Branża spożywcza _Naprawiony_

Transkrypt

ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ
DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ
NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
DLA BRANŻY SPOŻYWCZEJ
REALIZOWANEGO W RAMACH PROJEKTU
„TRANSFER WIEDZY W REGIONIE POPRZEZ ROZWÓJ SIECI WSPÓŁPRACY”
W RAMACH PRIORYTETU VIII REGIONALNE KADRY GOSPODARKI
DZIAŁANIA 8.2 TRANSFER WIEDZY
PODDZIAŁANIA 8.2.2 REGIONALNE STRATEGIE INNOWACJI
PROGRAMU OPERACYJNEGO KAPITAŁ LUDZKI
WSPÓŁFINANSOWANEGO Z EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO
Gdańsk, kwiecień 2011
ANALIZA SYTUACJI RYNKOWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
WYKONAWCA OPRACOWANIA:
EU-Consult Sp. z o.o.
ul. Wały Piastowskie 1
80-855 Gdańsk
tel. 58 307 44 06
www.eu-consult.pl
ZESPÓŁ AUTORSKI:
MGR KRZYSZTOF GUTTA
KOORDYNATOR ZESPOŁU
MGR NATALIA MUCHA
CZŁONEK ZESPOŁU
MGR MARLENA SADŁO
CZŁONEK ZESPOŁU
MGR MAGDALENA JAŻDŻEWSKA-GUTTA
CZŁONEK ZESPOŁU
MILENA DĄBKOWSKA
ASYSTENT
2|Strona
Spis treści
1. Sektor spożywczy na świecie .............................................................................................................. 4
2. Sektor spożywczy w Europie .............................................................................................................. 6
3. Branża spożywcza w Polsce ................................................................................................................ 9
4. Ustawodawstwo i legislacja branży spożywczej w Polsce ................................................................ 20
5. Charakterystyka wybranych firm branży spożywczej w województwie zachodniopomorskim ....... 22
6. Sytuacja branży spożywczej na rynku zachodniopomorskim ........................................................... 27
7. Oczekiwania ankietowanych firm branży spożywczej...................................................................... 39
8. Zdiagnozowane problemy w branży spożywczej .............................................................................. 44
9. Analiza SWOT branży spożywczej ................................................................................................... 45
10. Propozycje zmian w branży spożywczej w regionie zachodniopomorskim ................................... 47
11. Podsumowanie................................................................................................................................. 59
Bibliografia i źródła internetowe ........................................................................................................... 60
Aneks ..................................................................................................................................................... 62
3|Strona
1. Sektor spożywczy na świecie
Sektor spożywczy to najbardziej rozpowszechniona i bardzo zróżnicowana gałąź przemysłu
przetwórczego. Jego zadaniem jest wstępne przetwarzanie płodów rolnych oraz uzyskiwanie
produktów o wysokim stopniu przetworzenia.
Przemysł spożywczy można podzielić na 14 podstawowych działów zajmujących się
produkcją i przetwórstwem artykułów spożywczych (Schemat 1).
Schemat 1: Podział przemysłu spożywczego.
produkcja
pozostałych
artykułów
spożywczych
(m.in. kawa,
herbata)
przetwórstwo,
konserwowanie
ryb i mięsa
przetwórstwo
owoców i
warzyw
produkcja
olejów,
tłuszczow i
napojów
produkcja
koncentratow
spożywczych
Sektor
spożywczy
produkcja
wyrobów
tytoniowych
przetwórstwo
mleka i
ziemniaków
produkcja
wyrobów
cukierniczych
wytwarzanie
produktów
przemiału zbóż
produkcja pasz i
cukru
Źródło: Opracowanie własne na podstawie
Polski Przemysł Spożywczy, Państwowa Agencja
Inwestycji Zagranicznych S.A., marzec 2001, s. 3
4|Strona
Produkcja spożywcza na świecie charakteryzuje się dużym rozdrobnieniem i koncentracją
przestrzenną. Jednakże można wyróżnić główne ośrodki rozwoju poszczególnych działów,
które są posegregowane ze względu na rodzaj wytwarzanych produktów, a w poniższej tabeli
zostały przedstawione wraz z regionem najczęstszego występowania. (Tabela 1).
Tabela 1: Główne ośrodki przemysłu spożywczego na świecie
Lp. Sektor
Kraj/region
1
młynarski
Chiny, USA, Rosja, Brazylia, Indie, Europa Zachodnia
2
mięsny
Chiny, USA, Brazylia, Francja, Niemcy, Rosja, Ukraina
3
rybny
Japonia, USA, Hiszpania, Portugalia, Islandia, Niemcy, Rosja,
Peru, RPA
4
mleczarski
Rosja, USA, Indie, Brazylia, większość krajów Europy Zachodniej
5
cukrowniczy
Indie, Brazylia, USA, Meksyk, Kuba, Niemcy, Francja
i cukierniczy
olejarsko-
kraje śródziemnomorskie (głównie Hiszpania, Włochy, Grecja,
tłuszczowy
Tunezja, Portugalia, Maroko)
7
tytoniowy
Chiny, USA, Japonia, Rosja, Europa Zachodnia
8
napojów
Europa, USA, Kanada, Meksyk, Argentyna
6
alkoholowych
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z www.portalwiedzy.onet.pl
Przemysł młynarski jest rozwinięty w krajach o wysokich zbiorach zbóż. Z kolei przemysł
mięsny jest związany z poziomem hodowli bydła, trzody chlewnej oraz drobiu. Podobnie
sytuacja przedstawia się w przemyśle rybnym, który dostarcza ryb solonych, mączki rybnej
oraz konserw-jest rozwinięty w państwach z dostępem do morza. Natomiast przemysł
cukrowniczy i cukierniczy jest związany ściśle z uprawami roślin cukrodajnych, a przemysł
olejarsko-tłuszczowy z uprawą roślin oleistych. Przemysł tytoniowy to jeden z najbardziej
rozpowszechnionych na świecie. Dobrze rozwinięty na całym świecie jest również przemysł
napojów alkoholowych. Obejmuje on browary, gorzelnie i winiarnie.
5|Strona
Największym producentem branży spożywczej na świecie jest Amerykańska spółka Cargill tak wynika z analizy przygotowanej przez Grupę Euler Hermes. Obroty tej spółki wyniosły
w 2008 roku ponad 81 mld euro. Z kolei na drugiej pozycji w tym zestawieniu znajduje się
szwajcarskie Nestle, które sprzedało produkty warte ok. 67 mld euro. Pierwszą trójkę zamyka
kolejna firma zza oceanu - Archer Daniels Midland. Obroty tej spółki, która jest wiodącym na
świecie producentem zboża, wyniosły 47,8 mld euro. Na kolejnych miejscach znaleźli się
m.in. tacy giganci jak Unilever, Pepsico, Kraft czy Coca-Cola.
2. Sektor spożywczy w Europie
Sektor spożywczy jest jednym z najważniejszych i najbardziej dynamicznych sektorów
przemysłowych Europy. Składa się na niego około 310 tysięcy firm, które łącznie zatrudniają
niemal 5 milionów osób, co stanowi około 14% ogólnego zatrudnienia w regionie. Sektor ten
jest zróżnicowany, a jego udział w eksporcie jest bardzo znaczny. Osiąga on roczny obrót
przekraczający 900 miliardów euro. Kraje Unii Europejskiej są największymi eksporterami
(20,8%) i jednocześnie drugim regionem pod względem importu żywności (18,1%) na
świecie1.
Przemysł spożywczy charakteryzuje się silnym rozdrobnieniem. Istnieje kilka przedsiębiorstw
międzynarodowych, jednakże niemal 99% wszystkich przedsiębiorstw w sektorze
spożywczym stanowią małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP). Poniższa tabela przedstawia
przemysł spożywczy w Unii Europejskiej z podziałem na wartość sprzedaży, zatrudnienie
i liczbę przedsiębiorstw.
1
www.ec.europa.eu: 25.03.2011.
6|Strona
Tabela 2: Przemysł spożywczy w Unii Europejskiej w 2002 roku
Wyszczególnienie
Wartość sprzedaży Zatrudnienie
Liczba
(mld euro)
przemysłowych
(tys. osób)
firm
(tys.)
689,7
2858
29,6
136,3
420
3,6
Niemcy
120,2
525
6,0
Włochy
112,7
265
6,8
Wielka Brytania
99,7
491
2,3
Hiszpania
66,7
438
3,0
Holandia
38,1
154
0,9
UE-15
w tym:
Francja
Źródło: Polski przemysł żywnościowy w Unii Europejskiej. PFPŻ, Warszawa 2004, s. 6
Pod względem wartości sprzedaży w Unii Europejskiej w 2008 roku przewodziła Francja. Jej
udział w ogólnej sprzedaży wynosił ponad 19,7%. Drugie miejsce zajmowały Niemcy
z niemal 17,5% udziałem. Przodują one także pod względem liczby osób zatrudnionych
w tym przemyśle. Kolejnym krajem były Włochy, gdzie wartość sprzedaży wyniosła ponad
16% unijnej wartości sprzedaży. Z kolei właśnie we Włoszech działała największa liczba firm
przemysłu spożywczego.
Pod względem liczby sklepów spożywczych prym w 2009 roku wiodła Polska. Istniało tu
około 150 tysięcy tego typu przedsiębiorstw. Dane te przedstawia Wykres 1. Niewiele mniej
(134 tysiące) prowadziło działalność we Włoszech. Następnymi europejskimi krajami w tym
zestawieniu jest Wielka Brytania (82 tysiące sklepów spożywczych), Hiszpania i Niemcy
(po 53 tysiące sklepów) oraz Francja (38 tysięcy sklepów spożywczych).
7|Strona
Wykres 1: Liczba sklepów spożywczych w Unii Europejskiej w 2009 roku (w tys.)
160
150
134
140
120
100
82
80
53
60
53
38
40
20
0
Polska
Włochy
Wielka Brytania
Hiszpania
Niemcy
Francja
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z www.rp.pl
Interesujące wnioski płyną również z analizy średniego rocznego tempa wzrostu produkcji
żywności i napojów w krajach UE-15 i w Polsce w latach 2000-2002. Omawiane dane zostały
przedstawione na Wykresie 2.
Wykres 2: Średnie roczne tempo rozwoju produkcji żywności i napojów w krajach UE15 i w Polsce w latach 2000-2002 (w %)
5,00%
4,70%
4,40%
4,00%
3,80%
3,20%
3,00%
2,00%
1,00%
0,00%
2,60%
2,20%
2,50%
1,50%1,40%
1,20%
1,00%
0,60%0,50%
1,30%
-0,10% -0,30%
-1,00%
Źródło: Polski przemysł żywnościowy w Unii Europejskiej. PFPŻ, Warszawa 2004, s. 7
8|Strona
W okresie tym tempo wzrostu produkcji żywności i napojów - wśród piętnastu krajów Unii
Europejskiej wynosiło 1,3% rocznie, w Polsce 2,5%, a w latach 1996-2004 nawet 4,7%.
W krajach UE stosunkowo wysokie było ono w Irlandii, Belgii, Danii, Włoszech i Grecji
(2,2-4,4%), a u największych producentów żywności (Francja, Niemcy, Wielka Brytania) nie
przekraczało 1% rocznie. Powyższe wyniki świadczą o tym, że dynamika rozwoju branży
spożywczej w Polsce jest relatywnie wyższa od dynamiki wysoko uprzemysłowionych
krajów Unii Europejskiej. Świadczy to o znacznym potencjale rozwojowym branży
spożywczej w Polsce.
3. Branża spożywcza w Polsce
Według Dariusz Winka, głównego ekonomisty banku BGŻ, branża spożywcza jest
najbardziej odporna na kryzys, ponieważ w tym segmencie wahania koniunktury mają
niewielki wpływ na popyt2. Przykładem tego jest najnowszy raport PMR Consulting pt.
„Handel detaliczny artykułami spożywczymi w Polsce 2010. Analiza rynku i prognozy
rozwoju na lata 2011-2013”3. Okazuje się, że rynek spożywczy wykazuje się trendem
wzrostowym, a w perspektywie najbliższych 2 lat szacuje się, że osiągnie wynik około 280
mld złotych.
Pomimo zapowiadanych tendencji wzrostowych, warto mieć na uwadze czynniki wywołujące
teoretyczny spadek w tej branży. Czynniki te zawarto w Tabeli 3. Pomimo wzrostów
w branży spożywczej, w porównaniu do lat poprzednich dynamika wzrostu będzie relatywnie
słabsza. Analitycy prognozują, że wzrost może być nawet trzykrotnie mniejszy niż przed
zastojem gospodarczym4.
2
http://www.portalspozywczy.pl: 25.03.2011.
http://www.retailpoland.com/wp_885/3-wzrostu-polskiego-rynku-spozywczego-w-2010-roku-16-w-latach2011-2013-grudzien-2010.shtml: 25.03.2011.
4
Ibidem
3
9|Strona
Tabela 3: Czynniki wpływające na branżę spożywczą
Czynniki wewnętrzne
Czynniki zewnętrzne
niska dynamika cen
zbyt długi okres zimowy
wahania kursów i walut
wiosenne powodzie
wysokie
surowców
ceny susza
nastroje narodowe, np. katastrofa lotnicza w kwietniu 2010 roku
Źródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.forbes.pl/artykuly/sekcje/wydarzenia/rynekspozywczy-wzrosnie-o-blisko-40-mld-zl-do-2013,9208,1
Liderów polskiego rynku przemysłu spożywczego przedstawia Tabela 4. Tesco Sp. z o.o. jest
niewątpliwie w czołówce na tym rynku. Warto jednak zwrócić uwagę na silną pozycję sieci
Biedronka Sp. z o.o., która w ogólnym rankingu sklepów zajmuje drugie miejsce. Z kolei
w rankingu dyskontów, sieć Biedronka Sp. z o.o. plasuje się na pierwszym miejscu. Zalety
tego sklepu niewątpliwie są znane społeczeństwu, ale to głównie bardzo skuteczna reklama
własnych marek oraz niskie ceny oferowanych produktów sprawiły, że sieć Biedronka Sp.
z o.o. jest liderem wśród dyskontów.
Tabela 4: Liderzy polskiej branży spożywczej
Lp.
Nazwa sieci
Operator
Format
1
Tesco Sp. z o.o.
Tesco Polska Sp. z o.o.
Hipermarkety
2
Biedronka Sp. z o.o.
Jeronimo Martins Dystrybucja S.A.
Dyskonty
3
Carrefour Sp. z o.o.
Carrefour Polska Sp. z o.o.
Hipermarkety
4
Auchan Sp. z o.o.
Grupa Auchan Polska Sp. z o.o.
Hipermarkety
5
Kaufland Sp. z o.o.
Kaufland Markety Sp. z o.o.
Hipermarkety
10 | S t r o n a
6
Real Sp. z o.o.
Metro Group w Polsce
Hipermarkety
7
Lidl Sp. z o.o.
Lidl Polska Sp. z o.o.
Dyskonty
8
Intermarche Sp. z o.o
Grupa
Muszkieterów
SCA
PR Hipermarkety
Polska Sp. z o.o.
9
E. Leclerc Sp. z o.o.
Grupa E. Leclerc Sp. z o.o.
Hipermarkety
10
Żabka Sp. z o.o.
Żabka Polska S.A.
Convenience
Źródło: http://www.egospodarka.pl
Produkty własne tego sklepu są coraz częściej doceniane i chwalone przez konsumentów5.
Kierownictwo sieci Biedronka-Jeronimo Martins Dystrybucja S.A. chce utrzymać, a nawet
zwiększyć 30% wzrost sprzedaży wygenerowany w roku 2010. Dla porównania wzrost sieci
Carrefour Sp. z o.o., w tym samym czasie wyniósł zaledwie 2,8%. W perspektywie dwóch lat
kierownictwo ma zamiar otworzyć 550 nowych sklepów Biedronka Sp. z o.o.. Ważnym
elementem, mającym wpływ na szybki rozwój marki, jest wciąż udoskonalany program
socjalny oraz program szkoleniowy dla pracowników6. Na sukces sieci Biedronka Sp. z o.o.
składa się również, coraz bardziej ostatnio popularna, polityka proekologiczna. Dzięki
zachowaniom ekologicznym, Biedronka Sp. z o.o. nie tylko zwiększa swój przychód, ale
również dba o środowisko i kształtuje ekologiczne zachowania wśród swoich pracowników
i klientów7. Do działań ekologicznych lidera dyskontów należy8:
•
ustawianie przy sklepach pojemników na zużyte baterie,
•
udział w obchodach „ Dnia Ziemi”,
•
segregacja odpadów,
•
oszczędzanie wody i energii,
•
prowadzenie w sklepach selektywnej zbiórki odpadów.
5
http://www.egospodarka.pl: 25.03.2011.
http://www.gazetaautorow.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=6351&Itemid=30: 25.03.2011.
7
Ibidem.
8
Ibidem.
6
11 | S t r o n a
Analizując rynek konkurencji należy zwrócić uwagę na sieć Carrefour Sp. z o.o., który
pomimo niskiego wzrostu sprzedaży, wypowiada wojnę sieci Biedronka Sp. z o.o.. Sklepy
Biedronka Sp. z o.o. mieszczą się na peryferiach miast oraz dzielnicach oddalonych od
centrum. Ten sam pomysł marketingowy ma zamiar wykorzystać sieć Carrefour Sp. z o.o..
Wprowadzając małe sklepiki, zajmie on teren sprzedażowy sieci Biedronka Sp. z o.o.. Taka
polityka wychodzi Carrefourowi Sp. z o.o. na dobre, gdyż w planach marketingowych jest
otwieranie około stu sklepów rocznie, gdzie tylko kilka z nich mają stanowić duże
supermarkety9. Jeżeli Carrefour Sp. z o.o. będzie realizował swoje plany, może stać się
również konkurencją dla Tesco Sp. z o.o., z tego względu, że ta sieć zapowiada otwieranie
najwyżej 50 sklepów rocznie10. Jak podaje portal dziennik.pl :
„Carrefour, jeśli zrealizuje swój scenariusz, w ciągu pięciu lat otworzy 500 nowych sklepów.
W sumie będzie ich miał aż 850 na terenie całej Polski. To wciąż niewiele w porównaniu
z Biedronką, która ma teraz 1,5 tys. placówek, ale handlowy gigant z Portugalii zaczyna się
niepokoić. Dlatego postanowił przyspieszyć tempo. Do tej pory otwieraliśmy rocznie
150 sklepów. W tym roku przyspieszymy do 200 marketów. W kolejnych latach chcemy
utrzymać takie tempo – mówi Paweł Tymiński z Jeronimo Martins, właściciela Biedronki”11.
Pomimo, że małe sklepy spożywcze na spożywczym rynku polskim wciąż zajmują znaczną
część, ich ilość spada. Jak podaje firma Nielsen, w roku 2009 ilość małych sklepów wynosiła
54 045, a kilka lat wcześnie było ich jeszcze około 74 tysięcy. Niewątpliwie w najszybszym
tempie przybywa supermarketów i dyskontów, które stanowią poważne zagrożenie dla
małych, osiedlowych sklepików. Dyskonty, które mają ceny niższe nawet o 30%, są
przyczyną spadku sprzedaży w osiedlowych punktach sprzedaży12. Czołowe miejsca w
rankingu detalicznych sieci FMCG13 zajmują te, które zarządzane są przez największych
operatorów hurtowych, tj. Eurocash i Emperia (Tabela 5). Pierwsze miejsce Lewiatana
9
http://gospodarka.dziennik.pl: 25.03.2011.
Ibidem.
11
Ibidem.
12
http://www.egospodarka.pl/51363,Male-sklepy-spozywcze-zagrozone-przez-dyskonty,1,39,1.html:
25.03.2011.
13
FMCG - określenie wykorzystywane w marketingu, opisujące produkty szybko rotujące w punktach sprzedaży
(skrót od ang. Fast Moving Consumer Goods - produkty szybko rotujące, dobra szybko zbywalne), najczęściej
codziennego użytku. Należą do nich przede wszystkim: artykuły spożywcze, kosmetyki, chemia gospodarcza,
drobne artykuły gospodarstwa domowego itp. Przyjmuje się, że większość produktów sprzedawanych
w supermarketach i hipermarketach klasyfikowana jest jako FMCG.
10
12 | S t r o n a
(należącego do grupy Eurocash) wynika głównie ze skali działania tej sieci oraz rozwiniętego
systemu zaopatrzenia, które swoim franczyzobiorcom zapewnia Emperia poprzez swoją
dystrybucyjną „spółkę-córkę” Tradis.
Tabela 5: Sklepy małe, średnie i duże w Polsce
Nazwa sieci
Nazwa operatora
Delikatesy Centrum Sp. z o.o.
Grupa Eurocash S.A.
Lewiatan Sp. z o.o.
Grupa Eurocash S.A.
ABC Sp. J.
Grupa Eurocash S.A.
Chata Polska Sp. z o.o.
Chata Polska S. A.
Nasz Sklep Sp. z o.o.
PSH Nasz Sklep S.A.
Groszek Sp. z o.o.
Grupa Kapitałowa Emperia Holding S.A.
Milea Delikatesy
Euro Sklep S.A.
PSS Społem Sp. z o.o.
Społem Białystok
Carrefour Express Sp. z o.o.
Carrefour Polska Sp. z o.o.
Źródło: http://www.egospodarka.pl
Z kolei skala działania Delikatesów Centrum Sp. z o.o. jest znacznie mniejsza, jednakże sieć
ta należy do krajowych liderów pod względem efektywności sprzedaży sięgającej 25 000 zł
netto na 1 m2. Ten wynik stanowi potwierdzenie skuteczności tzw. nowoczesnej franczyzy,
w której poszczególne sklepy działają według ścisłych standardów opracowanych przez
operatora. Trzecie miejsce zajęła sieć „abc”. Pozycja ta wynika nie tylko z dużej
ogólnopolskiej skali działania, ale również z utrzymującej się wysokiej dynamiki rozwoju.
13 | S t r o n a
Przynależność do sieci „abc” jest z pewnością atrakcyjną formą działania dla właścicieli
mniejszych sklepów, którym trudno jest samodzielnie walczyć z konkurencją. Z kolei Chata
Polska za duży sukces może uznać wysokie czwarte miejsce w rankingu i obecność w gronie
sieciowych potentatów. Firma ta tworzy własny wyrazisty wizerunek sklepów atrakcyjnych
dla klientów i interesujących pod względem wizualnym. Sieć ma również duże szanse
dalszego rozwoju w południowo-zachodniej części Polski, co wynika z jej sprawnego
systemu dystrybucyjnego i prowadzonej akcji rebrandingu sklepów. Piąte miejsce zajęła sieć
Nasz Sklep, której mocną stroną jest obecność na półkach ponad 100 produktów marek
własnych, jednolita wizualizacja sklepów i przystępny poziom cen. Właściciele tych sklepów
są akcjonariuszami spółki zarządzającej, a bezpłatnie otrzymują elementy wyposażenia
swoich placówek.
Ciekawych wniosków dostarcza również analiza struktury zatrudnienia w polskich sklepach
spożywczych. Jeszcze w roku 2003 udział sklepów z 1 pracownikiem w ogólnej liczbie
sklepów spożywczych wynosił 51%. Zaś w ciągu 6 lat wskaźnik ten zmalał niemalże
o połowę (do 28%). Udział sklepów z 2 pracownikami w 2003 roku wynosił 30%, z 3-7%,
a sklepów zatrudniających ponad 4 osoby było około 11%. W 2009 roku wskaźnik ten
wynosił odpowiednio – 38%, 13% oraz 21%14 .
W odniesieniu do wyżej podanych informacji w następnej kolejności zaprezentowane zostaną
wykresy przedstawiające strukturę rynku spożywczego w Polsce (Wykres 3) oraz udziały
sklepów w sprzedaży detalicznej w Polsce (Wykres 4).
14
www.forsal.pl: 25.03.2011.
14 | S t r o n a
Wykres 3: Struktura rynku spożywczego w Polsce
6%
małe sklepy
3%
sklepy specjalistyczne
9%
hipermarkety
supermarkety
12%
53%
dyskonty
convenience
17%
Źródło: http://forsal.pl, opracowanie własne
Ponad połowę sklepów w Polsce stanowią małe sklepiki osiedlowe. Zdecydowanie mniejszy
udział (17%) posiadają sklepy specjalistyczne, które zajmują drugie miejsce w tym
zestawieniu. Zdecydowanie najmniejszy udział w strukturze polskiego rynku spożywczego
posiadają sklepy convenience15.
15
Sklep typu convenience jest zazwyczaj położony w dzielnicach mieszkaniowych miast albo w innych
dogodnych i często odwiedzanych punktach, handlujący głównie towarami na bieżące potrzeby mieszkańców.
Są to przede wszystkim gotowe, konfekcjonowane produkty spożywcze i napoje (mrożonki, konserwy,
paczkowane wędliny i sery, lody itp.) oraz towary codziennego użytku (gazety, papierosy, zapałki, baterie itp.),
czasami też np. losy na loterie i środki do utrzymania higieny osobistej albo najbardziej popularne środki
chemiczne, jak proszki do prania.
15 | S t r o n a
Wykres 4: Udział sklepów wielko-powierzchniowych w sprzedaży detalicznej w Polsce
8%
małe sklepy
hipermarkety
12,10%
supermarkety
dyskonty
13,20%
66,70%
Źródło: http://forsal.pl, opracowanie własne
Ze względu na największy udział w strukturze rynku spożywczego małe sklepy posiadają
również najwyższy udział w sprzedaży detalicznej w Polsce. Zbliżone poziomy sprzedaży
detalicznej w stosunku do całego rynku posiadają supermarkety i hipermarkety (odpowiednio
12,1% oraz 13,2%).
Należy zwrócić uwagę na sytuację małych i średnich sklepów osiedlowych. Pomimo
ogromnej konkurencji ze strony supermarketów, nadal niektóre z nich z sukcesem utrzymują
się na rynku i stają się aktywną konkurencją dla sklepów sieciowych. Konsumenci, którzy
zaopatrują się w sklepach osiedlowych, jako przyczynę podają przyzwyczajenie, miłą obsługę
i sentyment do danego sklepu16.
Podsumowując należy zaznaczyć, że liderami w poszczególnych kategoriach są więc: Tesco
Sp. z o.o. (hipermarkety), Biedronka Sp. z o.o. (dyskonty), Intermarche Sp. o.o.
(supermarkety) i Delikatesy Centrum Sp. z o.o. wśród sieci małych, średnich i dużych
sklepów spożywczych. Liderem w kategorii sklepów convenience jest Żabka, jednakże jej
jedynym konkurentem jest sieć Freshmarket należący do tego samego operatora.
Udział rynku spożywczego w wartości sprzedaży całego przemysłu szacuje się blisko 24%
i jest około 9 punktów procentowych wyższy niż w piętnastu krajach Unii Europejskiej, gdzie
16
Ibidem.
16 | S t r o n a
wynosi on średnio 15%. Wśród krajów UE wyższy niż w Polsce udział przemysłu
spożywczego mają tylko Dania (28%) i Grecja (27%)17. Z kolei wartość rynku spożywczego
w Polsce szacuje się na 100 mld złotych. W polskim przemyśle spożywczym pracuje aż pół
miliona ludzi. Dla porównania pod względem zatrudnienia w Unii Europejskiej w tej branży
przemysł polski ustępuje tylko odpowiednikowi niemieckiemu. Przedsiębiorstwa spożywcze,
nie tylko stwarzają wiele miejsc pracy, ale również osiągają sukcesy rynkowe. Przykładem
tego jest popularny ranking Polityki, który przedstawia najbogatsze polskie przedsiębiorstwa
wśród których znajdują się również firmy z branży spożywczej.
Tabela 6 przedstawia ranking Polityki pt. Lista 500 najbogatszych polskich firm.
Tabela 6: Firmy polskiego przemysłu spożywczego w rankingu Polityki „Lista 500
najbogatszych firm”
Pozycja Nazwa firmy
Przychód ze sprzedaży w tys.
zł
21
GK CEDC Warszawa
6 554 750
32
GK Kampania Piwowarska SA, Poznań
4 819 841
44
GK grupy Żywiec SA, Żywiec
3 729 991
46
British- American Tabacco Polska SA, 3 666 173
Augustów
55
Unilever w Polsce, Warszawa
3 225 000
75
British- American Tabacco Polska Trading 2 629 298
Sp. z.o.o, Warszawa
80
17
Cargill Sp. z.o.o, Warszawa
2 565 958
http://www.wsz-pou.edu.pl/biuletyn/?strona=biul_spozknap&nr=11&p: 25.03.2011.
17 | S t r o n a
83
Nestle Polska SA, Warszawa
2 436 984
84
Grupa Maspex Wadowice, Wadowice
2 433 027
90
Ferrero Polska Sp. z.o.o, warszawa
2 236 648
Źródło: http://www.lista500.polityka.pl/rankings/show
Pozycja Polski w przemyśle spożywczym Unii Europejskiej jest bardzo silna. Nasze krajowe
wyroby spożywcze cieszą się uznaniem w krajach europejskich. Udział Polski w wartości
produkcji tego sektora w poszerzonej Unii wynosi około 6,5% (w PKB 4%, w ludności
8,5%). Pod względem wartości sprzedaży Polska jest szóstym producentem żywności w UE.
Niestety niższa jest ogólna wydajność pracy w przemyśle spożywczym oraz średnie obroty
pojedynczej firmy18.
Zaletą Polski na rynku przetwórstwa spożywczego jest silnie rozwinięte przetwórstwo mięsa,
warzyw i owoców oraz zboża. Naszym wyróżnikiem są również ceny-źródłem takiej
przewagi na rynku europejskim jest dużo niższa opłata za wykonywaną pracę.
Produkcja żywności
Również produkcja żywności w Polsce znajduje się na wysokim poziomie. Produkcja ta
osiągnęła największy udział wśród wszystkich działów produkcji sprzedanej w roku 2009.
Żywność stanowiła aż 19,3 %. Wśród sektorów spożywczych w produkcji żywności
największe udziały osiągnęły produkcja sprzedana mięsa i wędlin 4% i napoje - 3,6%.
W marcu 2011 roku w Polskim sejmie została zorganizowana konferencja „Rolnictwo
i produkcja żywności strategicznym zadaniem państwa", która była podsumowaniem działań
regionalnych w zakresie produkcji żywności. Cykl konferencji o tematyce produkcji żywności
ma się przyczynić do rozwoju tego sektora, a tym samym uczynić Polskę potęgą w tej
dziedzinie19.
18
19
Raport Polski przemysł spożywczy w Unii Europejskiej, IERiGŻ – PIB, Warszawa.
http://blogmedia24.pl/node/46678
18 | S t r o n a
W produkcji żywności Polska plasuje się na 37 miejscu (dane z roku 2007). Z prognoz
wynika, że w celu rozwoju gospodarczego polscy producenci żywności powinni skupić się
głównie na produkcji ekologicznej, która cieszy się coraz większą popularnością wśród
konsumentów.
Unia Europejska wykorzystuje 5,8 mln ha w 140 000 farm - liderem są Włochy, z 1 mln ha.
Średni roczny wzrost sprzedaży utrzymuje się na poziomie 10 proc, są kraje takie jak
Szwecja, w której w ostatnim roku odnotowano 40% wzrost w stosunku do 7 % w roku
poprzednim.
Z kolei detaliczna sprzedaż żywności ekologicznej i niemodyfikowanej w Polsce w 2007 r.
kształtowała się na poziomie 250-300 mln złotych. „Tymczasem Polska z uwagi na swoje
tradycje i potencjał mogłaby zostać prawdziwą potęgą w dziedzinie produkcji i sprzedaży
żywności ekologicznej gdyby tylko umiała wykorzystać w pełni swoje możliwości" - mówi
Sławomir Chłoń, prezes firmy Organic Farma Zdrowia, tworzącej pierwszą i największą
w Polsce sieć samoobsługowych sklepów ze zdrową żywnością20 .
Należy również przyjrzeć się słabym stron polskiej produkcji żywności. O ile produkcja
ekologiczna jest na wysokim poziomie, to produkcja artykułów żywnościowych przeznaczona
do sprzedaży detalicznej (głównie w dużych supermarketach), znacznie odbiega od norm
europejskich21. Okazuje się, że zwłaszcza produkcja mięsna i rybna nie spełnia
podstawowych kryteriów. Zamiast mięsa czy ryby przedsiębiorstwa dodają do produktów
wodę. Aż 15% żywności nie spełnia norm - akcentuje "Dziennik Gazeta Prawna", powołując
się na najnowsze dane Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych22.
Dzięki łamaniu przepisów producenci żywności otrzymują warte miliony złotych zamówienia
z supermarketów. Tego typu oszustwo niesie za sobą niestety niewielkie ryzyko. Średnia kara
za zaniżanie jakości produktów to kształtuje się w granicach 3 tysięcy złotych23.
Z danych Inspekcji Jakości wynika m.in., że tzw. parametry fizyko-chemiczne miała tylko
20
http://www.organicmarket.pl/
http://wiadomosci.gazeta.pl/Wiadomosci/1,80708,8666741,Producentom_zywosci_oplaca_sie_oszukiwac__Ro
zwadniaja.html
22
Ibidem.
23
Ibidem.
21
19 | S t r o n a
jedna piąta zbadanych w roku 2010 przetworów rybnych, 15% wędlin, 7% soków i nektarów,
5% masła. Wszystkie te produkty zawierały zbyt dużą ilość wody24.
Można więc powiedzieć, że przedsiębiorstwa z branży spożywczej powinny skupić się
zarówno na utrzymaniu wysokiej jakości produktów przeznaczonych do sprzedaży detalicznej
do hipermarketów i sklepów, jak również zadbać o jakość produktów ekologicznych.
4. Ustawodawstwo i legislacja branży spożywczej w Polsce
W Polsce głównymi zarazem najważniejszym dla branży spożywczej aktem prawnym
regulującym zapewnienie bezpieczeństwa żywności ustawa z dnia 11 maja 2001 o warunkach
zdrowotnych żywności i żywienia (Dz. U. 2001, nr 63, poz. 634, z późniejszymi zmianami).
Jest on istotny z perspektywy dobra konsumenta, a przedsiębiorstwom spożywczym pomaga
utrzymać wysoki poziom produktów. Aktami wykonawczymi do tej ustawy są między
innymi:
•
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 stycznia 2003 w sprawie szczegółowego
zakresu i metod wewnętrznej kontroli jakości zdrowotnej żywności i przestrzegania
zasad higieny w procesie produkcji w zakładach produkujących lub wprowadzających
żywność do obrotu (Dz. U. 2003, nr 6, poz. 77);
•
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 grudnia 2002 w sprawie wymagań
higieniczno-sanitarnych zakładów i wymagań dotyczących higieny w procesie
produkcji i obrocie artykułami spożywczymi oraz materiałami i wyrobami
przeznaczonymi do kontaktu z tymi artykułami (Dz. U. 02,234,1979);
•
Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 16 września 2010r.
w sprawie środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego (Dz. U.
2010, nr 180, poz. 1214);
24
Ibidem.
20 | S t r o n a
•
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30 kwietnia 2004 roku w sprawie
wewnętrznej kontroli jakości zdrowotnej i przestrzegania zasad higieny w procesie
produkcji (Dz. U. 2004, nr 120, poz. 1259).
Ponadto, wiele regulacji prawnych dla polskiej branży spożywczej implementowanych jest
z prawa tworzonego przez Unię Europejską. Każda z tych regulacji daje pewność, że zgodna
z nią produkcja artykułów spożywczych dostarcza na rynek produkty spełniające wymagania
konsumenta, bezpieczne dla jego zdrowia poprzez zagwarantowanie możliwości ustalenia
pochodzenia żywności na każdym etapie i na całym terytorium UE, od momentu produkcji,
aż do chwili, gdy pojawi się ona u finalnego konsumenta.
W 2004 r. zostały wydane wspólnotowe rozporządzenia w zakresie higieny żywności, tzw.
Pakiet higieniczny oraz rozporządzenie dotyczące urzędowej kontroli żywności i pasz. Pakiet
ten tworzą25:
•
Rozporządzenie (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
29 kwietnia 2004 r. w sprawie higieny środków spożywczych,
•
29 kwietnia
2004
r.
ustanawiające
szczególne
przepisy
dotyczące
higieny
w odniesieniu do żywności pochodzenia zwierzęcego.
Innymi aktami prawnymi regulującymi działalność europejskiej branży spożywczej są:
•
29 kwietnia 2004 r. ustanawiające szczególne przepisy dotyczące organizacji
urzędowych kontroli w odniesieniu do produktów pochodzenia zwierzęcego
przeznaczonych do spożycia przez ludzi,
•
Dyrektywa Rady 2002/99/EC z 16 grudnia 2002 r. ustanawiająca przepisy sanitarne
regulujące produkcję, przetwarzanie, dystrybucję oraz wprowadzanie produktów
pochodzenia zwierzęcego przeznaczonych do konsumpcji przez człowieka,
•
Dyrektywa 2004/41/EC Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r.
uchylająca dyrektywy dotyczące higieny żywności,
25
warunków zdrowotnych
http://ec.europa.eu/: 25.03.2011.
21 | S t r o n a
produkcji i umieszczania na rynku określonych produktów pochodzenia zwierzęcego
przeznaczonych do konsumpcji przez człowieka oraz zmieniająca Dyrektywy Rady
89/662/EEC i 92/118/EEC i decyzje Rady 95/408/EC,
•
Rozporządzenie Komisji (UE) nr 234/2011 z dnia 10 marca 2011 r. w sprawie
wykonania rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1331/2008
ustanawiającego jednolitą procedurę wydawania zezwoleń na stosowanie dodatków do
żywności, enzymów spożywczych i środków aromatyzujących.
5. Charakterystyka wybranych firm branży spożywczej
w województwie zachodniopomorskim
Z przedsiębiorstw w branży spożywczej w województwie zachodniopomorskim, zostały
wybrane cztery najlepiej prezentujące się przedsiębiorstwa. Wskaźnikami wyboru były
innowacyjne pomysły, aktualne trendy rozwojowe (ekologiczne, zdrowa żywność) oraz
dostęp do nowych technologii, najnowszych sprzętów branżowych, maszyn i urządzeń.
Nowalijka Sp. z o.o. funkcjonuje od 1992 roku. Siedziba firmy mieści się w Policach.
Zajmuje się konfekcjonowaniem oraz dystrybucją warzyw i owoców krajowych oraz
importowanych.
Celem tego przedsiębiorstwa jest chęć pełniejszego zaspokajania potrzeb klientów oraz stale
rozwijająca się partnerska współpraca z kompleksami handlowymi.
Oferta firmy Nowalijka Sp. z o.o. została ukazana na poniższym schemacie.
22 | S t r o n a
OWEJ DLA DZIAŁALNOŚCI
DZIAŁALNO
GOSPODARCZEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO
ACHODNIOPOMORSKIEGO
Schemat 2:: Oferta firmy Nowalijka Sp. z o.o.
Nowalijka Sp. z o.o.
sałatki i surówki ze świeżych
żych i gotowanych warzyw
konfekcja warzyw i owoców (pakowanie na tacki, w woreczki foliowe, w worki raszlowe, pakowanie
maszynowe w rękaw siatkowy)
Źródło:
ródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.nowalijka.com.pl/pl,akt:59.html
Proponowane przez firmęę produkty wytwarzane są
s z surowców pochodzących
pochodz
z upraw
ekologicznych i od indywidualnych dostawców z całego kraju.
ju. Gwarantuje to, że warzywa
i owoce są doskonałej jakości
jakoś oraz konkurencyjne cenowo.
owo. Przedsiębiorstwo
Przedsię
posiada
w sprzedaży takżee owoce i warzywa sezonowe, tj. susz, orzechy włoskie i laskowe, zioła,
truskawki, czereśnie,
nie, coraz chętniej
chę
kupowane kiełki oraz całą gamęę śwież
świeżych i zdrowych
nowalijek.
Zaletą firmy Nowalijka Sp. z o.o. jest własny transport ciężarowy,
ci
ułatwiają
atwiający systematyczne
dostawy produktów. Ambicją firmy jest to, aby jej usługi przyczyniły się
si do dynamicznego
rozwoju gospodarczego sieci handlowych działających
działaj
na rynku.
Seamor International Ltd Sp. z o.o. jest szczecińską firmą wyspecjalizowaną
wyspecjalizowan w handlu
rybami mrożonymi i śświeżymi
żymi
ymi oraz w przetwórstwie rybnym. Istnieje na rynku od 1993 roku.
Motto tego przedsiębiorstwa brzmi: Dobry smak z głębi natury. Jego początki
począ związane były
z importem i sprzedażą
żą ryb pelagicznych. W maju 2004 firma otworzyła w Szczecinie
zmodernizowany zakład produkcyjny, który posiada wdrożony
wdro ony system jakości
jakoś HACCP oraz
IFS. Przetwarza się w nim ponad
onad 3 tys. ton surowca rocznie.
W zakładzie, wyposażonym
wyposa
w najnowocześniejsze
śniejsze piece, wędzenie
w
odbywa się
si w tradycyjny sposób. Fakt ten, a także
tak
sprawdzona
technologia mają istotny wpływ na jakość
technologia,
ść i smak produktów,
23 | S t r o n a
DZIAŁALNO
ACHODNIOPOMORSKIEGO
cieszących się zainteresowaniem marketów oraz innych odbiorców hurtowych i detalicznych.
Znakiem jakości
ci wyrobów jest również
równie bardzo dobrze prosperujący
cy sklep, znajdujący
znajduj
się przy
zakładzie przetwórczym oraz jego rosnąca
rosn
popularność wśród
ród mieszkańców
mieszkań
Szczecina i
okolic.
Z biegiem lat spółka
łka modyfikowała swój profil oraz wzbogacała stopniowo asortyment
oferowanych produktów. Obecną
Obecn ofertę przedstawia Schemat 3. W roku 2000 ryby białe
stanowiły 10% (obecnie jużż około 50%) sprzedawanych produktów.
Firma importuje w tej chwili około 7 tys.
tys ton ryb mrożonych
onych rocznie z krajów takich jak:
Norwegia, Dania, Islandia, Kanada, Holandia, Chiny, Wietnam, Argentyna, Chile,
Ch
Irlandia,
Hiszpania, USA i inne. Sprowadzanymi produktami są
s głównie: makrela, śledź, łosoś
norweski i pacyficzny, morszczuk, miruna, karmazyn, grenadier, czarniak, halibut, eskolar,
polędwica z tuńczyka, mintaj, panga, okoń nilowy, sola, miętus, brotola, troć,
troć trewal, srebrzyk
i inne.
Schemat 3:: Oferta firmy Seamor International Ltd Sp. z o.o.
Seamor International Ltd Sp. z o.o
Ryby świeże
ś że ((z hodowli i łowisk polskich, norweskich oraz duńskich)
Ryby mrożone
żone (całe i patroszone z głową)
głow
Ryby wędzone
ędzone (na zimno lub na gor
gorąco)
Źródło:
ródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.seamor.com.pl/
W związku
zku z problemem zmniejszającej
zmniejszaj
się liczebności
ci rodzimych populacji w polskich
wodach, Seamor jako pierwszy w kraju zaczął
zacz oferować importowanego węgorza i sieję,
wprowadzającc je tym samym na polski rynek. Sprzedaż
Sprzeda obu tych produktów utrzymuje się
si od
lat na wysokim poziomie.
24 | S t r o n a
DZIAŁALNO
ACHODNIOPOMORSKIEGO
Szczecińskie przedsiębiorstwo
ębiorstwo ACAIVITA to bezpośredni
redni importer unikalnego na rynku
ry
polskim produktu - Brazylijskiej Jagody Acai Liofilizowanej.
Jakość
ść oferowanej jagody została potwierdzona między
mi
innymi
certyfikatem GSSE w Warszawie.
Gamęę produktów oferowanych przez firmę
firmę ACAIVITA przedstawia
Schemat 4.
Schemat 4:: Oferta firmy ACAIVITA
ACAIVITA
Jagoda Acai liofilizowana mielona 100% czystego owocu
Pestki gorzkiej moreli
Pau D'arco z wewnętrznej
ętrznej strony kory drzewa z rodziny Bignoniaceae
Źródło:
ródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.acaivita.pl/index.php
Firma prowadzi sprzedażż zarówno hurtową,
hurtow jak i detaliczną. Nazwęę firma zawdzięcza
zawdzi
sprzedawanemu produktowi--jagodzie acai, której właściwości
ści wpływają
wpływaj na zdrowie
i samopoczucie.
Jak wynika z opinii konsumentów firma cieszy się zaufanie klientów i profesjonalizmem, na
jednych z for internetowych można
żna przeczytać:
przeczyta „Jedyny
sklep w Polsce posiadający czystą jagodę liofilizowaną
certyfikowaną.. Dostarczają towar natychmiast.
natychmiast Certyfikat
26
wysyłają na żądanie ”.
Przedsiębiorstwo Przemysłu
u Cukierniczego Gryf S.A. powstało 1945 roku w Szczecinie.
Specjalizuje się w przetwórstwie ziarna kakaowego. Pełną
Pełn ofertę tej firmy przedstawia
Schemat 5.
Firma w ostatnich latach zainwestowała w unowocześnienie
unowocze
swojego
parku maszynowego. W procesie przerobu ziarna kakaowego zaszły
następujące zmiany:
26
http://www.sklepy24.pl/sklep/acaivita_pl/opinie: 25.03.2011.
25 | S t r o n a
DZIAŁALNO
ACHODNIOPOMORSKIEGO
•
wdrożenie
enie
szwajcarskiej
technologii dwustopniowego
walcowania
mas
mas,
co
w wymierny sposób podniosło ich walory jakościowe,
jako
•
wzbogacenie
procesu
przerobu
ziarna
kakaowego
poprzez
zastosowanie
debakteryzatora,, który dzięki
dzi ki wysokim parametrom technicznym i nowoczesnym
rozwiązaniom
zaniom konstrukcyjnym zapewnia otrzymywanie wyjątkowej
wyj
wyją
czystości
mikrobiologicznej podstawowego surowca.
Jakość zawsze stanowiła dla tej firmy priorytet, dlatego wdrożono
ono tu certyfikaty jakości
jako ISO
9001:2000 oraz metody HACCP.
HACCP Dają one gwarancję, żee wyprodukowane zgodnie z tymi
zasadami wyroby posiadają wysoką
wysok jakość w zakresie parametrów organoleptycznych,
organoleptycznych
fizykochemicznych i mikrobiologicznych.
Dział Zapewnienia Jakości
ści realizuje swe zadania wykorzystując
wykorz
ąc nowocześnie
nowocze
urządzone
i wyposażone laboratoria Fizykochemiczne i Mikrobiologiczne.
Mikrob
Natomiast profesjonalna
kadra z wieloletnim doświadczeniem
świadczeniem stanowi gwarancję
gwarancj prawidłowego przebiegu badań
bada
i kontroli
procesów
produkcyjnych.
Badaniom
p
poddawane
sąą
wszystkie
surowce
i opakowania, a do produkcji dopuszczane tylko te, które spełniają
spełni ą najwyższe
najwyż
wymagania
jakościowe.
Schemat 5:: Oferta firmy PPC Gryf S.A.
PPC Gryf S.A.
produkcja czekolady
produkcja kuwertury (masy kakaowej do polewania np.
cukierków)
produkcja mas czekoladopodobnych
produkcja polew do
lodów
produkcja kakao
niskotłuszczowego
produkcja miazgi
kakaowej
produkcja nadzienia
Źródło:
ródło: Opracowanie własne na podstawie http://www.ppcgryf.pl/menu/produkt.html
26 | S t r o n a
System badań produkcji w toku zapewnia stworzenie produktu spełniającego założone
wymagania. Każdy produkt otrzymuje "Świadectwo Jakości", stanowiące gwarancję
zgodności cech wyrobu z wymaganiami Klienta.
Przedsiębiorstwo to jest beneficjentem programów pomocowych Unii Europejskiej takich jak:
Phare 2001 oraz Phare 2002. W ramach programu Phare 2001-Spójność Społeczna
i Gospodarcza - PL 01.06.09.02 - Rozwój Małych i Średnich Przedsiębiorstw Fundusz Dotacji
Inwestycyjnych zakupiono urządzenia do urabiania i rozcierania (konszowania) mas
czekoladowych. Z kolei z programu Phare 2002 skorzystano dwukrotnie. Ze środków
w ramach działania Spójność Społeczna i Gospodarcza -2002/000-580.06.05 - Regionalny
Program Wsparcia Małych i Średnich Przedsiębiorstw - Przedsiębiorczość w Polsce Fundusz
Dotacji Inwestycyjnych firma zakupiła wózek jezdniowy podnośnikowy (widłowy)
o napędzie elektrycznym. Natomiast serwer komputerowy wraz z oprogramowaniem
zakupiono ze środków przyznanych w ramach działania Spójność Społeczna i Gospodarcza 2002/000-580.06.05 - Regionalny Program Wsparcia Małych i Średnich Przedsiębiorstw Przedsiębiorczość w Polsce Fundusz Dotacji Inwestycyjnych.
6. Sytuacja branży spożywczej na rynku zachodniopomorskim
Rynek spożywczy w województwie zachodniopomorskim, charakteryzuje się dużą ilością
małych i średnich przedsiębiorstw. Z przeprowadzonych badań wynika, że przedsiębiorstwa
te muszą przeciwstawiać się globalnym markom występującym na rynku w branży
spożywczej27. W badaniu wzięło udział dziesięć przedsiebiorstw z branży spożywczej. Firmy
do badania zostały dobrany w sposób celowy28 Jak wynika z przeprowadzonych badań,
w branży spożywczej dominują firmy zatrudniające do 5 pracowników na pełen etat. Dane te
zamieszczone zostały na poniższym wykresie.
27
http://www.rsi.org.pl/index.php/pl/Regionalne_Centrum_Klasteringu/Klaster_spozywczy/98: 25.03.2011
nieprobabilistyczna metoda doboru próby respondentów do badania. Niekiedy nazywany próbą ekspercką. Do
próby celowej badacz dobiera jednostki w sposób subiektywny tak, by były one najbardziej użyteczne lub
reprezentatywne.
28
27 | S t r o n a
Wykres 5: Ilość osób zatrudnionych na pełen etat w firmach branży spożywczej
45%
40%
35%
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
40%
30%
20%
etat
10%
0%
od 1 do 2
osób
od 3 do 5
osób
od 6 do 10
osób
0%
od 11 do 15 od 16 do 20
osób
osób
powyżej 20
osób
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań i analiz
Znaczną część stanowią również przedsiębiorstwa zatrudniające do dwóch osób. Są to
głównie samo zatrudnienia lub małe działalności rodzinne. Wśród badanych firm nie znalazły
się takie, które zatrudniają od 6 do 15 osób.
Pomimo niskiego stopnia zatrudnienia pracowników w pełnym wymiarze godzin, firmy
działające
na
rynku
spożywczym
w
województwie
zachodniopomorskim,
są
przedsiębiorstwami w większości ze stażem funkcjonowania na rynku powyżej 20 lat. W
wyznaczonych przedziałach obejmujących okres do 10 lat znalazło się tylko 30% badanych
firm. Obrazuje to Wykres 6.
28 | S t r o n a
Wykres 6: Długość funkcjonowania firm na rynku spożywczym (w latach)
70%
60%
60%
50%
40%
30%
Lata
20%
20%
10%
10%
10%
10%
0%
0%
od 1 do 2 lat
od 3 do 5 lat od 6 do 10 lat od 11 do 15 lat od 15 do 20 lat powyżej 20 lat
Na podstawie wielkości zatrudnienia i długości funkcjonowania na rynku, można stwierdzić,
że rozwój firm w branży spożywczej nie wykazuje dużej dynamiki. Wpływ na ten fakt ma
przede wszystkim walka cenowa pomiędzy konkurentami, co w sposób bezpośredni wpływa
również na konieczność silnej racjonalizacji kosztów i obniżenia zatrudnienia do minimum..
Większość firm z branży spożywczej nie chciało podać swoich rocznych przychodów. Aż
80% odmówiło odpowiedzi podania tego typu danych. Odpowiedzi pozostałych
respondentów charakteryzuje Wykres 7.
29 | S t r o n a
Wykres 7: Przychody badanych firm branży spożywczej w ciągu ostatniego roku
90%
80%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
Przychody
20%
10%
10%
10%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
0%
Firmy, które ujawniły tę informację uzyskały stosunkowo wysokie przychody w ostatnim
roku. Przychody w przedziale od 1 001 000 do 2 000 000 zł osiągnęło 10% respondentów.
Taki sam procent ankietowanych osiągnął przychody z przedziału od 201 000 do 500 000 zł.
Konkurencja
Z analizy wyników badań wyraźnie widać, że konkurencja w branży spożywczej na rynku
zachodniopomorskim jest duża. Respondenci zapytani o ich odczucia na temat konkurencji
w regionie posługiwali się skalą od 1 do 5, gdzie 1 oznacza, że konkurencja jest bardzo duża,
2- duża, 3- średnia, 4-mała, 5 bardzo mała. Mediana konkurencji wynosi 2,0; zaś średnia 2,1,
30 | S t r o n a
gdzie cyfra 2 oznacza rangę przyporządkowaną odpowiedzi „duża”. Na Wykresie 8
przedstawiono najczęściej wybierane przez ankietowanych odpowiedzi.
Wykres 8: Konkurencja na rynku zachodniopomorskim w branży spożywczej
70%
60%
60%
50%
40%
30%
20%
20%
10%
10%
10%
0%
Bardzo duża
Duża
Średnia
Mała
Łącznie 80% badanych stwierdziło, że na rynku zachodniopomorskim w branży spożywczej
panuje duża, bądź bardzo duża konkurencja. Należy pamiętać, że są to subiektywne odczucia
respondentów. Po 10% ankietowanych określiło konkurencję na poziomie średnim lub
małym.
Jak podaje gazeta prawna, branża spożywcza nie tylko w regionie zachodniopomorskim, ale
i w pozostałych częściach Polski, szczególnie mocno zagrożona jest konkurencją ze strony
zagranicznych przedsiębiorstw spożywczych29. Zagraniczne koncerny są zagrożeniem dla
rodzinnych, lokalnych przedsiębiorstw. Aby zapobiec temu zagrożeniu regionalne
przedsiębiorstwa powinny się wzajemnie wspierać i budować duże i silne grupy kapitałowe30.
29
Gazeta prawna, BRANŻA SPOŻYWCZA Polskie firmy łączą się w obronie przed zagraniczną konkurencją,
www.bakalland.pl/informacje_prasowe/.../Gazeta_Prawna_10072006.doc: 25.03.2011.
30
Ibidem.
31 | S t r o n a
Jedna z badanych respondentek, przedstawicielka rodzinnego przedsiębiorstwa „Smak
przypraw”, powiedziała:
„Konkurencja jest bardzo duża, u nas ciągle budują nowe centra handlowe i hipermarkety
spożywcze, a lokalni przedsiębiorcy tracą swój rynek zbytu. Ciężko nam jest się tutaj, tak
samym utrzymać, ale nie mamy wyjścia, na pewno lepiej nie jest”.
Z przeprowadzonych badań wynika, że na postrzeganie konkurencji, w kategoriach: dużamała, ma również wpływ liczba etatów w danych przedsiębiorstwie. Korelacja ta jest
przykładem determinanty rozwojowej w branży spożywczej w regionie zachodniopomorskim.
Większość badanych przedsiębiorstw postrzega konkurencję jako silną. Jednak to firmy
z większą ilością etatów częściej wskazywały, że konkurencja w regionie jest silniejsza.
Sytuacja ta bierze się ze specyfiki rozwojowej przedsiębiorstw. Z rozmów z przedsiębiorcami
wynika bowiem, że firmy zatrudniające większą ilość pracowników na cały etat są bardziej
zorientowani w sytuacji na rynku spożywczym w swoim regionie, jak również częściej liczą
na to, że ich sytuacja w ciągu dwóch najbliższych lat ulegnie polepszeniu. Zwłaszcza
w bieżącym roku małe i nowe przedsiębiorstwa spożywcze powinny brać pod uwagę sytuację
rynkową i poziom konkurencji. Wzrost cen żywności odbije się bowiem najmocniej na
małych placówkach, które nie są w stanie konkurować cenowo z hipermarketami i zmuszone
są podwyższać ceny oferowanych produktów by utrzymać minimalny próg rentowności.
Respondenci już wcześniej zauważali swoje gorsze położenie względem hipermarketów, lecz
teraz będzie to bardziej odczuwalne. Potwierdza to między innymi Instytut Ekonomiki
Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, który podaje, że spodziewany wzrost cen żywności
wyniesie w tym roku około 4-5%31. Z przeprowadzonych badań wynika, że lokalne
przedsiębiorstwa spożywcze i rolno-spożywcze najbardziej martwią się o dalsze perspektywy
swojego biznesu.
Innowacje i rozwój
Łącznie 50% ankietowanych uważa, że w branży spożywczej brakuje przedsiębiorstw, które
miałyby szanse konkurować na spożywczym rynku światowym, a tym samym wpłynęłyby
również na rozwój regionu i mniejszych przedsiębiorstw. Zadaniem respondentów było
31
http://www.portalspozywczy.pl: 25.03.2011.
32 | S t r o n a
ocenienie w pięciostopniowej skali stwierdzeń dotyczących konkurencji oraz instytucji
zapewniających dostęp do technologii i innowacji. Dane te przedstawia Wykres 9.
Wykres 9: Ocena stwierdzeń: „Konkurencja w regionie zachodniopomorskim jest duża”
oraz „firmy w branży spożywczej brakuje instytucji umożliwiających dostęp do
technologii i innowacji”.
30%
Całkowicie się zgadzam
20%
20%
Zgadzam się
30%
Nie mam zdania
20%
20%
Nie zgadzam się
20%
20%
10%
10%
Zupełnie się nie zgadzam
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
35%
Brakuje przedsiębiorstw konkurujących na światowym rynku
Brakuje instytucji zapewniających dostęp do technologii i innowacji
Połowa ankietowanych uważa, że instytucji mogących pomóc firmom w dostępie do
innowacji i technologii jest zbyt mało i nie są w stanie zapewnić wsparcia w zakresie rozwoju
wszystkim przedsiębiorstwom, które tego potrzebują.
Podczas przeprowadzonych badań okazało się również, że aż połowa badanych
przedsiębiorstw jest zmuszona ograniczać pieniądze na innowacje i nowe technologie. Brak
funduszy wiąże się nie tylko z brakiem instytucji, które mają na celu udostępnianie dostępu
do innowacji, ale wynika głównie z braku możliwości pozyskiwania dodatkowych środków
finansowych. Respondenci w branży spożywczej często skarżą się na brak zrozumienia
33 | S t r o n a
instytucji zajmujących się dofinansowaniami. Dotyczy to głównie branż z pogranicza
rolnictwa i własnego wytwórstwa, np. pasieki. Instytucje te bowiem, weryfikują otrzymaną
dokumentacje aplikacyjną ściśle według narzuconych wytycznych, a drobne przedsiębiorstwa
zajmujące się rolnictwem często nie mają możliwości spełnienia wszystkich obligatoryjnych
wymagań, również ze względu na stosowanie uproszczonej księgowości i braku niektórych
dokumentów. Fakt ten przekreśla szanse firm o takim profilu na pozyskanie środków
pieniężnych o charakterze bezzwrotnym.
Następne w kolejności zaprezentowane zostały trzy wykresy obrazujące dostęp do
dofinansowań rozwojowych i programów unijnych oraz częstotliwość korzystania ze szkoleń
rozwojowych (Wykres zbiorczy 10).
34 | S t r o n a
Wykres 10: Dofinansowania rozwojowe i programy unijne oraz poziom uczestnictwa
w bezpłatnych szkoleniach
Dofinansowania
Unijne
Urząd Pracy
Programy Unijne
Żadne
Program Operacyjny Kapitał Ludzki
Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka
Żadne
10%
10%
20%
20%
70%
70%
Częstotliwość korzystania ze szkoleń
30%
Raz na kilka miesięcy
Raz na pół roku
50%
Raz na kilka lat
10%
Nigdy
10%
Z wykresów tych wynika, że również poziom korzystania ze szkoleń branżowych
i ogólnorozwojowych jest niski. Połowa uczestników badania nigdy nie skorzystała
z możliwości uczestniczenia w bezpłatnych szkoleniach organizowanych w regionie. Tylko
30% respondentów wykazało się regularnym uczestnictwem w szkoleniach. Świadczy to
o słabym poziomie promocji szkoleń i dotarcia do beneficjentów. Co drugi ankietowany,
który zadeklarował, że nigdy w tego typu szkoleniach nie uczestniczył, odpowiadał również,
35 | S t r o n a
że w regionie są płatne szkolenia, na które go nie stać i nie słyszał nigdy o szkoleniach
dofinansowywanych ze środków publicznych.
Aż 70% ankietowanych nie korzystało nigdy żadnego rodzaju dofinansowań, czy to unijnych,
czy z urzędów pracy. Wśród programów unijnych największą popularnością cieszył się
Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka. Jednakże nie oznacza to, że skorzystało
z niego wielu przedsiębiorców. Zaledwie 20% ankietowanych przyznało, że korzysta z tego
programu. Program Operacyjny Kapitał Ludzki wybrało tylko 10% respondentów.
Na perspektywę postrzegania przez ankietowanych przedsiębiorców swoich możliwości
rozwojowych ma wpływ ocena zmieniającej się sytuacji rynkowej w branży spożywczej
w perspektywie dwóch lat. Respondenci zostali zapytani o to w jaki sposób oceniają swoje
możliwości rozwojowe i sytuację rynkową w ciągu dwóch najbliższych lat. Ankietowani
korzystali z pięciostopniowej skali. Poniższy wykres przedstawia omawiane zależności.
36 | S t r o n a
Wykres 11: Ocena możliwości rozwojowych i sytuacji rynkowej w perspektywie dwóch
lat.
60%
50%
50%
40%
40%
Możliwości
rozwojowe
30%
Prognoza sytuacji
rynkowej
20%
10%
10%
0%
0%
0%
Bardzo dobrze
Dobrze
Średnio
Źle
Bardzo źle
Okazuje się, że aż 90% przedsiębiorstw, które dostrzegają swój potencjał rozwojowy, liczy na
poprawę swojej sytuacji. Wiąże to głównie z nadzieją na poprawę sytuacji na rynku lokalnym.
Przyszłość firmy wiążą z rozwojem regionu. Im lepsza sytuacja w branży na rynku
zachodniopomorskim, tym lepsza sytuacja firmy. Jest to subiektywna prognoza respondentów
uchwycona w perspektywie czasowej minimum dwóch lat. Oznacza to, że w tym czasie
ankietowani oczekują zmian na lepsze w branży i w całym regionie zachodniopomorskim.
Kolejnym elementem będącym desygnatem rozwoju w przeprowadzonych badaniach są
inwestycje zagraniczne i ich bezpośredni poziom w regionie zachodniopomorskim w branży
spożywczej. Aż 40% ankietowanych uważa, że poziom bezpośrednich inwestycji
zagranicznych w ich branży jest niski, przez co nie mogą w pełni wykorzystać potencjału
rozwojowego.
37 | S t r o n a
Wykres 12: Inwestycje zagraniczne a wdrażanie nowych technologii w branży
spożywczej
20%
20%
Zupełnie się nie zgadzam
20%
Nie zgadzam się
50%
Nie mam zdania
20%
Zgadzam się
Całkowicie się zgadzam
Poziom bezpośrdnich
inwestycji
zagranicznych w
regionie jest wysoki
20%
20%
10%
Stać nas na wdrażanie
nowych technologii
20%
0%
0%
20%
40%
60%
Na przedstawionym Wykresie 12 wyraźnie widać, że większa negacja zdania: „Poziom
bezpośrednich inwestycji zagranicznych w regionie jest wysoki”, determinuje negację zdania
„stać nas na wdrażanie nowych technologii”. Aż 70% respondentów zaprzeczyła
stwierdzeniu, że stać firmę na wdrażanie nowych technologii . Z kolei 40% ankietowanych
nie zgodziło się ze stwierdzeniem, że poziom inwestycji zagranicznych w regionie
zachodniopomorskim jest wysoki.
38 | S t r o n a
7. Oczekiwania ankietowanych firm branży spożywczej
Oczekiwania ankietowanych przedsiębiorstw są istotne ze względu na obiektywny charakter
badania, gdyż wskazują na najważniejsze problemy z punktu widzenia respondentów. W tym
rozdziale, przedstawione zostaną więc szczegółowo wyniki przeprowadzonych badań
ankietowych. W celu usystematyzowania otrzymanych wyników, podzielono je na trzy
sekcje:
- Instytucje około-biznesowe i samorządowe,
- Czynniki uniemożliwiające wykorzystywanie potencjału rozwojowego,
- Konkurencja.
Instytucje około-biznesowe i samorządowe
W pierwszej kolejności należy zaznaczyć, że stopień zadowolenia respondentów
z wywiązywania się ze swoich obowiązków przez wyżej wymienione instytucje jest bardzo
mały. Poniższy wykres prezentuje kształtujący się poziom zadowolenia wobec omawianych
instytucji.
Wykres 13: Stopień zadowolenia z dzielności instytucji około-biznesowych
i samorządowych w branży spożywczej
45%
40%
35%
30%
25%
20%
15%
10%
5%
0%
40%
30%
Stopień
zadowolenia
20%
10%
Duży
Średni
Mały
Bardzo mały
39 | S t r o n a
Największa cześć ankietowanych uznała, że instytucje około-biznesowe i samorządowe
w średnim
stopniu
spełniają
oczekiwania
przedsiębiorstw.
Połowa
ankietowanych
przedsiębiorstw przyznaje się, że instytucje tego typu swoje zadania spełniają w małym lub
w bardzo małym stopniu. Poziom ten jako duży określiło zaledwie 10% ankietowanych.
Dopełnieniem tych wyników są przedstawione w Tabeli 7, opinie respondentów uzyskane za
pośrednictwem ankietowych pytań otwartych na temat oczekiwań wobec instytucji okołobiznesowych i samorządowych w perspektywie minimum dwóch lat.
Tabela 7: Oczekiwania respondentów z branży spożywczej wobec instytucji okołobiznesowych i samorządowych
Oczekiwania
Procent (nie sumuje się ze 100%)
przychylność
10%
pomoc dla MSP
40%
ograniczenie biurokracji
20%
pomoc w rozbudowie
zakładów
produkcyjnych
wspieranie ekologii
20%
20%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań i analiz. Wyniki nie sumują się ze 100%, ponieważ
respondenci mieli możliwość podania kilku odpowiedzi.
Z powyższej tabeli wynika, że respondenci oczekują pomocy od wyżej wymienionych
instytucji. Pomoc ta powinna być szczególnie nastawiona na wsparcie małych i średnich
przedsiębiorstw. Zdaniem ankietowanych tego typu przedsiębiorstwa nie posiadają siły
przebicia, by uzyskać wsparcie i nie mają się do kogo z tym problemem zwrócić. Warto
również zwrócić uwagę, że ankietowani oczekują promocji ekologii. Należy dodać, że
uważają oni tak z tego względu, że cześć z nich zajmuje się produkcją ekologiczną. By lepiej
40 | S t r o n a
zrozumieć oczekiwania badanych, należy przedstawić ich odczucia i opinie wobec o
istniejącej konkurencji na rynku zachodniopomorskim i czynnikach, które uniemożliwiają im
w pełni wykorzystanie potencjału rozwojowego.
Czynniki uniemożliwiające wykorzystywanie potencjału rozwojowego
Ankietowani w branży spożywczej wskazali czynniki, które hamują ich rozwój. Czynniki te
wynikają z różnego rodzaju braków, z którymi każdego dnia spotykają się przedsiębiorstwa
i których nie są wstanie samodzielnie pokonać. Zostały one zaprezentowane w Tabeli 8.
Tabela 8: Czynniki wpływające na brak rozwoju
Czynnik
Procent ( nie sumuje się ze 100%)
brak stabilności cenowej
brak
siły
przebicia
50%
w
staraniach
o
dofinansowanie
brak szkoleń
40%
30%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań i analiz. Wyniki nie sumują się ze 100%, ponieważ
respondenci mieli możliwość podania kilku odpowiedzi.
Połowa ankietowanych uważa brak stabilności cenowej jako główny czynnik hamujący
rozwój przedsiębiorstw w branży spożywczej. Nieustanna walka cenowa z konkurencją
obniża możliwości rozwojowe przedsiębiorstw. Istotne jest również to, że badani uważają, że
małe i średnie przedsiębiorstwa nie mają wystarczającej siły przebicia, by starać się
o dofinansowania rozwojowe i uzyskać pomoc w tej kwestii. Wiąże się to również z wyżej
wymienionymi oczekiwaniami wobec instytucji około-biznesowych i samorządowych.
Ważnym czynnikiem powstrzymującym rozwój firm branży spożywczej w regionie jest brak
szkoleń. Takiego zdania jest 30% badanych.
41 | S t r o n a
Konkurencja
Z punktu widzenia konkurencyjności, przedsiębiorstwa z branży spożywczej w porównaniu
do innych firm w branży w regionie zachodniopomorskim, swoje możliwości rozwojowe
oceniają nisko, pomimo że strategia rozwoju województwa zakłada rozwój konkurencyjności
pod takimi względami jak: innowacyjność, aktywność gospodarcza oraz utrzymanie ładu
przestrzennego32. Poniższa Tabela 14 pokazuje mocne i słabe strony, jakie wskazali badani
respondenci
w
odniesieniu
do
konkurencji
w
branży
spożywczej
w
regionie
zachodniopomorskim. Ponieważ respondenci mieli możliwość wyboru kilku odpowiedzi,
wyniki nie sumują się w 100%.
Tabela 9: Porównanie słabych i mocnych stron w kontekście konkurencji w branży
spożywczej
Mocne strony
Procent
Słabe strony
Procent
Szybki rozwój
10%
Małe przedsiębiorstwo
40%
Wyrobiona marka
10%
Mała perspektywa rozwoju
30%
Tradycja rodzinna
20%
Reklama
50%
Jakość
30%
Szkolenia
20%
Ekologia
40%
Dotarcie do klienta
20%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań i analiz. Wyniki nie
sumują się z 100%, ponieważ respondenci mieli możliwość podania kilku odpowiedzi.
W opinii badanych firm największym minusem jest słaby rozwój firmy i zaliczanie się do
małych przedsiębiorstw, którym dużo trudniej jest nadrobić zaległości rozwojowe. Dlatego
32
Kompendium wiedzy o konkurencyjności, pod red. M. Gorynia, E. Łaźniewska, Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 2009, s 189
42 | S t r o n a
też, by osiągnąć wyższy potencjał konkurencyjności regionu, należy brać pod uwagę odczucia
respondentów, co do identyfikacji ich słabych stron, wymienionych w powyższej tabeli.
43 | S t r o n a
8. Zdiagnozowane problemy w branży spożywczej
Schemat 6 ilustruje zdiagnozowane na etapie przeprowadzonych badań ankietowych
problemy w województwie zachodniopomorskim w branży spożywczej. Z analizy
otrzymanych danych wynika, że głównym determinantem występujących problemów jest
brak wsparcia dla małych i średnich przedsiębiorstw.
Schemat 6: Zdiagnozowane problemy w branży spożywczej
poczucie bezradności wśród przedsiębiorstw
brak rozwoju MSP
niski poziom rozwoju ekologii
niski poziom zatrudnienia
brak wsparcia dla MSP
mała siła przebicia
MSP na rynku
brak zainteresowania ze strony instytucji
około-biznesowych i samorządowych
44 | S t r o n a
Powyższy wykres zwraca uwagę na problemy rozwojowe grupy małych
i
średnich
przedsiębiorstw, gdyż to jej stosunkowo niewielki rozwój według badanych jest największym
problemem występującym w tej branży. Głównie przedsiębiorstwa rolno-spożywcze
z tradycją rodzinną i długoletnim doświadczeniem w branży oczekują pomocy i wsparcia
9. Analiza SWOT branży spożywczej
Poniższa analiza SWOT wykazuje zestawienie szans i możliwości rozwojowych w branży
spożywczej w województwie zachodniopomorskim. Okazuje się, że sektor spożywczy oprócz
dogodnego położenia geograficznego cieszy się również dobrej jakości produkcją ekologiczną
45 | S t r o n a
Tabela 10: Analiza SWOT firm branży spożywczej
Silne strony
•
•
Położenie
Słabe strony
geograficzne,
gwarantujące •
Ograniczanie środków finansowych na
dostęp do rynków zbytu.
rozwój MSP
Możliwość eksportu wyrobów do krajów •
Ograniczony potencjał finansowy
•
europejskich
•
Produkty wysokiej klasy
•
Przetwórstwo
oparte
Brak dofinansowań i wsparcia instytucji
zewnętrznych
na
tradycji •
i doświadczeniu.
Brak
chęci
inwestowania
w przedsiębiorstwa ekologiczne.
•
Produkty ekologiczne
•
•
Dbanie o środowisko
•
Chęć rozwoju
•
Brak stabilności cenowej
•
Własne systemy produkcji
•
Niska ilość funduszy przeznaczanych
Słaby
rozwój
świadomości
ekologicznej.
na reklamę.
•
Konkurencja
ze
strony
dużych
koncernów zagranicznych
•
Mała
współpraca
pomiędzy
dystrybutorami a producentami
Szanse
Zagrożenia
•
•
Wzrost zapotrzebowania na produkty
ekologiczne
Postrzeganie zdrowej żywności jako
nisko dochodowej
•
Pozyskiwanie inwestorów
•
Słaba pozycja rynkowa MSP
•
Inwestowanie na rynkach zagranicznych
•
Lekceważenie
•
Promocja
przemysłu
•
•
Promocja produktów ekologicznych
•
Rozwój przetwórstwa rolno-spożywczego
•
Możliwość
współpracy
na
rynku
regionalnym
spożywczego
z długoletnią, rodzinna tradycją.
MSP
Brak
współpracy
pomiędzy
podmiotami w branży spożywczej
z
przedsiębiorstwami zagranicznymi
46 | S t r o n a
Z opinii ankietowanych wynika, że mocna strona, jaką jest zdrowa żywność, nie jest w pełni
wykorzystywana do podniesienia wzrostu rozwoju branży spożywczej w województwie
zachodniopomorskim. Warto wykorzystać tą przewagę, zwłaszcza że z prognoz wynika, że
wartość rynku spożywczego do 2013 wzrośnie o 40 mld zł33.
Powyższe problemy wynikają w dużej mierze ze zniechęcenia przedsiębiorców do instytucji
około-biznesowych i samorządowych. Brak siły przebicia lokalnych przedsiębiorstw wiąże
się z blokowaniem dostępu do rynku przez duże koncerny zagraniczne. W tym kontekście
brak pomocy dla MSP uniemożliwia rozwój całego regionu, ponieważ korporacje
ponadnarodowe transferują do sektora spożywczego nie tylko nowe produkty, ale i nowe
technologie oraz metody zarządzania i organizacji pracy. Dzięki lepszej reklamie pozyskują
one klientów, którzy dotychczas stanowili grupę konsumencką produktów małych i średnich
przedsiębiorstw.
10. Propozycje zmian w branży spożywczej w regionie
zachodniopomorskim
Sprawne funkcjonowanie branży spożywczej jest ściśle powiązane z warunkami
atmosferycznymi. Długa, sroga zima, powodzie wiosenne i susza latem znacznie ograniczają
możliwości rozwojowe tej branży. Dlatego też tak ważna jest strategia rozwojowa, również na
szczeblu lokalnym.
Wizja: Branża spożywcza w regionie zachodniopomorskim to ekologiczny sektor
gospodarczy, wykorzystujący nowe technologie.
Branża spożywcza powinna być utożsamiana ze zdrowymi produktami wysokiej jakości,
produkowanymi w oparciu o tradycję i doświadczenie. Dlatego też, dla sektora spożywczego
w regionie zachodniopomorskim proponowane są następujące działania:
•
33
współpraca z ośrodkami naukowo- badawczymi,
www.bankier.pl
47 | S t r o n a
•
współpraca z instytucjami około-biznesowymi i samorządowymi,
•
promocja zdrowego stylu życia i ekologicznej żywności,
•
konsolidacja przedsiębiorstw spożywczych,
•
rozwój eksportu i wsparcie działań eksportowych.
Powyższe zagadnienia
mają na celu
sprofilowanie strategii
rozwojowej
regionu
zachodniopomorskiego w branży spożywczej. Biorąc pod uwagę produkcję ekologiczną wielu
przedsiębiorstw,
powyższe
wytyczne
będą
również
powiązane
z
działalnością
proekologiczną. Podejmowanie działań w zakresie ochrony środowiska ma również
zwiększyć konkurencyjność firm wobec konkurentów zagranicznych.
Zalecenia w zakresie współpracy z ośrodkami naukowo-badawczymi
Współpraca z ośrodkami naukowo-badawczymi w zakresie branży spożywczej jest na
relatywnie niewielkim poziomie. Przeprowadzone badania potwierdzają, iż przedsiębiorcy nie
widzą w tych instytucjach dla siebie żadnych możliwości współpracy. Parki naukowotechnologiczne kojarzą się respondentom głównie z pomocą dla branży informatycznej
i ewentualnie energetycznej. Głównym celem współpracy pomiędzy tymi instytucjami
powinny być działania mające na celu wykorzystanie istniejącego potencjału przedsiębiorstw
w branży spożywczej. Jednym z ważniejszych problemów ankietowanych jest stosunkowo
niski poziom umiejętności i możliwości marketingowych. W tym celu zaleca się współpracę
poprzez tworzenie badań rynkowych na szczeblu regionalnym, krajowym i światowym
(w zależności od potrzeb przedsiębiorstw). Badania tego typu będą miały na celu wykazanie
słabych i mocnych stron firm w branży spożywczej, zdiagnozowanie zapotrzebowania na
produkty wytwarzane przez przedsiębiorstwa objęte współpracą. W celu wdrażania innowacji
i nowych technologii w branży spożywczej, zaleca się również organizowanie spotkań na ten
temat. Tego typu spotkania powinny poruszać tematykę zarówno marketingową, jak
i ekologiczną (przetwarzanie surowców z użyciem nowych technologii, ekologiczne
wykorzystywanie energii, omówienie zastosowania rożnego typu systemów chłodniczych
używanych w firmie itp.). Omówione powyżej działania mają pomóc parkom naukowotechnologicznym dotrzeć do przedsiębiorstw z branży spożywczej i podnieść jakość
48 | S t r o n a
wytwarzanych produktów. Wszystkie zalecenia dotyczące aspektów rozwojowych zostały
przedstawione w poniższych tabelach, a okres ich realizacji został podany arbitralnie.
Pierwsze działania zostały zaprezentowane w Tabeli 11.
Tabela 11: Zalecane działania współpracy z parkami naukowo-technologicznymi
w branży spożywczej
Działanie
Raz na 3 Raz
miesiące
na Raz na rok
pół roku
Organizowanie konferencji i spotkań na temat
wykorzystywania nowych technologii w działaniach
X
ekologicznych
Przeprowadzanie badań marketingowo-naukowych
X
na temat rynków zbytu i konkurencji
Wdrażanie
w
wynikających
z
przedsiębiorstwach
wniosków
działań
z przeprowadzonych
X
badań
Monitoring wdrożenia działań
Informowanie
przedsiębiorstw
X
o możliwościach
wykorzystywania nowych technologii i innowacji
Monitoring
wdrażanych
technologii
i innowacji
w przedsiębiorstwach
X
X
Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań i analizy wyników zebranych
danych. Czas realizacji działań został wyznaczony arbitralnie.
49 | S t r o n a
Zalecenia w zakresie współpracy z instytucjami około-biznesowymi i samorządowymi
Jednym z głównych aspektów Narodowego Planu Rozwoju34 jest wzrost konkurencyjności
sektora spożywczego na rynku europejskim. Do tego potrzebne są środki finansowe, których
brakuje głównie małym i średnim przedsiębiorstwom. Ankietowani oczekują, że instytucje
około-biznesowe i samorządowe ułatwią im uzyskanie dofinansowań i zmniejszą panującą
biurokrację. Z przeprowadzonych badań wynika, że ankietowani nie mają do kogo zwrócić
się ze swoimi problemami, gdyż uniemożliwia im to również wspomniana wyżej biurokracja.
Biorąc pod uwagę oczekiwania przedsiębiorców MSP względem pomocy, zaleca się
stworzenie specjalnej infolinii dla przedstawicieli głównie małych i średnich przedsiębiorstw.
Wynika to z faktu, że przedsiębiorcy skarżą się na utrudnione warunki załatwiania spraw
w tego typu instytucjach i, jak twierdzi co drugi respondent, „nie uzyskują odpowiedzi na
swoje pytania, a z problemami muszą radzić sobie sami”. Bardzo ważną kwestią jest
utworzenie sprawnego sytemu przepływu informacji od instytucji około-biznesowych
i samorządowych
do
przedsiębiorstw
w
branży
spożywczej
w
województwie
zachodniopomorskim (Tabela 12). Tego typu rozwiązanie zapewni lepszy kontakt pomiędzy
podmiotami i sprawi, że zainteresowane przedsiębiorstwa nie będą osamotnione ze swoimi
problemami.
34
Plan działań strukturalnych, współfinansowany z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej.
50 | S t r o n a
Tabela 12: Działania z zakresu współpracy z instytucjami około-biznesowymi
i samorządowymi w branży spożywczej
Działanie
Raz na 3 Raz
miesiące
Budowanie sprawnego sytemu przepływu informacji
Nacisk na władze lokalne w celu uzyskania wsparcia
potrzebnego dla przedsiębiorstw
na
pół roku
X
X
Integracja współpracy różnego rodzaju instytucji około
biznesowych
X
Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań i analizy wyników zebranych danych. Czas
realizacji działań został wyznaczony arbitralnie.
Wsparcie w tej dziedzinie ma też na celu intensyfikację instytucji około-biznesowych
i samorządowych w zakresie informowania przedsiębiorstw o proponowanych usługach
i możliwościach rozwojowych.
Godnym uwagi jest fakt, że w Szczecinie działa klaster spożywczy.
Ma on zapewnić zrzeszonym firmom łatwiejszy dostęp do kontrahentów, badań i informacji.
Umożliwiona ma być również wymiana kontraktów i doświadczeń (także na linii klaster –
kontrahenci zagraniczni)35. Z przeprowadzonych badań wynika, że przedsiębiorstwa z branży
spożywczej z województwa zachodniopomorskiego w ramach współpracy z instytucjami
otoczenia biznesu potrzebują wsparcia w zakresie współpracy pomiędzy przedstawicielami
przedsiebiorstw spożywczych. Z tego też powodu przedsiębiorstwa z branży spożywczej
powinny wykorzystać możliwości jakie daje im klaster spożywczy.
35
http://www.food.rsi.org.pl/
51 | S t r o n a
Inicjatorem integracji zachodniopomorskich firm spożywczych jest Regionalne Centrum
Innowacji i Transferu Technologii Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego
(RCIiTT)36.
Zalecenia w zakresie działań ekologicznych
Atutem firm z branży spożywczej są głównie wysokiej jakości produkty ekologiczne.
Natomiast wadą jest brak odpowiednich działań marketingowych, reklamy oraz brak wsparcia
w zakresie działań ekologicznych ze strony instytucji około-biznesowych i samorządowych.
Zaleca się więc pomoc w kształtowaniu polityki środowiskowej w przedsiębiorstwach. Przez
politykę środowiskową rozumie się szereg oddziaływań na środowisko naturalne.
Przedsiębiorstwa z branży spożywczej są nastawione na działania ekologiczne, lecz brakuje
im wsparcia w tej dziedzinie. Z tego względu należy wprowadzić szereg działań
ekologicznych nie tylko w przedsiębiorstwach, ale i w otoczeniu społecznym, by zwiększyć
świadomość ekologiczną potencjalnych klientów.
Przykładowe działania ekologiczne:
•
podnoszenie świadomości ekologicznej pracowników i społeczeństwa poprzez
propagowanie zachowań proekologicznych i kampanie społeczne z udziałem
przedsiębiorców,
36
•
racjonalne użytkowanie surowców: wody, energii,
•
wykorzystywanie opakowań wielokrotnego użytku,
•
wykorzystywanie surowców biodegradowalne,
•
budowy zbiorników do gromadzenia wód opadowych,
•
wykorzystywanie ekologicznych środków czyszczących,
•
wykorzystywanie audytów ekologicznych,
•
postępowanie zgodnie z zasadami prawa w zakresie ochrony środowiska,
•
segregacja odpadów.
http://www.szczecinbiznes.pl/?art_id=675
52 | S t r o n a
W celu realizacji powyższych ogólnych działań środowiskowych, należy wyróżnić działania
szczegółowe, które prezentuje Tabela 13. Strategie, zawarte w tej tabeli, mają przyczynić się
do rozwoju przedsiębiorstw w branży spożywczej w województwie zachodniopomorskim.
Trend na ekologiczne produkty w Polsce wciąż wzrasta. Z tego względu, aby zwiększyć
sprzedaż i potencjał rozwojowy przedsiębiorstw, należy kształtować postawy ekologiczne
również u potencjalnych odbiorców produktów i usług.
Tabela 13: Wspieranie działań ekologicznych w branży spożywczej
Działanie
Raz na 3 Raz
na Raz
miesiące pół roku
Organizacja szkoleń dla pracowników zajmujących się
działalnością ekologiczną
Wydawanie broszur i gazetek o tematyce ekologicznej
na
rok
X
X
Monitoring przeprowadzanych badań ekologicznych
X
Analiza postaw ekologicznych potencjalnych klientów
X
Nawiązywanie i poszukiwanie kontaktów z firmami
krajowymi i europejskim promującymi działania
X
ekologiczne
Analiza
jakości
produktów
przedsiębiorstw
X
wspierających działalność ekologiczną
Pozyskiwanie dofinansowań na nowe technologie
w zakresie działań na rzecz środowiska
X
Na rynku globalnym klienci doceniają produkty ekologiczne i firmy wspierające działalność
środowiskową. Wykorzystanie trendów ekologicznych jest więc szansą rozwojową zwłaszcza
dla małych i średnich przedsiębiorstw z województwa zachodniopomorskiego.
53 | S t r o n a
Zalecenia dotyczące kooperacji przedsiębiorstw branży spożywczej
Współpraca pomiędzy przedsiębiorstwami powinna zapewnić większe możliwości rozwojowe
i konkurencyjne w stosunku do dużych korporacji zagranicznych występujących w branży
spożywczej w województwie zachodniopomorskim. Jak podaje gazeta prawna, ze względu na
przejmowanie rynku przez duże spółki zagraniczne, dla przedsiębiorców z branży
spożywczej, strategią rozwojową jest budowanie silnych powiązań grup kapitałowych
i holdingów37.
„Koncentracja jest nieunikniona. Małe firmy nie mają środków na znaczące inwestycje
rynkowe, ulegają marginalizacji – wyjaśnia Robert Niewiadomski, prezes Agros Nova, który
połączył się z Sondą, a potem przejął firmę Dr Witt”38.
Wynika z tego, że przedsiębiorstwa spożywcze powinny się łączyć, by móc konkurować nie
tylko na rynku globalnym, ale również na swoim rynku lokalnym. Tym sposobem rynek ma
szansę dążyć do modelu europejskiego. W branży spożywczej w województwie
zachodniopomorskim powinno nastąpić zintegrowanie małych i średnich przedsiębiorstw
o podobnym zakresie funkcjonowania w większe przedsiębiorstwa handlowo-spożywcze.
Zapewni to większe szanse na rynku i zwiększy konkurencyjność spożywczej branży
lokalnej, a także poprawi sytuacje finansową przedsiębiorstw. Zalecenia te przedstawia
Tabela 14.
Tabela 14: Działania rozwojowe dla branży spożywczej
Działanie
Wspieranie
działań
konsolidacyjnych
przez
instytucje
samorządowe
Działania
Raz na 3
stałe
miesiące
X
Zachęcanie przedsiębiorstw poprzez spotkania tematyczne do
37
38
X
www.bakalland.pl/informacje_prasowe/.../Gazeta_Prawna_10072006.doc: 25.03.2011.
Ibidem.
54 | S t r o n a
integracji
Organizacja spotkań integracyjnych dla przedsiębiorstw
Informowanie przedsiębiorców o plusach wynikających z
konsolidacji
X
X
Zalecenia w zakresie rozwoju eksportu
Małe i średnie przedsiębiorstwa największą szansę na sprzedaż eksportową mają w wyniku
konsolidacji lub poprzez uczestnictwo w programach przeznaczonych do pomocy
przedsiębiorcom. Jak podaje BGK39, branża spożywcza również ma szansę na osiągnięcie
wysokich przychodów z eksportu towarów. Do tego celu powstał specjalny program
wspomagający:
Program wsparcia polskiego eksportu realizowany przez BGK wspólnie z KUKE40 obejmuje
wszystkie branże. Również producenci żywności i technologii dla przemysłu spożywczego
mogą wykorzystać nasze instrumenty finansowe do zwiększenia swoich obrotów na rynkach
zagranicznych - mówi serwisowi portalspozywczy.pl Krzysztof Kluza, dyrektor Banku
Gospodarstwa Krajowego41.
Pomoc w ramach programu odbywa się na zasadzie udzielania kredytów przez Bank
Gospodarstwa Krajowego dla zagranicznych nabywców naszych produktów42. Koordynatorzy
programu zapewniają, że jest on dostępny zarówno dla małych, jak i dużych przedsiębiorstw
chcących zwiększyć swoje dochody za pomocą eksportu43.
39
Bank Gospodarstwa Krajowego.
Korporacja Ubezpieczeń Kredytów Eksportowych Spółka Akcyjna (KUKE S.A.) jest firmą ubezpieczającą
transakcje handlowe polskich przedsiębiorców.
41
http://www.portalspozywczy.pl/finanse/wiadomosci/dyrektor-bgk-sektor-spozywczy-ma-szanse-zwiekszycobroty-zagraniczne,43550.html: 25.03.2011.
42
Ibidem.
43
Ibidem.
40
55 | S t r o n a
Eksport zawsze wiąże się z ryzykiem, dlatego zaleca się wspieranie przedsiębiorstw poprzez
sprawny
system
informacji
dotyczących
możliwości
eksportowych
i
programów
umożliwiających eksportowanie towarów. Należy również zwiększyć środki finansowe
przeznaczane na promocję eksportu. Polska na tego typu działania promocyjne wydaje
rocznie 10 mld USD, a to dwudziestokrotnie mniej niż największe kraje Unii Europejskiej.
Omawiane wyżej kwestie przedstawia Tabela 15.
Tabela 15: Zalecane działania promocji eksportu dla branży spożywczej
Działanie
Działania Raz na 3 Raz
stałe
Wspieranie działań eksportowych, poprzez pomoc
w zakresie dofinansowań
X
wspierających eksport
przedsiębiorstw
o
rok
X
Informowanie przedsiębiorców o programach unijnych
Informowanie
miesiące
na
możliwości
X
uczestnictwa w targach zagranicznych
Monitoring wzrostu poziomu eksportu w regionie
X
Źródło: Opracowanie własne na podstawie przeprowadzonych badań i analizy wyników
zebranych danych. Czas realizacji działań został wyznaczony arbitralnie.
Z analizy danych wynika również, że przedsiębiorcy bardzo często źle wypełniają wnioski
dotyczące dofinansowań w ramach wspierania i rozwoju eksportu. Należy więc wspomóc
przedsiębiorstwa starające się o dofinansowania w kwestii poprawnego wypełniania
wniosków,
aby
zwiększyć
liczbę
pozyskanych
dofinansowań
w
regionie
zachodniopomorskim.
56 | S t r o n a
Innowacje w branży spożywczej
Innowacyjność polskiej branży spożywczej powinna podążać za zmianami zachodzącymi na
rynkach światowych. Długofalowe światowe trendy dotyczące stylu życia i gospodarki to
m.in.44:
•
well being – to świadomy wybór diety, produktów z gospodarstw ekologicznych
w połączeniu z proaktywnym trybem życia, regularnym uprawianiem sportów oraz
nowymi nawykami żywieniowymi jako profilaktyką w chorobach cywilizacyjnych,
•
slow food – oznacza ochronę prawa do smaku, dbanie o tradycyjną kuchnię regionalną
i powrót do przyjemności wynikającej z jedzenia, zatraconej w wyniku coraz
szybszego tempa życia,
•
glocalization – jest tworzeniem unikatowych produktów i marek regionalnych, które
następnie są dystrybuowane globalnie; wiąże się to ze wspieraniem ekologicznych
upraw i rozwojem lokalnych producentów żywności,
•
sustainability –
rozwój
zrównoważony,
świadome
gospodarowanie
zasobami
i surowcami naturalnymi z troską o przyszłe pokolenia.
Dania gotowe oraz gastronomia to ostatnio dwa najszybciej rozwijające się segmenty
w przemyśle spożywczym. Nowe trendy społeczne zwiększają popyt na wygodę. Dlatego też
dania gotowe (zarówno te dostępne na półce w supermarkecie, stanowiące odpowiednik
domowego posiłku, jak i te wykorzystywane przez kucharzy do przyrządzenia potraw w
restauracji) stanowią dzisiaj wyjątkowo obiecujący potencjał dla branży spożywczej. Jednak
bez względu na to, czy docelowym rynkiem jest handel detaliczny czy gastronomia,
producenci żywności pragnący odnieść sukces muszą zapewnić konsumentom produkty
najwyższej jakości, w szerokim wyborze, świeże, smaczne i wygodne do przygotowania.
Jednym z przykładów starań o nowych klientów jest stosowanie innowacyjnych opakowań
produktów45. Również region zachodniopomorski stara się specjalizować w innowacyjnych
materiałach opakowaniowych dla branży spożywczej, zwracając uwagę na znaczenie jakości
44
http://restauracje.pf.pl/food-design-jedzenie-skrojone-na-miare/: 25.03.2011.
http://opakowania.com.pl/Wiadomo%C5%9Bci/Innowacyjne-rozwi%C4%85zania-opakowaniowe-dlabran%C5%BCy-spo%C5%BCywczej-26370.html: 25.03.2011.
45
57 | S t r o n a
w produkcji ze względu na produkt i konsumenta. Przykładem są tu warsztaty dla branży
spożywczej:
„Innowacyjne
materiały
opakowaniowe
do
kontaktu
z
żywnością”.
Organizatorem warsztatów było Regionalne Centrum Innowacji i Transferu Technologii,
w ramach którego działa Centrum Klasteringu oraz Branżowe Centra Kompetencji. Celem
spotkania była budowa grupy ekspertów wokół Branżowego Centrum Kompetencji branży
spożywczej. Zachodniopomorska branża spożywcza stanowi 18% produkcji sprzedanej
przemysłu spożywczego w produkcji sprzedanej przemysłu w regionie46.
Innym z kierunków rozwoju branży spożywczej jest food design. Termin ten oznacza
innowacyjne
projektowanie
żywności,
diety,
doświadczenia
związanego
z przygotowywaniem jedzenia i konsumpcją. To również projektowanie produkcji i usług dla
branży spożywczej. Food Design stanowi sposób na uzyskanie trwałej przewagi
konkurencyjnej w branży spożywczej. Dzięki innowacyjnym rozwiązaniom prowadzi do
udoskonalenia produktów i całego procesu produkcyjnego, wzmocnienia marki lub
stworzenia nowych marek, poszerzenia dystrybucji, wejścia na nowe obszary rynku. Jego
rezultatem jest zyskanie przewagi konkurencyjnej i zwiększenia sprzedaży47.
Food design stanowi prężnie rozwijającą się dziedzinę w całej Europie, w Polsce jednak nadal
znajduje się we wstępnym etapie rozwoju. Żadna z krajowych uczelni, zajmujących się
kształceniem projektantów, nie otworzyła jeszcze specjalizacji związanej z wprowadzaniem
innowacji do branży spożywczej. O tym, że warto inwestować w tę gałąź projektowania,
świadczą sukcesy odnoszone przez zachodnioeuropejskich pionierów food designu48.
46
http://www.food.rsi.org.pl/index.php/pl/Aktualnosci-63,42.html: 25.03.2011.
Ibidem
48
http://www.wpiekarni.pl/component/content/article/26-marzec-2011/53-food-design-czyli-jedzenie-maznaczenie: 25.03.2011.
47
58 | S t r o n a
11. Podsumowanie
Głównym celem branży spożywczej powinno być nieustanne podnoszenie konkurencyjności
wśród przedsiębiorstw z województwa zachodniopomorskiego. Sektor ten powinien
charakteryzować się nie tylko podnoszeniem kwalifikacji pracowników, możliwości
wdrażania innowacji, ale również ustabilizowanym programem ochrony środowiska
i produktami naturalnymi.
Należy pamiętać, że branża ta w województwie zachodniopomorskim, wytwarza produkty
wysokiej jakości, które mają szanse konkurować na rynku europejskim, ale trzeba zadbać
o dogodne aspekty prawne w tej kwestii oraz wsparcie instytucji otoczenia biznesu.
Jednym z ważniejszych aspektów pojawiających się przy tematyce branży spożywczej jest
konkurencja, a mianowicie ogromne koncerny spożywcze, które funkcjonują na rynku
spożywczym. Małe i średnie przedsiębiorstwa nie mają z nimi szans. Z tego względu należy
zadbać o kooperacje/konsolidację, która zapewni im możliwości rozwojowe i zwiększy
konkurencyjność, poprzez większą siłę przebicia i produkty bardzo dobrej jakości.
59 | S t r o n a
Bibliografia i źródła internetowe
1. Chechelski, P. (2006). Wpływ procesów globalizacji na polski przemysł spożywczy. Warszawa.
2. Gazeta Prawna. (2006). BRANŻA SPOŻYWCZA Polskie firmy łączą się w obronie przed zagraniczną
konkurencją. www.bakalland.pl/informacje_prasowe/.../Gazeta_Prawna_10072006.doc.
3. Gorynia, M., Łaźniewska, E. (2009). Kompendium wiedzy o konkurencyjności. Warszawa: PWN.
4.
http://blogmedia24.pl/node/46678
5. http://fundusze-unijne.wieszjak.pl/dotacje/229660,Najczestsze-bledy-w-dokumentacji-nawsparcie-eksportu-%E2%80%93-czesc-I.html.
6. http://gospodarka.dziennik.pl.
7. http://opakowania.com.pl/Wiadomo%C5%9Bci/Innowacyjne-rozwi%C4%85zaniaopakowaniowe-dla-bran%C5%BCy-spo%C5%BCywczej-26370.html.
8. http://opakowania.com.pl/Wiadomo%C5%9Bci/Innowacyjne-rozwi%C4%85zaniaopakowaniowe-dla-bran%C5%BCy-spo%C5%BCywczej-26370.html.
9. http://restauracje.pf.pl/food-design-jedzenie-skrojone-na-miare/.
10. http://wiadomosci.gazeta.pl/Wiadomosci/1,80708,8666741,Producentom_zywosci_oplaca_sie_
oszukiwac__Rozwadniaja.html
11. http://www.acaivita.pl/index.php.
12. http://www.darnatury.pl.
13. http://www.egospodarka.pl.
14. http://www.exporter.pl/forum/agencje_plus/2_sytuacja.html.
15. http://www.food.rsi.org.pl/index.php/pl/Aktualnosci-63,42.html.
16. http://www.forbes.pl/artykuly/sekcje/wydarzenia/rynek-spozywczy-wzrosnie-o-blisko-40-mld-zldo-2013,9208,1.
17. http://www.gazetaautorow.pl/index.php?option=com_content&task=view&id=6351&Itemid=30
.
18. http://www.lista500.polityka.pl/rankings/show.
19. http://www.nowalijka.com.pl/pl,akt:59.html.
60 | S t r o n a
20. http://www.organicmarket.pl/
21. http://www.portalspozywczy.pl.
22. http://www.portalspozywczy.pl/finanse/wiadomosci/dyrektor-bgk-sektor-spozywczy-ma-szansezwiekszyc-obroty-zagraniczne,43550.html.
23. http://www.portalspozywczy.pl/inne/napoje_bezalkoholowe/wiadomosci/koncern-cargillnajwieksza-firma-spozywcza-unilever-kraft-czy-coca-cola-na-dalszych-miejscach,27248.html.
24. http://www.retailpoland.com/wp_885/3-wzrostu-polskiego-rynku-spozywczego-w-2010-roku16-w-latach-2011-2013-grudzien-2010.shtml.
25. http://www.rsi.org.pl/index.php/pl/Regionalne_Centrum_Klasteringu/Klaster_spozywczy/98.
26. http://www.seamor.com.pl/.
27. http://www.sklepy24.pl/sklep/acaivita_pl/opinie.
28. http://www.wpiekarni.pl/component/content/article/26-marzec-2011/53-food-design-czylijedzenie-ma-znaczenie.
29. http://www.wsz-pou.edu.pl/biuletyn/?strona=biul_spozknap&nr=11&.
30. Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej-Państwowy Instytut Badawczy. Polski
przemysł spożywczy w Unii Europejskiej. Warszawa.
31. Państwowa Agencja Inwestycji Zagranicznych S.A. (Marzec 2001). Polski Przemysł Spożywczy
32. PMR Consulting. Handel detaliczny artykułami spożywczymi w Polsce 2010. Analiza Rynku i
prognozy rozwoju na lata 2011-2013.
33. Polska Federacja Producentów Żywności. (2004). Polski przemysł żywnościowy w Unii
Europejskiej. Warszawa.
34. www.ec.europa.eu.
35. www.forsal.pl.
36. www.portalwiedzy.onet.pl.
37. www.rp.pl
61 | S t r o n a
Aneks
Spis tabel
Tabela 1: Główne ośrodki przemysłu spożywczego na świecie ................................................ 5
Tabela 2: Przemysł spożywczy w Unii Europejskiej w 2002 roku ............................................ 7
Tabela 3: Czynniki wpływające na branżę spożywczą ............................................................ 10
Tabela 4: Liderzy polskiej branży spożywczej ........................................................................ 10
Tabela 5: Sklepy małe, średnie i duże w Polsce....................................................................... 13
Tabela 6: Firmy polskiego przemysłu spożywczego w rankingu Polityki „Lista 500
najbogatszych firm” ................................................................................................................. 17
Tabela 7: Oczekiwania respondentów z branży spożywczej wobec instytucji okołobiznesowych i samorządowych ................................................................................................ 40
Tabela 8: Czynniki wpływające na brak rozwoju .................................................................... 41
Tabela 9: Porównanie słabych i mocnych stron w kontekście konkurencji w branży
spożywczej ............................................................................................................................... 42
Tabela 10: Analiza SWOT firm branży spożywczej ................................................................ 46
Tabela 11: Zalecane działania współpracy z parkami naukowo-technologicznymi w branży
spożywczej ............................................................................................................................... 49
Tabela 12: Działania z zakresu współpracy z instytucjami około-biznesowymi
i samorządowymi w branży spożywczej .................................................................................. 51
Tabela 13: Wspieranie działań ekologicznych w branży spożywczej ..................................... 53
Tabela 14: Działania rozwojowe dla branży spożywczej ........................................................ 54
Tabela 15: Zalecane działania promocji eksportu dla branży spożywczej .............................. 56
Spis wykresów
Wykres 1: Liczba sklepów spożywczych w Unii Europejskiej w 2009 roku (w tys.) ............... 8
Wykres 2: Średnie roczne tempo rozwoju produkcji żywności i napojów w krajach UE-15 i w
Polsce w latach 2000-2002 (w %) .............................................................................................. 8
Wykres 3: Struktura rynku spożywczego w Polsce ................................................................. 15
Wykres 4: Udział sklepów wielko powierzchniowych w sprzedaży detalicznej w Polsce..... 16
Wykres 5: Ilość osób zatrudnionych na pełen etat w firmach branży spożywczej .................. 28
Wykres 6: Długość funkcjonowania firm na rynku spożywczym (w latach) .......................... 29
Wykres 7: Przychody badanych firm branży spożywczej w ciągu ostatniego roku ................ 30
Wykres 8: Konkurencja na rynku zachodniopomorskim w branży spożywczej...................... 31
Wykres 9: Wpływ konkurencji na dostęp do innowacji i technologii ..................................... 33
Wykres 10: Dofinansowania i programy unijne oraz poziom uczestnictwa w bezpłatnych
szkoleniach ............................................................................................................................... 35
62 | S t r o n a
Wykres 11: Możliwości rozwojowe firm branży spożywczej w perspektywie minimum dwóch
lat .............................................................................................................................................. 37
Wykres 12: Inwestycje zagraniczne a wdrażanie nowych technologii w branży spożywczej . 38
Wykres 13: Stopień zadowolenia z dzielności instytucji około-biznesowych i samorządowych
w branży spożywczej ............................................................................................................... 39
Spis schematów
Schemat 1: Podział przemysłu spożywczego. ............................................................................ 4
Schemat 2: Oferta firmy Nowalijka Sp. z o.o. ......................................................................... 23
Schemat 3: Oferta firmy Seamor International Ltd Sp. z o.o. .................................................. 24
Schemat 4: Oferta firmy ACAIVITA ...................................................................................... 25
Schemat 5: Oferta firmy PPC Gryf S.A. .................................................................................. 26
Schemat 6: Zdiagnozowane problemy w branży spożywczej .................................................. 44
63 | S t r o n a

Branża spożywcza _Naprawiony_

Transkrypt

Podobne dokumenty

Program konferencji Województwo Zachodniopomorskie w erze

przyjazny system ERP

Bezpłatne szkolenia z możliwością płatnego stażu i zatrudnienia