Mirosław Bałka - Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski

Mirosław Bałka - Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski

Materiały prasowe Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski
Mirosław Bałka
FRAGMENT
15.01 – 03.04.2011
Przewodnik po wystawie.
Wejście.
Lekko uchylone drzwi.
Za nimi przestrzeń, której mrok rozświetlają pewien czas światła błyskawic.
Pierwsza sala.
bottom - 1999/2003 – wideo zrealizowane w łaźni w KL Majdanek; ‘bottom’ to m.in. ‘dno’, ‘druga
strona’ lub ‘podszewka’; wprowadza efekt dezorientacji – podobny do tej, której doświadczali ci,
którzy znajdowali się w takich łaźniach, gdy zamiast wody z pryszniców słyszeli syk
wydobywającego się z nich gazu;
Sundays Kill More – 2006 – wideo zrealizowane na dachu domu artysty w niedzielę w
Warszawie-Międzylesiu; zawiera nagranie głosu Charlesa Bukowskiego, który czyta swój wiersz
„Sundays Kill More Men Than Bombs”;
Bukowski, Charles, „Sundays Kill More Men Than Bombs”
due to weekend conditions, and although there's
too much smog, everything's jammed
and it's worse than masts down in a storm
you can't go anywhere
and if you do, they are all staring through glass windows
or waiting for dinner, and no matter how bad it is
(not the glass, the dinner)
they'll spend more time talking about it
than eating it,
and that's why my wife got rid of me:
I was a boor and didn't know when to smile
or rather (worse) I did,
but didn't, and one afternoon
with people diving into pools
and playing cards
and watching carefully shaven T.V. comedians
in starched white shirts and fine neckties
kidding about what the world had done to them,
I pretended a headache
and they gave me the young lady's bedroom
(she was about 17)
1
and hell, I crawled beneath her sheets
and pretended to sleep
but everybody knew I was a cornered fake,
but I tried all sorts of tricks--I tried to think of Wilde behind bars,
but Wilde was dead;
I tried to think of Hem shooting a lion
or walking down Paris streets
medallioned with his wild buddies,
the whores swooning to their beautiful knees,
but all I did was twist within her young sheets,
and from the headboard, shaking in my nervous storm,
several trinkets fell upon me--elephants, glass dogs with seductive stares,
a young boy and girl carrying a pail of water,
but nothing by Bach or conducted by Ormandy,
and I finally gave it up, went into the john
and tried to piss (I knew I would be constipated
for a week), and then I walked out,
and my wife, a reader of Plato and e.e. cummings
ran up and said, "ooooh, you should have seen
BooBoo at the pool! He turned backflips and sideflips
and it was the funniest thing you've
EVER seen!"
I think it was not much later that the man came
to our third floor apartment
about seven in the morning
and handed me a summons for divorce,
and I went back to bed with her and said,
don't worry, it's all right, and
she began to cry cry cry,
I'm sorry, I'm sorry, I'm sorry,
and I said, please stop,
remember your heart.
but that morning when she left
about 8 o'clock she looked
the same as ever, maybe even better.
I didn't even bother to shave;
I called in sick and went down
to the corner bar.
Druga sala:
I Knew It Had 4 In It – 2008 – wideo zrealizowane w pracowni artysty w Warszawie-Międzylesiu;
zawiera fragment nagrania „The All Of Everything” muzyka, kompozytora, poety i filozofa Sun Ra;
tytuł nawiązuje do wywiadu, który prowadził Claude Lanzmann z p. Michelsohn, żoną
nazistowskiego nauczyciela z Chełmna, do filmu „Shoah”; zapomnienie p. Miechelsohn nakłada się
w niesamowity sposób na zapomnienie o swojej tożsamości przez Sun Ra;
Transkrypcja fragmentu tego wywiadu::
„CL: Do you know how many Jews were exterminated there?
M: Four something. Four hundred thousand, forty thousand.
CL: Four hundred thousand.
M: Four hundred thousand, yes. I knew it had a four in it.”
2
Trzecia sala:
AAA + Rauchsignale – 2007 – wideo zrealizowane w Rijece (Chorwacja); ‘aaa’ to pierwsze słowa
kołysanki, którą wykonuje na włączonym silniku, posługując się pedałem gazu - jak na
instrumencie muzycznym - kierowca wozu strażackiego; artysta rejestruje zarówno dźwięki silnika
(wykonywanego utworu), jak i wydobywające się z rury wydechowej spaliny (jakby transkrypcję
wizualną utworu muzycznego); rauchsignale to ‘sygnały, znaki dymne’;
Mapping the Studio, Too – 2008 – wideo zrealizowane w pracowni artysty w WarszawieMiędzylesiu; żartobliwa praca, która jest fragmentem zapisu kilkugodzinnego ‘oswajania’ przez
artystę swojej pracowni; tytuł nawiązuje do pracy Bruce’a Naumana pt. „Mapping the Studio”;
Czwarta sala:
MapL – 1999/2010 – wideo zrealizowane w KL Majdanek; przedstawia mapę miejsc straceń w
Lublinie; mapa usytuowana jest tak, że ogląda się ją tak, jak ogląda się mapy, próbując
zorientować się, gdzie się jest;
BlueGasEyes – 2004 – wideo zrealizowane w domu artysty w Warszawie-Międzylesiu;
Piąta sala:
Carrousel - 1999/2004 – wideo zrealizowane w KL Majdanek; na jednej z projekcji znajduje się
rzeźba przedstawiająca logo stacji telewizyjnej Al Jazeera; podążanie za ruchem obrazu pozwala
doświadczyć prowadzącego do utraty świadomości zawrotu głowy, gdy się jest w takich miejscach,
na samą myśl o tym, co się w nich działo; ‘carrousel’ to ‘karuzela’;
Szósta Sala:
Me Reading Lichtzwang – 2006 – nagranie zrealizowane w domu artysty w WarszawieMiedzylesiu; artysta, nie znając języka niemieckiego, czyta wiersze Paula Celana, z tomu
„Lichtzwang”; w przestrzeni tej nie ma światła; ‘lichtzwang’ to ‘przymus światła’;
„Todtnauberg”, jeden z wierszy z tomu „Lichtzwang”, odnoszący się do spotkania Paula Celana z
Martinem Heideggerem:
Arnika, Augentrost, der
Trunk aus dem Brunnen mit dem
Sternwürfel drauf,
Jasne płatki, pomórnik i świetlik,
łyk ze studni, tam gdzie
sześcian gwiazdy,
in der
Hütte,
w tamtej
chacie,
die in das Buch
- wessen Namen nahms auf
vor dem meinen? die in dies Buch
geschriebene Zeile von
einer Hoffnung, heute,
auf eines Denkenden
kommendes
Wort
do księgi
– czyje nazwiska zamieściła
przed moim? –
do księgi
wpisany wers o
nadziei, dzisiejszej,
że słowo
myślącego
nadejdzie
3
im Herzen,
w sercu,
Waldwasen, uneingeebnet,
Orchis und Orchis, einzeln,
darń leśna, nierównana,
storczyk i storczyk, osobno,
Krudes, später, im Fahren
deutlich,
szorstkość, później podczas jazdy,
dobitna,
der uns fährt, der Mensch,
der's mit anhört,
człowiek, co nas przewozi,
co słucha,
die halbbeschrittenen Knüppelpfade im Hochmoor,
pośród mszaru półprzebyte ścieżki,
nakładzione kije,
Feuchtes,
viel.
wilgoć,
liczna.
Siódma sala:
apple T. – 2009/2010 – wideo zrealizowane na terenie obozu zagłady w Treblince; ‘apple’ to
‘jabłko’.
Ósma sala:
Oddech.
Dziewiąta sala:
Flagellare A, Flagellare B, Flagellare C – 2009 – wideo zrealizowane w Gladstone Gallery w
Nowym Jorku; ‘flagellare’ to ‘biczować, chłostać’;
T. turn – 2004 – wideo zrealizowane na terenie obozu zagłady w Treblince; ‘turn’ to ‘obrót’,
obracać się’;
The Fall – 2001 – wideo zrealizowane w pracowni artysty w Otwocku; ‘fall’ to ‘upadek’;
Jedenasta sala:
Tanz – 2002 – wideo zrealizowane w pociągu z Warszawy do Gdańska; ‘tanz’ to ‘taniec’;
Primitive – 2008 – wideo zrealizowane w domu artysty w Warszawie-Międzylesiu podczas
oglądania filmu „Shoah” Clauda Lanzmanna; tytuł nawiązuje do wywiadu, który przeprowadził
Claude Lanzmann z Franzem Suchomelem, sierżantem SS z obozu zagłady w Treblince, do filmu
„Shoah”; przedstawia wizerunek człowieka złego, o twarzy jakby dziecka; zło tego człowieka
podkreślone jest przez czarny pasek, który jest efektem (technicznym) użytej przez Lanzmanna do
nagrania tego wywiadu kamery – efekt ten zostaje przez artystę zinterpretowany jako „czarny
pasek” pojawiający się na publikowanych w mediach zdjęciach zbrodniarzy;
4
Transkrypcja fragmentu tego wywiadu:
"FS: I will give you my definition. Keep this in mind. Treblinka was a primitive, but efficient
production line of death.
CL: A production line?
FS: Of death. Understand?
CL. Yes.
CL: But primitive…?
FS: Primitive, yes.”
B – 2006 – wideo zrealizowane w KL Auschwitz; ekran usytuowany w taki sposób, że każdy z
widzów znajduje się jakby w bramie obozu, pod zwieńczającym ją napisem;
Dwunasta sala:
Winterreise / The Pond – 2003 – wideo zrealizowane w KL Brzezinka; przedstawia staw, do
którego wrzucane były prochy spalonych ludzkich ciał; ‘winterreise’ to ‘podróż zimowa’; tytuł
nawiązuje do cyklu pieśni pt. „Wintereise” Franza Schuberta; ’pond’ to ’staw’;
Winterreise / Bambi – 2003 – wideo zrealizowane w KL Brzezinka; tytuł nawiązuje m.in. do
„Bambi”, filmu animowanego Walta Disneya z 1942 roku;
Winterreise / Bambi – 2003 - wideo zrealizowane w KL Brzezinka;
Jedna z przestrzeni wystawy upamiętniająca, jak pomnik, niewinność tych, których świadectwa o
tym, czego doświadczyli, nigdy nie będzie można usłyszeć.
Trzynasta sala:
Michał Anioł Buonarroti Czytanie – 2004 – wideo zrealizowane w Akademii Sztuk Pięknych w
Poznaniu; studentki rzeźby, z prowadzonej przez artystę pracowni, czytają sonety Michała Anioła
Buonarrotiego (jako zadanie semestralne);
transkrypcja czytanych sonetów:
Wielce się myśli poczciwe radują
Z postaci poprzez sztukę kształtowanych,
Których forma i rysy trwają zachowane
I ludzi z gliny, wosku i ze skały formują
Gdy czas obojętny świętość ich naruszy,
Szlachetne dzieła zdruzgocze, zatraci,
To jednak jescze w dawnej swej postaci Piękno
w odczuwanej odrodzi się duszy.
I to właśnie piękności twojej dotyczyło
Jak obraz łaski, w którą niebo stroi
Przedwieczny Stwórca zesłał ją tu dla nas.
Jeśli by ją wiele długich lat zmniejszyło
Stałaby się w tęsknocie, najdoskonalsza, mojej,
Co o piękności marzy, której nie tknie czas.
Kto zrodzony, musi zginąć w czasu toni,
nie przeszkodzi nawet słońcu zatraceniu,
5
Szybko rozkosz, ból przechodzi,
Wkrótce duch i słowa giną,
Wszyscy po nas urodzeni lekkim dymem są i cieniem,
Także ludźmi my byliśmy, smutni i radośni tak jak wy,
Patrzcie, teraz tu bawimy, w proch rozsypać się musimy,
Umrzeć muszą wsze istoty,
Nasze oczy patrzeć mogą jasno z dołów i wyraźnie,
Dziś są puste, rojne trwogą, bo uwodzi nas czas zbyt raźnie.
Czy tak zwolnione duchy powracają
Na czas tu skąpo odmierzony raz jeszcze
W szatach już zmienionych,
I znowu życie i śmierć wybierają?
Czy będzie surowość w nakazie,
Co kiedyś każe ukochanej się zbliżyć
Wciąż jeszcze dawnym urokiem owianej?
Prawie chciałbym liczyć na to,
Że mi się znów ukaże wolna od złości,
w blasku łagodnym skąpana,
I jeśli oczy jej będą przymknione,
To współczuć będę nowo ożywionej
mą śmiercią, co sama już umarła.
Że nie jestem sobą, skąd się bierze to?
Kim jest ten, przez którego umieram,
Co obcy we mnie się rozpiera
I więcej znaczy niż mój własny sąd,
I jakże rozciął twardą pierś, choć nigdy nie tknął mnie,
Kim jesteś? Męką, rozkoszą, miłością,
co teraz serce me niewoli,
co się przez oczy w moją duszę wlewa,
tam zaś bez miary rośnie i nabrzmiewa,
że ona sama wzrasta tysiąckrotnie.
Nie lęka się ognia kowal, gdy młotem
coś wspaniałego z żelaza sporządza,
Ogniem alchemik musi też zarządzać,
Kiedy najszczerszym chce się cieszyć złotem.
Nie może i feniks powstać odrodzony, zanim spłonie.
W przepotężnym żarze chciałbym umrzeć
światła porwany mirażem,
śmiercią i czasem już nie przygnieciony.
O słodka śmierci! Szczęśliw, kto tak płonie
Na popiół powoli, powoli zetlony
Między zmarłymi trwać nie będę dalej.
Gdy się ten żywioł wznosi w nieba stronę
Wznoszę się wraz ku górze przezeń uniesiony,
Przeistoczony w ogniu, w nieb bezkresne dale.
Dopiero siebie przez ciebie poznałem
I bieżę z oddali ku niebu, skąd nasze źródlisko.
Ty dajesz mi strawę, przysuwam się blisko
6
Jak ryba znęcona ponętą więcierzy.
Słowo tylko serce rozdarte uderza,
Więc oddałem ci moje, całe i bez reszty,
Ty wiesz, ach, nie znając, co zostało w łonie.
Dusza winna tylko najlepsze zamierzać,
Jeśli żyć pragnę, więc muszę cię gorąco kochać,
bom ja tylko drewno, żagwią tyś, co płonie.
GPS Free – 2010 – wideo zrealizowane w pracowni artysty w Warszawie-Międzylesiu; ‘GPS’
można odczytać też, przez analogię do zapisu w piśmie hebrajskim – bez zaznaczania
samogłosek, jako ‘Gypsy’ lub ‘Gipsy’ z odniesieniem do wydarzeń we Francji w 2010 roku;
holding / falling – 2001 – wideo zrealizowane w domu artysty w Warszawie-Radości; ‘holding’ to
‘trzymanie’, ‘falling’ to ‘upadanie’, ‘spadanie’;
Wyjście.
Półprzezroczyste zasłony, przez które prześwieca światło i które prowadzą do światła.
Hall główny CSW (monitory informacyjne)
Narayama – 2002 – wideo zrealizowane w Otwocku; tytuł nawiązuje do filmu pt. „Ballada o
Narayamie” w reżyserii Shohei Imamury.
7