Międzynarodowa Karta charakterystyki zagrożeń strażaka

MIĘDZY NARODOWA KARTA CHARAKTERYSTY KI ZAGROŻEŃ
ZAWODOWYCH
STRAŻAK
Kto to jest strażak?
Strażak jest osobą wykonującą czynności ratowniczo -gaśnicze podczas różnego
rodzaju zdarzeń, głównie podczas pożarów w celu ratowania życia, zabezpieczenia
obiektów, minimalizacji szkód materialnych.
Jakie zagrożenia wiążą się z wykonywaniem tego zawodu?
Strażacy zazwyczaj pracują w szkodliwych i gwałtownie zmieniających się
warunkach w narażeniu na różnorodne czynniki ryzyka: zawalające się
konstrukcje, spadający gruz, gazy, toksyczne pyły, atmosfera uboga w tlen i in.
Niebezpieczeństwo pracy zwiększa fakt, że strażacy często nie są świadomi
wszystkich zagrożeń, szczególnie gdy są wzywani do przypadków innych niż
pożary, takich jak wypadki komunikacyjne, katastrofy przemysłowe, trzęsienia
ziemi, powodzie, katastrofy ekologiczne.
Strażacy często wykonują czynności związane z dużym wysiłkiem fizycznym
np. dźwiganie ciężkich przedmiotów w wysokiej temperaturze otoczenia a
wszystko to przy obciążeniu odzieżą ochronną. Może to być przyczyną
wyczerpania organizmu, urazów z przeciąże nia, chorób układu krążenia.
Strażacy pracują pod ciągłą groźbą niebezpieczeństwa, przez wiele godzin,
często w systemie pracy dyżurowej co stanowi źródło stresu i problemów
osobistych i rodzinnych. Tragiczne zdarzenia związane z akcjami ratowniczymi
mogą wywoływać stres pourazowy.
Czynniki środowiska pracy związane z wykonywanym zawodem oraz ich
możliwe skutki dla zdrowia
Czynniki mogące
powodować wypadki
Niskie stężenie tlenu w powietrzu możliwość uduszenia
Gorące powierzchnie, powietrze, gazy możliwość poparzeń skóry i dróg
oddechowych
Szkło, metal i inne ostre przedmioty -
możliwość urazów w wyniku ukłucia,
przecięcia, przekłucia
Spadające elementy konstrukcji
(fragmenty sufitów, murów), gruz możliwość urazów w wyniku uderzenia,
przygniecenia
Nieruchome, wystające elementy
konstrukcji zwłaszcza przy złej widoczności
spowodowanej dymem - możliwość urazów w
wyniku uderzenia
Wypadki komunikacyjne podczas jazdy do
akcji - możliwość urazów
Prąd elektryczny - możliwość porażenia w
przypadku wadliwie działającego sprzętu
elektrycznego
Ulatniające się z uszkodzonej instalacji
gazowej gazy – możliwość poparzeń i urazów
na skutek pożaru i eksplozji
Substancje chemiczne powstające podczas
pożaru - możliwość ostrego zatrucia
Śliska, nierówna nawierzchnia oraz drabiny,
schody, dachy, zapadające się stropy możliwość urazów w wyniku potknięcia,
poślizgnięcia i upadku
Czynniki fizyczne
Nadmierny hałas podczas akcji gaśniczych
– możliwość uszkodzenia słuchu
Wysoka temperatura panująca podczas
pożaru – możliwość wystąpienia dyskomfortu
cieplnego, przegrzania organizmu i/lub
poparzeń
Niska temperatura podczas prowadzenia
akcji ratowniczych w okresie zimowym,
szczególnie podczas akcji ratownictwa
wodnego – możliwość odmrożeń, zapalenia
oskrzeli i płuc
Czynniki chemiczne i
pyły
Niedobór tlenu oraz obecność tlenku węgla i
innych produktów spalania w powietrzu,
którym oddycha strażak [patrz: uwaga 1] –
możliwość niedotlenienia i śmierci na skutek
uduszenia
Różne związki chemiczne, na które strażak
może być narażony podczas katastrof
chemicznych – możliwość ostrych zatruć,
poparzeń, zapaleń skóry
Gazy ulatniające się z nieszczelnych
zbiorników i instalacji technologicznych
objętych pożarem – możliwość ostrych zatruć
Środki pianotwórcze i inne materiały np.
dezynfekcyjne - możliwość skórnych zmian
uczuleniowych
Czynniki biologiczne
Każdy możliwy czynnik biologiczny
wywołujący choroby zakaźne, którego
źródłem mogą być ratowane osoby lub
zwierzęta
Czynniki
ergonomiczne,
psychospołeczne i
związane z
organizacją pracy
Odpowiedzialność za bezpieczeństwo i
zdrowie ludzi ratowanych a także
współpracowników, świadomość zagrożenia
własnego zdrowia i życia a także wydarzenia,
których świadkiem jest strażak, zwłaszcza
gdy dochodzi do śmierci osób ratowanych –
możliwość stresu pourazowego
Praca wykonywana w trybie dyżurowym
(praca nocna) - możliwość stresu
psychicznego, zaburzeń rytmu biologicznego,
obniżonej zdolności do pracy fizycznej
Nadmierny wysiłek fizyczny (dźwiganie
ciężarów, w tym osób poszkodowanych, dóbr
materialnych, sprzętu gaśniczo–
ratowniczego, jak również ciężkiej odzieży
ochronnej z aparatem tlenowym) - możliwość
dolegliwości bólowych wynikających z
przeciążenia układu mięśniowo-szkieletowego
i ogólnego zmęczenia
Działania profilaktyczne
Należy zawsze stosować się do zasad przekazanych podczas treningów lub
zawartych w instrukcjach określonych dla konkretnych zdarzeń i używać
odpowiednich środków ochrony indywidualnej (rękawice odporne na
temperaturę, czynniki chemiczne i cięcie., hełmy, gogle, ochronniki słuchu,
maski, aparaty oddechowe).
Należy sprawdzić drabinę przed wejściem na nią. Nigdy nie należy wchodzić na
niestabilnie ustawioną drabinę lub drabinę o śliskich szczeblach.
Należy stosować bezpieczne metody podnoszenia i przenoszenia ciężkich lub
nieporęcznych ładunków oraz stosować urządzenia mechaniczne ułatwiające
podnoszenie i przenoszenie.
Informacje szczegółowe
Synonimy
Ratownik, funkcjonariusz pożarnictwa, pożarnik,
pracownik ochrony przeciwpożarowej.
Definicja i/lub opis
Podstawowym celem pracy strażaka jest wykonywanie
zawodu
czynności ratowniczo-gaśniczych podczas różnego rodzaju
zdarzeń wymagających interwencji: pożarów, katastrof
budowlanych i chemicznych, wypadków komunikacyjnych
i innych sytuacji niosących zagrożenie dla zdrowia i życia
ludzi. Do podstawowych obowiązków strażaka należy
organizowanie, kierowanie oraz prowadzenie
bezpośrednich działań ratowniczych w celu ochrony życia,
zdrowia i mienia, a także likwidacje źródła powstania
pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego
zagrożenia (katastrofy techniczne, chemiczne,
ekologiczne, wypadki drogowe, lotnicze itp).
Zawody pokrew ne
Żołnierz wojskowej ochrony przeciwpożarowej,
pracownicy zakładowych jednostek straży pożarnej lub
zakładowych służb ratowniczych, członkowie Ochotniczych
Straży Pożarnych, członkowie terenowych służb
ratowniczych.
Wykonywane
Ewakuacja osób zagrożonych z wysokich budynków oraz
czynności
zwierząt z drzew i przewodów, konserwowanie
wyposażenia osobistego i technicznego jednostek
ratowniczo-gaśniczych oraz usuwanie prostych usterek,
kontrola przestrzegania przepisów przeciwpożarowych,
kształcenie kadr dla potrzeb własnych i innych jednostek
ochrony przeciwpożarowej oraz powszechnego systemu
ochrony ludności, lokalizacja i likwidacja zagrożeń
chemicznych i ekologicznych, prowadzenie działań
ratowniczo–gaśniczych w czasie pożarów, prowadzenie
działań ratowniczo–gaśniczych w obrębie dróg publicznych
podczas kolizji drogowych i katastrof lotniczych,
prowadzenie działań ratowniczych na akwenach wodnych i
pod wodą, prowadzenie działań ratowniczych podczas
katastrof budowlanych, ratowanie ludzi i mienia podczas
miejscowych zagrożeń, ratowanie poszkodowanych z
wykopów, studni oraz jaskiń (ratownictwo
wysokościowe), rozpoznawanie zagrożeń pożarowych i
innych, sprawdzanie, współdziałanie z innymi służbami
podczas działań w czasie klęsk żywiołowych (powódź),
wstępne ustalenie przyczyn oraz okoliczności powstania i
rozprzestrzeniania się pożaru, wykonywanie
pomocniczych i specjalistycznych czynności ratowniczych
w czasie likwidacji miejscowych zagrożeń przez inne
służby ratownicze (policja, pogotowie ratunkowe, straż
miejska i wojskowe służby techniczne).
Podstawowy
Samochody gaśnicze, samochody specjalne (drabiny
stosowany sprzęt
mechaniczne, podnośniki, hydrauliczne, cysterny
chemiczne), przyczepy, sprzęt pływający (kutry, łodzie,
transportery, pontony), piły do drewna, piły do stali i
betonu, piły łańcuchowe, nożyce do cięcia blachy, sprzęt
do podawania wody i piany (pompy szlamowe, pływające i
głębinowe, pompy o dużej wydolności, działka wodno
pianowe, prądnice i wytwornice i agregaty piany lekkiej,
generatory piany, węże tłoczne i ssące, zbiorniki wodne,
kurtyny wodne, armatura do podawania wody i piany
(rozdzielacze, zbieracze, ssaki ssące), sprzęt do ochrony
dróg oddechowych (aparaty powietrzne, nadciśnieniowe i
podciśnieniowe, aparaty tlenowe, maski nadciśnieniowe,
podciśnieniowe i ewakuacyjne), sprzęt ratownictwa
chemicznego (ekologiczne zestawy 1-szej pomocy,
ubrania gazoszczelne), sprzęt ratownictwa
wysokościowego (skokochrony, osprzęt alpinistyczny, liny
ratownicze, szelki ratownicze i ewakuacyjne), sprzęt
burzący (młoty, łomy, siekiery), narzędzia hydrauliczne
(rozpieracze, nożyce, łączniki rur, otwieracze drzwi,
rozpieracze kolumnowe, podnośniki, pompy
hydrauliczne), sprzęt pneumatyczny, sprzęt do
poszukiwania ludzi w zawałach (kamery telewizyjne,
młoty udarowe), sprzęt pomiarowy i wykrywający
(eksplozymetry, wykrywacze gazów, rurki wskaźnikowe,
lokalizatory ognia i temperatury), drabiny pożarnicze
(aluminiowe, sznurowe), zestawy pierwszej pomocy
medycznej, deski ratownicze, nosze, namioty
pneumatyczne, agregaty oświetleniowe, prądotwórcze, do
odymiania wentylatory, sprzęt ochrony indywidualnej
(specjalna odzież, obuwie, rękawice, hełmy).
Miejsca/obszary,
gdzie zawód
Państwowe (Zakładowe, Ochotnicze) Jednostki Straży
występuje
Pożarnej.
powszechnie
Uwagi
1.
Substancje chemiczne wydzielające się w czasie pożaru:
tlenek węgla, cyjanowodór, tlenki azotu, dwutlenek siarki,
fosgen, chlorowodór, amoniak, formaldehyd, acetaldehyd,
akroleina, benzaldehyd, metyloetyloketon, fenol i jego
pochodne, akrylonitryl, dwutlenek węgla, węglowodory
aromatyczne - benzen, toluen, etylobenzen, ksyleny,
trimetylobenzen, tetrametylobenzen, styren, kume n,
dietylobenzeny, węglowodory alifatyczne (etan, oktan,
nonan, metylononan, tetradekan), chlorowcopochodne
(dichlorometan, dichloroetan, chloroform, chloroetan,
tetrachloroetylen, dichlorofluorometan).
2.
Środowisko pracy strażaka pomiędzy akcjami
ratowniczymi stanowi jednostka straży pożarnej i różni się
ono w zasadniczy sposób od warunków pracy w czasie
akcji, które zależą od rodzaju zagrożenia.
3.
Zawód strażaka jest zawodem o bardzo wysokim ryzyku
zawodowym. Wypadki przy pracy i choroby zawodowe
mogą być przyczyną niepełnosprawności a nawet śmierci.
Piśmiennictwo
1.
Rozporządzenie MPiPS z 26 września 1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. (t.j.
Dz. U. 2003 nr 169 poz. 1650).
2.
Rozporządzenie MZiOS z 30 maja 1996 r. w sprawie
przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu
profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz
orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych
w Kodeksie pracy. (Dz. U. nr 69, poz. 332).
3.
Rozporządzenie MPiPS z 14 marca 2000 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach
transportowych (Dz. U. nr 26, poz. 313), wraz z
późniejszymi zmianami. (Dz. U. Nr 82, poz. 930 obowiązuje od 1 stycznia 2002 r.).
4.
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8
grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i
specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej
stosowania (Dz.U. 2004 nr 265 poz. 2644)
5.
Informator - "Środki ochrony indywidualnej".
INFOC HRON. Warszawa. C IOP 2000.