Wyrok z 28 grudnia 2010 r. sygnatura akt III AUa

Wyrok z 28 grudnia 2010 r. sygnatura akt III AUa

WYROK Z DNIA 28 GRUDNIA 2010 r.,
III AUa 835/10
Ważność zawartych przez strony umów o przeniesienie praw autorskich pozostaje
bez wpływu na kwestie związane ze sposobem obliczania podstawy wymiaru składek, skoro
wnioskodawcę i zainteresowanych łączyły jednocześnie ważne umowy o dzieło, a więc
umowy, do których mają zastosowanie przepisy kc, co w związku z treścią art. 8 ust. 2a
ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w zasadniczy sposób wpływa na uznanie ich za
przychód w rozumieniu systemu prawa ubezpieczeń społecznych dla potrzeb określenia
wysokości podstawy wymiaru składek, których płatnikiem w omawianej sprawie był
wnioskodawca.
art. 8 ust. 2a ustawy z 13 X 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 205,
poz. 1585 ze zmianami).
Sędzia SA Bogumiła Burda
Sędzia SA Janina Czyż
Sędzia SA Marta Pańczyk-Kujawska (sprawozdawca)
Sąd Apelacyjny w Rz. w sprawie z wniosku MIG z udziałem zainteresowanych
Krzysztofa K. i Artura Ch. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Rz.
o wysokość podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz wysokość
składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 grudnia 2010 r. apelacji wniesionej przez MIG od
wyroku Sądu Okręgowego w Rz. z dnia 28 grudnia 2010 r.
u c h y l i ł zaskarżony wyrok oraz poprzedzające go decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
Oddziału w Rz. z dnia 9 kwietnia 2010r.,
oznaczone kolejno numerami:
350000/DUo/451/1320/2010,
350000/DUo/451/1321/2010,
350000/DUo/451/1322/2010
i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania, bezpośrednio organowi rentowemu.
U za sa dnienie
Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Rz. decyzją z dnia 9 kwietnia 2010 r.
stwierdził podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne
Krzysztofa K., Edyty K. i Artura Ch. u płatnika składek MIG. W podstawie prawnej Zakład
powołał art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. c i art. 83 ust 1 pkt 3 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 1, 4, 5 i 19, art. 11
ust. 1, 2, art. 12 ust. 1 i 3, art. 13 pkt 1, 2 i 4, art. 18 ust. 1, 1a, 3 i 8, art. 20, art. 22, art. 23 ust. 1,
art. 32, art. 41 ust. 1 i art. 46 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych (Dz. U. z 2009 r., nr 205, poz. 1585 ze zmianami) oraz art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a, art.
79 ust. 1 i 2, art. 81 ust. 1, art. 85 ust. 1, art. 87 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r.
o świadczeniach z opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. nr 210,
poz. 2135 ze zmianami) obowiązującej od 1 października 2004 r.
W uzasadnieniu decyzji organ rentowy podał, iż w wyniku przeprowadzonej w MIG
kontroli w okresie od 19 listopada 2009 r. do 15 stycznia 2010 r. ustalono, że z ubezpieczonymi
Edytą K., Krzysztofem K. i Arturem Ch. zatrudnionymi u płatnika na podstawie umów o pracę,
jednocześnie zawarto umowy o dzieło i stanowiące załącznik do nich umowy o przeniesienie
autorskich praw majątkowych. Od powyższych umów o dzieło MIG nie naliczył składek na
ubezpieczenia społeczne, ani na ubezpieczenie zdrowotne.
Kolejnymi dwiema decyzjami z tej samej daty Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w Rz. stwierdził, że dla płatnika składek MIG kwoty należnych składek na Fundusz Pracy
wynoszą łącznie 44363,21 zł, zaś na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych
1258,49 zł. W podstawie prawnej powyższych decyzji organ rentowy podał art. 68 ust. 1 pkt 1 lit.
c i art. 83 ust 1 pkt 3 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 4 art. 11 ust. 2, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 2, art. 18
ust. 3, art. 20, art. 22, art. 23 ust. 1, art. 32, art. 41 ust. 1, art. 46 ust. 1 i art. 47 ust. 1 pkt 3 ustawy
z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 104 ust. 1 ustawy
z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. nr 99, poz.
1001 ze zmianami), zaś na uzasadnienie drugiej z nich dodatkowo oprócz powołanych wyżej
przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych art. 9 ust.1, art. 10, art. 28 ust. 1, art. 29
ust. 1, art. 30 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie
niewypłacalności pracodawcy (Dz. U. nr 158, poz. 1121 ze zmianami).
Wnioskodawca MIG w Rz. wniósł odwołanie od każdej z powyższych decyzji,
domagając się ich uchylenia w zakresie w którym dotyczą one należnych składek z tytułu
ubezpieczenia Krzysztofa K. i Artura Ch. Odwołanie w istocie sprowadzało się do
zakwestionowania istnienia umów o dzieło, które w ocenie strony nie zostały zawarte, bowiem
miały jedynie charakter pomocniczy względem umów o przeniesienie praw autorskich
(stanowiąc niejako ich integralną część), mając na celu ułatwianie określenia wynagrodzenia
i wyliczenie podatku na formularzu zawierającym do tego odpowiedni druk. Tym samym
w ocenie wnioskodawcy nie doszło do zawarcia umów o dzieło, a jedynie umów przenoszących
autorskie prawa majątkowe, zawieranych łącznie z dodatkowym formularzem, bowiem taka była
zgodna wola stron zawierających te umowy. Uzyskane z tego tytułu przychody są przychodami
uzyskanymi na podstawie umów regulowanych przepisami o prawie autorskim i prawach
pokrewnych, w związku z czym są to przychody ze źródła „prawa majątkowe” określonego
w art. 10 ust. 1 pkt 7 i art. 18 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i jako takie nie
podlegają oskładkowaniu.
W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, powtarzając
argumentację zawartą w zaskarżonej decyzji.
Sąd Okręgowy w Rz. wyrokiem z dnia 14 września 2010 r., po połączeniu spraw
z powyższych odwołań, przy udziale zainteresowanych Krzysztofa K. i Artura Ch., oddalił
odwołanie MIG od zaskarżonych decyzji.
Sąd I instancji na podstawie przeprowadzonego postępowania dowodowego ustalił,
iż MIG w okresie objętym decyzjami zawierał z będącymi jego pracownikami Krzysztofem K.
oraz Arturem Ch. umowy o dzieło oraz stanowiące załącznik do nich umowy o przeniesienie
praw autorskich. Od wypłaconych z tytułu umów wynagrodzeń płatnik nie odprowadzał składek
na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, ani na Fundusz Pracy i Gwarantowanych Świadczeń
Pracowniczych. Na uzasadnienie tak zajętego stanowiska Sąd powołał treść art. 627 kc oraz
obszernie przytoczył uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 czerwca 2003 r. o sygn.
akt II CKN 269/01 i stwierdził, że zawierane umowy były umowami o dzieło, bowiem
zainteresowani zobowiązywali się do wykonania oznaczonego dzieła w zamian za zapłatę
oznaczonego wynagrodzenia.
Apelację od powyższego orzeczenia wniósł w imieniu wnioskodawcy pełnomocnik, który
zarzucając naruszenie:
art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. c i art. 83 ust 1 pkt 3 w zw. z art. 6 ust. 1 pkt 1, 4, 5 i 19, art. 11 ust.
1, 2, art. 12 ust. 1 i 3, art. 13 pkt 1, 2 i 4, art. 18 ust. 1, 1a, 3 i 8, art. 20, art. 22, art. 23 ust.
1, art. 32, art. 41 ust. 1, art. 46 i art. 47 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 13 października 1998 r.
o systemie ubezpieczeń społecznych, art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a, art. 79 ust. 1 i 2, art. 81 ust.
1, art. 85 ust. 1, art. 87 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach
z opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, art. 104 ust. 1 ustawy
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz art. 9 ust. 1, art. 10, art. 28 ust. 1,
art. 29 ust. 1 i art. 30 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych w razie
niewypłacalności pracodawcy, poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że mają
one zastosowanie do umów zawartych przez MIG z zainteresowanymi,
art. 65 § 1 i 2 kc oraz art. 627 kc poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i błędne ustalenie,
iż wolą wnioskodawcy i zainteresowanych było zawarcie umów o dzieło, podczas gdy
faktycznie ich jedynym celem było przeniesienie autorskich praw majątkowych,
art. 233 § 1 kpc poprzez brak kompleksowego zgromadzenia i rozważenia materiału
dowodowego, co doprowadziło do błędnych ustaleń faktycznych i przyjęcia, że w sprawie
doszło do zawarcia umów o dzieło,
art. 328 § 2 kpc poprzez niedostateczne określenie na jakich dowodach Sąd oparł wydany
wyrok i przyczyn odmowy wiarygodności zeznaniom Krzysztofa K. i Artura Ch.,
wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy, ewentualnie
o jego uchylenie oraz poprzedzających go decyzji i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych, a także zasądzenie kosztów procesu za obie
instancje.
Apelacja sprowadza się do powtórzenia tezy odwołania, co w istocie sprowadza się do
stwierdzenia, że wnioskodawca nie zawarł z zainteresowanymi umów o dzieło, a jedynie umowy
o przeniesienie praw autorskich, zaś umowy o dzieło miały charakter pomocniczy, ułatwiający
technicznie rozliczenie wynagrodzenia z tytułu zawieranych umów. Skarżący podniósł,
że o powyższym świadczy między innymi fakt zawarcia i wykonania umowy nr 02/01/2006
(której przedmiotem było opracowanie specjalistycznego biznesplanu) w jeden dzień, co w jego
ocenie zgodnie z zasadami logicznego myślenia jest niemożliwe.
Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:
Apelacja wnioskodawcy skutkować musi uchyleniem zaskarżonego wyroku oraz
poprzedzających go decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i przekazaniem sprawy do
rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu, aczkolwiek z innych przyczyn niż w niej
wskazane.
Na wstępie wypadnie stwierdzić, iż Sąd Apelacyjny podziela i w pełni przyjmuje jako
własne ustalenia dokonane zarówno przez stronę pozwaną, jak również zaakceptowane przez Sąd
I instancji, iż w okresie objętym zaskarżonymi decyzjami MIG i zainteresowanych będących jego
pracownikami łączyły umowy o dzieło, których przedmiotem były utwory w rozumieniu
art. 1 ust. 1 ustawy z 4 lutego 1994 r. (Dz. U. z 2006 r., nr 90, poz. 631 ze zmianami). Umowy te,
jak wynika z ich treści, a nie tylko nazwy, są umowami o jakich traktuje art. 627 kc, bowiem
określają: przyjmującego zamówienie i zamawiającego, pożądany przez zamawiającego rezultat
oraz wysokość należnego wynagrodzenia za jego wykonanie. O tym, iż przedmiotem zamówień
były utwory świadczy indywidualny charakter konkretnie oznaczonych w umowach dzieł.
Podjęta w odwołaniu, a następnie bezkrytycznie powielona w apelacji próba
zdyskredytowania analizowanych umów, jako zawieranych wyłącznie dla ułatwienia rozliczeń
podatkowych oraz z uwagi na pokrywanie się dat ich zawarcia z datami ich wykonania jest
całkowicie nieuprawniona. Wypadnie zauważyć, iż wbrew twierdzeniom apelacji data wykonania
żadnej ze znajdujących się w aktach umów (także tych powołanych w odwołaniu i w ślad za tym
w apelacji) nie pokrywa się z datą jej zawarcia, a pomiędzy zawarciem poszczególnych umów,
a ich wykonaniem upływało od kilkunastu dni do kilku tygodni. Tym samym przyjmujący
zamówienie miał wystarczającą ilość czasu na ich przygotowanie w umówionym terminie.
Tematyka znacznej części umawianych dzieł np. opracowanie autorskie biznesplanu
„HP sp. z o.o.”, opracowanie autorskie biznesplanu „Auto – J.” czy opracowanie autorskie
materiałów szkoleniowych i przeprowadzenie zajęć z przedmiotu „Rachunek efektywności
inwestycji” dla studiów podyplomowych wskazuje na ich indywidualny charakter wyłączający
możliwość powstania dzieł przed dokonaniem zamówienia przez wnioskodawcę, ewentualnie na
konieczność ich wykonania poprzez np. przeprowadzenie czy wygłoszenie wykładów, tym
samym nie sposób uznać, że celem stron było jedynie przeniesienie praw autorskich, a nie
wykonanie zamówionych przez MIG dzieł. Sąd Apelacyjny w pełni podziela wyrażony w
apelacji, w ślad za odwołaniem, pogląd, iż interpretując umowę cywilnoprawną należy po myśli
art. 65 kc brać w pierwszej kolejności wolę stron, a nie jej literalne brzmienie. Jednakże ustalając
wolę stron przedmiotowych umów nie sposób pominąć okoliczność, iż w okresie od 1995 r. do
2000 r. MIG zawierał z zainteresowanymi umowy o dzieło (w łącznej liczbie 51) których
przedmiot był zbliżony do umów zawieranych po 14 stycznia 2000 r., nie zawierając
jednocześnie umów o przeniesienie autorskich praw majątkowych. Praktyka jednoczesnego
zawierania umów o dzieło i umów o przeniesienie autorskich praw majątkowych była skutkiem
uchwały Zarządu Stowarzyszenia MIG w Rz. z 11 stycznia 2001 r., która została podjęta jak
wynika bezpośrednio z jej treści „w związku z wejściem w życie nowych przepisów dotyczących
poboru składek ZUS”. W tym miejscu wypadnie przypomnieć, iż z dniem 14 stycznia 2000 r.
wszedł w życie art. 8 ust. 2 a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, zgodnie z którym za
pracownika w rozumieniu ustawy uważa się także osoby wykonujące pracę na podstawie umowy,
do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące umowy o dzieło, jeżeli
umowę taką zawarły z pracodawcą, z którym pozostają w stosunku pracy. Powyższe świadczy
w ocenie tut. Sądu o tym, iż wolą stron zawieranych umów było zamówienie określonych dzieł,
za które miało zostać wypłacone umówione wynagrodzenie, a nie zawarcie umów o przeniesienie
autorskich praw majątkowych.
Odnosząc się do podnoszonych zarówno przez odwołującego jak i zainteresowanych
Krzysztofa K. i Artura Ch. twierdzeń dotyczących umów o przeniesienie autorskich praw
majątkowych – jako umów głównych, dla których umowy o dzieło pełniły funkcję jedynie
pomocniczą – przyjdzie zauważyć, że w związku z datami ich zawierania zbieżnymi z datami
umów o dzieło, należy w pierwszej kolejności odpowiedzieć na pytanie czy fakt ten w zasadniczy
sposób nie powinien wpływać na ocenę ich ważności. W doktrynie jednak funkcjonuje pogląd,
akceptowany przez Sąd Apelacyjny w składzie orzekającym w niniejszej sprawie, iż istnieje
możliwość zawierania tego rodzaju umów w odniesieniu do utworów, które mają powstać
w przyszłości. Jednakże ważność omawianych umów o przeniesienie praw autorskich pozostaje
bez wpływu na kwestie związane ze sposobem obliczania podstawy wymiaru składek, skoro
wnioskodawcę i zainteresowanych łączyły jednocześnie ważne umowy o dzieło, a więc umowy,
do których mają zastosowanie przepisy kc, co w związku z treścią art. 8 ust. 2a ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych w zasadniczy sposób wpływa na uznanie ich za przychód
w rozumieniu systemu prawa ubezpieczeń społecznych dla potrzeb określenia wysokości
podstawy wymiaru składek, których płatnikiem w omawianej sprawie był wnioskodawca MIG.
Odniesienie wyżej poczynionych uwag do istoty sprawy tj. systemu ubezpieczeń
społecznych musi skutkować jednoznacznym stwierdzeniem, że wynagrodzenie uzyskane
z wykonania tych konkretnych umów o dzieło, w okresie oznaczonym w decyzji, jest
przychodem stanowiącym podstawę wymiaru składek zgodnie z treścią obowiązującego od dnia
14 stycznia 2000 r. art. 18 ust. 1a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Przesądzenie powyższej kwestii spornej prowadzi do kolejnego zagadnienia
wymagającego rozstrzygnięcia, a mianowicie czy określone przez organ rentowy w zaskarżonej
decyzji w odniesieniu do obu zainteresowanych podstawy wymiaru składek w poszczególnych
miesiącach każdego roku w okresie od 2000 r. do 2009 r. są prawidłowe, bowiem decyzja jak
i jej uzasadnienie (art. 107 kpa) nie zawiera żadnych danych wskazujących na sposób ich
obliczenia, poza dołączonym do akt protokołem kontroli. Kolejne dwie decyzje wymierzające
składki na Fundusz Pracy i Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych również takiego
uzasadnienia nie zawierają i co istotne, nie wskazują, w jakim zakresie odnoszą się do
poszczególnych zainteresowanych. Powyższe nie stwarza żadnej możliwości ich kontroli pod
względem wskazanych w nich wartości kwotowych, jak i podmiotów których te wartości
dotyczą.
Wyżej wskazane uchybienia skutkują koniecznością ponownego rozpoznania w tym
zakresie sprawy bezpośrednio przez organ rentowy. W ponownym postępowaniu rzeczą Zakładu
będzie wskazanie dokładnego sposobu obliczenia zarówno podstawy wymiaru składek na
wszystkie rodzaje ubezpieczeń w odniesieniu do każdego z zainteresowanych w każdym
miesiącu każdego roku od w okresie od 2000 r. do 2009 r. oraz wskazanie sposobu wyliczenia
składek Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych należnych
od wnioskodawcy z tytułu zawieranych przezeń z Krzysztofem K. i Arturem Ch. umów o dzieło
w spornym okresie.
Z przyczyn wskazanych powyżej orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 47714a kpc.