Procesy wydobycia oraz transportu ropy naftowej i gazu ziemnego w
Transkrypt
Procesy wydobycia oraz transportu ropy naftowej i gazu ziemnego w
PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 111 Transport 2016 Maciej Mindur #%@VY PROCESY WYDOBYCIA ORAZ TRANSPORTU ROPY NAFTOWEJ I GAZU ZIEMNEGO W WYBRANYCH KRAJACH UE \: marzec 2016 r. Streszczenie: W artykule zaprezentowano ks ! ! " G ! " + G %[ " $ *+ "!'B! " & G% ! !'&} gowego. Analizie poddano *+ %} nienia od importu surowców energetycznych. '# Q wydobycie ropy naftowej i gazu, przemieszczanie !, polityka energetyczna UE ^ &'?( rozwój gospodarek sprawia, % istnieje coraz zapotrzebowanie na surowce energetyczne. { ich zasoby $ Bliskiego Wschodu (60% ropy naftowej i 40% gazu ziemnego) oraz $ z " republik radzieckich (10% ropy i 30% gazu). W Unii Europejskiej wydobywa zaledwie 2,1% ropy i 1,6% gazu [3]. Taka sytuacja sprawia, % Unia Europejska importuje ponad % przez siebie energii [19]. X! dostawcami ropy naftowej dla UE-28 $ arabskie (40% importu), Rosja (33%) oraz Norwegia (16%), natomiast gazu ziemnego Rosja (40%), Algieria (30%), Libia i Norwegia (23%), przy czym dostawy tych surowców do Niemiec oraz do nowych $ " %" w Europie q-Wschodniej " ! z Rosji. Jednak wobec obecnie sytuacji * a \ $ te o swoje $ energetyczne, % do nich gaz przez terytorium Ukrainy, a ponadto w w incydenty zmniejszania lub wstrzymywania zakontraktowanego gazu. Natomiast $ Europy Zachodniej, zdywersyfikowany rynek gazu ziemnego oraz liczne terminale LPG } ce wolnymi mocami przerobowymi, znacznie mniej % na polityczne wykorzystywanie sektora energetycznego przez \' W oparciu o technologii wydobycia 402 Maciej Mindur i przemieszczania surowców gami dokonano badania infrastruktury w Europie na Francji, Hiszpanii, Niemiec, Wielkiej Brytanii i "' 2. TECHNOLOGIE WYDOBYCIA ROPY NAFTOWEJ I GAZU ZIEMNEGO + " !% & dzona jest metodami pierwotnymi, %'@ } % !"G "% G ! wydobycia [15]. W sytuacji, gdy ! % ! " !G } dy trzecie (EOR –Enhanced Oil Recovery) [4]. ( [ [ wydobycia ropy naftowej z wykorzystaniem %} wej, , które polega na zastosowaniu: ")kiwonów), nagazowania ropy (gazlift). ^!" F % % gazu ziemnego [%% G % [. # +B\ % odwiertu %!%"'@ } cie w literaturze przedmiotu [14] ! F )G G %-G !) G GB2), " ) !G! "-czynnych), inne metody (mikrobiologiczne, mechaniczne i elektryczne)”. Y "& !!%" G !'{ ! % % G G% ruro!"!' _ [ %" " %& 'X"" " " % konwencjonalne, natomiast " "% [15]. Wydobywanie gazu ziemnego ze !% konwencjonalnych odbywa w taki sam sposób, jak ropy naftowej, czyli za technologii $ pionowych. Gaz ziemny wydostaje na " pod ' Wiercenia dokonywane za $ obrotowych lub udarowych. Metody udarowe !% od obroto- Procesy wydobycia oraz transportu ropy naftowej i gazu ziemnego w wybranych krajach UE 403 wych przede wszystkim G% "dodatkowy ruch % osi, który kruszy [29]. Wykorzystywany przy eksploatacji szybu gazowego wydobywczy % podzie[ na: (m.in.: rury wydobywcze, pakery, G zawory $- – umieszczony pod " ziemi, którego jest dostarczanie gazu na po "G a % oddzielanie m.in. " warstw gruntu; napowierzchniowy – jego zadaniem jest odprowadzenie gazu ze %G przygotowanie surowca przed przekazaniem do miejsca oczyszczania oraz pomiar wydobytego gazu [29]. Natomiast dotarcie do !% z gazem niekonwencjonalnym (gazem G gazem G metanem z ! kamiennego i hydratów metanu), ze na to, % one baseny geologiczne, wymaga wykonania odwiertów poziomych. Wydobywanie gazu (ang. tight gas) odbywa z wykorzystaniem opracowanej w ostatnich latach technologii szczelinowania hydraulicznego, na } czaniu pod ! )! wody z dodatkami chemicznymi) najpierw do odwiertu, a nie przez otwory w ' Zastosowanie tej technologii powoduje tworzenie w poziomym odcinku odwiertu sieci sztucznych szczelin w skale, do których wraz z jest piasek o odpowiedniej granulacji, % ich i jedno " gaz przez dokonany odwiert poziomy, a pionowy na " [32]. Do szczelinowania, zamiast piasku, [ ! % stosowane ceramiczne, kulki z metalu i plastiku oraz polimerowe. _G i czas trwania poszczególnych etapów zabiegu szczelinowania dobierane w % od rodzaju ' { zasoby gazu Chiny, Stany Zjednoczone, Argentyna, Meksyk, Australia, Kanada, RPA, a w Europie Polska i Francja. Gaz (ang. tight gas-G G wydobywany jest z zastosowaniem metody szczelinowania hydraulicznego za wpompowywania pod mieszaniny wody, piasku i chemikaliów, która w " wypycha gaz do góry. Nieznaczne !% od metod stosowanych przy gazie na szczelinowaniu " otworów, ale w mniejszej liczbie. Ponadto przy wydobywaniu gazu % mniejszej wody oraz stosuje inne dodatki do do szczelinowania [30]. { % gazu w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, na " i Ukrainie. ^ !)'coal bed methane – CBM) stosuje techniki $ kierunkowych i poziomych oraz – w celu poprawy warunków metanu, a przede wszystkim % jego lepszego uwolnienia z – hydrauliczne szczelinowanie otworów poziomych [8]. Metan z ! wydobywany jest na % w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Australii, Chinach i Indiach. Hydraty metanu (klatraty, metanowy lód) przy obecnie stosowanych technologiach trudne do wydobycia i zgromadzenia na ' Prowadzone w Japonii badania nad metodami wydobycia klatratów )% ich % ! wysp $} skich) nadziej na eksploatacji tego surowca % w 2018 roku [31]. Jednak obecnie hydraty metanu znaczne problemy podczas wydobywania ropy naftowej, % w rurach " 404 Maciej Mindur ich %[' Ponadto przerób hydratów uwalnia do atmosfery metan, silnym gazem cieplarnianym, zatem ulotnienie jego %" do atmosfery zna [ na Ziemi [24]. Ogromne zasoby hydratów metanu na obszarach arktycznych. Wydobycie ropy naftowej ropy naftowej i gazu ziemnego na w latach 2012– 2013 przedstawiono w tabeli 1. W porównaniu z danymi z 2012 r. wydobycie ropy naftowej w 2013 r. najbardziej w USA (o 16,2%), Iraku (o 10,5%) oraz Kolumbii (o 7,9%). N spadki natomiast w Syrii (o 22,4%), Wielkiej Brytanii (o 16,1%) i Nigerii (o 16%). Na tle kontynentów najmniej korzystnie wypada Europa Zachodnia, gdzie w badanym okresie wydobycie o 9,3%. Taka sytuacja jest spowodowana % infrastruktury produkcyjnej na Morzu _!' Tablica 1 & +/+/.!.7 5–2013 [18] Kraj !(#^ Kanada Meksyk USA !(#^ Argentyna Brazylia Trynidad Kolumbia Wenezuela _ Europa Zach. Dania Holandia Niemcy Norwegia W. Brytania " _ Europa Wsch. ( % Kazachstan Inne kraje b. ZSRR Rosja Rumunia Turkmenistan _ Afryka Algieria Angola Egipt Libia Nigeria Sudan _ Wydobycie ropy naftowej 2012 [tys. 2013 [tys. Zmiana t/d] t/d] 2012:2013 [%] Wydobycie gazu ziemnego 2012 [mld 2013 [mld Zmiana m3] m3] 2012:2013 [%] 1653,6 425,3 346,2 882,1 939,9 74,6 280,3 128,4 337,1 119,5 399,8 27,4 216,4 121,0 14,1 20,9 1811,0 100,9 215,2 1653,6 452,6 344,1 1024,7 955,7 73,0 284,5 138,5 335,3 124,4 362,8 24,3 202,5 101,5 13,1 21,3 1826,4 117,7 220,2 110,1 106,4 99,4 116,2 101,7 97,8 101,5 107,9 99,4 104,2 90,7 88,6 93,6 83,9 93,1 102,0 100,9 99,0 102,3 935,5 139,7 67,7 728,1 155,7 36,3 16,9 40,4 20,3 44,7 259,1 5,3 77,8 10,1 114,1 38,9 8,3 4,7 874,9 27,3 38,7 932,4 141,9 65,6 724,9 164,1 34,0 21,4 42,6 20,4 45,8 237,9 4,8 67,9 10,6 108,6 34,5 8,0 3,5 920,6 29,6 41,9 99,7 101,6 96,9 99,6 105,4 93,7 126,8 105,3 100,3 102,6 91,8 91,6 87,3 105,0 95,1 88,7 96,4 75,0 105,2 108,4 108,3 22,0 1403,2 11,2 30,1 8,7 1179,8 158,4 238,8 90,8 190,6 309,3 84,0 178,6 20,7 1414,9 11,0 31,2 9,0 1121,5 155,6 238,3 91,1 167,8 259,8 13,5 195,5 94,2 100,8 98,3 103,9 103,4 95,1 98,2 99,8 100,4 88,0 84,0 101,0 109,5 151,5 640,1 6,8 10,6 154,8 77,1 36,2 8,8 23,8 8,9 163,7 668,1 6,8 10,6 155,6 78,1 35,7 8,5 23,8 9,6 108,1 104,4 100,0 100,0 100,5 101,3 98,5 96,5 100,0 107,1 Procesy wydobycia oraz transportu ropy naftowej i gazu ziemnego w wybranych krajach UE 405 Cd. Tablicy 1 Bliski Wschód Arabia Saudyjska Irak Iran Katar Kuwejt Oman Strefa Neutralna Syria Zjedn. Emiraty Arabskie _ Daleki Wschód Chiny Indie Indonezja Malezja Pakistan Tajlandia Wietnam _ Australia i Oceania Australia _ !7 W tym OPEC W tym Europa – morze 3145,6 1293,7 396,9 408,0 100,7 333,8 124,9 73,4 22,9 3121,8 1275,6 438,7 347,5 98,9 348,4 129,2 70,7 17,8 99,2 98,6 110,5 85,2 98,2 104,4 103,4 96,3 77,6 489,7 83,9 160,0 119,6 30,6 - 494,4 84,9 157,9 118,9 31,9 - 101,0 101,2 98,7 99,4 104,3 - 360,5 30,7 367,7 27,4 102,0 89,4 55,5 40,1 56,0 44,8 101,0 111,8 967,1 560,6 105,1 117,3 70,0 44,9 69,3 973,0 572,7 103,1 112,0 69,3 44,9 71,1 100,6 102,2 98,0 95,5 99,0 100,0 102,7 439,3 108,9 43,0 82,9 60,4 44,7 41,6 57,9 439,1 112,7 36,1 75,7 65,0 43,8 42,8 63,0 99,9 103,4 84,1 91,3 107,7 98,0 103,0 108,8 59,6 50,1 9,5 10 156,5 4269,8 55,1 46,2 8,9 10 237,8 4174,6 92,4 92,2 93,4 100,8 97,8 53,1 48,3 4,8 3362,2 572,8 55,4 50,5 4,9 3400,2 573,2 104,2 104,5 100,8 101,1 100,1 - - - 181,5 168,2 92,7 !% ) /G/-G>:/' Q)>G< >:/> '-' # ) :G-G @ ' | + Zachodniej (o 8,2%) – )/>G;- Q)//G-' } { ' } (& _! G"$%"} dniu Europy. Warto [G % w Rosji w stosunku do poprzedniego roku w 2013 r. wydobycie ropy o 5,8%, natomiast gazu o 8,1%. 3. _=&_=8)<`&)(3%)'3836) 9_6*`& kryterium rodzaju ch mediów % [ na surowcowe )% do transportu ropy naftowej miejscem jej wydobycia a & G w której jest ona przetwarzana na produkty naftowe), produktowe 406 Maciej Mindur (do transportu gotowych produktów naftowych, np. benzyn) oraz )% do gazu ziemnego) [11]. \ & G ! } "G } nie stali (odp[ G [G - [' \ "F bez szwu – G " G " !wna 0,5 m, % – "} "G" G ze szwem spiralnym spawanym elektrycznie – " " " " % G %" " G [ % [ $ [11]. Rys. 1. Budow [creativecommons.org/licenses/by-sa/2.5/deed.en; 2.01.2015] Wybór na rury przeznaczone do budowy jest % od dokonanej analizy trasy oraz warunków jego pracy i %' Na [ wykonania rur stali, sposób przygotowania blach do spawania, rodzaj stosowanych !G spoin oraz parametry skrawania i obróbki. Wady we rur wykrywa za defektoskopowych $ "F metod radiologicznych, izotopowych, |" czy fluoroskopowych. [ gotowych Procesy wydobycia oraz transportu ropy naftowej i gazu ziemnego w wybranych krajach UE 407 rur badania ' W Europie zakres dla ! waha w granicach od 0,15 do 2,0 m [28]. Do transportowania ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego wykorzystywane dalekiego ' Podstawowymi parametrami " przemieszczanie medium w tych " F % G [ G stosunek dynamicznych do tarcia, temperatura i ' Sprawny transport wymaga odpowiedniej transportowanego medium na wlocie ) wlotowe) oraz na wylocie ) eksploatacyjne) [11]. Aby [ wyznaczone i [ medium, na oraz na trasie rozmieszczone stacje pomp. W % stacji "[ (pompy oraz %-G których zadaniem jest % gazu turbokompresorami dla skompensowania strat " w trakcie prze gazu w rurze [26]. \'>'Y{B){-West-B " "¼ [creativecommons.org/licenses/by-sa/2.5/deed.en; 2.01.2015] Na znajduje system G który %a ! alarmowych, a % komunikatów i nastaw ' System ten obejmuje poszczególne stacje pomp, operatorów, nadawców i odbiorców surowca. 4. $)66'=&6)6'(=__=8)<=&= W ! %h jest wiele podmiotów, w tym przede wszystkim [17]: partnerzy finansowi (banki, akcjonariusze, firmy $ - – strona finansowanie, sponsorzy projektu lub promotorzy (wyspecjalizowane - – strona projekt. Na finansowanie budowy ! m.in.: dotacje i unijne, kapi operatorów ! oraz kredyty komercyjne. \ realizacji inwestycji jest poprzedzone przeprowadzeniem analiz ekonomiczno-finansowych oraz technicznych. Kosztorys projektu obejmuje takie elementy, jak: [ transportowa } 408 Maciej Mindur gu, przychody z projektu czy koszty ' Do kosztów " % [ [25]: koszty pracy (m.in. wynagrodzenia), koszty ! i (m.in. powlekanie rur, zakup pomp, zaworów, telekomunikacyjnego), koszty prawnej (konsultacje, wykup gruntów, $ itp.), koszty (m.in. projektowanie i projektami, np. z !| $ w budowie, ubezpieczenia). Rys. 3. @&! " "¼ [7] Na % projektu finansowe w ponad 1 mld dolarów, a koszt szkieletowego przekracza zwykle 2 mld dolarów. W Unii Europejskiej wspomaganiem wykorzystania funduszy pomocowych i strukturalnych oraz projektów budowy !G ! i elektrowni " zajmuje Europejski Bank Inwestycyjny (European Investment Bank - EIB) [20]. Jest to instytucja % od % UE, [ i organy decyzyjne, jednak jej spójne z ' Jednym z priorytetów EIB jest finansowanie projektów. Jako finansowania budowy tego rodzaju infrastruktury % [ Maghreb-Europe na odcinku ( a ' Podstawowymi |! finansowania fundusze europejskie (39%), z Europejskiego Banku Inwestycyjnego (46%) oraz (15%). 5. 9_=$4=&(=%>=3&="_ !" ! *+ %} ! "'B Unia Europejska upatruje m.in. w Procesy wydobycia oraz transportu ropy naftowej i gazu ziemnego w wybranych krajach UE 409 dostaw ze |! odnawialnych oraz utworzeniu unii energetycznej. W celu b $ w % perspektywie UE proponuje: & dostawców gazu (w 2013 r. ponad 90% gazu importowanego przez UE " z czterech krajów: Rosji, Algierii, Libii i Norwegii); bardziej efektywne wykorzystywanie energii poprzez jej oszc gospodarowanie i usprawnienie infrastruktury; wykorzystania " zasobów energetycznych UE (w okresie od 1995 do 2012 r. produkcja energii w Europie o prawie 20%); $ procesu tworzenia „ rynku energii”, pol na przekierowywaniu surowców energetycznych do krajów " niedobory [21]. _% przedstawiono strategie przez G G Niemcy, Q i "' 5.1. FRANCJA D Francji na modernizacji % i infrastruktury [6] w celu % " oraz magazynowych )$ to importuje 48% surowców energetycznych). _ takich inwestycji m.in. po do 2018 r. " stref operacyjnych na ! i kraju " przez ! GRT-Gaz, rozbudowa terminalu Montoir de Bretagne ( } z 10 do 16,5 mld m³ na rok) oraz go go ChemeryDierrey, któr p % !-zachodniego %a Atlantyku do Niemiec. ! strategicznie %" projektów na Komisji Europejskiej znajduje 190-kilometrowy MIDCAT, Hiszpani Francj % wy % Morza q! ' Jego [ planowana jest na 14 mld m³ rocznie, co sprawi % Unii Europejskiej od 10% gazu " z Rosji [5]. $ budowy MIDCAT planowane jest na lata 2017–2020. W budowie jest % 310-kilom Arc de Dierrey [9]. Jego zadaniem b systemów Francji oraz Niemiec, tak aby import surowca do terminalu w Dunkierce. X zostanie oddany do % pod koniec 2015 r., a jego budowa " 619 mln EUR. Ponadto planowane jest zenie w 2016 roku do budowanego GALSI. 5.2. HISZPANIA _% Hiszpanii w basenie Morza q! sprawia, % zapotrzebowania na gaz ziemny pochodzi z Algierii przez transsacharyjski, (który jest w dalszym ci rozbudowywany), a jest dostarczana przez tankowce z } ciu !%" krajów na G ! w postaci skroplonego gazu ziemnego (LNG) [5]. Ponadto budowany jest MIDCAT, którego z$ planowane jest na lata 2017–2020. Dodatkowy stanowi ponad 2 mld m3 niewykorzystanych ów gazu ulokowanych w regionie Baskijsko-Kantabryjskim. 410 Maciej Mindur Hiszpania planuje %[ od dostaw gazu do 2030 r., a od 2050 r. [ jego eksport [16]. 5.3. NIEMCY Niemcy z \ jako partnerem strategicznym za oddanego w do % w 2012 r. poprowadzonego po dnie Morza Q X _! (Nord Stream). X ten ma [ do 2035 r. 12% zapotrzebowania UE na gaz, a % [ dla " zasobów na Morzu _!} nocnym, Europie Zachodniej do 55 mld m3 gazu rocznie [1]. W kwietniu 2015 r. planowane jest $ rozbudowy dwóch terminali gazowych – w Bremenhaven oraz Hamburgu [2]. Ocenia G % one istotne z ekologicznego punktu widzenia, % na znaczne % % siarki, azotu oraz CO2 na Morzu Q} kim. W planach jest % budowa 220 km MONACO, który ma [ do 2018 r. kilka terminali w miejscach % popytu na gaz (m.in. % ! MEGAL, MIDAL i Penta-West). Trasa przez Burghausen, Finsing i Amerdingen. 5.4. WIELKA BRYTANIA Strategia energetyczna Wielkiej Brytanii zawarta w raporcie Meeting the Energy Challenge A White Paper on Energy, May 2007 [12], gdzie wzrost zapotrzebowania na & i gaz ziemny do 2020 r. oszacowano odpowiednio na 4% i 6%. _G % ! |! pozyskania gazu pozostaje import z Norwegii, a % import z krajów europejskich (w tym Rosji) oraz Bliskiego Wschodu. W Wielkiej Brytanii % 35% ropy naftowej pochodzi z wydobycia na Brytyjskim Szelfie Kontynentalnym. R "a inwestorów do wykorzystanego tego obszaru m.in. poprzez tzw. Stewardship Code [27] – ! organami $} wymi a ! w inwestycjach wysokiego ryzyka, a % za po specjalnych programów " licencje. ów na obszarze Szetlandów znajduje 17% niewydobytych zasobów ropy i gazu. Aby [ dalsze % wydobywcze w tym rejonie, brytyjski ! m.in. z takimi firmami, jak Chevron, BP, DTI, DONG Energy, ExxonMobil oraz Total. Pte przez & [do 2020 r. na spadek zapotrzebowania na import gazu o 17%, w efekcie czego z importu "o 60% zapotrzebowania. 5.5. &9=8q> " uruchomienie w 2016 r. GALSI, ego z Algierii przez @ na kontynent. X dwie podmorskie nitki o 940 km, a a [ 8 mld m3 rocznie [10].. Ponadto % za Procesy wydobycia oraz transportu ropy naftowej i gazu ziemnego w wybranych krajach UE 411 dla $ energetycznego UE jest budowa Ga Transadriatyckiego (TAP) o 867 km, projektu _ Korytarza Gazowego” (w którego wchodzi m.in. Nabucco, przebiegaj z Iranu przez _! Q$ do Austrii). Budowa TAP ma na celu zabezpieczenie przed % surowców energetycznych w Norwegii, zmniejszenie unie % Rosji, a % unijnych dyrektyw " % emisji CO2. Projekt zapewni [ na poziomie 10-20 mld m3 rocznie, a zako$ jego budowy planowanie jest na 2018 r. X ze Azerbej%G YG X G ( oraz docelowo "' Jego budowa " 1,5 mld EUR [13]. W planach " jest ! % pomniejszych inwestycji, np. [ do 2018 roku terminal LNG Gioia Tauro, którego do 12 mld3/rok [6]. 6. PODSUMOWANIE >::D Unia Europejska 2009/119/WE, $ } nych zapasów ropy naftowej i/lub produktów ropopochodnych. _ ! "! $ dostawach ropy nafto G % "! ! $ w tym zakresie. + } ©_ & >:>: !| –plan " (COM (2010) 677 wer - *+ nsportu energii elektrycznej, gazu i ropy naftowej oraz p " " % [22]. # " G *+ ><"!'Q ! % $G ! [ ' G ! % } portu suro! " !"|! ' %} G% "|! "!"% ! G% [ ' Bibliografia 1. 2. 3. Background Information – Nord Stream, str. 2-3, http://www.nord-stream.com/ download/document/10/? language=en )/<':>'>:/-' Blue Corridor – Germany supports green shipping with new terminals for LNG fuel, http://www.bluecorridor.org/ngvs/natural-gas-fleets/germany-supports-green-shipping-with-newterminals-for-lng-fuel/ )/>':>'>:/-' BP Statistical Review of World Energy 2014. 412 ' ' ' ;' <' D' /:' //' />' /' /' /' /' /;' /<' /D' >:' >/' >>' >' >' >' >' >;' ><' >D' :' /' >' Maciej Mindur +& [& B2. _ {&w Polsce 2011. EurActiv – Spanish MIDCAT pipeline to replace 10% of Russian gas imports,http://www.euractiv.com/ sections/energy/spanish-midcat-pipeline-replace-10-russian-gas-imports-301205 ) />':>'>:/-' European Comission –List of projects submitted to be considered as potential Projects of Common Interest in energy infrastructure – Gas. Financing-Structures-for-Natural-Gas-Pipelines, http://pl.scribd.com/doc/25533232/ ) 12.02.2015). X ('G{@'G\'@ 'G@ @'G\'FTechnologia wydobycia metanu z "%%=«F. Górnictwo i geologia tom 5, Zeszyt 3, AGH, Kraków 2010. Interfax – French pipeline to connect Germany to Dunkirk LNG terminal,http://interfaxenergy.com/ gasdaily/article/11438/french-pipeline-to-connect-germany-to-dunkirk-lng-terminal ) />':>'>:/-' Inzynieria.com – XX( "Ghttp://paliwa.inzynieria.com /cat/5/art/8644/ gazociag-galsi-z-algierii-do-wloch )/>':>'>:/-' V$-@('F $ $"%$ (w:) Technologie transportowe (pod. red. L. Mindura). Wyd. Naukowe ITE-PIB, Warszawa-Radom 2014. Meeting the Energy Challenge A White Paper on Energy, May 2007, str. 105-124,https://www.gov.uk/ government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/243268/7124.pdf data/<':>'>:/-' ( B @!""– _X( %YGhttp:// www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2012-07-18/poludniowy-korytarz-gazowyazerbejdzanu-i-turcji )/>':>'>:/-' _$X ny PIB, Warszawa 2012; www.pgi.gov.pl )/:':>'>:/-' Rychlicki S. i inni: * *%"<%%% *%**$* % $ «2. Gospodarka Surowcami Mineralnymi 27, AGH, Kraków 2011. Shale Gas Europe – Spain, The Forgotton Shale Gas Country, http://shalegas-europe.eu/spain-forgottenshale-gas-country-2/ )/>':>'>:/-. Transport Europa-Azja (pod. red. M. Mindura). Wyd. Naukowe ITE-PIB, Warszawa-Radom 2009. Zagórski J.: Aktualia ropy naftowej i gazu ziemnego'_ X G¼'>G/>:/' [*+ –Energia. Komisja Europejska, Bruksela 2014. http://europa.eu/about-eu/institutions-bodies/eib/index_pl.htm )/>':>'>:/-' http://ec.europa.eu/energy/infrastructure/consultations/doc/pci_list_gas.pdf )/>':>'>:/-' http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-xplained/index.php/Energy_production_and_imports#Publications )/':>'>:/-' http://ec.europa.eu/news/energy/140604_pl.htm')/>':>'>:/-' http://pgnig.pl/gaz_ziemny )/>':>'>:/-' http://pl.scribd.com/doc/25533232/Financing-Structures-for-Natural-Gas-Pipelines ) 12.02.2015). www.europolgaz.com.pl/gazociag/tlocznie_gazu/ )/>':>'>:/-' www.frc.org.uk/getattachment/e2db042e-120b-4e4e-bdc7-d540923533a6/UK-Stewardship-CodeSeptember-2012.aspx )/>':>'>:/-' www.nafta-polska.pl/przemys%C5%82-naftowy/budowa-ruroci%C4%85gu/ ) 14.02.2015). www.gazownictwopolskie.pl/technologie/wydobycie/ ) 10.02.2015). www.nettg.pl/news/100823/wielkopolska-duze-zloza-gazu-zamknietego ) 12.02.2015). www.nytimes.com/2013/03/13/business/global/japan-says-it-is-first-to-tap-methane-hydratedeposit.html?pagewanted=all&_r=0 (+ &F$ ³>:/) 12.02.2015). www.oddzialywaniagazulupkowego.pl/menu/76,technologia-szczelinowania Procesy wydobycia oraz transportu ropy naftowej i gazu ziemnego w wybranych krajach UE 413 THE PROCESSES TO EXTRACT AND TRANSPORT OF A CRUDE OIL AND A NATURAL GAS IN A CHOSEN STATES OF THE EU Summary: The formation of the energetic raw material resources in the world, and particularly in Europe, and the dependence of the chosen states of the EU on import of these raw materials were presented in this article. The technologies for extraction of a crude oil and a natural gas and construction of pipelines and some dislocations of loads was also discussed in this article. There were indicated in it also the principles for financing the pipeline transport. The energetic policy of the EU within the domain of prospects for reduction of dependence of this policy on the import of energetic raw materials was subject to an analysis in this article. Keywords: extraction of a crude oil and a natural gas, moving loads, energy policy EU