Kto inspiruje? Tadeusz Kantor!

KTO INSPIRUJE? TADEUSZ KANTOR!
Projekt "Kto inspiruje? Tadeusz Kantor!" ma na celu zaprezentowanie procesu
dostrzegania i ujawniania obecności związków pomiędzy ideami Kantora a
zjawiskami w historii teatru, sztuk wizualnych, jak też w dziedzinach dotąd nie
kojarzonych w sposób oczywisty z twórczością polskiego artysty – jak taniec,
muzyka i szeroko rozumiany obszar działań performatywnych. Na realizowany w
kilku odsłonach w 2013 i 2014 roku projekt złożą się wystawy, działania
performatywne oraz wydawnictwa.
W 2013 roku zaprezentowane zostaną dwie spośród trzech planowanych wystaw
oraz dwa wydarzenia performatywne. Cricoteka wyda również trzy publikacje
poświęcone życiu i twórczości Tadeusza Kantora.
Wystawy:
W 2013 projekt rozpocznie prezentacja wystawy: „Tadeusz Kantor i Wielopole
Skrzyńskie” a zakończy ekspozycja „Motywy żydowskie w teatrze
Tadeusza Kantora”. Trzecią z cyklu, realizowaną w 2014 roku, będzie wystawa
„Tango i teatr Tadeusza Kantora”, która skupiać się będzie wokół tematów
muzycznych w twórczości artysty. Wszystkie wystawy odbędą się w Galerii
Pracowni Tadeusza Kantora, przy ul. Siennej 7/5 w Krakowie.
1. Wystawa „Tadeusz Kantor i Wielopole Skrzyńskie”
22 lipca – 24 listopada 2013
Wielopole Skrzyńskie, w którym urodził się i mieszkał artysta było polskożydowskim miasteczkiem na południu Polski – „z jednej strony kościół, plebania
i cmentarz – po drugiej stronie synagoga, ciasne uliczki żydowskie (…). Obie
strony żyły w symbiozie” – pisał o Wielopolu Kantor. Wystawa przedstawiając
historię rodziny artysty i jej związki z Wielopolem Skrzyńskim jednocześnie
ukazywać będzie ogromny wpływ, jaki na twórczość Tadeusza Kantora miało
dzieciństwo spędzone w Wielopolu. Wystawa poświęcona zostanie pamięci
Stanisława Bergera (Wuja Stasia – Zesłańca ze spektaklu „Wielopole, Wielopole”)
brata Heleny Kantor – matki artysty oraz Miry Rychlickiej aktorki Teatru Cricot 2
(odtwórczyni roli Wdowy po miejscowym fotografie ze spektaklu „Wielopole,
Wielopole”). Na wystawie zaprezentowany zostanie wybór dokumentów
i materiałów archiwalnych dotyczących rodziny Kantorów i Bergerów, zdjęć
i materiałów filmowych oraz prace Tadeusza Kantora.
Kurator: Józef Chrobak
2. Wystawa „Motywy żydowskie w twórczości Tadeusza Kantora”
(grudzień 2013)
Pierwsza tego typu wystawa, która skupiać się będzie na niezwykle istotnych
motywach i wątkach pojawiających się w twórczości teatralnej Tadeusza Kantora,
m.in. w spektaklu „Umarła klasa”, „Wielopole, Wielopole” i cricotage’u „Gdzie są
niegdysiejsze śniegi”. Na wystawie zaprezentowane zostaną obiekty teatralne
z wybranych spektakli ze zbiorów Cricoteki, rysunki Tadeusza Kantora, wybrane
fotografie i najczęściej niepokazywane dotychczas materiały filmowe.
Kurator: Józef Chrobak
3. Wystawa „Tango i teatr Tadeusza Kantora” (2014)
Będzie to pierwsza wystawa z przygotowywanego cyklu „Muzyka w teatrze
Tadeusza Kantora”. Muzyka w spektaklach artysty odgrywała zawsze niezwykle
istotną rolę. Była jednym z ważnych elementów składowych tych przedstawień,
a motyw tanga należał do najczęściej wykorzystywanych i eksploatowanych
motywów muzycznych. Pojawia się on m. in. w spektaklach „Kurka Wodna”,
„Niech sczezną artyści” oraz w cricotage’u „Gdzie są niegdysiejsze śniegi”. Na
wystawie zaprezentowane zostaną pierwowzory nagrań wykorzystywanych przez
Tadeusza Kantora i sposób ich funkcjonowania w kontekście poszczególnych
spektakli. W części wystawy przedstawione zostaną nieznane materiały związane
z pobytem Tadeusza Kantora w Argentynie, w latach 80-tych.
Kurator: Józef Chrobak
Wydarzenia performatywne:
1. „Polifonie” (2013)
Niezwykłe brzmienia i performans muzyczny ujawnią się w nurcie koncertów
„Polifonie". Do współpracy zaproszono artystów silnie związanych z Krakowem
i nawiązujących do awangardowego dziedzictwa miasta. Eksperyment,
improwizacja, nowe technologie, ale też zakomponowana brzmieniowość sceny
i akustyczny potencjał otoczenia wypełnią cykl sześciu zdarzeń. Wystąpią
performerzy, muzycy i tancerze, m.in.: Keir Neuringer i Rafał Mazur, Denis
Kolokol i Tomasz Chołoniewski, Sergej Maingardt i Magdalena Przybysz, Reid
Dudley Peirson i Ben Horner. Realizacja tej części projektu planowana jest na
21-24 listopada 2013 w Muzeum Inżynierii Miejskiej w Krakowie.
Kurator projektu: Anna Szwajgier
2. „Maszyna choreograficzna” (2013)
Projekt będzie nowatorskim odniesieniem do twórczości Tadeusza Kantora
poprzez choreografię i taniec współczesny. Takie spojrzenie otworzy nieznane
dotąd konteksty i umożliwi nowe interpretacje. Sztuka choreograficzna w Polsce
ulega wielu redefinicjom i staje się coraz bardziej popularna. Jeżeli zgodzimy się,
że tym co łączy Teatr Śmierci ze współczesną choreografią jest zainteresowanie
ciałem w jego różnych aspektach, analogie między tymi obszarami sztuki są
łatwiej zauważalne.
Najbardziej naturalne w kontekście prac Kantora staje się rozumienie ciała jako
tworzywa, formy, którą może kształtować malarz, ale także tancerz i choreograf,
nie można zapomnieć również o cielesności w kontekście podmiotowego
istnienia, mocno powiązanego z egzystencjalnym odczuwaniem śmierci
i przeżywaniem świata.
Idąc tym tropem w pierwszej odsłonie programu tanecznego „Maszyna
choreograficzna” prezentujemy twórców, którzy w swojej praktyce scenicznej
przedstawiają studium cielesności. Raz obserwują swoje emocje, które niczym
lustro zdradza ciało poprzez kody zachowania, kiedy indziej podejmują tematykę
powiązaną z rozpadem ciała.
W pierwszej tegorocznej odsłonie programu zobaczymy młodych polskich
choreografów i tancerzy, w tym m.in.: Tomasza Bazana, Joannę Leśnierowską
i Janusza Orlika, Karola Tymińskiego. Podczas drugiej odsłony, przypadającej na
2014 rok, pojawią się spektakle Ann van den Broek i Martina Nachbara. Program
performatywny dopełni wydawnictwo „Pokolenie solo” oraz panel dyskusyjny
„Performer – ruch autentyczny a praktyka sceniczna”. Publikacja „Pokolenie solo”
to cykl dwudziestu pięciu wywiadów przeprowadzonych z młodymi polskimi
choreografami, który układa się w narrację pokoleniową. Panel „Performer – ruch
autentyczny a praktyka sceniczna” to dyskusja wokół sposobów prowadzenia
ciała przez performerów w praktyce choreograficznej i teatralnej. Punktem
wyjścia będzie popularny zabieg stosowania ruchu codziennego, nie poddanego
technicznym modyfikacjom. Twórcy współczesnego teatru i tańca coraz częściej
wykorzystują udział widzów oraz naturszczyków w spektaklach, taka praktyka
bliska była również twórczości Tadeusza Kantora. Jakie znaczenia wnosi
rezygnacja z tradycyjnie rozumianego warsztatu aktora – i czy rzeczywiście
mamy do czynienia z aktem rezygnacji? Co znaczy autentyzm w dzisiejszej
praktyce performera. Czy obecność naturszczyków i ruchu codziennego, nie
pozostającego w ramach żadnej techniki tańca, może być jej gwarantem? Jakie
są strategie prowadzenia ciała w tańcu i teatrze?
Realizacja tej części projektu planowana jest 21-24 listopada 2013 w Muzeum
Inżynierii Miejskiej w Krakowie.
Kurator projektu: Anna Królica
Na rok 2014 zaplanowano kolejne odsłony projektu.
Pierwsza z nich - „Teatr anatomiczny" - skupiona będzie wokół happeningu
„Lekcja anatomii wedle Rembrandta”, jednej z najważniejszych i najbardziej
inspirujących prac Tadeusza Kantora. Obraz Rembrandta „Lekcja anatomii
doktora Tulpa” przedstawia sekcję zwłok przeprowadzaną przez tytułowego
doktora Tulpa w obecności świadków. Powszechnie uznany za arcydzieło, obraz
zainspirował wielu artystów: malarzy, pisarzy, performerów, reżyserów. Podczas
trwania dwumiesięcznego cyklu wydarzeń happening Kantora poddany zostanie
gruntownej analizie i umieszczony w szerokim kontekście: historycznym (wykład
o historii teatrów anatomicznych), współczesnym mu (twórczość Josepha Beuysa,
literackie i teatralne interpretacje motywu) oraz aktualnym (dokonania artystów,
którzy w różny sposób wchodzą w dialog z Kantorem: twórców z obszaru sztuk
wizualnych, takich jak Katarzyna Kozyra, Zbigniew Libera, Grzegorz Klaman, oraz
reżyserów i performerów - Barbary Wysockiej, Michała Zadary, Wojtka
Ziemilskiego, Christopha Schlingensiefa). Celem programu jest ukazanie tego,
jak Kantor, interpretując słynny obraz, wpisał się w długi szereg twórców
wykorzystujących sekcję zwłok jako motyw artystyczny, a zarazem zainspirował
kolejne pokolenia do wejścia z nim w dialog.
Kurator projektu: dr Anna R. Burzyńska
W następnej odsłonie „Biografia w teatrze: filozofia i rzecz" pragniemy
przyjrzeć się strategiom biograficznym w dramacie i teatrze. W szczególności
różnorodnym zabiegom modelowania i demodelowania aspektów biograficznych
w różnych gatunkach i materiałach na styku tekstu, obrazu, pamięci, działania
cielesnego i materialnej obecności. Spróbujemy pokazać, że biografia jest
projektem, dramatem, formowaniem siebie na swoje własne podobieństwo
i podobieństwo własnych myśli. Dlatego życie, dzieło i biografia ukazują się jako
trzy aspekty tego samego zjawiska. Tym samym biografia wpisuje się w obszar
poznania historycznego jako pragnienie wiedzy i rozumienia, jak również
w obszar działania jako obietnica ofiarowania prawdy innym. Postaciami
dyskutowanymi podczas trwania projektu będą Kaspar Hauser u Handkego,
Wassermanna i Herzoga, Sinobrody u Loher, Sade u Mishimy i Marat/Sade
u
Weissa
i
Brooka,
Antygona
(Sofokles/Gavran),
Judasz
(Rostworowski/Iredyński) oraz Robespierre u Przybyszewskiej. Na program złożą
się wykłady, projekcje spektakli oraz filmów. Na zakończenie przewidziana jest
dyskusja wokół tematu „Biografia przez rzecz odtwarzana w teatrze i pismach
Tadeusza Kantora”.
Kurator projektu: dr Łucja Iwanczewska
Wydawnictwa
W ramach projektu „Kto inspiruje? Tadeusz Kantor!” Cricoteka wyda trzy książki
stanowiące kompendium, w którym zawarte zostaną między innymi kalendaria
porządkujące twórczość Tadeusza Kantora od lat 40. oraz ujawniające nowe
fakty dotyczącego jego twórczości.
1. Tadeusz Kantor. Ostatnie dziesięciolecie / 1980-1990
Główną i zasadniczą częścią publikacji będzie kalendarium obejmujące ostatnie
dziesięć lat życia i twórczości Tadeusza Kantora – począwszy od wystawy „Idee
Teatru Cricot 2” (19 stycznia 1980 r.) inaugurującej działalność krakowskiego
Ośrodka Teatru Cricot 2, aż do śmierci artysty - 8 grudnia 1990 roku. Pod
kolejnymi datami zamieszczone zostały między innymi materiały dotyczące
kolejnych tournée Teatru Cricot 2 i wyjazdów Tadeusza Kantora, fakty związane
z powstawaniem kolejnych spektakli oraz informacje o festiwalach, wystawach
i różnorodnych wydarzeniach i akcjach, w których artysta brał udział.
Lata osiemdziesiąte to dla Kantora czas tworzenia Cricoteki – „Żywego
Archiwum” jego twórczości, które pomoże ideom artysty przetrwać w umysłach
i wyobraźni następnych pokoleń. Kulisy powstawania Ośrodka, pierwsze lata jego
działalności a także ludzie z nim związani przewijają się przez całą publikację.
Redakcja: Józef Chrobak, Justyna Michalik
2. Tadeusz Kantor i lata 1959-1964
Publikacja obejmować będzie okres twórczości Tadeusza Kantora od 1959 do
1964 roku. Był to niezwykle intensywny czas licznych podróży artysty i wystaw –
zarówno zagranicznych, zbiorowych jak i indywidualnych. W tym okresie
w Teatrze Cricot 2 Kantor realizuje dwa spektakle – „W małym dworku” (1961 r.)
będący ucieleśnieniem idei Teatru Informel i „Wariat i zakonnica” (1963 r.)
wyrażającego ideę Teatru Zerowego. Idee, motywy, pomysły i rozwiązania
sceniczne, które narodziły się podczas pracy nad tymi dwoma realizacjami
odegrają niezwykle istotne znaczenie w najbardziej znanym i najbardziej
charakterystycznym okresie twórczości Kantora – Teatrze Śmierci.
Do publikacji dołączono kalendarium „Uwaga...! Malarstwo i inne filmy. 19561959” zbierające informacje na temat polskich awangardowych filmów z końca
lat 50., takich jak: „Somnambulicy” (reż. M. Waśkowski), „Kineformy”(reż. A.
Pawłowski), „Tam i tu” (reż. A. Pawłowski), czy wreszcie „Uwaga! …malarstwo.
Maluje Tadeusz Kantor” w reżyserii M. Waśkowskiego.
Redakcja: Józef Chrobak, Justyna Michalik
3. Tadeusz Kantor i lata czterdzieste
Publikacja dotyczyć będzie powojennych lat w życiu i twórczości Tadeusza
Kantora. Zebrane w niej zostaną między innymi informacje dotyczące współpracy
artysty z oficjalnymi teatrami w Polsce, w ramach której przygotowywał
scenografie dla pokazywanych w nich spektaklach. Niejednokrotnie pomysły
i rozwiązania scenograficzne, które wykorzystywał i rozwijał w swojej późniejszej
działalności – już w Teatrze Cricot 2 – miały swój początek w tych realizacjach.
Redakcja: Józef Chrobak, Justyna Michalik
Fotografie, które można wykorzystać do zilustrowania materiału prasowego
znajdują się pod adresem: ftp.cricoteka.pl
login: [email protected]
hasło: aPoQ26CB
katalog: KTO INSPIRUJE
Cricoteka – Instytucja Kultury Województwa Małopolskiego
Projekt dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa
Narodowego
Patronat medialny Cricoteki: Targi Książki w Krakowie, Radio Kraków, Eteatr.pl