Heating, Ventilating and Cooling Historic
Buildings: Problems and Recommended Approaches,
„Old House Journal”, Washington D.C., October 1991.
5. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU
nr 75, poz. 690, z późn. zm.).
6. Joniec W., Piony i przepusty instalacyjne, „Izolacje”
nr 9/2013, s. 77–79.
7. Miros A., Izolacje techniczne – określanie minimalnej
grubości izolacji oraz charakterystyka współczesnych
materiałów izolacyjnych, „Izolacje” nr 3/2013, s. 72–76.
Rozwiązania izolacyjne z wartością dodaną
F
irma Kaimann, zajmująca się rozwi-
Inteligentna izolacja dla budownictwa sektora publicznego
janiem
technologii,
Firma Kaimann zawsze skupia swoją uwagę
tą ochronę przeciwogniową oraz wydajność
regularnie zaskakuje swoim rozmachem
na specyficznych wymaganiach konkretnych
cieplną, natomiast Kaiflex EF-E to wysokiej, ja-
innowacyjnych
izolacyjnych.
lokalizacji, oferując rozwiązania spełniające
kości izolacja, pozwalająca zachować rozsądny
Produkty firmy Kaimann zawsze spełniają
wszystkie te wymagania i potrzeby. Firma do-
poziom kosztów. Od momentu pojawienia się
wszystkie wymogi narzucone przez prze-
konała ostatnio optymalizacji swoich dwóch
nowej koncepcji dotyczącej opakowań i logisty-
pisy prawa i dzięki rozległemu planowaniu
produktów izolacyjnych, które idealnie nadają
ki obydwa produkty izolacyjne dostępne są w
bezpieczeństwa swoich produktów, zapew-
się do stosowania w budynkach użytku publicz-
wygodnej długości 1,20 m, dając się w prosty
nia hurtownikom, konstruktorom i instala-
nego takich jak szpitale, hotele i biurowce, do
sposób transportować, składować, łatwo i wy-
torom dodatkowe korzyści. Nowy koncept
izolowania systemów chłodzenia i klimatyzacji.
dajnie stosować.
opakowań Kairopak daje możliwość prze-
Produkt Kaiflex STplus gwarantuje znakomi-
nowoczesnych
rozwiązań
wożenia większej ilości produktów na miejsca budowy i tym samym składowania ich
Kaiflex STplus – To znakomita ochrona przeciwogniowa i wydajność cieplna
w mniejszych ilościach. Do korzyści wyni-
Produkt Kaiflex STplus jest elastycznym mate-
trwałą barierę paroszczelną, co skutecznie za-
kających z tego rozwiązania należą większa
riałem izolacyjnym o zamkniętej strukturze ko-
pobiega przedostawaniu się pary, zmniejszając
dostępność przestrzeni, większe bezpie-
mórkowej, który trwale zapobiega pojawieniu
ryzyko pojawienia się w dłuższym okresie cza-
czeństwo, więcej wolnego kapitału, lepsza
się zjawiska kondensacji oraz zmniejsza straty
su korozji pod warstwą izolacji. Dzięki swoim
elastyczność, więcej czasu i dodatkowy
energii. Posiada europejską klasyfikację ognio-
dźwiękochłonnym właściwościom, bez włók-
zysk. „Nasi klienci otrzymują od nas nie
wą B-s3,d0, która jest zgodna z normą DIN EN
nowej strukturze i właściwościom antybakte-
tylko produkty izolacyjne najlepszej, jakości,
13501-1, jest materiałem opóźniającym palnie
ryjnym, produkt Kaiflex STplus jest odpowiedni
które z łatwością stosują, ale także rozwią-
się oraz gwarantuje bardzo wysoki poziom
zwłaszcza do stosowania w budow-
zania znacząco ułatwiające ich codzienną
bezpieczeństwa w przypadku pożaru. Produkt
nictwie użytku publicznego.
pracę” – tymi słowami podsumowuje pre-
jest materiałem samogasnącym, niekapiącym
zes firmy G. J. Kaimann.
i chroniącym przed rozprzestrzenianiem się
ognia. Zamknięta struktura komórkowa tworzy
Kaiflex EF-E – Wydajne rozwiązanie dla budownictwa
użytku publicznego
Dzięki nowej koncepcji opakowań Kairopak produkty izolacyjne o nowej wygodnej długości 1,20 m
mogą być łatwo i wydajnie transportowane, składowane oraz stosowane.
www.kaimann.com
Produkt Kaiflex EF-E jest bardzo elastyczną
pojawieniu się zjawisku skraplania. Izolacja po-
pianką o zamkniętej strukturze komórkowej
siada europejską klasyfikację ogniową D-s3,d0,
opartej na syntetycznym kauczuku, która nawet
jest materiałem samogasnącym, niekapiącym
przy małej grubości izolacji jest wyjątkowo wy-
i chroniącym przed rozprzestrzenianiem się
dajna energetycznie, pozwalając jednocześnie
ognia w przypadku pożaru. Kaiflex EF-E nie
zachować rozsądny poziom kosztów izolacji.
posiada w swoim składzie pyłów i włókien oraz
Posiada poziom przepuszczalności pary wodnej
materiałów ciężkich i formaldehydów, dlatego
≥7.000, dlatego nie jest wymagane zastosowa-
jest produktem idealnym do stosowania w bu-
nie dodatkowego zabezpieczenie przeciwko
dynkach użytku publicznego i biurowcach.
ENERGIA
A R T Y K U Ł
Izolacja urządzeń
wyposażenia budynków mieszkalnych
oraz użyteczności publicznej
Do zapewnienia optymalnych warunków termicznych i akustycznych
w budynkach niezbędna jest właściwa izolacja wszystkich jego
elementów, w tym również instalacji i urządzeń technicznych.
Z
godnie z Rozporządzeniem Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich
usytuowanie (DzU nr 75 z 2002 r., poz. 690,
ze zm.), minimalna grubość izolacji cieplnej
(materiał o wartości l = 0,035 W/(m·K))
przewodów ogrzewania powietrznego powin
na wynosić:
40 mm – przewody ułożone wewnątrz
izolacji cieplnej budynku,
80 mm – przewody ułożone na zewnątrz
izolacji cieplnej budynku.
Izolacja kanałów wentylacyjnych
– ochrona z zewnątrz
ISOVER do izolacji tego typu przewodów
rekomenduje produkty o nazwach handlowych Ventilam Alu i Ventilam Alu Plus. Oba
produkty charakteryzują się bardzo wysoką
izolacyjnością – dla produktu Ventilam Alu
λ(10) = 0,038 W/(m·K), a dla Ventilam Alu
Plus λ(10) = 0,039 W/(m·K). Ze względu na
wymagania zawarte w Rozporządzeniu w sprawie warunków technicznych ISOVER zaleca,
aby minimalne grubości izolacji przewodów
ogrzewania powietrznego, w zależności od
miejsca ich ułożenia, wynosiły 50 mm (kanał
wewnątrz budynku) lub 100 mm (kanał na
zewnątrz budynku).
Ventilam Alu i Ventilam Alu Plus są matami
wykonanymi z wełny mineralnej otrzymanej
z włókien szklanych pokrytych jednostronnie
zbrojoną folią aluminiową. Lamelowy (prostopadły do powierzchni folii i tym samym izolowanej powierzchni) układ włókien sprawia, że maty
są bardzo elastyczne i doskonale dopasowują
się do kształtu izolowanych urządzeń, a przy
tym zachowują stałą grubość. Ich zastosowanie
jest gwarancją uzyskania nie tylko doskonałej
izolacji cieplnej, ale również wysokiej estetyki.
Ventilam Alu Plus ma dodatkowo z jednej
strony warstwę kleju, który pozwala na łatwe
i szybkie przyklejenie maty do izolowanych powierzchni bez konieczności użycia dodatkowych
40
październik 2016
elementów mocujących (np. ostrych szpilek,
taśm, obejm czy opasek). Takie rozwiązanie
ułatwia montaż izolacji i skraca jego czas,
pozwala uzyskać równą powierzchnię izolacji
oraz wyeliminować ryzyko kondensacji pary
wodnej na nieszczelnościach folii aluminiowej.
Maty wykonane z włókna szklanego są lekkie,
sprężyste i elastyczne, nie kruszą się oraz nie
pylą podczas docinania i montażu.
Dodatkową mocną stroną wyrobów z wełny
szklanej jest to, że nie wywołują one korozji powierzchni stalowych, z którymi są
w bezpośrednim kontakcie. Dowodem na to
są badania przeprowadzone przez Ośrodek
Badawczo-Rozwojowy Ciepłownictwa przy
Stołecznym Przedsiębiorstwie Energetyki Cieplnej w Warszawie.
Izolacja kanałów
wentylacyjnych – izolacja
akustyczna od wewnątrz
Wentylacja i klimatyzacja powinny zapewnić
w budynkach odpowiednią jakość środowiska
wewnętrznego, w tym wielkość wymiany
powietrza, jego czystość, temperaturę oraz
wilgotność, a dodatkowo również spełniać
wymagania akustyczne określone w obowiązujących aktach prawnych.
Do izolacji akustycznej oraz termicznej
przeznaczony jest produkt Ventilux 6335 w postaci płyt wykonanych z wełny mineralnej
otrzymanej z włókien szklanych pokrytych
jednostronnie zbrojonym welonem szklanym.
Dzięki wartości współczynnika pochłaniania
dźwięku αw główne zastosowanie tego produktu to izolacja akustyczna kanałów i urządzeń
wentylacyjno-klimatyzacyjnych, tj. central,
agregatów, komór tłumiących. Dodatkowo
często jest wykorzystywany do izolowania
innych materiałów i urządzeń, jak kontenery
lub ekrany i obudowy akustyczne.
Welon szklany, którym są jednostronnie
pokryte płyty Ventilux 6335, chroni włókna
przed ich wyrywaniem oraz zapewnia dużą
Produkty Isover
do izolacji
przewodów
wentylacyjnych
czystość powietrza, co pozwala na zastosowanie ich jako wewnętrznej izolacji w instalacjach o wymuszonym przepływie powietrza,
o prędkości przepływu do 25 m/s. Potwierdza
to Atest Higieniczny Państwowego Zakładu
Higieny, który rekomenduje ten produkt do
zastosowania w urządzeniach wentylacyjno
‑klimatyzacyjnych w budynkach mieszkalnych,
użyteczności publicznej oraz przemysłowych,
w tym w laboratoriach oraz przemyśle farmaceutycznym i spożywczym.
Należy też zwrócić uwagę, że deklarowane
parametry wyrobów ISOVER są sprawdzane
przez niezależne instytuty, dzięki czemu klienci
mają 100-proc. gwarancję, że podane wartości podlegają stałej kontroli. Wymienione
produkty są certyfikowane zgodnie z normą
PN-EN 14303:2012.
Saint-Gobain Construction
Products Polska Sp. z o.o., marka Isover
ul. Okrężna 16, 44-100 Gliwice
Biuro Doradztwa Technicznego:
[email protected]
800 16 31 21 (bezpłatna infolinia)
www.isover.pl, www.najlepszeizolacje.pl
ENERGIA
Waldemar Joniec
Efektywna wymiana ciepła i chłodu
– wymienniki płytowe
Aktualne wymagania dla instalacji i obiektów w zakresie efektywności energetycznej wymagają
od projektantów stosowania wysokoefektywnych i energooszczędnych rozwiązań. Raz wprowadzona
do instalacji lub obiektu energia nie może być marnowana – powinna być przekazywana prawie bez strat
i odzyskiwana tam, gdzie to tylko możliwe. Rola wymienników w instalacjach stale rośnie, zwłaszcza
że współczesne instalacje są zasilane z wielu źródeł i wymagają precyzyjnego transportu energii.
Z
warta i hermetyczna budowa oraz wysoki
stosunek powierzchni wymiany ciepła do
objętości wymienników płytowych powodują,
że są one powszechnie stosowane w ciepłownictwie i ogrzewnictwie, klimatyzacji i chłodnictwie oraz do odzyskiwania ciepła odpadowego. Te z pozoru proste urządzenia muszą
jednak podołać m.in. zmiennym temperaturom,
wysokiemu ciśnieniu i szybkim przepływom
różnych mediów. Wymaga to zastosowania
najlepszych i najtrwalszych materiałów do
budowy powierzchni wymiany i uszczelnień.
O ile dawniej wymienniki stosowane były
w dużych obiektach i instalacjach, obecnie
są niezbędne w każdym nowym mieszkaniu
w węźle mieszkaniowym, a nawet w domach
jednorodzinnych, gdyż coraz częściej stosuje
się w nich rozwiązania hybrydowe – czyli różne
źródła ciepła w jednej instalacji, np. kominek
z płaszczem wodnym i kocioł gazowy.
Wymienniki płytowe składają się z wielu
cienkich metalowych płyt połączonych razem
za pomocą ramy ściągającej lub łączonych
lutem. Kanały wymiennika są tak skonfigurowane, że po jednej stronie płyty płynie gorące
medium, a po drugiej, w przeciwprądzie,
zimne. Odpowiednie ukształtowanie wytłoczeń w płytach pozwala rozwijać wysoką
burzliwość strumienia cieczy przy relatywnie
niskich prędkościach przepływu. Media, takie
jak woda lub czynniki chłodnicze czy wodne
roztwory soli, osiągają współczynniki przenikania ciepła na poziomie znacznie wyższym
niż w wymiennikach płaszczowo-rurowych.
Wysokie wartości wymiany uzyskiwane są
przy stosunkowo małych oporach przepływu,
a turbulencja przepływu zapobiega w pewnym
stopniu powstawaniu osadów w wymienniku.
Atutem wymienników płytowych jest też
prostota wykonania ich elementów i duża
unifikacja. Uniwersalność systemów pozwala
zmniejszyć lub zwiększyć wymiennik w razie
zmiany zapotrzebowania na jego moc. Producenci oferują typoszeregi wymienników o wydajności od kliku kilowatów do kilkudziesięciu
Tranter International AB – producent wymienników
płytowych, oferuje oryginalne części (płyty i
uszczelki) do wymienników produkcji ZUP-Nysa,
ReHeat, SWEP-Termatrans, Termatrans, Tranter.
Zapytaj o dodatkowe korzyści z zakupu gotowych
pakietów płyt z uszczelkami do
samodzielnego montażu.
Oryginalne części,
gwarancją bezpiecznej
eksploatacji!
Płyty i uszczelki do wymienników o oznaczeniach
UFX-6, UFX-7, UFX-12, UFX-18, UFX-26, UFX-42, UFX-51, UFX-60
G25, G52, G58, G102, G108, G153, G157, G322
GLD-008, GCP-009, GLD-13, GCD-16, GXD-26, GXD-42, GXD-51,
GCP-51, GCD-54, GXD-91, GXD-85
reklama
TRANTER International AB
Oddział w Polsce, ul. Podolska 18 ; 48-303 Nysa
Tel : +48 77 448 70 50, Tel/fax: +48 77 433 05 95
[email protected], www.tranter.com
październik 2016
41
ENERGIA
megawatów. Zakres temperatur roboczych
dla tych urządzeń wynosi od około kilkudziesięciu stopni poniżej zera do kilkuset stopni
Celsjusza.
Konstrukcje: skręcane i lutowane
Typowy wymiennik skręcany ma ramę spajającą płyty. Elementy ramy mogą być różne
w zależności od typu wymiennika i jego zastosowania. Płyty mogą być wykonane z różnych
gatunków stali nierdzewnej, kwasoodpornej
czy nawet z tytanu. Wielkość i liczba płyt
zależą od wydajności cieplnej wymiennika.
Płyty mają różne wytłoczenia, gdyż jedne są
lepsze do systemów chłodniczych, a inne
do ogrzewnictwa. Od kształtu tłoczeń zależą
opory przepływu (straty ciśnienia). Każda z płyt
ma wytłoczony specjalny rowek, w którym
umieszczona jest uszczelka zapobiegająca
mieszaniu się mediów i wyciekom. Materiał
uszczelki jest dobrany tak, by odpowiadać
kombinacji temperatury, otoczenia chemicznego i w miarę możliwości innym warunkom.
Stosuje się różne typy uszczelnień: uszczelki
wciskane lub bezklejowe. Cechą wymienników
skręcanych jest to, że można je rozkręcić w celu czyszczenia lub wymiany płyt i uszczelek.
Wymienniki płytowe lutowane zbudowane
są z płyt łączonych lutem. Przeważnie jest to
lut miedziany, stosowane są też luty płyt ze
stali kwasoodpornej tym samym metalem.
Umożliwia to stosowanie takich wymienników
dla mediów o wysokim i niskim poziomie
zasadowości i zwiększa ich odporność na
korozję galwaniczną. Są one też odpowiednie
do instalacji, w których zastosowano rozwiązania technologiczne wykluczające obecność
elementów z miedzi. Większość producentów oferuje płytowe wymienniki lutowane
w wykonaniach jedno- i dwustopniowych.
Dwustopniowe stosowane są w systemach
przygotowania ciepłej wody użytkowej. W takim wymienniku jest sześć króćców – te
dwa dodatkowe (po tylnej stronie) służą do
m.in. od liczby płyt, sposobu ich łączenia
oraz przepływu strumieni. Można stosować
zestawy płyt o identycznym żłobieniu lub na
przemian płyty o różnym żłobieniu. Te o większym kącie wyżłobień są bardziej odpowiednie
dla chłodnictwa. Specjalny kształt wytłoczeń
umożliwia osiągnięcie przepływu turbulentnego przy stosunkowo niskiej prędkości czynnika
w instalacji.
W ostatnich latach producenci wprowadzili kilka nowych rodzajów żłobienia płyt
wymiennika, m.in. takie, które pozwalają na
równomierny przepływ czynnika, dzięki czemu
zyskuje się obniżenie ciśnienia na wymienniku
i wzrost efektywności.
Rozwiązania stosowane w łączeniu płyt
wymiennika można podzielić wg sposobu
Asymetryczne układy płytowych wymienników skręcanych pozwalają na indywidualny projekt i optymalny
obieg czynników oraz skuteczną wymianę ciepła
Rys. Tranter
podłączenia instalacji cyrkulacji i strumienia
wody sieciowej z wymiennika c.o.
Wymienniki lutowane nie podlegają naprawie i nie mają żadnych części zamiennych.
Kryteria wyboru
Płyty wymienników mogą mieć różne żłobienia
42
październik 2016
Rys. Tranter
Wymienić można co najmniej kilkanaście
kryteriów wyboru wymienników: właściwości chemiczne płynów (m.in. w aspekcie
korozyjności), parametry fizyczne płynów
(ciśnienie, temperatura, gęstość), właściwości
materiałów (wytrzymałość, współczynnik
przewodzenia ciepła, rozszerzalność cieplna),
wymagania w kwestii czyszczenia (np. przemysł spożywczy czy farmaceutyczny), czynniki
zewnętrzne (m.in. wilgotność, temperatura),
logistyka (gabaryty, transport wewnątrz obiektu), ekonomia inwestycji i eksploatacji (jeden
duży, wiele małych, czyszczenie).
Przy doborze wymiennika należy uwzględnić
przede wszystkim żądaną moc wyjściową,
temperaturę obiegów oraz dopuszczalne straty
ciśnienia. Parametry pracy wymiennika zależą
przepływu przez nie medium na układy: szeregowe, równoległe i mieszane. Ich zadaniem
jest takie kierowanie strumieni przepływów
mediów po obu stronach płyt, aby mogły
one ulegać wielokrotnym zmianom kierunku.
W układzie szeregowym droga przepływu jest
długa i tym samym duży opór hydrauliczny przy
stosunkowo niewielkim natężeniu przepływu.
W układzie równoległym droga przepływu medium jest krótka, gdyż wynosi tyle, ile długość
pojedynczego kanału, a tym samym spadek
ciśnienia nie jest wysoki. W praktyce rzadko
stosowane są typowe układy szeregowe lub
równoległe. Aby uzyskać w wymienniku oczekiwane natężenie przepływu po obu stronach
oraz zakres zmian temperatur i dopuszczalny
spadek ciśnienia po każdej ze stron wymiennika, stosuje się układy mieszane będące kombinacją układu szeregowego i równoległego. Nie
zmienia się wówczas wielkość powierzchni
wymiennika, ale inne parametry. Generalna
zasada jest taka, że dzięki płytom z kanałami
równoległymi uzyskuje się oczekiwane natę-
ENERGIA
Wymienniki Alfa Laval
to doskonałe rozwiązanie
dla odzysku ciepła
żenie przepływu, a płyty z kanałami szeregowymi zapewniają przepływ
pozwalający osiągnąć oczekiwaną zmianę temperatur obu obiegów.
Do doboru wymienników firmy oferują arkusze informacyjne z danymi technicznymi (m.in. min./maks. temperatura, maks. ciśnienie
robocze, dla jakich czynników – np. wodny roztwór glikolu do maks.
50%, średnice króćców, rodzaj uszczelek itd.). Proponują również
pomoc w doborze i w tym celu oczekują m.in. podania licznych
wymagań technicznych, w tym przeznaczenia (instalacja c.o., c.w.u.,
chłodnicza), mocy, dostępnej powierzchni, parametrów czynnika po
stronie pierwotnej (woda, glikol, roztwór i jaki procent), przepływów
(l/s lub m3/h), temperatury wlotu i wylotu, maks. spadku ciśnienia
i analogicznie po stronie wtórnej oraz innych wymagań projektowych.
Producenci oferują też programy doboru, które można pobrać z ich
stron i zainstalować na własnym komputerze.
Eksploatacja
Płytowe lutowane wymienniki ciepła Alfa Laval
zapewniają efektywną wymianę ciepła w kompaktowej
obudowie. Są zoptymalizowane do pracy w systemach
chłodniczych i układach klimatyzacyjnych, agregatach
chłodniczych oraz pompach ciepła. Dostępne są wersje
wysokociśnieniowe do układów kaskadowych
i transkrytycznych.
Wymienniki Alfa Laval są efektywnym rozwiązaniem
jako:
• parowniki w układzie z zaworem rozprężnym do
chłodzenia wody
• skraplacze do odprowadzania lub odzyskiwania ciepła
do podgrzewu wody
• desuperheatery, czyli wymienniki do odzysku ciepła
z gorącego gazu
• chłodnice oleju sprężarkowego
• ekonomizery do dochładzania ciekłego czynnika
chłodniczego i przegrzewania czynnika gazowego
• dochładzacze do chłodzenia ciekłego czynnika
chłodniczego wodą
• wymienniki pośrednie cyklu absorpcyjnym do wstępnego
ogrzewania roztworu rozcieńczonego lub wstępnego
chłodzenia roztworu stężonego.
Alfa Laval posiada w swojej ofercie również płytowe
wymienniki ciepła wykonane w całości ze stali kwasoodpornej (AlfaNova), o wysokiej sprawności cieplnej
i wytrzymałości oraz dobrej odporności na ciśnienie
i zmęczenie termiczne. W chłodnictwie amoniakalnym
mogą być wykorzystywane jako parowniki, chłodnice oleju,
skraplacze, ekonomizery, chłodnice pary przegrzanej czy
w układach absorpcyjnych (LiBr).
reklama
Podczas eksploatacji najważniejszym zadaniem jest zapobieganie korozji. Nie jest to łatwe przy często różnych mediach lub ich parametrach
po obu stronach wymiennika. Producenci podają wymagania dotyczące
jakości wody, zwłaszcza przepływającej przez wymienniki lutowane,
z uwagi na lut miedziany. Żeby ograniczyć ryzyko wystąpienia korozji
miedzi, należy m.in. obniżyć zawartość tlenu w wodzie oraz używać
wody o niskim pH i niskim stężeniu chlorków i siarczanów. Wraz ze
wzrostem zawartości tlenu i twardości wody rośnie ryzyko powstania
korozji w wymienniku.
Wymienniki nie lubią nagłych skoków ciśnienia i uderzeń hydraulicznych. Z tego powodu należy staranie prowadzić rozruch lub zatrzymanie
systemu, tak aby nie uszkodzić wymiennika. Kolejne zagrożenie to
zablokowanie przepływu medium po stronie chłodniejszej, np. w wyniku
awarii lub braku drożności w przewodach instalacji. Dla wymiennika
groźny jest nie tylko przegrzew, ale i zamarznięcie medium.
Zjawisko odkładania się kamienia na powierzchni wymienników
może spowodować spadek ich wydajności i być źródłem korozji, dlatego należy stale dbać o jakość medium i w razie potrzeby okresowo
przeprowadzać czyszczenie lub odkamienienie. Podczas eksploatacji
zdarzają się też zapowietrzenia wymiennika oraz instalacji.
Wymienniki należy czyścić wyłącznie według wytycznych producenta i zalecanymi przez niego preparatami. Wzrost oporów przepływu
powinien być sygnałem do przeprowadzenia płukania. Nie należy
odkładać tej czynności, gdyż znaczne zarośnięcie kanałów nie tylko
spowoduje spadek wydajności wymiennika, ale przyspieszy korozję
i może go wręcz uszkodzić.
Płukania wymiennika nie należy wykonywać jednocześnie z płukaniem instalacji, zwłaszcza starych c.o. i c.w.u., gdyż oderwany osad
z przewodów zablokuje wymiennik. Przed płukaniem wymiennika
należy sprawdzić, czy środek do płukania instalacji może być użyty
także do płukania danego wymiennika lutowanego lub skręcanego.
Płukanie wymiennika należy prowadzić w kierunku przeciwnym do
roboczego kierunku przepływu. Po zakończeniu płukania wymiennik
należy opłukać czystą wodą lub nawet środkami neutralizującymi
kwaśny odczyn płynu. Niektóre firmy oferują specjalny serwis do
kontroli stanu i czyszczenia wymienników.
W wymiennikach skręcanych można wymontować płyty i oczyścić
je lub wymienić. Podczas eksploatacji wymienników skręcanych należy
unikać sytuacji przyspieszających zużycie się gumowych uszczelek
wymiennika – mogą to powodować opary rozpuszczalników i kwasów
oraz ozon.
Oprac. na podst. materiałów technicznych firm:
Alfa Laval, Danfoss, Secespol i Tranter
Alfa Laval Polska Sp. z o.o.
ul. Marynarska 15, 02-674 Warszawa
tel. 22 336-64-64, fax: 22
336-64-602016
październik
43
POWIETRZE
Katarzyna Rybka
Nowoczesne chłodzenie
serwerowni i data center
Serwerownie oraz centra danych produkują stale ogromne ilości ciepła. System klimatyzacji, który odbiera
to ciepło, musi pracować przez cały rok. Tym samym chłodzenie serwerowni w budynkach ma znaczny udział
w kosztach klimatyzacji całego obiektu. Z tego powodu poszukiwane są nowe, ekonomiczne rozwiązania i coraz
częściej stosuje się free cooling.
F
ree cooling to technologia, która wykorzystuje do chłodzenia powietrze zewnętrzne
o odpowiednio niskiej temperaturze, zamiast je
schładzać za pomocą systemu sprężarkowego
z czynnikiem chłodniczym. Free cooling nie jest
zupełnie „darmowym” chłodzeniem, ponieważ
wymaga pracy wentylatorów. W przypadku
systemów chłodzenia z czynnikiem pośredniczącym pracują także pompy obiegowe.
Niemniej zastosowanie free coolingu obniża
zużycie energii elektrycznej i pozwala na spore
oszczędności kosztów. Najważniejszą kwestią
dla projektanta jest rozstrzygnięcie poziomu
temperatury wlotu powietrza. Żeby móc pracować na free coolingu przez jak najdłuższy
czas w ciągu roku, powinna być ona jak
najwyższa. Z drugiej jednak strony delikatne
elementy serwerów mają własne wymagania
termiczne. 20 lat temu temperatura nawiewu
dla CRAC‑ów (z ang. Computer Room Air Conditioner) wynosiła ok. 12°C, ale w elektronice
stosuje się coraz nowsze elementy, bardziej
odporne na wyższe temperatury, i obecnie
mogą one pracować w przedziale od 18 aż do
27°C – taka jest rekomendacja ASHRAE TC9.9.
Teoretycznie free cooling bezpośredni jest
bardziej efektywny od pośredniego, ale nie
należy zapominać o kontroli temperatury i wilgotności powietrza. Powietrze dopływające do
data center powinno być przefiltrowane, a jeśli
jego temperatura jest za niska – zmieszane
z powietrzem serwerowni. Powinien to zapewnić odpowiedni system sterowania. Sporym
wyzwaniem jest też wilgotność powietrza.
Konieczny jest dodatkowy system nawilżania
i osuszania powietrza. Rozwiązania służące
odpowiednio nawilżeniu lub osuszeniu mogą
być kosztowne w eksploatacji.
Pośredni free cooling może być jedno- lub
dwustopniowy. Pierwszy z nich wymaga
zastosowania wymiennika ciepła – przeciwprądowego lub obrotowego. Powietrze
jest cyrkulowane wewnątrz data center, bez
dopływu świeżego z zewnątrz. Zalety tego
rozwiązania to wysoka efektywność i niezależność od jakości powietrza zewnętrznego, tzn.
44
październik 2016
wilgotności oraz zanieczyszczeń. Dodatkowo
jednak trzeba system wyposażyć w elementy
nawilżające i osuszające. Konieczne jest także
zapewnienie układu mechanicznego chłodzenia na 100-proc. obciążenie.
Dwustopniowy pośredni free cooling złożony jest z dwóch wymienników. Ciepło
z serwerów odbierane jest przez wymiennik
powietrze-glikol. Drugim stopniem jest oddanie
ciepła na zewnątrz w drugim wymienniku
i schłodzenie glikolu. Dostępnym na rynku
rozwiązaniem jest np. CRAC z dry coolerem
lub wieżą chłodniczą. Pierwsze rozwiązanie
składa się z dodatkowego wymiennika free
coolingu, a CRAC jest zlokalizowany w data
center. Zimą, przy niskiej temperaturze, dry
coolery dostarczają do urządzeń CRAC zimną
wodę bez wykorzystania układu sprężarkowego. Gdy zrobi się cieplej, załączona zostaje sprężarka, działając równocześnie z free
coolingiem. Latem działa jedynie chłodzenie
mechaniczne. Dopóki dry cooler schładza
wodę do temperatury niższej o ok. 5°C od
temperatury powrotu wody w data center,
system może tak funkcjonować. Zaletami
tego typu dwustopniowego pośredniego free
coolingu są wysoka efektywność chłodzenia,
niezależność od warunków zewnętrznych
i zapewnienie stałego wsparcia w postaci
chłodzenia mechanicznego.
Chłodzenie ewaporacyjne
Innym rozwiązaniem pozwalającym na
oszczędną eksploatację systemu klimatyzacji
serwerowni jest chłodzenie ewaporacyjne.
Urządzenia zbudowane są z chłodzących paneli celulozowych, po których spływa woda.
Powietrze o wysokiej temperaturze i niskiej
wilgotności jest zasysane przez panele, a tam
poprzez kontakt z wodą schładzane. W zależności od modelu wydajność pracy może
być regulowana poprzez zmianę prędkości
obrotowej silnika. Ważną cechą chłodzenia
ewaporacyjnego jest to, że jego wydajność
w dużej mierze zależy od wilgotności zasysanego powietrza. Im jest ona niższa, tym efek-
Fot. Google
tywniej można schłodzić powietrze – suche
powietrze przyjmuje więcej wilgoci, a zatem
można bardziej obniżyć jego temperaturę.
Przykładowo przy względnej wilgotności powietrza 30% i temperaturze 25°C powietrze
można chłodzić do 17°C.
Ponieważ nowoczesne systemy i urządzenia
elektroniczne stosowane w data center są
mniej wrażliwe na temperaturę i wilgotność,
klimatyzacja ewaporacyjna może być z powodzeniem w takich miejscach stosowana.
Rozwiązanie w serwerowni polega na tym,
że powietrze zasysane jest z zewnątrz pod
podłogę serwerowni. Jeśli temperatura powietrza na zewnątrz jest niższa niż 18°C,
miesza się je z powietrzem z serwerowni.
Powyżej 21°C uruchamiane jest chłodzenie
ewaporacyjne, tak aby temperatura nawiewana do serwerów nie była wyższa niż 22°C.
Zużyte powietrze wyrzucane jest na zewnątrz.
W tym rozwiązaniu chłodzenie ewaporacyjne
jest realizowane jedynie w ciepłych okresach,
poza nimi nawiewane jest powietrze świeże
z zewnątrz.
Dużą zaletą chłodzenia ewaporacyjnego są
znaczące oszczędności na etapie eksploatacji. Na całkowite koszty składa się zasilanie
wentylatora oraz zużyta woda. Na 10 000 m3
strumienia powietrza i dla 430 h pracy w sezonie urządzenia z wentylatorem o mocy 680 W,
przy średnim schłodzeniu o 7°C i średniej
odczuwalnej mocy chłodniczej 25 kW, koszt
eksploatacji nie przekracza 1 zł/h. Średni koszt
wytworzenia 1 kWh odczuwalnej energii
chłodniczej jest przynajmniej pięciokrotnie
niższy niż dla urządzeń sprężarkowych. Ze
względu na osiągane parametry dodatkowy
POWIETRZE
system chłodzenia nie jest konieczny. Jeden
klimatyzator ewaporacyjny może schładzać
serwerownie o mocy do 35 kW, jednakże
zależy to także od wyposażenia i konstrukcji
serwerowni. Możliwość zabudowy modułowej pozwala osiągnąć wyższe wydajności
chłodnicze. Przy doborze systemu chłodzenia
ewaporacyjnego serwerowni należy przede
wszystkim uwzględnić takie czynniki, jak możliwe do osiągnięcia parametry – temperatura
oraz wilgotność. O ile w nowych serwerowniach chłodzenie ewaporacyjne może działać
z powodzeniem, o tyle starsze urządzenia
elektroniczne mają bardziej energochłonne
wymagania. Jeżeli zaś chodzi o kurz, który
jest sporym problemem w branży IT, specjalne
filtry zapewniają odpowiedni poziom filtracji.
Serwerownie Google
Firma Google to międzynarodowy gigant
w branży IT, który codziennie musi zapewnić
odpowiednie warunki w swoich potężnych
serwerowniach. Z serwerów Google korzystają
dziennie miliony ludzi, więc system chłodzenia
musi być przede wszystkim niezawodny. Koszty utrzymania tak dużego data center są spore,
dlatego inżynierowie firmy sięgnęli po rozwiązanie, które zapewni zarówno stabilność pracy
serwerów, jak i możliwie tanią eksploatację
systemu chłodzenia. Google do klimatyzacji
serwerowni zamiast wody wodociągowej
stosuje ścieki. System korzysta w 30% z miejskich ścieków, które po oczyszczeniu trafiają
do serwerowni. W następnej kolejności ścieki
kierowane są do oczyszczalni. Dla jeszcze
większego zmniejszenia zużycia energii do
chłodzenia Google ma specjalny system, który
na podstawie danych archiwalnych „uczy się”
i dostosowuje działanie układu do aktualnych
potrzeb, tak aby nie wystąpiły straty energii.
Tym sposobem oszczędza 40% zużycia energii
na chłodzenie serwerów.
Podsumowanie
Systemy chłodzenia centrów danych wymagają dużych nakładów energetycznych. Żeby
je obniżać, wykorzystuje się rozwiązania korzystające z chłodzenia metodami możliwie naturalnymi, bez użycia sprężarki, np. free cooling
lub chłodzenie ewaporacyjne. Inni, korzystając
ze sporego zaplecza specjalistów, wyznaczają
trendy, wykorzystując do chłodzenia odpady,
takie jak ścieki, czy systemy „uczące się”,
czyli przewidujące zmiany zapotrzebowania
na moc chłodniczą. Jest to droga, którą coraz
więcej producentów – mających na to środki
finansowe – zacznie podążać.
Literatura
1. Joniec W., Chłodzenie bez instalacji, czynników chłodniczych i sprężarek, „Rynek Instalacyjny” nr 7–8/2016.
2.www.deepmind.com.
3.google.com.
4.gadzetomania.pl.
5. Materiały producentów szaf klimatyzacyjnych.
reklama
szafy klimatyzacyjne
KLIMA-THERM
04-041 Warszawa, ul. Ostrobramska 101A
tel. 22 517 36 00, faks 22 879 99 07
[email protected], [email protected]
www.klima-therm.pl
Szafa klimatyzacji precyzyjnej XIP
zastosowanie: pomieszczenia techniczne oraz technologiczne, centra obliczeniowe data center, serwerownie,
pomieszczenia, które wymagają precyzyjnej obróbki powietrza nawiewanego w zakresie czystości, temperatury
i wilgotności;
zakres wydajności chłodniczej: od 17,2 do 136 kW;
ekologiczny czynnik chłodniczy R410A;
sprężarki Inverter Scroll;
możliwość indywidualnej konfiguracji w zależności od przeznaczenia urządzeń;
sterowanie pracą urządzenia z poziomu Logica Electronic Management System;
seria X: układ z bezpośrednim odparowaniem czynnika chłodniczego jako jedyne medium chłodnicze;
seria T: dwa układy chłodnicze – jeden freonowy, drugi woda lodowa;
cechy szczególne: nowa seria urządzeń charakteryzuje się zwartą obudową, obniżono ciężar urządzeń
względem poprzednich serii, niezawodność pracy układy chłodniczego z bezpośrednim odparowaniem do 52°C
temperatury zewnętrznej, łatwy dostęp do wnętrza urządzenia dzięki demontowanym przednim panelom.
Niezawodność pracy dzięki dwóm niezależnym systemom chłodzenia, układ freonowy z bezpośrednim
odparowaniem wyposażony w zdalny skraplacz z możliwością płynnej regulacji obrotów wentylatora
z poziomu szafy klimatyzacji precyzyjnej oraz układ wody lodowej pracujący jako wsparcie dla bezpośredniego
odparowania i alternatywne źródło chłodu. Możliwość pracy redundantnej wbudowana fabrycznie, pozwala na
sterowanie naprzemienne aż do 12 jednostek.
NOWOŚĆ!
Szafy klimatyzacji precyzyjnej HOP
zastosowanie: pomieszczenia techniczne oraz technologiczne, centra obliczeniowe data center, serwerownie,
pomieszczenia, które wymagają precyzyjnej obróbki powietrza nawiewanego pod kątem czystości, temperatury
i wilgotności;
zakres wydajności chłodniczej: od 9,6 do 152 kW;
ekologiczny czynnik chłodniczy R410A;
sprężarki typu ON/OFF Scroll;
wentylatory EC Inverter z możliwością nawiewu góra lub dół;
możliwość indywidualnej konfiguracji w zależności od przeznaczenia urządzeń;
sterowanie pracą urządzenia z poziomu Logica Electronic Management System;
seria H – układ wody lodowej;
seria F – układ wody lodowej połączony z systemem free cooling;
nowa seria urządzeń charakteryzuje się zwartą obudową, obniżono ciężar urządzeń względem poprzednich
serii, niezawodność pracy układy chłodniczego z bezpośrednim odparowaniem do 52°C temperatury
zewnętrznej. Łatwy dostęp do wnętrza urządzenia dzięki demontowanym przednim panelom (RAL7016).
Wyposażone w izolację termiczno-akustyczną o odporności ogniowej A1. Niezawodność pracy dzięki dwóm
niezależnym systemom chłodzenia, układ wody lodowej realizujący funkcję chłodzenia oraz system free cooling
wykorzystujący zewnętrzne niskie temperatury do chłodzenia pomieszczeń. Możliwość pracy redundantnej
wbudowana fabrycznie, pozwala na sterowanie naprzemienne aż do 12 jednostek. Wyższa wydajność nawet
przy częściowym obciążeniu, mniejsze zużycie energii nawet o 60% przez wentylatory EC Inverter jednostki
wewnętrznej. Ochrona silnika IP54 zgodnie z normą PN-EN 60529, wirniki wentylatora zaprojektowane zgodnie
z normą PN-EN 60034-1.
NOWOŚĆ!
październik 2016
45
POWIETRZE
FAST GROUP SP. Z O.O.
00-391 Warszawa, al. 3 Maja 12
tel. 22 625 10 18, faks 22 625 19 19
[email protected]
www.fast-group.com.pl
reklama
Szafy klimatyzacyjne serii P
Przeznaczone do centrów danych, stosowane w różnych branżach przemysłu oraz do zastosowań specjalnych,
np. laboratoria pomiarowe, studia telewizyjne, muzea, archiwa. Szafy o wydajnościach od 7 do 94 kW DX
i od 10 do 160 kW CW.
dostępne w konfiguracjach: nawiew dołem lub górą;
szafy na bezpośrednie odparowanie (skraplacz chłodzony powietrzem lub cieczą);
szafy na wodę lodową;
mikroprocesorowy sterownik SURVEY EVO;
wyświetlacz graficzny;
możliwość spięcia w sieć LAN;
bardzo wysoki współczynnik EER;
panele z izolacją termo-akustyczną, ognioodporną klasy 1;
nowoczesne sprężarki sterowane inwerterowo;
wentylatory EC, dwu- i trójdrożny zawór regulacji wydajności w systemie CW, panel elektryczny ze wszystkimi
wymaganymi zabezpieczeniami, filtry klasy G4, elektroniczny zawór rozprężny, moduł free coolingu;
cechy szczególne: pełna gama wyposażenia opcjonalnego, łatwa instalacja i serwis, zaawansowana
zdecentralizowana sieć logiczna, małe gabaryty.
Szafy klimatyzacyjne serii G
Przeznaczone do instalacji klimatyzacji dla dużych centrów danych. Szafy o wydajnościach od 43 do 91 kW DX,
od 47 do 183 kW CW.
dostępne w konfiguracjach: nawiew dołem lub górą;
wymaganymi zabezpieczeniami, filtry klasy G4, elektroniczny zawór rozprężny, moduł free coolingu;
Szafy klimatyzacyjne serii R
Montowane między szafami rack, najczęściej w serwerowniach projektowanych zgodnie z koncepcją
zimnego/ciepłego korytarza. Szafy o wydajnościach 20 i 36 kW DX oraz 43 kW CW.
dostępne w konfiguracjach: nawiew czołowy lub boczny (in-row);
wymaganymi zabezpieczeniami;
filtry klasy G4, elektroniczny zawór rozprężny, moduł free coolingu;
Moduły podłogowe Tate PowerAire
Prosty i skuteczny sposób na rozproszenie podwyższonych gęstości mocy w serwerowni.
miejscowe, sterowane zwiększenie przypływu w zimnym korytarzu;
rozproszenie do 49 kW z szafy rack;
elastyczność aranżacji serwerowni w dowolnym czasie;
bezobsługowość;
montaż (lub przeniesienie) mogą być wykonane przez personel IT;
rozbudowane funkcje kontroli;
duża dokładność, szybie reakcje na zmianę temperatury;
nastawy programowalne przez użytkownika;
monitorowanie temperatury w szafach rack;
pełen zakres regulacji prędkości obrotowej wentylatora: 0–100%;
łatwość montażu w modułach podłogi podniesionej 600×600 mm;
dostępne w wersji jedno- i czterowentylatorowej.
46
październik 2016
POWIETRZE
reklama
EKONAIR SP. Z O.O.
66-400 Gorzów Wielkopolski, ul. Racławicka 2/Podmiejska 17 A
tel. 61 666 02 03
[email protected]
www.ekonair.pl
ekonair
Free cooler klimatyzator ewaporacyjny bezpośredni Breeze 900
zastosowanie: chłodzenie pomieszczeń technologicznych, serwerowni, IT i wszystkich zastosowań
technologicznych;
wydajność chłodnicza: 5–40 kW;
wymiary: 1160×1160×980 mm lub 1160×1160×940 mm;
wylot powietrza: góra/dół;
wentylator o wydajności 15 000 m3/h napędzany silnikiem elektrycznym asynchronicznym lub BLDC;
napęd inwerterowy silników elektrycznych, zasilanie: 230/50 V/Hz;
sterowanie: kontrola mikroprocesorowa, wyświetlacz LCD, możliwość sterowania grupowego do 60 jednostek,
EER 33
różne tryby pracy, możliwość sterowania z zewnętrznego oprogramowania, np. komputera PC;
cechy szczególne: koszty eksploatacyjne to ok. 16% w porównaniu do standardowych szaf klimatyzacyjnych,
nawilżanie powietrza, duża wydajność wentylatora, urządzenie stoi na zewnątrz i wdmuchuje schłodzone
i nawilżone powietrze zewnętrzne do serwerowni, prosta budowa urządzenia zapewnia długotrwałą pracę,
wytrzymała i odporna na korozję obudowa i podzespoły;
EER 33 dla 30°C i 40% RH.
Free cooler klimatyzator ewaporacyjny pośredni KPK 10/2000
zastosowanie: chłodzenie pomieszczeń technologicznych, serwerowni, IT i wszystkich zastosowań
technologicznych;
wydajność chłodnicza: 1–10 kW;
wymiary: 820×895×1570 mm;
wylot powietrza: bok;
wentylator o wydajności 2000 m3/h;
napęd inwerterowy silników elektrycznych, zasilanie 230/50 V/Hz;
sterowanie: kontrola mikroprocesorowa, wyświetlacz LCD, możliwość sterowania grupowego do 60 jednostek,
różne tryby pracy, możliwość sterowania z zewnętrznego oprogramowania, np. komputera PC;
EER 17
cechy szczególne: koszty eksploatacyjne to ok. 24% standardowej klimatyzacji sprężarkowej, przeznaczone
reklama
do montażu na zewnątrz lub wewnątrz, obudowa z blachy ocynkowanej i malowanej proszkowo, urządzenie
pracuje w obiegu zamkniętym powietrza (recyrkulacja), nie zwiększa wilgotności bezwzględnej powietrza,
wydajny polimerowo-materiałowy wymiennik ciepła zapewnia wysoką sprawność urządzenia;
EER 17 dla 30°C i 40% RH.
RITTAL SP. Z O.O.
02-255 Warszawa, ul. Krakowiaków 48
tel. 22 310 06 00
[email protected]
www.rittal.com
LCU DX – efektywne chłodzenie bez utraty przestrzeni
zastosowanie: klimatyzator do wnętrza szaf TS IT i Micro Data Center;
moce chłodnicze: 3 i 6,5 kW, opcjonalnie z redundancją;
napięcie znamionowe robocze: 230 V, 1~ 50 Hz;
poziom ciśnienia akustycznego (jednostka zewnętrzna): 40 dB(A);
maksymalna efektywność energetyczna przez chłodzenie pojedynczej szafy, a nie całego pomieszczenia;
efektywna eksploatacja dzięki wentylatorom EC i regulacja dopasowana do zastosowań IT;
optymalne dopasowanie mocy do aktualnego obciążenia cieplnego w szafie IT dzięki regulacji inwerterowej;
maks. bezpieczeństwo poprzez opcjonalne przesyłanie alarmów za pośrednictwem zdalnego monitoringu CMC III;
wysoka dostępność dzięki zaprojektowaniu do pracy ciągłej 24/7;
oddawanie odebranej energii cieplnej przez jednostkę zewnętrzną bezpośrednio do otoczenia;
regulacja temperatury dopływu powietrza do serwera;
niezajmujące miejsca rozwiązanie dzięki zamontowaniu jednostki wewnętrznej w szafie serwerowej TS IT
lub w Micro Data Center;
w wariantach z redundancją jednostka wewnętrzna ma po dwa obiegi chłodnicze i sterowniki oraz dwie
sterowane inwerterowo jednostki zewnętrzne. Moduł przełączający zegarowy i awaryjny umożliwia regularną
zmianę obu jednostek zewnętrznych, a także przełączenie w przypadku usterki lub awarii.
LCP Hybrid CW – pasywne chłodzenie z technologią Heat Pipe bez poboru energii
zastosowanie: chłodzenie szaf i pomieszczeń, w tym rozszerzenie istniejącej klimatyzacji precyzyjnej
w systemie schładzanej wody przy zastosowaniu agregatu z free coolingiem bezpośrednim lub pośrednim
albo adiabatycznego;
moce chłodnicze: 10 i 20 kW;
zasilanie: brak, chłodzenie bez poboru energii elektrycznej;
brak wentylatorów – urządzenia IT własnymi wentylatorami kierują strumień ogrzanego powietrza
na wysokowydajny wymiennik ciepła, a schłodzone w wymienniku powietrze jest oddawane z powrotem
do centrum danych;
montaż zamiast drzwi tylnych dla szaf o wym.: wys. 2000 lub 2200 mm, szer. 600 lub 800 mm; samodzielne
urządzenie zastępuje drzwi tylne szaf 19”;
brak konieczności stosowania separacji zimnego powietrza, całe pomieszczenie serwerowni działa jak
hydrauliczna zwrotnica i pełni funkcję strefy zimnej;
zintegrowana technologia Heat Pipe (ciepłowodu, rurki ciepła) działa nieprzerwanie i stale dopasowuje
równomiernie rozkład ciepła dla wymiennika;
chłodzenie „hot-spotów“ bez konieczności zmiany istniejącej klimatyzacji;
efektywna eksploatacja, przy temp. dopływu wody 26˚C zapewniony jest w skali roku 93,9-proc. udział
chłodzenia z wykorzystaniem free coolingu;
hydrofobowa powłoka wymiennika ciepła: brak osadzania kurzu;
przy maksymalnie kompaktowej konstrukcji efektywna powierzchnia wymiennika ciepła wynosi 103 m²
dla urządzeń o mocy chłodniczej 20 kW i 78 m2 dla urządzeń o mocy 10 kW;
powietrze wylotowe schładzane jest do temperatury pomieszczenia;
bardzo małe spadki ciśnień po stronie wody i powietrza pomimo bardzo kompaktowej budowy.
październik 2016
47
POWIETRZE
reklama
MITSUBISHI ELECTRIC ODDZIAŁ W POLSCE SP. Z O.O.
02-232 Warszawa, ul. Łopuszańska 38 C
tel. 22 468 27 50
[email protected]
www.mitsubishi-les.com
Szafy klimatyzacji precyzyjnej PFD-P250VM
zastosowanie: do serwerowni i pomieszczeń podobnego typu, do wykorzystania w układach City Multi;
wydajność: chłodnicza 28 kW (wg Eurovent 7/35°C), grzewcza 31,5 kW (wg Eurovent 45/7°C);
moc elektryczna: 2,5 kW;
zasilanie: 380–415 V/50 Hz;
EER/COP: 3,78/4,29;
czynnik chłodniczy: R410A;
sprężarka typu inwerter;
stabilizacja: ±1,5°C;
moc akustyczna: 59 dB(A);
waga: 380 kg;
funkcje i wyposażenie: automatyczny restart, zaawansowany automatyczny tryb pracy, czynnik chłodniczy
R410A, filtr, wysoki współczynnik wydajności jawnej, wysoka temperatura odparowania – nie ma potrzeby
stosowania nawilżacza;
cechy szczególne: duża powierzchnia wymiennika ciepła sprawia, że współczynnik ciepła jawnego wynosi
93%. Eliminuje to konieczność dodatkowego nawilżania powietrza we wnętrzu. Strumień powietrza skierowany
w dół. Jednostka zewnętrzna z inwerterową sprężarką o prądzie rozruchowym wynoszącym zaledwie 8 A.
Jednostki PFD mogą być podłączane do jednostek zewnętrznych chłodzonych wodą lub powietrzem.
Szafy klimatyzacji precyzyjnej PFD-P500VM
zastosowanie: do serwerowni i pomieszczeń podobnego typu, do wykorzystania w układach City Multi;
wydajność: chłodnicza 56 kW (wg Eurovent 7/35°C), grzewcza 63 kW (wg Eurovent 45/7°C);
moc elektryczna: 5 kW;
zasilanie: 380–415 V/ 50 Hz;
EER/COP: 3,69/4,19;
dwie sprężarki typu inwerter;
moc akustyczna: 63 dB(A);
waga: 520 kg;
funkcje i wyposażenie: automatyczny restart, zaawansowany automatyczny tryb pracy, czynnik chłodniczy
R410A, filtr, wysoki współczynnik wydajności jawnej, wysoka temperatura odparowania – nie ma potrzeby
stosowania nawilżacza;
cechy szczególne: duża powierzchnia wymiennika ciepła sprawia, że współczynnik ciepła jawnego wynosi 93%,
co eliminuje konieczność dodatkowego nawilżania powietrza wewnątrz. Strumień powietrza skierowany w dół.
Jednostka zewnętrzna z inwerterową sprężarką o prądzie rozruchowym wynoszącym zaledwie 8 A. Jednostki
PFD mogą być podłączane do jednostek zewnętrznych chłodzonych wodą lub powietrzem.
Przemysłowe szafy klimatyzacji precyzyjnej z powietrzem świeżym
PFAV-P300/600/900VM-E-F
wydajność: chłodnicza 28–80 kW (wg Eurovent 7/35°C), grzewcza 26–71 kW (wg Eurovent 45/7°C);
moc elektryczna: 0,37–1,77 kW;
EER/COP: 3,72/4,05; 3,63/3,97; 3,13/3,76;
sprężarki typu inwerter w ilości od 1 do 3;
moc akustyczna: 48,5–57 dB(A);
waga: 151–457 kg;
cechy szczególne: dopasowywanie we własnym zakresie kół pasowych umożliwia osiągnięcie zewnętrznego
sprężu o wartości nawet 800 Pa. Pozwala to na zasilanie w klimatyzowane powietrze nawet rozległych sieci,
także kanałowych. Do zastosowań przy szczególnie wysokim zapotrzebowaniu na moc chłodniczą i grzewczą.
Pilot przewodowy PAR-21MAA wbudowany jest standardowo w przednim panelu.
Przemysłowe szafy klimatyzacji precyzyjnej z powietrzem obiegowym
PFAV-P250/500/750VM-E
wydajność: chłodnicza 25–71 kW (wg Eurovent 7/35°C), grzewcza 28–80 kW (wg Eurovent 45/7°C);
moc elektryczna: 0,82 kW;
EER/COP: 3,78/4,29; 3,64/4,19; 3,56/3,95;
sprężarki typu inwerter w ilości od 1 do 3;
moc akustyczna: 55–65 dB(A);
waga: 156–459 kg;
cechy szczególne: do zastosowań o szczególnie wysokim zapotrzebowaniu na moc chłodniczą i grzewczą.
Wbudowany pilot przewodowy. Zajmujące mało miejsca jednostki i znacznej długości przewody zapewniają
dużą swobodę podczas planowania instalacji. Jednostka zewnętrzna z inwerterową sprężarką wyróżnia się
prądem rozruchowym wynoszącym 8 A. Zewnętrzny spręż o wartości nawet 800 Pa.
48
październik 2016
POWIETRZE
reklama
SCHNEIDER ELECTRIC POLSKA SP. Z O.O.
02-673 Warszawa, ul. Konstruktorska 12
tel. 22 511 82 00, faks 22 511 82 02
[email protected]
www.schneider-electric.com
Uniflair LE HDCV
najbardziej wydajne szafy kubaturowe dla pomieszczeń średnich i dużych centrów danych, z oddzielną sekcją
wentylatorów przypodłogowych;
wydajność chłodzenia: 20–200 kW (jednostki zasilane wodą lodową);
efektywnie wykorzystują medium chłodzące o średniej temperaturze – np. wodę lodową 15°C, co sprawia,
że rozwiązania takie są jednymi z najbardziej efektywnych przy współpracy z free coolingiem;
modularna konstrukcja systemów mechanicznych i sterowania umożliwia stopniową rozbudowę infrastruktury
chłodzenia odpowiednio do potrzeb danej placówki. W rezultacie możliwe jest znaczne ograniczenie
początkowych nakładów inwestycyjnych i odsunięcie wydatków w czasie.
Uniflair LE (Leonardo)
szeroki typoszereg szaf kubaturowych dla chłodzenia pomieszczeń technicznych, centrów danych, utrzymania
stałych parametrów pomieszczenia;
wydajność chłodzenia: 16–160 kW;
bardzo szeroka konfigurowalność: urządzenia z kierunkiem nawiewu w górę/w dół, jednostki z bezpośrednim
odparowaniem, ze skraplaczami chłodzonymi powietrzem albo cieczą; jednostki chłodzone wodą lodową;
jednostki „dual cooling” posiadające podwójne chłodnice (także różnego typu) zapewniające podwyższony
poziom pewności chłodzenia procesu; jednostki typu „energy saving” do współpracy z dry-coolerami
zawierające jednocześnie układ bezpośredniego odparowania ze skraplaczem chłodzonym cieczą oraz
rozwiniętą chłodnicą wodną, umożliwiające pracę w trybach: chłodzenie z wykorzystaniem sprężarek, tryb
mieszany free cooling + praca sprężarek, wyłącznie free cooling;
sprężarki scroll w zależności od konfiguracji dostępne w każdym możliwym układzie: pojedyncza, inwerter,
tandem;
modularna konstrukcja systemów mechanicznych i systemów sterowania, która umożliwia stopniową
rozbudowę infrastruktury chłodzenia odpowiednio do potrzeb danej placówki. W rezultacie możliwe jest
znaczne ograniczenie początkowych nakładów inwestycyjnych i odsunięcie wydatków w czasie.
Uniflair LE HDCV
Cechy wspólne urządzeń
optymalne zarządzanie: połączenie między klimatyzatorami CRAC a agregatami chłodniczymi i analiza
chwilowego obciążenia (opcja) gwarantują wysoką efektywność energetyczną;
autorski program sterowania: wielofunkcyjny sterownik mikroprocesorowy umożliwia ponowne uruchomienie
reklama
urządzeń po awarii zasilania bez interwencji ze strony użytkownika i zapewnia redundancję na poziomie
pomieszczenia z maks. 10 urządzeniami w grupie;
wentylatory EC z silnikami elektronicznie komutowanymi o napędzie bezpośrednim: najwyższa efektywność
energetyczna, najszerszy możliwy zakres regulacji i dopasowania przepływu powietrza do obciążenia cieplnego
centrum danych;
minimalizacja zużycia energii: dzięki zastosowaniu systemu AFPS (Automatic Floor Pressurization System)
zapewnia stabilne ciśnienie powietrza przepływającego pod podłogą, niezależnie od zachodzących nad nią
zmian ciśnienia;
przyjazny dla użytkownika system nawigacji z interfejsem graficznym opartym na ikonach pozwala wskazać
tryb pracy i warunki panujące w pomieszczeniu. Umożliwia komunikację z wieloma protokołami BMS, w tym
BACnet i ModBus, interfejs sieciowy, sieć lokalna LAN;
akcesoria zewnętrzne: podwójne zasilanie z automatycznym przełączaniem i ręcznym wyborem ze
zintegrowanym ultrakondensatorem, inteligentne osuszanie z urządzeniem ograniczającym wydajność
chłodzenia, automatyczny system wyrównywania ciśnień w podłodze, pomiar temperatury wylotowej wody
lodowej zintegrowany w mikroprocesorze, pomiar energii oraz kalkulator emisji CO2 zintegrowany w jednostce,
ultrakondensator do jednostek z pojedynczym zasilaniem (do potrzymania zasilania sterownika w razie zaniku
zasilania, umożliwiający szybki ponowny start).
Uniflair LE (Leonardo)
VENACLIMA SP. Z O.O.
01-919 Warszawa, ul. Wólczyńska 133, lok. 345
tel. 22 498 17 97
[email protected]
www.venaclima.com.pl
Szafy klimatyzacji precyzyjnej SKX – SKH – SKE – SKU – SKX.F – SKH.F – SKP
zastosowanie: do pracy w centrach informatycznych, technologicznych i telekomunikacyjnych, archiwach,
laboratoriach;
wydajność chłodnicza: od 5,6 do 224,3 kW;
wentylatory AC lub EC (różne wersje sprężu dyspozycyjnego), sprężarki hermetyczne scroll on/off
lub sterowane falownikiem;
sterowanie poprzez wbudowany mikroprocesor (bogaty wybór interfejsów do komunikacji BMS poprzez różne
protokoły, np. ModBus, BACNET, LON, KNX, SNMP, TCP/IP);
cztery konfiguracje przepływu powietrza;
jeden lub dwa kompletne obiegi chłodnicze wyposażone m.in. w elektroniczne zawory rozprężne, szkła
wziernikowe, zawory bezpieczeństwa, wyłączniki niskiego i wysokiego ciśnienia;
wersje wykonania: z odległościowym skraplaczem, skraplaczem chłodzonym wodą, odległościowym agregatem
skraplającym, chłodnicą wodną, trybem free coolingu, sekcją mieszania;
bogate wyposażenie dodatkowe dające możliwość skonfigurowanie szafy dla indywidualnych rozwiązań,
takie jak nagrzewnice (elektryczne, wodne lub hot-gas), nawilżacze parowe, filtry (od klasy F4 do F9), pompki
skroplin, moduły sterowania odległościowego, podstawy montażowe (z regulowaną wysokością, z kierownicami
powietrza, z przepustnicami itp.), detektory (dymu, wody pod szafą);
rama, profile oraz płyty maskujące obudowy ze stali galwanizowanej i od wewnątrz zaizolowane materiałem
dźwiękoszczelnym, zdejmowalne płyty maskujące frontowe umożliwiające łatwą inspekcję i dostęp serwisowy.
październik 2016
49
POWIETRZE
dr hab. inż. Dariusz Obracaj,
dr inż. Marek Korzec, mgr inż. Sebastian Sas
AGH w Krakowie
Dobór obliczeniowych parametrów
powietrza zewnętrznego oraz jego wpływ
na projektowane wydajności urządzeń
na przykładzie chłodnicy powietrza
Selection of outside air design parameters and its influence on the capacity of air treatment equipment
for example of air cooler
W klimatyzacji komfortu, realizowanej np. w obiektach muzealnych i archiwach, bardzo ważne jest
utrzymanie stałych parametrów wilgotności i temperatury powietrza. Istotnym czynnikiem w tym aspekcie,
szczególnie w okresie letnim oraz przejściowym, jest praca chłodnicy powietrza. Jej dobór warto poprzedzić
analizą porównawczą zapotrzebowania na moc chłodniczą według danych normowych oraz danych
z najbliższej stacji meteorologicznej.
W
klimatyzacji komfortu, a szczególnie
klimatyzacji z regulacją parametrów
cieplno-wilgotnościowych, realizowanej np.
w budynkach muzealnych czy archiwach,
bardzo ważne jest utrzymanie stałych parametrów wilgotności i temperatury powietrza.
W klimatyzacji komfortu można dopuścić
nieznaczne odchylenia parametrów powietrza,
Rys. 1. U
porządkowany wykres temperaturowy dla Krakowa wg danych meteorologicznych zasięgniętych
z typowych lat meteorologicznych (Kraków-Balice TLM) oraz wg danych dla lat 2010–2015 ze stacji
pomiarowej zlokalizowanej na AGH (SM AGH)
50
październik 2016
ale już np. w klimatyzacji obiektów muzealnych dotrzymywanie określonej temperatury
i wilgotności względnej musi być realizowane
z dużo większą dokładnością. Zmiany wartości
parametrów powietrza nawet o niewielkiej
amplitudzie, ale często się powtarzające,
powodują uszkodzenie zabytkowej materii [1].
Ważnym czynnikiem przy utrzymaniu cieplno-wilgotnościowych parametrów powietrza,
szczególnie w okresie letnim i przejściowym,
jest praca chłodnicy powietrza. Dla poprawnego jej doboru projektant musi znać funkcje
klimatyzowanych pomieszczeń. Umożliwi
to prawidłowy dobór zarówno parametrów
powietrza wewnętrznego, jak i sposobu wymiarowania chłodnicy (praca na obniżenie
temperatury czy może obniżenie temperatury
wraz z osuszeniem do wymaganej zawartości
wilgoci). Bez względu na postawiony cel
bardzo ważnym elementem projektowania
jest założenie odpowiednich parametrów obliczeniowych powietrza zewnętrznego [4].
W ostatnich latach, a często do dnia dzisiejszego parametry powietrza definiowane są
zgodnie z normą PN-B-03420:1976 [5], według
której Polska w okresie letnim podzielona była
na dwie strefy klimatyczne. Norma ta została
we wrześniu 2011 r. wycofana przez Polski
Komitet Normalizacyjny, nie zastąpiono jej
jednak innym dokumentem normalizującym
sposób definiowania parametrów powietrza
zewnętrznego.
POWIETRZE
W publikacji [3] wykazano, że moc chłodnicy zależy w znacznej
mierze od parametrów powietrza zewnętrznego. W niniejszym artykule przy obliczaniu mocy chłodnicy powietrza również skupiono się
na parametrach powietrza zewnętrznego, nie analizując chwilowych
zmian obciążenia chłodniczego w budynku. Przeprowadzono analizę
porównawczą obliczania wydajności chłodnicy powietrza w zależności
od wyboru parametrów powietrza zewnętrznego. W analizie przyjęto
wariantowe parametry powietrza zewnętrznego zgodnie z:
PN-B-03420:1976 [5];
odczytami stacji meteorologicznej Kraków-Balice (tzw. typowe lata
meteorologiczne – TLM) [6];
danymi z lokalnej stacji meteorologicznej SM AGH (zabudowanej na
dachu budynku A-1 AGH) z lat 2010–2015.
Chłodzenie i osuszanie
powietrza w klimatyzacji pomieszczeń
Głównym zadaniem chłodnic powietrza w systemie klimatyzacji jest
ochładzanie powietrza przepływającego przez centralę, czyli obniżanie
jego temperatury. Kolejnym zadaniem jest zmniejszenie zawartości
wilgoci w powietrzu do wymaganego stanu, co jest szczególnie ważne
przy uzdatnianiu powietrza doprowadzanego do pomieszczeń, w których konieczne jest utrzymywanie wilgotności względnej powietrza
na określonym, niekiedy bardzo restrykcyjnie ustalonym poziomie.
Doboru chłodnicy dokonuje się na podstawie jej wymaganej mocy
QCh, wynikającej z potrzeby uzyskania odpowiednich parametrów
powietrza wewnętrznego, którą można wyznaczyć wg zależności:
Q Ch = V ⋅ ρ ⋅ ∆hCH
gdzie:
V – strumień powietrza nawiewanego, m3/s;
r – gęstość powietrza, kg/m3;
DHCH – spadek entalpii właściwej powietrza w chłodnicy, kJ/kgp.s.
Chłodnica ma ograniczone możliwości wykroplenia wilgoci zdeterminowane minimalną temperaturą powierzchni ścianki oraz swoją
budową.
W celu wskazania, jak duże mogą być rozbieżności w zaprojektowanej mocy chłodnicy dobranej na podstawie parametrów powietrza
zewnętrznego zdefiniowanych wg normy PN-B-03420:1976 [5],
danych ze strony Ministerstwa Środowiska, czyli tzw. typowych lat
meteorologicznych (TLM Kraków-Balice) [6] oraz na podstawie danych
ze stacji meteorologicznej zamontowanej na terenie AGH w Krakowie
(SM AGH), posłużono się przykładem obliczeniowym. Założono, że
moc chłodnicy jest obliczana dla utrzymywanej w pomieszczeniu
temperatury powietrza 24°C oraz:
pomieszczenie zlokalizowane jest w budynku znajdującym się
w centrum Krakowa na terenie AGH,
strumień powietrza wentylacyjnego jest stały w czasie,
różnica temperatury pomiędzy powietrzem wywiewanym a nawiewanym Δt = 7 K,
odzysk ciepła realizowany jest w rekuperatorze (wymienniku krzyżowym) o minimalnej sprawności 60%,
klimatyzacja pracuje całodobowo,
średnia temperatura ścianki chłodnicy wynosi 8°C,
wilgotność względna powietrza za chłodnicą nie jest kontrolowana,
przemiana powietrza w chłodnicy zachodzi przy stałym ciśnieniu
101 325 Pa,
prowadzona jest regulacja ilościowa wydajności chłodnicy.
reklama
Przykład wyznaczania mocy chłodnicy powietrza
październik 2016
51
POWIETRZE
W obliczeniach wykorzystano metodę
uproszczoną opartą na pojęciu współczynnika
kontaktu chłodnicy CF (ang. contact factor)
[2]. Dla analizowanej chłodnicy przyjęto go
na poziomie 0,9. Powietrze zewnętrzne pobierane czerpnią powierza po przejściu przez
rekuperator zostaje ochłodzone do minimalnej
wartości temperatury wynikającej ze sprawności chłodnicy, przy ochłodzeniu i wykropleniu wilgoci z powietrza. W przypadku
pracy chłodnicy bez wykroplenia w obszarze
parametrów powietrza zewnętrznego, dla
których wilgotność właściwa jest mniejsza
niż wilgotność właściwa powietrza, na styku
ze ścianką wymiennika następuje ochłodzenie
powietrza do 17°C. W dalszej części powietrze poddawane jest kolejnemu etapowi
uzdatniania w nagrzewnicy lub nawilżane do
wymaganego stanu. Proces dalszego uzdatniania powietrza za chłodnicą nie jest jednak
przedmiotem niniejszej analizy.
Rys. 2. Uporządkowany wykres mocy chłodniczej dla budynku umiejscowionego w Krakowie
Rys. 3. Z miany mocy chłodnicy w funkcji wilgotności właściwej i temperatury powietrza zewnętrznego
wg danych przyjętych ze stacji Kraków-Balice TLM
52
październik 2016
Wpływ doboru parametrów
obliczeniowych powietrza
zewnętrznego na moc chłodniczą
W celu określenia mocy chłodnicy niezbędne
jest wyznaczenie parametrów obliczeniowych
powietrza zewnętrznego. Przyjęcie parametrów powietrza zewnętrznego na danym poziomie skutkuje określoną mocą chłodniczą, co
ma wpływ zarówno na efektywność działania
klimatyzacji, jak i na nakłady inwestycyjne oraz
koszty eksploatacyjne. W celu zobrazowania
wpływu tych parametrów porównano wymaganą moc chłodnicy powietrza dla analizowanego przykładu obliczoną na podstawie danych
ze stacji meteorologicznej Kraków-Balice TLM
[6] oraz ze stacji meteorologicznej zabudowanej na terenie AGH (SM AGH) z wynikami
uzyskanymi po przyjęciu parametrów powietrza zgodnie z normą PN-B-03420:1976 [5].
Na rys. 1 przedstawiono uporządkowany
wykres temperaturowy dla analizowanych
parametrów obliczeniowych powietrza zewnętrznego. Na podstawie wykresu można
stwierdzić, że średnie wieloletnie temperatury
powietrza ze stacji pomiarowej Kraków-Balice
TLM są statystycznie najwyższe, natomiast
według SM AGH lata 2010 i 2012 okazały się
nieco chłodniejsze na tle wieloletnich średnich
temperatur.
Wykorzystując różne parametry obliczeniowe powietrza zewnętrznego (temperaturę
i wilgotność), obliczono wymaganą moc chłodnicy w ciągu całego roku. Moc chłodnicza
obliczona została dla zapewnienia założonych
parametrów powietrza za chłodnicą zgodnie
z założeniami do przykładu. Wyniki obliczeń
zestawiono na rys. 2 w postaci uporządkowa-
POWIETRZE
Rys. 4. W
ykres rozkładu przekroczeń mocy chłodniczej od parametrów powietrza
zewnętrznego według danych Kraków-Balice TLM w odniesieniu do mocy
chłodniczej obliczonej według danych z PN-B-03420:1976 (100%)
nego wykresu mocy chłodniczej. Na podstawie
wykresu można stwierdzić, że pomimo iż rok
2015 uważany był za „ciepły” [7], chłodnica
pracowałaby zaledwie 3000 godzin. Przyjęcie
parametrów powietrza zewnętrznego według
danych dla typowego roku meteorologicznego
ze stacji meteorologicznej Kraków-Balice TLM
wskazuje, że chłodnica musiałaby pracować
ponad 3600 godzin.
Na rys. 3 przedstawiony został wykres procentowej zależności wartości mocy chłodnicy
obliczonej na podstawie danych Kraków-Balice
TLM na tle obliczeń wykonanych zgodnie
z PN-B-03420:1976, w funkcji zawartości
wilgoci oraz temperatury powietrza. Wartość
mocy 100% stanowi odniesienie i oznacza moc
obliczoną na podstawie parametrów powietrza
zewnętrznego wg normy PN-B-03420:1976.
Na wykresie naniesiono kolorem niebieskim,
zielonym oraz czerwonym trzy zbiory punktów.
Niebieskie punkty prezentują wydajności
chłodnicze przy pracy chłodnicy bez wykroplenia wilgoci, natomiast zielone – parametry
pracy z wykropleniem. Czerwonym kolorem
zaznaczone zostały parametry chłodnicy, której moc chłodnicza przekracza wydajność
Rys. 5. Wykres rozkładu przekroczeń mocy chłodniczej od parametrów powietrza
zewnętrznego według danych stacji meteorologicznej w odniesieniu do mocy
chłodniczej obliczonej według danych z PN-B-03420:1976 (100%)
Rys. 6. U
dział zapotrzebowania na moc chłodniczą oraz liczba godzin przekroczonej mocy w stosunku do mocy
chłodnicy wyznaczonej dla danych z PN-B-03420:1976
październik 2016
53
POWIETRZE
zaprojektowaną w oparciu o parametry powietrza zewnętrznego wg
PN-B-03420:1976. Analiza wykresu pozwala stwierdzić, że do przekroczenia mocy chłodniczej dochodzi najczęściej nie z powodu zbyt
wysokiej temperatury powietrza zewnętrznego, ale ze względu na
zwiększoną zawartość wilgoci w powietrzu, czego lepszym odzwierciedleniem jest wykres przedstawiony na rys. 4 i 5. Rzadziej natomiast
dochodzi do przekroczenia mocy chłodniczej z powodu przekroczenia
obu tych parametrów i tylko kilkukrotnie z powodu przekroczenia
wyłącznie normowej temperatury powietrza.
Na rys. 6 przedstawiony został wykres przedstawiający liczbę
godzin w ciągu roku, kiedy moc chłodnicy obliczona na podstawie
parametrów Kraków-Balice TLM oraz obliczona według danych ze
stacji meteorologicznej SM AGH zostałaby przekroczona w stosunku
do mocy obliczonej według danych z PN-B-03420:1976. Na wykresie
tym przedstawiono również procentowe wartości przekroczeń mocy
chłodniczych przedstawionych powyżej. Moc chłodnicy obliczona
zgodnie z normą [5] zostałaby przekroczona maksymalnie w 2011 r.,
gdzie wartość ta stanowiła niemal 126%, natomiast dla danych
Kraków-Balice TLM wyniosłaby 118% w stosunku do danych z PN-B-03420:1976.
Gdyby moc chłodnicy została obliczona według założeń parametrów
powietrza zewnętrznego z normy [5], mogłaby ona być niewystarczająca przez 79 godzin w roku w odniesieniu do danych z Kraków-Balice
TLM, natomiast w odniesieniu do parametrów ze stacji meteorologicznej AGH od ok. 6 do 65 godzin, w zależności od roku.
Na rys. 7 zaprezentowano szczegółowe dane dotyczące liczby
godzin w poszczególnych dniach, w których przekroczona zostałaby
moc chłodnicza obliczona na podstawie wycofanej normy PN-B-03420:1976. Do przekroczeń zaprojektowanej mocy chłodnicy
dochodziłoby w czerwcu, lipcu i sierpniu. Prezentowane dane pozwalają stwierdzić, że najczęściej do znacznego przekroczenia mocy
pod względem liczby godzin (w ciągu dnia) dochodziłoby w kolejnych
dniach następujących po sobie lub blisko sąsiadujących, co niewątpliwie w przypadku „pełnej” klimatyzacji mogłoby spowodować
niedotrzymanie ustalonych parametrów cieplno-wilgotnościowych
w pomieszczeniu.
Na rys. 8 przedstawiony został wykres zależności temperatury oraz
wilgotności względnej powietrza w funkcji czasu dla dnia, w którym
wystąpiłyby najgorsze warunki dla pracy chłodnicy. Wymagana moc
chłodnicza została zestawiona na tle obliczeniowej wartości zapotrzebowania na moc chłodniczą na podstawie normy PN-B-03420:1976.
Najtrudniejszy klimatycznie dzień występuje 24 sierpnia 2011 roku dla
odczytów ze stacji pomiarowej zlokalizowanej na AGH. Moc chłodnicza
obliczona na podstawie parametrów normowych zostałaby przekroczona w ciągu 14 następujących po sobie godzin. W tym okresie
parametry powietrza wewnętrznego mogłyby nie być dotrzymywane
na wymaganym poziomie, co np. w obiektach muzealnych może mieć
istotne znaczenie.
Wnioski
Rys. 7. W
ykres liczby godzin z przekroczeniem mocy chłodniczej obliczonej według
danych w PN-B-03420:1976
54
październik 2016
Wydajność chłodnicza w klimatyzacji zależy między innymi od parametrów obliczeniowych powietrza zewnętrznego. Uwzględniając
jednakowe założenia projektowe, przeprowadzono analizę wpływu
doboru parametrów obliczeniowych powietrza na zapotrzebowanie
na moc chłodniczą w budynku. Przeprowadzono analizę porównawczą dla parametrów przedstawionych w normie PN-B-03420:1976
(wycofanej przez PKN w roku 2011), według danych statystycznych
stacji meteorologicznej Kraków-Balice TLM (tzw. typowe lata meteorologiczne) oraz dla danych zarejestrowanych w lokalnej stacji
POWIETRZE
październik 2016
55
POWIETRZE
meteorologicznej na terenie AGH (SM AGH).
Wyniki pomiarów wykazują, że najniższą moc
chłodniczą uzyskuje się dla danych z normy
PN-B-03420:1976, natomiast nieco wyższą
moc uzyskuje się, przyjmując do obliczeń
dane wg Kraków-Balice TLM. Podobną moc
chłodniczą uzyskuje się dla danych ze stacji
meteorologicznej na budynku AGH (SM AGH).
Chłodnica dobrana według parametrów
powietrza z Kraków-Balice TLM pracowałaby
przez 79 godzin w ciągu roku z większą mocą
chłodniczą niż chłodnica dobrana w oparciu
o parametry powietrza podane w normie
PN-B-03420:1976. Dobierając chłodnicę według parametrów powietrza z lokalnej stacji
meteorologicznej, liczba godzin pracy z mocą
Rys. 8. U
dział zapotrzebowania na moc chłodniczą w najbardziej niekorzystnym dniu w roku 2011 w Krakowie
Streszczenie ��
Na przestrzeni ostatnich lat do projektowania systemów wentylacji i klimatyzacji
wykorzystywano parametry obliczeniowe powietrza zewnętrznego zakładane zgodnie
z PN-B-03420:1976. We wrześniu 2011 roku norma ta została jednak wycofana, bez
zastąpienia innym dokumentem. Zrodziło to pewien problem z kwestią wyboru parametrów powietrza zewnętrznego. Alternatywą dla obliczeniowych parametrów powietrza
zewnętrznego oprócz normy mogą być parametry powietrza dobierane zgodnie z tzw.
typowymi latami meteorologicznymi lub danymi z lokalnych stacji meteorologicznych.
Różnice w parametrach obliczeniowych będą powodować różnice w wydajnościach
projektowanych urządzeń odpowiedzialnych za uzdatnianie powietrza. W artykule
przeprowadzono analizę porównawczą projektowanej mocy chłodnicy w zależności od
sposobu doboru parametrów obliczeniowych powietrza zewnętrznego.
Abstract ��
For many years, outdoor air design parameters, used in designing HVAC systems, are
established in accordance with the Polish Standard PN-B-03420:1976. In September
2011 this standard was withdrawn without being replaced by another document.
This fact caused the problem with choosing the method of selection outdoor air design
parameters. An alternative to outdoor air design parameters in accordance with
Polish Standard could be parameters obtained from weather stations record (typical
meteorological year), and parameters from local weather stations. The differences in
the design air parameters cause differences in the capacities of designed air treatment
equipment. In the paper a comparative analysis of the designed cooler capacity, for
different sources of outdoor air design parameters were conducted.
56
październik 2016
wyższą od mocy chłodniczej dla danych z normy PN-B-03420:1976 byłaby większa o 6–65
w ciągu roku. W latach 2014 i 2015 różnica ta
wynosiłaby odpowiednio tylko 6 i 11 godzin
wg SM AGH. Ostatnie lata uznawane były za
bardzo ciepłe, a nawet gorące, i wydawać się
może, że zapotrzebowanie na moc chłodniczą
powinno być znacznie większe niż w poprzednich latach. Jednak niskie zapotrzebowanie na
moc w tych latach wynika z niskiej zawartością wilgoci w okresie letnim.
Reasumując, należy stwierdzić, że dobieranie chłodnicy powietrza w oparciu o parametry powietrza zewnętrznego w normie
PN-B-03420:1976 czy dane ze stacji meteorologicznej Kraków-Balice TLM albo według
lokalnej stacji w centrum Krakowa nie powoduje większych różnic w wymaganiach
wobec mocy chłodniczej w ciągu roku. Można
wybrać jedno z tych źródeł parametrów powietrza zewnętrznego do obliczeń projektowych
klimatyzacji w pomieszczeniach, w których
okresowe odchyłki temperatury i wilgotności są akceptowalne. Jednak w obiektach,
w których parametry cieplno-wilgotnościowe
muszą być utrzymywane na restrykcyjnie
określonym poziomie (muzea, archiwa, serwerownie itp.), należy przywiązywać większą
wagę do doboru parametrów obliczeniowych
powietrza zewnętrznego. W przypadku Krakowa najkorzystniej projektować klimatyzację
w takich obiektach, przyjmując dane ze stacji
meteorologicznej Kraków-Balice według tzw.
typowych lat meteorologicznych. W innych
miejscowościach należałoby przeprowadzić analizę porównawczą zapotrzebowania
na moc chłodniczą według danych z normy PN-B-03420:1976 oraz według danych
z najbliższej stacji meteorologicznej.
Przy doborze parametrów powietrza zewnętrznego ze stacji meteorologicznych, innych niż wykorzystywane przez IMGW, należy
uwzględnić ich lokalizację, położenie względem
poziomu terenu oraz sposób montażu.
Literatura
1. Charkowska A., Optymalne warunki wystawiennicze
i magazynowe w muzeach, galeriach, bibliotekach
i archiwach, „Chłodnictwo i Klimatyzacja” nr 5/2007.
2. Jones W.P., Klimatyzacja, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2001.
3. Kwiecień D., Moce nagrzewnicy i chłodnicy powietrza
wyznaczane w oparciu o dane klimatyczne, „Rynek
Instalacyjny” nr 5/2013.
4. Pełech A., Wentylacja i klimatyzacja – podstawy, Oficyna
Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2013.
5. PN-76/B-03420 Wentylacja i klimatyzacja. Parametry
obliczeniowe powietrza zewnętrznego.
6. Typowe lata meteorologiczne i statystyczne dla obszaru
Polski, http://mib.gov.pl/2-Wskazniki_emisji_wartosci_opalowe_paliwa.htm (25.05.2016).
7. www.twojapogoda.pl/wiadomosci/114781,2015-rok-jak-dotad-najcieplejszy-w-historii-pomiarow (2.06.2016).
POWIETRZE
A R T Y K U Ł
Wentylacja bezkanałowa
z odzyskiem ciepła – OXeN
Odpowiednia jakość powietrza w budynku jest konieczna do dobrego samopoczucia osób w nim
przebywających. Powietrze zanieczyszczone, o nieodpowiedniej temperaturze czy wilgotności, o zbyt
dużym stężeniu CO2 negatywnie wpływa na naszą wydajność pracy, skupienie i samopoczucie. Utrzymanie
określonych parametrów powietrza wymagane jest również przy wielu procesach produkcyjnych czy w trakcie
przechowywania różnego rodzaju towarów.
Ż
eby sprostać powyższym wymaganiom,
konieczne jest stałe dostarczanie do obiektu świeżego powietrza wraz z jego obróbką
cieplną. Dostarczane powietrze powinno być
oczyszczone z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia. W obecnych czasach,
gdy w każdej dziedzinie życia dąży się do
zwiększenia sprawności energetycznej urządzeń, konieczność stosowania wentylacji
z odzyskiem ciepła to już nie tylko dobra wola
użytkownika. Dyrektywy Unii Europejskiej czy
rozporządzenia wymuszają na inwestorach
stosowanie energooszczędnych rozwiązań.
Co więcej od 1 stycznia 2016 roku zgodnie
z Rozporządzeniem Komisji (UE) nr 1253/2014
z dnia 7 lipca 2014 r. w sprawie wykonania
dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady
2009/125/WE w odniesieniu do wymogów
dotyczących ekoprojektu dla systemów wentylacyjnych (DzU UE L 337/8) minimalna
sprawność cieplna wszystkich systemów
wentylacyjnych nawiewno-wywiewnych do
budynków niemieszkalnych musi wynosić
67%. Od 1 stycznia 2018 roku wartość minimalna wzrośnie do 73%.
System wentylacji powinien zapewniać
użytkownikom komfort, a zatem nie powodować przeciągów, dostarczać powietrze
o odpowiedniej temperaturze i nie generować
uciążliwego hałasu. Z takich założeń wyszli
projektanci jednostki odzysku ciepła OXeN.
Została ona stworzona po to, aby ułatwić stosowanie urządzeń wentylacyjnych. OXeN nie
wymaga prowadzenia jakichkolwiek dodatkowych kanałów rozprowadzających powietrze
czy montażu specjalistycznej automatyki. To
urządzenie kompaktowe, od razu gotowe do
pracy.
Cechy wentylacji bezkanałowej
Systemy wentylacji mechanicznej dostępne na
rynku można podzielić ze względu na sposób
montażu na dwa główne rodzaje:
AHU (ang. Air Handling Unit), czyli centrale wentylacyjne, w których dystrybucja
powietrza odbywa się za pomocą sieci
kanałów wentylacyjnych,
zdecentralizowana wentylacja bezkanałowa
– urządzenia tego typu montowane są do
przegród zewnętrznych budynku, a powietrze bezpośrednio z urządzenia nawiewane
jest do strefy przebywania ludzi.
Systemy wentylacji bezkanałowej są dużo
prostsze w montażu. Jednostka odzysku
ciepła OXeN znajduje zastosowanie wszędzie
tam, gdzie nieuzasadnione jest prowadzenie
instalacji kanałowej – w obiektach przemysłowych lub budynkach użytku publicznego,
takich jak magazyny, sklepy czy hale wystawiennicze. Jedynym ograniczeniem mogą być
budynki, w których wyodrębniono dużą liczbę
pomieszczeń. Dystrybucja kanałami będzie tu
bardziej uzasadniona niż stosowanie oddzielnych urządzeń w każdym pomieszczeniu.
OXeN to także tańszy transport i magazynowanie. Urządzenie zostało zaprojektowane
tak, aby zmieścić się na jednej palecie wraz
ze wszystkimi akcesoriami oraz automatyką.
Jednostka odzysku ciepła OXeN pozwala
na znaczne obniżenie kosztów eksploatacyjnych. Brak potrzeby prowadzenia instalacji
kanałowej oraz mniejsze zapotrzebowanie
energetyczne to tańszy kocioł, pompy oraz
instalacja. Dwustopniowy odzysk energii cieplnej z powietrza usuwanego zapewnia wysoką
sprawność, dzięki czemu koszty związane
ze zużyciem energii również są dużo niższe.
Bardzo ważną zaletą OXeNa jest zdecentralizowanie wentylacji – wyłączenie z pracy
jednej z jednostek nie wpływa na pracę
pozostałych, dzięki czemu nie występują przerwy w dostarczeniu świeżego powietrza do
obiektu, co jest zagrożeniem przy centralach
wentylacyjnych. Co więcej, urządzenia są
niezależnymi jednostkami, ale ich sterowanie może się odbywać centralnie z jednego
miejsca.
Wybór odpowiedniego rozwiązania zależy
od wielu czynników, a każdy budynek wymaga
indywidualnej analizy. Każdy system jednak
powinien być wyposażony w efektywny układ
odzysku ciepła, który pozwoli obniżyć koszty
eksploatacyjne i będzie zgodny z obowiązującymi przepisami.
www.flowair.com
październik 2016
57
POWIETRZE
mgr inż. Bartłomiej Adamski
Wymiarowanie instalacji
do odzysku ciepła przegrzania i skraplania
ze sprężarkowych agregatów chłodniczych
Wyposażenie agregatów chłodniczych sprężarkowych w instalacje do odzysku ciepła odpadowego ma istotne
znaczenie dla charakterystyki energetycznej obiektu i kosztów jego eksploatacji. W artykule przedstawiono
praktyczne uwagi dotyczące możliwości częściowego i całkowitego odzysku ciepła skraplania podczas pracy
sprężarkowych agregatów wody ziębniczej.
D
o niedawana wyposażenie agregatów
chłodniczych sprężarkowych w instalacje do odzysku ciepła było traktowane
marginalnie, nawet jeśli inwestor dał się
przekonać do ich montażu, to niestety w wielu
przypadkach funkcja odzysku ciepła nie była
wykorzystywana.
Zastosowanie funkcji odzysku ciepła w sprężarkowych agregatach chłodniczych wydaje się
wręcz nieodzowne, zwłaszcza w kontekście
konieczności poszanowania energii w obiekcie.
Patrząc na charakterystykę obiektu, można
bowiem zauważyć, że obok zapotrzebowania
na moc chłodniczą w tym samym czasie współwystępuje zapotrzebowanie na moc grzewczą,
choć w różnych proporcjach.
Obserwując przebieg lewobieżnego obiegu
parowego realizowanego przez sprężarkowe
agregaty chłodnicze lub inne sprężarkowe
urządzenia chłodnicze, można zauważyć, że
podniesienie poziomu temperaturowego czynnika chłodniczego po sprężaniu pozwala na
osiągnięcie parametrów grzewczych satysfakcjonujących dla realizacji większości celów.
Możliwe staje się zatem użyteczne wykorzystanie gorących par czynnika ziębniczego na
potrzeby ogrzewcze.
Analizując wykres obiegu parowego realizowanego przez sprężarkowe agregaty chłodnicze oraz rozkład temperatury na długości wymiennika ciepła skraplania, można zauważyć,
że w pierwszej kolejności parametry czynnika
grzewczego za sprężarką i na wlocie do wymiennika skraplacza są dużo wyższe od temperatury skraplania czynnika ziębniczego. Czynnik
ziębniczy o takiej temperaturze, przekazując
ciepło na skraplaczu do cieczy (powietrze
zewnętrzne, woda grzewcza), schładza się i po
osiągnięciu ustalonych warunków skrapla się
w przybliżeniu w stałej temperaturze (zależnie
od rodzaju czynnika ziębniczego).
58
październik 2016
W pierwszym etapie, w którym czynnik
ziębniczy ma wysoką temperaturę i jeszcze się
nie skrapla, ale przekazuje ciepło do otoczenia,
obniżając swoją temperaturę, mówimy o przekazywaniu ciepła przegrzania. W zależności
od temperatury cieczy, do której przekazywane jest ciepło, ilość ciepła przekazywanego
w skraplaczu tą drogą stanowi w przybliżeniu
ok. 20–25% całkowitego ciepła możliwego do
pozyskania ze skraplacza.
W drugim etapie ciepło przekazywane jest
poprzez skraplanie czynnika ziębniczego i stanowi ok. 75–80% całkowitego ciepła możliwego do pozyskania z powierzchni skraplacza.
Całkowite możliwe do pozyskania ciepło
z pracy agregatu chłodniczego jest równe
sumie wydajności chłodniczej oraz poboru
mocy elektrycznej przez układ sprężarkowy.
Zatem mówiąc o zastosowaniu odzysku ciepła, mamy na myśli odzysk ciepła przegrzania
oraz ciepła skraplania gorących par czynnika
ziębniczego. Odzysk ciepła skraplania jest
realizowany z wykorzystaniem dodatkowych
wymienników ciepła zamontowanych po stronie tłocznej sprężarki, w których dokonywana
jest wymiana i przekazywanie ciepła od gorących par czynnika ziębniczego do cieczy
pośredniczącej lub bezpośrednio do wody,
która ma zostać ogrzana.
W dalszej części omówione zostaną zagadnienia dotyczące możliwości pozyskania
tego ciepła w wymiennikach odzysku ciepła
w sprężarkowych agregatach wody ziębniczej.
Częściowy
odzysk ciepła skraplania
To opcjonalne wyposażenie w postaci dodatkowego wymiennika ciepła „freon” – woda,
zamontowane szeregowo po stronie gorących par czynnika z właściwym skraplaczem.
W pierwszej kolejności ciepło przegrzania jest
przekazywane w wymienniku częściowego
odzysku ciepła, a następnie skroplenie czynnika ziębniczego odbywa się we właściwym
skraplaczu. Taka konfiguracja agregatu pozwala na tanie podgrzanie wody poprzez wykorzystanie ciepła przegrzania, które w innym
wypadku zostałoby rozproszone do powietrza
atmosferycznego.
Warunkiem pracy wymiennika odzysku ciepła i możliwości pozyskania z niego ciepła jest
uruchomiony sprężarkowy układ chłodniczy
agregatu w trybie chłodzenia. Dopóki występować będzie zapotrzebowanie na moc
chłodniczą, dopóty pracować będzie obieg
sprężarkowy i będzie on mógł przekazywać
ciepło od gorących par czynnika do wody, która
ma zostać podgrzana. Drugim bardzo ważnym
aspektem prawidłowej pracy wymiennika jest
jego zasilenie wodą grzewczą i zachowanie
określonego przepływu wody grzewczej po
drugiej stronie wymiennika. Zastosowanie w
takim układzie wymiennika częściowego odzysku ciepła skraplania polepsza osiągi urządzenia,
bo obniża temperaturę skraplania czynnika
ziębniczego we właściwym skraplaczu. Dla
znamionowych warunków pracy wydajność
chłodnicza urządzenia wzrasta o ok. 3,2%,
a pobór mocy elektrycznej przez sprężarki obniża
się o ok. 3,6%.
Analizowany przez autora producent wykorzystuje w swoich rozwiązaniach wymienniki
płytowe wykonane ze stali nierdzewnej. Jeśli
temperatura wody grzewczej, która ma zostać podgrzana, jest zbyt niska, możliwe jest
zastosowanie zaworu regulacyjnego w instalacji hydraulicznej, tak aby utrzymywać
temperaturę wody grzewczej na wyjściu
z wymiennika powyżej 35°C, tym samym
unikając możliwości skroplenia się czynnika
ziębniczego w wymienniku częściowego odzysku ciepła skraplania.
POWIETRZE
Zasadę działania wymiennika częściowego
odzysku ciepła skraplania przedstawiono na
rys. 1.
Całkowity
odzysk ciepła skraplania
Podobnie jak wymiennik częściowego odzysku
ciepła skraplania całkowity odzysk pozwala
na produkcję darmowego ciepła na potrzeby
ogrzewania lub przygotowania ciepłej wody
użytkowej. Zastosowanie tego rozwiązania
pozwala na zwiększenie całkowitej efektywności agregatu chłodniczego, bo kosztem
poboru mocy przez ten sam układ sprężarkowy
pracujący w trybie chłodzenia wykorzystujemy
użytecznie ciepło pochodzące od gorących
par czynnika ziębniczego. Całkowita (łączna)
efektywność energetyczna przy zastosowaniu
i wykorzystaniu użytecznej mocy cieplnej
skraplacza wynosi: Qch+Qg/Pel, gdzie Qch to
wydajność chłodnicza, Qg – wydajność skraplacza, Pel – pobór mocy elektrycznej przez
sprężarki układu chłodniczego.
Ciepło jest przekazywane w wymienniku
wykonanym ze stali nierdzewnej. Wymiennik
w analizowanym rozwiązaniu jest połączony
szeregowo z właściwym skraplaczem. Praca
układu odzysku ciepła jest sterowana po obu
stronach czynników. Po stronie czynnika ziębniczego – z wykorzystaniem czujników temperatury oraz zaworów elektromagnetycznych.
Po stronie wody grzewczej regulacja odbywa
się z wykorzystaniem czujników temperatury
wody grzewczej na wlocie i wylocie z wymiennika odzysku ciepła skraplania oraz poprzez
zał./wył. lub płynne sterowanie prędkością
obrotową wirnika pompy.
Istnieją również inne rozwiązania, w których
wymiennik całkowitego odzysku ciepła skraplania jest umieszczony równolegle do właściwego skraplacza. Przy takich rozwiązaniach układy
mogą mieć odpowiednie sterowanie, które
w zależności od zadanej temperatury wody
grzewczej na wyjściu z wymiennika odzysku
przełącza zawory elektromagnetyczne, kierując
czynnik chłodniczy raz na właściwy skraplacz,
raz na wymiennik odzysku. W ten sposób możliwe staje się precyzyjne kontrolowanie zadanej
temperatury wody grzewczej zasilającej układy
ogrzewcze lub zbiorniki c.w.u.
Omówmy logikę sterowania analizowanego
układu, tj. agregatu ze skraplaczem chłodzonym powietrzem z funkcją całkowitego
odzysku ciepła. Parametry wody ziębniczej
wynoszą 12/7°C, parametry wody grzewczej
40/45°C. Temperatura powietrza zewnętrznego
to 35°C. Czujniki temperatury wody grzewczej
na wymienniku odzysku ciepła kontrolują
temperaturę wody przed i za wymiennikiem
odzysku. Jeśli występuje pełne wykorzystanie
mocy cieplnej wymiennika odzysku ciepła, to
przy zadanej temperaturze wody wyjściowej
równej 45°C na powrocie z instalacji tempe-
Rys. 1. Z asada działania i schemat koncepcyjny pracy wymiennika częściowego odzysku ciepła dla agregatu
ze skraplaczem chłodzonym powietrzem (opis w tekście); D – częściowy odzysk ciepła, 1 – parowacz,
2 – sprężarki, 3 – wymiennik częściowego odzysku ciepła, 4 – skraplacz, 5 – elektroniczny zawór rozprężny,
TWin – wlot wody ziębniczej, TWout – wylot wody ziębniczej, RWin – wlot wody grzewczej na wymiennik
odzysku ciepła, RWout – wylot wody grzewczej z wymiennika odzysku ciepła, AE – powietrze zewnętrzne
Rys. 2. L ogika sterowania i zasada działania funkcji całkowitego odzysku ciepła skraplania przy umieszczeniu wymiennika odzysku ciepła szeregowo z właściwym
skraplaczem; R – całkowity odzysk ciepła, 1 – parowacz, 2 – sprężarki, 3 – wymiennik odzysku ciepła, 4, 5 – zawory elektromagnetyczne sterujące kierunkiem
przepływu czynnika ziębniczego w zależności od stopnia jego skroplenia w wymienniku odzysku ciepła, 6 – skraplacz, 7 – elektroniczny zawór rozprężny,
T – czujnik temperatury, PD – czujnik różnicy ciśnienia, TWin – wlot wody ziębniczej, TWout – wylot wody ziębniczej, RWin – wlot wody grzewczej na wymiennik
odzysku ciepła, RWout – wylot wody grzewczej z wymiennika odzysku ciepła, AE – powietrze zewnętrzne
październik 2016
59
POWIETRZE
ratura wody grzewczej będzie wynosić 40°C.
Świadczy to o tym, że pełna moc grzewcza
została wykorzystana i czynnik ziębniczy został skroplony. W takim wypadku skroplony
czynnik ziębniczy poprzez zastosowane w układzie freonowym zawory elektromagnetyczne
w całości kierowany jest do elektronicznego
zaworu rozprężnego. Jeśli jednak temperatura
wody grzewczej na powrocie z instalacji różni
się od zadanej temperatury wody wyjściowej
45°C i wynosi np. 44°C, świadczy to o tym,
że wymiennik tylko częściowo może przekazać
ciepło na potrzeby ogrzewania bądź c.w.u.
Czynnik nie zostanie wtedy całkowicie skroplony i zawory elektromagnetyczne skierują
czynnik ziębniczy będący w fazie gazowo-cieczowej na właściwy skraplacz w celu jego
całkowitego skroplenia.
Praca wymiennika całkowitego odzysku
ciepła wymaga załączenia układu chłodniczego
w trybie chłodzenia (tzn. musi występować
zapotrzebowanie na moc chłodniczą). Wiąże
się z tym zasadnicza wada tego rozwiązania,
a mianowicie: jeśli zapotrzebowanie na moc
Rys. 3. P
raca wymiennika częściowego odzysku ciepła w zależności od temperatury wody grzewczej;
kWde/kWf – możliwa do pozyskania wydajność wymiennika częściowego odzysku ciepła,
Tde – temperatura wody wyjściowej z wymiennika odzysku ciepła (po podgrzaniu Δt = 5 K)
chłodniczą jest równe 100%, a zapotrzebowanie na moc grzewczą też jest pełne, agregat
dostarcza pełną moc chłodniczą i pełną moc
grzewczą. Jako 100% mocy grzewczej autor
ma na myśli przypadek, w którym 100% mocy
grzewczej odpowiada sumie 100% zapotrzebowania na moc chłodniczą oraz poboru mocy
elektrycznej przez układ sprężarkowy, tzn. odnosząc tę moc do mocy chłodniczej, ilość ciepła
przekazywanego w skraplaczu wynosi 100%
+ 100/EER = 3,1 = 132% mocy chłodniczej.
Jeśli jednak zapotrzebowanie na moc chłodniczą wynosi 50%, a zapotrzebowanie na moc
grzewczą 100%, to układ sprężarkowy na
wymienniku odzysku ciepła będzie w stanie
przekazać tylko ciepło w ilości 50% + 50/3,1
= 66,12% mocy chłodniczej.
Jest to zasadnicza wada rozwiązań agregatów z funkcją całkowitego lub częściowego
odzysku ciepła skraplania. Jeżeli zapotrzebowanie na moc chłodniczą jest dużo niższe od
zapotrzebowania na moc grzewczą i są długie
okresy, w których występuje jednoczesne
zapotrzebowanie na moc chłodniczą i grzewczą, wówczas ciekawe i warte analizy jest
rozwiązanie tzw. multifunkcyjnych agregatów
wody ziębniczej [1, 2]. Tego typu rozwiązania
w sprzyjających warunkach są w stanie
pokryć większe zapotrzebowanie na moc
grzewczą przy ograniczonym zapotrzebowaniu
na moc chłodniczą, pobierając dodatkowe
ciepło z „darmowych” źródeł zewnętrznych
(powietrze zewnętrzne, ewentualnie ciepło
odpadowe z układów technologicznych itp.).
Wymiarowanie
instalacji odzysku ciepła
Rys. 4. P
rzykładowy schemat instalacji hydraulicznej wykorzystującej wymiennik odzysku ciepła skraplania na
potrzeby podgrzania powietrza/wody grzewczej
60
październik 2016
W celu zwymiarowania instalacji odzysku
ciepła z agregatów konieczne jest określenie
mocy przekazywanej przez wymiennik odzysku ciepła oraz parametrów wody grzewczej.
Ilość przekazywanego ciepła zależy przede
wszystkim od konstrukcji agregatu, rodzaju
zastosowanego wymiennika odzysku ciepła
(częściowy, całkowity odzysk) oraz parametrów wody grzewczej. Oczywiście mówiąc
o wydajności wymiennika odzysku ciepła,
należy rozpatrywać zarówno parametry obliczeniowe, jak i możliwe do wystąpienia inne
niż projektowe warunki pracy, w szczególności
te, które dotyczą zmniejszonego obciążenia
wymiennika odzysku ciepła, jak też związane
ze zmniejszonym zapotrzebowaniem na moc
ziębniczą agregatu.
W wymienniku przekazywane jest ciepło od
gorących par czynnika ziębniczego do wody
grzewczej. Sprawność odzysku będzie zależeć
od parametrów tych dwóch cieczy po obu
stronach wymiennika.
POWIETRZE
Wydajność wymiennika całkowitego odzysku ciepła w warunkach pełnego zapotrzebowania na moc ziębniczą w budynku równa
będzie sumie mocy chłodniczej oraz poboru
mocy elektrycznej przez układ sprężarkowy dla
obliczeniowych warunków pracy. W przypadku
agregatu ze skraplaczem chłodzonym cieczą
można zauważyć, że w biuletynach technicznych producenci deklarują wartości mocy
chłodniczej oraz poboru mocy elektrycznej przez
sprężarki dla różnych warunków pracy. Zatem
dla danych parametrów wody ziębniczej zakładanej Δt wody na parowaczu i parametrów
cieczy chłodzącej skraplacz (temperatura na
wlocie i wylocie ze skraplacza) można odczytać
moc chłodniczą agregatu oraz pobór mocy
elektrycznej przez układ sprężarkowy, zsumować te wartości i otrzymać ilość ciepła, jaką
agregat jest w stanie przekazać na wymienniku
całkowitego odzysku ciepła.
Jeżeli wymiennik całkowitego odzysku
ciepła jest zamontowany w agregacie ze
skraplaczem chłodzonym powietrzem, to
o dane dotyczące jego rzeczywistej sprawności należy poprosić producenta bądź, jeżeli to
konieczne, próbować te wartości oszacować.
W katalogach agregatów ze skraplaczem
chłodzonym powietrzem można odczytać dane
dotyczące wydajności chłodniczej oraz poboru
mocy elektrycznej dla danych parametrów
wody ziębniczej oraz powietrza na skraplaczu.
Sumą tych wartości jest ilość ciepła, jaką
agregat jest w stanie przekazać.
Wymiennik całkowitego odzysku ciepła
w układzie chłodniczym agregatu ze skraplaczem chłodzonym powietrzem to także
skraplacz, tyle że chłodzony cieczą grzewczą.
Jeżeli oszacujemy, jakiej średniej temperaturze
powietrza na skraplaczu odpowiada średnia
temperatura wody grzewczej na wymienniku
odzysku ciepła, dane uzyskane dla skraplacza
powietrznego można potraktować jako zbliżone, możliwe do uzyskania na wymienniku
całkowitego odzysku ciepła. Precyzyjniej:
producent nie zawsze podaje dane dotyczące
osiągów wymiennika całkowitego odzysku
ciepła skraplania dla agregatów ze skraplaczem
chłodzonym powietrzem. Osiągi te jednak
można próbować oszacować na podstawie
danych ogólnie deklarowanych w biuletynach
technicznych (moc chłodnicza, pobór mocy
elektrycznej przez układ sprężarkowy) dla różnej
temperatury wody ziębniczej i temperatury
powietrza wlotowego na skraplacz. Często projektant musi szybko oszacować osiągi takiego
wymiennika i poniżej przedstawiony sposób
pozwala na takie szybkie, przybliżone szacunki.
Przykładowo zakładając parametry cieczy
wody grzewczej na wymienniku całkowitego
odzysku ciepła w agregacie ze skraplaczem
chłodzonym powietrzem równe 40/45°C,
uśredniona temperatura cieczy na wymienniku będzie wynosić 42,5°C. Z kolei przyjmując
temperaturę powietrza wlotowego na skraplacz
równą 35°C, można obliczyć (znając przepływ
powietrza chłodzącego skraplacz m – w kg/s,
ciepło właściwe powietrza cp – w kJ/kgK oraz
wydajność wymiennika skraplacza – w kW)
przyrost temperatury powietrza na skraplaczu agregatu chłodzonego powietrzem. Dla
przykładowego agregatu wartość przyrostu
wynosi 12,5 K. Oznacza to, że dla powietrza
wlotowego o temperaturze 36°C na wyjściu ze
skraplacza będziemy mieli temperaturę równą
48,5°C. Czyli średnia temperatura powietrza na
skraplaczu powietrznym wynosi: 36 + (48,5
– 36/2) = 42,25°C.
Wiedząc, że temperatura wody grzewczej
wynosi 40/45°C, możemy odczytać ilości ciepła
odprowadzanego przez skraplacz dla agregatu
chłodzonego powietrzem o temperaturze 36°C
(obliczony przyrost 12,5 K). Uzyskana wartość
może zostać przyjęta jako szacunkowa wydajność wymiennika całkowitego odzysku ciepła
dla parametrów wody grzewczej 40/45°C.
Oczywiście przedstawiony sposób wyliczenia wydajności wymiennika pozwala jedynie
na szacunkowe i orientacyjne przyjmowanie
wydajności wymiennika całkowitego odzysku
ciepła dla agregatów chłodzonych powietrzem,
gdy producent nie deklaruje tej wartości w biuletynie technicznym. Dla potrzeb obliczeniowych
dane te producent powinien bezwzględnie
potwierdzić. Powyższy sposób kalkulacji można
stosować wyłącznie dla uproszczonych obliczeń
dokonywanych przez projektantów.
W przypadku zastosowania wymienników częściowego odzysku ciepła skraplania jego wydajności zależą od temperatury
reklama
Więcej informacji na:
www.pro-vent.pl
październik 2016
61
POWIETRZE
wody grzewczej, jaka ma zostać ogrzana na
wymienniku. Deklarowana przez producentów
wydajność wymiennika częściowego odzysku
ciepła skraplania dotyczy teoretycznej wartości
wyliczonej na podstawie wykresu log p–h
i dla zadanych parametrów wody chłodzącej
wymiennik (grzewczej). Wydajność określona
w ten sposób to ok. 20% wydajności ciepła
skraplacza. W praktyce rzeczywiste wartości
wydajności wymiennika częściowego odzysku
ciepła oscylują wokół 20% ciepła całkowitego
skraplacza (ciepła skraplania i przegrzania),
ale najczęściej są one takie przy założeniu
temperatury wody grzewczej równej 40/45°C.
Jeżeli wymagana temperatura wody grzewczej dla takich samych pozostałych warunków
pracy będzie wyższa, np. 60/65°C, ilość przekazywanego ciepła na skraplaczu spadnie, bo
zmniejszy się średnia logarytmiczna różnica
temperatury pomiędzy gorącymi parami czynnika ziębniczego za sprężarką (z jednej strony
wymiennika odzysku) oraz temperaturą cieczy
grzewczej po drugiej stronie wymiennika.
Wartość ta zmaleje z „katalogowej wydajności” 20% do rzeczywistej, wynoszącej 5%
całkowitego ciepła skraplania.
Nie jest to jedyny parametr mający wpływ
na procentową wydajność wymiennika częściowego odzysku ciepła w stosunku do całkowitej możliwej do pozyskania wydajności
ciepła skraplacza. Jeżeli mamy do czynienia
z agregatem chłodzonym powietrzem, przy
wyższej temperaturze powietrza zewnętrznego
ilość ciepła przekazywanego na wymienniku
częściowego odzysku ciepła i procentowa
wydajność wymiennika również wzrastają.
W celu oszacowania procentowej wydajności możliwej do pozyskania na wymienniku
częściowego odzysku ciepła można się posłużyć rys. 3. Ilustruje on zachowanie się wymiennika częściowego odzysku ciepła w zależności
od temperatury wody grzewczej oraz temperatury powietrza zewnętrznego. O szczegółowe
informacje dotyczące wydajności wymiennika
należy poprosić producenta urządzenia.
Należy pamiętać, że wszystkie przytoczone
powyżej informacje dotyczą pewnych maksymalnych i ustalonych warunków pracy.
W przypadku zmniejszonego obciążenia, czy to
po stronie układu grzewczego, czy po stronie
odbioru z wymiennika odzysku ciepła, należy
pamiętać, że zmiana któregokolwiek z parametrów po stronie zarówno czynnika ziębniczego,
jak i wody grzewczej spowoduje wytrącenie
układu z ustabilizowanych warunków pracy
i osiągnięcie nowego stanu zależnie od dokonujących się zmian. Zmienne parametry to m.in.
zmiana przepływu wody grzewczej, zmiana
temperatury wody grzewczej na wlocie do
wymiennika, zmiana przepływu gorących par
czynnika ziębniczego powstałego na wskutek
występowania zmniejszonego zapotrzebowania na moc chłodniczą agregatu itp. Czasami
instalacje są tak zaprojektowane, że zmiany są
dokonywane w tym samym czasie i dotyczą
kilku parametrów. Dla przykładu dla warunków zmniejszonego zapotrzebowania na moc
chłodniczą w tym samym czasie może zmienić
się przepływ w obiegu wody grzewczej itp.
W takich wypadkach należy pamiętać, że tak
naprawdę mamy do czynienia z typowym
wymiennikiem freon–woda. Dla warunków
ustalonych zachowany jest stan równowagi
wymiennika określony równaniami:
r
Rys. 5. Przykładowy schemat instalacji hydraulicznej wykorzystującej wymiennik odzysku ciepła skraplania na
potrzeby podgrzania powietrza/wody grzewczej
Rys. 6. P
rzykładowy schemat instalacji hydraulicznej wykorzystującej wymiennik odzysku ciepła skraplania na
potrzeby podgrzania c.w.u.
62
październik 2016
gdzie:
Qk – wydajność cieplna wymiennika odzysku
ciepła, kW;
k – współczynnik przenikania ciepła, W/(m2K);
mw – strumień wody grzewczej, kg/s;
cw – ciepło właściwe wody grzewczej, kJ/kgK;
dtw – przyrost temperatury wody na wymienniku, K;
mz – strumień czynnika ziębniczego, kg/s;
dh2–3 – zmiana entalpii czynnika ziębniczego na
wymienniku odzysku ciepła, kJ/K;
Tk – temperatura skraplania czynnika, K.
Jeżeli po stronie czynnika ziębniczego układ
pracuje z ustabilizowanymi warunkami pracy,
a po stronie wody grzewczej zmniejszy się
przepływ, musi wzrosnąć temperatura wody
POWIETRZE
grzewczej na wymienniku. Takie przypadki
można mnożyć, ale zawsze należy mieć na
względzie powyższe równania bilansu ciepła
dla wymiennika. Na jedną rzecz trzeba zwrócić
szczególną uwagę – jeżeli mamy do czynienia
z agregatem chłodniczym wieloobiegowym
i wielosprężarkowym, warto sprawdzić, czy
pod wymiennik od strony czynnika ziębniczego
są wpięte wszystkie obiegi chłodnicze. Jeśli np.
stosujemy wymiennik częściowego odzysku
ciepła i agregat wyposażony jest w dwa niezależne obiegi chłodnicze, to przy częściowym
zapotrzebowaniu na chłód przez agregat może
pracować tylko jeden z obiegów. Jeżeli do
wymiennika odzysku ciepła wpięty jest tylko
jeden obieg chłodniczy, to obieg ten może w
określonych warunkach pracy pozostać wyłączony. Wówczas pomimo pracy układu sprężarkowego ze zmniejszonym obciążeniem układ
nie będzie przekazywał ciepła do wymiennika.
Do takiej sytuacji może dojść przykładowo,
gdy jeden z obiegów jest podłączony pod wymiennik odzysku, a układ automatyki agregatu
realizuje np. algorytm wyrównania czasu pracy
poszczególnych sprężarek.
Przykładowe instalacje
odzysku ciepła skraplania
Podgrzanie powietrza
Wymiennik odzysku ciepła może być wykorzystany do pokrycia wymaganego obciążenia cieplnego. Temperatura ciepłej wody na
zasilaniu jest kontrolowana z wykorzystaniem zaworu regulacyjnego. W celu pokrycia
zapotrzebowania na ciepło, kiedy agregat
nie pracuje lub pracuje z częściowym obciążeniem, rekomendowane jest zastosowanie
dodatkowego źródła grzewczego.
Podgrzanie wody
Wymiennik odzysku ciepła może zostać również wykorzystany do wstępnego podgrzewu
wody na wlocie do głównego źródła grzewczego (np. kotła). Dzięki wykorzystaniu wstępnego
podgrzania wody poziom zużycia ciepła jest
mniejszy i główne źródło grzewcze pracuje
z mniejszym zapotrzebowaniem na moc.
Produkcja
ciepła na potrzeby c.w.u.
Wymiennik odzysku ciepła może zostać
wykorzystany do podgrzewu c.w.u. W celu
zapobiegnięcia zanieczyszczeniu wody użytkowej przepływającej przez agregat chłodniczy
niezbędne jest zastosowanie wymiennika
pośredniczącego.
Zastosowanie zbiornika buforowego pozwala na akumulację podgrzanej wody i powoduje
wydajniejszą pracę wymiennika pośredniczącego.
Literatura
1. Adamski B., Nowoczesne urządzenia i systemy klimatyzacyjne. Cz. 1. Agregaty wody ziębniczej jako pośrednie
źródło chłodu w systemie klimatyzacyjnym, Grupa
MEDIUM, Warszawa 2014.
2. Adamski B., Nowoczesne urządzenia i systemy klimatyzacyjne. Cz. 2. Centrale klimatyzacyjne jako źródło świeżego
powietrza w systemie klimatyzacyjnym, w opracowaniu.
3. Biuletyn techniczny do agregatów wody ziębniczej
typoszeregu WSAT-XSC3 90.4-240.4, materiał firmy
Clivet.
reklama
W większości systemów wykorzystujących
agregat chłodniczy służący do produkcji wody
ziębniczej w tym samym czasie występuje
zapotrzebowanie na ciepłą wodę grzewczą. Odzysk ciepła skraplania jest efektywnym sposobem wytwarzania ciepłej wody podczas pracy
agregatu chłodniczego. Korzyści są podwójne:
redukcja obciążenia skraplacza i tym samym
mniejsze koszty związane z odprowadzeniem
ciepła do atmosfery oraz tania produkcja ciepłej
wody i dzięki temu niższe koszty związane
z produkcją ciepła przez źródło grzewcze.
Ciepła woda wyprodukowana przez odzysk
ciepła odpadowego może zostać wykorzystana na wiele sposobów: do podgrzania c.w.u.
lub wody do procesów przemysłowych, do
podgrzania wody basenowej, pod prysznice
i w spa, a także do podgrzania wody w pralniach oraz kuchniach przemysłowych. Poniżej
scharakteryzowano przykładowe schematy
instalacji hydraulicznych pozwalających na
optymalne wykorzystanie ciepła z wymiennika
częściowego odzysku ciepła (rys. 4–6).
konwektor_1_2A4.indd 1
2015-10-20 10:59:19
październik 2016
63
WODA
A R T Y K U Ł
Niezawodność marki KESSEL
w nowym pomporozdrabniaczu Minilift F
Gotowa do podłączenia przepompownia Minilift F przeznaczona jest do odprowadzania ścieków z jednej toalety
w pomieszczeniach poniżej poziomu zalewania lub w razie braku wystarczającego spadku do najbliższego
kolektora ściekowego.
P
omporozdrabniacz Minilift F wyposażony
jest w efektywny i niezawodny mechanizm rozdrabniający SharkTwister ze stali
nierdzewnej, który skutecznie rozdrabnia ścieki
z domowych sanitariatów. Bezpośrednie przyłącze do WC umożliwia montaż urządzenia tuż
za toaletą, dzięki czemu nie jest potrzebna
dodatkowa przestrzeń na jego ustawienie.
Dzięki dwóm dodatkowym przyłączom do
pomporozdrabniacza można podłączyć również
umywalkę, bidet, prysznic lub pisuar.
Minilift F jest skutecznym, efektywnym i korzystnym cenowo rozwiązaniem rozdrabniającym i przepompowującym ścieki z urządzeń
sanitarnych w gospodarstwach domowych
zgodnie z normą PN-EN 12050-3. Zakres średnic przewodu tłocznego 28–34 mm minimalizuje nakłady inwestycyjne także przy późniejszej
instalacji, np. w starych budynkach.
Zalety Minilift F
Niezawodny mechanizm rozdrabniający
użycie mediów „trudniejszych”, jak np.
SharkTwister – pompa ze stali nierdzewnej z wysokowydajnym i niezawodnym
mechanizmem rozdrabniającym, zapewniającym całkowite bezpieczeństwo eksploatacyjne.
Inteligentna technologia sterowania z funkcją alarmu akustycznego, zintegrowana
w zbiorniku, gotowa do podłączenia bez
pomocy elektryka – brak oddzielnej szafki
sterowniczej.
Wydzielona część sucha z silnikiem i sterowaniem – umożliwia czystą i komfortową
konserwację.
Łatwa konserwacja – pompę można wyjąć
w kilku prostych ruchach.
czterowarstwowy papier toaletowy.
Badanie trwało 2 miesiące – zrealizowano
1500 cykli roboczych, ilość przepompowanych
ścieków wyniosła ok. 9000 litrów, a pompa 150 razy przewyższała wymogi normy
PN-EN 12050-3.
Minilift F gwarantuje duży zapas bezpieczeństwa przy codziennym realizowaniu wymagań
normy PN-EN 12050-3.
Parametry przewyższające
wymagania normy
Pomporozdrabniacz Minilift F ze zintegrowanym, wydajnym mechanizmem rozdrabniającym SharkTwister gwarantuje użytkownikom pewność i bezpieczeństwo. Urządzenie
zostało poddane długoterminowym testom
użytkowym, których wyniki wykazały, że jego
parametry są znacznie lepsze, niż wymaga
64
październik 2016
norma. Świadczy to o jakości i wysokiej
niezawodności pomporozdrabniacza.
Podstawowe warunki procedury testowej
KESSEL dotyczące możliwości zastosowania
urządzenia były następujące:
budynki wykorzystywane prywatnie,
duża liczba użytkowników,
podłączenie kilku toalet oraz umywalek
i dodatkowych pisuarów,
www.kessel.pl
WODA
Systemy zdalnego odczytu
mediów komunalnych
Jako zalety nowoczesnych systemów zdalnego odczytu mediów komunalnych należy wymienić przede wszystkim
możliwość współpracy z szeroką gamą przyrządów pomiarowych, spełniających odpowiednie wymagania
względem przesyłu danych, oraz funkcje analityczne w odniesieniu do zebranych wyników pomiarów.
S
ystemy zdalnego odczytu mediów nie
tylko odczytują zużycie, wykrywają też
wycieki i próby oszustwa oraz wszelkie nieprawidłowości w pracy instalacji wodociągowych i ciepłowniczych. Bezpieczeństwo
danych jest zapewnione dzięki możliwości
szyfrowania transmisji radiowej, natomiast
kody dostępu zapobiegają nieautoryzowanej
ingerencji programowej w moduł. Odczyt może
być wykonywany w dowolnym momencie.
Kluczowe miejsce w pracy systemów zdalnego
odczytu zajmuje ochrona zebranych informacji
zarówno na poziomie przenośnych kolektorów
danych, jak i komputera. Wiele systemów wykorzystuje dwukierunkową transmisję danych
z potwierdzaniem wiarygodności odczytywanych informacji. Oprócz tego możliwe jest
odczytywanie danych historycznych, a czas
odczytu, nawet dużej liczby liczników, jest
bardzo krótki.
Systemy są obsługiwane za pomocą specjalistycznego oprogramowania komputerowego,
które może wymieniać dane z innymi programami, np. rozliczeniowymi czy księgowymi.
Istniejącą już sieć można łatwo rozbudować
o dodatkowe urządzenia.
Systemy przewodowe
W przewodowych systemach odczytu mediów
komunalnych przesył danych wykorzystuje
standard M-Bus lub RS-485. Wyniki pomiarów
z wodomierzy przesyłane są do systemu za
pomocą specjalnych nakładek montowanych bezpośrednio na mechanizm zliczający
wodomierzy wody zimnej i ciepłej użytkowej.
Oprócz tego stosowane są mikroprocesorowe
nakładki impulsowe oraz koncentratory zliczające impulsy generowane przez urządzenia
pomiarowe z wyjściami impulsowymi.
Ważnym element systemu jest centrala
komputerowa, która zarządza magistralą,
zapewniając dalszy przesył danych przez
internet lub z wykorzystaniem technologii
GPRS. Wodomierze i ciepłomierze z wyjściem
M-Bus podłączane są bezpośrednio do centrali,
natomiast przyrządy pomiarowe z wyjściem
impulsowym łączy się do ciepłomierzy lub
konwerterów.
Systemy bezprzewodowe
Radiowe moduły zewnętrzne zapewniają przesył danych do 300–350 m. Do obsługi systemu
wykorzystywane są już nawet smartfony ze
specjalistycznym oprogramowaniem, które
mogą współpracować z modułami komunikacyjnymi Bluetooth/Wireless M-Bus. Typowe
oprogramowanie umożliwia odczytywanie
i archiwizowanie wyników pomiarów oraz
podgląd alarmów z wodomierzy z nakładkami
pomiarowymi. Możliwy jest również odczyt
z ciepłomierzy i podzielników pracujących
w sieci bezprzewodowej. Specjalne urządzenia pośredniczą w przesyle danych pomiędzy
nakładką pomiarową a smartfonem.
Oprócz technologii radiowych przy przesyle
informacji wykorzystywane są również moduły
GPS/GPRS. Zapewniają one bezpośredni odczyt wskazań z wodomierzy oraz rejestrację
i przesyłanie danych do serwera telemetrycznego. Specjalne koncentratory zbierają sygnały
nadawane z modułów radiowych i przesyłają
je do serwerów.
Standard M-Bus
Standard M-Bus (ang. Meter-Bus) opracowano
z myślą o przesyłaniu informacji z mierników,
takich jak wodomierze, ciepłomierze czy podzielniki ciepła. Szyna M-Bus powstała zgodnie
z CEN/TC 176 WG 4, a protokół transmisji M-Bus spełnia wymagania normy PN-EN 1434.
Na specyfikację M-Bus składa się protokół
komunikacyjny będący warstwą aplikacyjną,
powstały w oparciu o normę PN-EN 1434-3.
Nie mniej ważny jest interfejs elektryczny
(36 V) oraz warstwa sprzętowa. Architektura
systemu jest zatem trójpoziomowa. Pierwszy
to konwerter, który na wejściu otrzymuje sygnał impulsowy (z wodomierzy, liczników ciepła
lub innych urządzeń), a na wyjściu sygnał
w standardzie M-Bus. Drugi to centrala główna
(Master) – urządzenie nadrzędne magistrali,
które jest bramką pomiędzy magistralą a komputerem PC. Centrala może być wyposażona
w wyjście RS-232 lub RS-485. Trzeci element
to program ewidencji wskazań. Odczyt może
być realizowany po wydaniu zapytania lub
okresowo po ustawieniu daty odczytu oraz
w trybie ciągłym. Centrala może mieć bramkę
Ethernet do komunikacji z komputerem za pomocą sieci Ethernet/internet lub bramkę GPRS
do komunikacji z komputerem przy pomocy
sieci GSM oraz transmisji GPRS.
Ten standard przesyłu danych ma swoje
specyficzne wymagania. Jednym z nich jest
ograniczona liczba urządzeń możliwych do
podłączenia do jednej centrali oraz maksymalna długość kabla. Oprócz tego transmisja
danych musi być odpowiednio zabezpieczona
w kontekście wystąpienia błędów.
Cechą charakterystyczną standardu M-Bus jest stosunkowo rzadkie odczytywanie
mierzonych wartości z niskimi wymogami
na odezwy w czasie rzeczywistym. Prędkość transmisji sygnału wynosi od 300 do
9600 bodów. Dzięki serwerom OPC można
udostępniać dane w standardzie OPC dla
każdego urządzenia (licznika), który obsługuje
komunikację w standardzie M-Bus. Komputery
nie są wyposażane w interfejs M-Bus, stąd
chcąc skorzystać z takiego rodzaju serwera,
konieczne jest zastosowanie konwertera RS232 na M-Bus.
Radiowy stacjonarny
system zdalnego odczytu
Radiowy stacjonarny system zdalnego odczytu
automatycznie zbiera dane z przyrządów pomiarowych z odpowiednią częstotliwością,
np. raz na dobę. Takie rozwiązania bardzo
często bazują na radiowej sieci kratowej
z możliwością dostosowania do struktury
liczników, która jest rozproszona. Elastyczność
zapewniają szeregowe kolektory wykonujące
odczyty liczników znajdujących się w miejscach o utrudnionej propagacji fal. System
codziennie bilansuje strefy, natomiast interfejs
obsługowy programu można personalizować
i definiować poziomy dostępu.
Niektóre systemy oparte są na transmisji
dwukierunkowej. Przesył informacji z przyrządów pomiarowych odbywa się dopiero
po wysłaniu zapytania przez moduł. Jest to
przeciwieństwo systemów jednokierunkowych, w których informacje nadawane są
w sposób ciągły. Zaletą dwukierunkowości
październik 2016
65
WODA
jest oszczędność energii elektrycznej oraz
niezakłócanie środowiska przez ciągłą emisję
fal radiowych. W efekcie można przesyłać
dane w większych ilościach. W transmisji
dwukierunkowej potwierdzana jest poprawność odczytanych danych.
Zdalny odczyt mobilny
Najprostsze rozwiązanie w zakresie odczytu
danych wykorzystuje zestaw inkasencki zbierający informacje bezpośrednio z przyrządu
pomiarowego. W skład typowego zestawu
rozliczania ciepła wchodzą: programowany
terminal, głowica odczytowa oraz zestaw przewodów przeznaczonych do transmisji danych
do komputera nadrzędnego. Zestaw za pomocą
głowicy odczytowej łączony jest z przyrządem
pomiarowym, a zebrane dane automatycznie
przesyłane do pamięci zestawu. Zgromadzone
informacje można przejrzeć na wyświetlaczu
terminala oraz przesłać do komputera. Niektóre
systemy pomiarowe mogą wykorzystywać
przesył danych do komputera za pomocą
portu RS-232.
Bardzo często wykorzystuje się przesył
informacji drogą radiową. Odczyt danych
odbywa się pojedynczo lub grupowo za pomocą komputera z kartą sieciową. Najbardziej
zaawansowany system odczytu wykorzystuje
sieć, najczęściej M-Bus lub RS-485.
Oprogramowanie
do obsługi systemu
Kompleksowy system zdalnego odczytu obsługiwany jest za pomocą specjalnego oprogramowania komputerowego. W odniesieniu do
wodomierzy w pierwszej kolejności program
umożliwia wczytanie bazy tych urządzeń do
odczytu. Zapisywane są gotowe odczyty
z możliwością importowania do innych programów. Użytkownik ma szybki dostęp do informacji, takich jak numer seryjny wodomierza
i modułu, a także data odczytu, pełny rozbiór
wody, miesięczna historia zużycia oraz rozbiór
wody przepływu wstecznego. Program informuje o próbie ingerencji w czujnik optyczny,
przepływie wstecznym, demontażu modułu,
przekroczeniu przepływu maksymalnego, niskim poziomie baterii oraz o wyciekach wody.
Obsługa ciepłomierzy obejmuje aktualnie naliczone ciepło oraz wartości zapisane
na początku danego miesiąca. Oprócz tego
program udostępnia temperaturę zasilania
i powrotu. Przydatny jest wgląd do wskazań
archiwalnych. Administrator jest informowany
o awarii czujnika temperatury, a także o nieprawidłowościach. Odczytywane są próby zdjęcia
modułu ciepłomierza oraz spadki napięcia na
baterii pracującej krócej niż 12 miesięcy.
66
październik 2016
Specjalne oprogramowanie obsługuje podzielniki ciepła, udostępniając zużycie jednostek z poprzednich okresów rozliczeniowych,
a także statystyki liczby pomiarów dla przedziałów temperatur grzejnika w aktualnym
oraz poprzednim okresie rozliczeniowym.
Przydatne są również statystyki obejmujące
liczbę pomiarów temperatury otoczenia podzielnika. Wykrywa się przy tym lokale grzane
przez sąsiadów, minimalne grzanie oraz lokale
nadmiernie wychłodzone. Statystyki dotyczą
liczby naliczeń jednostek, liczby naliczeń w metodzie jedno- i dwuczujnikowej oraz naliczeń
w okresie letnim. Oprogramowanie udostępnia
temperatury średnie grzejnika i otoczenia zarówno z aktualnego, jak i poprzedniego okresu
rozliczeniowego z możliwością wskazania
minimalnej i maksymalnej temperatury. Brany
jest przy tym pod uwagę zakres okresu rozliczeniowego, a także data: startu naliczania,
otwarcia obudowy, pierwszego naliczania jednostek oraz wystąpienia temperatury maksymalnej. Zgromadzone dane są przechowywane
w bazie danych z możliwością wizualizowania
na wykresach.
Nowoczesne programy cechują przydatne funkcje w zakresie tworzenia raportów
w różnych formatach. Typowy program jest
w stanie generować dwa rodzaje wykresów.
Są to bowiem wykresy stałe, które bazują na
definicjach aplikacji, oraz zmienne, tworzone
na bieżąco przez użytkownika. Generując raport
w formacie html, można go przeglądać z poziomu przeglądarki internetowej z dowolnego
komputera. Najczęstsze formaty dla powstałych raportów to PDF oraz XLS.
Monitoring i regulacja
sieci oraz instalacji
Ciśnienie wody lub czynnika grzewczego
musi być optymalne, gdyż zbyt duża jego wartość może być przyczyną pęknięć, wycieków
oraz większego zapotrzebowania na energię,
a także prowadzić do szybszego zużywania
się armatury i przewodów. Nowoczesne systemy zdalnego odczytu mediów zapewniają
zaawansowane zarządzanie ciśnieniem poprzez automatyczną i ciągłą optymalizację
ciśnienia w poszczególnych fragmentach sieci.
Uwzględniane są przy tym aktualne wzory poboru oraz charakterystyki eksploatacyjne sieci.
Systemy tego typu wykorzystują odpowiednie
oprogramowanie oraz rejestratory i sterowniki,
które pozwalają na monitorowanie wydajności
oraz sterowanie takimi elementami, jak pompy
czy zawory.
Inteligentne zarządzanie ciśnieniem przyczynia się do znacznego ograniczenia wycieków
w sieciach wodociągowych wraz ze zmianą
rozbiorów wody. Możliwe jest bowiem precyzyjne sterowanie ciśnieniem i ustawianie
jego wartości przy wykorzystaniu założonej
wartości u odbiorcy. Zredukowanie wartości
ciśnienia pozwala znacznie zmniejszyć ryzyko
awarii. Oprócz tego zyskuje się oszczędność
energii elektrycznej zużywanej na pompowanie. Z kolei uzyskanie odpowiedniego docelowego ciśnienia u odbiorcy jest gwarancją
szybkiego wykrywania problemów i mniejszej
liczby reklamacji dotyczących pracy sieci.
Zmniejszają się również koszty operacyjne
ze względu na mniejszą liczbę awarii. Dzięki
systemom inteligentnym trwałość aktywów
jest wyższa, co wynika z wydłużenia czasu
pomiędzy wymianą elementów sieci.
Analizie poddaje się m.in. nietypowe wskaźniki zużycia, łącznie z monitorowaniem przepływów nocnych. Oprogramowanie zestawia
szczegółowe dane i generuje alarmy informujące o potencjalnych wyciekach. Systemy
tego typu mogą wykorzystywać specjalne
czujniki akustyczne. Z kolei oprogramowanie
analityczne pozwala na zarządzanie stratami
rzeczywistymi.
Nowoczesne systemy monitorowania zużycia wody mogą mierzyć parametry jakości
wody w sieci rozdzielczej. Operator zyskuje
więc informacje o zanieczyszczeniach, wyciekach oraz przepływie wstecznym. Przykładowo
odpowiednie informacje o temperaturze wody
i jej przepływie przez sieć rozdzielczą mogą
wskazywać na brak przepływu w niektórych
odcinkach i konieczność ich przepłukania. Z kolei przepływ wsteczny i odpowiednia wartość
ciśnienia może wskazywać na obecność ciał
obcych i wycieki.
Podsumowanie
Systemy zdalnego odczytu mediów komunalnych stają się standardem w budownictwie
jedno- i wielorodzinnym, a także w obiektach
użyteczności publicznej i zakładach przemysłowych. Decydują się na nie zarówno dostawcy
mediów w części sieciowej, jak i administratorzy budynków w części instalacyjnej.
Systemy te upraszczają rozliczanie zużycia
mediów. Szereg korzyści zyskuje nie tylko
administrator budynku i dostawca mediów,
ale i odbiorca końcowy.
Każdy system zdalnego odczytu mediów
jest kompletowany i wdrażany z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb administratora
budynku oraz dostawcy mediów. System
taki powinien być przede wszystkim stabilny
i elastyczny pod kątem możliwości rozbudowy.
Damian Żabicki
Oprac. na podst. mat. producentów systemów
zdalnego odczytu mediów
WODA
systemy zdalnego odczytu urządzeń pomiarowych
Radiowy system odczytu AMR
– inkasencki i stacjonarny

przeznaczenie: system do zdalnego odczytu wodomierzy w obszarach zurbanizowanych, zwłaszcza
w zabudowie budynkami wielorodzinnymi i biurowymi;
rodzaj odczytu i transmisji danych: otwarty protokół komunikacyjny Wireless M-Bus (WM-Bus) działający w oparciu o normę PN-EN 13757-4, protokół jawny
umożliwia współpracę z urządzeniami innego producenta, możliwość dwukierunkowej transmisji danych
w trybie T2, częstotliwość: 868 MHz, moc wyjściowa:
10 mW, pamięć wartości aktualnej i z 12 ostatnich
miesięcy;
opis systemu: nakładki na wodomierzach przekazują drogą radiową dane do terminalu inkasenckiego
w systemie obchodowym lub do retransmiterów i koncentratorów w systemie stacjonarnym. Dane trafiają
ostatecznie do komputera administratora, skąd mogą
być eksportowane w postaci powszechnie używanego
formatu TXT lub CSV. Nakładki radiowe zasilane są bezprzewodowo z baterii – nieprzerwana praca do 10 lat;
elementy systemu:
–– wodomierze produkcji Apator Powogaz,
–– nakładka radiowa Smart Top do bezprzewodowej
transmisji danych na odległość do 300 m w terenie
otwartym,
–– Smart Terminal – komputer kieszonkowy lub smartfon z dużym kolorowym ekranem dotykowym
i z interfejsem Bluetooth oraz moduł komunikacyjny
Bluetooth/WM-Bus,
–– radiowe retransmitery i koncentratory danych
służące do przechwytywania i przechowywania

danych z urządzeń pomiarowych i udostępniania
ich w sieci,
–– oprogramowanie na PC/PDA: system obchodowy
– Inkasent, system stacjonarny – Metis;
cechy szczególne: dwukierunkowa komunikacja
w trybie T2 umożliwia zmianę konfiguracji nakładek
radiowych w szerokim zakresie możliwych alarmów,
transmisji danych bieżących, a także historycznych.
Zdalne zarządzanie konfiguracją zwiększa czas życia
baterii zasilającej. Zastosowany w nakładce układ
sensorów optycznych umożliwia rozpoznanie kierunku
przepływu wody i jest całkowicie odporny na wszelkie
zakłócenia powodowane działaniem zewnętrznego
pola magnetycznego. Oprogramowanie na PC/PDA,
tj. program Inkasent lub Metis, może być zainstalowane na każdym komputerze klasy PC z Windows 7
lub 8, gdzie w pełni integruje się z oprogramowaniem
rozliczeniowym i umożliwia wygodny odczyt danych,
zarządzanie nimi z dowolnego pulpitu administracyjnego, a także analizę i wizualizację odczytów.
Przewodowy system zdalnego odczytu FLAT

reklama

przeznaczenie: nowe lub remontowane budynki
wielorodzinne, galerie i centra handlowe, w których
zastosowano wodomierze zimnej i ciepłej wody, mieszkaniowe i główne oraz ciepłomierze;
rodzaj odczytu i transmisji danych: dwuprzewodowa, dwukierunkowa o dowolnej polaryzacji połączeń,
kablowa magistrala w strukturze drzewa, gdzie odczyt
danych realizowany jest poprzez transmisję danych
w oparciu o standardową komunikację M-Bus – protokół zgodny z PN-EN 1434-3 i PN-EN 13757;
opis systemu: dane z ciepłomierzy lub nakładek
M-Bus na wodomierze albo z koncentratorów wodomierzy KWI-1, do których dołączone są wodomierze lub
inne urządzenia z nadajnikami impulsowymi, przesyłane
są do konwertera M-Bus/RS-232, a następnie poprzez
gniazdo zdalnego odczytu dostępne są do odczytu
przez internet lub bezpośrednio za pomocą przenośnego lub stacjonarnego komputera – z zainstalowanym
programem Flat. Użytkownik sieci ma stały dostęp do
danych i nie ponosi żadnych dodatkowych kosztów
z tytułu realizacji kolejnych odczytów;
elementy systemu odczytu:
–– ciepłomierze (przeliczniki produkcji Apator Powogaz
z 4 wejściami impulsowymi),
–– program Flat,
wodomierze z nakładkami M-Bus, inne urządzenia
z nadajnikami impulsowymi, np. gazomierze i liczniki prądu,
–– koncentratory wodomierzy KWI-1 z modułem
M‑Bus,
–– konwertery M-Bus/RS-232,
–– gniazda zdalnego odczytu,
–– ochronniki przepięciowe;
cechy szczególne: system zdalnego odczytu FLAT
jest najprostszym, najtańszym i najbardziej niezawodnym systemem zdalnego odczytu, pozwalającym odczytać w dowolnym czasie i dowolną
liczbę razy wszystkie dane o zużyciu mediów (woda,
gaz, prąd i ciepło) z poszczególnych liczników
w sieci, ale także informacje dodatkowe, takie jak
np. temperatura na wejściu i wyjściu ciepłomierza,
moc maksymalna, chwilowa i inne. Odczyt może
obejmować do 250 węzłów sieci z możliwością ich
zwielokrotnienia przy zastosowaniu stacji nadrzędnych NSD. Ponadto system posiada funkcje automatycznych odczytów okresowych (monitoring).
Możliwy jest również odczyt danych archiwalnych
(godzinowych, dobowych, miesięcznych i rocznych)
oraz informacji z rejestrów błędów. Jest to ponadto
system bardzo ekonomiczny, efektywny energetycznie i prosty w montażu.
––

APATOR POWOGAZ S.A.
60-542 Poznań, ul. Janickiego 23/25, tel. 61 841 81 01, faks 61 847 25 48, [email protected], www.apator.com/pl
październik 2016
67
WODA
metering solutions
Zintegrowany system zdalnego odczytu HYDROLINK
Firma BMETERS Polska od lat bada, rozwija i na bieżąco doskonali system zdalnego
odczytu i rozliczeń mediów. Dla maksymalnej wygody użytkowników wszystkie urządzenia
BMETERS wyposażone w moduły radiowe są ze sobą w pełni kompatybilne i można je
samodzielnie i wygodnie odczytać za pomocą jednego zestawu inkasenckiego.
Przeznaczenie i elementy systemu
Zdalny odczyt wodomierzy, ciepłomierzy i podzielników kosztów ogrzewania montowanych w budynkach wielolokalowych. W skład systemu wchodzą wodomierze z serii RFM
(GSD8-RFM oraz GMDM-RFM) przystosowane do montażu modułów radiowych i przewodowych M-Bus, ciepłomierze Hydrocal-M3 (kompaktowy mechaniczny), Hydrosplit-M3
(jednostka zliczająca) oraz Hydrosonis (ultradźwiękowy) wyposażone w moduł radiowy
i przewodowy M-Bus oraz podzielniki kosztów ogrzewania Hydroclima-RFM.
Podstawowe zalety systemu HYDROLINK
odczyt różnych urządzeń jednym, intuicyjnym w obsłudze zestawem inkasenckim,
krótki czas odczytu (brak konieczności wchodzenia do lokali),
eliminacja błędu ludzkiego podczas odczytu wskazań (zwłaszcza w trudno dostępnych
miejscach),
możliwość rozbudowy systemu o koncentratory danych umożliwiające transmisję
przez internet,
bezpośrednie komunikaty o próbach manipulacji przy urządzeniach (szeroka lista
alarmów),
archiwizacja i możliwość analizy zużycia wody lub ciepła z całego roku na komputerze,
możliwość samodzielnej konfiguracji i obsługi urządzeń.

Dane techniczne systemu HYDROLINK
częstotliwość pracy: 868 MHz,
zasilanie: bateria litowa, żywotność 10 lat + rok rezerwy w przypadku wodomierzy
i ciepłomierzy, 15 lat dla podzielników kosztów ogrzewania,
zasięg: maksymalnie 350 m w terenie otwartym bez przeszkód na drodze sygnału.
Dane przesyłane drogą radiową
wodomierze – zużycie w litrach, historia 12 ostatnich miesięcy wskazań, informacja
o próbach manipulacji (przyłożenie magnesu, demontaż modułu, przepływ wsteczny
i maksymalny, brak przyrostu wskazań, ciągły przepływ, niski poziom baterii),
ciepłomierze – aktualne zużycie ciepła i chłodu, historia 12 ostatnich miesięcy
wskazań ciepła i chłodu, przepływ całkowity, moc chwilowa, temperatury zasilania
i powrotu,
podzielniki kosztów ogrzewania – jednostki za aktualny i 9 poprzednich okresów
rozliczeniowych, średnia temperatura otoczenia za aktualny i poprzedni okres rozliczeniowy, 12 ostatnich miesięcy wskazań jednostek i śr. temp. otoczenia. Temperatura
maksymalna wraz z datą wystąpienia, średnia temperatura grzejnika, statystyki temperaturowe – rejestracja czasu pracy podzielnika w różnych zakresach temperatury.
reklama
Architektura systemu HYDROLINK
W zależności od wymagań użytkowników można wyróżnić trzy główne struktury zintegrowanego systemu zdalnego odczytu HYDROLINK:
Walk-by (odczyt inkasencki) – urządzenia wyposażone w moduły radiowe odczytywane bezpośrednio zestawem inkasenckim będącym w zasięgu transmisji radiowej

tych urządzeń (np. sprzed budynku). Odczyt za pomocą netbooka, tabletu lub smartfona z odpowiednim oprogramowaniem;
Walk-by z wykorzystaniem repeterów – system typu walk-by, w którym sygnał
radiowy z liczników przedłużany jest za pomocą urządzeń stacjonarnych na większe
odległości. Połączenie repeterów w grupy umożliwia stworzenie sieci i przekazanie
sygnału na bardzo duże odległości;
System stacjonarny z odczytem przez internet – system w pełni zdalny, oparty na
współpracujących ze sobą koncentratorach, które odbierają, magazynują i transmitują
dane z urządzeń końcowych przez internet na dedykowany portal HYDROLINK-Online,
wskazany serwer FTP lub adres e-mail. Koncentratory mogą działać w sieci LAN lub
wykorzystując mobilną transmisję danych GPRS sieci komórkowych.
68
październik 2016
WODA
Oprogramowanie do odczytu
Dzięki programom BMETERS samodzielnie można
odczytać media, skonfigurować urządzenia oraz rozliczyć wszystkie koszty na podstawie uzyskanych danych.
Wszystkie programy współpracują ze sobą i są łatwe
w obsłudze. Dzięki temu system opomiarowania i rozliczeń BMETERS zapewnia wygodę, samowystarczalność
i kontrolę nad zarządzaną nieruchomością:
programy mogą zostać zainstalowane na urządzeniu
przenośnym,
współpracują z programami rozliczeniowymi,
umożliwiają import i eksport danych do/z programów
rozliczeniowych,
sygnalizują próby manipulacji urządzeniami pomiarowymi,
archiwizują historię odczytów,
pozwalają indywidualnie skonfigurować urządzenia.
HYDROLINK do odczytu wodomierzy, ciepłomierzy i podzielników – współpracujące ze sobą programy do odczytu i konfiguracji. Można obsługiwać je
jednym zestawem inkasenckim. Każdy z nich generuje
wszystkie niezbędne dane do rozliczenia kosztów danego medium. Dzięki nim można szybko dokonać odczytu
i analizy danych oraz zaimportować je do programu
rozliczeniowego;
HYDROLINK Online – portal internetowy dający
dostęp do odczytów wszystkich urządzeń przez internet. Pozwala na odczyt danych i archiwizację wszystkich odczytów każdego dnia. Dzięki portalowi możliwe
jest uzyskanie dostępu do danych o zużyciu wody
i ciepła z każdego miejsca o dowolnej porze;
HYDROLINK Mobile – aplikacja mobilna na smartfony
z systemem Android, dostępna w sklepie Google
Play. Wraz z bezprzewodowym nadajnikiem radiowym
Bluetooth pozwala na odczyt wszystkich urządzeń
BMETERS wyposażonych w nadajniki radiowe.
HYDROLINK EX – aplikacja mobilna przeznaczona do obsługi na tabletach działających w systemie Windows. W pełni kompatybilna z urządzeniami BMETERS, umożliwia odczyt wszystkich trzech
rodzajów urządzeń w tym samym czasie. Zapewnia
maksymalne skrócenie czasu odczytu, wygodę i kompleksową obsługę urządzeń.
Wspieramy Twoją niezależność
System zdalnego odczytu BMETERS został stworzony
w prosty i intuicyjny sposób, który pozwala na samodzielną obsługę urządzeń do pomiaru wody i ciepła.
Oprogramowanie umożliwia zarządcy dokonywanie odczytów, konfigurację urządzeń oraz rozliczanie kosztów na
podstawie uzyskanych danych. Oprogramowanie można
zainstalować również na komputerze lub urządzeniu
przenośnym.
Open metering system (OMS)
System zdalnego odczytu HYDROLINK jak i urządzenia
w nim pracujące jest w pełni kompatybilny z coraz bardziej
popularnym w Europie standardem OMS (Open Metering
System). OMS, czyli otwarty system opomiarowania
mediów, jest jednolitym standardem komunikacji dla urządzeń pomiarowych wody, ciepła, energii i gazu i służącym
do ich odczytu. W praktyce oznacza to, że urządzenia
działające w tym standardzie komunikują się tym samym
„językiem” niezależnie od producenta. Możliwy jest ich
odczyt jednym odbiornikiem lub włączenie ich do jednego systemu odczytu danych przez internet. Działające
w oparciu o standard OMS urządzenia pomiarowe zostały
opracowane i stworzone z myślą o przyszłych kierunkach rozwoju europejskich sieci inteligentnych mierników
energii, wody, ciepła i gazu. Oznacza to, że stanowią
inwestycję na wiele lat.
BMETERS POLSKA SP. Z O.O.
51-188 Psary k. Wrocławia, tel. 71 388 90 83, 71 388 90 04, [email protected], www.bmeters.pl
październik 2016
69
WODA
System zdalnego odczytu radiowego EquaScan – budownictwo z licznikami w lokalach
System EquaScan to prosty i ekonomiczny system
radiowego odczytu wodomierzy, podzielników kosztów ogrzewania oraz ciepłomierzy – idealne rozwiązanie dla budynków wielorodzinnych, gdzie odczyt
urządzeń w mieszkaniach jest trudny z uwagi na ograniczony do nich dostęp – dotyczy to zwłaszcza budynków wybudowanych w latach 80-tych i wcześniej.
System ten może być eksploatowany bezpośrednio przez administratorów budynków, wspólnot czy spółdzielni mieszkaniowych. Pozwala na
wykonywanie zaawansowanych analiz podnoszących
efektywność zarządzania dzięki bogatemu zestawowi
rejestrowanych danych.
Dzięki funkcji wykrywania wycieków w sieci
lokatora, rozwiązanie to przynosi oszczędności
nie tylko w pracy administratora, ale pozwala
też zmniejszyć indywidualne rachunki za wodę.
Natomiast funkcja wykrywania przepływów
wstecznych umożliwia szybkie wyeliminowanie
nieprawidłowości w instalacji, identyfikację źle
zamontowanych wodomierzy lub wykrycie prób
cofania liczydła. System rejestruje oczywiście
demontaż, nawet krótkotrwały, modułu radiowego
z liczydła. Niebagatelną sprawą jest zapewnienie
jednoczesności odczytu dzięki funkcji zapamiętywania stanu liczydła wszystkich wodomierzy
w budynku w tym samym czasie (koniec miesiąca,
godz. 24:00). Umożliwia to wykonanie prawidłowych bilansów.
Na podkreślenie zasługuje rozwiązanie z wodomierzami objętościowymi Aquadis+PE, gdyż pozwala na pozbycie się problemu znacznych różnic bilansowych dzięki precyzyjnemu pomiarowi (również dla
wodomierzy montowanych pionowo) i nieczułości na
manipulacje magnesami neodymowymi. Motywuje
to lokatorów do likwidacji wycieków (każdy płaci za
siebie), w konsekwencji prowadząc do zmniejszenia
zużycia wody całego budynku. Ta sama prawidłowość dotyczy pomiarów ciepła ciepłomierzami
ultradźwiękowymi CF UltraMax.
reklama
System EquaScan inkasencki
70
październik 2016
WODA
Zalety EquaScan

szeroki wybór współpracujących z systemem wodomierzy wody zimnej i ciepłej: Unimag PE – ekonomiczny wodomierz jednostrumieniowy w klasie B lub
Aquadis+PE – bardzo dokładny (klasa C) w dowolnej
pozycji montażu, odporny na działanie magnesów
neodymowych wodomierz objętościowy,

możliwość bezkonfliktowego rozliczenia dzięki zapewnieniu bilansowania się wody w całym budynku,

przystosowanie modułów radiowych do pracy
w stałej sieci radiowej poprzez proste dodanie
dodatkowych elementów sieci, takich jak rutery
i koordynatory – zastosowanie tych urządzeń
umożliwia odczyt 100% liczników nawet w przypadku
występowania utrudnień transmisyjnych, jak np.
metalowe drzwi, bez ponoszenia znacznych kosztów;
dzięki zasilaniu bateryjnemu tych urządzeń instalacja
jest tania i bezproblemowa.
możliwość wykrywania (a następnie usuwania) wycieków, wykrywania prób oszustwa i nieprawidłowości
w instalacjach domowych,

bezpieczeństwo danych dzięki możliwości szyfrowania
transmisji radiowej oraz kodowi dostępu uniemożliwiającemu nieautoryzowaną ingerencję programową
w moduł,

możliwość odczytu w dowolnym momencie (przez cały
rok, w dowolnym dniu o dowolnej porze),

ochrona odczytanych danych przed utratą,

dwukierunkowa transmisja danych – potwierdzenie
wiarygodności odczytanych danych, odczyt dodatkowych danych historycznych na żądanie, system
antykolizyjny,

krótki czas odczytu wszystkich liczników danego
budynku (nawet bardzo dużej ilości) dzięki innowacyjnemu systemowi antykolizyjnemu (kilkaset sztuk
w kilka minut), a także bardzo dobremu zasięgowi
radiowemu (nie ma konieczności chodzenia po klatkach
schodowych),

proste i intuicyjne oprogramowanie, wymiana danych
z innymi programami (np. rozliczeniowymi) przy zastosowaniu standardowych formatów plików (.csv),
Struktura
stałej sieci
radiowej
System zdalnego odczytu liczników M-Bus – nowe budownictwo
W nowym budownictwie najbardziej ekonomicznym i niezawodnym rozwiązaniem jest przewodowa,
magistralna sieć komunikacyjna M-Bus, zgodna z PN-EN
1434-3. W sieci tej odczyty wszystkich liczników
(wodomierzy, ciepłomierzy i innych) dokonywane są
z jednego punktu: lokalnie (przez podłączenie się np.
za pomocą laptopa do jednostki zwanej Masterem)
lub zdalnie, z wykorzystaniem sieci komputerowej
(również internetowej). W przypadku braku takiej sieci
w budynku dostępne są również jednostki Master,
które wyposaża się w kartę SIM dowolnego operatora
sieci komórkowej. Dane wysyłane są z wykorzystaniem
transmisji GPRS, np. na pocztę e-mail lub serwer
ftp w standardowym formacie (.csv). To ostatnie
rozwiązanie zyskuje coraz więcej zwolenników dzięki
bogatym możliwościom, jakie stwarza przy stosunkowo
niskich nakładach inwestycyjnych. Umożliwia zdalny,
natychmiastowy odczyt wybranego licznika na żądanie
poprzez wysłanie zapytania SMS-em. Pozwala na łatwe
zastosowanie portalu internetowego (dane z liczników
dostępne są z dowolnego miejsca, w którym jest
internet). Dzięki jednoczesności odczytu wszystkich
liczników można bardzo szybko wykonać precyzyjny
bilans wody i ciepła, dając możliwość na szybką reakcję
na ewentualne nieprawidłowości oraz na pozbycie się
problemu znaczących różnic bilansowych (wodomierze
objętościowe Aquadis+PE oraz ciepłomierze ultradźwiękowe CF UltraMax).
System M-Bus
ITRON POLSKA SP. Z O.O.
30-702 Kraków, ul. T. Romanowicza 6, tel. 12 257 10 27 do 29, faks 12 257 10 25, [email protected], www.itron.pl
październik 2016
71
WODA
System inkasencki eco-walk
przeznaczenie: dla wodomierzy elektronicznych ze zintegrowanym modułem radiowym i_Flux, montowanych głównie w zabudowie
mieszkaniowej wielorodzinnej i biurowej oraz na obszarach o dużej gęstości zaludnienia;
rodzaj odczytu i transmisji danych: komunikacja dwukierunkowa, o częstotliwości 868 MHz, niejawny protokół komunikacyjny
Ecom;
opis systemu: użytkownik przy pomocy zainstalowanego na swoim PC oprogramowania ADMINISTRATOR tworzy i szyfruje odpowiednie dla danego obszaru odczytu, zgodne z planowaną trasą odczytu, pliki wejściowe, które przekazywane są odczytującemu.
Odczytujący umieszcza plik wejściowy w terminalu odczytowym (tablet lub terminal inkasencki z systemem Windows i zainstalowanym oprogramowaniem ODCZYT oraz podłączoną do jego portu USB anteną odczytową RMK 500) i rozpoczyna odczyt bezpośrednio w obrębie nieruchomości. Rozpoczęcie
odczytu oznacza wysłanie do wszystkich urządzeń zawartych w pliku wejściowym sygnału wybudzenia i polecenia nadawania drogą radiową zgromadzonych danych pomiarowych. Standardowo wszystkie wodomierze radiowe i_Flux znajdują się w stanie uśpienia i nie nadają, dopiero sygnał z urządzenia odczytowego wybudza je i nakazuje im
wysłanie danych. Po potwierdzeniu prawidłowego przekazania
danych wodomierze ponownie usypiają się aż do czasu następnego odczytu. Taki system odczytu pozwala na optymalizację
zużycia baterii w wodomierzu oraz powoduje to, iż użytkownicy
tych urządzeń nie są stale poddawani działaniu pola elektromagnetycznego. Po zakończeniu odczytu osoba odczytująca
przesyła zakodowany plik odczytowy do komputera zarządcy,
który przy pomocy oprogramowania ADMINISTRATOR dokonuje
odkodowania pliku oraz jego dalszej obróbki i analizy lub transferu
danych do własnego systemu rozliczeniowego;
elementy systemu odczytu: wodomierze radiowe i_Flux,
oprogramowanie do zarządzania odczytami ADMINISTRATOR,
oprogramowanie do odczytywania wodomierzy ODCZYT, antena
odczytowa ze złączem USB podłączana do terminala odczytowego użytkownika działającego na bazie systemu Windows.

Cechy wodomierza i_Flux
pełen typoszereg: Q3 = 1,6/2,5/4,0 m³/h; L = 80/110/130 mm; R = ½ ‘’/ ¾”;
wskazanie i rejestracja całkowitego zużycia wody;
detekcja kierunku przepływu;
rejestracja wartości przepływu wstecznego;
rejestracja wartości przepływu maksymalnego;
rejestracja i powiadomienie radiowe o ingerencji zewnętrznym polem magnetycznym;
rejestracja i powiadomienie radiowe o odłączeniu liczydła wodomierza od części hydraulicznej;
rejestry danych historycznych z 18 ostatnich miesięcy;
programowalny dzień zapisu danych do rejestrów historycznych;
system detekcji wycieków wody.
Sieć stała eco-net

reklama

72
przeznaczenie: dla wodomierzy elektronicznych ze zintegrowanym modułem radiowym i_Flux, montowanych głównie w zabudowie mieszkaniowej wielorodzinnej i biurowej na
obszarach o dużej gęstości zaludnienia oraz dla innych urządzeń mających zdolność komunikowania się w technologii WMBus;
rodzaj odczytu i transmisji danych: możliwy zdalny odczyt urządzeń w dowolnym czasie i dowolnym miejscu; odczyt danych za pomocą protokołu komunikacyjnego Wireless
M-Bus, częstotliwość transmisji danych wynosząca 868 MHz;
opis systemu: wodomierze i_Flux wysyłają bezpośrednio lub poprzez sieć repeaterów do koncentratora danych ramki z danymi pomiarowymi oraz informacjami dodatkowymi
zawartymi w rejestrze zdarzeń wodomierza. Rejestr zdarzeń zawiera wszelkie dodatkowe informacje dotyczące pracy urządzenia, np.: informacje o stanie urządzenia, błędach lub
próbach manipulacji. Koncentrator gromadzi dane ze wszystkich
wodomierzy lub innych urządzeń posiadających zdolność komunikowania się przy użyciu protokołu WMBus. Następnie przy
użyciu wbudowanego modemu GSM lub przystawki LAN przekazuje je w ustalonym przez użytkownika interwale czasowym (np.
jeden raz dziennie o tej samej godzinie) do serwera FTP. Zarządca
nieruchomości przy pomocy specjalnego oprogramowanie i_Flux
read filtruje i pobiera do własnego systemu rozliczeniowego
odpowiednie dane, po czym dokonuje ich obróbki i przetworzenia zgodnie z własnymi potrzebami: biling, monitoring, alarmy,
analizy zużycia, analizy jakościowe, inwentaryzacja zasobów itp.;
oprogramowanie: oprogramowanie może zostać zainstalowane na każdym stacjonarnym lub przenośnym komputerze PC
z systemem Windows: XP lub nowszym;
elementy sieci: wodomierze radiowe i_Flux, repeatery RB-REP
868, koncentratory RB-KON 868, oprogramowanie i_Flux read,
baza danych na serwerze FTP klienta lub producenta, system
bilingowy klienta lub producenta.
ECOMESS SP. Z O.O.
95-100 Zgierz, ul. Szczawińska 42c, tel. 42 714 29 30, faks 42 714 29 31, [email protected], www.ecomess.pl
październik 2016
WODA
Przewodowe
systemy zdalnego odczytu M-Bus i ZR-bus
Systemy M-Bus są stosowane wtedy, gdy możliwe jest wykonanie okablowania łączącego urządzenia pomiarowe z punktem, w którym ma być dokonywany odczyt. Magistrala
ZR-bus jest stosowana w przemyśle, ponieważ jest wyjątkowo odporna na zakłócenia,
(oparta jest na powszechnie stosowanym w przemyśle RS-485). Magistrale te pozwalają na ciągły odczyt i monitorowanie wszystkich parametrów urządzeń pomiarowych.
Urządzenia firmy ZENNER podłączone do magistrali M-Bus są całkowicie zasilane z tej
magistrali i w czasie gdy jest ona zasilana, nie są zużywane baterie zainstalowane w urządzeniach pomiarowych. Urządzenia wyposażone w moduły komunikacyjne M-Bus są
w pełni zgodne ze znormalizowanym standardem M-Bus i mogą być łączone z centralami,
interfejsami, licznikami i oprogramowaniem innych producentów, które są zgodne z tym
standardem. Do podstawowych elementów systemu M-Bus należą:
rodzina ciepłomierzy zelsius® (jedno- i wielostrumieniowe oraz ultradźwiękowe),
przeliczniki multidata® WR3 do ciepłomierzy,
liczniki impulsów multipulse® WR3 i Pulse Data Capture,
moduły EDC M-Bus współpracujące ze wszystkimi wodomierzami ZENNER wyposażonymi w nowe liczydła typu D (z wbudowanym modulatorem/dyskiem),
centrale (interfejsy) M-Bus,
interfejsy CommunicationMaster z interfejsami GSM i Ethernet,
oprogramowanie GMM (Global Meter Manager).
Dodatkowo atutem jest opcja podłączenia do ciepłomierzy oraz licznika impulsów multipulse® WR3 wodomierzy z impulsatorami i odczytywanie ich wskazań przez magistralę
M-Bus. Podsumowując – jest to odczyt z licznika wody i ciepła w jednym miejscu.
Bezprzewodowe systemy odczytu radiowego
System radiowy Minol radio3
Najpopularniejszy system zdalnego odczytu przeznaczony do stosowania w budownictwie
wielorodzinnym. Pracuje w otwartym paśmie 868 MHz. Oferowany jest wraz z usługą
odczytów oraz dodatkowo rozliczeniem kosztów zużycia mediów. W ofercie znajduje
się pełna gama produktów z modułem radio3, tj. podzielnik kosztów, wodomierz oraz
licznik ciepła. Atutem jest moduł wbudowany w urządzenie, niestanowiący oddzielnego
elementu (często wystającego z urządzenia). Takie rozwiązanie pozwala zachować podstawowe wymiary. Ma to znaczenie w czasie wymiany, np. wodomierzy, gdy dostęp do
starych miejsc instalacji jest utrudniony. Wszystkie urządzenia z modułem radio3 zasilane
są baterią litową, z gwarancją funkcjonowania przez 10 lat.
Odczyt urządzeń w systemie radio3 możliwy jest w dwóch wariantach:
odczyt bezpośredni „walk-by”, gdzie jedynym kosztem uruchomienia jest zakup urządzenia pomiarowego (np. wodomierza) oraz nie ma stałych opłat abonamentowych,
odczyt pośredni odbywający się poprzez zainstalowane na budynku koncentratory
danych Minomat, podłączone np. do sieci internet lub GSM.
reklama
Przykładowy zrzut z ekranu przedstawiający analizę zużycia energii
cieplnej w budynku
W obu wariantach dane odczytowe i rozliczeniowe mogą być dostępne przez stronę
internetową, co pozwala monitorować i porównywać zużycie mediów. Informacje te
ułatwiają dokonywanie na bieżąco analiz oraz wykresów dla danego budynku, mieszkania, a nawet urządzenia. System radio3 w pełni spełnia wymagania dyrektywy EED dot.
efektywności energetycznej.
Odczyt „walk-by” pozwala zaoszczędzić wydatki na dodatkowe urządzenia oraz zrezygnować z opłat abonamentowych i elastycznie dostosować się do potrzeb klienta. Bez
względu na konfigurację systemu w każdej chwili możliwe jest przeprowadzenie odczytów z minimum ostatnich 12 miesięcy dla każdego urządzenia z osobna.
System radiowy wireless M-Bus
W przeciwieństwie do systemu radio3 tzw. bezprzewodowy M-Bus jest przeznaczony
przede wszystkim do zastosowań komunalnych, np. w przedsiębiorstwach wodociągowych lub ciepłowniczych. Urządzenia wM-Bus firmy ZENNER są zgodne ze standardem
normy EN 1434 i pracują w paśmie 868 MHz. Urządzenia wyposażone są standardowo
w moduły skonfigurowane do komunikacji jednokierunkowej i są w pełni zgodne ze
standardem OMS. Możliwe jest zastosowanie urządzeń do odczytu i oprogramowania
pochodzących od innych dostawców. Urządzenia wyposażone są w złącza optyczne,
których można użyć do konfiguracji modułów oraz odczytu dodatkowych danych.
Urządzenia dostępne z interfejsem wM-Bus:
moduły EDC M-Bus współpracujące ze wszystkimi wodomierzami ZENNER wyposażonymi w nowe liczydła typu D (z wbudowanym modulatorem),
rodzina ciepłomierzy zelsius® (jedno- i wielostrumieniowe oraz ultradźwiękowe),
liczniki impulsów Pulse Data Capture wM-Bus z 2 wejściami impulsowymi,
MinoConnect radio.
Inne liczniki wyposażone w wyjścia impulsowe, np. multidata® WR3, mogą być zintegrowane z systemem za pośrednictwem liczników impulsów Pulse Data Capture wM-Bus.
Odczyty mogą być realizowane mobilnie i stacjonarnie. Wersja mobilna realizowana jest
poprzez Minoconnect radio, który łączy się przez Bluetooth z komputerem z zainstalowanym oprogramowaniem odczytowym. Jako komputer do odczytów może być użyte
urządzenie z systemem Android lub Windows (smartfony, tablety, laptopy itp.). W wersji
stacjonarnej odczyty są wykonywane poprzez zainstalowane na stałe urządzenie podłączone do internetu, sieci GSM.
Najczęściej wykorzystywane są moduły EDC. Ich podstawowe zalety to zgodność ze
wszystkimi wodomierzami ZENNER wyposażonymi w liczydła typu D (z wbudowanym
modulatorem), trwałość baterii do 15 lat, wodoszczelność (IP68), możliwość wykrywania demontażu z wodomierza, możliwość montażu i demontażu na wodomierzu bez
uszkodzenia plomby legalizacyjnej, wykrywanie kierunku przepływu wody, odczyt obrotów
z liczydła metodą indukcyjną (bez magnesu i kontaktronu), złącze optyczne do konfiguracji
modułu i odczytu dodatkowych danych, wykrywanie wycieków, sygnalizacja błędnego
doboru wodomierza.
Stacjonarny system GSM
Jest to uzupełnienie oferty, znajdujące zastosowanie tam, gdzie wykorzystanie magistrali
przewodowej nie jest możliwe, a odczyt mobilny jest zbyt drogi. Główne zastosowanie
to odczyty urządzeń pomiarowych w dużym oddaleniu lub z utrudnionym dostępem.
Urządzenia GSM multilog zasilane są z baterii litowych i można do nich podłączać
urządzenia z wyjściami impulsowymi, logicznymi i analogowymi. System wykorzystuje
sieć GSM i dostarczoną kartę SIM. Dane dostępne są za pośrednictwem serwera Minol
ZENNER.
Smartfon z zainstalowanym oprogramowaniem do odczytu wM-Bus
w systemie mobilnym
MINOL ZENNER SP. Z O.O.
91-340 Łódź, ul. Limanowskiego 179, tel. 42 270 46 00, faks 42 270 46 31, [email protected], www.minol-zenner.pl
październik 2016
73
WODA
dr inż. Piotr Jadwiszczak, mgr inż. Marek Sidorczyk
Czynniki wpływające
na przebieg i wyniki hydraulicznej próby
szczelności sieci hydrantowych
Factors influencing the course and outcome of the hydrant networks pressure tests
Na wynik hydraulicznej próby szczelności sieci hydrantowych mogą wpływać wady projektowe, wady
wykonawcze, sposób przygotowania sieci do badania oraz warunki testu. Nie każdy spadek ciśnienia w
czasie badania oznacza negatywny wynik próby szczelności, a interpretacja wyników musi uwzględniać
charakterystykę badanej sieci, warunki wykonywania próby, specyfikę wybranej metody próby szczelności oraz
naturalne procesy zachodzące w rurociągu.
H
ydrauliczna próba szczelności jest ostatecznym sprawdzianem sieci hydrantowej
przed jej oddaniem do eksploatacji. Przeprowadzenie próby jest wymagane prawem
i przebiega według ustalonych procedur opisanych w normach [1, 2] i przepisach [3, 4,
5]. Każdorazowo próba szczelności składa się
z trzech podstawowych etapów: przygotowania rurociągu do próby, właściwej próby
szczelności i oceny wyniku próby na podstawie interpretacji danych pomiarowych [6].
Podstawą oceny wyniku próby jest analiza
i interpretacja danych pomiarowych zarejestrowanych podczas przygotowań i wykonywania
próby szczelności. Zgodnie z wymaganiami
rejestrowane są zmienność ciśnienia oraz
ilość wody wtłaczanej do badanego rurociągu
lub odcinka rurociągu. Właściwa interpretacja
danych pomiarowych jest czynnikiem krytycznym w ocenie wyniku próby. Wymaga to dużej
uwagi i doświadczenia. Pobieżna ocena danych
zazwyczaj kończy się negatywną oceną próby,
ponieważ ciśnienie w rurociągu w czasie próby
spada. Jednak spadek ciśnienia w rurociągu
podczas próby szczelności nie zawsze jest
skutkiem wad badanej sieci hydrantowej,
zważywszy zarówno na wymagania prawa [6],
jak i na warunki wykonywania próby.
Podczas przygotowań i w czasie trwania
próby szczelności w rurociągu zachodzą naturalne procesy mogące wpływać na rejestrowane dane pomiarowe i których uwzględnienie
jest konieczne podczas interpretacji danych
z próby. Procesy te kształtowane są przez
czynniki, które można podzielić na trzy podstawowe grupy:
1.związane z niedoskonałościami projektu
sieci hydrantowej,
2.związane z błędami montażowymi rurociągu
i armatury,
74
październik 2016
3.związane z niewłaściwym przygotowaniem
rurociągu do próby szczelności.
W celu zilustrowania zjawiska oprócz opisu
wybranych czynników dokonano również analizy ich wpływu na przebieg i dane pomiarowe
z próby szczelności. Analizy przeprowadzano
dla hipotetycznej sieci hydrantowej o ciśnieniu
roboczym 10 barów, łącznej długości 700 m,
wykonanej z przewodów z żeliwa sferoidalnego
o średnicy nominalnej 200 mm, o pojemności
wodnej 21 991 dm3, w obrębie której znajduje
się 200 złączy i 4 hydranty zewnętrzne bez
odwodnienia.
Niedoskonałości w projekcie
W zdecydowanej większości sieci hydrantowe
projektowane są jako pierścieniowe. Taki układ
geometryczny utrudnia odpowietrzenie rurociągu podczas pierwszego napełniania wodą
w ramach przygotowań do próby szczelności.
Projektant może ułatwić lub utrudnić to zadanie, projektując układ wysokościowy i rozkład
armatury na sieci hydrantowej. W czarnym
scenariuszu w projekcie mogą się pojawić
rozwiązania uniemożliwiające proste odpowietrzenie sieci, np. miejscowe wypłycenie sieci
pierścieniowej bez armatury odpowietrzającej.
Niezależnie od projektu podczas budowy sieci
hydrantowej może pojawiać się konieczność
skorygowania przebiegu rurociągu, np. ze
względu na nieuwzględnione w projekcie kolizje. Zmiany te mogą w konsekwencji utrudnić
odpowietrzenie sieci w sposób przewidziany w projekcie. Pozostawienie w rurociągu
poduszki powietrznej znacząco wpływa na
przebieg próby szczelności.
Projektant sieci hydrantowych powinien
stosować w projektach rozwiązania wspomagające samoistne odpowietrzenie rurociągu
oraz uwzględniające jego zachowanie podczas
próby szczelności i pracę pod ciśnieniem.
Według aktualnego prawa projektant sieci hydrantowej powinien w projekcie podać również
parametry i wymagania odnośnie do próby
szczelności, uwzględniające technologię wykonania, rodzaj połączeń, geometrię rurociągu
itd. Ich brak, co jest oczywistą wadą projektu,
prowadzi do dowolności mogącej skutkować
pozornie negatywnym wynikiem próby.
Błędy montażowe
Z punktu widzenia próby szczelności najistotniejsze błędy montażowe sieci hydrantowych
Streszczenie ��
Właściwa interpretacja przebiegu i wyników hydraulicznej próby szczelności
sieci hydrantowych wymaga znajomości
i uwzględnienia naturalnych procesów
zachodzących w rurociągu. Na wynik
próby wpływają wady projektowe i wykonawcze oraz naturalne procesy związane
z budową rurociągu, przygotowaniem go
do próby oraz warunkami jej wykonywania. Nieświadomość lub nieuwzględnienie tych wpływów prowadzi do błędnej
interpretacji wyników próby szczelności.
Abstract ��
Proper interpretation of the conduct
and results of the hydraulic leakage test
of hydrant network requires the knowledge and consideration of the natural
processes occurring in the pipeline. The
results of leakage test are influenced by
defects in the design, implementation
and natural processes associated with
the construction of the pipeline, the preparation of the test and the conditions
while performing the test. Ignorance or
disregard of these influences leads to
misinterpretation of the results of the
hydraulic leakage test.
WODA
to nieprawidłowe ułożenie uszczelki i zbyt
płytkie połączenie kielichowe, niecentryczne
ułożenie uszczelki i zbyt mała siła docisku
w połączeniach kołnierzowych oraz zanieczyszczenie wykonywanego połączenia, np.
piaskiem. Skutkują one różnego stopnia nieszczelnościami rurociągu, często jednocześnie
w licznych lokalizacjach. W skrajnym przypadku błędy montażowe uniemożliwiają nawet
przygotowanie rurociągu do próby szczelności
– nie można wytworzyć ciśnienia próbnego
w sieci ze względu na ogromne ubytki wody
spowodowane nieszczelnościami.
Podniesienie ciśnienia w napełnionym rurociągu wymaga wtłoczenia relatywnie małej
objętości wody w stosunku do jego pojemności,
a już bardzo mały ubytek wywołuje znaczący
spadek ciśnienia. Dla analizowanej sieci o pojemności 22 m3 podniesienie ciśnienia w napełnionym rurociągu od 0 do 14 barów wymaga
wtłoczenia jedynie 15 litrów wody. Natomiast
nieszczelność rurociągu o średnicy zaledwie
0,09 mm (ludzki włos ma 0,08 mm) powoduje
spadek ciśnienia z 14 barów do 0 w 20 minut
przy wypływie 15 litrów wody. W przypadku
trzykrotnie większego otworu (0,27 mm) spadek
ten nastąpi już w 7 minut.
Charakterystyka spadku ciśnienia w rurociągu jest wyraźną podpowiedzią co do
przyczyny, w tym wypadku, nieszczelności.
Zmienność ciśnienia w nieszczelnej sieci
hydrantowej podczas jej pierwszego napełniania w ramach przygotowywania do próby
szczelności przedstawia rys. 1. W napełnionej
sieci wytworzono ciśnienie próbne 14 ba
rów, które przy danej nieszczelności spada
w określonym tempie.
Kolejne próby wytworzenia ciśnienia próbnego przez dopełnianie sieci kończą się identycznym spadkiem ciśnienia w tym samym
odcinku czasu. Jest to wyraźny sygnał świadczący o fizycznej nieszczelności badanego
rurociągu. Przy małej średnicy i niekorzystnym
położeniu nieszczelność ta może być bardzo
trudna do zlokalizowania.
Przygotowanie
do próby szczelności
Niezależnie od wybranej metody próby szczelności wymagane jest właściwe przygotowanie
rurociągu sieci hydrantowej. Obejmuje ono
stabilizację rurociągu w gruncie, napełnienie
i odpowietrzenie rurociągu oraz wytworzenie
w rurociągu ciśnienia próbnego [6]. Podniesienie i stabilizacja ciśnienia w napełnionym
rurociągu wymaga wtłoczenia relatywnie
małej objętości wody w stosunku do jego
pojemności. Czas i sposób stabilizacji ciśnienia
jest związany bezpośrednio z materiałem, rodzajem połączeń i geometrią sieci hydrantowej
oraz ze źródłem i temperaturą wody, którą sieć
jest napełniana.
Rozejście się
połączeń kielichowych
Podczas pierwszego napełniania sieci hydrantowej wodą i podnoszenia ciśnienia następuje
tzw. układanie się rurociągu. W wypadku
połączeń kielichowych występuje osiowe
rozejście się odcinków, co powoduje wzrost
objętości rurociągu (pojemności wodnej). Dla
analizowanej sieci hydrantowej rozejście się
200 złączy o 0,5 mm każde zwiększa objętość
rurociągu o 3,1 litra, co wywoła spadek ciśnienia w rurociągu o 2,9 bara. W praktyce tempo
rozchodzenia się rurociągu jest zazwyczaj na
tyle duże, że pełne rozejście połączeń następuje już w trakcie napełniania sieci hydrantowej.
Zmiana temperatury
wody w rurociągu
W warunkach budowy woda do napełnienia
rurociągu na potrzeby próby szczelności może
pochodzić z różnych źródeł: ze studni, z wodociągu, z beczkowozu itd. W zależności od źródła
wody, pory roku i warunków meteorologicz-
Rys. 1. Z mienność ciśnienia w badanej sieci hydrantowej przy nieszczelności
o średnicy 0,09 mm (linia niebieska) i 0,27 mm (linia czerwona)
Rys. autorów
nych odmienne są różnice temperatury między
wodą, napełnianym rurociągiem i otaczającym
go gruntem. Wyrównywaniu tych temperatur
towarzyszy zmiana ciśnienia w rurociągu
spowodowana zmianą gęstości wody w ogrzewanym lub schładzanym zładzie oraz temperaturowym rozszerzaniem lub kurczeniem się
elementów rurociągu. W szczelnym rurociągu
wywołuje to „niewytłumaczalny” wzrost lub
spadek ciśnienia (mylnie interpretowany jako
wyciek).
Dla analizowanej sieci hydrantowej wyznaczono zmienność ciśnienia w szczelnym
rurociągu wywołaną wyrównywaniem się
temperatury wody, rurociągu i gruntu. Obliczenia wykonano dla rurociągu ułożonego
na głębokości 1,5 m, napełnianego wodą
o temperaturze początkowej TPW = 5°C, 10°C
oraz 15°C do ciśnienia próbnego 14 barów
(rys. 2). Na wykresie w uproszczony sposób
zaznaczono temperaturę gruntu na głębokości
montażu sieci hydrantowej w poszczególnych
miesiącach roku. Zakładając wyrównanie temperatury do temperatury gruntu otaczającego
rurociąg, zależnie od początkowej temperatury
wody TPW i pory roku, możliwe jest określenie
ciśnienia końcowego w rurociągu wytworzonego w wyniku wyrównania się temperatury.
Przykładowo napełniając w lipcu (VII) szczelny
rurociąg 22 m3 wody o temperaturze 5°C do
ciśnienia próbnego 14 barów wyrównaniu
temperatury towarzyszyć będzie wzrost ciśnienia do 25 barów. W zimnych miesiącach
(I, II, III) również nastąpi wzrost ciśnienia,
tym razem do 17 barów. Wywołane jest
to „kurczeniem” się termicznym rurociągu
i własnościami fizycznymi wody, która ma
największą gęstość przy 4°C. Przy napełnianiu
rurociągu wodą o temperaturze 10°C nastąpi
wzrost lub spadek ciśnienia, zależnie od pory
roku wykonywania próby. W VII ciśnienie
wzrośnie do 24 barów, w II wzrośnie do 15 barów, a na przełomie IV i V oraz X i XI spadnie
Rys. 2. Z mienność ciśnienia w rurociągu w wyniku wyrównania temperatury
wody, gruntu i rurociągu, zależnie od początkowej temperatury wody TPW
i temperatury gruntu w poszczególnych miesiącach roku
Rys. autorów
październik 2016
75
WODA
do 13 barów. Dla temperatury początkowej
wody napełniającej rurociąg 15°C ciśnienie
w szczelnym, napełnionym rurociągu wzrośnie
do 17 barów w VII i spadnie do 4 barów na
przełomie IV i V oraz X i XI. Nieznajomość
i nieuwzględnienie tego zjawiska, szczególnie
w długookresowych metodach badawczych,
może prowadzić do radykalnie błędnych wniosków z przebiegu próby szczelności.
Niepełne
odpowietrzenie rurociągu
Tempo i skuteczność odpowietrzania sieci hydrantowej uzależnione jest głównie od geometrii
sieci, wydajności źródła wody napełniającej
oraz rozmieszczenia armatury. Niepełne odpowietrzenie zakłóca wyniki próby szczelności.
Pozostawiona w rurociągu i sprężona podczas
napełniania poduszka powietrzna będzie maskować drobne wycieki, a w szczelnym rurociągu
spowoduje spadek ciśnienia wywołany absorpcją powietrza przez wodę. Brak świadomości
obecności i wpływu poduszki powietrznej na
przebieg próby ciśnieniowej skutkuje błędną
interpretacją wyników próby.
W nie w pełni odpowietrzonej sieci hydrantowej znajduje się przestrzeń wodna
oraz powietrzna pod ciśnieniem próbnym.
Woda, absorbując powietrze, wywołuje spadek ciśnienia w rurociągu, często mylnie
interpretowany jako nieszczelność rurociągu.
Zdolność absorpcji, a tym samym spadek
ciśnienia, zależy od początkowej zawartości
powietrza w wodzie, od ciśnienia w rurociągu, temperatury wody oraz pola powierzchni
styku powietrza i wody. Zgodnie z prawem
Henry’ego rozpuszczalność gazów w wodzie
rośnie wraz z obniżaniem się temperatury oraz
wzrostem ciśnienia. Na rys. 3 zaprezentowano
rozpuszczalność powietrza w zależności od
temperatury oraz ciśnienia w rurociągu.
Zakładając, że rurociąg został napełniony
wodą o temperaturze 10°C i ciśnieniu 4 bary
Rys. 3. Rozpuszczalność powietrza w wodzie
76
październik 2016
(punkt A na rys. 3), przy podnoszeniu ciśnienia
do 14 barów (punkt B na rys. 3) zdolność
absorpcji powietrza rośnie prawie trzykrotnie,
ze 115 do 350 dm3 na każdy metr sześcienny
wody. W hipotetycznej sieci hydrantowej,
wypełnionej 22 m3 wody, teoretycznie może
się więc rozpuścić do 7,7 m3 powietrza.
Oznacza to, że w szczelnym, lecz niecałkowicie
odpowietrzonym rurociągu po wytworzeniu
ciśnienia próbnego 14 barów będzie ono
cyklicznie spadać mimo cyklicznego uzupełniania zładu (rys. 4). Każdy kolejny spadek
ciśnienia będzie mniejszy od poprzedniego,
co powinno jednoznacznie wskazać przyczynę
osobom wykonującym próbę szczelności. Te
spadki ciśnienia w rurociągu nie są związane z nieszczelnościami czy ubytkami wody,
a doświadczony inżynier, obserwując rurociąg
i wykonując stosowne obliczenia, jest w stanie
określić przyczynę tego spadku.
Na rys. 4 przedstawiono rzeczywiste spadki
ciśnienia w szczelnej, lecz niecałkowicie odpowietrzonej podczas przygotowań do próby
szczelności sieci hydrantowej, spowodowane
absorpcją powietrza przez wodę. Sieć ta miała
parametry hipotetycznej sieci analizowanej
w tym artykule. W rurociągu „wypełnionym”
wodą o ciśnieniu 6,32 bara wytworzono ciśnienie próbne 14,5 bara, wtłaczając 66 dm3 wody.
Po 24 godzinach ciśnienie spadło do 12,75
bara. Do ponownego wytworzenia ciśnienia
próbnego potrzebne było wtłoczenie już tylko
5,2 dm3 wody. Po kolejnych 24 godzinach
ciśnienie spadło do 13 barów i wymagane
było wtłoczenie tylko 2,65 dm3 itd. Wyraźnie
widać, że z każdym kolejnym dopełnianiem ciśnienie w rurociągu spada coraz słabiej, maleje
również wymagana ilość wody dopełniającej.
Na wykresie zaznaczono również ciśnienie
w rurociągu po 2 godzinach od wytworzenia
ciśnienia próbnego.
Kolejną wskazówką, czy przyczyną spadku ciśnienia jest pozostawiona poduszka
powietrzna, jest porównanie rzeczywistych
i obliczeniowych ilości wody dopełniającej, koniecznej do ponownego wytworzenia ciśnienia
0h
24 h
48 h
72 h
Ciśnienie początkowe, bar
6,32
12,75
13,25
13,50
Ciśnienie końcowe, bar
14,50
14,00
14,00
14,00
Ilość wody wpompowana do sieci, dm3
66,0
5,2
2,7
1,3
Teoretyczna ilość wody niezbędna do zwiększenia
ciśnienia od początkowego do końcowego, dm3
9,0
1,4
1,1
0,8
Tabela 1. Analiza zmienności ciśnienia sieci hydrantowej w czasie
Ciśnienie początkowe, bar
Ciśnienie końcowe, bar
Ilość wody wpompowana do sieci, dm
3
Teoretyczna ilość wody niezbędna do zwiększenia
ciśnienia od początkowego do końcowego, dm3
0h
24 h
48 h
72 h
6,32
12,75
13,25
13,50
14,50
14,00
14,00
14,00
66,0
5,2
2,7
1,3
9
1,4
1,1
0,8
Ilość wody, która zastąpiła powietrze, dm3
57
3,8
1,6
0,5
Teoretyczna objętość powietrza przy p0 = 0 bar, dm3
877
674
361
153
Objętość powietrza przy ciśnieniu końcowym, dm3
55
43
23
10
Tabela 2. Oznaczenie ilości powietrza w rurociągu
Rys. autorów
Rys. 4. Z mienność ciśnienia w niecałkowicie odpowietrzonej sieci hydrantowej w czasie
próby szczelności
Rys. autorów
WODA
próbnego 14 barów. Przyjmując współczynnik
ściśliwości wody równy 5 ∙ 10–10 1/Pa [7],
można obliczyć teoretyczną ilość wody niezbędną do podniesienia ciśnienia w szczelnym
i odpowietrzonym rurociągu. Dla hipotetycznej
sieci hydrantowej wyznaczono wymaganą
ilość wody potrzebną do podniesienia ciśnienia
po jego spadku do wartości z rys. 4. Wyniki
zestawiono w tabeli 1.
Rozbieżność między teoretyczną ilością
wody niezbędną do zwiększenia ciśnienia
a faktyczną ilością wody, którą wpompowano do sieci, wynika z obecności powietrza
w rurociągu. Korzystając z równania stanu
gazu doskonałego Clapeyrona, można określić
ilość powietrza, która pozostała w rurociągu
po jego pierwszym wypełnieniu wodą bez
ciśnienia (p0 = 0 bar) oraz na poszczególnych
etapach próby. Wyniki obliczeń zestawiono
w tabeli 2.
Spadek ciśnienia wody w rurociągu jest
tu związany z wchłanianiem powietrza przez
wodę. Na podstawie zarejestrowanego
spadku ciśnienia obliczono, że w rurociągu
pod ciśnieniem atmosferycznym pozostała
poduszka powietrzna o objętości 877 dm3.
Ilość ta jest znacząco mniejsza od zdolności
absorpcji powietrza przez wodę w rurociągu
(7,7 m3). Tempo wchłaniania powietrza jest
więc jednostajne, a przy odpowiednio długim
czasie podnoszenia ciśnienia cała objętość
powietrza zostałaby wchłonięta, a ciśnienie
ustabilizowane.
Po pierwszych 24 godzinach próby pozorny
ubytek wody wyniósł 5,2 dm3. Zakładając
jednostajny spadek ciśnienia, w pierwszej godzinie próby z rurociągu ubywa 0,22, a w ciągu
dwóch pierwszych godzin próby 0,44 dm3.
Odnosząc te ubytki do wartości granicznych
odpowiednich metod 1- i 2-godzinnych prób
szczelności podanych w [6], należy stwierdzić,
że analizowana sieć referencyjna powinna
zostać odebrana jako szczelna.
Najczęściej próby szczelności są postrzegane przez pryzmat nazwy – jeśli w czasie
próby następuje spadek ciśnienia w rurociągu, to wynik próby jest uznawany za
negatywny. Stoi to w sprzeczności z wymaganiami wynikającymi z odpowiednich norm
i przepisów [1, 2, 3, 4, 5] oraz naturalnymi
procesami zachodzącymi w rurociągu. Każdy z przepisów dopuszcza ubytek wody,
a warunki wykonywania rurociągu, jego
przygotowania do próby i jej przeprowadzania
istotnie wpływają na parametry rejestrowane
w czasie próby.
Błędy przy interpretacji
prób ciśnieniowych
Literatura
Poprawna interpretacja wyników hydraulicznej
próby szczelności musi uwzględniać charakterystykę badanej sieci, warunki wykonywania
próby oraz specyfikę wybranej metody próby
szczelności. Należy określić czynniki mogące
i faktycznie wpływające na przebieg przygotowań do próby i samej próby szczelności
rurociągu. Wpływy te nie zawsze są wyraźnie
widoczne w zarejestrowanych danych pomiarowych, przenikają się i nakładają wzajemnie.
Znajomość prawa oraz właściwe określenie
i uwzględnienie zjawisk zachodzących w badanym rurociągu jest podstawą solidnej oceny
wyniku próby szczelności.
ZAKŁAD WODOCIĄGÓW I KANALIZACJI
Instytutu Inżynierii Wody i Ścieków
Politechniki Śląskiej
w Gliwicach
1. PN-B-10725 Wodociągi. Przewody zewnętrzne. Wymagania i badania.
2. PN-EN 805 Zaopatrzenie w wodę. Wymagania dotyczące
systemów zewnętrznych i ich części składowych.
3. NFPA 14 Standard for the installation of standpipe and
hose systems, NFPA an international codes and standards
organization, Quincy 2013.
4. NFPA 24 Standard for installation of private fire services
mains and their appurtenances, NFPA an international
codes and standards organization, Quincy 2013.
5. FM Global Property loss prevention data sheets. Installation
and maintenance of private fire service mains and their
appurtenances, Factory Mutual Insurance Company,
2000.
6. Jadwiszczak P., Sidorczyk M., Próby ciśnieniowe sieci
hydrantowych w świetle krajowych i zagranicznych
przepisów, „Rynek Instalacyjny” nr 7-8/2016.
7. Jeżowiecka-Kabsch K., Szewczyk H., Mechanika płynów,
Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław
2001.
Celem sympozjum jest prezentacja i ocena
krajowych oraz zagranicznych osiągnięć
i doświadczeń w technice basenowej ze
szczególnym uwzględnieniem następujących
zagadnień:
rozporządzeń
uprzejmie zaprasza do wzięcia udziału
w XI Sympozjum Naukowo-Technicznym nt.:
INSTALACJE BASENOWE
projektowanie, wykonawstwo, eksploatacja, finansowanie
które odbędzie się
w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej 15–17 marca 2017 r.
i norm dotyczących technologii basenowych i warunków sanitarnych,
rozwiązań
funkcjonalnych i budowlanych
basenów oraz kąpielisk,
instalacji
do uzdatniania wody basenowej,
instalacji
wod-kan i c.o. w obiektach basenowych,
rozwiązań
urządzeń do ogrzewania wody
basenowej,
wentylacji
i klimatyzacji obiektów base-
nowych,
planowania i finansowania inwestycji spor-
promocja
towych (basenowych),
Kontakt:
Politechnika Śląska,
Instytut Inżynierii Wody i Ścieków
tel./faks 32 237 21 73, e-mail: [email protected] i [email protected]
Rejestracja ON-LINE na stronie: www.polsl.pl/Wydzialy/RIE/Strony/konferencje.aspx
możliwości
pozyskiwania środków dla
współfinansowania inwestycji rekreacyjno-sportowych,
oceny
kosztów eksploatacji obiektów
basenowych.
październik 2016
77
INFORMATOR
SZKOLENIA
Skorzystaj ze szkoleń
Beretta tel. 56 657 16 00, faks 56 657 16 57, e-mail: [email protected]
Szkolenia dla instalatorów, serwisantów – Toruń, w terenie do uzgodnienia
Centralny Ośrodek Chłodnictwa tel. 12 637 09 33 w. 105, 212, [email protected], www.coch.pl
F-gazy urządzenia stacjonarne
Klimatyzacja samochodowa Certyfikacja kompetencji B
Budowa, obsługa i eksploatacja klimatyzatorów typu split
Kurs początkowy i uzupełniający dla ubiegających się o świadectwo
kwalifikacji w zakresie postępowania z substancjami kontrolowanymi
Agregaty wody lodowej
Układy termodynamiczne w pompach ciepła w teorii i praktyce
Clima Komfort tel. 507 017 354, e-mail: [email protected]
Szkolenia dla instalatorów instalacji grzewczych z pompami ciepła
z bezpośrednim odparowaniem oraz z pompami typu powietrze/woda,
solanka/woda i woda/woda. Terminy do uzgodnienia
Comap Polska tel. 22 679 00 25, e-mail: [email protected],
www.comap.pl
Szkolenia dla instalatorów i projektantów w zakresie instalacji ogrzewania
podłogowego BIOfloor oraz instalacji dystrybucji wody sanitarnej i grzewczej
SKINsystem – na terenie całego kraju
Danfoss Poland – Ciepłownictwo tel. 58 51 29 134
Danfoss Poland – Ogrzewnictwo i Wentylacja tel. 22 755 06 01
Szkolenia i warsztaty techniczne dla instalatorów i projektantów – na terenie
całego kraju
De Dietrich www.dedietrich.pl
Szkolenia dla instalatorów we Wrocławiu:
T1A „Urządzenia grzewcze o mocy do 50 kW” – kotły De Dietrich małych
mocy w technice domowej: kotły atmosferyczne DTG, kotły naścienne gazowe
MS ZENA, kotły gazowe kondensacyjne AGC, EGC, MCR II, MCA, kotły olejowe
GT 120, technika solarna
T1B „Kotły żeliwne średnich i dużych mocy” – atmosferyczne DTG 230/330,
olejowo-gazowe GT 220 do GT 530, palniki nadmuchowe olejowe/gazowe,
automatyka i kaskady kotłów
T2A „Kotły kondensacyjne” – kotły MCR II, MCA z Diematic i-System,
GTU C 120, AGC, EGC, MCA PRO 45-115, C 230, C310/610
T4A „Pompy ciepła” – pompy ciepła PAC
Możliwość odbycia dodatkowego szkolenia przy hurtowniach partnerskich
w ramach trasy mobilnego laboratorium De Dietrich z zakresu:
typoszereg gazowych kotłów kondensacyjnych MCR i Ecodens (warunkiem
uczestnictwa jest wcześniejsze odbycie szkolenia T2A w siedzibie firmy
De Dietrich we Wrocławiu)
pompy ciepła ROE ll i ROE+ – montaż i uruchamianie (warunkiem
uczestnictwa jest wcześniejsze odbycie szkoleń T1A lub T2A w siedzibie firmy)
zestawy Dietrisol PRO i Dietrisol Light (warunkiem uczestnictwa
jest wcześniejsze odbycie szkolenia T1A w siedzibie firmy)
Dolnośląska Agencja Energii i Środowiska tel. 71 326 13 43, e-mail: [email protected]
Szkolenia z wykorzystania termowizji w diagnostyce budowlanej: ocena
energetyczna budynku, ocena stanu technicznego przegród budowlanych,
samodzielne wykonanie ekspertyz budowlanych. Szkolenia z wykorzystania
termowizji w diagnostyce energetycznej: ocena stanu technicznego urządzeń
i sieci energetycznych, samodzielne wykonanie ekspertyz termowizyjnych.
Szkolenia obejmują praktyczne ćwiczenia z użyciem kamer termowizyjnych
i obsługą specjalistycznych programów do interpretacji zdjęć
Dwudniowe szkolenia ze sporządzania świadectw charakterystyki
energetycznej oraz audytów
Flowair tel. 58 669 82 20, faks 58 627 57 21, e-mail: [email protected],
www.flowair.com
Szkolenia dla projektantów i instalatorów z zakresu ogrzewania
nadmuchowego: nagrzewnic wodnych (LEO), nagrzewnic gazowych (ROBUR),
kurtyno-nagrzewnic i kurtyn powietrznych (ELiS)
Fujitsu Szkolenie dla instalatorów, projektantów, studentów: systemy klimatyzacji
ze zmiennym przepływem VRF AIRSTAGE – Warszawa, tel. 22 517 36 00;
Gdańsk, tel. 58 768 03 33; Wrocław, tel. 71 785 49 67; Kraków,
tel. 12 341 47 07; Rzeszów, tel. 17 854 73 10; Lublin, tel. 609 690 998;
Katowice, tel. 32 209 49 26; Łódź, tel. 42 685 52 94; Poznań,
tel. 61 852 54 90; Białystok, tel. 605 886 475; Bydgoszcz, tel. 607 800 395
Glen Dimplex Polska e-mail: [email protected]
Cykliczne szkolenia dla projektantów i wykonawców instalacji grzewczych
z pompami ciepła typu powietrze/woda, solanka/woda oraz woda/woda
o mocach 1,87–125,8 kW. Przekazywane informacje są też przydatne
handlowcom chcącym poszerzyć swoją wiedzę z zakresu oferowanych
produktów. Miejsce szkolenia – Poznań. Terminy oraz formularz zgłoszeniowy
na www.dimplex.pl
Grundfos www.grundfos.pl
Całoroczne szkolenia online:
Grundfos Professional/Grundfos Ecademy dla instalatorów, projektantów
– ponad 10 modułów szkoleniowych, m.in. o pompach Grundfos ALPHA2,
MAGNA, SOLOLIFT2, dyrektywie EuP, regulacji AUTOADAPT oraz nowych
pompach cyrkulacyjnych COMFORT PM i in.
Thinking Buildings Universe/Grundfos CBS e-learning dla projektantów
– aplikacje w Budownictwie Użyteczności Publicznej: m.in. Koszty Cyklu Życia
(LCC), obiegi mieszające, klimatyzacja, dezynfekcja wody, ścieki i wiele innych
Hewalex tel. 32 214 17 10 wew. 376, infolinia 801 000 810,
Cykl szkoleń technicznych z zakresu instalacji kolektorów słonecznych i pomp
ciepła – co drugi piątek w siedzibie firmy (Czechowice-Dziedzice)
78
październik 2016
KAN sekretariat: tel. 85 74 99 200, faks 85 74 99 201
Szkolenia dla projektantów – Białystok, Gdynia, Poznań, Tychy, Warszawa
– w każdej lokalizacji raz w miesiącu
Szkolenia dla wykonawców – Białystok, Gdynia, Poznań, Tychy, Warszawa
– w każdej lokalizacji raz w miesiącu
Szczegóły i terminy na www.kan.com.pl
Kessel tel. 71 774 67 60, e-mail: [email protected]
Szkolenia dla instalatorów z zakresu urządzeń przeciwzalewowych
– typy urządzeń, czynniki doboru, zasada działania, prawidłowy montaż,
konserwacja. Pytania i zgłoszenia – drogą telefoniczną lub mailową
Kisan tel. 22 701 71 30, 22 701 71 34
Warsztaty komputerowe dla projektantów: Instal-op – program
wspomagający projektowanie instalacji ogrzewania podłogowego
oraz Instal-san – wspomagający instalacje c.w. i z.w.
Klimosz tel. 32 475 21 77 w. 11 – Żory,
61 436 24 74 – Września k. Poznania, www.klimosz.pl
Szkolenie praktyczne z zakresu kotłów na węgiel, drewno, pelety i ziarno
– pierwszy i ostatni czwartek roboczy miesiąca w Żorach i raz w miesiącu
we Wrześni
Lindab www.szkolenia-lindab.pl
16–17 listopada 2016 – Warsztaty CADVent,
www.szkolenia-lindab.pl/warsztaty-cadvent.html
24 listopada 2016 – Akademia Wentylacji Lindab
www.szkolenia-lindab.pl/akademia-wentylacji-lindab.html
I kwartał 2017 – Praktyczny montaż central wentylacyjnych
www.szkolenia-lindab.pl/praktyczny-montaz-central-wentylacyjnych.html
Makroterm tel. 12 37 93 781, 603 979 292,
inż. Dominik Litwiński, e-mail: [email protected]
Cykl szkoleń dla instalatorów, handlowców, serwisantów i projektantów
z zakresu Zintegrowanego Oprogramowania: Turbokominki z płaszczem
wodnym; kolektory słoneczne Turbosolar; Integratory; projektowanie systemów
ZO w domach jednorodzinnych
Warsztaty dla instalatorów: podłączanie Integratora
Terminy do uzgodnienia
Nibco tel. 42 677 56 00
Szkolenie z zakresu instalacji sanitarnych PVC-C/PVC-U NIBCO
dla instalatorów, projektantów i inwestorów
Nibe-Biawar www.biawar.com.pl
Szkolenia z zakresu pomp ciepła i systemów solarnych, obejmujące
m.in. budowę i zasadę działania pomp ciepła i systemów solarnych, zasady
doboru poszczególnych urządzeń, praktyczne wskazówki i przykładowe
problemy
Cena egzemplarza RI
w prenumeracie
Prandelli Polska tel. 58 762 84 60, 604 29 25 50,
Szkolenia cykliczne dla projektantów i instalatorów w siedzibie firmy:
Podstawowe zasady projektowania i wykonawstwa w systemach instalacji
sanitarnych firmy Prandelli; Gdańsk – pierwszy wtorek m-ca,
w terenie – do uzgodnienia
niższa o
Sanha Polska tel. 76 857 32 02
Szkolenia dla instalatorów i projektantów na terenie całego kraju – techniki
połączeń zaciskowych z miedzi, stali i tworzyw sztucznych; dobór i montaż
ściennych paneli grzewczych
Sanit tel. 32 332 67 43
Szkolenie dot. zgrzewaczy rur PP i PE do wody i gazu, dające uprawnienia
IGNiG-u oraz certyfikat na zgrzewanie systemu ELGEF+ firmy GEORG
FISCHER
Termet tel. 74 854 70 50, 74 854 04 46
www.termet.com.pl
Szkolenia dla serwisantów, instalatorów, projektantów, handlowców
w zakresie oferty produkcyjnej Termet w ośrodkach szkoleniowych
w: Poznaniu, Wrocławiu, Gdańsku, Bielsku-Białej, Aleksandrowie Łódzkim,
Kielcach, Rzeszowie, Orońsku, Pile, Olsztynie, Białymstoku
i Świebodzicach
Uponor Polska tel. 801 000 425, 22 266 82 00
Szkolenia dla instalatorów w zakresie montażu systemów do zimnej i ciepłej
wody, c.o. i ogrzewania/chłodzenia płaszczyznowego firmy Uponor
Szkolenia dla projektantów z wykorzystaniem programów Instalsoft
lub Audytor, w zakresie montażu systemów do zimnej i ciepłej wody,
c.o. i ogrzewania/chłodzenia płaszczyznowego firmy Uponor
Viessmann tel. 71 360 71 00, www.viessmann.pl,
Dla projektantów – aspekty projektowania nowoczesnych
systemów grzewczych z zastosowaniem kotłów kondensacyjnych
i niskotemperaturowych, kolektorów słonecznych i pomp ciepła
Dla instalatorów – montaż, uruchomienie, serwis pomp ciepła, kolektorów
słonecznych, kotłów wiszących oraz stojących małej i średniej mocy
2-letnia Szkoła Policealna Nowoczesnych Technik Grzewczych Akademii
Viessmann
Wavin Metalplast-Buk www.wavin.pl,
e-mail: [email protected], bezpłatna infolinia: 800 161 555
Szkolenia online dla firm:
Materiały elastyczne a materiały sztywne w systemach kanalizacji
grawitacyjnej na podstawie porównania systemu z PVC-U z systemem
z kamionki
Zehnder tel. 605 885 886
Sławomir Duda (koordynator serwisu), e-mail: [email protected]
Szkolenia dla wykonawców/serwisantów: COMFOBOX, CSY
21%
od ceny detalicznej
„ R y n k u I n s t a l a c y j n e g o”
typu powietrze-woda, termodynamicznych ogrzewaczy wody z wbudowaną
pompą ciepła i kolektorów słonecznych
Itron Polska (dawniej Actaris)
tel. 12 257 10 28 w. 143, e-mail: [email protected]
Szkolenia dla projektantów – nowoczesne systemy opomiarowania wody
i energii cieplnej
P R E N U M E R ATA
Bezpłatne szkolenie z odnawialnych źródeł energii dotyczące: pomp ciepła
promocja
Atlantic tel. 22 487 50 76, Sławomir Rostkowski (Dział Techniczny)
 przyprenumeracierocznej(10numerów) i półrocznej (5 numerów) koszty
wysyłki pokrywa wydawnictwo
 do studentów skierowana jest specjalna
oferta edukacyjna (wymagana jest
kserokopia aktualnej legitymacji
studenckiej)
 prenumeratę można zamówić od
dowolnego numeru
Cena prenumeraty:
– próbna (kolejne 3 numery):
–
–
–
–
bezpłatna
edukacyjna:
półroczna:
roczna:
dwuletnia:
90
90
130
240
zł
zł
zł
zł
Zamówienia można składać:
– telefonicznie: 22 810 21 24 lub 22 512 60 82
– faksem: 22 810 27 42
– e-mailem: [email protected]
lub [email protected]
– przez internet: www.rynekinstalacyjny.pl
lub ksiegarniatechniczna.com.pl
INFORMATOR
KATALOG FIRM
ADAM Sp. z o.o.
Systemy Mocowań i Izolacji Dźwiękowych
84-230 Rumia, ul. Morska 9A
tel. 58 771 38 88, faks 671 38 35
e-mail: [email protected], www.adam.com.pl
...sprawdzone w każdym detalu
stożkowo-membranowy
zwrotny zawór
antyskażeniowy
EWE
MegaCAD – CAD-Projekt
05-822 Milanówek, ul. Staszica 2B
tel. 22 465 59 29, 601 206 403
www.megacad.pl
Przedsiębiorstwo MPJ
Marek Jastrzębski
20-232 Lublin, ul. Jana Kasprowicza 15
tel. 81 472 22 22, faks 81 472 20 00
e-mail: [email protected], www.mpj.pl
ROCKWOOL Sp. z o.o.
66-131 Cigacice, ul. Kwiatowa 14
infolinia: 801 660 036, 601 660 033
www.rockwool.pl
oferuje:
bezwłazowe studzienki
wodomierzowe dla wodomierzy
od Qn 2,5 do Qn 6
zestawy wodomierzowe od 1/2"
do 2" i ich elementy
zawory kulowe oraz skośne
grzybkowe od 1/2" do 2"
zawory antyskażeniowe typu EA
i EB od 3/4" do 2" (połączenia
gwintowe) oraz od DN 50
do DN 200 (połączenia kołnierzowe)
stojaki hydrantowe i ich elementy
hydranty i zawory ogrodowe
nawiertki do rur wszelkich typów
przejścia przez mury
EWE Armatura Polska Sp. z o.o.
reklama
ul. Partynicka 15
53-031 Wrocław
Tel. 71 361 03 43, 71 361 03 49
Faks 71 361 03 52, 71 361 03 74
www.ewe-armaturen.pl
steinbacher izoterm sp. z o.o.
05-152 Czosnów, ul. Gdańska 14, Cząstków Mazowiecki
tel. +48 (22) 785 06 90, fax +48 (22) 785 06 89
www.steinbacher.pl, [email protected]
steinonorm® 300
otuliny z miękkiej pianki poliuretanowej
Zastosowanie: izolacja stalowych i miedzianych rurociągów
centralnego ogrzewania, ciepłej i zimnej wody w budynkach
mieszkalnych, administracyjnych i przemysłowych
steinwool®
otulina izolacyjna z wełny mineralnej
Zastosowanie: izolacja termiczna rurociągów centralnego
ogrzewania, ciepłej i zimnej wody, przewodów klimatyzacyjnych,
wentylacyjnych oraz solarnych, w budynkach mieszkalnych,
administracyjnych i przemysłowych
steinonorm® 700
otulina z twardej pianki poliuretanowej
Zastosowanie: izolacja rurociągów i urządzeń ciepłowniczych
usytuowanych w budynkach, piwnicach, kanałach (np. węzły
ciepłownicze, kotłownie, ciepłownie itp.) oraz izolacja rurociągów
i urządzeń w sieciach napowietrznych
steinothan® 107
płyty termoizolacyjne z twardego poliuretanu
Zastosowanie: dachy płaskie i spadziste, fasady, ogrzewanie
podłogowe
steinodur® PSN
płyty termoizolacyjno-drenażowe
Zastosowanie: fundamenty, ściany piwnic, cokoły, dachy płaskie
odwrócone, tarasy, parkingi, podłogi, fasady
steinodur® UKD
płyty termoizolacyjne z polistyrenu
Zastosowanie: dachy płaskie odwrócone, dachy zielone, tarasy,
patio, parkingi, podłogi, ściany piwnic
październik 2016
79
79
INFORMATOR
GDZIE NAS ZNALEŹĆ
Gdzie
nas znaleźć
Wpisz RYNEK INSTALACYJNY na:
www.e-kiosk.pl, www.publio.pl,
www.nexto.pl, www.egazety.pl
Pobierz aplikację GRUPA MEDIUM na Android i iOS
Salony sprzedaży prasy
EKO-INSTAL
Bydgoszcz, ul. Fabryczna 15B
tel. 52 365 03 70, -37, 327 03 77
FAMEL
Kępno, ul. Świerczewskiego 41
tel. 62 782 85 95
Kluczbork, ul. Gazowa 2
tel. 77 425 01 00
Namysłów, ul. Reymonta 72
tel. 77 410 48 30
Olesno, ul. Kluczborkska 9a
tel. 34 359 78 51
Oława, ul. 3 Maja 20/22
tel. 71 313 98 79
Wieluń, ul. Ciepłownicza 23
tel. 43 843 91 20
HEATING-INSTGAZ
Rzeszów, ul. Przemysłowa 13
tel. 17 854 70 10
MIEDZIK
Szczecin, ul. Mieszka I 80
tel. 91 482 65 66
PAMAR
Bielsko-Biała, ul. Żywiecka 19
tel. 33 810 05 88, -89
Dystrybutorzy
AES
Jasło, ul. Kopernika 18
tel. 13 446 35 00
ASPOL-FV
Łódź, ul. Helska 39/45
tel. 42 650 09 82
BARTOSZ Sp.j.
Białystok, ul. Sejneńska 7
tel. 85 745 57 12
BARTOSZ Sp.j. Filia Kielce
Kielce, ul. Ściegiennego 35A
tel. 41 361 31 74
BAUSERVICE
Warszawa, ul. Berensona 29P
tel. 22 424 90 90
Warszawa, ul. Albatrosów 10
tel. 22 644 84 21
Szczecin, ul. Pomorska 141/143
tel. 91 469 05 93
BOSAN
Warszawa, ul. Płowiecka 103
tel. 22 812 70 72
CENTROSAN Centrum Techniki Grzewczej
Piaseczno, ul. Julianowska 24
tel. 22 737 08 35
faks 22 737 08 28
FEMAX
Gdańsk – Kiełpinek, ul. Szczęśliwa 25
tel. 58 326 29 00
[email protected]
Osielsko k. Bydgoszczy, ul. Szosa Gdańska 1
tel. 52 381 39 50
[email protected]
GRUPA INSTAL-KONSORCJUM
ANGUS
Warszawa, ul. Pożaryskiego 27a
tel. 22 613 38 60, 812 41 45
B&B
Wrocław, ul. Ołtaszyńska 112
tel. 71 792 77 75, faks 71 792 77 76
80
październik 2016
POL-PLUS
Zielona Góra, ul. Objazdowa 6
tel. 68 453 55 55
PROMOGAZ-KPIS
Kraków, ul. Mierzeja Wiślana 7
tel. 12 653 03 45, 653 15 02
SANET
Gdynia, ul. Opata Hackiego 12
tel. 58 623 41 05, 623 10 96
TERMECO
Lublin, ul. Długa 5
tel. 81 744 22 23
WILGA
Częstochowa, ul. Jagiellońska 59/65
tel. 34 370 90 40, -41
GRUPA SBS
www.grupa-sbs.pl
AND-BUD
Tarnobrzeg, ul. Kopernika 32
tel. 15 823 01 48
APIS Andrzej Bujalski, www.apis.biz.pl
Garwolin, ul. Targowa 2
tel. 25 782 27 00
Łosice, ul. 11 Listopada 6
tel. 83 359 06 67
Łuków, Aleje Kościuszki 17
tel. 25 798 29 48
Siedlce, ul. Torowa 15a
tel. 25 632 71 02
AQUA
Gorzów Wlkp., ul. Szenwalda 26
tel. 95 720 67 20
Gorzów Wlkp., ul. Młyńska 13
tel. 95 728 17 20
Legnica, ul. Działkowa 4
tel. 76 822 94 20
Wałcz, ul. Budowlanych 10b
tel. 67 387 01 00
Wrocław, pl. Wróblewskiego 3 A
tel. 71 341 94 67
Zielona Góra, ul. M.C. Skłodowskiej 25
tel. 68 324 08 98
ARMET
Chorzów, ul. ks. Wł. Opolskiego 11
tel. 32 241 12 39
Katowice, ul. Opolska 23-25
tel. 32 205 01 84
BEHRENDT
www.behrendt.com.pl
Brodnica, ul. Batalionów Chłopskich 24
tel. 56 697 25 06
Nowe Miasto Lubawskie, ul. Grunwaldzka 56e
tel. 56 472 59 02
Rypin, ul. Mławska 46f
tel. 54 280 72 68
[email protected]
BORKOWSKI
Swarzędz, ul. Zapłocie 4
tel. 61 818 17 24, 818 17 25
BUD-INSTAL CHEM-PK
Opoczno, ul. Partyzantów 6
tel. 44 755 28 25
BUDEX
Wieluń, ul. Warszawska 22
tel. 43 843 11 60
CUPRUM-BIS
Toruń, ul. Lubicka 32
tel. 56 658 60 73
ELTECH
Częstochowa, ul. Kalwia 13/15
tel. 34 366 84 00
FILA
Gdańsk, ul. Jaśkowa Dolina 43
tel. 58 520 22 06
GRAMBET
Poznań – Skórzewo, ul. Poznańska 78
tel. 61 814 37 70
GROSS
Kielce, ul. Zagnańska 145
tel. 41 340 58 10, -15
HYDRASKŁAD
Koło, ul. Sienkiewicza 30
tel. 63 261 00 29
Łask, ul. 9 Maja 90
tel. 43 675 53 11
Pabianice, ul. Lutomierska 42
tel. 42 215 71 60
Sieradz, ul. POW 23
tel. 43 822 49 27
Turek, ul. Wyszyńskiego 2A
tel. 63 214 12 12
Warta, Proboszczowice
tel. 43 829 47 51
Zduńska Wola
ul. Getta Żydowskiego 24c
tel. 43 825 57 33
HYDRO-SAN
Kwidzyń, ul. Wąbrzeska 2
tel. 55 279 42 26
INSTALATOR
Ełk, ul. T. Kościuszki 24
tel. 87 610 59 30
Łomża, ul. Zjazd 2
tel. 82 216 56 47
Ostrołęka, ul. Boh. Westerplatte 8
tel. 29 760 67 37, 760 67 38
INSTALBUD
Piotrków Trybunalski, ul. Sulejowska 48
tel. 44 646 46 48
MESAN
Wejherowo, ul. Gdańska 13G
tel. 58 677 08 28, 677 90 90
METALEX
Włocławek, Planty 38a
tel. 54 235 17 93
MIEDŹ
Łódź, ul. Pogonowskiego 5/7
tel. 42 632 24 53
Pabianice, ul. Tkacka 23b
tel. 42 215 76 23
INFORMATOR
GDZIE NAS ZNALEŹĆ
NOWBUD
Radomsko, ul. Młodzowska 4
tel. 44 682 22 17
HYDRO-INSTAL
Gniew, ul. Krasickiego 8
tel. 58 535 38 16
PUH CIJARSKI, KRAJEWSKI, RĄCZKOWSKI
Płock, ul. Kazimierza Wielkiego 35a
tel. 24 268 81 82
PRZEDSIĘBIORSTWO HANDLU OPAŁEM
I ARTYKUŁAMI INSTALACYJNYMI
Rzeszów, ul. Reja 10
tel. 17 853 28 74
RADIATOR
Wałbrzych, ul. Wysockiego 20a
tel. 74 842 36 04
REMBOR
Tomaszów Mazowiecki, ul. Zawadzka 144
tel. 44 734 00 61 do -65
ROMEX
Płońsk, ul. Młodzieżowa 28
tel. 23 662 87 25
RPW SANNY
Radom, ul. Limanowskiego 95e
tel. 48 360 87 96
SANITER
Płock, ul. Dworcowa 42
tel. 24 367 49 56
Warszawa, ul. Kłobucka 8 paw. 120
tel. 22 607 99 51
SAN-TERM
Łódź, ul. Warecka 10
tel. 42 611 07 81
SANTERM
Lublin, ul. Droga Męczenników Majdanka 74
tel. 81 743 89 11
SAUNOPOL
Łódź, ul. Inflacka 37
tel. 42 616 06 56
SAWO
Zielona Góra, ul. Osadnicza 24
tel. 68 320 46 16
Kielce, ul. Batalionów Chłopskich 82
tel. 41 368 37 11
ZBI WACHELKA INERGIS
Częstochowa, ul. Kisielewskiego 18/28B
tel. 34 366 91 18
ISKO
Jastrzębie-Zdrój, ul. Świerczewskiego 82
tel. 32 473 82 40
Konin, ul. Kleczewska 41
tel. 63 245 70 10
Koszalin, ul. Lniana 9B
tel. 94 341 86 20-21
Kraków, ul. Centralna
tel. 12 410 12 00
Kraków, ul. Zawiła 56
tel. 12 262 53 54
Legnica, ul. Poznańska 12
tel. 76 852 57 56, 58
Leszno, ul. Okrzei 2
tel. 655 252 912
MAKROTERM
Zakopane, ul. Sienkiewicza 22
tel. 18 20 20 740
Lublin, ul. Olszewskiego 11
tel. 81 710 40 80
PRANDELLI POLSKA
Gdańsk, ul. Budowlanych 40
tel. 58 762 84 50
Łódź, ul. Duńska 3/5
tel. 42 613 23 60
RESPOL EXPORT-IMPORT
Czeladź, ul. Wiejska 44
tel. 32 265 95 34
Warszawa, ul. Burakowska 15
tel. 22 531 58 58
Michałowice-Reguły
Al. Jerozolimskie 333
tel. 22 738 73 00
Wrocław, ul. Krakowska 13
tel. 71 343 52 34
www.respol.pl
Nowy Sącz, ul. Magazynowa 1
tel. 668 355 763
Nowy Targ, ul. Krakowska 21A
tel. 12 262 53 54
Olsztyn, ul. Cementowa 3
tel. 89 539 15 38
Opole, ul. Cygana 1
tel. 77 423 21 40
TADMAR – sieć hurtowni
Centrala: Poznań, ul. Głogowska 218
®
tel. 61 827 24 00
faks 61 827 24 10
[email protected]
TADMAR
Ostrowiec Św., ul. Kilińskiego 59
tel. 41 265 50 10
Piła, ul. Jana Styki 8
tel. 67 352 67 01–09
Piotrków, ul. 1-go Maja 21
tel. 44 645 26 70
Bełchatów, ul. Czyżewskiego 52K
tel. 44 633 81 40–42
Płock, ul. Targowa 20A
tel. 24 367 10 87
Będzin, ul. Kościuszki 46–50
tel. 32 294 41 41
Poznań, ul. Lutycka 11
tel. 61 849 68 04
Białystok, ul. Przędzalniana 60
tel. 85 664 32 48-49
Poznań Torowa, ul. Torowa 2/4
tel. 61 873 32 13
Bielsko-Biała, ul. Piekarska 74
tel. 33 818 15 21
Puławy, ul. Lubelska 55
tel. 81 889 05 80
Bydgoszcz, ul. Bronikowskiego 27/35
tel. 52 581 22 60
Radom, ul. Słowackiego 100
tel. 48 344 30 65
Częstochowa, ul. Bór 159/163
tel. 34 365 91 07
Rybnik, ul. Podmiejska 95
tel. 32 422 62 52
Elbląg, ul. Kazimierzowo 3A
tel. 55 237 61 40
Rzeszów, ul. Instalatorów 3
tel. 17 863 24 13
Ełk, ul. Suwalska 84
tel. 87 621 84 84
Sieradz, ul. Organizacji Katyń 11
43 826 78 00
Gdańsk, ul. Marynarki Polskiej 71
tel. 58 342 13 22
Stargard Szczeciński, ul. Limanowskiego 32
tel. 91 469 90 63
Gdynia, ul. Hutnicza 18
tel. 58 667 37 30
Szczecin, ul. Pomorska 61-65
tel. 91 469 90 63
THERMEX
Łódź, ul. Wólczańska 238/248 lok. 81
tel. 42 684 78 37
Gliwice, ul. Tarnogórska 215
tel. 32 339 30 70
Tarnobrzeg, ul. Skłodowskiej 2
tel. 15 822 97 80
THERMO-STAN
Głowno, ul. Bielawska 17
tel. 42 719 15 26, faks 42 719 05 15
[email protected], www.thermostan.pl
Łowicz, ul. Napoleońska 12, tel. 46 837 83 93
Gniezno, ul. Orcholska 42
tel. 61 424 87 01 lub 03
Tarnów, ul. Tuchowska 23
tel. 14 626 83 23, 24
Gorzów, ul. Podmiejska 24
tel. 95 725 60 02
Toruń, ul. Mazowiecka 52-68
tel. 56 611 63 43-45
Grudziądz, ul. Jeziorna 4
tel. 56 461 03 38
Tychy, ul. Przemysłowa 55
tel. 728 427 640
Jelenia Góra, ul. Wolności 127
tel. 75 752 12 36
Wałbrzych, ul. Topolowa 23a
tel. 74 842 24 29
Kalisz, ul. Wrocławska 192/204
tel. 62 736 41 49
Warszawa, ul. Działkowa 121B
tel. 22 868 81 28-30
Katowice, ul. Leopolda 31
tel. 609 804 599
Włocławek, ul. Płocka 26
tel. 54 412 35 20
SYSTEMY GRZEWCZE – AUGUSTOWSKI
Kutno, ul. Słowackiego 7
tel. 24 355 44 19
Łęczyca, ul. Ozorkowska 27, tel. 24 721 55 75
TERMER – MCM
Bełchatów, ul. Cegielniana 76
tel. 44 635 08 71
TERMET
Zduńska Wola, ul. Sieradzka 61
tel. 43 823 64 31
TERMOPOL 2
Kraków, ul. Wodna 23
tel. 12 265 06 35
TERWO
Łódź, ul. Pogonowskiego 69
tel. 42 636 66 02
THERM-INSTAL
Łódź, al. Piłsudskiego 143
tel. 42 677 39 60
Łódź, ul. Kopcińskiego 41
tel. 42 677 39 00
TIBEX
Łódź, ul. Inflancka 29
tel. 42 640 61 22
GRUPA TG
CENTRUM
Węgorzewo, ul. Warmińska 16
tel. 87 427 22 53
październik 2016
81
81
INFORMATOR
INDEKS FIRM
Wrocław, ul. Długosza 41/47
tel. 71 326 72 20-22
Wrocław, ul. Karmelkowa 29
tel. 71 346 37 07
Zamość, ul. Namysłowskiego 2
tel. 84 627 16 14
firm
Zawiercie, ul. Władysława Żyły 16
tel. 32 671 03 10
ADAM �� 79
Zielona Góra, ul. Zimna 1
tel. 68 324 18 28
ALFA LAVAL �� 43
TG INSTALACJE
TG Instalacje – Centrala Sp. z o.o.
62-070 Dąbrowa k. Poznania, ul. Bukowska 49
tel. 61 843 65 64, faks 61 845 68 17
[email protected]
Bydgoszcz, ul. Bronikowskiego 31
tel. 52 325 58 58, faks 52 325 58 50
[email protected]
Dąbrowa k. Poznania, ul. Bukowska 49
tel. 61 845 68 03, faks 61 845 68 00
Katowice, ul. Porcelanowa 68
tel./faks 32 730 32 10
[email protected]
Łódź, ul. Brukowa 14 bud. F
tel./faks 42 659 96 76, [email protected]
Piaseczno, ul. Puławska 34 bud. 28
tel./faks 22 644 91 37, [email protected]
Siedlce, ul. Karowa 18
tel. 25 633 95 85, faks 25 640 71 65
[email protected]
Warszawa, ul. Białołęcka 233 A
tel. kom. 600 207 551, [email protected]
Wrocław, ul. Fabryczna 14 hala nr 5
tel. 71 339 00 20, tel./faks 71 339 00 24
[email protected]
Zielona Góra, ul. Lisia 10 B
tel. 68 325 70 66, faks 68 329 96 06
[email protected]
Księgarnie
FERT Księgarnia Budowlana
Kraków, ul. Kazimierza Wielkiego 54a
GEPRO Księgarnia Techniczna
Lublin, ul. Narutowicza 18
Główna Księgarnia Techniczna
Warszawa, ul. Świętokrzyska 14
tel. 22 626 63 38
Księgarnia Budowlana ZAMPEX
Kraków, ul. Długa 52
Księgarnia INFO-PANDA
Bydgoszcz, ul. Śniadeckich 50
AES �� 80
AND-BUD �� 80
ANGUS �� 80
APATOR POWOGAZ �� 67
APIS �� 80
AQUA �� 80
ARMACELL �� 9, 16, 34
ARMET �� 80
PRANDELLI �� 78, 81
FILA �� 80
PRO-VENT �� 61
FLÄKT BOVENT �� 78, 84
PROMOGAZ-KPIS �� 80
FLÄKT WOODS �� 78, 84
PRZEDSIĘBIORSTWO HANDLU
OPAŁEM I ARTYKUŁAMI
INSTALACYJNYMI �� 81
FLOWAIR �� 3, 57, 78
FORD �� 13
FRICO �� 7
FUJITSU �� 78
GEBERIT �� 14
GEPRO �� 82
GLEN DIMPLEX �� 78
GRAMBET �� 80
GROSS �� 80
RADIATOR �� 81
REMBOR �� 81
RESPOL �� 81
RITTAL �� 47
ROCKWOOL �� 79
ROMEX �� 81
RPW SANNY �� 81
GRUNDFOS �� 78
SAINT-GOBAIN CONSTRUCTION
PRODUCTS �� 1, 40
HAVACO �� 5
SAN-TERM �� 81
HEATING-INSTGAZ �� 80
SANET �� 80
HEWALEX �� 78
SANHA �� 78
HYDRASKŁAD �� 80
SANIT �� 78
HYDRO-INSTAL �� 81
SANITER �� 81
HYDRO-SAN �� 80
SANTERM �� 81
BERETTA �� 78
IDMAR �� 10, 11, 25
SAUNOPOL �� 81
BMETERS �� 68
INFO-PANDA �� 82
SAWO �� 81
BORKOWSKI �� 80
INSTAL-KONSORCJUM �� 10, 80
SBS �� 80
BOSAN �� 80
INSTALATOR �� 80
SCHNEIDER ELECTRIC �� 49
BOSCH �� 16, 23, 51
INSTALBUD �� 80
STEINBACHER-IZOTERM �� 79
BUD-INSTAL CHEM-PK �� 80
ISKO �� 15, 81
SYSTEMAIR �� 7
BUDERUS �� 23
ISOVER �� 1, 40
BUDEX �� 80
ITRON �� 70, 78
SYSTEMY GRZEWCZE
AUGUSTOWSKI �� 81
CAD-PROJEKT �� 79
JUNKERS �� 51
TACONOVA �� 16
CENTRALNY OŚRODEK
CHŁODNICTWA �� 78
JUWENT �� 55
TADMAR �� 9, 81
KAIMANN �� 39
TERMECO �� 80
CENTROSAN �� 80
KAN �� 78
TERMER-MCM �� 81
CENTRUM �� 81
KESSEL �� 64, 78
TERMET �� 78, 81
CIJARSKI, KRAJEWSKI,
RĄCZKOWSKI �� 81
KISAN �� 78
TERMOPOL 2 �� 81
KLIMA-THERM �� 45
TERWO �� 81
KLIMOSZ �� 78
TESTO �� 28, 37
KONWEKTOR �� 63, 79
TG INSTALACJE �� 82
LINDAB �� 16, 78
THERM-INSTAL �� 81
MAKROTERM �� 78, 81
THERMEX �� 81
MERCURJUS �� 82
THERMO-STAN �� 81
MESAN �� 80
TIBEX �� 81
ASPOL-FV �� 80
ATLANTIC �� 78
B&B �� 80
BARTOSZ �� 80
BAUSERVICE �� 80
BEHRENDT �� 80
CLIMA KOMFORT �� 78
COMAP �� 78
CUPRUM-BIS �� 80
DAB PUMPS �� 83
DAIKIN �� 14, 27
DANFOSS �� 11, 78
DE DIETRICH �� 16, 19, 78
METALEX �� 80
TRANTER �� 41
MIEDZIK �� 80
UPONOR �� 78
Księgarnia Naukowo-Techniczna LOGOS
Olsztyn, ul. Kołobrzeska 5
tel. 89 533 34 37
DOLNOŚLĄSKA AGENCJA
ENERGII I ŚRODOWISKA �� 78
Księgarnia Techniczna NOT
Łódź, pl. Komuny Paryskiej 5a
tel. 42 632 09 68
ECOMESS �� 72
MIEDŹ �� 80
VENACLIMA �� 49
EKO-INSTAL �� 80
MINOL ZENNER �� 73
VENTIA �� 5
EKONAIR �� 47
MITSUBISHI ELECTRIC �� 48
VIEGA �� 12
Księgarnia Naukowo-Techniczna s.c.
Kraków, ul. Podwale 4
ELTECH �� 80
MPJ �� 79
VIESSMANN �� 78
EWE ARMATURA �� 79
NIBCO �� 78
WAVIN �� 78
FAMEL �� 80
NIBE-BIAWAR �� 78
WIGMORS �� 2
Księgarnia Piastowska
Cieszyn, ul. Głębocka 6
P.U.H. MERCURJUS Andrzej Warth
Gliwice, ul. Prymasa St. Wyszyńskiego 14b
tel. 32 231 28 81
Księgarnia Techniczna Anna Dyl
Kraków, ul. Karmelicka 36
82
Indeks
FERVOR �� 17
październik 2016
FAST GROUP �� 46
NOWBUD �� 81
WILGA �� 80
FEMAX �� 80
PAMAR �� 80
ZAMPEX �� 82
FERRO �� 16
PAROC �� 79
ZBI WACHELKA INERGIS �� 81
FERT �� 82
POL-PLUS �� 80
ZEHNDER �� 78
POWIETRZE
R E V O L U C J A W O G R Z E WA N I U
NOWOCZESNE POMPY OBIEGOWE DO INSTALACJI GRZEWCZYCH I KLIMATYZACJI
www.dabpumps.com
DAB PUMPS POLAND Sp. z o.o.
ul. Postępu 15C 02-676 Warszawa - Poland
Tel. +48 223 81 6085 E-mail: [email protected]
96
czerwiec 2015

pełne wydanie - Rynek Instalacyjny

Transkrypt

Podobne dokumenty

Dzień Edukacji Narodowej - Zespół Szkół w Myszyńcu