MUTYZM WYBIÓRCZY

MUTYZM WYBIÓRCZY
Dlaczego to dziecko nie mówi……?
Bartek ma 5 lat i od początku edukacji w przedszkolu nie odzywa się ani do dzieci, ani
do pań nauczycielek. Ma jednego kolegę, z którym bawi się najchętniej, ale nie rozmawia
z nim. Bartek ma smutną, nieruchomą buzię. Nie odpowiada na pytania, nie śpiewa piosenek,
nie mówi wierszyków. Nie lubi, gdy pani na niego patrzy. Nie zgłasza potrzeby pójścia do
toalety. W domu jest zupełnie innym dzieckiem. Pełen energii, rozgadany, wesoły, wszędzie go
pełno. Ma dużo wiadomości i wiele zainteresowań. Potrafi wypowiadać mądre i ciekawe
opinie.
Mutyzm wybiórczy (zwany również selektywnym) to zaburzenie lękowe.
Występuje ono u dzieci, u których zdolność mówienia jest prawidłowo rozwinięta.
Dzieci, u których występuje mutyzm wybiórczy swobodnie rozmawiają w domu
z rodzicami i rodzeństwem, natomiast nie odzywają się w przedszkolu i w szkole, nie
nawiązują kontaktu z dziećmi i nauczycielami, a także osobami z dalszej rodziny, sąsiadami
i znajomymi rodziców.
Zaburzenie to pojawia się najczęściej u dzieci między 3 a 5 rokiem życia, lecz niestety jest
lekceważone przez lekarzy rodzinnych, nauczycieli przedszkola oraz rodziny zgodnie
z powiedzeniem: „jest taki mały i nieśmiały, ale wyrośnie z tego!”.
Niektóre dzieci z mutyzmem wybiórczym mają również problemy z jedzeniem posiłków
i piciem na terenie przedszkola, szkoły, a także z sygnalizowaniem potrzeb fizjologicznych
i korzystaniem z toalety. Nie lubią fotografowania. W czasie zajęć ruchowych zachowują się
niezgrabnie, ich ruchy są spowolniałe, sztywne, choć są to dzieci sprawne motorycznie. Czują
się bardzo niekomfortowo w sytuacjach ekspozycji społecznej, gdy ktoś mówi do nich, zadaje
pytania i oczekuje odpowiedzi, a także, gdy są w centrum uwagi grupy przedszkolnej, klasy,
czy grupy dorosłych np. podczas uroczystości przedszkolnej lub szkolnej. Odbierają te
sytuacje jako zagrożenie, a to powoduje u nich silny lęk i blokadę.
Charakterystyczne cechy w zachowaniu dziecka z mutyzmem wybiórczym w sytuacjach
społecznych poza domem:
trudności w nawiązaniu kontaktu wzrokowego, unikanie wzroku, opuszczanie głowy,
brak widocznych emocji na twarzy: uśmiechu, zaciekawienia – „kamienna twarz”,
w sytuacjach społecznych czują silny niepokój, który mogą próbować rozładować
poprzez ssanie palców, obgryzanie paznokci, powtarzanie jakiejś czynności,
nie lubią zmian w swoim otoczeniu, które wzmacniają uczucie niepokoju i lęku,
są czasem nadwrażliwe na dotyk, zapach, hałas, temperaturę,
w czasie zajęć grupowych są bierne, nie angażują się w żadne czynności lub wykonuję
je mechanicznie,
nie odpowiadają na „cześć”, same także mają trudność w witaniu się, mówieniu
„cześć”, „dzień dobry”.
Należy pamiętać, że dzieci z mutyzmem wybiórczym mają także inne zaburzenia lękowe np.
czują lęk przed burzą, ciemnością, obcym psem, kotem, owadami oraz wodą w basenie lub
morzu.
Wczesna diagnoza i terapia mogą przyczynić się do poprawy funkcjonowania dziecka. Dzięki
temu dziecko uniknie izolacji społecznej, a w przyszłości zaburzeń typu depresyjnego. Istotne
jest zatem, aby rodzice, lekarze i nauczyciele jak najwcześniej sygnalizowali problem
i podjęli odpowiednie działania.
Jak specjaliści mogą pomóc rodzicom dzieci z mutyzmem wybiórczym?
Rodzice dzieci z mutyzmem wybiórczym potrzebują wsparcia i pomocy osoby, która
ich wysłucha i która zaproponuje konkretne rozwiązania i zalecenia oraz strategie
postępowania terapeutycznego, które obejmą zarówno dom, jak i szkołę. Albowiem
wg Maggie Johnson - specjalisty w zakresie mutyzmu wybiórczego terapia dziecka
powinna odbywać się przede wszystkim tam, gdzie mutyzm wybiórczy występuje.
Biorąc pod uwagę, że mutyzm wybiórczy wynika z lęku i niepokoju dziecka, praca
terapeutyczna powinna być ukierunkowana przede wszystkim na obniżenie
negatywnych odczuć i reakcji dziecka.
Nie należy zmuszać dziecka, aby mówiło. Powinno się zachęcać je do dobrej zabawy
w sympatycznej atmosferze, tak aby poczuło się bezpiecznie.
Każda forma komunikacji niewerbalnej powinna być akceptowana i nagradzana.
Należy więc zachęcać dziecko do stosowania innych, pomocnych form
porozumiewania się np. potakiwania głową, szeptania. Dzięki nim tworzymy
z dzieckiem pozytywną relację, bardzo przydatną w przezwyciężaniu trudności,
z jakimi dziecko się boryka.
Praca terapeutyczna z dzieckiem z mutyzmem wybiórczym wymaga czasu,
cierpliwości i świadomości zarówno rodziców, jak i terapeuty i nauczycieli, że jest to
proces, oparty na wykonywaniu małych, ale istotnych kroków w rozwoju
emocjonalnym i społecznym dziecka, które powinny doprowadzić je do całkowitej
poprawy.
Strategie postępowania z dzieckiem z mutyzmem wybiórczym powinny być
dostosowane do dziecka, jego możliwości psychofizycznych, zainteresowań a także jego
sytuacji życiowej i rodzinnej.
Taki program terapii dziecka „szyty na miarę” powinien zostać opracowany przez
specjalistów, którzy posiadają odpowiednie szkolenie z zakresu mutyzmu wybiórczego,
a także doszkalają się we własnym zakresie. Ich rolą jest nie tylko praca terapeutyczna
z dzieckiem z mutyzmem wybiórczym i jego rodziną, ale także przygotowanie nauczycieli
dziecka do pracy z nim na terenie przedszkola i szkoły.
W roku szkolnym 2015/16 biorąc pod uwagę potrzeby środowiska nauczycieli w tym
zakresie przewiduje się przeprowadzenie szkoleń z zakresu diagnozy i terapii dzieci
z mutyzmem wybiórczym. Ponadto już we wrześniu 2015 r. zostanie uruchomiony na terenie
Powiatowej Poradni Psychologiczno – Pedagogicznej w Złotowie punkt konsultacyjny dla
rodziców dzieci z mutyzmem wybiórczym.
mgr Katarzyna Szyszka – pedagog, terapeuta
pedagogiczny, specjalizuje się w diagnozie i terapii zaburzeń i odchyleń rozwojowych dzieci
w wieku przedszkolnym, dysleksji rozwojowej, moczenia nocnego i mutyzmu wybiórczego.
Opracowanie na podstawie:
„When the Words Just Won’t Come
www.selektivemutismus.org, - tłum.własne,
Maggie Johnson – “The Selektiv Mutism Resurce Manual” – tłum.własne,
Elisa
Shipon–Blum
–
Out”
–
www.mutyzmwybiorczy.wix.com
www.mutyzm-wybiorczyblogspot/fundacja-wchodze- w- to.
www.mutyzm.pl
materiały ze szkolenia prowadzonego przez Centrum Mutyzmu, Lęku i Nieśmiałości w
Warszawie.