Ochrona ppoż. w praktyce

Transkrypt

Vademecum BHP
Niniejsza publikacja została przygotowana z myślą
o pracownikach służby bezpieczeństwa i higieny pracy, pracowników do wykonywania działań w zakresie
zwalczania pożarów oraz ewakuacji pracowników,
a także samych pracodawcach.
Dzięki jasnemu określeniu grupy odbiorców i odpowiednio dostosowanej do niej zawartości merytorycznej książka wypełnia istotną lukę, która powstała
w tym zakresie na rynku wydawniczym.
cena: 79 zł
ISBN 978-83-269-3309-7
UOH 19
Znajdują się w niej szczegółowe omówienia zagadnień
dotyczących między innymi:
– obowiązków pracodawców i pracowników w zakresie ochrony ppoż.,
– instrukcji bezpieczeństwa pożarowego,
– zasad postępowania w sytuacjach zagrożenia pożarem,
– ewakuacji,
– wymogów bezpieczeństwa pożarowego w firmie,
– bezpieczeństwa pożarowego w ramach szkolenia
bhp,
– podręcznego sprzętu gaśniczego,
– przygotowania się do kontroli Państwowej Straży
Pożarnej.
Ochrona ppoż.
w praktyce
Praktyczny informator
Ochrona ppoż.
w praktyce
Kierownik Grupy Wydawniczej:
Agnieszka Konopacka-Kuramochi
Redaktor:
Agnieszka Świeboda
Menedżer produktu:
Rafał Kępka
Koordynator produkcji:
Mariusz Jezierski
Skład i łamanie:
Katarzyna H. Kopeć
Drukarnia:
Miller
ISBN: 978-83-269-3309-7
Informacje i zamówienia:
e-mail: [email protected]
infolinia: 22 518 27 27
faks: 22 518 27 50
Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.
ul. Łotewska 9A, 03-918 Warszawa
NIP: 526-19-92-256
Numer KRS: 0000098264 – Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy
Wysokość kapitału zakładowego: 200.000 zł
tel.: 22 518 29 29, faks: 22 617 60 10
© Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o.
Warszawa 2014 r.
Spis treści
Rozdział I. Pracownicy do wykonywania działań w zakresie zwalczania
pożarów i ewakuacji pracowników ...........................................................................
1. Wyznaczenie pracowników do wykonywania działań w zakresie zwalczania
pożarów i ewakuacji pracowników ........................................................................
2. Konsekwencje niewyznaczenia pracowników do wykonywania działań
w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników – kary ze strony
Państwowej Inspekcji Pracy ....................................................................................
7
7
9
Rozdział II. Obowiązki pracodawców w zakresie ochrony ppoż. ...................... 10
1. Zapewnienie właściwej ochrony ppoż. w firmie, czyli szczegółowe obowiązki
pracodawców w zakresie ochrony ppoż. ............................................................... 10
2. Zaznajamianie pracowników z przepisami w zakresie ochrony ppoż.
– problemy praktyczne ............................................................................................ 11
Rozdział III. Obowiązki pracowników w zakresie ochrony ppoż. .....................
1. Obowiązek zapoznania się z przepisami w zakresie ochrony ppoż. ..................
2. Obowiązek zapoznania się z treścią instrukcji bezpieczeństwa pożarowego ...
3. Szczegółowe obowiązki pracowników w zakresie ochrony ppoż. ......................
13
13
13
13
Rozdział IV. Instrukcje bezpieczeństwa pożarowego ........................................... 15
1. Tematyka instrukcji bezpieczeństwa pożarowego ............................................... 15
2. Aktualizacja instrukcji bezpieczeństwa pożarowego ........................................... 18
Rozdział V. Zasady postępowania w sytuacjach zagrożenia pożarem ............... 19
1. Zawiadomienie w przypadku pożaru .................................................................... 19
2. Czas na ewakuację .................................................................................................... 20
Rozdział VI. Ewakuacja ..............................................................................................
1. Odpowiedzialność za ewakuację w firmie ............................................................
2. Zapewnienie możliwości ewakuacji .......................................................................
3. Zapewnienie odpowiednich warunków ewakuacji ..............................................
4. Praktyczne sprawdzenie organizacji i warunków ewakuacji ..............................
5. Akcja ewakuacyjna ...................................................................................................
6. Czynności po zakończeniu ewakuacji ...................................................................
21
21
21
23
23
24
25
3
Rozdział VII. Wymogi bezpieczeństwa pożarowego w firmie ............................ 26
1. Podstawowe wymogi bezpieczeństwa pożarowego w firmie .............................. 26
2. Procedury eliminacji zagrożeń pożarowych w firmie – czynności zabronione
w zakresie ochrony ppoż. ........................................................................................ 27
Rozdział VIII. Bezpieczeństwo pożarowe w ramach szkolenia bhp ..................
1. Podstawa prawna ......................................................................................................
2. Formy przekazywania wiedzy .................................................................................
A. Instruktaż ogólny bhp .........................................................................................
B. Instruktaż stanowiskowy bhp ............................................................................
3. Organizacja ...............................................................................................................
A. Główne treści .......................................................................................................
B. Szczegółowy plan zajęć .......................................................................................
C. Ćwiczenia praktyczne .........................................................................................
Ćwiczenia praktyczne w zakresie organizacji ewakuacji ...............................
Ćwiczenia praktyczne użycia podręcznego sprzętu gaśniczego ....................
4. Charakterystyka zagrożeń pożarowego i wybuchem ..........................................
A. Zagrożenie pożarowe – pojęcie .........................................................................
B. Zagrożenie wybuchem – pojęcie .......................................................................
C. Trójkąt ognia pożaru ...........................................................................................
Materiał palny – ciecze palne ............................................................................
Materiał palny – pyły ..........................................................................................
Materiał palny – gazy palne ...............................................................................
Źródło zapłonu ....................................................................................................
D. Proces samozapalenia .........................................................................................
30
30
30
31
31
32
33
34
34
34
35
35
35
35
35
36
36
37
37
38
Rozdział IX. Techniczne środki zabezpieczenia ppoż. .........................................
1. Podział technicznych środków zabezpieczenia ppoż. .........................................
2. Urządzenia ppoż. ......................................................................................................
3. Podręczny sprzęt gaśniczy .......................................................................................
4. Instalacje ppoż. .........................................................................................................
5. Rozwiązania budowlane ..........................................................................................
40
40
40
41
41
41
Rozdział X. Podręczny sprzęt gaśniczy i jego uzupełnienie
– przede wszystkim instalacja wodociągowa przeciwpożarowa,
czyli hydranty wewnętrzne oraz zawory hydrantowe ...........................................
1. Rola podręcznego sprzętu gaśniczego ...................................................................
2. Skład podręcznego sprzętu gaśniczego .................................................................
3. Uzupełnienie podręcznego sprzętu gaśniczego – przede wszystkim
instalacja wodociągowa przeciwpożarowa, czyli hydranty wewnętrzne
i zawory hydrantowe ................................................................................................
Instalacja wodociągowa przeciwpożarowa, czyli hydranty wewnętrzne
i zawory hydrantowe ................................................................................................
4
43
43
43
44
44
Spis treści
4. Obowiązkowy podręczny sprzęt gaśniczy .............................................................
5. Dobór podręcznego sprzętu gaśniczego ................................................................
A. Podręczny sprzęt gaśniczy a środki gaśnicze ...................................................
B. Zakres stosowania środków gaśniczych ...........................................................
C. Uniwersalne środki gaśnicze ..............................................................................
6. Podręczny sprzęt gaśniczy i środki gaśnicze .........................................................
A. Gaśnice i agregaty proszkowe ............................................................................
Gaśnice pod stałym ciśnieniem .........................................................................
Gaśnice z nabojem wewnątrz ............................................................................
Zastosowanie gaśnic proszkowych ...................................................................
Agregaty proszkowe ............................................................................................
Działanie proszku ................................................................................................
Zastosowanie agregatów proszkowych .............................................................
B. Gaśnice i agregaty śniegowe ...............................................................................
Gaśnice śniegowe ................................................................................................
Gaśnice GS 5 X – budowa ..................................................................................
Agregaty śniegowe ...............................................................................................
C. Gaśnice i agregaty pianowe ................................................................................
Typy gaśnic pianowych .......................................................................................
Agregaty pianowe ................................................................................................
Zastosowanie piany gaśniczej ............................................................................
D. Hydronetki wodne ..............................................................................................
Budowa hydronetek wodnych ...........................................................................
Działanie hydronetek wodnych .........................................................................
E. Koce gaśnicze .......................................................................................................
7. Rozmieszczenie podręcznego sprzętu gaśniczego ...............................................
A. Podstawa prawna rozmieszczenia podręcznego sprzętu gaśniczego ............
B. Ilość środka gaśniczego i rodzaj gaśnic – zasady ............................................
Obciążenie ogniowe ............................................................................................
Wyjątki ..................................................................................................................
C. Usytuowanie podręcznego sprzętu gaśniczego – zasady ...............................
8. Konserwacja podręcznego sprzętu gaśniczego .....................................................
A. Częstotliwość .......................................................................................................
B. Autoryzacja serwisów .........................................................................................
9. Bezpieczne użycie gaśnic – zasady .........................................................................
A. Ocena sytuacji w razie pożaru ...........................................................................
B. Dopasowanie gaśnicy do pożaru .......................................................................
C. Gaszenie pożarów grupy F .................................................................................
D. Pożar cieczy palnej ..............................................................................................
E. Pożar gazu palnego .............................................................................................
F. Zapewnienie drogi odwrotu ..............................................................................
51
52
52
52
53
54
54
54
54
55
55
56
56
56
56
57
57
58
58
58
58
58
59
59
59
59
59
59
60
60
61
61
61
62
62
63
63
64
64
65
65
5
Rozdział XI. System ochrony ppoż. w firmie, czyli ocena stanu
ochrony ppoż. .............................................................................................................
1. Organizacja ochrony ppoż. .....................................................................................
2. Warunki ewakuacji ...................................................................................................
3. Wyposażenie w podręczny sprzęt gaśniczy ..........................................................
4. Stan techniczny instalacji elektrycznej, odgromowej i gazowej .........................
A. Instalacja elektryczna ..........................................................................................
Sprawdzenie okresowe ........................................................................................
Częstotliwość badań eksploatacyjnych .............................................................
Zakres badań eksploatacyjnych .........................................................................
Protokół okresowych sprawdzeń i badań eksploatacyjnych ..........................
B. Instalacja odgromowa .........................................................................................
Badanie instalacji odgromowej .........................................................................
C. Instalacja gazowa .................................................................................................
Czujniki z sygnalizacją dźwiękową ...................................................................
Rury i szafki instalacji gazowej ..........................................................................
5. Magazynowanie i składowanie materiałów, w tym niebezpiecznych
pożarowo ...................................................................................................................
6. Drogi pożarowe i dojazdy do budynków ..............................................................
7. Prace niebezpieczne pod względem pożarowym .................................................
66
66
66
67
67
68
68
68
68
69
69
70
71
71
71
72
76
77
Rozdział XII. Wewnętrzna ocena warunków ochrony ppoż. – system
wewnętrznego audytu warunków ochrony ppoż. .................................................. 79
1. Ocena warunków ochrony ppoż. ........................................................................... 79
2. Audyt warunków ochrony ppoż. ............................................................................ 79
Rozdział XIII. Przygotowanie do kontroli Państwowej Straży
Pożarnej .........................................................................................................................
1. Podstawa prawna kontroli PSP ...............................................................................
2. Kontrola PSP .............................................................................................................
A. Podstawa przeprowadzanej kontroli PSP .........................................................
B. Zakres kontroli PSP ............................................................................................
3. Kontrola PSP – aspekty praktyczne .......................................................................
A. Upoważnienie do przeprowadzania kontroli PSP ..........................................
B. Obowiązki kontrolowanego przez PSP ............................................................
C. Protokół kontroli PSP .........................................................................................
D. Uruchomienie firmy – rola kontroli PSP .........................................................
Cel kontroli PSP w nowo wybudowanym obiekcie firmy ..............................
Co kontrola w nowo wybudowanym obiekcie firmy ......................................
E. Operacyjne zabezpieczenia obiektu lub terenu firmy ....................................
4. Kary za naruszanie przepisów w zakresie ochrony ppoż. ...................................
6
81
81
81
81
82
83
83
84
85
86
86
86
87
87
Rozdział I
Pracownicy do wykonywania działań
w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji
pracowników
1. Wyznaczenie pracowników do wykonywania działań
w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników
Pracodawca ma obowiązek wyznaczyć pracowników do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników (art. 2091 § 1 pkt 2 lit. b ustawy
z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.)
dalej: kp.).
Powinno to być dostosowane do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników oraz innych osób przebywających na terenie zakładu pracy, a także rodzaju i poziomu występujących zagrożeń (art. 2091 § 2 kp).
UWAGA
Pracodawca musi konsultować z pracownikami lub ich przedstawicielami czynności dotyczące wyznaczania pracowników do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników (art. 23711a § 1 pkt 3 kp).
Liczba pracowników do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów
i ewakuacji pracowników, ich szkolenie oraz wyposażenie powinny uwzględniać rodzaj i poziom występujących zagrożeń (art. 2091 § 3 kp).
UWAGA
Jeżeli pracodawca zatrudnia wyłącznie pracowników młodocianych lub niepełnosprawnych, działania w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników
może wykonywać samodzielnie. Musi jednak przy tym uwzględnić wymagania dotyczące liczby, szkolenia oraz wyposażania pracowników do wykonywania działań
w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników (art. 2091 § 4 kp).
7
Ponadto pracodawca ma obowiązek przekazywać pracownikom informacje
o pracownikach wyznaczonych do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników (art. 2071 § 1 pkt 3 lit. b kp).
Informacja ta musi zawierać:
● imię i nazwisko,
● miejsce wykonywania pracy,
● numer telefonu służbowego lub innego środka komunikacji elektronicznej
(art. 2071 § 2 pkt 1–3 kp).
Tabela 1. Przykład informacji o pracownikach wyznaczonych do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników
Informacja o pracownikach wyznaczonych
do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników
Lp.
Imię
Nazwisko
Miejsce wykonywaNumer
Numer
Adres
nia pracy (nazwa
stacjonarne- komórkowesłużbowego
wydziału lub komórki
go telefonu go telefonu
e-maila
organizacyjnej zakłasłużbowego służbowego
du pracy)
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
.................................................................................
(podpis pracodawcy lub osoby upoważnionej
do składania oświadczeń w jego imieniu)
UWAGA
Pracownicy do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów oraz ewakuacji pracowników muszą mieć ukończone szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa
i higieny pracy, w którego ramowym programie zostały uwzględnione m.in. zagadnienia dotyczące ochrony przeciwpożarowej. W praktyce dotyczy to wszystkich
pracowników firmy.
8
Pracownicy do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów
2. Konsekwencje niewyznaczenia pracowników
do wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów
i ewakuacji pracowników – kary ze strony Państwowej
Inspekcji Pracy
Niewyznaczenie pracowników do wykonywania działań w zakresie zwalczania
pożarów i ewakuacji pracowników jest naruszeniem przepisów bhp.
Pracodawca może zostać za nie ukarany przez inspektora pracy Państwowej Inspekcji Pracy grzywną w postaci mandatu karnego w wysokości do 2.000 zł, a w przypadku recydywy – do 5.000 zł.
Inspektor pracy – zamiast wystawiania mandatu karnego – może także skierować
do sądu rejonowego wniosek o ukaranie pracodawcy grzywną od 1.000 do 30.000 zł.
Ponadto pracodawca niewykonujący nakazu inspektora pracy na drodze postępowania egzekucyjnego w administracji może zapłacić grzywnę (w celu przymuszenia) do 10.000 zł, a jeżeli jest osobą prawną lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej – do 50.000 zł. W przypadku wielokrotnego nakładania
grzywny jej łączna kwota nie może przekroczyć odpowiednio 50.000 i 200.000 zł.
9
Rozdział II
Obowiązki pracodawców
w zakresie ochrony ppoż.
1. Zapewnienie właściwej ochrony ppoż. w firmie,
czyli szczegółowe obowiązki pracodawców w zakresie
ochrony ppoż.
Zapewnienie właściwej ochrony przeciwpożarowej zakładu pracy należy do obowiązków jego właściciela, zarządcy lub użytkownika (ustawa z 24 sierpnia 1991 r.
o ochronie przeciwpożarowej – tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. nr 178, poz. 1380 ze zm.).
Pracodawca zapewni ją w swojej firmie przez:
● przestrzeganie wymagań budowlanych, instalacyjnych i technologicznych podczas projektowania, wykonawstwa i eksploatacji obiektów,
● wyposażenie obiektów w sprzęt i urządzenia przeciwpożarowe, zapewnienie ich
właściwego stanu technicznego oraz właściwego do nich dostępu (szczególnie do
podręcznego sprzętu gaśniczego i hydrantów),
● przygotowanie obiektu do prowadzenia akcji ratowniczej, w tym zapewnienie
sprawnych technicznie i dostępnych (szczególnie w porze zimowej) źródeł i miejsc
poboru wody do celów gaśniczych,
● przestrzeganie wymagań bezpieczeństwa pożarowego, związanych z prowadzeniem procesów technologicznych, mogących powodować zagrożenie pożarem
lub wybuchem (należy tu szczególnie zadbać o sprawność urządzeń zabezpieczających, a każde awarie usuwać przed ponownym uruchomieniem linii technologicznej lub procesu technologicznego w firmie),
● przestrzeganie zasad eksploatacji instalacji technicznych (elektrycznej, piorunochronnej, gazowej) oraz kominowej (dzielącej się na dymową spalinową, wentylacyjną) maszyn i urządzeń poprzez zapewnienie ich okresowych przeglądów
i konserwacji,
● zaznajomienie pracowników z przepisami przeciwpożarowymi i porządkowymi
(z uwzględnieniem obsługi sprzętu przeciwpożarowego i prowadzenia ewakuacji)
oraz ustalenie zasad postępowania w sytuacjach zagrożenia pożarem lub innego
zagrożenia (np. wybuchem),
● powierzanie czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej osobom posiadającym odpowiednie kwalifikacje,
10
Obowiązki pracodawców w zakresie ochrony ppoż.
● opracowanie dla obiektów użyteczności publicznej i zbiorowego zamieszkania instrukcji bezpieczeństwa pożarowego oraz umieszczenie wymagań przeciwpożarowych, dotyczących procesów technologicznych, w instrukcji technologicznoruchowej (w zakładach przemysłowych),
● stosowanie do ochrony przeciwpożarowej sprzętu, urządzeń, elementów, środków
i instalacji mających odpowiednie aprobaty oraz certyfikaty,
● zapewnienie osobom przebywającym w obiekcie bezpieczeństwa i odpowiednich
warunków ewakuacji przez właściwe zabezpieczenie klatek schodowych (ich wydzielenie i zapewnienie oddymiania) oraz przestrzeganie wymagań przepisów
w zakresie stopnia palności elementów stosowanych na drogach komunikacji
ogólnej, służących do ewakuacji, lub w pomieszczeniach, w których może przebywać jednocześnie ponad 50 osób.
UWAGA
Pracodawca ma obowiązek zapewnić:
● środki niezbędne do zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników,
● łączność, w szczególności ze służbami zewnętrznymi wyspecjalizowanymi
w ochronie ppoż.
(art. 2091 § 1 pkt 1 i 3 Kodeksu pracy).
2. Zaznajamianie pracowników z przepisami w zakresie
ochrony ppoż. – problemy praktyczne
Pracownik przyjmowany do pracy potwierdza własnoręcznym podpisem w pisemnym oświadczeniu przyjęcie do wiadomości i zobowiązanie do przestrzegania
instrukcji bezpieczeństwa pożarowego w firmie. Oświadczenie to włącza się następnie do akt osobowych danego pracownika.
Obowiązek zapoznania się z instrukcją bezpieczeństwa pożarowego i jej przestrzegania mają wszyscy pracownicy, bez względu na zajmowane stanowisko służbowe i rodzaj wykonywanej pracy. Postanowienia instrukcji są obowiązkowe także dla innych firm (osób prawnych i fizycznych) prowadzących działalność
w danym obiekcie oraz osób czasowo w nim przebywających.
Obowiązek zapoznania pracowników z treścią instrukcji bezpieczeństwa pożarowego, a przede wszystkim z jej najważniejszymi postanowieniami, mają osoby kierujące firmami i instytucjami.
11
UWAGA
Warunek zapoznania się z instrukcją bezpieczeństwa pożarowego i jej przestrzegania powinien być zawarty w umowie najmu lub innej umowie, na podstawie
której zewnętrzna firma prowadzi działalność na terenie danego obiektu.
Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej nakłada na właścicieli,
zarządców lub użytkowników budynków, obiektów bądź terenów obowiązek zaznajamiania pracowników z przepisami przeciwpożarowymi, jednak nie określa pojęcia
takiego zaznajamiania. Nie zawiera ona również pojęć „szkolenie przeciwpożarowe”
czy też „szkolenie w dziedzinie ochrony przeciwpożarowej”.
Jedyną – w aktualnym stanie prawnym – możliwość uregulowania tego problemu
stwarza instrukcja bezpieczeństwa pożarowego dla obiektów, potraktowana jako akt
kierownictwa wewnętrznego w zakładzie pracy, w części dotyczącej sposobu zaznajamiania pracowników z przepisami przeciwpożarowymi. Nie ma bowiem uprawnienia lub upoważnienia dla odpowiedniego organu administracji państwowej do
określenia szczegółowych zasad i sposobu zaznajamiania pracowników z przepisami
przeciwpożarowymi. Dlatego, zatwierdzając instrukcję bezpieczeństwa pożarowego dla obiektów, pracodawca określa jednocześnie sposób zaznajamiania pracowników z przepisami przeciwpożarowymi.
W części instrukcji bezpieczeństwa pożarowego, dotyczącej zaznajamiania
pracowników z przepisami przeciwpożarowymi, warto odpowiednio uwzględnić
rozwiązania przyjęte w dziedzinie szkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny
pracy (w ochronie przeciwpożarowej nie ma niestety ogólnopaństwowych rozwiązań, takich jak na przykład ramowe programy szkolenia bhp).
Ponadto Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej opracowała ramowe wytyczne w sprawie zasad tworzenia instrukcji bezpieczeństwa pożarowego. Według
nich w takich instrukcjach powinny być m.in. określone organizacja i zasady zaznajamiania pracowników z przepisami przeciwpożarowymi.
Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego jest dokumentem, w którym pracodawcy
muszą ustalać sposób zaznajamiania pracowników z przepisami przeciwpożarowymi. Mogą to robić na przykład przez ustalenie programu, zakresu i częstotliwości
takiego zaznajamiania (odpowiednie do grupy pracowników) lub sporządzenie wyciągu zawierającego zestaw norm określających postępowanie w zakresie zapobiegania powstawaniu pożarów i innych miejscowych zagrożeń oraz zasad przyjętych do
powszechnego stosowania, a wynikających z praktyki ochrony przeciwpożarowej
(np. zasad postępowania w sytuacjach zagrożenia pożarem).
12
Rozdział III
Obowiązki pracowników
w zakresie ochrony ppoż.
1. Obowiązek zapoznania się z przepisami w zakresie ochrony
ppoż.
Wszyscy pracownicy, bez względu na zajmowane stanowiska i pełnione funkcje,
mają obowiązek zapoznania się z przepisami w zakresie ochrony przeciwpożarowej
(art. 4 ust. 1 pkt 6 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej – tekst.
jedn.: Dz.U. z 2009 r. nr 178, poz. 1380 ze zm.).
2. Obowiązek zapoznania się z treścią instrukcji bezpieczeństwa
pożarowego
Ponadto użytkownicy obiektu budowlanego muszą zapoznać się z treścią instrukcji bezpieczeństwa pożarowego, jeżeli istnieje obowiązek opracowania takiej instrukcji dla danego obiektu (rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych
obiektów budowlanych i terenów – Dz.U. nr 109, poz. 719).
3. Szczegółowe obowiązki pracowników w zakresie ochrony
ppoż.
Natomiast do szczegółowych obowiązków wszystkich pracowników w zakresie
ochrony przeciwpożarowej należą:
● przestrzeganie przepisów ppoż.,
● uczestniczenie w szkoleniu w dziedzinie bhp, dotyczącym zagadnień w zakresie
ochrony ppoż., i poddawanie się odpowiednim sprawdzianom wiedzy,
● realizacja poleceń przełożonych, mających na celu poprawę stanu bezpieczeństwa
pożarowego w budynku,
● utrzymywanie należytego porządku na swoim stanowisku pracy i w jego otoczeniu,
13
● prawidłowe użytkowanie instalacji i urządzeń elektroenergetycznych, w szczególności przestrzeganie zakazów samodzielnego naprawiania bezpieczników,
● zakaz użytkowania urządzeń grzejnych niemających związku z wykonywaną pracą i umieszczania na punktach świetlnych osłon i dekoracji z materiałów palnych,
● natychmiastowe działanie mające na celu usunięcie przyczyn mogących spowodować pożar lub inne zagrożenie,
● przestrzeganie, aby inne osoby przebywające w budynku stosowały się do obowiązujących przepisów ppoż.,
● znajomość numeru telefonu alarmowego do Państwowej Straży Pożarnej,
● posiadanie umiejętności posłużenia się podręcznym sprzętem gaśniczym,
● przestrzeganie warunków bezpieczeństwa, podanych w instrukcji bezpieczeństwa
pożarowego,
● nietarasowanie dróg ewakuacyjnych i dostępu do wszelkich urządzeń związanych
z bezpieczeństwem pożarowym w budynku,
● znajomość zasad postępowania na wypadek pożaru,
● zgłaszanie przełożonym lub upoważnionemu pracownikowi prowadzącemu sprawy ppoż. zauważonych zagrożeń i nieprawidłowości w zabezpieczeniu ppoż.,
● uczestniczenie w akcjach gaśniczych i ratowniczych w przypadku pożaru lub innego miejscowego zagrożenia oraz wykonywanie wszystkich poleceń kierującego
akcją.
14
Rozdział IV
Instrukcje bezpieczeństwa pożarowego
Instrukcje bezpieczeństwa pożarowego zapewniają i wdrażają właściciele, zarządcy lub użytkownicy obiektów bądź ich części stanowiących odrębne strefy pożarowe,
przeznaczonych do wykonywania funkcji użyteczności publicznej, zamieszkania
zbiorowego, produkcyjnych, magazynowych oraz inwentarskich.
1. Tematyka instrukcji bezpieczeństwa pożarowego
Prawidłowo sporządzona instrukcja bezpieczeństwa pożarowego musi zawierać
następujące zasady:
● warunki ochrony przeciwpożarowej, wynikające z przeznaczenia, sposobu użytkowania, prowadzonego procesu technologicznego, magazynowania (składowania) i warunków technicznych obiektu, w tym zagrożenia wybuchem;
● określenie wyposażenia w wymagane:
– urządzenia przeciwpożarowe,
– gaśnice
i metody poddawania ich przeglądom technicznym oraz czynnościom konserwacyjnym:
● sposoby postępowania na wypadek pożaru i innego zagrożenia;
● metody zabezpieczenia prac niebezpiecznych pod względem pożarowym, jeżeli
takie prace są przewidywane;
● warunki i organizację ewakuacji ludzi oraz praktyczne sposoby ich sprawdzania;
● sposoby zapoznania użytkowników obiektu, w tym zatrudnionych pracowników, z:
– przepisami przeciwpożarowymi,
– własną treścią;
● zadania i obowiązki w zakresie ochrony przeciwpożarowej dla osób będących ich
stałymi użytkownikami;
● plany obiektów, obejmujące także ich usytuowanie, i terenu przyległego, z uwzględnieniem graficznych danych dotyczących przede wszystkim:
– powierzchni budynku,
– wysokości budynku,
– liczby kondygnacji budynku,
– odległości od obiektów sąsiadujących,
15
– parametrów pożarowych występujących substancji palnych,
– występującej gęstości obciążenia ogniowego w strefie pożarowej (strefach pożarowych),
– kategorii zagrożenia ludzi, przewidywanej liczby osób na każdej kondygnacji
i w poszczególnych pomieszczeniach,
– lokalizacji pomieszczeń i przestrzeni zewnętrznych, zaklasyfikowanych jako
strefy zagrożenia wybuchem,
– podziału obiektu na strefy pożarowe,
– warunków ewakuacji, ze wskazaniem kierunków i wyjść ewakuacyjnych,
– miejsc usytuowania urządzeń przeciwpożarowych, gaśnic, kurków głównych
instalacji gazowej, materiałów niebezpiecznych pożarowo i elementów sterujących urządzeniami przeciwpożarowymi,
– wskazania dojść do dźwigów dla ekip ratowniczych,
– hydrantów zewnętrznych i innych źródeł wody do celów przeciwpożarowych,
– dróg pożarowych i innych dróg dojazdowych, z zaznaczeniem wjazdów na teren ogrodzony;
● wskazanie osób lub podmiotów ją opracowujących.
Warunki ochrony przeciwpożarowej, wynikające z przeznaczenia, sposobu użytkowania, prowadzonego procesu technologicznego, magazynowania (składowania) i warunków technicznych obiektu, w tym zagrożenia wybuchem, oraz plany, obejmujące
także ich usytuowanie, i terenu przyległego, z uwzględnieniem odpowiednich graficznych danych, w stosunku do obiektów, a także terenów, którymi są:
● budynki handlowe lub wystawowe (jednokondygnacyjne o powierzchni strefy
pożarowej powyżej 5000 m2, wielokondygnacyjne o powierzchni strefy pożarowej
powyżej 2500 m2),
● teatry o liczbie miejsc powyżej 300,
● kina o liczbie miejsc powyżej 600,
● budynki o liczbie miejsc służących celom gastronomicznym powyżej 300,
● sale widowiskowe i sportowe o liczbie miejsc powyżej 1500,
● szpitale, z wyjątkiem psychiatrycznych, i sanatoria o liczbie łóżek powyżej 200
w budynku,
● szpitale psychiatryczne o liczbie łóżek powyżej 100 w budynku,
● domy pomocy społecznej i ośrodki rehabilitacji dla osób niepełnosprawnych
o liczbie łóżek powyżej 100 w budynku,
● zakłady pracy zatrudniające powyżej 100 osób niepełnosprawnych w budynku,
● budynki użyteczności publicznej wysokie i wysokościowe,
● budynki zamieszkania zbiorowego, w których przewidywany okres pobytu tych
samych osób przekracza 3 doby, o liczbie miejsc noclegowych powyżej 200, i inne
budynki zamieszkania zbiorowego o liczbie miejsc noclegowych powyżej 50,
● archiwa wyznaczone przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych,
● muzea i zabytki budowlane, wyznaczone przez Generalnego Konserwatora Zabytków w uzgodnieniu z Komendantem Głównym Państwowej Straży Pożarnej,
16
Instrukcje bezpieczeństwa pożarowego
● ośrodki elektronicznego przetwarzania danych o zasięgu krajowym, wojewódzkim i w urzędach obsługujących organy administracji rządowej,
● centrale telefoniczne o pojemności powyżej 10 000 numerów i centrale telefoniczne tranzytowe o pojemności 5000–10 000 numerów, o znaczeniu miejscowym lub regionalnym,
● garaże podziemne, w których strefa pożarowa przekracza 1500 m2, lub obejmujące więcej niż 1 kondygnację podziemną,
● stacje metra i kolei podziemnych,
● dworce i porty, przeznaczone do jednoczesnego przebywania powyżej 500 osób,
● banki, w których strefa pożarowa, zawierająca salę operacyjną, ma powierzchnię
przekraczającą 500 m2,
● biblioteki, których zbiory w całości lub części tworzą narodowy zasób biblioteczny,
przekazywane są (jest to także możliwe w formie elektronicznej) do właściwego komendanta powiatowego (miejskiego) PSP w celu ich wykorzystania na potrzeby
działań ratowniczych w zakresie ich planowania, organizacji oraz prowadzenia.
Sposób przechowywania wspomnianych dokumentów powinien zapewnić możliwość ich natychmiastowego wykorzystania na potrzeby prowadzenia działań ratowniczych.
Ponadto właściwy komendant powiatowy (miejski) PSP może zwolnić właściciela, zarządcę lub użytkownika obiektu z przekazania wspomnianych dokumentów,
jeżeli nie spowoduje to niespełnienia określonych powyżej wymagań, i żądać ich
uzupełnienia w uzasadnionych przypadkach.
Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego może stanowić w obiektach:
● produkcyjnych, magazynowych i inwentarskich – część instrukcji technologiczno-ruchowej,
● znajdujących się na terenach zamkniętych, służących obronności państwa,
a także zlokalizowanych na terenach zakładów karnych i aresztów śledczych
– część planu ochrony lub działań ratowniczych.
Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego nie jest wymagana dla obiektów lub ich
części stanowiących odrębne strefy pożarowe, przeznaczonych do wykonywania
funkcji użyteczności publicznej, zamieszkania zbiorowego, produkcyjnych, magazynowych i inwentarskich, jeżeli nie występuje w nich strefa zagrożenia wybuchem,
a ponadto:
● kubatura brutto budynku lub jego części stanowiącej odrębną strefę pożarową nie
przekracza 1000 m3,
● kubatura brutto budynku inwentarskiego nie przekracza 1500 m3,
● powierzchnia strefy pożarowej obiektu innego niż budynek nie przekracza 1000 m2.
17
UWAGA
Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego powinna znajdować się w miejscach dostępnych dla ekip ratowniczych.
2. Aktualizacja instrukcji bezpieczeństwa pożarowego
Istnieje obowiązek poddawania instrukcji bezpieczeństwa pożarowego okresowej
aktualizacji:
● co najmniej raz na 2 lata,
● po takich zmianach sposobu użytkowania obiektu lub procesu technologicznego, które wpływają na zmianę warunków ochrony przeciwpożarowej.
18
Rozdział V
Zasady postępowania
w sytuacjach zagrożenia pożarem
Czy zagrożenie pożarem uda się szybko opanować, czy też pożar przyjmie rozmiary katastrofy, zależy przede wszystkim od właściwej postawy pracowników.
Należy uświadomić pracownikom, że sposoby postępowania na wypadek pożaru i innego zagrożenia określone są w instrukcjach bezpieczeństwa pożarowego,
uwzględniających także obowiązujące w danym zakładzie pracy procedury bezpieczeństwa pożarowego.
1. Zawiadomienie w przypadku pożaru
Jednym z ważniejszych zagadnień w zakresie ochrony ppoż. są sposoby zawiadamiania o pożarze.
Należy poinformować pracowników, że kto zauważy pożar, ma obowiązek
wszelkimi dostępnymi środkami niezwłocznie zawiadomić:
● współpracowników i inne osoby znajdujące się w strefie zagrożenia,
● zakładową straż pożarną lub Państwową Straż Pożarną,
● kierownictwo firmy.
PRZYKŁAD
Pracownik jako pierwszy zauważył pożar. Może zawiadomić współpracowników na
kilka sposobów, przykładowo:
● donośnym głosem,
● przez wewnętrzny radiowęzeł,
● przez dźwiękowy system ostrzegawczy (DSO),
● syreną akustyczną instalacji sygnalizacyjno-alarmowej,
● przez wewnętrzną sieć telefoniczną.
19
Artykuł 9 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (tekst jedn.: Dz.U.
z 2009 r. nr 178, poz. 1380 ze zm.) szczegółowo określa, że kto zauważy pożar, zobowiązany jest niezwłocznie zawiadomić:
● osoby znajdujące się w strefie zagrożenia,
● centrum powiadamiania ratunkowego lub jednostkę ochrony przeciwpożarowej
bądź Policję albo wójta lub sołtysa.
Należy uczulić pracowników na fakt, że osoba, która zauważy symptomy pożaru,
powinna przystąpić także do jego likwidacji w zarodku (głównie przez użycie podręcznego sprzętu gaśniczego). Jeżeli natomiast do działań ratowniczych włączyło się
kilka osób, może ona wtedy podjąć próbę usunięcia z bezpośredniej strefy zagrożenia materiałów palnych i mienia (np. sprzętu informatycznego, nośników informacji
z bazami danych).
2. Czas na ewakuację
Jeżeli w trakcie pożaru rozprzestrzeniający się ogień i intensywny dym zaczną
stanowić groźbę dla życia pracowników, powinni zacząć się ewakuować.
Nie jest to jednak regułą. Mogą zdarzyć się sytuacje, w których ewakuację należy
rozpocząć wcześniej, gdyż nigdy nie sposób dokładnie przewidzieć dalszego rozwoju
wypadków w przypadku pożaru.
UWAGA
Zasady ewakuacji, jej drogi i kierunki oraz sposoby alarmowania, a także miejsce
zbiórki ewakuowanych muszą być wcześniej określone, przećwiczone i znane
wszystkim pracownikom firmy.
Najprostszym sposobem sprawdzenia w praktyce funkcjonowania systemu bezpieczeństwa pożarowego jest organizowanie ćwiczeń ewakuacyjnych, które zawsze są doskonałą okazją do zweryfikowania przyjętych założeń organizacyjnych.
20
Rozdział VI
Ewakuacja
1. Odpowiedzialność za ewakuację w firmie
Przepisy dotyczące ochrony ppoż. jednoznacznie nie określają, kto jest odpowiedzialny za ewakuację w firmie. Jednak odpowiedzialność za realizację obowiązków
w zakresie ochrony ppoż., w tym zapewnienie możliwości ewakuacji, stosownie do
obowiązków i zadań powierzonych w odniesieniu do budynku, obiektu budowlanego lub terenu, przejmuje – w całości bądź części – ich zarządca lub użytkownik, na
podstawie zawartej umowy cywilnoprawnej, ustanawiającej zarząd albo użytkowanie (art. 4 ust. 1a ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej – tekst
jedn.: Dz.U. z 2009 r. nr 178, poz. 1380 ze zm.).
W przypadku gdy taka umowa nie została zawarta, odpowiedzialność za realizację obowiązków w zakresie ochrony ppoż. spoczywa na faktycznie władającym budynkiem, obiektem budowlanym lub terenem (np. pracodawcy).
Często właściciel budynku, obiektu budowlanego lub terenu – poza posiadaniem
tytułu własności – nie ma żadnego codziennego kontaktu z nieruchomościami.
W rzeczywistości pozostają one pod faktycznym władaniem zarządcy lub użytkownika, którzy je eksploatują. Wynika z tego, że odpowiedzialnym za ewakuację może
być zarządca obiektu czy budynku (w niektórych dużych obiektach handlowych, budynkach biurowych na wynajem itp.), jak również ich użytkownik w osobie dyrektora, kierownika zakładu pracy, prezesa firmy itp.
2. Zapewnienie możliwości ewakuacji
Jednym z obowiązków właściciela budynku, obiektu budowlanego lub terenu jest
zapewnienie osobom tam przebywającym bezpieczeństwa i możliwości ewakuacji.
21
UWAGA
Zapewnienie możliwości ewakuacji jest przygotowaniem organizacyjnym i technicznym na wypadek wystąpienia pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia. W takiej sytuacji należy mieć na uwadze liczbę osób przebywających w budynku, obiekcie budowlanym lub na terenie i ich przygotowanie do
akcji ewakuacyjnej.
Istniejący użytkowany budynek zostaje uznany za zagrażający życiu, jeżeli występujące w nim warunki techniczne nie zapewniają możliwości ewakuacji.
Podstawą do takiego uznania mogą być:
● szerokość przejścia, dojścia lub wyjścia ewakuacyjnego bądź biegu albo spocznika
klatki schodowej służącej ewakuacji, mniejsza o ponad 1/3 od określonej w rozporządzeniu ministra infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U.
nr 75, poz. 690 ze zm.), dalej: rswtb;
● długość przejścia lub dojścia ewakuacyjnego większa o ponad 100% od określonej w rswtb;
● występowanie w pomieszczeniu strefy pożarowej zakwalifikowanej do kategorii
zagrożenia ludzi ZL I, ZL II lub ZL V bądź na drodze ewakuacyjnej:
– okładziny sufitu lub sufitu podwieszonego z materiału łatwo zapalnego bądź
kapiącego pod wpływem ognia albo wykładziny podłogowej z materiału łatwo
zapalnego,
– okładziny ściennej z materiału łatwo zapalnego na drodze ewakuacyjnej,
w przypadku gdy nie zostały zapewnione 2 kierunki ewakuacji;
● niewydzielenie ewakuacyjnej klatki schodowej budynku wysokiego innego niż
mieszkalny lub wysokościowego, w sposób określony w rswtb;
● niezabezpieczenie przed zadymieniem dróg ewakuacyjnych wymienionych
w rswtb, w sposób tam określony;
● brak wymaganego oświetlenia awaryjnego w stosunku do strefy pożarowej, zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL I, ZL II lub ZL V bądź na drodze
ewakuacyjnej prowadzącej z tej strefy na zewnątrz budynku.
Powyższe nie dotyczy jednak budynków wzniesionych zgodnie z ustawą z 7 lipca
1994 r. – Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r., poz. 1409 ze zm.) i aktami
wykonawczymi wydanymi na jej podstawie.
22
Ewakuacja
UWAGA
Właściciel lub zarządca budynku zagrażającego życiu musi zastosować rozwiązania zapewniające spełnienie wymagań bezpieczeństwa pożarowego w sposób
określony w rswtb.
3. Zapewnienie odpowiednich warunków ewakuacji
Z każdego miejsca w budynku, innym obiekcie budowlanym lub na terenie, przeznaczonego do przebywania ludzi, muszą być zapewnione odpowiednie warunki
ewakuacji, umożliwiające szybkie i bezpieczne opuszczanie strefy zagrożonej bądź
objętej pożarem oraz dostosowane do liczby i stanu sprawności osób tam przebywających, a także jego funkcji, konstrukcji i wymiarów, jak również umożliwiające
zastosowanie technicznych środków zabezpieczenia przeciwpożarowego, polegających na:
● zapewnieniu dostatecznej liczby, wysokości i szerokości wyjść ewakuacyjnych,
● zachowaniu dopuszczalnej długości, wysokości i szerokości przejść oraz dojść
ewakuacyjnych,
● zapewnieniu bezpiecznej pożarowo obudowy i wydzieleń dróg ewakuacyjnych
oraz pomieszczeń,
● zabezpieczeniu przed zadymieniem wymienionych w rswtb dróg ewakuacyjnych,
w tym stosowaniu urządzeń zapobiegających zadymieniu lub urządzeń oraz innych rozwiązań techniczno-budowlanych zapewniających usuwanie dymu,
● zapewnieniu oświetlenia awaryjnego (ewakuacyjnego i zapasowego) w pomieszczeniach oraz na drogach ewakuacyjnych wymienionych w rswtb,
● zapewnieniu możliwości rozgłaszania sygnałów ostrzegawczych i komunikatów
głosowych przez dźwiękowy system ostrzegawczy w budynkach, dla których jest
on wymagany.
4. Praktyczne sprawdzenie organizacji i warunków ewakuacji
Właściciel lub zarządca obiektu (rozumianego jako budynek, inny obiekt budowlany bądź teren) przeznaczonego dla ponad 50 osób będących jego stałymi
użytkownikami, niezakwalifikowanego do kategorii zagrożenia ludzi ZL IV, powinien co najmniej raz na 2 lata przeprowadzać praktyczne sprawdzenie organizacji i warunków ewakuacji z całego obiektu.
Natomiast odnośnie do obiektów, w których cyklicznie zmienia się jednocześnie grupa powyżej 50 użytkowników, przede wszystkim:
● szkół,
● przedszkoli,
23
● internatów,
● akademików,
praktycznego sprawdzenia organizacji i warunków ewakuacji dokonuje się co
najmniej raz na rok, jednak w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące od dnia rozpoczęcia korzystania z danego obiektu przez nowych użytkowników.
Ponadto w przypadku obiektu zawierającego strefę pożarową, zakwalifikowaną
do kategorii zagrożenia ludzi ZL II, i w budynkach zakwaterowania osadzonych, zlokalizowanych na terenach zakładów karnych oraz aresztów śledczych, zakres i obszar
budynku, objęty praktycznym sprawdzeniem organizacji oraz warunków ewakuacji,
muszą być uzgodnione z właściwym miejscowo komendantem powiatowym (miejskim) Państwowej Straży Pożarnej.
Właściciel lub zarządca obiektu musi powiadomić właściwego miejscowo komendanta powiatowego (miejskiego) PSP o terminie przeprowadzenia wspomnianych działań, nie później niż na tydzień przed ich przeprowadzeniem.
5. Akcja ewakuacyjna
Podejmujący decyzję o ewakuacji powinien powiadomić we wszelki dostępny
sposób osoby będące w strefie zagrożenia o ewakuacji i określić jej kolejność oraz
sposób.
UWAGA
1. Ewakuację osób należy w pierwszej kolejności przeprowadzać ze strefy bezpośredniego zagrożenia, a następnie z obszarów, na które ogień i (lub) dym może
się rozprzestrzenić, odcinając możliwość ewakuacji.
2. W pierwszej kolejności należy ewakuować osoby o ograniczonej zdolności poruszania się (starsze, niepełnosprawne, dzieci). Ewakuowane osoby należy kierować na drogi ewakuacyjne prowadzące do bezpiecznych stref lub bezpośrednio na zewnątrz.
3. Osoby niemające możliwości bezpiecznej ewakuacji (odcięte od bezpiecznych
stref) należy zebrać w pomieszczeniu najbardziej oddalonym od źródła pożaru
i oczekiwać na ewakuację przy pomocy sił i środków jednostek ratowniczo-gaśniczych PSP.
Należy pamiętać przede wszystkim o wykorzystaniu, o ile jest to możliwe, sprzętu
ratowniczego będącego na wyposażeniu obiektu, takiego jak:
● rękawy ratownicze,
● maski ucieczkowe,
● drabiny pożarnicze.
24
Ewakuacja
6. Czynności po zakończeniu ewakuacji
Po zakończeniu ewakuacji trzeba sprawdzić, czy wszyscy opuścili strefę, która
podlegała ewakuacji. W przypadku jakichkolwiek podejrzeń, że jakieś osoby mogły
pozostać w strefie zagrożenia, i braku możliwości dostania się do nich, powiadomić
o tym przybyłe na miejsce akcji jednostki ratowniczo-gaśnicze PSP i zarazem przekazać im krótką informację o przeprowadzonych działaniach do chwili ich przybycia, a także mogących wystąpić innych zagrożeniach.
25
Rozdział VII
Wymogi bezpieczeństwa pożarowego
w firmie
Bardzo ważnym zagadnieniem w zakresie ochrony ppoż. są wymogi bezpieczeństwa pożarowego, jakie panują w firmie. Są to warunki, jakie muszą zostać spełnione,
aby wyeliminować lub przynajmniej ograniczyć istniejące zagrożenia pożarowe.
1. Podstawowe wymogi bezpieczeństwa pożarowego w firmie
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
26
Podstawowe wymogi bezpieczeństwa pożarowego w firmie to najczęściej:
wydzielenie w firmie pomieszczeń zagrożonych wybuchem,
stosowanie instalacji alarmowych i gaśniczych oraz klap dymowych i przeciwpożarowych w systemach wentylacyjnych,
wentylowanie instalacji i pomieszczeń zagrożonych wybuchem dla utrzymania
stężeń palnych par oraz gazów poniżej ich dolnej granicy wybuchowości
(DGW),
stosowanie detektorów gazu, sygnalizujących stan alarmu lub zagrożenia, a także
połączenie tego systemu ze sterowaniem wentylacją lub zaworami odcinającymi
dopływ gazu,
odpylanie pomieszczeń lub urządzeń zagrożonych wybuchem pyłów,
czyszczenie z resztek substancji palnych oraz wentylowanie urządzeń i instalacji,
przy których planowane jest prowadzenie prac spawalniczych,
właściwy dobór instalacji elektrycznej oraz osprzętu elektrycznego, w tym oświetleniowego,
badanie stanu oporności izolacji instalacji elektrycznej,
kontrola drożności oraz ciągu przewodów spalinowych, dymowych i wentylacyjnych,
badanie szczelności instalacji gazowych,
przechowywanie materiałów pożarowo niebezpiecznych w odpowiednich warunkach (w szczelnych, odpornych na uszkodzenia mechaniczne oraz odprowadzających ładunki elektryczności statycznej opakowaniach),
kontrolowanie parametrów procesów technologicznych (np. ich temperatury i ciśnienia),
Wymogi bezpieczeństwa pożarowego w firmie
● zabezpieczenie odgromowe obiektów (przez zainstalowanie piorunochronów),
● sukcesywne usuwanie odpadków mających zdolność do samozapalania się (np.
częściowo zaoliwionych, zużytych szmat),
● usuwanie suchej trawy, liści i śmieci z najbliższego otoczenia zbiorników z gazami
oraz cieczami palnymi, a także składowisk materiałów palnych.
2. Procedury eliminacji zagrożeń pożarowych w firmie
– czynności zabronione w zakresie ochrony ppoż.
Jak wynika z praktyki wielu zakładów pracy, eliminacją zagrożeń pożarowych jest
przede wszystkim przestrzeganie określonych procedur, w szczególności polegających na zakazach.
W budynkach, innych obiektach budowlanych i na terenach, generalnie rozumianych jako obiekty, a także na terenach do nich przyległych nie wolno wykonywać
czynności, które mogą spowodować:
● pożar,
● rozprzestrzenianie się pożaru,
● utrudnienie prowadzenia działania ratowniczego,
● utrudnienie prowadzenia ewakuacji,
a którymi to czynnościami są:
● używanie otwartego ognia, palenie tytoniu i stosowanie innych czynników mogących zainicjować zapłon materiałów występujących w:
– strefie zagrożenia wybuchem, z wyjątkiem urządzeń przeznaczonych do tego
celu, spełniających wymagania określone w rozporządzeniu ministra gospodarki z 22 grudnia 2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń i systemów ochronnych, przeznaczonych do użytku w przestrzeniach zagrożonych
wybuchem (Dz.U. nr 263, poz. 2203),
– miejscach występowania materiałów niebezpiecznych pożarowo;
● użytkowanie instalacji, urządzeń i narzędzi niesprawnych technicznie lub w sposób niezgodny z przeznaczeniem bądź warunkami określonymi przez producenta
albo niepoddawanych okresowym kontrolom, o zakresie oraz częstotliwości wynikających z ustawy z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r.
poz. 1409 ze zm.), jeżeli może się to przyczynić do:
– powstania pożaru,
– powstania wybuchu,
– rozprzestrzenienia ognia;
● garażowanie pojazdów silnikowych w obiektach i pomieszczeniach nieprzeznaczonych do tego celu, jeżeli:
– nie opróżniono zbiornika paliwa pojazdu,
– nie odłączono na stałe zasilania akumulatorowego pojazdu;
● rozgrzewanie za pomocą otwartego ognia smoły i innych materiałów w odległo27
●
●
●
●
●
●
●
●
28
ści mniejszej niż 5 m od obiektu, przyległego do niego składowiska lub placu składowego z materiałami palnymi (dopuszcza się wykonywanie tych czynności na
dachach o konstrukcji oraz pokryciu niepalnym w budowanych obiektach, a w pozostałych, jeżeli zostaną zastosowane odpowiednie, przeznaczone do tego celu
podgrzewacze);
rozpalanie ognia, wysypywanie gorącego popiołu i żużlu lub wypalanie wierzchniej warstwy gleby oraz traw, w miejscu umożliwiającym zapalenie się:
– materiałów palnych,
– sąsiednich obiektów;
składowanie poza budynkami w odległości mniejszej niż 4 m od granicy działki sąsiedniej materiałów palnych, w tym także pozostałości roślinnych, gałęzi
i chrustu;
użytkowanie elektrycznych urządzeń ogrzewczych, ustawionych bezpośrednio
na palnym podłożu, z wyjątkiem urządzeń eksploatowanych zgodnie z warunkami określonymi przez producenta;
przechowywanie materiałów palnych oraz stosowanie elementów wystroju i wyposażenia wnętrz z materiałów palnych w odległości mniejszej niż 0,5 m od:
– urządzeń i instalacji, których powierzchnie zewnętrzne mogą nagrzewać się do
temperatury przekraczającej 100°C,
– linii kablowych o napięciu powyżej 1 kV, przewodów uziemiających i odprowadzających instalacji piorunochronnej oraz czynnych rozdzielnic prądu elektrycznego, a także siłowych przewodów elektrycznych oraz siłowych gniazd
wtykowych o napięciu powyżej 400 V;
stosowanie na osłony punktów świetlnych materiałów palnych, z wyjątkiem materiałów trudno zapalnych i niezapalnych, jeżeli zostaną umieszczone w odległości co najmniej 0,05 m od żarówki;
instalowanie opraw oświetleniowych i osprzętu instalacji elektrycznych, takich jak:
– wyłączniki,
– przełączniki,
– gniazda wtyczkowe,
bezpośrednio na palnym podłożu, jeżeli ich konstrukcja nie zabezpiecza go przed
zapaleniem;
składowanie materiałów palnych na drogach komunikacji ogólnej służących ewakuacji lub umieszczanie przedmiotów na tych drogach w sposób zmniejszający
ich szerokość bądź wysokość poniżej wymaganych wartości określonych w rozporządzeniu ministra infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U.
nr 75, poz. 690 ze zm.), dalej: rswtb;
składowanie materiałów palnych:
– w pomieszczeniach technicznych,
– na nieużytkowych poddaszach i strychach,
– na drogach komunikacji ogólnej,
– w piwnicach;
Wymogi bezpieczeństwa pożarowego w firmie
● przechowywanie pełnych, niepełnych i opróżnionych butli przeznaczonych do
gazów palnych:
– na nieużytkowych poddaszach i strychach,
– w piwnicach;
● zamykanie drzwi ewakuacyjnych w sposób uniemożliwiający ich natychmiastowe
użycie w przypadku:
– pożaru,
– innego zagrożenia powodującego konieczność ewakuacji;
● blokowanie drzwi i bram przeciwpożarowych w sposób uniemożliwiający ich samoczynne zamknięcie w przypadku powstania pożaru;
● lokalizowanie elementów:
– wystroju wnętrz,
– instalacji,
– urządzeń
w sposób zmniejszający wymiary drogi ewakuacyjnej poniżej wartości wymaganych w rswtb;
● wykorzystywanie drogi ewakuacyjnej z sali widowiskowej lub innej o podobnym
przeznaczeniu, w której następuje jednoczesna wymiana publiczności bądź użytkowników, jako miejsca oczekiwania na wejście do tej sali;
● uniemożliwianie lub ograniczanie dostępu do:
– gaśnic i urządzeń przeciwpożarowych,
– przeciwwybuchowych urządzeń odciążających,
– źródeł wody do celów przeciwpożarowych,
– urządzeń uruchamiających instalacje gaśnicze i sterujących takimi instalacjami oraz innymi instalacjami wpływającymi na stan bezpieczeństwa pożarowego obiektu,
– wyjść ewakuacyjnych lub okien dla ekip ratowniczych,
– wyłączników i tablic rozdzielczych prądu elektrycznego oraz kurków głównych instalacji gazowej,
– krat zewnętrznych i okiennic, które, zgodnie z rswtb, powinny otwierać się od
wewnątrz mieszkania lub pomieszczenia;
● napełnianie gazem płynnym butli:
– na stacjach paliw,
– na stacjach gazu płynnego,
– w innych obiektach nieprzeznaczonych do tego celu;
● dystrybucja i przeładunek ropy naftowej oraz produktów naftowych w obiektach
i na terenach nieprzeznaczonych do tego celu.
29
Rozdział VIII
Bezpieczeństwo pożarowe
w ramach szkolenia bhp
1. Podstawa prawna
Pracodawca ma obowiązek zapoznać pracowników z przepisami w zakresie
ochrony przeciwpożarowej, a także ze sposobami postępowania na wypadek pożaru
(art. 4 ust. 1 pkt 6 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej – Dz.U.
z 2009 r. nr 178, poz. 1380 ze zm. oraz § 6 ust. 1 pkt 3 rozporządzenia ministra spraw
wewnętrznych i administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów – Dz.U. nr 109,
poz. 719).
Szczegółowe sposoby zaznajamiania pracowników firmy z przepisami przeciwpożarowymi powinny być określone w instrukcji bezpieczeństwa pożarowego danego obiektu.
Co do zasady, problematyka bezpieczeństwa pożarowego omawiana jest w ramach szkolenia w dziedzinie bhp, którego szczegółowe zasady określa rozporządzenie ministra gospodarki i pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 180, poz. 1860 ze zm.).
Ramowe programy szkolenia bhp wszystkich kategorii pracowników zawierają
zagadnienia w zakresie ochrony przeciwpożarowej. Stosownie do występujących
zagrożeń na danych stanowiskach pracy należy zaplanować wykład odpowiadający swoją objętością i zawartością randze oraz skali występujących zagrożeń pożarowych. Wskazane jest, aby wykład taki prowadził specjalista ochrony ppoż. znający specyfikę i profil działalności firmy.
2. Formy przekazywania wiedzy
Zagadnienia w zakresie ochrony ppoż. w ramach szkolenia bhp można realizować
w formie:
30
Bezpieczeństwo pożarowe w ramach szkolenia bhp
● instruktażu bhp (ogólnego i stanowiskowego),
● seminarium,
● kursu.
A. Instruktaż ogólny bhp
Instruktażowi ogólnemu bhp poddawani są przed dopuszczeniem do wykonywania pracy wszyscy nowo zatrudnieni pracownicy, studenci odbywający praktyki studenckie i uczniowie szkół zawodowych odbywający praktyczną naukę zawodu w zakładach pracy, a także bezrobotni odbywający w firmach staże oraz przygotowania
zawodowe.
Ramowy program instruktażu ogólnego bhp obejmuje temat Podstawowe zasady
ochrony przeciwpożarowej oraz postępowania w razie pożaru, na który razem z tematem Postępowanie w razie wypadku, w tym organizacja i zasady udzielania pierwszej
pomocy należy poświęcić minimum godzinę lekcyjną (trwającą 45 minut) szkolenia.
Podczas instruktażu ogólnego bhp pracownik powinien poznać:
● potencjalne źródła zagrożeń pożarowych,
● instrukcję postępowania na wypadek pożaru,
● zasady ewakuacji,
● zasady użycia podręcznego sprzętu gaśniczego,
ze szczególnym uwzględnieniem warunków panujących w firmie, w której pracuje.
B. Instruktaż stanowiskowy bhp
Instruktaż stanowiskowy bhp przeprowadzany jest przed dopuszczeniem do wykonywania pracy na określonym stanowisku pracy w odniesieniu do:
1) pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych i innych, na których
występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych bądź niebezpiecznych,
2) pracowników przenoszonych na stanowiska określone w pkt 1,
3) studentów odbywających praktyki studenckie i uczniów odbywających praktyczną naukę zawodu,
4) bezrobotnych odbywających w firmach staże oraz przygotowania zawodowe.
Pracownik zatrudniony na kilku stanowiskach pracy musi przejść instruktaż
stanowiskowy bhp obowiązujący na każdym z tych stanowisk.
Jeżeli na stanowisku pracy, na którym występują czynniki szkodliwe, uciążliwe
i niebezpieczne, dokonuje się zmian:
● procesów technologicznych,
● organizacji stanowisk pracy,
● organizacji pracy
31
lub wprowadza się:
● do stosowania substancje o działaniu szkodliwym dla zdrowia bądź niebezpiecznym,
● nowe lub zmienione narzędzia, maszyny i urządzenia,
pracownik zatrudniony na tym stanowisku pracy przechodzi instruktaż stanowiskowy bhp przygotowujący do pracy o tematyce bhp i w czasie odpowiednim do zakresu zmian.
Szczegółowy program instruktażu stanowiskowego bhp powinien uwzględniać
problematykę ochrony przeciwpożarowej, ale tylko pod warunkiem że w procesach
produkcyjnych w firmie stosowane są materiały niebezpieczne pożarowo.
PRZYKŁAD
W zakładzie pracy produkcji automatyki cieplnej pracownicy laboratorium wyrobów
gotowych będą przechodzić instruktaż stanowiskowy bhp w zakresie ochrony ppoż.
Ponieważ w firmie stosowane są materiały niebezpieczne pożarowo, pracodawca
sam opracował szczegółowy program tego instruktażu, który przedstawia się następująco:
● scharakteryzowanie przebiegu procesu testu temperaturowego badania termostatów,
● zagrożenie pożarowe, jakie stwarza używany podczas badań alkohol etylowy,
● wymagania dla mechanicznej wentylacji miejscowej,
● procedury postępowania podczas napełniania wanien alkoholem,
● rola i zadania detektorów gazu w przeciwpożarowym zabezpieczeniu laboratorium,
● lokalizacja podręcznego sprzętu gaśniczego, telefonu, głównego wyłącznika
prądu całego budynku zakładu lub jego wydzielonej strefy (np. piętra, kondygnacji).
3. Organizacja
Nie istnieje jeden wzorzec czy schemat przedstawiania zagadnień w zakresie
ochrony przeciwpożarowej w ramach szkolenia bhp. Jest tak, ponieważ zbyt zróżnicowane bywają przyczyny zagrożenia pożarowego, które są przede wszystkim uzależnione od profilu działalności danego zakładu pracy i przeznaczenia obiektu przez
niego zajmowanego. Po prostu różne są warunki i wymagania budowlane, różne procesy technologiczne, surowce oraz materiały, a więc różny jest także stan bezpieczeństwa pożarowego.
32
Zagadnienia w zakresie ochrony ppoż. w ramach szkolenia bhp powinny być
przedstawiane w formie wykładu lub pogadanki.
Zajęcia w zakresie ochrony ppoż. podczas szkolenia okresowego bhp muszą być
prowadzone przez wykwalifikowanych wykładowców takich zagadnień. Warto
zwrócić na to uwagę pracodawcy organizującemu samodzielnie lub zlecającemu takie szkolenie bhp.
A. Główne treści
Podczas omawiania zagadnień w zakresie ochrony ppoż. w ramach szkolenia bhp
należy przekazywać szkolonym pracownikom głównie te treści, które będą istotne
(charakterystyczne) dla danej firmy.
PRZYKŁAD
1. W zakładach pracy branży meblarskiej należy skoncentrować się na omówieniu:
● zagrożenia, jakie stanowić może pył drzewny;
● zagrożenia, jakie stanowić mogą palne pary farb, lakierów i klejów;
● systemów zabezpieczeń:
− komór pyłowych,
− cyklonów,
− mechanicznej wentylacji miejscowej.
2. W firmie zajmującej się dystrybucją paliw płynnych należy omówić problematykę dotyczącą:
● charakterystyki pożarowej magazynowania cieczy,
● technicznego zabezpieczenia rurociągów, zbiorników, pompowni, cystern
i dystrybutorów,
● warunków bezpieczeństwa podczas magazynowania i rozlewania skroplonych gazów.
3. Pracownicy administracyjno-biurowi pracujący w pomieszczeniach pracy
znajdujących się w wysokim budynku powinni poznać odpowiedzi na następujące pytania:
● Czy w razie pożaru budynek może „sam się obronić”?
● Jaka jest konstrukcja budynku?
● Jakie są charakterystyka i zabezpieczenie przed ogniem oraz dymem dróg
ewakuacyjnych w tym budynku?
● Jaka jest organizacja i sprawność całego wewnętrznego systemu bezpieczeństwa, czyli sygnalizacji pożarowej, urządzeń gaśniczych, wentylacji pożarowej oraz procedur postępowania w sytuacjach zagrożenia?
33
B. Szczegółowy plan zajęć
Tematy ramowych programów szkolenia w dziedzinie bhp wymagają opracowania szczegółowego planu zajęć, dostosowanego do konkretnych potrzeb szkolonych
pracowników.
Plan taki powinien uwzględniać 3 podstawowe grupy zagadnień, mianowicie:
1) charakterystykę zagrożeń pożarowych (wybuchowych) występujących w obiekcie
(zakładzie pracy),
2) wymogi bezpieczeństwa pożarowego,
3) zasady zachowania się w sytuacji zagrożenia (pożaru).
PRZYKŁAD
Szczegółowy plan zajęć w firmie obróbki drewna może wyglądać następująco:
● zagrożenie pożarowe, jakie stanowią drewno i pył drzewny;
● filtry, komory pyłowe i cyklony – warunki bezpieczeństwa pożarowego;
● farby, lakiery, kleje – charakterystyka zagrożenia pożarowego;
● rola i znaczenie systemów wentylacji mechanicznej;
● przeciwpożarowe wymagania budowlane (obciążenie ogniowe, podział na
strefy pożarowe, klasa odporności pożarowej obiektu);
● zabezpieczenie przeciwpożarowe instalacji i urządzeń technicznych;
● przeciwpożarowe zaopatrzenie wodne;
● techniczne systemy zabezpieczeń:
– sygnalizacja pożarowa,
– klapy odcinające w przewodach wentylacyjnych,
– klapy dymowe,
– oświetlenie awaryjno-ewakuacyjne;
● warunki ewakuacji z zakładu pracy:
– charakterystyka dróg ewakuacyjnych,
– procedury alarmowania;
● wyposażenie obiektu w podręczny sprzęt gaśniczy i zasady jego użycia.
C. Ćwiczenia praktyczne
Warto wzbogacić zagadnienia dotyczące ochrony ppoż. w ramach szkolenia bhp
o praktyczne ćwiczenia w zakresie organizacji ewakuacji i użycia podręcznego sprzętu gaśniczego.
Ćwiczenia praktyczne w zakresie organizacji ewakuacji
W ramach ćwiczeń ewakuacyjnych należy skontrolować funkcjonowanie całego
wewnętrznego systemu bezpieczeństwa, przez sprawdzenie:
34
● reakcji pracowników na sytuację potencjalnego zagrożenia pożarowego,
● skuteczności zadziałania technicznych systemów zabezpieczenia przeciwpożarowego,
● postawy kierownictwa firmy, wyznaczonych pracowników funkcyjnych i ochrony
przy koordynowaniu działań ewakuacyjnych,
● znajomości procedur ewakuacyjnych.
Przy organizacji ćwiczeń ewakuacyjnych warto pamiętać o elemencie pozoracji. Korzystając z odpowiednich wytwornic dymu, można stworzyć namiastkę potencjalnego zagrożenia. Gdy pojawią się „oznaki pożaru”, zupełnie inna jest reakcja, postawa pracowników, zupełnie inny poziom emocji.
Ćwiczenia praktyczne użycia podręcznego sprzętu gaśniczego
Ćwiczenia w zakresie obsługi podręcznego sprzętu gaśniczego powinny uzupełniać teoretyczną wiedzę przekazaną w ramach wykładu i zapoznać pracowników
z podstawowymi parametrami oraz możliwościami takiego sprzętu.
Planując przegląd warsztatowy gaśnic, badania dozorowe w Urzędzie Dozoru
Technicznego czy wymianę proszku gaśniczego, można z pożytkiem rozładować
wcześniej sprzęt podczas ćwiczeń, minimalizując tym samym koszt szkolenia.
4. Charakterystyka zagrożeń pożarowego i wybuchem
A. Zagrożenie pożarowe – pojęcie
Zagrożenie pożarowe to zespół czynników wpływających na powstanie i rozprzestrzenianie się pożaru, a tym samym poziom bezpieczeństwa życia.
B. Zagrożenie wybuchem – pojęcie
Natomiast zagrożenie wybuchem to możliwość tworzenia przez palne gazy, pary
palnych cieczy, pyły lub włókna palnych ciał stałych, w różnych warunkach, mieszanin z powietrzem, które pod wpływem czynnika inicjującego zapłon wybuchają, czyli ulegają gwałtownemu spalaniu połączonemu ze wzrostem ciśnienia.
C. Trójkąt ognia pożaru
Omawiając zagadnienia w zakresie ochrony ppoż. w ramach szkolenia bhp, trzeba
przede wszystkim wyjaśnić pracownikom zagadnienie tzw. trójkąta ognia pożaru,
które jest jednym z głównych poruszanych w ramach takiego szkolenia.
Mianowicie, aby mogło dojść do spalania (pożaru, wybuchu), konieczne są
3 czynniki:
35
1) materiał palny,
2) tlen (utleniacz),
3) źródło zapłonu (bodziec termiczny, źródło ciepła).
Rysunek 1. Trójkąt ognia pożaru
Materiał palny – ciecze palne
Należy uświadomić pracownikom, że zagrożenie pożarowe stwarzane przez ciecze palne charakteryzuje przede wszystkim temperatura ich zapłonu.
Można ją określić jako najniższą temperaturę, w której dana ciecz palna wydziela
taką ilość par, które nad jej powierzchnią wytworzą razem z powietrzem mieszaninę
zdolną zapalić się od płomienia lub innego bodźca termicznego.
Szczególną uwagę szkolonych pracowników warto skierować na fakt, że ciecze
o temperaturze zapłonu poniżej 55°C zawsze są cieczami niebezpiecznymi pożarowo.
Materiał palny – pyły
trzeba także poruszyć zagadnienia związane z wszelkiego rodzaju pyłami.
Szkoleni pracownicy muszą wiedzieć, że pyły mogą spalać się wybuchowo. Dotyczy to zarówno pyłów drewna czy węgla, jak i materiałów uważanych powszechnie
za niepalne (np. metali, tworzyw sztucznych, zboża, cukru, mąki).
36
Zasadnicze znaczenie dla bezpieczeństwa pożarowego ma wielkość cząsteczek
pyłu. Im rozdrobnienie materiału jest większe, tym łatwiej powstają i dłużej utrzymują się chmury pyłowe. Cząstki pyłu łatwo opadają, dzięki czemu stężenie pyłu w powietrzu szybko spada, ale też pył osiadły łatwo może być uniesiony, stwarzając ponownie mieszaninę wybuchową.
Do pyłów tworzących mieszaniny wybuchowe zalicza się te pyły, których dolna
granica wybuchowości (DGW) nie przekracza 65 g/m3.
Materiał palny – gazy palne
Trzeba pamiętać o omówieniu problematyki dotyczącej gazów palnych (np. wodoru, acetylenu, gazu ziemnego, propanu-butanu, metanu, etanu).
Warto wyjaśnić uczestnikom szkolenia, że gazy palne charakteryzują granice wybuchowości (wspomniana DGW i górna granica wybuchowości, czyli GGW),
a przedział między nimi to stężenie wybuchowe (DGW oraz GGW dotyczą również
pyłów).
Należy dodać, że najbardziej niebezpieczne są gazy o dużej rozpiętości granic wybuchowości (np. acetylen stanowiący zagrożenie wybuchowe przy stężeniu w przedziale od 2,3 do 82% objętości w mieszaninie z powietrzem).
UWAGA
Każdy stały materiał palny w wyniku podgrzania ulega rozkładowi, wydzielając
gazy palne. Najbardziej podatne na zapalenie są materiały strzępiaste i włókniste
(np. wełna, konopie, len, siano, słoma) oraz w stanie rozdrobnionym (np. odpady
papierowe w niszczarce dokumentów, wióry drzewne).
Te same materiały, ale w postaci zwartych brył, spalają się znacznie wolniej. Natomiast temperatury zapalenia najczęściej występujących w firmach materiałów stałych, takich jak drewno, węgiel, papier, tkaniny tekstylne lub tworzywa sztuczne,
wahają się od 300 do 500°C.
Źródło zapłonu
trzeba uświadomić pracownikom, co może być potencjalnym źródłem zapłonu, ze
szczególnym uwzględnieniem takich źródeł w danym zakładzie pracy.
Szkoleni pracownicy muszą wiedzieć, że do najczęściej występujących źródeł zapłonu należą:
● otwarty płomień (np. z zapałek, zapalniczek, palników gazowych),
37
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
●
żar papierosowy,
paleniska,
żarówki,
rozżarzone cząstki metalu, które występują na przykład podczas spawania, cięcia
czy lutowania,
łuk elektryczny,
wyładowania atmosferyczne,
nagrzane powierzchnie zewnętrzne urządzeń grzewczych (w przypadku kuchenek, piecyków, grzałek itp.),
sprzęt kuchenny (np. patelnie, frytkownice, opiekacze czy tostery),
uszkodzona lub wadliwie eksploatowana instalacja elektryczna (w przypadkach
jej przeciążenia, zwarcia czy nagrzania się styków osprzętu elektrycznego),
ciepło powstające podczas tarcia (np. z samochodowych bębnów hamulcowych,
łożysk itp.),
iskry mechaniczne,
iskry udarowe,
wyładowania elektryczności statycznej, gromadzącej się na przykład przy przelewaniu cieczy czy w trakcie rozdrabniania, mielenia ciał stałych,
spalanie wybuchowe środków pirotechnicznych (np. podczas pokazów sztucznych ogni).
D. Proces samozapalenia
Istnieje również możliwość zapalenia się materiału palnego bez udziału zewnętrznego bodźca cieplnego. Chodzi tu o proces samozapalenia, spowodowany czynnikami biologicznymi lub chemicznymi.
PRZYKŁAD
1. Procesowi samozapalenia może ulec przykładowo zawilgocone, źle składowane zboże. W wyniku zmian biologicznych zachodzących w zbożu następuje
jego nagrzewanie. Jeżeli sterty, stogi są zbyt duże, ciepło to kumuluje się, nasilając procesy biologicznego rozkładu, a w konsekwencji dalszy wzrost temperatury i samozapalenie się zboża.
2. W wyniku niektórych, silnie egzotermicznych procesów chemicznych może
nastąpić nagły wzrost temperatury, aż do samozapalenia się mieszaniny chemicznej. Dlatego substancje wykazujące silne powinowactwo chemiczne powinny być przechowywane oddzielnie.
Informacje dotyczące potencjalnych źródeł zapłonu należy przekazywać pracownikom podczas każdego rodzaju szkolenia bhp, czyli zarówno w trakcie szkolenia wstępnego, jak i okresowego.
38
UWAGA
Należy wytłumaczyć uczestnikom szkolenia, że jeżeli chcą zidentyfikować źródła zapłonu, powinni najpierw określić potencjalne przyczyny powstawania
pożaru. Są nimi najczęściej:
● nieostrożność osób dorosłych w obchodzeniu się z otwartym ogniem,
● pozostawianie bez dozoru włączonych urządzeń grzewczych,
● zły stan i niewłaściwa eksploatacja instalacji elektrycznej,
● niewłaściwe zabezpieczenie procesów spawalniczych,
● zły stan i niewłaściwa eksploatacja urządzeń mechanicznych,
● wyładowania atmosferyczne,
● samozapalenie,
● wyładowanie elektryczności statycznej,
● wady procesów technologicznych,
● świadome i celowe podpalenie.
39
Rozdział IX
Techniczne środki zabezpieczenia ppoż.
1. Podział technicznych środków zabezpieczenia ppoż.
Techniczne środki zabezpieczenia ppoż. dzielą się na:
● urządzenia ppoż.,
● sprzęt ppoż. (podręczny sprzęt gaśniczy),
● instalacje ppoż.,
● rozwiązania budowlane,
służące zapobieganiu powstawaniu oraz rozprzestrzenianiu się pożarów (§ 2 ust. 1
pkt 7 rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z 7 czerwca 2010
r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych
i terenów – Dz.U. nr 109, poz. 719).
Mając na względzie podział technicznych środków zabezpieczenia ppoż., nie
zawsze można dokonać ich dokładnego rozróżnienia. Jest tak, ponieważ biorąc
pod uwagę na przykład system sygnalizacji alarmu pożaru, centralę sygnalizacji
alarmu pożaru można określić zarówno jako urządzenie, jak i instalację ppoż.
– linie dozorowe z czujkami. Można także jako całość uznać ją za automatyczne
urządzenie alarmu pożaru.
2. Urządzenia ppoż.
Urządzenia przeciwpożarowe to urządzenia (stałe lub półstałe, uruchamiane
ręcznie bądź samoczynnie) służące do zapobiegania powstaniu, wykrywania, zwalczania pożaru albo ograniczania jego skutków, przede wszystkim stałe i półstałe
urządzenia gaśnicze oraz zabezpieczające, urządzenia inertyzujące, urządzenia
wchodzące w skład dźwiękowego systemu ostrzegawczego i systemu sygnalizacji pożarowej, w tym urządzenia sygnalizacyjno-alarmowe, urządzenia odbiorcze alarmów
pożarowych i urządzenia odbiorcze sygnałów uszkodzeniowych, instalacje oświetlenia ewakuacyjnego, hydranty wewnętrzne oraz zawory hydrantowe, hydranty zewnętrzne, pompy w pompowniach przeciwpożarowych, przeciwpożarowe klapy od40
Techniczne środki zabezpieczenia ppoż.
cinające, urządzenia oddymiające, urządzenia zabezpieczające przed powstaniem
wybuchu i ograniczające jego skutki, kurtyny dymowe oraz drzwi, bramy przeciwpożarowe i inne zamknięcia przeciwpożarowe, jeżeli są wyposażone w systemy sterowania, przeciwpożarowe wyłączniki prądu, a także dźwigi dla ekip ratowniczych.
3. Podręczny sprzęt gaśniczy
●
●
●
●
Sprzęt przeciwpożarowy to podręczny sprzęt gaśniczy, czyli, co do zasady:
gaśnice przenośne,
gaśnice przewoźne (agregaty gaśnicze),
hydronetki wodne,
koce gaśnicze.
4. Instalacje ppoż.
Natomiast instalacje przeciwpożarowe to na przykład instalacje odgromowe.
Jednak, traktując niektóre urządzenia i instalacje ppoż. jako nierozłączne, należy
do nich zaliczyć:
● instalację wodociągową ppoż.,
● stałe urządzenia gaśnicze,
● system sygnalizacji alarmu pożaru,
● dźwiękowy system ostrzegawczy,
● urządzenia oddymiające,
● pompy w pompowniach ppoż.,
● przeciwpożarowe klapy odcinające,
● urządzenia zabezpieczające przed powstaniem wybuchu i ograniczające jego
skutki,
● drzwi i bramy ppoż. oraz inne zamknięcia ppoż., jeżeli są wyposażone w systemy
sterowania.
5. Rozwiązania budowlane
Z kolei do rozwiązań budowlanych – technicznych środków zabezpieczenia ppoż.
– zalicza się na przykład:
● stosowanie niepalnych materiałów budowlanych,
● osiągnięcie trudnopalności palnych materiałów budowlanych,
41
● zabezpieczanie konstrukcji i elementów budowlanych środkami ognioochronnymi,
● stosowanie oddzieleń ppoż.,
● stosowanie kurtyn ppoż.,
● uszczelnianie przepustów instalacyjnych,
● specjalną obudowę dróg ewakuacyjnych,
● projektowanie przedsionków ppoż.
42
Rozdział X
Podręczny sprzęt gaśniczy
i jego uzupełnienie – przede wszystkim
instalacja wodociągowa przeciwpożarowa,
czyli hydranty wewnętrzne oraz zawory
hydrantowe
1. Rola podręcznego sprzętu gaśniczego
Zasadniczą rolą podręcznego sprzętu gaśniczego jest gaszenie pożarów w pierwszej fazie ich powstania, czyli jeszcze w zarodku.
2. Skład podręcznego sprzętu gaśniczego
●
●
●
●
Do podręcznego sprzętu gaśniczego należą, co do zasady:
gaśnice przenośne,
gaśnice przewoźne (agregaty gaśnicze),
hydronetki wodne,
koce gaśnicze.
Każdy zakład pracy musi być wyposażony w odpowiedni zestaw podręcznego
sprzętu gaśniczego. Sprzęt ten musi być dostosowany do charakteru danej firmy
i specyfiki ewentualnego zagrożenia pożarem.
PRZYKŁAD
1. Do zabezpieczenia magazynu chemicznego najlepsze są agregaty oraz gaśnice proszkowe i pianowe, które doskonale gaszą rozlane ciecze palne.
2. Pomieszczenia archiwów najlepiej zabezpieczyć gaśnicami proszkowymi wypełnionymi proszkiem ABC, który podczas gaszenia nie zniszczy zasobów archiwalnych (jedynie może je zanieczyścić, to jednak da się usunąć).
43
3. W miejscach, w których znajdują się tablice energetyczne, silniki i urządzenia
mechaniczne, oraz przy serwerowniach najlepszym rozwiązaniem będzie zastosowanie gaśnic śniegowych – zawarty w nich dwutlenek węgla (CO2) gasi
w miarę skutecznie i przede wszystkim nie pozostawia skutków ubocznych
w postaci zanieczyszczeń.
3. Uzupełnienie podręcznego sprzętu gaśniczego – przede
wszystkim instalacja wodociągowa przeciwpożarowa,
czyli hydranty wewnętrzne i zawory hydrantowe
Podstawowe uzupełnienie podręcznego sprzętu gaśniczego w firmie stanowi instalacja wodociągowa przeciwpożarowa, czyli hydranty wewnętrzne i zawory hydrantowe.
Można również wziąć pod uwagę wykorzystanie tzw. dodatkowego sprzętu pomocniczego, który nie jest wymagany, na przykład:
● tłumic,
● bosaków,
● łopat,
● wiader,
● beczek z wodą,
● skrzyń z piaskiem.
Taki sprzęt stanowi często wyposażenie terenów ośrodków wypoczynkowych, pól
biwakowych, wiejskich zabudowań gospodarskich czy placów budowy.
Instalacja wodociągowa przeciwpożarowa, czyli hydranty wewnętrzne
i zawory hydrantowe
Instalacja wodociągowa przeciwpożarowa, czyli hydranty wewnętrzne i zawory
hydrantowe, nie jest podręcznym sprzętem gaśniczym. Stanowi jedynie jego uzupełnienie.
Hydrantu wewnętrznego (wody) nie wolno używać do gaszenia instalacji elektrycznych będących pod napięciem.
UWAGA
Używając hydrantu wewnętrznego, należy uwzględnić zasady bezpiecznego użycia gaśnic, pamiętając, że taki hydrant także służy do gaszenia pożaru w jego początkowej fazie, zwłaszcza gdy takie działania mogą prowadzić osoby bez praktyki
i specjalnego przeszkolenia.
44
Podręczny sprzęt gaśniczy i jego uzupełnienie
W budynkach należy stosować następujące rodzaje punktów poboru wody do
celów przeciwpożarowych:
● hydranty wewnętrzne z wężem półsztywnym o nominalnej średnicy węża:
– 25 mm (hydranty 25),
– 33 mm (hydranty 33);
● hydrant wewnętrzny z wężem płasko składanym o nominalnej średnicy węża 52
mm (hydrant 52);
● zawór hydrantowy (zawór 52), bez wyposażenia w wąż pożarniczy.
Węże hydrantów wewnętrznych powinny być raz na 5 lat poddawane próbie ciśnieniowej na maksymalne ciśnienie robocze, zgodnie z Polską Normą
PN-EN 671-3:2009 Stałe urządzenia gaśnicze – Hydranty wewnętrzne – Część 3:
Konserwacja hydrantów wewnętrznych z wężem półsztywnym i hydrantów wewnętrznych z wężem płasko składanym.
Hydranty wewnętrzne i zawory hydrantowe muszą spełniać wymagania odpowiednich Polskich Norm dotyczących tych urządzeń.
Należy zapewnić zasilanie hydrantów wewnętrznych przez co najmniej godzinę.
Budynki użyteczności publicznej, zamieszkania zbiorowego i mieszkalne oraz części
takich budynków, które stanowią odrębne strefy pożarowe, określane jako ZL, zalicza
się do pierwszej lub więcej spośród wymienionych w tabeli 1 kategorii zagrożenia ludzi
(ZL).
Tabela 1. Kategorie zagrożenia ludzi (ZL) – nie dotyczy budynków produkcyjno-magazynowych
Kategorie
zagrożenia
ludzi (ZL)
Opisy budynków i ich części stanowiących odrębne strefy pożarowe
określane jako ZL
ZL I
Zawierające pomieszczenia przeznaczone do jednoczesnego przebywania
ponad 50 osób niebędących ich stałymi użytkownikami, a nieprzeznaczone
przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się
ZL II
Przeznaczone przede wszystkim do użytku ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się, takie jak:
– szpitale,
– żłobki,
– przedszkola,
– domy dla osób starszych
ZL III
Użyteczności publicznej, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II
ZL IV
Mieszkalne
ZL V
Zamieszkania zbiorowego, niezakwalifikowane do ZL I i ZL II
45
Hydranty 25 muszą być stosowane w strefach pożarowych zakwalifikowanych do
kategorii zagrożenia ludzi (ZL), mianowicie:
1) na każdej kondygnacji budynku wysokiego i wysokościowego, z wyjątkiem kondygnacji obejmującej wyłącznie strefę pożarową zakwalifikowaną do kategorii
zagrożenia ludzi ZL IV;
2) na każdej kondygnacji budynku innego niż tymczasowy, niskiego i średniowysokiego:
a) w strefie pożarowej o powierzchni przekraczającej 200 m2, zakwalifikowanej
do kategorii zagrożenia ludzi ZL I, ZL II lub ZL V;
b) w strefie pożarowej zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL III o powierzchni przekraczającej:
– 200 m2 w budynku średniowysokim – gdy jest to strefa pożarowa obejmująca tylko pierwszą kondygnację nadziemną, a nad nią znajdują się wyłącznie
strefy pożarowe ZL IV, tylko wtedy, jeżeli powierzchnia tej strefy pożarowej
przekracza 1000 m2,
– 1000 m2 w budynku niskim.
Z kolei hydranty 33 muszą być stosowane w garażu:
● jednokondygnacyjnym zamkniętym o więcej niż 10 stanowiskach postojowych,
● wielokondygnacyjnym.
Wymagania te nie dotyczą wolno stojących garaży na terenach zamkniętych, podległych Ministrowi Obrony Narodowej.
Ponadto odnośnie do hydrantów 52 muszą być stosowane:
● w strefie pożarowej produkcyjnej i magazynowej o gęstości obciążenia ogniowego
przekraczającej 500 MJ/m2 oraz powierzchni przekraczającej 200 m2,
● w strefie pożarowej produkcyjnej i magazynowej o gęstości obciążenia ogniowego
nieprzekraczającej 500 MJ/m2, gdzie znajduje się pomieszczenie o powierzchni
przekraczającej 100 m2, oraz gęstości obciążenia ogniowego przekraczającej 1000
MJ/m2,
● przy wejściu do pomieszczeń magazynowych lub technicznych o powierzchni
przekraczającej 200 m2 i gęstości obciążenia ogniowego przekraczającej 500 MJ/
m2, usytuowanych w strefie pożarowej zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia
ludzi ZL I, ZL II, ZL III bądź ZL V, znajdującej się w budynku niskim albo średniowysokim.
Należy pamiętać także, że:
● w strefach pożarowych produkcyjnych i magazynowych o gęstości obciążenia
ogniowego przekraczającej 500 MJ/m2 oraz powierzchni przekraczającej 200 m2,
● przy wejściu do pomieszczeń magazynowych lub technicznych o powierzchni
przekraczającej 200 m2 i gęstości obciążenia ogniowego przekraczającej 500 MJ/m2,
usytuowanych w strefie pożarowej zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi
46
ZL I, ZL II, ZL III lub ZL V, znajdującej się w budynku niskim bądź średniowysokim,
możliwe jest stosowanie hydrantów 33, gdy gęstość obciążenia ogniowego w tych
strefach oraz pomieszczeniach magazynowych bądź technicznych nie przekracza
1000 MJ/m2.
UWAGA
Hydranty wewnętrzne i zawory 52 powinny być umieszczane przy drogach
komunikacji ogólnej, przede wszystkim:
● przy wejściach do budynku i klatek schodowych na każdej kondygnacji budynku (w budynkach wysokich oraz wysokościowych zaleca się lokalizację
zaworów 52 w przedsionkach przeciwpożarowych, a dopuszcza na klatkach
schodowych),
● w przejściach i na korytarzach, w tym w holach oraz na korytarzach poszczególnych kondygnacji budynków wysokich, a także wysokościowych,
● przy wejściach na poddasza,
● przy wyjściach na przestrzeń otwartą lub ewakuacyjnych z pomieszczeń produkcyjnych i magazynowych, przede wszystkim zagrożonych wybuchem.
Ponadto określono, że hydranty wewnętrzne i zawory 52 muszą być na każdej kondygnacji – w budynkach wysokich i wysokościowych należy stosować po 2 zawory 52
na każdym pionie na kondygnacji podziemnej oraz położonej na wysokości powyżej
25 m i po jednym zaworze 52 na każdym pionie na pozostałych kondygnacjach.
Zasięg hydrantów wewnętrznych w poziomie musi obejmować całą powierzchnię
chronionego budynku, strefy pożarowej lub pomieszczenia, z uwzględnieniem:
● długości odcinka węża hydrantu wewnętrznego, określonej w odpowiednich Polskich Normach dotyczących hydrantów wewnętrznych;
● efektywnego zasięgu rzutu prądów gaśniczych:
– 3 m – w strefach pożarowych zakwalifikowanych do kategorii zagrożenia ludzi
(ZL), znajdujących się w budynkach o więcej niż jednej kondygnacji nadziemnej – przyjmowanego dla prądów rozproszonych stożkowych,
– 10 m – w pozostałych budynkach.
Odnośnie do pomieszczeń i stref pożarowych produkcyjnych oraz magazynowych, w celu zabezpieczenia miejsc, z których odległość do najbliższego wyjścia
ewakuacyjnego lub innego na przestrzeń otwartą przekracza 30 m, do spełnienia
wspomnianych wymagań możliwe jest wyposażenie hydrantu 52 w dodatkowy
wąż.
47
UWAGA
Należy pamiętać, że:
● zawory 52,
● zawory odcinające hydrantów wewnętrznych
muszą być umieszczone na wysokości 1,35 ± 0,1 m od poziomu podłogi.
Ponadto:
● zawory 52,
● zawory odcinające w hydrantach 52
powinny mieć nasady tłoczne skierowane do dołu, usytuowane z pokrętłem
zaworu względem ścian lub obudowy w sposób umożliwiający łatwe:
● przyłączanie węża tłocznego,
● otwieranie i zamykanie zaworu węża tłocznego.
Zawory 52 w miejscach, w których mogą być narażone na uszkodzenie lub dewastację, należy umieścić w metalowych szafkach ochronnych, zgodnych z wymaganiami odpowiednich Polskich Norm, z zamkiem zgodnym z odpowiednimi Polskimi
Normami, otwieranym głowicą toporka strażackiego.
Przed hydrantem wewnętrznym lub zaworem 52 należy zapewnić dostateczną
przestrzeń do rozwinięcia linii gaśniczej.
Natomiast minimalna wydajność poboru wody, mierzona na wylocie prądownicy, wynosi dla:
● hydrantu 25 – 1 dm3/s,
● hydrantu 33 – 1,5 dm3/s,
● hydrantu 52 – 2,5 dm3/s,
● zaworu 52 – 2,5 dm3/s.
Trzeba mieć na uwadze:
● ciśnienie na zaworze odcinającym hydrantu wewnętrznego powinno zapewniać
minimalną wydajność poboru wody, mierzoną na wylocie prądownicy dla danego rodzaju hydrantu wewnętrznego, z uwzględnieniem zastosowanej średnicy
dyszy prądownicy, i być nie mniejsze niż 0,2 MPa,
● ciśnienie na zaworze 52, położonym najniekorzystniej ze względu na wysokość
i opory hydrauliczne, dla wydajności 2,5 dm3/s, nie powinno być mniejsze niż
0,2 MPa,
● maksymalne ciśnienie robocze w instalacji wodociągowej przeciwpożarowej na
zaworze odcinającym nie powinno przekraczać 1,2 MPa, przy czym na zaworze
52 oraz zaworach odcinających hydrantów 33 i 52 nie powinno przekraczać
0,7 MPa.
48
Instalacja wodociągowa przeciwpożarowa powinna zapewniać możliwość jednoczesnego poboru wody na 1 kondygnacji budynku lub w 1 strefie pożarowej z:
1) 1 hydrantu wewnętrznego – w budynku niskim lub średniowysokim, gdy powierzchnia strefy pożarowej nie przekracza 500 m2;
2) 2 sąsiednich hydrantów wewnętrznych lub zaworów 52 – w budynkach niewymienionych w pkt 1 i 3 oraz budynku wysokim z 1 klatką schodową;
3) 4 sąsiednich hydrantów wewnętrznych lub zaworów 52:
a) w budynku wysokim i wysokościowym na kondygnacjach podziemnych
oraz położonych na wysokości powyżej 25 m,
b) w strefie pożarowej produkcyjnej i magazynowej o gęstości obciążenia
ogniowego przekraczającej 500 MJ/m2 oraz powierzchni przekraczającej
3000 m2.
Instalacja wodociągowa przeciwpożarowa musi być zasilana z zewnętrznej sieci
wodociągowej przeciwpożarowej lub ze zbiorników o odpowiednim zapasie wody
do celów przeciwpożarowych, bezpośrednio bądź za pomocą pompowni przeciwpożarowej, w sposób zapewniający spełnienie wspomnianych wymagań.
Do zasilania w wodę instalacji wodociągowej przeciwpożarowej w budynkach
wysokich i wysokościowych powinien być zapewniony zapas wody, zgromadzony
o łącznej pojemności nie mniejszej niż 100 m3 w 1 lub kilku zbiornikach, przeznaczony wyłącznie do tego celu.
Możliwe jest:
1) zmniejszenie pojemności wspomnianych zbiorników do 50 m3 w budynkach wysokich i wysokościowych o wysokości do 100 m:
a) zawierających na wysokości powyżej 12 m jedynie strefy pożarowe zakwalifikowane do kategorii zagrożenia ludzi ZL IV, niezależnie od ich powierzchni,
b) niezawierających stref pożarowych o powierzchni przekraczającej 750 m2;
2) stosowanie jednego wspólnego zbiornika o pojemności co najmniej 100 m3 dla
grupy budynków wysokich i wysokościowych wzniesionych obok siebie, gdy
zbiornik nie jest oddalony od żadnego z budynków o więcej niż 100 m;
3) stosowanie zbiorników o pojemności zmniejszonej niż wymienione w:
a) § 24 ust. 2 oraz 3 pkt 2 rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków,
innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. nr 109, poz. 719) do:
– 50 m3 w razie zapewnienia zasilania tych zbiorników w wodę z zewnętrznej sieci wodociągowej przeciwpożarowej o wydajności nie mniejszej niż
10 dm3/s,
– 25 m3 w razie zapewnienia zasilania tych zbiorników w wodę z zewnętrznej sieci wodociągowej przeciwpożarowej o wydajności nie mniejszej niż
15 dm3/s;
49
b) § 24 ust. 3 pkt 1 rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji
z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych
obiektów budowlanych i terenów do 6 m3 w razie zapewnienia zasilania tych
zbiorników w wodę z zewnętrznej sieci wodociągowej przeciwpożarowej o wydajności nie mniejszej niż 10 dm3/s.
Natomiast odnośnie do budynków wysokich zakwalifikowanych do kategorii zagrożenia ludzi ZL IV możliwe jest zasilanie instalacji wodociągowej przeciwpożarowej
bezpośrednio z zewnętrznej sieci wodociągowej przeciwpożarowej o wydajności nie
mniejszej niż 10 dm3/s, bez konieczności zapewnienia wspomnianych zbiorników.
Jednak warunkiem zastosowania dopuszczeń określonych w § 24 ust. 3 pkt 3 lit.
a–c oraz ust. 4 rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji
z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów jest wyprowadzenie w elewacjach budynku, od strony
drogi pożarowej, dodatkowej nasady o średnicy 75 mm, która umożliwi zasilanie
instalacji wodociągowej przeciwpożarowej z samochodów gaśniczych.
Przewody zasilające instalacji wodociągowej przeciwpożarowej muszą być wykonane jako:
● piony w lub przy klatkach schodowych,
● przewody rozprowadzające w budynkach jednokondygnacyjnych i – w razie
potrzeby – na kondygnacjach budynków wielokondygnacyjnych.
W budynkach wysokich i wysokościowych o 2 lub więcej klatkach schodowych
nawodnione piony powinny być połączone ze sobą na najwyższej kondygnacji przewodem o średnicy nominalnej (DN) co najmniej DN 80.
Natomiast przewody instalacji, z której pobiera się wodę do gaszenia pożaru, wykonane z materiałów palnych, powinny być obudowane ze wszystkich stron osłonami o klasie odporności ogniowej co najmniej EI 60.
Jednak warunek ten nie dotyczy pionów prowadzonych w klatkach schodowych
wydzielonych ścianami i zamkniętych drzwiami o klasie odporności ogniowej co
najmniej EI 30.
Z kolei średnice nominalne przewodów zasilających (w milimetrach), na których
instaluje się:
● hydranty wewnętrzne,
● zawory 52,
powinny wynosić co najmniej:
● DN 25 – dla hydrantów 25,
50
● DN 50 – dla hydrantów 33 i 52,
● DN 80 – dla zaworów 52 na nawodnionych pionach w budynkach wysokich i wysokościowych.
Ponadto w nieogrzewanych budynkach lub ich częściach przewody zasilające
instalacji wodociągowej przeciwpożarowej trzeba bezwzględnie zabezpieczyć
przed możliwością zamarznięcia.
W takiej sytuacji można zastosować instalację suchą, jednak pod warunkiem zastosowania rozwiązań umożliwiających jej nawadnianie w sposób ręczny i (lub) automatyczny.
Przewody zasilające instalacji wodociągowej przeciwpożarowej muszą być wykonane jako obwodowe zapewniające doprowadzenie wody co najmniej z 2 stron,
gdy:
● liczba pionów w budynku, zasilanych z jednego przewodu, jest większa niż 3,
● na przewodach rozprowadzających zainstalowano więcej niż 5 hydrantów wewnętrznych.
Warto pamiętać, że trzeba zapewnić możliwość odłączania zasuwami lub zaworami tych części przewodów zasilających instalację wodociągową przeciwpożarową,
które znajdują się między wspomnianymi doprowadzeniami.
Możliwe jest przyłączanie do przewodów zasilających instalacji wodociągowej
przeciwpożarowej przyborów sanitarnych, pod warunkiem że w razie ich uszkodzenia nie spowoduje to niekontrolowanego wypływu wody z instalacji.
Pobór wody do celów przeciwpożarowych o wymaganych parametrach ciśnienia
i wydajności w budynku musi być zapewniony niezależnie od stanu pracy innych
systemów lub urządzeń.
Szczegółowe wymagania dotyczące pompowni przeciwpożarowych znajdziecie w rozporządzeniu ministra spraw wewnętrznych i administracji z 24 lipca
2009 r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz dróg pożarowych (Dz.U. nr 124, poz. 1030).
4. Obowiązkowy sprzęt gaśniczy
Obowiązkowo wymaganym podręcznym sprzętem gaśniczym w większości budynków, innych obiektów budowlanych i na terenach (z wyjątkiem budynków mieszkalnych) są gaśnice przenośne, względnie przewoźne, czyli agregaty gaśnicze.
51
Inny podręczny sprzęt gaśniczy może być praktycznie stosowany według własnego uznania.
Wyjątek stanowią tu bazy oraz stacje paliw płynnych, gdzie zgodnie z rozporządzeniem ministra gospodarki z 21 listopada 2005 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi przesyłowe
dalekosiężne służące do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie (Dz.U. nr 243, poz. 2063 ze zm.), dodatkowo muszą być jeszcze stosowane
koce gaśnicze.
Kolejnym wyjątkiem są miejsca prac żniwnych, które muszą być także wyposażone w beczkę z wodą i wiadro lub inne narzędzie umożliwiające czerpanie wody.
5. Dobór podręcznego sprzętu gaśniczego
Jednym z czynników decydujących o skuteczności gaśniczej podręcznego sprzętu
gaśniczego, takiego jak gaśnice i agregaty, jest rodzaj zastosowanego w nich środka
gaśniczego.
A. Podręczny sprzęt gaśniczy a środki gaśnicze
Podręczny sprzęt gaśniczy to urządzenia służące do gaszenia pożarów (np. gaśnice i agregaty gaśnicze). Natomiast środki gaśnicze stosowane w gaśnicach to substancje i związki chemiczne mające właściwości gaśnicze. Są nimi:
● woda,
● piana,
● proszki,
● dwutlenek węgla (CO2),
● halony i ich zamienniki.
B. Zakres stosowania środków gaśniczych
Zakres stosowania środków gaśniczych określony jest umownie za pomocą symboli literowych (A, B, C, D i F) – ustalonych dla poszczególnych grup pożarów.
Znajomość oznakowania grup pożarów umożliwi dobór najskuteczniejszych
i najbezpieczniejszych środków gaśniczych do firmy.
52
Tabela 2. Grupy pożarów
Grupy
pożarów
Charakterystyki grup pożarów (przykłady materiałów)
A
Pożary materiałów stałych, zwykle pochodzenia organicznego, których normalne
spalanie zachodzi z tworzeniem żarzących się węgli, na przykład:
● drewna,
● papieru,
● termoutwardzalnych tworzyw sztucznych,
● tkanin
B
Pożary cieczy i materiałów stałych topiących się, na przykład:
● benzyn,
● alkoholi,
● lakierów,
● rozpuszczalników,
● termoplastycznych tworzyw sztucznych
C
Pożary gazów, na przykład:
● metanu,
● acetylenu,
● wodoru,
● gazu ziemnego
D
Pożary metali, na przykład:
● magnezu,
● glinu,
● potasu,
● sodu
F
Pożary tłuszczów i olejów w urządzeniach kuchennych
W praktyce na etykietach niektórych, zwłaszcza starszych, egzemplarzy podręcznego sprzętu gaśniczego (gaśnic) możesz jeszcze odczytać literę (indeks) E. Tym
symbolem oznaczano sprzęt przeznaczony do gaszenia również instalacji i urządzeń
elektrycznych pod napięciem. Obecnie oznaczenia takie zastępowane są informacją
tekstową w tym zakresie.
Dobierając sprzęt gaśniczy do firmy, należy przede wszystkim uwzględnić charakterystykę magazynowanych, przerabianych i transportowanych materiałów palnych oraz elementów stanowiących wyposażenie i aranżację pomieszczeń.
C. Uniwersalne środki gaśnicze
Literowe oznaczenia grup pożarów to bardzo ogólny i mało precyzyjny podział.
Dlatego dobierając sprzęt gaśniczy do firmy, należy zwrócić szczególną uwagę na
możliwie uniwersalne środki gaśnicze.
53
Najskuteczniejszymi i najbardziej uniwersalnymi środkami gaśniczymi, które
stosuje się w podręcznym sprzęcie gaśniczym, są przede wszystkim proszki gaśnicze oraz dwutlenek węgla (CO2).
6. Podręczny sprzęt gaśniczy i środki gaśnicze
A. Gaśnice i agregaty proszkowe
W powszechnej sprzedaży dostępnych jest wiele typów gaśnic proszkowych o zawartości od 1 do 12 kg środka gaśniczego i zakresie stosowania w grupach pożarów
A, B oraz C, a także B i C.
W sytuacjach szczególnych, w których mogą wystąpić pożary metali, należy mieć
na wyposażeniu gaśnice, które są wypełnione specjalnym proszkiem przeznaczonym do gaszenia takich pożarów.
Gaśnice pod stałym ciśnieniem
Gaśnice pod stałym ciśnieniem są oznaczane przez niektórych producentów symbolem X. Składają się:
● ze zbiornika,
● z zaworu dozującego wyposażonego w manometr (wskaźnik ciśnienia),
● z rurki syfonowej.
Gaśnice takie są bardzo wygodne i praktyczne, ponieważ nadają się do natychmiastowego użycia.
Gaśnice z nabojem wewnątrz
W gaśnicach oznaczanych przez niektórych producentów symbolem Z gazem roboczym (używanym do gaszenia) jest dwutlenek węgla (CO2). Gaz ten zostaje
umieszczony w odrębnym naboju, który znajduje się wewnątrz zbiornika gaśnicy.
Dopiero po „odpaleniu” ładunku i uwolnieniu dwutlenku węgla (CO2) oraz odczekaniu kilku sekund na rozprężenie gazu i wzburzenie proszku możliwe jest przystąpienie do gaszenia pożaru. Dozowanie środka gaśniczego (np. proszku) następuje
przez prądownicę.
Obecnie dostępne są gaśnice o masie 1, 2, 4, 6, 9 i 12 kg proszku gaśniczego.
Najmniejsze z gaśnic proszkowych (GP 1) mogą być wykorzystane jako zabezpieczenie pożarowe samochodów. Do zabezpieczenia budynków powinno się stosować
przede wszystkim gaśnice większe niż GP 1, czyli o masie co najmniej 2 kg.
54
Tabela 3. Przykładowe dane techniczne niektórych gaśnic proszkowych
Gaśnice proszkowe
Masa całkowita
Masa środka gaśniczego
Czas działania minimum
Czynnik napędowy
Ciśnienie robocze
GP 2 X
GP 6 X
GP 9 Z
GP 12 Z
~ 3,6 kg
~ 9,5 kg
~ 13 kg
~ 17 kg
2 kg
6 kg
9 kg
12 kg
12 s
15 s
6s
9s
Azot
Azot
~ 1,5 MPa
~ 1,5 MPa
Zakres temperatur stosowania
Dwutlenek węgla Dwutlenek węgla
(CO2)
(CO2)
0,8 MPa
0,8 MPa
Od –20 do 60°C
Zastosowanie gaśnic proszkowych
Gaśnice proszkowe są powszechnie stosowane oraz stanowią podstawowe zabezpieczenie przeciwpożarowe obiektów użyteczności publicznej, handlowych, usługowych i magazynowych oraz zakładów produkcyjnych różnych branż, w których
ewentualne zagrożenie pożarem stanowią materiały zaliczane do grup pożarów A,
B i C.
UWAGA
Gaśnice proszkowe doskonale nadają się zarówno do zabezpieczenia magazynów
paliw czy gazów technicznych, jak i ochrony archiwów, muzeów czy bibliotek.
Można nimi także skutecznie i bezpiecznie gasić urządzenia elektryczne pod napięciem do 1000 V (w większości przypadków). Należy przy tym zachować odległość 1 m od gaszonego urządzenia.
Agregaty proszkowe
Agregaty proszkowe (AP-25 Z, AP-50 Z i AP-100 Z) to po prostu nic innego jak
duże gaśnice umieszczane na wózku z uchwytem do ręcznego ciągnięcia. Mają one
także odrębne zbiorniki na gaz roboczy. Obecnie dostępne są również agregaty pod
stałym ciśnieniem, tzw. typu X.
Tabela 4. Przykładowe dane techniczne agregatów proszkowych
Agregaty proszkowe
AP-25 Z
AP-50 Z
AP-100 Z
Masa całkowita
50 kg
95 kg
180 kg
25 kg
50 kg
100 kg
Czynnik napędowy
Azot
Azot
Azot
Pojemność butli z azotem
3 dm3
3 dm3
2 × 3 dm3
Rzut strumienia proszku
Od –20 do 60°C
8m
8m
10 m
55
AP-25 Z
AP-50 Z
AP-100 Z
Pojemność zbiornika
Agregaty proszkowe
27 dm3
53 dm3
109 dm3
Ciśnienie robocze zbiornika
1,8 MPa
1,4 MPa
1,4 MPa
Działanie proszku
Mechanizm gaśniczy proszków wynika z tzw. działania inhibicyjnego. Polega ono
na przerywaniu łańcuchowej reakcji spalania, spowalnianiu jej w wyniku złożonych
procesów chemicznych zachodzących w płomieniach.
Zastosowanie agregatów proszkowych
Natomiast agregaty proszkowe są zalecane jako zabezpieczenie ppoż. na przykład:
● stacji paliw,
● zakładów petrochemicznych,
● hal fabrycznych branży chemicznej,
● malarni,
● lakierni.
Gaśnice i małe agregaty proszkowe są wygodne w użyciu, proste w obsłudze oraz
niezawodne w działaniu.
B. Gaśnice i agregaty śniegowe
Gaśnice śniegowe
Gaśnice śniegowe to ciężkie, stalowe butle wypełnione ciekłym dwutlenkiem węgla
(CO2). Po uruchomieniu takiej gaśnicy następuje rozprężenie dwutlenku węgla (CO2).
Gazowy dwutlenek węgla (CO2) jest cięższy od powietrza 1,5 razy i dlatego skutecznie tłumi ogień przez eliminację tlenu ze strefy spalania. Część dwutlenku węgla
(CO2) wydostaje się na zewnątrz gaśnicy w postaci zestalonego „śniegu” o temperaturze ok. –78°C. Dlatego przy użyciu gaśnicy śniegowej należy pamiętać o unikaniu
kontaktu odkrytych części ciała ze „śniegiem”.
Gaśnice śniegowe stanowią najczęściej uzupełnienie gaśnic proszkowych. Choć
zakres stosowania dwutlenku węgla (CO2) do gaszenia jest określony umownie za
pomocą grup pożarów B i C, gaśnice śniegowe należy rozmieszczać przeważnie
w serwerowniach, kotłowniach, centralach telefonicznych, akumulatorniach oraz
przy tablicach rozdzielczych energii elektrycznej.
Gazowy dwutlenek węgla (CO2) nie tylko skutecznie gasi urządzenia mechaniczne czy elektroniczne, ale – co także jest ważne – nie pozostawia skutków ubocznych
w postaci zatarcia lub zabrudzenia.
56
Obecnie można spotkać się tylko z gaśnicami śniegowymi o masie 2 i 5 kg dwutlenku węgla (CO2).
Tabela 5. Ogólne przykładowe dane techniczne nowych typów gaśnic śniegowych (GS 2 X i GS 5 X)
Gaśnice – nowe typy
Masa całkowita
GS 2 X
GS 5 X
~ 9 kg
~20 kg
2 kg
5 kg
Minimalny czas działania
6s
9s
Od –20 do 60°C
Gaśnice GS 5 X – budowa
Każda gaśnica śniegowa oznaczona symbolem GS 5 X jest skonstruowana z następujących elementów:
● stalowego wysokociśnieniowego zbiornika, który jest pokryty powłoką epoksydową,
● szybko otwieralnego mosiężnego zaworu, który pozwala na dozowanie środka
gaśniczego,
● bezpiecznika, który zapewnia bezpieczne użycie gaśnicy na wypadek wzrostu
temperatury i ciśnienia w zbiorniku,
● trwałej poliamidowej prądownicy śniegowej o dużej efektywności strugi gaśniczej (wydobywającego się z gaśnicy „śniegu”),
● ergonomicznego drewnianego uchwytu, który zabezpiecza używającego gaśnicę
przed przepływem ładunków elektrycznych i odmrożeniem dłoni.
Na rynku dostępne jest urządzenie podobne do gaśnicy, oznaczone symbolem
GSE 2 X. Przeznaczone jest ono do gaszenia urządzeń elektronicznych i elektrycznych pod napięciem.
Utrzymanie dwutlenku węgla (CO2) w postaci gazu w trakcie całego czasu gaszenia tym urządzeniem zapobiega powstawaniu szoku termicznego, z jakim możecie spotkać się podczas gaszenia ognia klasyczną gaśnicą śniegową (np. GS 2 X
czy GS 5 X).
Konstrukcja układu wylotowego, który został tu wyposażony w dyszę, pozwala
dokładnie skierować środek gaśniczy na źródło ognia, nie powodując przy tym
zniszczeń najbliższego otoczenia.
Agregaty śniegowe
Agregaty śniegowe występują najczęściej w 3 rodzajach:
1. ASL-30 – 1-butlowy, o zawartości 30 kg ciekłego dwutlenku węgla (CO2).
57
2. ASL-60 – 2-butlowy, o zawartości 60 kg ciekłego dwutlenku węgla (CO2).
3. TG (AS-10 i AS-12 zwane agregatami górniczymi) – 2 gaśnice śniegowe, 5 lub 6
kg, ustawione na wózku w pozycji pionowej oraz połączone ze sobą kolektorem
z wężem wylotowym.
C. Gaśnice i agregaty pianowe
Środkiem używanym do gaszenia w gaśnicach i agregatach pianowych jest piana
mechaniczna. Powstaje ona z kilkuprocentowego wodnego roztworu środka pianotwórczego, wyrzucanego ze zbiornika pod ciśnieniem azotu lub dwutlenku węgla
(CO2).
Typy gaśnic pianowych
Obecnie w sprzedaży są następujące typy gaśnic pianowych:
● GWP-6 X,
● GWP-6 Z,
● GWP-9 Z.
Objętość środka gaśniczego w tych gaśnicach to 6 lub 9 dm3, z azotem bądź dwutlenkiem węgla (CO2) jako czynnikiem napędowym.
Agregaty pianowe
Obecnie agregaty pianowe stosowane są już tylko sporadycznie. Na przykładzie
agregatu pianowego AWP-25 ze środkiem pianotwórczym AFFF wyjaśniona zostanie istota działania takiego sprzętu.
Agregat pianowy AWP-25 ze środkiem pianotwórczym AFFF to stalowy zbiornik
ciśnieniowy, wypełniony kilkuprocentowym wodnym roztworem środka pianotwórczego.
Po odkręceniu butli ze sprężonym powietrzem zawartość zbiornika zostaje wyrzucona na zewnątrz przez wąż pożarniczy i specjalną prądownicę, w której następuje proces mechanicznego wytworzenia piany.
Zastosowanie piany gaśniczej
Piana gaśnicza jest (obok wody) podstawowym środkiem gaśniczym używanym
przez straż pożarną. Może być ona wykorzystywana wszędzie tam, gdzie palą się
materiały zaliczone do grup pożarów A i B.
D. Hydronetki wodne
Hydronetki wodne także należą do podręcznego sprzętu gaśniczego i służą do
gaszenia jedynie niewielkich ognisk pożarów z grupy A.
58
Budowa hydronetek wodnych
Budowa hydronetek jest prosta i nieskomplikowana. Składają się one:
● ze zbiornika,
● z pompki ręcznej,
● z węża o średnicy 25 mm,
● z prądowniczki.
Działanie hydronetek wodnych
Sposób działania hydronetek jest również prosty. Zbiornik napełnia się wodą, która następnie – podczas pompowania – jest z niego wyrzucana na źródło ognia w postaci strumienia.
Choć skuteczność gaszenia hydronetkami jest z pewnością większa niż przy użyciu na przykład wiader, nie zmienia to jednak faktu, że hydronetki należą już do
prymitywnego i przestarzałego podręcznego sprzętu gaśniczego.
E. Koce gaśnicze
Koce gaśnicze to płachty o powierzchni około 3–4 m2. Są one wykonane z włókna
szklanego lub innej dopuszczonej do stosowania w tym celu tkaniny. Służą do mechanicznego tłumienia niewielkich ognisk pożaru, w szczególności pożarów małych
przedmiotów o zwartej budowie, np. silników spalinowych i elektrycznych, cieczy
łatwo palnych w pojemnikach, wannach, a także odzieży płonącej na człowieku. Są
one także stosowane do zabezpieczania materiałów palnych zagrożonych rozpryskami iskier lub kropli stopionego metalu podczas prac spawalniczych.
7. Rozmieszczenie podręcznego sprzętu gaśniczego
W zakresie rozmieszczania podręcznego sprzętu gaśniczego w firmie istnieją
pewne zasady. Dotyczą one liczby i rodzaju oraz usytuowania tego sprzętu.
A. Podstawa prawna rozmieszczenia podręcznego sprzętu gaśniczego
Zasady rozmieszczania podręcznego sprzętu gaśniczego (gaśnic) zawiera rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 7 czerwca 2010 r.
w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych
i terenów.
B. Ilość środka gaśniczego i rodzaj gaśnic – zasady
W zakresie ilości środka gaśniczego i rodzaju gaśnic obowiązują następujące zasady:
1) rodzaj gaśnic powinien być dostosowany do gaszenia tych grup pożarów, które
mogą wystąpić w obiekcie;
59
2) 1 jednostka masy środka gaśniczego (2 kg lub 3 dm3) zawartego w gaśnicach powinna przypadać, z wyjątkiem przypadków określonych w przepisach dotyczących stacji i baz paliw płynnych, na każde:
a) 100 m2 powierzchni strefy pożarowej w budynku, niechronionej stałym urządzeniem gaśniczym:
– zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL I, ZL II, ZL III lub ZL V,
– produkcyjnej i magazynowej o gęstości obciążenia ogniowego ponad 500
MJ/m2,
– zawierającej pomieszczenie zagrożone wybuchem;
b) 300 m2 powierzchni innej strefy pożarowej, z wyjątkiem zakwalifikowanej do
kategorii zagrożenia ludzi ZL IV.
Przepisy nie narzucają stosowania określonej wielkości napełnienia gaśnic, ale
wymagają odpowiedniej łącznej ilości środka gaśniczego we wszystkich gaśnicach
w danej strefie pożarowej. Od właściciela czy też zarządcy bądź użytkownika budynku zależy, jakie to będą gaśnice, czy 2 kg, 4 kg, czy też 6 kg lub większe.
Obciążenie ogniowe
Obciążenie ogniowe to określona w megadżulach (MJ) średnia wartość cieplna
wszystkich materiałów palnych zgromadzonych na 1 metrze kwadratowym (m2) budynku lub wydzielonych w nim poszczególnych stref pożarowych. Jednostką obciążenia ogniowego jest 1 MJ/m2.
Zasady, według których oblicza się wartość obciążenia ogniowego, znajdują się
w Polskiej Normie PN-B-02852:2001 Ochrona przeciwpożarowa budynków – Obliczanie gęstości obciążenia ogniowego oraz wyznaczanie względnego czasu trwania
pożaru.
Wyjątki
W przypadku baz i stacji paliw płynnych stosuje się następujące zasady dotyczące wyposażenia w gaśnice i inny podręczny sprzęt gaśniczy (w tym przypadku koce
gaśnicze):
● 2 gaśnice przewoźne (agregaty gaśnicze) po 25 kg każda,
● 2 proszkowe gaśnice przenośne po 6 kg każda,
● 3 koce gaśnicze,
● 2 proszkowe gaśnice przenośne po 6 kg każda i koc gaśniczy na każde stanowisko
wydawania gazu płynnego.
W przypadku miejsc prac żniwnych (np. młócenia zboża), niezależnie od wymaganych gaśnic, konieczne jest ich wyposażenie w beczkę z wodą o pojemności minimum 200 dm3 i wiadro lub inne narzędzie umożliwiające czerpanie wody.
60
C. Usytuowanie podręcznego sprzętu gaśniczego – zasady
Z kolei zasady usytuowania podręcznego sprzętu gaśniczego w obiektach budowlanych są następujące:
● sprzęt powinien być rozmieszczony w miejscach łatwo dostępnych i widocznych,
przede wszystkim:
– przy wejściach do budynków,
– na klatkach schodowych,
– na korytarzach,
– przy wyjściach z pomieszczeń na zewnątrz;
● sprzęt powinien być rozmieszczony w miejscach nienarażonych na:
– uszkodzenia mechaniczne,
– działanie źródeł ciepła (piece, grzejniki);
● w obiektach wielokondygnacyjnych sprzęt powinien być rozmieszczony w tych
samych miejscach na każdej kondygnacji, jeżeli pozwalają na to istniejące warunki;
● odległość z każdego miejsca w obiekcie, w którym może przebywać człowiek, do
najbliższego sprzętu nie powinna być większa niż 30 m;
● do sprzętu powinien być zapewniony dostęp o szerokości co najmniej 1 m;
● miejsce usytuowania sprzętu powinno być oznakować zgodnie z Polską Normą
PN-N-01256-01:1992 Znaki bezpieczeństwa – Ochrona przeciwpożarowa.
8. Konserwacja podręcznego sprzętu gaśniczego
Rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 7 czerwca 2010 r.
w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych
i terenów stanowi, że urządzenia ppoż. (np. hydranty wewnętrzne) oraz gaśnice powinny być poddawane przeglądom technicznym, a także czynnościom konserwacyjnym, zgodnie z zasadami i w sposób określony w:
● odpowiednich Polskich Normach dotyczących urządzeń ppoż. i gaśnic,
● dokumentacji techniczno-ruchowej i instrukcjach obsługi, opracowanych przez
ich producentów.
A. Częstotliwość
Przeglądy techniczne i czynności konserwacyjne urządzeń ppoż. oraz gaśnic powinny być przeprowadzane w okresach ustalonych przez producenta, jednak nie rzadziej niż raz w roku.
Uwzględniając wymagania rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych
obiektów budowlanych i terenów oraz odpowiednich Polskich Norm, najwięksi pol61
scy producenci gaśnic ustalili, że:
● pierwszy przegląd gaśnic powinien nastąpić przed upływem 12 miesięcy od daty
ich produkcji,
● drugi i następne przeglądy powinny być przeprowadzane co 6 miesięcy – licząc
od daty pierwszego przeglądu,
● w uzasadnionych przypadkach, które mogą mieć wpływ na pogorszenie stanu
technicznego, a tym samym skuteczności gaśniczej gaśnic (np. w przemyśle chemicznym, gospodarce morskiej, górnictwie, w obiektach o szczególnym zagrożeniu pożarowym, przy niekorzystnych warunkach pogodowych), terminy przeglądów mogą być skrócone (decyzję o skróceniu podejmuje administrator danego
obiektu).
Ustaleń tych należy przestrzegać, traktując je jako podstawową zasadę bezpieczeństwa i element polityki danej firmy w zakresie ochrony ppoż. Zapewni to wymaganą sprawność podręcznego sprzętu gaśniczego na wypadek pożaru, czyli realnie
podniesie poziom bezpieczeństwa w firmie.
B. Autoryzacja serwisów
Najwięksi polscy producenci gaśnic uzgodnili także warunki i zasady udzielania
autoryzacji firmom konserwującym podręczny sprzęt gaśniczy oraz ustalili wspólny
wzór nalepek kontrolnych potwierdzających sprawność takiego sprzętu.
9. Bezpieczne użycie gaśnic – zasady
Gaśnice służą do gaszenia pożaru w zarodku, gdy pożar ma stosunkowo niewielkie rozmiary, a panujące warunki pozwalają na ich użycie.
UWAGA
Prowadzenie działań gaśniczych, nawet przez osobę przeszkoloną praktycznie, nigdy nie gwarantuje ugaszenia pożaru. Zawsze należy sobie zdawać sprawę z tego,
że pożar będzie wykryty z pewnym opóźnieniem, trzeba będzie udać się po gaśnicę, następnie przynieść ją do miejsca, w którym wybuchł pożar, i jeżeli będzie to
jeszcze możliwe, użyć jej.
Wszystkie te czynności do chwili użycia gaśnicy zabierają czas, w którym pożar
może rozwinąć się do rozmiarów mogących zadecydować o tym, że użycie gaśnicy
może być niemożliwe, na przykład ze względu na panujące warunki (zadymienie,
temperaturę) lub nieskuteczne (np. zbyt mała ilość środka gaśniczego).
62
A. Ocena sytuacji w razie pożaru
Osoba używająca gaśnicy może spróbować ocenić sytuację, czy pożar jest zbyt
duży do skutecznego i bezpiecznego jej użycia, czy też nie, wykorzystując m.in. następujące zasady:
● jeżeli pożar obejmuje kilka przedmiotów, mebli itp., użycie gaśnicy może być nieskuteczne;
● każda gaśnica ma określoną tzw. skuteczność gaśniczą, którą należy wziąć pod
uwagę, przystępując do działań gaśniczych (tzw. skuteczność gaśnicza jest opisana
na gaśnicy symbolami liczbowymi i literowymi);
PRZYKŁAD
Symbol 13A 183B oznacza, że dana gaśnica gasi:
● pożary testowe (podczas badań dopuszczających podręczny sprzęt gaśniczy
do stosowania) grupy A – materiały stałe – wielkości 13A, czyli stos drewna o wymiarach 50 cm × 56 cm × 130 cm;
● pożary testowe grupy B – cieczy palnych – wielkości 183B, czyli tacę z cieczą
palną o powierzchni ok. 5,75 m2 (183 × π/100 = 5,75), na którą wylano 183 l
cieczy w proporcjach:
− 1/3 wody,
− 2/3 cieczy palnej.
● jeżeli trudno jest ocenić sytuację, należy przyjąć, że jest niebezpieczna – wycofać
się i przystąpić do ewakuacji – pożarem zajmą się strażacy.
B. Dopasowanie gaśnicy do pożaru
Do pożarów, które w większości przypadków można ugasić gaśnicami, zalicza się
między innymi:
● małe pożary, na przykład niewielkich wolno stojących przedmiotów, takich jak
kontener, kosz czy skrzynia z materiałami palnymi w środku, które nie obejmują
innych sąsiednich materiałów, a jednocześnie warunki w pomieszczeniu, w którym następuje pożar (temperatura, promieniowanie cieplne, zadymienie), pozwalają na bezpieczne prowadzenie działań gaśniczych,
● pożary koszy na śmieci,
● pożar małych urządzeń w pomieszczeniach biurowych, socjalnych itp.,
● małe pożary grup A i B, powstałe w czasie prac niebezpiecznych pod względem
pożarowym (np. spawania).
63
C. Gaszenie pożarów grupy F
W przypadku szczególnej grupy pożarów, czyli pożarów tłuszczów i olejów
w urządzeniach kuchennych (grupa pożarów F), należy zachować szczególne środki
ostrożności oraz zastosować gaśnice przeznaczone specjalnie do tego celu.
Gaśnice wodne, pianowe czy też woda (np. z hydrantów wewnętrznych) nie powinny być stosowane do gaszenia pożarów grupy F.
Podstawowym zagrożeniem związanym z zastosowaniem tych środków do gaszenia pożarów tej grupy jest możliwość rozpryśnięcia lub rozchlapania płonącego
tłuszczu bądź oleju w wyniku podania prądu wodnego (strumienia wody) czy też
piany, a w konsekwencji rozprzestrzenienie się pożaru.
Ponadto część użytej do gaszenia wody może odparować, zwiększając objętość
gazów powstających podczas spalania, i spowodować oparzenie osoby gaszącej.
UWAGA
Jeżeli woda dostanie się do naczynia (urządzenia) z płonącą cieczą (tłuszczem,
olejem), dochodzi do jej gwałtownego wrzenia, co może spowodować:
● gwałtowne wyrzucenie kropli palącego się tłuszczu (oleju) w powietrze,
● rozprzestrzenienie się pożaru,
● oparzenia osób będących w pobliżu.
Ponadto pożary grupy F często wiążą się z dodatkowymi zagrożeniami w postaci
instalacji i urządzeń pod napięciem (kuchnie elektryczne) lub też dotyczącymi możliwości wypływu gazu (kuchnie gazowe). Dlatego zawsze w takich przypadkach należy stosować gaśnice przeznaczone do grupy pożarów F.
D. Pożar cieczy palnej
Innym szczególnym przypadkiem pożarów są pożary wyciekających, wypływających cieczy palnych, na przykład z powodu uszkodzenia zbiornika czy rurociągu.
Pożary obejmujące takie przypadki są zazwyczaj trudne do oszacowania z punktu
widzenia użycia stosownej wielkości gaśnicy.
W normalnych warunkach, gdy dochodzi do wycieku cieczy, można przyjąć, że
rozprzestrzeni się ona (rozleje się) na określonej powierzchni i utworzy rozlewisko
o grubości warstwy do ok. 1 mm.
64
PRZYKŁAD
Rozlana benzyna, po jej zapłonie, wypali się w czasie mniejszym niż 30 s. W takiej
sytuacji gaśnice mogą posłużyć co najwyżej do gaszenia pożarów wtórnych, pożarów materiałów zapalonych w wyniku wcześniejszego pożaru benzyny. Czas
na zadziałanie w celu ugaszenia pożaru benzyny będzie zbyt krótki, a dla osób,
które mają nieosłonięte części ciała, w wielu sytuacjach niemożliwy w ogóle ze
względu na promieniowanie cieplne.
E. Pożar gazu palnego
Szczególnym przypadkiem pożaru jest pożar wypływającego gazu. Mimo że obecnie dostępne są gaśnice służące do gaszenia takich pożarów, w praktyce należy przyjąć zasadę, że takimi pożarami powinni zajmować się strażacy.
UWAGA
Udana próba ugaszenia pożaru wypływającego gazu gaśnicami przez użytkowników obiektu może skończyć się tragicznie. Może bowiem dojść do wybuchu mieszaniny gazu z powietrzem. Dotyczy to sytuacji, w której po ugaszeniu gazu pracownicy (użytkownicy budynku) nie mają możliwości lub nie potrafią zakręcić
dopływu gazu.
Zasadniczo gaszenie spalającego się strumienia gazu powinno polegać na odcięciu jego wypływu (zakręceniu zaworów). W innym przypadku mniej niebezpieczny
jest pożar niż wybuch.
F. Zapewnienie drogi odwrotu
Każdy pożar może szybko rozwinąć się do rozmiarów przekraczających możliwości 1 gaśnicy. Przykładowo może to nastąpić w wyniku ruchu powietrza (przeciągu) lub zapalenia się materiałów niebezpiecznych pożarowo (cieczy bądź gazów
palnych). Nawet jeżeli uda się zgasić płomienie, pożar może wybuchnąć ponownie, mogą pojawić się inne źródła ognia, a pożar może zablokować drogę ewakuacyjną. Dlatego w każdym przypadku osoba prowadząca działanie gaśnicze powinna zapewnić sobie drogę ucieczki w bezpieczne miejsce, na przykład na
zewnątrz budynku.
65
Rozdział XI
Skuteczny system ochrony ppoż.
w firmie, czyli ocena stanu
ochrony ppoż.
Pracodawca, aby móc prawidłowo zarządzać firmą, powinien posiadać niezbędne
informacje dotyczące m.in. stanu ochrony ppoż. w jego zakładzie pracy. Informacje
te musi otrzymać w dokonywanej corocznie ocenie stanu ochrony ppoż. Ocena
taka powinna zawierać przedstawione poniżej dane.
Obowiązek przeprowadzania corocznej oceny stanu ochrony ppoż. w firmie
nie jest unormowany żadnymi przepisami, ale wynika z ogólnie przyjętych zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy.
1. Organizacja ochrony ppoż.
Dane dotyczące stanu organizacji ochrony ppoż. powinny uwzględniać ocenę stanu
wiedzy pracowników na ten temat. Dotyczy to w szczególności zaznajomienia pracowników z przepisami ppoż., znajomości instrukcji bezpieczeństwa pożarowego obiektu
przez wszystkich zatrudnionych w firmie, a także umiejętności postępowania na wypadek pożaru i innego miejscowego zagrożenia, w tym wiedzy pracowników na temat:
● rodzaju,
● kolejności
wykonywania w takiej sytuacji czynności.
Na stan ochrony ppoż. w firmie wpływa także wyposażenie w instrukcje bezpieczeństwa pożarowego.
2. Warunki ewakuacji
Dokumentacja stanu ochrony ppoż. w firmie powinna uwzględniać analizę przystosowania budynku do ewakuacji pracowników na wypadek pożaru lub innego zagrożenia.
66
Skuteczny system ochrony ppoż. w firmie
Badając warunki ewakuacji, należy sprawdzić pionowe i poziome przejścia i wyjścia ewakuacyjne pod względem ich szerokości i długości, a także ich dostępności
i drożności. Każde przejście i wyjście ewakuacyjne powinno mieć zapewniony swobodny dostęp umożliwiający pracownikom opuszczenie zagrożonego obszaru.
Analizie trzeba poddać także sposób:
● oznakowania dróg ewakuacyjnych,
● ogłaszania ewakuacji, w tym:
− rodzaj alarmu,
− środki alarmowania.
3. Wyposażenie w podręczny sprzęt gaśniczy
Podczas badania stanu ochrony ppoż., muszą być uwzględnione dane dotyczące
podręcznego sprzętu gaśniczego.
Sprawdzenia wymaga tu w szczególności:
● czy gaśnice zostały właściwie dobrane i prawidłowo rozmieszczone,
● jakiego rodzaju są to gaśnice i jaka jest ich liczba,
● w jaki sposób zostały oznakowane.
Gaśnice należy poddać kontroli również pod względem ich stanu technicznego.
Należy sprawdzić, czy poddawane były:
● przeglądom,
● konserwacjom.
Samo wyposażenie pomieszczeń firmy w podręczny sprzęt gaśniczy nie wystarczy. Ważne, aby pracownicy potrafili skorzystać z dostępnego sprzętu. Należy zatem sprawdzić, czy poziom umiejętności używania i obsługi przede wszystkim
gaśnic przez pracowników jest wystarczający.
4. Stan techniczny instalacji elektrycznej, odgromowej
i gazowej
Aby dokonać oceny stanu ochrony ppoż. w firmie, konieczna jest analiza stanu
technicznego instalacji elektrycznej, odgromowej i gazowej oraz sporządzenie odpowiednich dokumentów w tym zakresie.
W tym celu, należy dokonać wizualnych oględzin instalacji, uwzględniając
w szczególności:
● uszkodzenia,
67
● przetarcia,
● zwęglenia.
A. Instalacja elektryczna
Każda instalacja elektryczna przed przekazaniem jej do eksploatacji powinna być
poddana oględzinom i próbom w celu sprawdzenia, czy została wykonana zgodnie
z wymaganiami odpowiednich norm oraz przepisów.
Badania eksploatacyjne – okresowe sprawdzenia i próby instalacji elektrycznych
– przeprowadzane są, aby ustalić, czy całe instalacje lub ich części:
● nie zostały wyeksploatowane w takim stopniu, że dalsze ich wykorzystywanie jest
niebezpieczne,
● spełniają wymagania odpowiednich przepisów.
Chcąc ustalić, czy instalacje lub ich części nie zostały nadmiernie zużyte, powinny być przeprowadzone próby dotyczące m.in.:
● ciągłości przewodów ochronnych,
● rezystancji izolacji instalacji elektrycznej,
● samoczynnego wyłączania zasilania.
Sprawdzenie okresowe
Okresowe sprawdzenie ma obejmować badania skutków wszelkich zmian w stosunku do stanu, do którego instalacja była uprzednio przewidziana.
Częstotliwość badań eksploatacyjnych
Badania eksploatacyjne – okresowe instalacji elektrycznej należy wykonywać nie
rzadziej niż co 5 lat.
Natomiast co roku powinny być przeprowadzane badania eksploatacyjne instalacji narażonych na szkodliwe wpływy atmosferyczne i niszczące działania czynników
występujących podczas użytkowania obiektu.
Zakres badań eksploatacyjnych
Okresowe sprawdzenia i próby mają obejmować co najmniej:
● oględziny dotyczące ochrony przed dotykiem bezpośrednim i ochrony przeciwpożarowej,
● pomiary rezystancji izolacji,
● badania ciągłości przewodów ochronnych, w tym połączeń wyrównawczych,
● badania ochrony przed dotykiem pośrednim,
● próby działania urządzeń różnicowoprądowych.
68
Protokół okresowych sprawdzeń i badań eksploatacyjnych
Po każdych okresowych sprawdzeniach i badaniach eksploatacyjnych należy sporządzić protokół. Sporządza go osoba wykonująca te sprawdzenia lub badania.
Uprawnionymi do przeprowadzenia okresowych sprawdzeń i badań eksploatacyjnych są osoby spełniające wymagania kwalifikacyjne w zakresie aparatury kontrolno-pomiarowej i urządzeń:
● oraz instalacji automatycznej regulacji sterowania i zabezpieczeń urządzeń oraz
instalacji – w grupie sieci, urządzeń i instalacji energetycznych,
● automatycznej regulacji urządzeń – w grupie urządzeń zużywających ciepło, paliwa stałe oraz płynne,
● sterowania sieci, urządzeń oraz instalacji – w grupie sieci, urządzeń i instalacji
gazowych.
●
●
●
●
Protokół okresowych sprawdzeń i badań eksploatacyjnych musi zawierać:
informacje dotyczące oględzin i wykonanych badań,
zestawienie istotnych wyników prób i pomiarów,
informację dotyczącą przeprowadzonych zmian i rozbudowy instalacji,
informacje o stwierdzonych odchyleniach od odpowiednich norm i przepisów.
B. Instalacja odgromowa
Poszczególne rodzaje ochrony odgromowej to:
● podstawowa – zespół środków zastosowanych do ochrony budynku, w którym
wyładowania piorunowe mogą spowodować ograniczone skutki;
● obostrzona – zespół środków zastosowanych do ochrony obiektu, w którym
skutki wyładowań piorunowych mogą się łatwo rozprzestrzeniać;
● specjalna – dotyczy takich obiektów, jak:
– kolejki linowe,
– stacje przekaźnikowe,
– mosty,
– dźwigi,
– stadiony itp.
Instalacja odgromowa ma zastosowanie w budynkach:
● wolno stojących o wysokości powyżej 15 m i powierzchni ponad 500 m2,
● użyteczności publicznej, w których mogą przebywać ludzie w grupach powyżej
50 osób (duże sklepy, zamknięte obiekty sportowe, restauracje, kina, obiekty
kultu religijnego),
● przeznaczonych dla ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się (szpitale, sanatoria, żłobki, przedszkola, szkoły specjalne, zakłady zatrudniające inwalidów),
● o dużej wartości historycznej, kulturalnej lub materiałowej,
69
● wyższej użyteczności publicznej (Pogotowia Ratunkowego, straży pożarnej,
urzędów administracji),
● o wymiarach przekraczających 40 × 40 m (hale), mających żelbetowe lub stalowe wewnętrzne słupy wsporcze,
● wykonanych z materiałów łatwo palnych, niezależnie od wysokości (oprócz
domków letniskowych),
● przeznaczonych do produkcji, przetwarzania i składowania materiałów łatwo
palnych,
● innych, dla których wskaźnik zagrożenia piorunowego przekracza wartość
10–4.
Dobór rodzaju instalacji odgromowej zależy od przeznaczenia budynku i wykonywanych w nim rodzajów prac, stosowanych substancji oraz jego konstrukcji.
Badanie instalacji odgromowej
Istnieją 3 rodzaje badań instalacji odgromowych, którymi są badania:
1) częściowe,
2) odbiorcze,
3) okresowe.
Rysunek 1. Przykłady urządzeń piorunochronnych
70
Częściowe badania instalacji odgromowej wykonuje się w trakcie budowy, natomiast odbiorcze – przy oddawaniu do eksploatacji obiektu, okresowe zaś – raz na
6 lat w odniesieniu do instalacji wykonanej jako podstawowa lub specjalna.
Instalację wykonaną jako obostrzoną trzeba poddawać badaniom raz w roku, przed tzw. okresem burzowym, nie później jednak niż do 30 kwietnia.
C. Instalacja gazowa
W budynku zasilanym z sieci gazowej musi być zainstalowany na przyłączu kurek
główny umożliwiający odcięcie dopływu gazu do instalacji gazowej.
Kurek główny powinien być zainstalowany na zewnątrz budynku w wentylowanej szafce przy ścianie, we wnęce ściennej lub w odległości nieprzekraczającej
5 m od zasilanego budynku, w miejscu łatwo dostępnym i zabezpieczonym przed
wpływami atmosferycznymi, uszkodzeniami mechanicznymi i dostępem osób
niepowołanych.
UWAGA
1. Na instalacji gazowej prowadzonej przez pomieszczenia garaży nie
można umieszczać żadnych zaworów i odbiorników (przyborów).
2. Przewód instalacyjny powinien być ciągły.
3. Ewentualne łączenie przewodów może być wykonane wyłącznie przez
ich zespawanie.
Czujniki z sygnalizacją dźwiękową
W pomieszczeniach, w których gaz jest spalany (np. kotłowniach), warto zainstalować czujniki z sygnalizacją dźwiękową do wykrywania niebezpiecznych stężeń
gazu i czadu (tlenku węgla).
Rury i szafki instalacji gazowej
Rury i szafki instalacji gazowej mają być pomalowane na żółto, co pozwala na
odróżnianie ich od elementów innych instalacji.
UWAGA
Przeglądów stanu technicznego instalacji gazowej należy dokonywać co najmniej
raz w roku (ustawa z 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane – tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r.
poz 1409 ze zm.).
71
5. Magazynowanie i składowanie materiałów, w tym
niebezpiecznych pożarowo
Oceniając stan ochrony ppoż. w magazynie, należy sprawić:
● dostępność instrukcji magazynowania i składowania materiałów, wystawianej
przez producenta,
● zachowanie odpowiedniej odległości materiałów od grzejników i punktów świetlnych,
● wewnętrzne drogi komunikacyjne i ewakuacyjne,
● wyposażenie w podręczny sprzęt gaśniczy.
Jeżeli magazynowanie dotyczy materiałów stwarzających w normalnych warunkach duże prawdopodobieństwo pojawienia się pożaru lub wybuchu, miejsce ich
składowania powinno spełniać szczegółowe wymagania dotyczące materiałów niebezpiecznych pożarowo.
Materiały niebezpieczne pożarowo to gazy palne, ciecze palne o temperaturze
zapłonu poniżej 55°C i materiały:
● wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy palne,
● zapalające się samorzutnie na powietrzu,
● wybuchowe i wyroby pirotechniczne,
● ulegające samorzutnemu rozkładowi lub polimeryzacji,
● mające skłonności do samozapalenia,
● inne, jeżeli sposób ich składowania, przetwarzania lub innego wykorzystania
może spowodować powstanie pożaru
(§ 2 ust. 1 lit. a–h nowego rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów – Dz.U. nr 109, poz. 719).
I tak, przy przechowywaniu lub używaniu materiałów niebezpiecznych pożarowo
trzeba:
● wykonywać wszystkie czynności związane z wytwarzaniem, przetwarzaniem, obróbką, transportem lub składowaniem materiałów niebezpiecznych zgodnie z warunkami ochrony przeciwpożarowej, określonymi w instrukcji bezpieczeństwa
pożarowego bądź zgodnie z warunkami określonymi przez producenta,
● utrzymywać na stanowisku pracy ilość materiału niebezpiecznego pożarowo, nie
większą niż dobowe zapotrzebowanie lub produkcja, jeżeli odpowiednie przepisy
szczególne nie stanowią inaczej,
● przechowywać zapas materiałów niebezpiecznych pożarowo, przekraczający
wielkość dobowego zapotrzebowania lub produkcji w oddzielnym magazynie
przystosowanym do takiego celu,
72
● przechowywać materiały niebezpieczne pożarowo w sposób uniemożliwiający
powstanie pożaru lub wybuchu w konsekwencji składowania bądź wzajemnego
oddziaływania,
● przechowywać ciecze o temperaturze zapłonu poniżej 55°C jedynie w pojemnikach, urządzeniach i instalacjach przystosowanych do tego celu, wykonanych
z materiałów co najmniej trudno zapalnych, odprowadzających ładunki elektryczności statycznej, a także wyposażonych w szczelne zamknięcia oraz zabezpieczonych przed stłuczeniem.
UWAGA
Zabronione jest przechowywanie materiałów niebezpiecznych pożarowo:
● w pomieszczeniach piwnicznych,
● na poddaszach,
● na strychach,
● w obrębie klatek schodowych,
● w obrębie korytarzy,
● w innych pomieszczeniach ogólnie dostępnych,
● na tarasach,
● na balkonach,
● w loggiach.
Podczas przechowywania cieczy o temperaturze zapłonu poniżej 55°C w budynkach, w strefach pożarowych zaliczonych do kategorii zagrożenia ludzi:
1) jest dopuszczalne przechowywanie w jednej strefie pożarowej, zakwalifikowanej
do kategorii zagrożenia ludzi innej niż ZL IV i o przeznaczeniu innym niż handlowo-usługowe do 10 dm3, cieczy o temperaturze zapłonu poniżej 21°C oraz do
50 dm3 cieczy o temperaturze zapłonu 21–55°C, a w mieszkaniach odpowiednio
do 5 i 20 dm3 cieczy,
2) jest dopuszczalne przechowywanie w pomieszczeniach handlowo-usługowych
cieczy o temperaturze zapłonu do 55°C w takiej ilości, że gęstość obciążenia
ogniowego, stworzona przez te ciecze, nie przekroczy 500 MJ/m2,
3) jest dopuszczalne przechowywanie w pomieszczeniach handlowo-usługowych,
stanowiących odrębną strefę pożarową, cieczy palnych w ilościach większych niż
określone w pkt 2, pod warunkiem spełniania przez te pomieszczenia wymagań
techniczno-budowlanych, dotyczących pożarowych stref produkcyjnych i magazynowych,
4) w pomieszczeniach handlowo-usługowych ciecze palne powinny być przechowywane w szczelnych naczyniach zabezpieczonych przed stłuczeniem, a ich sprzedaż musi być prowadzona bez rozlewania.
Ponadto podczas przechowywania cieczy o temperaturze zapłonu poniżej 100°C
w garażach:
73
1) o powierzchni powyżej 100 m2 – jest dopuszczalne przechowywanie tych cieczy
tylko wówczas, gdy są:
a) niezbędne przy eksploatacji pojazdu,
b) przechowywane w jednostkowych opakowaniach stosowanych w handlu detalicznym;
2) nie wolno przelewać paliwa i napełniać nim zbiorników paliwa w pojazdach;
3) wolno stojących wykonanych z materiałów niepalnych o powierzchni do 100 m2
– jest dopuszczalne przechowywanie do 200 dm3 cieczy o temperaturze zapłonu
poniżej 55°C;
4) o powierzchni do 100 m2, innych niż wymienione w pkt 3 – jest dopuszczalne
przechowywanie do 20 dm3 cieczy o temperaturze zapłonu poniżej 21°C lub do
60 dm3 cieczy o temperaturze zapłonu 21–100°C;
5) ciecze powinny być przechowywane w naczyniach metalowych lub innych dopuszczonych do tego celu, mających szczelne zamknięcia.
Natomiast widowiskowe wyroby pirotechniczne należy przechowywać w oddzielnych magazynach lub pomieszczeniach zaplecza, przeznaczonych wyłącznie do tego
celu, wydzielonych ścianami wewnętrznymi i stropami o klasie odporności ogniowej
odpowiednio co najmniej EI 60 oraz REI 60, a także zamykanych drzwiami o klasie
odporności ogniowej co najmniej EI 30.
W strefie pożarowej, która obejmuje tymczasowy obiekt budowlany lub teren,
określanej tak jak strefa pożarowa składowiska, dopuszcza się użytkowanie i przechowywanie nie więcej niż 2 butli z gazem płynnym, o zawartości gazu do 11 kg
każda – w przypadku butli turystycznych o zawartości gazu do 5 kg jego łączna masa
zgromadzona w butlach nie może przekraczać 22 kg.
Możliwe jest przechowywanie paliw płynnych klasy III, na potrzeby własne użytkownika, w zbiorniku naziemnym dwupłaszczowym o pojemności do 5 m3.
Zbiornik taki powinien być usytuowany z zachowaniem następujących odległości:
● 10 m – od budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej,
● 5 m – od innych obiektów budowlanych i granicy działki sąsiedniej.
Wspomniane odległości mogą być zmniejszone o połowę, pod warunkiem zastosowania między budynkiem lub obiektem (rozumianym jako budynek, inny obiekt
budowlany lub teren) a zbiornikiem ściany oddzielenia przeciwpożarowego o klasie
odporności ogniowej co najmniej REI 120, zasłaniającej zbiornik od strony budynku
bądź obiektu.
Możliwe jest wykonanie ściany zewnętrznej budynku lub obiektu od strony zbiornika jako wspomnianej ściany oddzielenia ppoż.
74
UWAGA
1. Pomieszczenia magazynowe przeznaczone do składowania:
a) gazów palnych,
b) karbidu
muszą spełniać wymagania dla pomieszczeń zagrożonych wybuchem.
2. Pomieszczenie magazynowe butli z gazami palnymi trzeba chronić przed
ogrzaniem do temperatury, która przekraczałaby 35°C.
3. Możliwe jest sytuowanie na zewnątrz budynków produkcyjnych i magazynowych, w miejscu obudowanym z 3 stron pełnymi ścianami o klasie odporności ogniowej co najmniej REI 120, do 2 wiązek butli z gazem palnym,
zawierających maksymalnie po 16 butli każda, połączonych wspólnym kolektorem ze stacjami rozprężania.
4. Butle określone w pkt 3, zawierające gaz płynny, muszą być oddalone od
najbliższych studzienek lub innych zagłębień terenu i otworów do pomieszczeń z podłogą znajdującą się poniżej przyległego terenu co najmniej
o 3 m.
Butle przeznaczone do przechowywania i transportu gazów palnych powinny być
oznaczone zgodnie z odpowiednimi Polskimi Normami.
Ponadto butle z gazami palnymi należy przechowywać w pomieszczeniach przeznaczonych wyłącznie do tego celu.
W 1 pomieszczeniu mogą być magazynowane butle:
● z gazami palnymi i niepalnymi, nietrującymi, z wyjątkiem gazów utleniających,
● opróżnione z napełnionymi gazem palnym, pod warunkiem ich oddzielnego
ustawienia.
Wszelkie butle z gazami palnymi, pełne lub opróżnione, mające stopy, należy ustawiać jednowarstwowo w pozycji pionowej, segregując je przy tym według
zawartości.
Natomiast butle z gazami palnymi niemające stóp należy magazynować w drewnianych ramach w pozycji poziomej – dopuszcza się układanie takich butli w stosy
o wysokości do 1,5 m.
Ponadto butle należy zabezpieczyć przed upadkiem, stosując bariery, przegrody
lub inne środki ochronne, a zawory butli zabezpieczyć kołpakami.
75
Szczegółowe wymagania dotyczące składowania oraz magazynowania butli
z gazem płynnym znajdują się w rozporządzeniu ministra gospodarki z 6 września 1999 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy magazynowaniu, napełnianiu i rozprowadzaniu gazów płynnych (Dz.U. nr 75, poz. 846 ze zm.).
W punktach sprzedaży przyborów gazowych gaz płynny można składować w butlach o łącznej masie gazu do 70 kg.
Natomiast w handlowej sieci detalicznej, poza stacjami paliw, butle można składować w kontenerach o konstrukcji ażurowej.
Kontenery te, o łącznej masie gazu w butlach do 440 kg, powinny być ustawiane
w odległości co najmniej:
● 8 m – od budynków użyteczności publicznej, zamieszkania zbiorowego i mieszkalnych oraz innych, jeżeli ich konstrukcja wykonana jest z elementów palnych,
● 3 m – od pozostałych budynków, studzienek i innych zagłębień terenu oraz granicy działki.
Butle można składować w kontenerach przy ścianie budynku o klasie odporności
ogniowej co najmniej REI 120, w odległości co najmniej 2 m w poziomie i 9 m w pionie od znajdujących się w niej otworów okiennych oraz drzwiowych.
UWAGA
Magazyny i rozlewnie gazu płynnego oraz bazy i stacje paliw płynnych muszą być
wyposażone w urządzenia, a także instalacje spełniające wymagania rozporządzenia ministra gospodarki z 21 listopada 2005 r. w sprawie warunków technicznych,
jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi przesyłowe dalekosiężne służące do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie (Dz.U. nr 243, poz. 2063 ze zm.).
6. Drogi pożarowe i dojazdy do budynków
W ocenie stanu ochrony ppoż. należy uwzględnić:
● sposób oznakowania dróg pożarowych,
● przejezdność i możliwość manewrowania pojazdami,
● składowanie materiałów palnych przy budynkach lub drogach dojazdowych do
nich,
● oznakowanie i dojazdy do zewnętrznej sieci hydrantowej (nadziemnej i podziemnej).
76
7. Prace niebezpieczne pod względem pożarowym
Ocena stanu ochrony ppoż. powinna uwzględniać także prace niebezpieczne pod
względem pożarowym w firmie, czyli remontowo-budowlane:
● związane z użyciem otwartego ognia, cięciem z wytwarzaniem iskier mechanicznych i spawaniem, prowadzone wewnątrz lub na dachach obiektów, na przyległych do nich terenach oraz placach składowych,
● wykonywane w strefach zagrożonych wybuchem
(§ 2 ust. 1 pkt 4 nowego rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych
obiektów budowlanych i terenów).
Przed rozpoczęciem prac niebezpiecznych pod względem pożarowym, które
mogą powodować bezpośrednie niebezpieczeństwo powstania pożaru lub wybuchu,
właściciel, zarządca bądź użytkownik obiektu ma obowiązek:
● ocenić zagrożenie pożarowe w miejscu, w którym prace będą wykonywane,
● ustalić rodzaj przedsięwzięć mających na celu niedopuszczenie do powstania
i rozprzestrzeniania się pożaru lub wybuchu,
● wskazać osoby odpowiedzialne za odpowiednie przygotowanie miejsca pracy,
przebieg i zabezpieczenie miejsca po zakończeniu pracy,
● zapewnić wykonywanie prac wyłącznie przez osoby do tego upoważnione, posiadające odpowiednie kwalifikacje,
● zaznajomić osoby wykonujące prace z zagrożeniami pożarowymi występującymi
w rejonie ich wykonywania i przedsięwzięciami mającymi na celu niedopuszczenie do powstania pożaru lub wybuchu.
Ponadto przy wykonywaniu prac niebezpiecznych pod względem pożarowym,
które mogą powodować bezpośrednie niebezpieczeństwo powstania pożaru lub wybuchu, trzeba:
● zabezpieczyć przed zapaleniem materiały palne występujące w miejscu wykonywania prac i rejonach przyległych, w tym także elementy konstrukcji budynku
oraz znajdujące się w nim instalacje techniczne;
● prowadzić prace niebezpieczne pod względem pożarowym w pomieszczeniach
lub przy urządzeniach zagrożonych wybuchem bądź w pomieszczeniach, w których wcześniej wykonywano inne prace związane z użyciem łatwo palnych cieczy
albo palnych gazów, tylko gdy stężenie par cieczy lub gazów w mieszaninie z powietrzem w miejscu wykonywania prac nie przekracza 10% ich dolnej granicy
wybuchowości;
77
● mieć w miejscu wykonywania prac sprzęt umożliwiający likwidację wszelkich
źródeł pożaru;
● po zakończeniu prac poddać kontroli miejsce, w którym były wykonywane, i rejony przyległe;
● używać do wykonywania prac wyłącznie sprzętu:
– sprawnego technicznie,
– zabezpieczonego przed możliwością wywołania pożaru.
78
Rozdział XII
Wewnętrzna ocena warunków
ochrony ppoż. – system wewnętrznego
audytu warunków ochrony ppoż.
W zarządzaniu ochroną ppoż. w firmie istotną rolę odgrywa wewnętrzny system
oceny warunków ochrony przeciwpożarowej. Służy on kierującemu firmą danymi
i informacjami umożliwiającymi podejmowanie krótkoterminowych, doraźnych decyzji, na przykład o charakterze interwencyjnym lub planowaniu odpowiednich
działań w dłuższych okresach.
1. Ocena warunków ochrony ppoż.
Ocena warunków ochrony ppoż. musi zawierać następujące elementy tematyczne:
● zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej lub
innego miejscowego zagrożenia,
● zapewnianie sił i środków do zwalczania pożaru, klęski żywiołowej lub innego
miejscowego zagrożenia,
● przygotowanie budynków, obiektów budowlanych i terenów do prowadzenia
działań ratowniczych.
2. Audyt warunków ochrony ppoż.
Audyt wspomnianych zadań powinien zostać dokonywany w szczególności przez
analizę:
● stanu zabezpieczenia przeciwpożarowego obiektów, budynków i pomieszczeń,
w tym między innymi:
– lokalizacji obiektów, składów, parkingów itp. urządzeń na terenie firmy w stosunku do sąsiadującej zabudowy i urządzeń,
– możliwości dojazdu jednostek Państwowej Straży Pożarnej do poszczególnych
obiektów,
79
●
●
●
●
●
●
●
●
80
– stanu instalacji elektrycznych, grzewczych, gazowych, odgromowych, wentylacyjnych itp.,
– drożności wewnętrznych dróg pożarowych, komunikacyjnych i ewakuacyjnych (oznaczenia, drzwi, klucze itp.),
– przeciwpożarowego zaopatrzenia wodnego (stan wewnętrznych hydrantów,
ich wyposażenie w węże itp. oraz hydrantów zewnętrznych, w tym oznakowanie i dostęp do nich),
– stanu wyposażenia pomieszczeń i ich wykończenia pod względem zastosowanych materiałów,
– prawidłowości składowania i magazynowania materiałów palnych w magazynach,
– ogólnego porządku na stanowiskach pracy, w pomieszczeniach i na terenie firmy,
– innych istotnych dla bezpieczeństwa pożarowego zagadnień, w zależności od
charakteru obiektu i prowadzonej działalności;
organizacji i zasad zaznajamiania pracowników z przepisami w zakresie ochrony
ppoż.;
rozmieszczenia urządzeń i instalacji ppoż. oraz podręcznego sprzętu gaśniczego,
a także zasad ich użycia;
znajomości przez pracowników zasad bezpieczeństwa pożarowego, w tym instrukcji bezpieczeństwa pożarowego oraz zasad użycia podręcznego sprzętu gaśniczego;
sposobów zabezpieczania i prowadzenia prac pożarowo niebezpiecznych;
stanu technicznego urządzeń i instalacji ppoż. oraz podręcznego sprzętu gaśniczego;
przestrzegania w firmie przepisów w zakresie ochrony ppoż.;
działalności na rzecz bezpieczeństwa pożarowego pracowników nadzoru i osób
sprawujących różne funkcje kierownicze;
przebiegu realizacji zadań i planów dotyczących poprawy stanu bezpieczeństwa
pożarowego.
Rozdział XIII
Przygotowanie do kontroli
Państwowej Straży Pożarnej
1. Podstawa prawna kontroli PSP
Tryb, zakres i szczegółowe zasady przeprowadzania kontroli przez Państwową
Straż Pożarną, czyli tzw. czynności kontrolno-rozpoznawczych w zakresie ochrony
przeciwpożarowej, określają ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U. z 2009 r. nr 12, poz. 68 z późn. zm.) oraz będące aktem wykonawczym do
niej rozporządzenie ministra spraw wewnętrznych i administracji z 24 października 2005 r. w sprawie czynności kontrolno-rozpoznawczych, przeprowadzanych
przez Państwową Straż Pożarną (Dz.U. nr 225, poz. 1934).
UWAGA
Przygotowując się do kontroli PSP w firmie, należy na przykład:
● sprawdzić ostatnie protokoły pomiarów, przeglądów i konserwacji instalacji
elektrycznej, odgromowej oraz gazowej, a także przewodów kominowych,
● odszukać protokoły przeglądów i konserwacji technicznych środków zabezpieczenia ppoż.,
● skompletować certyfikaty i atesty na wykładziny podłogowe, podwieszane
sufity, drzwi zamontowane w elementach oddzielenia pożarowego itp.,
● skontrolować stan dróg ewakuacyjnych, oznakowanie obiektu i przestrzeganie ustaleń natury porządkowej,
● sprawdzić czujność i gotowość do interwencji oraz wyszkolenie pracowników ochrony.
2. Kontrola PSP
A. Podstawa przeprowadzanej kontroli PSP
Czynności kontrolno-rozpoznawcze przeprowadzane są na podstawie:
● rocznego planu czynności kontrolno-rozpoznawczych,
81
● zgłoszenia zakładu o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowej,
● zlecenia starosty,
● polecenia sądu, prokuratora lub Najwyższej Izby Kontroli,
● zgłoszenia obiektu, dla którego odpowiednie przepisy wymagają wydania przez
organy PSP opinii lub zajęcia przez nie stanowiska w zakresie ochrony ppoż.,
● zawiadomienia wójta, burmistrza lub prezydenta miasta o stwierdzeniu zagrożenia życia lub zdrowia, niebezpieczeństwa powstania szkód majątkowych w znacznych rozmiarach bądź naruszenia środowiska,
● wystąpienia istotnych nowych okoliczności w zakresie stanu bezpieczeństwa na
terenie działania określonej komendy powiatowej (miejskiej) PSP.
B. Zakres kontroli PSP
Czynności kontrolno-rozpoznawcze przeprowadzane są w zakresie:
● kontroli przestrzegania przepisów ppoż.,
● oceny zgodności z wymaganiami ochrony ppoż. rozwiązań technicznych, zastosowanych w obiekcie budowlanym,
● oceny zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym,
● ustalania spełnienia wymogów bezpieczeństwa w zakładzie stwarzającym zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej,
● rozpoznawania możliwości i warunków prowadzenia działań ratowniczych przez
jednostki ochrony ppoż.,
● rozpoznawania innych niż pożarowe miejscowych zagrożeń (np. technicznych,
chemicznych i ekologicznych, stwarzających przykładowo zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej),
● wstępnego ustalania nieprawidłowości, które przyczyniły się do powstania pożaru i okoliczności jego rozprzestrzenienia się,
● zbierania informacji niezbędnych do wykonania analizy poważnej awarii przemysłowej i formułowania zaleceń dla prowadzącego zakład.
PRZYKŁAD
1. Zgodnie z wymogami określonymi przez rzeczoznawcę ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych obiekt powinien być podzielony na 2 strefy pożarowe. Ściana
oddzielenia pożarowego powinna mieć odporność co najmniej 120 min, a stalowe, przesuwane drzwi ppoż. zamontowane w tej ścianie – co najmniej 60
min. Kontrolujący powinien potwierdzić, czy warunki te zostały spełnione.
2. Kontrolujący powinien ustalić, czy spełnione są warunki tzw. operacyjnego zabezpieczenia zakładu, a dotyczące na przykład sprawności instalacji gaśniczej
i sygnalizacyjno-alarmowej, skuteczności oświetlenia awaryjnego, znajomości
procedur postępowania ewakuacyjnego itp.
82
Przygotowanie do kontroli Państwowej Straży Pożarnej
3. Kontrola PSP – aspekty praktyczne
Prawo do przeprowadzania czynności kontrolno-rozpoznawczych mają strażacy
upoważnieni przez właściwego komendanta PSP. Ponadto czynności kontrolno-rozpoznawcze mogą być przeprowadzane przez inne osoby upoważnione przez komendanta wojewódzkiego PSP.
W momencie przystąpienia do czynności kontrolno-rozpoznawczych upoważnieni do ich przeprowadzania okazują kontrolowanemu:
● strażak – legitymację służbową,
● inna osoba – dokument tożsamości.
UWAGA
Kontrolujący ma prawo wstępu do wszystkich obiektów i pomieszczeń, chyba że
stanowią one część mieszkalną lub ich właścicielami bądź zarządzającymi są:
● komórki lub jednostki organizacyjne podległe Ministrowi Obrony Narodowej bądź przez niego nadzorowane, Policja, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencja Wywiadu, Centralne Biuro Antykorupcyjne albo Straż
Graniczna,
● obce misje dyplomatyczne, urzędy konsularne lub inne instytucje międzynarodowe korzystające z immunitetów dyplomatycznych bądź konsularnych.
Kontrolujący podlega obowiązującym w obiektach i pomieszczeniach kontrolowanego przepisom o:
● bezpieczeństwie i higienie pracy,
● ochronie informacji niejawnych,
● ochronie przeciwpożarowej.
Kontrolujący nie podlega przeszukaniu przewidzianemu w regulaminie
ochrony obiektów i pomieszczeń kontrolowanego.
A. Upoważnienie do przeprowadzania kontroli PSP
Czynności kontrolno-rozpoznawcze mogą być przeprowadzane po doręczeniu
kontrolowanemu upoważnienia do ich przeprowadzenia przynajmniej na 7 dni,
a w przypadkach zgłoszenia obiektu, dla którego odpowiednie przepisy wymagają
wydania przez organy PSP opinii lub zajęcia przez nie stanowiska w zakresie ochrony ppoż., przynajmniej na 3 dni przed terminem ich rozpoczęcia.
Wspomniane upoważnienie może być doręczone kontrolowanemu w chwili
przystąpienia do czynności kontrolno-rozpoznawczych, jeżeli powzięto infor83
mację o możliwości występowania w miejscu ich przeprowadzania zagrożenia
życia ludzi lub bezpośredniego niebezpieczeństwa powstania pożaru.
Upoważnienie do przeprowadzania czynności kontrolno-rozpoznawczych
powinno zawierać:
● określenie podstawy prawnej przeprowadzenia czynności kontrolno-rozpoznawczych,
● oznaczenie organu przeprowadzającego czynności kontrolno-rozpoznawcze,
● datę i miejsce wystawienia,
● imię i nazwisko oraz określenie stanowiska służbowego strażaka upoważnionego
do przeprowadzenia czynności kontrolno-rozpoznawczych, a także numer jego
legitymacji służbowej,
● imię i nazwisko oraz określenie rodzaju i numeru dokumentu tożsamości innej
osoby upoważnionej do przeprowadzenia czynności kontrolno-rozpoznawczych,
● oznaczenie podmiotu objętego czynnościami kontrolno-rozpoznawczymi i miejsca ich przeprowadzenia,
● informacje o zakresie przedmiotowym czynności kontrolno-rozpoznawczych,
● wskazanie daty rozpoczęcia i przewidywanego terminu zakończenia kontroli,
● podpis osoby udzielającej upoważnienia z podaniem zajmowanego stanowiska
lub funkcji,
● pouczenie o prawach i obowiązkach kontrolowanego.
B. Obowiązki kontrolowanego przez PSP
Kontrolowany ma obowiązek umożliwić kontrolującemu przeprowadzenie czynności kontrolno-rozpoznawczych, a w tym:
● udzielić niezbędnych informacji i wyjaśnień w sprawach objętych zakresem tych
czynności oraz wyrazić zgodę na sporządzenie dokumentacji fotograficznej,
● umożliwić dostęp do obiektów, urządzeń i innych składników majątkowych,
w stosunku do których mają być przeprowadzone czynności,
● zapewnić wgląd w dokumentację i prowadzone ewidencje objęte zakresem czynności,
● umożliwić sporządzenie kopii niezbędnych dokumentów,
● zapewnić warunki do pracy, w tym, w miarę możliwości, samodzielne pomieszczenie i miejsce do przechowywania dokumentów,
● udostępnić środki łączności i inne konieczne środki techniczne, jakimi dysponuje, w zakresie niezbędnym do przeprowadzania czynności.
84
PRZYKŁAD
W wyniku prac remontowo-budowlanych przez ścianę oddzielenia pożarowego
o odporności co najmniej 120 min poprowadzono przewody instalacji elektrycznej. Przepusty instalacyjne uszczelniono zwykłą zaprawą cementowo-wapienną.
Kontrolujący słusznie wymaga dokumentu potwierdzającego, że uszczelnienie
to odpowiada odporności ogniowej ustalonej dla tej ściany.
C. Protokół kontroli PSP
Na podstawie przeprowadzonej kontroli kontrolujący sporządza protokół
czynności kontrolno-rozpoznawczych w zakresie ochrony ppoż., który powinien
zawierać:
● podstawę prawną dokonywanych czynności;
● stopień, tytuł, imię i nazwisko oraz stanowisko kontrolującego;
● nazwę (nazwisko) oraz adres lub siedzibę kontrolowanego, a także imię i nazwisko osoby upoważnionej do reprezentowania lub prowadzenia spraw kontrolowanego;
● miejsce i termin przeprowadzenia czynności;
● informacje, kto i w jakim charakterze był obecny przy czynnościach kontrolno-rozpoznawczych;
● wykaz kontrolowanych obiektów, terenów, urządzeń i innych kontrolowanych
składników majątkowych;
● określenie zakresu czynności;
● opis stanu faktycznego, z określeniem w szczególności:
– niezgodności z wymaganiami przepisów ppoż.,
– niezgodności rozwiązań technicznych, zastosowanych w obiekcie budowlanym, z wymaganiami ochrony ppoż.,
– niezgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym pod
względem ochrony ppoż.,
– warunków wpływających na spełnienie wymogów bezpieczeństwa w zakładzie
stwarzającym zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej,
– wyników rozpoznania zagrożeń technicznych, chemicznych i ekologicznych,
– wyników rozpoznawania możliwości i warunków prowadzenia działań ratowniczych przez jednostki ochrony ppoż.,
– przyczyn powstania i okoliczności rozprzestrzeniania się pożaru,
– przyczyn powstania i okoliczności rozprzestrzeniania się oraz skutków poważnej awarii przemysłowej, z uwzględnieniem rodzaju i ilości substancji niebezpiecznych, które przedostały się do środowiska;
● opis nieprawidłowości usuniętych w toku czynności ze wskazaniem skuteczności
interwencji (np. odblokowanie dostępu do wyjścia ewakuacyjnego, oznakowanie
lokalizacji podręcznego sprzętu gaśniczego).
85
Protokół kontroli PSP podpisują kontrolujący i kontrolowany lub osoba przez
niego upoważniona, po zapoznaniu się z treścią protokołu. W razie odmowy podpisania protokołu kontrolujący robi o tym w nim wzmiankę.
UWAGA
Kontrolowany lub osoba przez niego upoważniona mają prawo wniesienia
zastrzeżeń do protokołu kontroli PSP przed jego podpisaniem, o czym kontrolujący musi ich pouczyć.
Kontrolujący doręcza oryginał protokołu bez zbędnej zwłoki właściwemu miejscowo komendantowi powiatowemu (miejskiemu) PSP. Kopię protokołu kontrolujący doręcza kontrolowanemu lub osobie przez niego upoważnionej.
D. Uruchomienie firmy – rola kontroli PSP
Kontrolę prewencyjną PSP przeprowadza między innymi po złożeniu zawiadomienia przez inwestora o zamiarze przystąpienia do eksploatacji danego obiektu.
Cel kontroli w nowo wybudowanym obiekcie firmy
Celem takiej kontroli jest przede wszystkim ustalenie, czy projekt budowlany został uzgodniony z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych i jak uzgodnienia te zostały zrealizowane w praktyce.
Kontrola w nowo wybudowanym obiekcie firmy
Zakres kontroli obejmuje wtedy najczęściej sprawdzenie dokumentów do odbioru budynku w zakresie ochrony przeciwpożarowej, takich jak:
● projekt techniczny architektoniczny (podstawowy) zawierający uzgodnienie
z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych;
● projekty branżowe (elektryczne, wentylacji itp.) zawierające uzgodnienia z rzeczoznawcą ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych;
● projekty instalacji i urządzeń przeciwpożarowych zainstalowanych w obiekcie
oraz szczegóły zabezpieczenia ppoż. w zakresie budowlano-instalacyjnym;
● oświadczenie kierownika budowy o wykonaniu obiektu zgodnie z zasadami sztuki budowlanej i dokumentacją projektową;
● protokoły odbiorów wewnętrznych instalacji przeprowadzonych z udziałem inspektorów nadzoru;
● atesty (świadectwa dopuszczenia) dotyczące:
– palności wykładzin i okładzin w obiekcie,
– odporności ogniowej drzwi przeciwpożarowych,
– sieci sygnalizacji alarmu pożaru,
– sieci stałych urządzeń gaśniczych,
– pomp pożarowych i ich sterowania,
86
– klap dymowych i siłowników klap,
– klap odcinających w układzie wentylacyjnym;
● protokoły warunków pomiarów i badań:
– skuteczności ochrony urządzeń ppoż.,
– sieci hydrantów wewnętrznych i zewnętrznych,
– sieci tryskaczowej,
– sieci sygnalizacji alarmu pożaru,
– instalacji elektrycznej (chodzi tu o powykonawcze badania rezystancji izolacji
i skuteczności ochrony przeciwporażeniowej),
– instalacji odgromowej (chodzi tu o powykonawcze badania rezystancji uziomów),
– wydajności układu wentylacji pożarowej.
Ustalania dokonane podczas takiej kontroli są podstawą do wydania stosownego
postanowienia, czyli zgody na użytkowanie danego obiektu.
E. Operacyjne zabezpieczenia obiektu lub terenu firmy
Kontroli dotyczącej operacyjnego zabezpieczenia obiektu lub terenu dokonują
najczęściej funkcyjni z jednostek ratowniczo-gaśniczych PSP, na których obszarze
działania znajdują się kontrolowane obiekty.
Zakres kontroli obejmuje wtedy przygotowanie obiektów do działań interwencyjnych. Strażaków będą wówczas interesowały w szczególności:
● stan zaopatrzenia wodnego,
● sprawność systemów alarmowych i urządzeń gaśniczych,
● wyposażenie w sprzęt i środki gaśnicze,
● warunki ewakuacji,
● znajomość procedur postępowania w sytuacjach potencjalnego zagrożenia pożarowego,
● sposób oznakowania obiektów znakami bezpieczeństwa,
● stan dróg pożarowych,
● fizyczna ochrona i dostęp do obiektów.
4. Kary za naruszenie przepisów w zakresie ochrony ppoż.
Strażacy, upoważnieni przez właściwego komendanta PSP do przeprowadzania
czynności kontrolno-rozpoznawczych, w przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów ppoż. mają prawo do nakładania grzywny w drodze mandatu karnego.
87
UWAGA
Najczęstsze nieprawidłowości w zakresie ochrony ppoż., stwierdzane
przez PSP w trakcie kontroli, dotyczą:
● stanu instalacji użytkowych,
● wyposażenia w podręczny sprzęt gaśniczy,
● warunków ewakuacji, mogących zagrażać życiu ludzi,
● wewnętrznych instalacji wodociągowych,
● stanu dojazdów pożarowych do obiektów,
● procesów i instalacji technologicznych,
● stanu zaopatrzenia wodnego.
88
Vademecum BHP
Niniejsza publikacja została przygotowana z myślą
o pracownikach służby bezpieczeństwa i higieny pracy, pracowników do wykonywania działań w zakresie
zwalczania pożarów oraz ewakuacji pracowników,
a także samych pracodawcach.
Dzięki jasnemu określeniu grupy odbiorców i odpowiednio dostosowanej do niej zawartości merytorycznej książka wypełnia istotną lukę, która powstała
w tym zakresie na rynku wydawniczym.
cena: 79 zł
ISBN 978-83-269-3309-7
UOH 19
Znajdują się w niej szczegółowe omówienia zagadnień
dotyczących między innymi:
– obowiązków pracodawców i pracowników w zakresie ochrony ppoż.,
– instrukcji bezpieczeństwa pożarowego,
– zasad postępowania w sytuacjach zagrożenia pożarem,
– ewakuacji,
– wymogów bezpieczeństwa pożarowego w firmie,
– bezpieczeństwa pożarowego w ramach szkolenia
bhp,
– podręcznego sprzętu gaśniczego,
– przygotowania się do kontroli Państwowej Straży
Pożarnej.
Ochrona ppoż.
w praktyce

Ochrona ppoż. w praktyce

Transkrypt

Podobne dokumenty

SCHEMAT ORGANIZACYJNY

projekt techniczny str. 70-77 - 70

zakres obowiązków kierownika zespołu administarcyjno

Program „Bezpieczny ANWIL 2011”

Ochrona przeciwpożarowa obrabiarek i maszyn

Zastępcy Dyrektora do spraw Operacyjnych