Zaangażowanie dzieci i młodzieży w aktywność fizyczną i sport

Zaangażowanie dzieci i młodzieży w aktywność fizyczną i sport

Psycholog radzi
Zaangażowanie dzieci i młodzieży
w aktywność fizyczną i sport
Wychodząc z założenia, że sport jest systemem,
w którym w dążeniu do planowanego wyniku sportowego, akcentowany jest rozwój, zdrowie, dobrostan
psychiczny i wzrost osobisty wszystkich jednostek
i grup w niego zaangażowanych, mamy świadomość
jak ważna staje się kwestia zaangażowania dzieci
i młodzieży w aktywność fizyczną i sport. Wartości
te są charakterystyczne dla sportu pozytywnego,
dla którego oprócz wielu różnych wyzwań, istotnym
staje się troska o wszechstronny rozwój obecnego
i przyszłych pokoleń. Uprawianie aktywności fizycznej
i sportu może wnieść w życie młodej osoby wiele korzystnych doświadczeń, w efekcie których może rozwinąć się zarówno fizycznie, motorycznie, psychicznie,
jak i społecznie. Wczesny kontakt dziecka z aktywnością ruchową ma wpływ na indywidualny rozwój psychofizyczny, przyszłe osiągnięcia sportowe i przede
wszystkim na kształtowanie postaw prosportowych
i prozdrowotnych.
JAKIE CZYNNIKI MOGĄ WPŁYWAĆ NA ROZWÓJ
ZAINTERESOWAŃ AKTYWNOŚCIĄ RUCHOWĄ?
Nie jest tajemnicą, że najważniejszym wzorcem dla
dzieci są rodzice. Ich rolą jest przede wszystkim świadomość, że ich pociechy prędzej czy później, świadomie lub nie, będą modelowały (powielały) ich zachowania. Także te dotyczące spędzania wolnego czasu
i stosunku do aktywności fizycznej. Dzieje się tak za
sprawą neuronów lustrzanych, grupy komórek nerwowych, najbardziej rozwiniętych u homo sapiens, które
uaktywniają się szczególnie, gdy obserwujemy wykonywanie czynności przez innych. Dlatego jeżeli chcesz,
aby twoje dziecko było aktywne fizycznie, znało różne
warianty aktywnego spędzania wolnego czasu, interesowało się sportem – powinieneś wprowadzić te
zachowanie do swojego życia. Pamiętaj, aby nauczyć
jakiejś czynności, zachowania, stosunku do jakiejś
kwestii swoje dziecko, ty sam jako rodzic musisz być
przykładem. W ten sposób młode osoby najszybciej
się uczą, ponadto zapamiętują skrypty zachowań, które będą im towarzyszyć przez całe życie.
Kolejnym bardzo istotnym elementem w kształtowaniu zaangażowania w aktywność sportową młodzieży jest świadomość rodzica o bardzo zróżnicowanym
rozwoju psychofizycznym każdego dziecka. Każdy
z nas rozwija się indywidualnie, także pod względem
sprawności fizycznej, a normy dla poszczególnych
grup wiekowych powinny być jedynie kierunkiem, obszarem naszego zainteresowania. Nie oznacza to jednak, że nie jesteśmy uważni na szczególne odchylenia
od normy, widoczne zaburzenia, które mogą budzić
22
Wychowanie Fizyczne w szkole nr 3/2015
nasze zaniepokojenie. Traktujmy rozwój każdej indywidualnej jednostki jako fakt pozytywny, tworząc więź
emocjonalną, dającą wsparcie, stymulującą do rozwoju, ale także zauważając małe zmiany i postępy.
Głównym punktem odniesienia dotyczącym aktywności fizycznej młodej osoby powinien być
jego wysiłek wkładany w wykonywane zadanie.
Jako rodzic doceniaj zaangażowanie, determinację,
z jaką twoje dziecko grało na boisko/biegało/pływało/
skakało. Nie porównuj do innych uczestników zawodów
czy uczestników aktywności fizycznej, jedyną osobą
do której możesz porównywać swoje dziecko jest ono
samo (a dokładniej postęp, jaki zrobił). Im bardziej konkretna pochwała postępu (np. konkretnego elementu
ćwiczenia – ułożenia ręki czy całego ćwiczenia – styl
kraula w pływaniu) tym lepiej zostanie zapamiętana
przez dziecko, co w konsekwencji wzmocni jego pewność siebie. Staraj się dużo rozmawiać ze swoim dzieckiem, w tym wypadku na temat wysiłku, jaki wkłada
w treningi, ćwiczenia, jego zaangażowania, tego, czego
nauczyło się na treningu czy na zawodach.
W momencie, gdy twoje dziecko wybrało dyscyplinę sportu, w którą chce się zaangażować i regularnie
trenować znajdź wykwalifikowanego trenera. Przede
wszystkim kogoś, kto ma wiedzę i umiejętności, jest
zaangażowany w proces treningowy, nawiązuje porozumienie z zawodnikami, zna psychologiczne aspekty
sportu i... pozwól mu trenować. Zarówno rodzic, jak
i trener odgrywa bardzo ważną rolę w rozwoju młodego sportowca i tylko dzięki rozdzieleniu zadań,
a także współpracy i efektywnej komunikacji młoda
osoba będzie odczuwała komfort w uprawianiu danej
dyscypliny. W przeciwnym razie, gdy zdanie trenera
wyklucza się ze zdaniem rodzica, młody sportowiec
stoi między młotem a kowadłem, nie wiedząc co ma
robić, aby szanować zdanie trenera i respektować polecenia rodziców.
Jeżeli twoje dziecko zaangażowało się w sport,
uprawia daną dyscyplinę, demonstruj swoje pozytywne nastawienie do tego, co robi. Pokaż, że doceniasz
jego zaangażowanie, wysiłek jaki wkłada w ćwiczenia,
uczestnicz w ważnych dla twojego dziecka wydarzeniach, meczach. Pamiętaj o perspektywie – dla dorosłych może to być zwykły mecz, a dla dziecka najważniejsze wydarzenie, jakie ostatnio przeżył. Pytaj swojego syna/córki o jego punkt widzenia tego meczu/
treningu, wykonywanego ćwiczenia, tak aby dziecko
mogło stanąć w roli eksperta. W ten sposób realizuje
się jego potrzeba kompetencji, jeśli będzie mógł wytłumaczyć dany temat osobie dorosłej, stanąć w innej
roli niż do tej pory.
Psycholog radzi
Najważniejszym czynnikiem są ludzie i ich zachowania. Trener lub nauczyciel wychowania fizycznego
ma bardzo duży wpływ na to, czy młode osoby zainteresują się sportem i będą w nim aktywnie uczestniczyć
także w kolejnych etapach swojego życia.
Trzeba pamiętać, że na początku kształtowania zainteresowań u dziecka przeważają czynności czy elementy, które dla dziecka będą kojarzyć się z przyjemnością. Dlatego odrzucamy monotonne, standardowe
ćwiczenia z dużą ilością powtórzeń oraz nadmierne obciążanie dzieci ćwiczeniami. W zamian włączamy formy
zajęć perspektywicznie ukierunkowane na kształtowanie określonych nawyków ruchowych w ciekawej i stale
zmieniającej się formie, także przy użyciu niestandardowych narzędzi. Pamiętajmy, że na początku przygody
dziecka (4–6 rok życia) z aktywnością fizyczną, sport
jest przede wszystkim zabawą. Wtedy właśnie odgrywa bardzo ważną rolę w prawidłowym rozwoju dziecka. Dlatego radość z aktywności fizycznej wykształcona
na tym etapie, będzie miała istotny wpływ na kolejne,
kiedy to sport będzie przybierał inne postaci.
Niezmiernie dużą rolę odgrywa sama postać trenera czy nauczyciela. Zostało udowodnione naukowo
przez Barra, a później Harringtona, że efektywność pracy nauczyciela wysoko koreluje z jego... uśmiechem.
Wytworzenie przyjaznej nauce atmosfery, widoczne
zaangażowanie i chęć pomocy prowadzącego zajęcia,
poczucie humoru, konstruktywne komunikacje zwrotne, koncentracja na tym, co podopieczni robią dobrze,
indywidualne podejście do każdego z ćwiczących, dostrzeganie nawet najmniejszego wysiłku, a także fakt
bycia przykładem dla najmłodszych powoduje same
pozytywne rezultaty. Dokładając umiejętność dostrzegania i rozumienia potrzeby dziecka, a także wczuwania
się w stany emocjonalne (empatia) można nawiązać autentyczną więź z młodą osobą. Jeżeli nauczyciel/trener będzie dostosowywał formę, natężenie i złożoność
wysiłku do zmieniających się w toku rozwoju możliwości dziecka, naturalnie pobudzana będzie jego uwaga, a także koncentracja na ćwiczeniach. W ten sposób można uruchomić pozytywne sprzężenie zwrotne
– poprawa koncentracji uwagi spowoduje nabywanie
określonych umiejętności ruchowych, w ten sposób
wzrośnie samoocena osoby ćwiczącej, powodując kolejne przyjemne emocje. Z kolei pozytywne przeżycia
spowodują wzrost prawdopodobieństwa pojawienia się
i utrwalania potrzeby aktywności fizycznej.
Kolejnym istotnym elementem, wpływającym
na przebieg rozwoju zainteresowań aktywnością fizyczną jest właściwe przejście do ćwiczeń z elementami współzawodnictwa. Kwestia ta związana jest z indywidualną odpornością każdego dziecka na obciążenia związane z ćwiczeniami, stąd też warto pamiętać
o doborze rywali. Element ten trzeba stosować niezwykle umiejętnie, ponieważ wprowadzenie rywalizacji nie dla wszystkich będzie jednakowo korzystne.
Zgodnie ze słowami polskiego pedagoga, Andrzeja Szyszko-Bohusza, warto kierować się założeniem,
że ważniejsze jest to, kim uczeń się staje, niż to, czego
się nauczył. Dlatego nadrzędnym celem, jakim powinni kierować się nauczyciele i trenerzy jest samo rozwijanie zainteresowania aktywnością fizyczną, aby uczynić ją ważną wartością w swoim życiu. Jest to możliwe
do osiągnięcia z połączenia na pozór drobnych, ale
umiejętnie stosowanych przez nauczyciela czy trenera
czynników oraz jego prawdziwego zamiłowania do aktywności fizycznej. Trzeba bowiem pamiętać, iż tylko
prawidłowo ukształtowane zainteresowanie aktywnością fizyczną i sportem spowoduje, że wysiłek sportowy będzie kojarzony przez osoby z przyjemnością
i zadowoleniem, co stanie się przyczyną powtarzania
podobnej czynności w okresie późniejszym.
Więcej na temat przeprowadzania zajęć wychowania fizycznego można przeczytać w pierwszym wydaniu dodatku do Magazynu Trenera – Wychowanie
Fizyczne w szkole w artykule „5 zasad właściwego
przeprowadzania lekcji wychowania fizycznego vs.
analiza najczęściej popełnianych błędów”.
Zaangażowanie w aktywność fizyczną czy sportową dzieci i młodzieży to kwestia, która dotyczy
nas wszystkich, dla których istotne jest zdrowie
przyszłego pokolenia.
Aktywność fizyczna nie tylko kształtuje odpowiednie umiejętności i nawyki, stwarza także szansę rozwijania zdrowia i sprawności fizycznej. Ponadto warto
dyskutować na temat różnorodnych czynników, które
mają wpływ na młodą osobę, gdy wybrała już drogę
zaangażowania w regularne uprawianie sportu. Dostrzegając istotne aspekty tego zagadnienia, będzie
można dbać o przyszłe pokolenie sportowców w Polsce. Trzeci poruszony aspekt w artykule to kwestia
ciągłego weryfikowania błędnych przekonań na temat uprawiania sportu przez dzieci i młodzież, tak aby
społeczeństwo wspierało rozwój aktywności fizycznej.
Trzeba pamiętać, że to właśnie społeczno-środowiskowe czynniki wywierają coraz bardziej znaczący wpływ
na kształtowanie norm i wartości, reguł społecznych
w sporcie profesjonalnym i aktywności fizycznej. Dlatego warto kształtować wartości tożsame z ideą sportu pozytywnego w każdym domu, szkole, organizacji
sportowej i być wrażliwym, weryfikować powstałe
mity na temat uprawiania aktywności fizycznej i sportu
przez dzieci i młodzież.
„ Matylda Olek
www.matyldaolek.pl
BIBLIOGRAFIA:
„ Gracz, J., Sankowski, T. (2007), Psychologia aktywności sportowej, Poznań: Akademia Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu.
„ Łuszczyńska, A. (2011), Psychologia sportu i aktywności fizycznej, zagadnienia kliniczne, Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN.
„ Brzezińska, A., I. (red.). (2013), Psychologiczne portrety człowieka, praktyczna psychologia rozwojowa,
Sopot: GWP.
nr 3/2015 Wychowanie Fizyczne w szkole
23
Obalamy mity
ISTNIEJE WIELE TWIERDZEŃ DOTYCZĄCYCH ZAANGAŻOWANIA DZIECI I MŁODZIEŻY W AKTYWNOŚĆ SPORTOWĄ,
KTÓRE BARDZO CZĘSTO SĄ DALEKIE OD FAKTÓW. WARTO ZWRÓCIĆ UWAGĘ NA NAJWAŻNIEJSZE Z NICH,
SKONFRONTOWAĆ JE Z PRAWDĄ, ABY NIE POWIELAĆ SFORMUŁOWAŃ, KTÓRE MOGĄ MIEĆ NIEKORZYSTNY WPŁYW
NA AKTYWNOŚĆ FIZYCZNĄ MŁODEGO POKOLENIA.
MITY
FAKTY
Dzieci, które
uprawiają sport nie
mają prawdziwego
dzieciństwa
„ jeżeli dziecko wyraża chęć uprawiania sportu (wynika to z jego motywacji
wewnętrznej – uprawia sport, bo to lubi) z pewnością pojawiają się u niego
pozytywne emocje, nie ma on poczucia zmarnowanego czasu czy w dłuższej
perspektywie – dzieciństwa
„ poprzez regularne uprawianie sportu dzieci uczą się zarządzania czasem, bardzo często znajdując także wolną chwilę na inne zainteresowania
Lekcje wychowania
fizycznego wystarczają,
aby zapewnić potrzebę
ruchu u dziecka
„ jeżeli miałeś/miałaś możliwość przebywania w towarzystwie dzieci, to wiesz,
że jest to mit – od 7 do 18 roku życia (i w późniejszych latach także) zaleca się
minimum godzinę aktywności dziennie
„ ważne, aby dziecko nie kojarzyło aktywności fizycznej tylko z lekcjami wychowania fizycznego, jeśli jesteś rodzicem uprawiaj sport razem z dzieckiem i pokazuj różne możliwości aktywnego wypoczynku
Dzieci nie powinny
rywalizować ze sobą
w sporcie
„ jest to jedno z ważnych doświadczeń w życiu dziecka i ważną informacją dla
niego samego i dorosłych (jakich emocji doświadcza, jak się motywuje, jak znosi
porażkę i wygraną, jak prezentuje się na tle swoich rówieśników)
„ trzeba oczywiście pamiętać o zdrowej rywalizacji (szczególnie ze strony dorosłych – wsparcie dziecka, nie wywieranie presji), tylko wtedy współzawodnictwo staje się pozytywnym elementem w rozwoju dziecka
Gdy dziecko nie ma
„ aktywność fizyczna ma właściwości prozdrowotne i rehabilitacyjne, dlatego
każde dziecko powinno uprawiać aktywność fizyczną na miarę swoich możpredyspozycji do sportu,
liwości
nie ma sensu, aby
trenowało/uprawiało
„ poprzez uprawianie aktywności sportowej młody człowiek uczy się wielu zachoaktywność fizyczną
wań i cech przydatnych w codziennym życiu, takich jak: umiejętność pracy w grupie, wytrwałość, świadomość własnego ciała, odpowiedzialność i wiele innych
„ dla każdego dziecka styczność z aktywnością fizyczną niesie wiele korzyści
Talent sportowy
„ predyspozycje/wybitne zdolności do danej dyscypliny sportu można zaobsermożna przewidzieć
wować w wieku dorastania, kiedy to zostały wykształcone m.in. cechy motoryczne, osobowość, temperament
i zaobserwować już
w bardzo młodym wieku „ w bardzo młodym wieku można zauważyć jedynie elementy, które mogą (ale nie
muszą) być symptomami przyszłych zdolności np. koordynacja, skoczność, siła
Wczesny wybór
dyscypliny
i specjalizacja w niej,
to klucz do odniesienia
sukcesu w sporcie
„ próbowanie wielu dyscyplin nie przeszkadza w późniejszym uczestnictwie
w sporcie profesjonalnym (najlepsze wykonanie następuje po okresie dojrzewania)
„ próbowanie różnych aktywności sportowych jest pozytywnie związane z dłuższą karierą sportową oraz zaangażowaniem w sport
„ różnorodne doświadczenia z dyscyplinami sportu pozwalają na opanowanie
wielu umiejętności ruchowych i poznawczych (później dziecko może je przenieść do wybranej dyscypliny)
„ do około 13 roku życia dziecko powinno mieć możliwość wyboru dyscypliny
sportu lub decyzji o uprawianiu aktywności fizycznej (poziom rekreacyjny)
„ do około 18 roku życia dzieci i młodzież nabywają fundamenty wysiłku fizyczUtalentowane dzieci
nego, które dla wszystkich są te same (zarówno dla osób, które później połączą
potrzebują innych
sport z życiem zawodowym, jak i tych, którzy wybiorą aktywność fizyczną)
metod i sposobów
treningowych niż reszta „ dopiero po tym okresie młody człowiek posiada fizyczne, ruchowe ale także
psychiczne i społeczne umiejętności potrzebne do wyspecjalizowanego wysiłku w konkretnej dyscyplinie
Sport przeszkadza
w nauce i zdobyciu
wykształcenia
„ badania wykazują, że zwiększenie godzin na aktywność fizyczną było związane z podwyższeniem ocen na egzaminach (ze względu na wzrost samooceny
uczniów, zadowolenia, poprawę funkcjonowania pamięci, utrzymywania uwagi
na zadaniu, mniejszych problemów z koncentracją i samodyscypliną)
„ poprzez umiejętność zarządzania czasem osoby uprawiające sport potrafią wygospodarować czas na naukę, często skuteczniej niż osoby nieaktywne sportowo