Rozwój rynku leasingowego w Polsce w latach 2000–2002

Zeszyty
Naukowe nr
2006
683
Akademii Ekonomicznej w Krakowie
Tomasz Maślanka
Katedra Finansów Przedsiębiorstw
Rozwój rynku leasingowego
w Polsce w latach 2000–2002
1. Wprowadzenie
Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie przyczyn, z powodu których w latach 2000–2002 leasing stracił na znaczeniu jako źródło finansowania
przedsięwzięć inwestycyjnych w Polsce. Ponadto w opracowaniu podjęto próbę
odpowiedzi na pytanie, dlaczego lata te kojarzyć się będą ze znacznie słabszymi
wynikami przedsiębiorstw leasingowych oraz zmniejszeniem ilości podmiotów
aktywnie działających na tym rynku. Tabele 1 i 2 oraz rys. 1 i 2 obrazują dobitnie te zjawiska1.
Tabela 1. Aktywa oddane w leasing (bez nieruchomości) w okresie 1995–06.2002
(w mln zł)
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
I półrocze
2002
Konferencja Przedsiębiorstw
1280
Leasingowych
2480
4050
5900
7450
7077
6320
3350
Polski Rynek Leasingu
2518
4205
6610
8177
8017
7043
3473
Źródło danych
1460
Źródło: Polski Rynek Leasingu, Konferencja Przedsiębiorstw Leasingowych w Polsce – Związek
Pracodawców (www.leasepol.com.pl).
W tabelach 1 i 2 zaprezentowano szacunki przygotowane przez Konferencję Przedsiębiorstw
Leasingowych w Polsce – Związek Pracodawców (www.leasepol.com.pl) oraz wydawnictwo
Gemini opracowujące Polski Rynek Leasingu. Nie ma powszechnie dostępnych, dokładnych danych
dotyczących wielkości aktywów oddanych w leasing. Zaprezentowane szacunki sporządzono
na podstawie informacji od większości działających firm leasingowych, oszacowując pozostałą
wielkość – stąd rozbieżności w wielkości leasingowanych aktywów według różnych źródeł.
1
Tomasz Maślanka
24
Tabela 2. Aktywa oddane w leasing (bez nieruchomości) – dane półroczne za okres
2000–06.2002 (w mln zł)
Źródło danych
Konferencja Przedsiębiorstw
Leasingowych
Polski Rynek Leasingu
I półrocze
2000
II półrocze
2000
I półrocze
2001
II półrocze
2001
I półrocze
2002
4050
3027
2800
3520
3350
.
.
.
.
3473
Aktywa oddane w leasing
(w mln zł)
Źródło: Polski Rynek Leasingu, Konferencja Przedsiębiorstw Leasingowych w Polsce – Związek
Pracodawców (www.leasepol.com.pl).
9000
8000
7000
6000
5000
4000
3000
2000
1000
0
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
Konferencja Przedsiębiorców Leasingowych
Polski Rynek Leasingu
Rys. 1. Aktywa oddane w leasing w latach 1995–2001 (w mln zł)
Aktywa oddane w leasing
(w mln zł)
Źródło: Polski Rynek Leasingu, Konferencja Przedsiębiorstw Leasingowych w Polsce – Związek
Pracodawców (www.leasepol.com.pl).
4500
4000
3500
3000
2500
2000
1500
1000
500
0
I półrocze II półrocze I półrocze II półrocze I półrocze
2002
2000
2001
2001
2002
Rys. 2. Aktywa oddane w leasing – dane półroczne od 2000 r. do I półrocza 2002 r.
(w mln zł)
Źródło: Konferencja Przedsiębiorstw Leasingowych w Polsce – Związek Pracodawców,
www.leasepol.com.pl.
Rozwój rynku leasingowego w Polsce w latach 2000–2002
25
Na podstawie danych zawartych w tabelach 1 i 2 daje się zauważyć znaczny
wzrost wartości aktywów oddanych w leasing w okresie 1995–1999, natomiast od
2000 r. obserwowany jest spadek wartości aktywów oddanych w leasing.
Kilka lat temu działało na polskim rynku kilkaset firm leasingowych2; w 2001 r.,
według różnych źródeł, liczba przedsiębiorstw leasingowych wahała się od sześćdziesięciu do dwustu (spektakularne upadki: BG Leasing, CLIF), a w 2002 r.
aktywnie na rynku działało około czterdziestu leasingodawców. Zmieniła się również struktura przedsiębiorstw leasingowych – na rynku dominują firmy powiązane
z bankami, spadło znaczenie niezależnych leasingodawców.
O ile zmiany w ustawodawstwie dotyczącym leasingu w zakresie podatku
dochodowego oraz unormowania w Kodeksie cywilnym należy ocenić bardzo
pozytywnie, to problemy w branży, z jakimi mamy do czynienia od 2000 r., są
niepokojące.
2. Przyczyny zmian na rynku leasingowym
2.1. Dekoniunktura w gospodarce
Jedną z głównych przyczyn kryzysu obserwowanego w branży leasingowej
są z pewnością problemy przedsiębiorstw leasingowych związane w znacznym
stopniu z dekoniunkturą w gospodarce. Według A. Maciejewskiego: „Branża jest
podatna na koniunkturę gospodarczą, jej spadek o 5% powoduje jeszcze większy spadek dynamiki na rynku leasingu”3. Tabele 3 i 4 obrazują zmiany PKB oraz
nakładów inwestycyjnych w Polsce od 1998 do 2002 r.
Tabela 3. Dynamika nakładów na środki trwałe oraz PKB w latach 1998–2002 (w %)
Wyszczególnienie
1998
1999
2000
2001
2002
Nakłady brutto na środki trwałe
114,2
106,8
102,7
90,2
90,0
PKB
104,8
104,1
104
101
101,3
Źródło: Roczniki Statystyczne GUS, Warszawa 1999, 2003.
K. Gigol, Bank a leasing (finansowanie, zabezpieczenie, dochodzenie należności), Twigger,
Warszawa 2001, s. 71.
2
3
A. Maciejewski, Pogorszenie koniunktury, „Rzeczpospolita” 25.08.2000 r.
Tomasz Maślanka
26
Tabela 4. Dynamika nakładów na środki trwałe oraz PKB (kwartalnie od 2000 r.
do II kwartału 2002 r.). Poszczególne kwartały odniesiono do odpowiednich kwartałów
roku poprzedniego (w %)
Wyszczególnienie
2000
I
II
Nakłady brutto na
środki trwałe
105,4 102,8
PKB
105,9
105
III
102
2001
IV
I
102,1 101,2
2002
II
III
IV
I
II
91,5
87,5
86,5
86,7
91,6
103,1 102,4 102,3 100,9 100,8 100,2 100,5 100,8
Źródło: Roczniki Statystyczne GUS.
Tabela 5. PKB; dynamika wartości aktywów oddanych w leasing; dane dotyczące
wybranych krajów UE i Polski za lata 1999–2001
Kraj
Belgia
Niemcy
Francja
Włochy
Irlandia
Wielka
Brytania
Polska
Wyszczególnienie
1999
2000
2001
PKB (w %)
104,5
103,8
101,1
dynamika leasingu (w %)
113
107,6
106,1
PKB (w %)
101,5
103,0
100,6
dynamika leasingu (w %)
114,1
101,1
119,4
PKB (w %)
103,1
103,7
103,6
dynamika leasingu (w %)
115,9
109,9
108,8
PKB (w %)
101,4
102,9
101,8
dynamika leasingu (w %)
121,8
121,4
110,5
PKB (w %)
.
110,2
105,0
dynamika leasingu (w %)
104,8
110,2
100,0
PKB (w %)
102,1
103,0
102,2
dynamika leasingu (w %)
98,3
111,2
97,0
PKB (w %)
104,1
104,0
101,0
dynamika leasingu (w %)
125,6
100,3
97,3
Wskaźniki zostały przeliczone na podstawie wielkości w euro, w związku z czym spadek leasingu
w Polsce w powyższym zestawieniu jest mniejszy od informacji podanych w tabelach 1 i 2.
Źródło: www.leaseurope.com.
Rozwój rynku leasingowego w Polsce w latach 2000–2002
27
Jak wynika z zestawień w tabelach 3 i 4 od początku trzeciego kwartału
2000 r. obserwowane jest znaczne zwolnienie tempa wzrostu PKB oraz nakładów
inwestycyjnych (od II kwartału 2001 r. nakłady inwestycyjne w poszczególnych kwartałach są niższe od nakładów w analogicznych kwartałach roku
wcześniejszego). Dla porównania spadek koniunktury, odzwierciedlony spadkiem
PKB, w innych krajach europejskich nie pociągnął za sobą tak znacznego zmniejszenia dynamiki aktywów oddanych w leasing. Wnioski takie można wyciągnąć
analizując dane z tabeli 5.
Ponadto należy zwrócić uwagę na fakt, że udział leasingu w finansowaniu inwestycji w Polsce w latach 1999–2000 waha się w granicach 7–8%, czyli na poziomie
niższym od większości krajów europejskich (w tym samym czasie w USA ok. 30%,
w Czechach i na Węgrzech ok. 20%, w Słowenii ponad 30%)4.
Obserwowany od 2000 r. spadek koniunktury w gospodarce polskiej zmniejszył
popyt na usługi leasingowe. Dekoniunktura w gospodarce była jednym z powodów pogarszającej się sytuacji leasingu w naszyn kraju. Ponadto można wskazać na
następujące źródła problemów zaistniałej od 2000 r. sytuacji:
– niejasne rozwiązania podatkowe związane z usługami leasingowymi (wpływ
tego czynnika uległ zmniejszeniu po nowelizacji ustaw podatkowych w lipcu
2001 r.), znaczne rozbieżności między regulacjami podatkowymi a rachunkowymi,
– walka o zdobycie nowych klientów,
– gwałtowna zmiana podejścia banków do kredytowania niezależnych przedsiębiorstw leasingowych,
– wysoki realny koszt kredytu bankowego, z jakim mamy do czynienia w Polsce
od 1997 r.
2.2. Rozwiązania podatkowe
Istotnym czynnikiem hamującym rozwój przedsiębiorstw leasingowych był
niekorzystny system podatkowy związany z usługami leasingowymi. Według
A. Płachockiego: „[…] istniejące przepisy (podatkowe) są tak dalece dwuznaczne
i niejasne, że nawet sądy wydają w identycznych sprawach krańcowo różne rozstrzygnięcia”5.
Dla porównania w krajach Europy Zachodniej wiele państw w celu pobudzenia
leasingu uruchamia aktywizujące ten obszar instrumenty. Takimi bodźcami mogą
być ulgi inwestycyjne i podatkowe. W wielu krajach instrumentem aktywizują4
K. Gigol, op. cit., s. 11.
A. Płachocki, Jakie perspektywy ma leasing w Polsce a.d. 2001, Polski Rynek Leasingu 2000,
s. 45.
5
Tomasz Maślanka
28
cym leasing jest przyspieszona amortyzacja. Wykorzystuje się zwykle w tym celu
stawkę do 25% rocznie liczoną metodą degresywną. Takie podejście stosowane
jest m.in. w Wielkiej Brytanii, USA, Francji, gdzie leasingodawca może odpisać
przedmiot leasingu stosując wspomniane stawki6. W Niemczech, na terenach byłej
NRD obowiązują ulgi inwestycyjne (10 lub 20% wartości inwestycji odliczane od
podatku dochodowego) skierowane do małych i średnich przedsiębiorstw.
Nowe regulacje prawne wprowadzone pod koniec 2001 r. wpłynęły pozytywnie
na rozwój leasingu pojazdów osobowych. Spowodowała to ustawa z dnia 6 września 2001 r., która zlikwidowała podwójne opodatkowanie podatkiem VAT leasingu
samochodów. Ich udział w rynku leasingu do końca 2000 r. był poniżej 1% (0,4%
w 2000 r., 0,3% w 1999 r., 0,65% w 1998 r.). Od 2001 r. obserwowany jest bardzo
gwałtowny wzrost udziału samochodów osobowych w leasingowanych aktywach
(pierwsze półrocze 2002 r. – ok. 8,6%).
2.3. Walka o zdobycie nowych klientów
W pierwszej połowie lat 90., kiedy przedsiębiorstwa leasingowe rozpoczynały
swoją działalność na rynku polskim, nie miały one problemów z pozyskiwaniem
nowych źródeł kapitałów oraz z utrzymaniem bieżącej płynności finansowej.
Związane było to z tym, że opłaty początkowe wynosiły nawet do 50%7 wartości
przedmiotu leasingu. W związku z tym przedmiot leasingu (występował wtedy
prawie wyłącznie leasing operacyjny) był bardzo dobrym zabezpieczeniem należności leasingowej – jego wartość rynkowa w zasadzie cały czas była większa (czasami nawet kilkakrotnie) od płatności, którą zabezpieczał. Sytuacja ta jednak
szybko uległa zmianie – opłata początkowa znacznie się zmniejszyła, co znalazło
odzwierciedlenie w poziomie płynności leasingodawców. Również zyski wykazywane przez leasingodawców, jeszcze kilka lat temu dość wysokie, obecnie uległy
zmniejszeniu.
Te zjawiska wiązać należy z walką o pozyskanie nowych klientów, co może
być dla przedsiębiorstw bardzo wyniszczające, zwłaszcza w sytuacji spadku nakładów inwestycyjnych. Leasingodawcy, konkurując między sobą, oferują coraz niższe opłaty inicjalne, maksymalne uproszczenie procedur, niskie raty leasingowe.
Takie podejście do procedur leasingowych może spowodować pojawienie się wielu
klientów niewypłacalnych oraz o złym standingu finansowym.
6
7
nr 5.
A. Chmielewski, Leasingowa bessa, „Business Week”, maj 2001.
L. Czarnecki, Dlaczego niektóre firmy leasingowe muszą zbankrutować?, „Leasing” 1995,
Rozwój rynku leasingowego w Polsce w latach 2000–2002
29
2.4. Zmiana podejścia banków do kredytowania firm leasingowych
Przedstawione powyżej problemy wpływają na to, że leasingodawcy mają coraz
większe trudności ze zdobyciem nowych źródeł finansowania. Ponadto od 2000 r.
banki zmieniły swoje podejście do niezależnych przedsiębiorstw leasingowych,
znacznie ograniczając możliwości zaciągania nowych kredytów oraz w wielu przypadkach żądając natychmiastowej spłaty wcześniejszych kredytów i pożyczek.
Brak nowych kredytów wpływa na zmniejszenie wartości przedmiotów oddanych w leasing z powodu niemożliwości ich sfinansowania. Brak nowych kontraktów skutkuje spadkiem rentowności. Za tym wszystkim idą coraz większe
problemy z bieżącym regulowaniem zobowiązań. Pogarszająca się sytuacja finansowa leasingodawców jest pretekstem do dalszego ograniczania kredytów dla firm
leasingowych. Tworzy się błędne koło, z którego bardzo trudno się wyrwać i odzyskać zaufanie kredytodawców. Co w takim razie wpłynęło na zmianę podejścia
banków do kredytowania działalności leasingowej?
Aby odpowiedzieć na to pytanie, można odwołać się do przypadku firmy
BG Leasing z końca lat 90. Firma ta wraz z bankiem macierzystym została przejęta przez inny bank. Zmiana właściciela spowodowała zmiany w zarządzie
przedsiębiorstwa. Nowi właściciele wykazywali wysoce ostrożne podejście do
należności leasingowych. Doszło do tworzenia rezerw na niespotykaną skalę
w porównaniu z innymi firmami z tej branży. Przesadną ostrożnością były
rezerwy tworzone nie tylko na niespłaconą wartość przedmiotów leasingu, lecz
także na przyszłe zyski leasingodawcy. Ponadto, tworząc rezerwy, zupełnie
zignorowano ewentualne korzyści, jakie mogą być osiągnięte ze sprzedaży przedmiotów leasingu. Taka polityka doprowadziła błyskawicznie do pojawienia się
bardzo dużych strat w ujęciu księgowym. Ujawnienie informacji o wysokich stratach jednego z największych i najprężniejszych leasingodawców wywołało efekt
domina w podejściu banków do finansowania leasingu. Kredytodawcy z dnia na
dzień wstrzymali wiele nowych pożyczek i kredytów, często także żądali natychmiastowej spłaty kredytów udzielonych wcześniej. Posunięcia te uzasadniano
weryfikacją jakości należności od firm leasingowych, wobec pogorszenia się
sytuacji finansowej części przedsiębiorstw leasingowych8. Wnioski takie zostały
przez banki wyciągnięte praktycznie bez głębszej analizy rzeczywiście pojawiających się w części przedsiębiorstw leasingowych strat. Z zaistniałej sytuacji
obronną ręką wyszły firmy leasingowe, które były finansowo powiązane z bankami i instytucjami finansowymi, a w stosunku do których zastosowano znacznie liberalniejsze podejście. Leasingobiorcy, obserwując zaistniałe fakty, również wpłynęli negatywnie na sytuację przedsiębiorstw leasingowych. Zdarzało
8
A. Płachocki, op. cit.
Tomasz Maślanka
30
się bowiem, że świadomie wstrzymywali płatności kolejnych rat uzasadniając to
niepewnością co do przyszłości leasingodawcy, czym pogłębiali jego problemy
finansowe.
Omówiona sytuacja spowodowała, że w Polsce w ciągu ostatnich lat zupełnie
zmienili się właściciele przedsiębiorstw leasingowych. W 1997 r. przeważały na
rynku przedsiębiorstwa niezależne, ich udział w rynku wynosił ok. 54%9. Natomiast w 2001 r. rynek już absolutnie został zdominowany przez przedsiębiorstwa
bankowe oraz inne instytucje finansowe. Ich udział w rynku (2001 r.) wynosił
ok. 80%, przy niecałych 9% przypadających na firmy niezależne. Udział w rynku
firm związanych z producentami leasingowanych urządzeń utrzymuje się na
poziomie ok. 10%.
2.5. Wysoki realny koszt kredytu w Polsce
Firmy leasingowe charakteryzują się niskim udziałem kapitałów własnych
wśród źródeł finansowania aktywów. Wśród czterech spółek leasingowych, notowanych na GPW w Warszawie na dzień 30.06.2001 r. kapitał własny stanowił
niewielką część ogółu pasywów10. Najlepiej sytuacja przedstawiała się u lidera
rynku leasingowego – EFL (Europejski Fundusz Leasingowy), w którym kapitały
własne stanowiły 25% źródeł finansowania. W przypadku pozostałych trzech
spółek średni udział kapitału własnego wśród pasywów wynosił 5,6%.
Wobec powyższego faktu, utrzymujący się od 1997 r. wysoki poziom realnego
kosztu kapitału (tabela 6) stał się znaczną barierą dla dalszego rozwoju przedsiębiorstw leasingowych. Problem ten pogłębił się znacznie od 2000 r., w momencie,
gdy banki drastycznie zmieniły swoje podejście do niezależnych leasingodawców
(co omówiono wcześniej).
Tabela 6. Realne oprocentowanie kredytu w latach 1995–06.2002 (w %)
Wyszczególnienie
Półrocze
2002
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
Inflacja średnioroczna
27,8
19,9
14,9
11,8
7,3
10,1
5,5
3,5
Kredyt na cele gospodarcze
31,1
24,1
24,5
23,7
17,1
22,1
18,7
13,6
2,6
3,5
8,4
10,6
9,1
10,9
12,5
9,8
Realne oprocentowanie kredytu
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS i NBP.
9
10
Polski Rynek Leasingu 2000, 2001.
Ltl, Leasco, EFL, Clif – dane z Notorii – 06.2002.
Rozwój rynku leasingowego w Polsce w latach 2000–2002
31
Leasingodawcy starają się zmniejszyć koszt pozyskiwanego kapitału zaciągając
kredyty w walutach obcych (ok. 78% wszystkich kredytów denominowanych jest
w walucie obcej11), jednak narażają się tym samym na ryzyko kursowe (wzrost
kursu euro pod koniec 2002 r. spowodował znaczny wzrost kosztów kredytów
denominowanych w tej walucie).
Utrzymujący się wysoki koszt kapitału, spadek wartości aktywów w leasingu
(co za tym idzie zmniejszenie przychodów leasingodawców) spowodowały pojawienie się ujemnych wyników finansowych w rachunku zysków i strat firm działających w tej branży. W związku z powyższymi problemami przedsiębiorstwa
leasingowe zostały zmuszone do przewartościowania swoich strategii rozwojowych. Większy nacisk kładziony jest na wiarygodność leasingobiorców, na jakość
nowo zawieranych umów leasingu, kontrole kosztów, pobudzanie zysku, a nie na
wielkość portfela inwestycyjnego12.
3. Podsumowanie – perspektywy leasingu w Polsce
Podsumowując, należy stwierdzić, że teoretycznie leasing w Polsce, pomimo
przedstawionych w niniejszym artykule problemów, mógłby mieć znaczne możliwości rozwoju, jednak nie są one dotychczas w pełni wykorzystane. Polska, na
tle innych krajów europejskich, charakteryzuje się bowiem co najmniej dwukrotnie niższym udziałem leasingu w finansowaniu inwestycji. Dobrym przykładem
dla naszego kraju mogą być Czechy i Węgry, gdzie inwestycje finansowane przez
leasing wynoszą prawie 20%.
Rynek oczekuje dalszej liberalizacji opodatkowania leasingu, dotyczy to zwłaszcza samochodów osobowych, które na całym świecie dominują wśród leasingowanych aktywów (w niektórych krajach ich udział w rynku dochodzi do 70%,
w Niemczech 53%, Skandynawii 37%, średnia europejska wynosi 34%13), oraz
zmiany zasad leasingu nieruchomości. Wprowadzenie dalszych zmian w przepisach
prawnych i opodatkowaniu leasingu byłoby katalizatorem rozwoju wielu małych
i średnich przedsiębiorstw, co zapewne przełożyłoby się na pobudzenie wzrostu
gospodarczego kraju.
11
A. Maciejewski, Statystycznie jest lepiej, „Rzeczpospolita” 25.05.2002.
Wypowiedź prezea Zarządu BRE Leasing, Mieczysława Groszka: „Biorąc pod uwagę
rosnące ryzyko biznesowe, a także zmiany konkurencji w branży, w strategii BRE Leasing nastąpi
przewartościowanie pmiędzy wolumenem sprzedaży a efektywnością zawieranych umów leasingu.
Spółka będzie zdecydowanie większy nacisk kładła na wzrost zysku niż na dynamikę portfela
nowo-zawieranych umów leasingu[…]”, Polski Rynek Leasingu 2001.
12
Konferencja Przedsiębiorstw Leasingowych – Komentarz do statystyki 2001, Polski Rynek
Leasingu 2000.
13
Tomasz Maślanka
32
Firmy nadal aktywnie zaangażowane na rynku leasingowym charakteryzują
się dobrym zapleczem finansowym, dzięki czemu będą w stanie sprostać wzrostowi potrzeb inwestycyjnych przedsiębiorstw w sytuacji spodziewanego pobudzenia wzrostu gospodarczego. Zmniejszenie się liczby leasingodawców (upadki,
konsolidacje, przejęcia), jakie obserwowaliśmy w latach 2000–2002, świadczą o ustabilizowaniu się rynku (podobna sytuacja miała miejsce w krajach Unii
Europejskiej). Nie można dać jednak jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy
problemy finansowe przedsiębiorstw leasingowych obserwowane od 2000 r. wynikły z ich wewnętrznych słabości, czy były świadomie spowodowane polityką kredytodawców, preferujących powiązane ze sobą firmy.
Pozytywnym sygnałem dla branży jest nieznaczny wzrost aktywów oddanych w leasing w I półroczu 2002 r. w porównaniu z analogicznym okresem w 2001 r. (tabela 2) oraz wyhamowanie spadku nakładów inwestycyjnych
w II kwartale 2002 r. (tabela 4). Również same przedsiębiorstwa leasingowe optymistycznie oceniają perspektywy rozwoju. Świadczą o tym wyniki ankiety opublikowanej w „Rzeczpospolitej” z dnia 24.07.200214 – jedynie dwie spółki spośród
tych, które odpowiedziały na ankietę gazety nie spodziewają się w 2002 r. poprawy
swych wyników.
Development of the Leasing Market in Poland, 2000–2002
In the article, the author discusses the situation of leasing companies in Poland in the
2000–2002 period. The article presents factors behind the observed changes, such as: the
macroeconomic situation (stagnation of the economy), unclear tax solutions, competition
for new clients, change in the banks’ approach to financing leasing firms, and the high
real cost of credit.
The conclusions from this review demonstrate that leasing potential in Poland is not
fully utilized, which is particularly evident in comparison to many European countries.
Changes in the tax system and improvement in economic trends bode positively for the
volume of assets leased in the coming years.
14
S. Karpiński, Lepsze prognozy, „Rzeczpospolita” 24.07.2002.