Pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonania

Pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonania

Pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonania niebezpiecznej pracy albo oddalić się z
miejsca zagrożenia w obronie swojego życia lub zdrowia. Z tego prawa nie mogą jednak
korzystać pracownicy, do których obowiązków należy ratowanie życia innych.
Zasada bezpiecznej pracy rodzi określone powinności dla obu stron stosunku pracy.
Pracodawca jest obowiązany tworzyć pracownikom bezpieczne warunki pracy, ale i
pracownik ma obowiązek dbać o swoje zdrowie, jak też o zdrowie innych osób, na które mają
wpływ jego działania.
Tej ostatniej powinności odpowiada pracownicze prawo do powstrzymania się od pracy lub
oddalenia się z miejsca pracy. W myśl tego prawa, w razie, gdy warunki pracy nie
odpowiadają przepisom BHP i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia
pracownika, albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym
osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy zawiadamiając o tym
niezwłocznie przełożonego.
Powstrzymanie się od wykonywania pracy
Pracownik ma obowiązek wykonywać polecenia przełożonych, ale w wyjątkowych
sytuacjach może być zwolniony z tej powinności. Sytuacje te są ściśle określone przepisami
kodeksu:
w przypadku, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom BHP oraz stanowią
bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia
stan psychofizyczny pracownika nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i
stwarza zagrożenie dla innych osób.
O ile w pierwszej sytuacji powodem powstrzymania się przez pracownika od wykonywania
pracy mogą być poważne uchybienia pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa, o tyle w drugim
przypadku przyczyna jest niezależna od pracodawcy i dotyczy pracowników zatrudnionych
przy pracach wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej. W obu zaś
przypadkach przepisy wymagają od pracownika uprzedniego zawiadomienia przełożonego o
zamiarze odstąpienia od pracy.
Oddalenie się z miejsca zagrożenia
Jeżeli odmowa wykonania pracy niebezpiecznej nie usuwa zagrożenia, pracownik może
oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.
Pracownikowi nie wolno jednak samowolnie opuścić miejsca pracy. Oddalenie się z miejsca
zagrożenia nie jest bowiem jednoznaczne z opuszczeniem pracy, gdyż pracownik nadal
będzie w dyspozycji pracodawcy.
Oddalenie się z miejsca zagrożenia usprawiedliwione jest tylko w przypadku bezpośredniego
zagrożenia życia lub zdrowia. Zagrożenie te musi być jednakże realne a nie tylko potencjalne,
które tylko pośrednio mogłoby wpłynąć na zdrowie pracownika.
Za czas powstrzymania się od pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia pracownik
zachowuje prawo do wynagrodzenia. Należy jednak podkreślić, że uprawnienia płacowe
mogą różnicować okoliczności danej sytuacji. Za czas niewykonywania pracy przysługuje
bowiem wynagrodzenie tylko wtedy, gdy niebezpieczeństwo było rzeczywiste, a pracownik
zawiadomił o tym przełożonego.
Niedyspozycja pracownika
Prawo powstrzymania się od wykonywania pracy może uzasadniać niedyspozycja
pracownika, czyli taki stan psychofizyczny, który nie zapewnia bezpiecznego wykonywania
pracy i stważa zagrożenie dla innych osób. O ile jednak prawo do powstrzymania się od pracy
przysługuje każdemu pracownikowi w określonych sytuacjach, o tyle przerwać pracę z
powodu niedyspozycji mogą tylko pracownicy zatrudnieni przy pracach wymagających
szczególnej sprawności psychofizycznej, których wykaz zawiera rozporządzenie MPiPS z
dnia 28 maja 1996 r.
Prawo niewykonywania pracy przez pracownika będącego w niedyspozycji zostało
powiązane z łącznym spełnieniem dwóch przesłanek. Mianowicie pracownik może
powstrzymać się od pracy gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego
wykonywania pracy i jednocześnie stwarza to zagrożenie dla innych osób.
W tym przypadku nie wymaga się jednak, aby zagrożenie było bezpośrednie.
Pracownik powinien przed podjęciem decyzji o powstrzymaniu się od pracy rozważyć, czy
nie dysponuje innymi środkami pozwalającymi zmniejszyć lub usunąć stan niesprawności
mimo kontynuowania pracy.
Upojenie alkoholowe
Stan niedyspozycji pracownika może mieć różne podłoże. Przepisy nie podkreślają wyraźnie
ich przyczyn i nie wykluczają np. upojenia alkoholowego czy stanu odurzenia narkotykami.
W tym przypadku oczywiście mają jednak zastosowanie odrębne przepisy pozwalające na
rozwiązanie umowy o pracę (art. 52 k.p.). Nie można jednak takiemu pracownikowi odmówić
prawa do powstrzymania się od wykonywania pracy z tytułu złego stanu psychofizycznego.
Prawo odmowy nie dla wszystkich
Z prawa do powstrzymywania się od wykonywania pracy nie mogą kożystać pracownicy,
którzy stale pracują w zagrożeniu zdrowia i życia a ich pracowniczym obowiązkiem jest
ratowanie życia ludzkiego lub mienia.
Bez wątpienia pracownikami takimi są np.: ratownicy górscy, górniczy, czy morscy,
funkcjonariusze policji i straży pożarnej, pracownicy ochrony osób i mienia oraz pracownicy
straży granicznej.
Prawo to nie przysługuje również lekarzom. Personel medyczny tworzą bowiem osoby, do
których obowiązków należy ratowanie życia ludzkiego.