BĘDLEWO – ZARYS DZIEJÓW Andrzej Konieczny
Transkrypt
BĘDLEWO – ZARYS DZIEJÓW Andrzej Konieczny
BĘDLEWO – ZARYS DZIEJÓW Andrzej Konieczny Herb Łodzia Herb Pilawa Będlewo, wioska o zabudowie ulicowej, położona w gminie Stęszew. Starożytna kolebka możnego w Średniowieczu rodu Łodziów. W ręku rodu Łodziów Będlewo pozostawało od XII w. do XVI w. , a następnie od 1694r. do 1912r. było własnością rodu Potockich, herbu Pilawa. Od 1912 r. do 1933r. właścicielką Będlewa była córka Bolesława Potockiego – Helena Miączyńska, a następnie do 1939r. – jego wnuczka - Elżbieta Ledóchowska. Pierwszym znanym właścicielem Będlewa był, uznawany za protoplastę rodu Łodziów, Hugon Łodzia, żyjący na przełomie XII i XIII. (zmarł przed 1241r.). Kolejnym właścicielem Będlewa był syn Hugona – Przedpełk, wojewoda poznański, a po nim (ok.1273r.) – jego najstarszy syn Sędziwój z Łodzi. Następnie właścicielem Będlewa stał się Mikołaj z Będlewa (syn Sędziwoja z Łodzi). Wraz ze swoim bratem Janem Łodzią, biskupem poznańskim, wspomniany jest w dokumencie z 1343r. Po śmierci Mikołaja właścicielem Będlewa został najstarszy jego syn – Przedpełk z Będlewa, a następnie Wawrzyniec z Będlewa. Żoną jego była Wichna, córka Sędziwoja z Uzarzewa. Oprócz nieznanej z imienia córki, pozostawił Wawrzyniec z Będlewa pięciu synów: Sędziwoja, Andrzeja, Jana, Mikołaja i Bieniaka (Benedykta). Zachował się akt fundacji ołtarza w kościele parafialnym w Łodzi z dn. 11 czerwca 1438r. W akcie tym bracia: Bieniak, chorąży poznański, Jan, Mikołaj i Andrzej Będlewscy, fundują ołtarz dla zbawienia dusz swoich rodziców- Wawrzyńca i Wichny oraz Przedpełka, Mikołaja i Sędziwoja, niegdyś dziedziców Będlewa. Bieniak Będlewski był w 1435r. stolnikiem poznańskim, a w latach 1438-1450 – chorążym poznańskim. Jako chorąży poznański w 1439r.w Bieczu przywiesił pieczęć swego ojca Wawrzyńca z Będlewa z herbem Łodzia i napisem „S. Laurentli de Bandlew” do aktu pokoju między królami Polski i Czech a wielkim mistrzem Zakonu Joanitów. Ostatni syn Wawrzyńca z Będlewa – Mikołaj Będlewski, burgrabia poznański w latach 1407 i 1408 i wicesędzia kościański w latach 1409-1411. Umiera bezpotomnie po 1427r., a właścicielem dóbr będlewskich w latach 1445-1462 jest Jan Będlewski, syn Sędziwoja. Po jego śmierci właścicielami Będlewa zostają jego synowie Andrzej i Sędziwój Będlewscy. Kaplica Potockich z kryptą grobową dobudowana w 1854r. przez Józefę Potocką do kościoła parafialnego p. wezw. św. Jadwigi w Łodzi W 1489r. bracia Będlewscy za 2200 złotych węgierskich sprzedają Będlewo, Dymaczewo i Zamysłowo braciom Janowi, Piotrowi i Mikołajowi Tomickim z Tomic, pieczętującymi się również herbem Łodzia. Po śmierci braci Tomickich Będlewo przechodzi na własność syna Mikołaja – Jana Tomickiego, kasztelana gnieźnieńskiego, który ok. 1570r. sprzedaje Będlewo rodzinie Grodzickich. W 1609r. jako właściciel Będlewa występuje Andrzej Grodzicki, w 1646r. – Adam Grodzicki, kasztelan międzyrzecki, a po nim – jego syn Stanisław Zygmunt. Około 1690 roku Będlewo należy do Jana z Konar Malechowskiego, podsędka ziemskiego poznańskiego. W dniu 23 sierpnia 1694r. łowczy kaliski, Przecław Potocki, herbu Pilawa, kupuje od Jana Malechowskiego Będlewo wraz z Wronczynem, Zamysłowem i Dymaczewem. Pierwszy właściciel Będlewa z rodu Potockich, Przecław Potocki, kasztelan rogoziński (od 1699r), umiera w Będlewie w 1713r. Po jego śmierci dobrami będlewskimi i wronczyńskimi do czasu osiągnięcia pełnoletności syna Przecława – Stefana, zarządza wdowa po nim – Anna z Mieszkowskich Potocka. W 1718r. Będlewem zarządza Stefan Potocki, kasztelanic rogoziński, ożeniony z Franciszką Korzbok-Zawadzką. Po przedwczesnej śmierci Stefana Potockiego (przed 22.XI.1723r.) Będlewem zarządza jego siostra Ludwika wraz z mężem – Janem Bojanowskim. W 1744r. właścicielem Będlewa i Wronczyna był syn Stefana Potockiego – Józef. Józef Potocki, urodzony ok. 1722r., od 1761r. był kasztelanem kamienieckim, był kawalerem orderu św. Stanisława w 1774r., a kasztelanem rogozińskim w 1781r. Dwukrotnie żonaty. Z pierwszej żony – Anny z Błociszewa Gajewskiej miał m.in. syna Stanisława, pułkownika kawalerii narodowej, przyszłego dziedzica Będlewa. Z drugiej żony – Antonelli Zakrzewskiej miał syna Ignacego, przyszłego właściciela Wronczyna. Józef Potocki, kasztelan rogoziński, umiera 4 czerwca 1781r. we Wronczynie. Po jego śmierci Będlewo odziedziczył jego syn z pierwszego małżeństwa – Stanisława, a Wronczyn obejmuje syn Ignacy. Po śmierci Stanisława Potockiego i jego żony – Zuzanny z Hutten-Czapskich, właścicielem Będlewa został ich syn- Maksymilian Potocki. Był on od 1813r. radcą powiatu kościańskiego. Maksymilian miał z żony Józefy z Wyszyńskich pięcioro dzieci: córki Elżbietę Felicję i Zofię Emilię oraz synów – Wiktora, Eustachego i Bolesława. Po śmierci Maksymiliana Potockiego (w 1837r.) i Józefy Potockiej (w 1857r.), a wcześniej – tragicznej śmierci starszych synów Wiktora (w 1848r.) i Eustachego (w 1850r.), cały rodzinny majątek Potockich odziedziczył Bolesław Potocki. Bolesław Potocki, urodzony 1 grudnia 1829r. w Będlewie, to niewątpliwie najwybitniejszy przedstawiciel rodu Potockich z Będlewa. Wybitny ziemianin, działacz społeczny i gospodarczy. Współwłaściciel założonego w dn. 28 września 1870r. Banku „Kwilecki, Potocki i S-ka”, akcjonariusz spółki „Dziennik Poznański”. Pałac w Będlewie wybudowany w 1866r. przez Bolesława Potockiego. Obecnie Ośrodek Konferencyjny Instytutu Matematycznego PAN W 1871 roku ofiarował swój ogród w Poznaniu pod budowę Teatru Polskiego. W 1866r. wybudował w Będlewie wspaniały, istniejący do dzisiaj, neogotycki pałac. W 1870r. kupił od Raczyńskich wieś Dakowy Mokre, a ok.1880r. buduje tam barokowy pałac. W 1889r. Papież przyznał mu dziedziczny tytuł hrabiego rzymskiego. Bolesław Potocki był dwukrotnie żonaty. W 1861 roku poślubił Helenę z Kwileckich, z którą miał córkę Helenę, a w 1871r. poślubił Józefę z Mycielskich. Z tą ostatnią miał syna Józefa (ur. w 1872r.), córkę Felicję (ur. w 1875r.) oraz syna Bolesława (ur. w 1879r.). Bolesław hrabia Potocki zmarł w Będlewie w dn. 2 września 1898r. Pochowany został w krypcie grobowej Kaplicy Potockich w Łodzi. Po jego śmierci właścicielem Będlewa został jego najstarszy syn – Józef hrabia Potocki, a po jego bezpotomnej śmierci Będlewo przeszło w ręce córki Bolesława Potockiego z pierwszego małżeństwa – Heleny z Potockich Miączyńskiej. Helena hrabina Miączyńska zmarła w Będlewie w 1937 roku, jednak już w 1933r. przekazała Będlewo swojej córce – Elżbiecie z Miączyńskich Ledóchowskiej, która była jego właścicielką do wybuchu drugiej wojny światowej w 1939r. Podczas okupacji w pałacu Potockich mieściła szkoła w się Będlewie niemiecka polityczna „Gauschelungsburg”. tzw. Po wyzwoleniu Będlewa w dn. 25 stycznia 1945 r. w Pałacu działalność rozpoczęła Gminna Wiejska Szkoła Rolnicza. W latach 1950-1969 w Szkoła Podstawowa w Będlewie wybudowana w 1905r., decyzją Rady Miejskiej Stęszewa zamknięta w 1999r. pałacu w Będlewie działała Filia Warszawskiego Ośrodka Szkoleniowego Ministerstwa Rolnictwa i Urządzeń Rolniczych (Szkoła Geodetów). W latach 1969-1975 w pałacu Potockich mieści się Zasadnicza Szkoła Rolnicza. W 1975 roku pałac Potockich wraz z parkiem został przejęty przez Polską Akademię Nauk. W latach 1979-1986 przeprowadzony został kapitalny remont pałacu, który przywrócił mu dawną świetność. Obecnie w pałacu Potockich w Będlewie znajduje się Ośrodek Konferencyjny Instytutu Matematycznego Polskiej Akademii Nauk.