szótár 1 - Lengyelország magyarul

Transkrypt

Polsko Węgierska Encyklopedia
580
blabla (bla bla bla) – (fr.) blabla; halandzsa,
értelmetlen beszéd, mellébeszélés
blacha [1. wyrób metalowy walcowany, w
postaci prostokątnych arkuszy; też:
arkusz takiego wyrobu; 2. metalowa płyta
stanowiąca nakrycie pieca kuchennego;
3. płaskie naczynie z blachy służące do
pieczenia ciast, mięsa itp.; też: zawartość
takiego naczynia; 4. muz. instrumenty
blaszane] – bádog, pléh; vaslemez,
bádoglemez; bádogból készült edény v.
eszköz v. hangszer, szerszám, lap; tűzhely
lapja, sütő
blacha cynkowa – horganylemez
blacha dachowa – tetőfedő bádog; fedéllemez
blacha do pieczenia; blacha do pieczenia ciast –
tepsi
blacha do tortu – tortalap, tortasütő lap
blacha falista – hullámlemez, hullámbádog
blacha metalowa – fémlemez; fémlap
blacha na piersi – mellvért
blacha pobielana – ónozott lemez
blacha walcowana – hengerelt lemez
blacha złocista [w ten sposób Adam Mickiewicz
opisowo określił blaszane fragmenty
umundurowania wojskowych. Dowódcy
pochodzący z bogatych, możnych rodów
miewali blachę wykonaną z metali
szlachetnych takich jak złoto, czy srebro.
Opisywana w "Panu Tadeuszu" "blacha
złocista" była właściwie.] – aranyveretek;
katonai díszítés
Blaszane fragmenty umundurowania 14 pułku kirasjerów
blacha żelazna – vasbádog
blacharnia [warsztat, w którym się wyrabia,
naprawia przedmioty z blachy] –
bádogosműhely,
horganyhengermű;
bádograktár
blacharski, -a, -ie – bádogosblacharstwo – bádogművesség, bádogosság
-
Wersja 01 01 2017.
blacharz
[1. rzemieślnik
wyrabiający,
naprawiający przedmioty z blachy,
pokrywający dachy blachą; 2. reg.
milicjant, policjant] – bádogos, tetőfedő
munkás; (reg.) rendőr
Blacherny [1. Blacherny (gr. Blachernai) dzielnica w północno-zachodniej części
Konstantynopola, przy zatoce Złotego
Rogu, w której znajdował się jeden z
najwspanialszych w Bizancjum kościołów
dedykowanych Bogurodzicy zbudowany
przez cesarzową Pulcherię około 450 r. Za
panowania cesarza Leona I (457-474)
dobudowano do kościoła okrągłą kaplicę
(soros) i umieszczono w niej maforion
(szal Bogurodzicy), przywieziony z Ziemi
Świętej. W kościele miały miejsce liczne
cuda, a zwłaszcza objawienia świadczące o
specjalnej opiece Bogurodzicy. Kościół
spłonął doszczętnie w 1434 r. i nie został
odbudowany. 2. Blacherny, to słynne
sanktuarium maryjne w Konstantynopolu
z Relikwiami szat NMP, oraz ikoną Matki
Boskiej Blacherniotissa, które istniało od
V w. do pożaru kościoła w 1434 roku.
Budowę sanktuarium, rozpoczętą w
połowie V wieku przez cesarzową
Pulcherię, ukończył cesarz Leon I (457474); przebudowywane i restaurowane
przez cesarzy Justyniana II, Romana I,
Romana III, Michała VI, Romana IV.
Sanktuarium składało się z 3 oddzielnych
budowli:
z
kościoła
o
układzie
bazylikowym (90 x 36 m), z bizantyjskiej
kaplicy Relikwii MB wzniesionej przez
cesarza Leona I, oraz z tzw. świętego
źródła (hala, z basenem pośrodku, nad
którą
wznosiła
się
kopuła);
od
południowej
strony
sanktuarium
zbudowano w epoce Komnenów kompleks
gmachów
pałacu
cesarskiego,
a
sąsiadujący z kościołem mur obronny
wzniósł cesarz Herakliusz I (610-641). W
kaplicy Relikwii znajdował się srebrnozłoty relikwiarz, w którym złożono szatę
NMP (tzw. maforion i część paska), wg
legendy sprowadzoną z Palestyny przez
Pulcherię
za
pośrednictwem
bpa
Juwenala,
przybyłego
na
Sobór
Chalcedcedoński; prawdopodobnie w
prezbiterium kościoła umieszczona była
ikona
Blacherniotissy.
Sanktuarium
Blacherny, będące ośrodkiem życia
kościelnego i politycznego Bizancjum,
pełniło jednocześnie funkcje twierdzy
obronnej, w której modlono się w czasie
oblężeń Konstantynopola; było też
miejscem synodów (1285 podpisano tu
uchwały Soboru Lyońskiego II dotyczące
Copyright © 2006-2016 SAMORZĄD NARODOWOŚCI POLSKIEJ W 17-TEJ DZIELNICY BUDAPESZTU
Wydanie poprawione i rozszerzone
unii kościelnej), koronacji cesarzy, miało
też przywileje i prawa azylu. Do 1204 w tu
przechowywano całun turyński (por.
Kuźmuk K., Blacherny,w: EK t. 2, Lublin
1985, kol. 649).] – Blachernae (gör:
Βλαχέρναι)
[Konstantinápoly,
majd
Isztambul városrésze volt]
581
Blachernitissa
(gr:
Βλαχερνίτισσα)
(Blachernitissa) [nazwa nadawana różnym
ikonom Bogurodzicy przechowywanym w
kościele
w
Blachernai.
Najprawdopodobniej najbardziej znanym
przedstawieniem
z Blachernai
był
wizerunek Bogurodzicy jako orantki
znajdujący się w absydzie kościoła
wspominany w źródłach od XI w. Inną
popularną ikoną z Blachernai było
przedstawienie
Bogurodzicy
zwane
Platytera, ukazujące orantkę z popiersiem
Chrystusa Emmanuela w medalionie na
piersiach.]
–
Blachernitissza
(gör:
Βλαχερνίτισσα) [Szűz Máriát ábrázoló ikon]
blachowy, -a, -e – bádogBlack hat (czarny kapelusz) [haker, który
włamuje się do systemu komputerowego z
zamiarem szkodzenia. W przeciwieństwie
do białego kapelusza (white hat) czarny
kapelusz korzysta z dostrzezonych
słabości, niszcząc pliki lub kradnąc dane.
Czarny
kapelusz
niejednokrotnie
udostępnia też dane o słabościach innym
hakerom, nie informując jednak ofiary
ataku.] - „Black-hat hacker” [azok a
hackerek, akik tudásukkal visszaélve,
jogosulatlanul
számítógépbe
illetve
számítógép-hálózatokba
törnek
be
haszonszerzés, vagy károkozás céljából.]
black tie (Smoking – męski strój wieczorowy,
bardziej elegancki od garnituru, ale nie tak
oficjalny jak frak.) – black tie [bizonyos
alkalomra
történő
meghívás
estenén
felszólítás a szmoking viseletére]
bladawy, -a, -e [trochę blady] – sápatag, kissé
sápadt, halvány
-
Wersja 01 01 2017.
bladawa cera – sápatag arcbőr
bladawy kolor – halvány, sápadt szín
bladnąć, blednąć, blednieć – sápadni, elsápadni;
halványulni, elhalványulni; (arc) elfehéredni
blado – sápadtan; gyengén
bladolicy, -a, -e [poet. «mający bladą cerę, bez
rumieńców] – sápadt arcú, fehér arcú
bladoniebieski,
-a,
-ie
(niebieskawy,
jasnoniebieski) – halványkék
bladoróżowy, -a, -e (różowawy, jasnoróżowy) –
halvány rózsaszínű
bladość – sápadtság, halványság
bladość śmiertelna – halálsápadtság
bladozielony, -a, -e – halványzöld
blady, -a, -e [1. niemający rumieńców; 2. o
barwie: mało intensywny; też: mający taką
barwę; 3. o świetle: mało intensywny; też:
dający takie światło; 4. mało wyrazisty;
5. nijaki, banalny] – sápadt, halvány;
gyenge, nem tökéletes (a színtartalom
szempontjából); homályos, nem világos;
fakó; kifakult
blada twarz – sápadt arc
blade światło – gyenge fény
blade wargi – vértelen ajkak
blady i czerwony na przemian – hol elpirul, hol
elsápad
blady jak chusta – sápadt, mint a fal; falfehér
blady jak opłatek – [fehér v. halvány, mint az
ostya] fehér mint a fal
blady jak płótno – fehér, mint a fal [vászon]
blady, jak śmierć – halálsápadt
blady jak trup – halálsápadt, halottsápadt,
holtsápadt
blady jak wosk – viaszfehér
bladziuchny, -a, -e, bladziusieńki, -a, -ie,
bladziuteńki, -a, -ie – sápadtka; gyengécske
(a színtartalom szempontjából)
blaga [zmyślenia, często obliczone na efekt],
blagierstwo [kłamstwo] – (fr.) blague;
kérkedés, dicsekvés; hazugság (kłamstwo);
humbug, lódítás, ködösítés, nagyzás,
hencegés, felületes tudás, tudás színlelés;
tréfa
blagier [oszust, łgarz], blagierka – szájhős,
kérkedő; csaló, szélhámos, lódító, nagyzoló,
hencegő, füllentő
blagować (blaguje) [pot. zmyślać, kłamać] –
szájhősködni, nagyzolni, hencegni, kérkedni;
füllenteni, ködösíteni; hazudozni; lódítani
blagowanie – hencegés, nagyzolás, lódítás,
ködösítés
blaj, blajsztift, blajszifta [ołówek] – ceruza
blajkuli
[długopis]
– [Słowniczek języka
śląskiego] golyóstoll
582
blajsztyft [ołówek] – (ném) Bleistift; ceruza
blajzucht [anemia] – [Słowniczek języka
śląskiego] anémia, vérszegénység
blaknąć (blaknie) [1. tracić blask, intensywność
barwy; płowieć; 2. przenośnie: stawać się
nieważnym, nieistotnym] – fakulni, színét
veszíteni
blaknięcie – fakulás
blamaż (kompromitacja, ośmieszenie się) – (fr.)
[blamage, gáncsolás, feddés] blamázs, blama
; felsülés, szégyenvallás, baklövés; szégyen,
gyalázat
blamować – (fr.) blamálni, megszégyeníteni, vkire
szégyent hozni, nevetségessé tenni
blamować się (kompromitować się, ośmieszać
się) – blamálja magát, megszégyenülni,
szégyent vallani, felsülni; nevetségessé válni,
nevetségessé tenni magát, kudarcot vallani,
bakot lőni, baklövést elkövetni; felsülni
Blandyn [imię męskie pochodzące od łacińskiego
imienia, utworzonego od przymiotnika
blandus (ż. blanda) - powabny, wdzięczny,
czarujący, ew. uprzejmy, przyjacielski.] –
Blandin (férfinév)
Blandyna [imię żeńskie pochodzące od
łacińskiego imienia, utworzonego od
przymiotnika blandus (ż. blanda) powabny, wdzięczny, czarujący, ew.
uprzejmy, przyjacielski. Imię to posiada
męską wersję Blandyn.] – Blandina
blank [całkiem, zupełnie, pusty, czysty] –
[Słowniczek języka śląskiego] teljesen, tiszta,
üres, puszta, sivár
Blanka [imię żeńskie wywodzące się od
hiszpańskiej wersji francuskiego imienia
Blanche lub z germańskiego blankus,
blanchus "biała". W niektórych językach
występuje również w formie Bianka.] –
Blanka [női név a középkori latin Blanca
névből származik, ez viszont a germán blank
szóból, amelynek jelentése tiszta, fényes.
Rokon név: Bianka. Jelentése: fényes,
ragyogó, tiszta]
1
blank [wyprawiona skóra, używana na wyroby
rymarskie i siodlarskie] – kikészített bőr
(nyeregkészítéshez)
2
blank ,
blanka
[1.
zębate
zwieńczenie
średniowiecznych murów obronnych i
baszt, służące do osłony łuczników;
krenelaż; 2. jeden z zębatych występów w
zwieńczeniu murów obronnych i baszt] –
lőrés, ablakmélyedés
3
blank [fragment pustej, nienaświetlonej taśmy
filmowej] – üres filmkocka
blanki, blankowanie [1. zwieńczenie murów
obronnych i baszt średniowiecznych w
kształcie szeregu zębatych, prostokątnych
-
Wersja 01 01 2017.
występów
z
prześwitami;
2.
W
średniowieczu zakończenia szczytu murów
fortecznych, w formie pełnych części
muru naprzemian z pustemi otworami w
rodzaju zębów, służącymi za strzelnice.
Od strony fortecy towarzyszy blankom
droga straży, ustęp na którym stoją
obrońcy i rzucają przez otwory pociski.] –
fogazat, pártázat (bástyán v. várfalon); lőrés
blanki, -a, -ie – (fr.) blank; tiszta, üres, kitöltetlen,
felesleges, nélkülözhető
blankiet
[formularz
z
wydrukowanymi
rubrykami do wypełnienia albo arkusz z
wydrukowanym nagłówkiem instytucji] –
(fr. blanquet) blanketta, (kereskedelem)
űrlap, nyomtatvány; űrlap (váltó)
blankiet czekowy – csekkűrlap
blankiet firmowy – cégűrlap
blankiet na telegram – távirati űrlap
blankiet telegraficzny – távirati űrlap v. blanketta
blankiet wekslowy – váltóűrlap
blankista – blankista ffi
blankistowski, -a, -e – blankistablankizm [utopijna doktryna propagowana w
XIX w.] – blanquismus, blankizmus; a
forradalmi mozgalmat elsősorban puccsokra
építő szocialista irányzat Franciaországban a
XIX. sz. derekán (L. A. Blanqui nevéből)
blanko (in blanko) – (ol.) bianco, biankó (pl.
váltó), üres, fehér beíratlan, kitöltetlen (aláírt
okirat, okmány, váltó); vmilyen színből
egymagában lévő (kártyalap)
blansz [daw. biały puder kosmetyczny] – fehérítő,
fehér festék
blanszować[daw. pudrować] – befehéríteni,
fehérre festeni, púderezni
blanszować [obgotowywać lub poddawać
działaniu pary owoce i warzywa] – (fr.)
blanchirozni;
(zöldséget,
gyümölcsöt)
párolni; leforrázni, felforralni, előfőzni
blasfemia [daw. rzecz uwłaczająca komuś] –
(gör.)
blaszfémia;
istenkáromlás,
káromkodás, (átv.) kegyeletsértés, magasztos
dolog meggyalázása, kigúnyolása
blask [1. jaskrawe, mocne światło; też: połysk,
światło odbite; 2. świetność, wspaniałość;
3. przejaw, przebłysk; 4. zob. luminancja]
– fény, csillogás, ragyogás; napsugár,
visszaverődés, erős fény, fémes fény;
villogás
blask kobaltowy – kobaltfény
blask księżyca – holdfény
blaski i cienie – fény és árnyék
blaszanka [pot. naczynie zrobione z blachy; też:
zawartość takiego naczynia] – pléh-,
583
bádogdoboz,
pléhdoboz;
pálinkamérő
(űrmérték)
blaszany, -a, -e [1. zrobiony z blachy; 2. o
dźwięku: podobny do odgłosu, jaki wydaje
uderzona blacha]
– bádog-, pléh-,
bádoglemezből készült
blaszka [1. mały, cienki kawałek blachy; 2. pot.
mała blacha do pieczenia czegoś; też:
zawartość takiego naczynia; 3. cienka
warstwa
zrogowaciałych
komórek;
4. jedna z cienkich, podłużnych warstw
komórek, tworzących spód kapelusza
grzybów; 5. powierzchnia liścia; 6. cienka
warstwa minerału]
–
kis bádog;
vaslemezke, bádoglemezke; bádogedényke;
fénylő, csillogó dísz, flitter; érem, plecsni,
érdemrend; (növényzet) lemez, hártya
blaszka (gwara warszawska) = ćwiartka wódki –
egy negyed liter vodka
blaszka liściowa – (növény) levéllemez
blaszka srebra – ezüstlemezke, ezüstfüst
blaszka złota – aranylemezke, aranyfüst;
pikkelylemez
blaszki dzwoniące – csörgők
blaszkowaty, -a, -e [1. przypominający blaszkę;
2. zbudowany
z
cienkiej
warstwy
komórek] – bádogszerű, pléhszerű; lemezes
blaszkowaty grzyb – lemezes gomba
blaszkowy, -a, -e – lemez-, lemezes
blat [płyta stanowiąca wierzchnią część stołu,
biurka, komody itp.] – (ném.) blatt;
asztallap; lapos tárgylap, levél; lap, kártya
(kártyában)
blat do pieczenia – sütőlap
blat kuchenny – tűzhely lapja, munkalap
blatować
–
(ném.)
(zene)
ismeretlen
zenedarabotkottából első látásra eljátszani;
kártyázni
blaupałza [kalka] – [Słowniczek języka śląskiego]
másolópapír,
indigó,
karbonpapír,
pauzapapír
blaza [pęcherz, odcisk] – [Słowniczek języka
śląskiego] hólyag; (na ciele) bütyök,
bőrkeményedés; (na nogach) tyúkszem
Bleached denim – Bleached denim [Egyenletesen
fehérített farmeranyag. A sötét, mosatlan
farmerek (dark denim) ellenpontjaként van
jelen a divatban.]
-
Wersja 01 01 2017.
blech, blich, bielnik [miejsce bielenia płótna
przez polewanie wodą na słońcu. Dawniej,
gdy w każdym domu kmiecym i
szlacheckim tkano płótna, bielenie na
słońcu było ważnem zajęciem gospodyń.
Właściwą porą do bielenia był czas, gdy
drzewa kwitły, t. j. maj i pierwsza połowa
czerwca. Blecharka była – to kobieta,
przeznaczona po dworach w tej porze do
polewania płótna wodą.] – (dawno)
fehérítés; kifehérített hely vásznon
blechować, blichować [wybielać płótno] – fehérre
festeni (vásznat); meszelni (falat)
blednąć (blednie), bladnąć, blednieć [stawać się
bladym] – sápadni, elsápadni; halványulni,
elhalványulni,
fakulni,
fehéredni,
elfehéredni; (átv.) lealkonyulni, lehanyatlani
bledną zielone gałęzie – a zöld ágak (lombok)
elhervadnak
blednąć ze strachu – a félelemtől elsápadni
blednica
[1.
niedokrwistość
występująca
najczęściej u młodych dziewcząt w okresie
dojrzewania płciowego; 2. blednica
egipska - pasożytnicza choroba człowieka i
zwierząt wywoływana przez nicienie
tęgoryjce,
objawiająca
się
m.in.
niedokrwistością;
ancylostomatoza;
anemia górników] – vérszegénység; sápkór
[csökken a vörös vérsejtek száma vagy a
vörös vérsejtek festék anyaga, a hemoglobin]
bledszy, -a, -e – sápadtabb, halványabb
bledziutki, bladziutki, bledziuchny, bladziuchny,
bledziuteńki, bladziuteńki, -a, -ie –
sápadtka, halványka; gyengécske
blef, bluff [wym. blef] [1. postępowanie obliczone
na wprowadzenie kogoś w błąd; 2. w grze
w karty: wywoływanie u partnera
wrażenia, że się ma mocniejsze karty niż
w rzeczywistości] – (ang.) bluff, blöff;
elképesztést v. megfélemlítést szolgáló
nagyzolás;
meglepő,
megdöbbentő,
elképesztő, nagy garral készülő csekélység
blefiarz, bluffiarz (ten, kto blefuje) – blöffölő
ember
blefować, bluffować [wprowadzać w błąd dla
wywołania
wrażenia
o
posiadaniu
większych (niż rzeczywiste) możliwości] –
(ang.) blöffölni; nagyzolni, felvágni;
ügyesen elhitetni olyasmit, aminek semmi
alapja nincs
blejtram [rama na płótno malarskie] – vakkeret,
blindráma
blekot – beléndek; nadragulya; maszlag (plecie
jakby się blekotu objadł: úgy fecseg v. jár a
szája, mintha maszlagot evett volna
Blekot pospolity (Aethusa cynapium L.) [1.
gatunek rośliny jednorocznej należący do
584
rodziny selerowatych (Apiaceae Lindl.,
dawna
nazwa:
baldaszkowate).
Zwyczajowe
nazwy:
szaleń,
psia
pietruszka.
Występuje
w
Europie
Środkowej. Jest pospolity w całej Polsce,
aż po niższe położenia górskie. 2. jest
rośliną dorastającą do 50 cm wysokości, o
łodydze
dętej,
nagiej,
delikatnie
kreskowanej. Liście 2-3-krotnie pierzaste,
nagie. Płatki kwiatów zebranych w
baldach są białe, od spodu zielonawe.
Występuje na polach, ugorach i w pobliżu
domów] – Ádáz v. Mérges ádáz (Aethusa
cynapium L.); (Ádázó bürök, ebzeller, kerti
ádáz, kicsiny bürök, kutya petrezselyem.)
[Egyéves. 30-100 cm. Szára igen ágas.]
blenda [1. wnęka w murze w formie arkady lub
okna, stosowana jako motyw dekoracyjny;
2. minerał, dwuskładnikowy związek
siarki z metalami; 3. a.) w fotografii:
dawniej nazwa przysłony (niewłaściwa),
dzisiaj tzw. ekran odblaskowy służący do
odbijania światła i wypełniania cieni;
b.) przysłona aparatu fotograficznego; c)
ekran foliowy odbijający światło, używany
na planie filmowym 4. ślepy otwór lub
płytka wnęka w murze w formie arkady
lub okna] – fényle (ásvány); fényképezőgép
fényrekesze (blende); (ép) bemélyedés, fülke
blenda cynkowa (zob. sfaleryt) – cinkszulfid,
szfalerit (cinket tartalmazó érc)
blenda rtęciowy – cinóber
blenda smolista, blenda uranowa [1. minerał
silnie promieniotwórczy; 1. Blenda
smolista, blenda uranowa, pechblenda,
smółka uranowa, UO2, minerał silnie
promieniotwórczy, zawierający domieszki
radu, toru, ołowiu, helu, ceru i innych
metali ziem rzadkich. W odróżnieniu od
innej odmiany UO2 - uraninitu – blenda
-
Wersja 01 01 2017.
smolista jest odmianą zbitą, pozbawioną
wyglądu krystalicznego. Zawiera do 4%
uranu i 1,4·10-4% radu. Główne złoża
blendy
uranowej:
Katanga
(w
Shinkolobwe), Kanada (nad Wielkim
Jeziorem Niedźwiedzim), Czechy (w
Jachymowie). Blenda uranowa jest
głównym źródłem uranu, radu i
niektórych
innych
pierwiastków
promieniotwórczych. 2. Blenda uranowa
(smółka uranowa, blenda smolista,
nasturan)
–
smoliście
czarna,
skrytokrystaliczna lub kolomorficzna
mająca postać twardych, naciekowych
skupień o smolistym połysku, odmiana
uraninitu. Ruda uranu.] – uránszurokérc
más néven az uraninit ásvány, az urán-dioxid
(UO2) és az urán-trioxid (UO3) 1:2 arányú
sztöchiometrikus keveréke, képletét meg
szokták adni U3O8 alakban is (Az
uránszurokérc szennyezett más anyagokkal
is.)
blezer [1. długi, luźny żakiet, bez kołnierza i
usztywnień; 2. rodzaj kurtki sportowej
lub żakietu; 3. rodzaj kurtki sportowej lub
żakietu; 4. damska, męska i dziecięca
marynarka
z dużymi
aplikacyjnymi
kieszeniami; na kieszeni znajdującej się na
klatce piersiowej umieszczany jest
emblemat
klubu.
Znakiem
rozpoznawczym są guziki, które są w
kolorze złotym lub srebrnym. Blezer jest
produkowany w pojedynczych kolorach z
materiału
wykonanego
z
przędzy
wełnianej
czesankowej,
takiej
jak
gabardyna,
diagonalnai
flanela),
najpopularniejsza w ciemnych, głębokich
kolorach; niektóre blezery mają paski lub
kratkę. Kształtem odpowiada dominującej
modzie. Czasami nie ma podszewki.
Istnieje kilka teorii odnoszących się do tej
nazwy: pierwsza twierdzi, że blezer
pierwszy raz został tak nazwany w 1889
na Uniwersytecie Cambridge, gdzie był
noszony w kolorze purpurowym, który
wyglądał jakby się palił (od angielskiego
słowa "to blaze – buchać płomieniem").
Druga teoria twierdzi, że kapitan
angielskiego statku ubrał swoją załogę w
niebieskie
obszyte
marynarki
z
metalowymi guzikami, i że nazwa
marynarki pochodzi od nazwy statku (The
Blazer). Francuzi twierdzą, że termin ten
pochodzi od francuskiego "blason", które
oznacza okrycie rąk. Ta sportowa
(klubowa)
marynarka
zainspirowała
blazerowy-styl na szeroką gamę ubiorów,
szczególnie damskich kostiumów i odzieży
sportowej.] – blézer [1. Csípőig érő, egy-
585
vagy kétsoros gombolású kiskabát gallérral
és revers-rel. Klasszikus változatát arany
gombok és rátett zsebek jellemzik. A
legújabb divat szerint rövid és derékban
karcsú. 2. Blézerkabát: Testhezálló kabát a
női felsőruházatban. Jellegzetes a reversgallér, a szűk ujj és az egy- vagy kétsoros
záródás. A férfi felsőruházatban ezt a formát
paletot-nak nevezik. 3. Rövid kabát férfiak,
nők vagy gyerekek számára, nagy rátett
zsebekkel, amelyek közül a szivarzseb
valamilyen klub emblémáját viseli. A
gombok ezüst- vagy aranyszínűek. Magát a
blézert egyszínű anyagból készítik, pl.
gabardinból,
flannelből),
vagy
sávolyszövetből, legtöbbször sötét színben,
néha csíkos vagy kockás mintával. Formája a
mindenkori divathoz igazodik. Nem mindig
bélelik. Az elnevezés eredetére nézve
többféle elmélet van, az egyik szerint először
1889-ben a cambridge-i egyetem evezősei
viseltek ilyen kabátot, amelynek színe a
tűzhöz hasonlított és angolul a "to blaze"
egyik jelentése: lángol, lobog. Egy másik
elmélet szerint egy "The Blazer" nevű angol
hajó
személyzete
hordott
ilyen,
fémgombokkal ellátott, kék színű szerzs
kabátot. Ismét mások szerint a szó a francia
"blason" szóból ered, ami címert jelent. Ez a
sportos, klubokhoz kapcsolódó kabátfajta
inspirálta a blézer széleskörű elterjedését,
különösen a női és a sportos öltözködésben.
4. Egy-vagy kétsororsan gombolt csípőig érő
kabátka gallérral és szegéllyel, klasszikusan
arany gombokkal és zsebekkel.], olaszka,
kötött sportkabátka
-
Wersja 01 01 2017.
bliaud [długie wierzchnie okrycie, zarówno
męskie jak i kobiece w formie sukni
przepasanej paskiem, noszone od XI do
połowy XIII wieku. Długość ubrania
mężczyzny różniła się w zależności od
statusu – szlachcice nosili okrycie
sięgające łydki, albo kostek, zdobione na
brzegach i przy szyi. Pozostali zadowalali
się okryciem do kolan. Czasem bliaud było
rozcięte na przedzie, co ułatwiało jazdę
konną. Wersja kobieca sięgała aż do samej
ziemi, była bardzo dopasowana w biuście i
talii. Różniła się również od wersji męskiej
krojem rękawa – początkowo bardzo
wąski, od łokcia rozszerzał się znacznie i
mógł sięgać aż do podłogi.] – (daw) Bliaud.
ófr. bliaut (ruhafazon a XI-XIII. sz. között)
[1. A 10. századtól kezdve viselt ingszerű
ruha francia elnevezése. 2. Ingszerű, bő,
egybeszabott, ujjas, vagy ujjatlan ruha,
melyet a XI-XV. században viseltek]
blic [błyskawica] – [Słowniczek języka śląskiego]
villám
blicablajter [piorunochron] – [Słowniczek języka
śląskiego] villámhárító
blichtr [pozorna świetność, zewnętrzny polor
czegoś] – csillogó-villogó vmi, műbriliáns;
hamis csillogás, máz, külszín
blin [(zazwyczaj w liczbie mnogiej - bliny)
regionalne: placek z ciasta drożdżowego,
smażony
na
tłuszczu;
blina]
–
palacsintaszerű tészta (orosz módra)
blina [placek drożdżowy smażony na tłuszczu;
blin] – palacsintaszerű tészta (orosz módra)
blind [płat drewna stosowany jako podkład pod
okleinę; ślepy fornir] – (ném.) blind, vak;
(ká) olyan játékmód, mikor a kártyát meg
nem nézve játszik vki
blindaż [1. stalowe opancerzenie okrętu lub
samochodu; 2. daszek nad okopem,
zabezpieczający
żołnierzy
przed
586
szrapnelami i odłamkami pocisków] –
palánk,
cölöpfal;
harckocsipáncél,
hajópáncél
bliski, -a, -e [1. znajdujący się w niewielkiej
odległości;
2. mający
nastąpić
w
niedalekiej
przyszłości;
3. niedawno
przeszły;
4. bliższy:
dokładny,
szczegółowy,
sprecyzowany;
5. spokrewniony z kimś bezpośrednio; też:
wyrażający taki stosunek; 6. mający
pewne cechy zbieżne z czymś; 7. ściśle
złączony uczuciami, poglądami; też:
będący wyrazem takiego złączenia] –
közeli, közel, nem messzi; közelálló; kedves,
rokonszenves, szoros, intim
bliska znajomość – közeli ismeretség
bliski [członek rodziny, krewny lub przyjaciel] –
családtag;
közelálló;
közeli
jóbarát;
hozzátartozó
bliski krewny – vérrokon
bliski kuzyn – elsőfokú unokafivér
bliski rozpaczy – a kétségbeesés szélén állni
bliski ruiny – a végéhez közel, a tönk szélén (állni)
bliski sąsiad – közeli szomszéd
bliski sercu – drága, szeretett
bliski śmierci – a halálhoz közel álló, halálos
ágyán fekszik v. fekvő; halálán van v. lévő
bliski upadku – a végéhez közel, a tönk szélén
(állni)
Bliski Wschód (arab. ‫طسوألا قرشلا‬, hebr. ‫חרזמה‬
,‫התיכון‬przestarzałe Lewant) [obszar
geograficzny leżący na styku trzech
kontynentów: Europy, Azji i Afryki.] –
földr. Közel-Kelet
bliskie pokrewieństwo – közeli rokonság v.
vérrokonság
bliskiego v. dalekiego zasięgu – rövid v. nagy
hatótávolságú
blisko + B. – közel, közelében [z bliska: közelről]
blisko miasta – közel a városhoz, a város
közelében
bliskość – közelség, közellét
bliskość Boga – isten közelsége, Isten közelléte
bliskość końca czasów ( zob. Koniec czasów) –
idők végének közelsége
bliskowidz – közelálló, rövidlátó (krótkowidz)
bliskowschodni, -a, -ie (przymiotnik od: Bliski
Wschód) – közel-keleti
bliskoznacznik [wyraz o znaczeniu bliskim
znaczeniu
innego
wyrazu;
wyraz
bliskoznaczny] – rokonértelmű szó,
szinonim szó, szinonima
bliskoznaczny, -a, -e [taki, którego znaczenie jest
bliskie innemu znaczeniu] – rokonértelmű,
szinonim
-
Wersja 01 01 2017.
blitzkrieg [doktryna wojenna wypracowana
przez militarystów niemieckich; wojna
błyskawiczna]
–
(ném.)
blitzkrig;
villámháború; az ellenséget nagymértékben
gépesített hadsereggel és váratlan, gyors
lerohanással legyőzni szándékozó taktika
blizenka – kis sebhely
bliziuchno, bliziuteńko, bliziutko – egészen közel
levő
bliziuchny, -a, -e; bliziuteńki; bliziutki, -a, -ie –
egészen közeli; közelicske
blizna [ślad pozostały po zagojeniu się rany;
znamię] – sebhely, forradás, heg; nyom
blizna po ospie – himlőhely
bliźni,
-ia,
-ie
[1.
bliski,
pokrewny;
2. dawniej: bliźniaczy; jednakowy] –
közeli; felebarát, embertárs
bliźniaczek (zdrobnienie od: bliźniak) –
ikertestvérke (fiú)
bliźniaczka (forma żeńska od: bliźniak) –
ikernővér; ikertestvérke (lány)
bliźniaczki – (lány) ikrek
bliźniacy – (fiú) ikrek
bliźniaczy, -a, -e – iker-
Bliźniak (komplet 2-częściowy)
bliźniak [1. jedno z dwojga dzieci urodzonych
podczas jednego porodu; 2. komplet
damski wykonany z dzianiny, składający
się z dwóch elementów o tej samej barwie.
Do kompletu należy bluzka, najczęściej z
krótkim rękawem (lub bez rękawów),
wkładana przez głowę i rozpinany (w
wersji klasycznej) sweterek z długim
rękawem. 3. Dziewiarski
komplet,
„zespolony” rodzajem przędzy i kolorem:
pulower plus blezer; albo bluzka z
dekoltem owalnym lub w szpic plus
rozpinany
sweterek.
Symbol
uprzemysławiania mody w latach 60. –
587
mniej formalny, choć nadal elegancki,
zamiennik „sztywnego”, krawieckiego
żakietu z bluzką koszulową. Mały, obcisły
golfik plus krótki sweterek to bliźniak na
zawsze skojarzony z codzienną garderobą
Audrey Hepburn.] – iker (gyerek),
ikerfivér; (komplet) kétrészes kötöttáru
(mellény és hossszú ujjú pulóver)
Bliźniak [potocznie o osobie urodzonej pod
znakiem Bliźniąt] – Ikrek (Ikrek jegyében
született)
bliźniaki – ikerpár, ikrek
bliźniaki dwujajowe – kétpetéjű ikrek
bliźniaki jednojajkowe – egypetéjű ikrek
bliźnię – iker (gyermek)
bliźnięcy, -a, -e – ikerbliźnięta – ikrek
bliźnięta syjamskie [bliźnięta, które w wyniku
zaburzeń rozwojowych rodzą się zrośnięte
ze sobą różnymi częściami ciała] – sziámi
ikrek
Bliźnięta (łac. Gemini, dop. Geminorum, skrót
Gem) [1. trzeci gwiazdozbiór zodiakalny;
2. znak zodiaku; 3. Bliźnięta jest jednym z
bardziej
charakterystycznych
gwiazdozbiorów, znany od starożytności,
przedstawia parę bliźniąt trzymających
się za ręce, Kastora i Polluksa. Należeli oni
do załogi statku Argonautów, byli synami
Ledy, a ojcem każdego z nich był kto inny:
Kastora – król Sparty Tyndareos,
Polluksa – sam Zeus. Słońce przebywa na
tle tego gwiazdozbioru od 21 maja do 20
czerwca. W pobliżu Kastora (α Gem)
znajduje się radiant jednego z bogatszych
rojów meteorów, znanego jako Geminidy.
Jego największa aktywność przypada na
14 grudnia (do 60 meteorów na godzinę).]
– Ikrek (lat. Gemini; csillagkép, állatöv)
bliżej – közelebb, errébb; közelebbről
bliżej (tu) – idébb
bliższość – közelség, közeli rokonság
bliższy, -a, -e [stopień wyższy od przymiotnika:
bliski] – közelebbi, közelebb fekvő v. levő
[po bliższe informacje należy się zwrócić
do…:
közelebbi
felvilágosításért
forduljon…]
bliższa koszula ciała niż sukmana – (közm.)
közelebb az ing a csuhánál; közelebb az ing
mint a suba
bliższe szczegóły – közelebbi részletek
bliżsi krewni – közeli rokonok
BLOB – Binary Large Object [w systemach
zarządzania bazami danych: typ danych,
który umożliwia przechowywanie dużych
ilości danych binarnych jako pojedynczy
-
Wersja 01 01 2017.
obiekt w bazie danych, stosowany w
szczególności do przechowywania danych
multimedialnych, takich jak grafika,
muzyka czy filmy.] – (ang., inf.) Binary
Large Object (Nagy Bináris Objektum)
bloczek [1. zdrobnienie od "blok" (gł. jako mały
blok - zeszycik z kartkami do wyrywania);
2. techn. maszyna prosta, umożliwiająca
podnoszenie ciężarów; krążek linowy;
blok] – kis blokk, kis papírtömb,
jegyzettömb, jegyzetfüzet; (műszaki) kis
csiga
bloczek listowy – (kis alakú) levéltömb
bloczek na obiad – ebédjegy (tömbszerű jegyek)
bloczek z biletami – jegyzetfüzet
blog (ang. web log - dziennik sieciowy) , ang. blog,
weblog, web-log [1. dziennik prowadzony
przez internautę na stronach WWW; 2.
rodzaj strony internetowej zawierającej
odrębne, samodzielne, uporządkowane
chronologicznie wpisy, których twórcą jest
właściciel bloga. Blogi umożliwiają
zazwyczaj
archiwizację
oraz
kategoryzację i tagowanie wpisów, a także
komentowanie notatek przez czytelników
danego dziennika sieciowego. Ogół blogów
traktowany jako medium komunikacyjne
nosi nazwę blogosfery. 3. strona
internetowa złożona z datowanych
wpisów, zazwyczaj wyświetlanych od
najnowszego do najstarszego; blogi są
najczęściej stosowane jako osobiste
pamiętniki, mogą też jednak służyć
wymianie
wiedzy,
komunikacji
marketingowej lub politycznej] – (ang.)
blog,
internetes
napló
[egy olyan
periodikusan újabb bejegyzésekkel bővülő
weboldal, amely ezek sorozatából áll,
függetlenül attól, hogy mi az oldal témája,
formája és hogy nyilvánosan elérhető-e. A
bejegyzések leggyakrabban – de nem
szükségszerűen
–
fordított
időrendi
sorrendben vannak. A blogok többsége
nyilvános weblapként működik bármely
internethasználó által elérhetően. Az eredeti
„weblog” kifejezés a „web” és „log” (napló)
szavak összetételéből keletkezett, ebből
rövidült a mára bevetté vált blog avagy
"binarylog" alak.]
blok [I. 1. duża, foremna bryła kamienia; 2. zob.
krążek w zn. 6; II. 1. związek państw,
partii, ugrupowań politycznych; 2. kilka
audycji radiowych lub punktów programu
telewizyjnego; też: kilka referatów,
artykułów itp., tworzących pewną całość;
3. podstawowy
element
blokady
kolejowej; III. 1. wielopiętrowy budynek o
powtarzalnych segmentach; 2. barak dla
588
więźniów w obozach koncentracyjnych w
czasie II wojny światowej; 3. inform.
wyróżniona część programu, zawierająca
deklaracje zmiennych lub instrukcje,
traktowana przez komputer jako odrębna
całość;
4. med.
przeszkoda
w
przewodzeniu bodźców nerwowych w
układzie przewodzącym serca; 5. w
siatkówce:
wystawienie
rąk
przez
wszystkich graczy ponad siatkę, w celu
zatrzymania piłki uderzanej przez
przeciwnika;
6. zespół
urządzeń
przeznaczony do spełniania określonych
funkcji] – (ném.-fr.) blokk, tuskó, tömb;
nagy darab súlyos test; háztömb, panelház;
szövetség,
(kereskedelem)
árujegyzék;
(nyomda) blokk, dúc; csörlő, vitla,
emelőcsiga;
csoport,
csoportosulás;
(műszaki) vasúti térközbiztosító berendezés
szelvénye; (fiz.) csiga; (sp) labdablokkolás;
(informatyka)
blokk
(block)
[A
hagyományos mágneses adathordozókkal
szemben az ISO-9660 CD-ROM-okon a a
logikai blokkok egy sáv szektorainak a
kisebb részei. A legtöbb CD-ROM
alkalmazás esetén azonban logikai blokk
mérete ugyanakkora (2 KB), mint a szektoré
– ezért többnyire azt mondják, hogy a blokk
és a szektor ugyanaz a dolog, ez azonban
nem minden esetben igaz.]
blok budynków – épülettömb
blok do pisania – jegyzettömb
blok do podnoszenia ciężaeów – emelőcsiga,
csigasor
blok dolarowy – dollárblokk
blok energetyczny [zespół urządzeń elektrowni
cieplnej służących do przetwarzania
energii] – energetikai blokk
blok granitu – gránittömb
blok kasowy – pénztárblokk
blok lewicowy – baloldali pártok csoportja;
baloldali blokk
blok listowy – levél- v. írótömb
blok marmuru – márványtömb
Blok mieszkalny na os. Kopernika w Legnicy
-
Wersja 01 01 2017.
blok
mieszkalny
[potoczna
nazwa
wielokondygnacyjnego
budynku
mieszkalnego
wielorodzinnego
o
powtarzalnych
segmentach,
wyróżniającego się wybitnie prostą formą.
Pierwsze w historii bloki mieszkalne
powstawały przed II wojną światową w
Europie czego przykładem jest osiedle
bloków mieszkalnych z prefabrykatów
żelbetowych La Muette zbudowane w
1934 roku w Drancy we Francji.
Określenie swój
sens pejoratywny
uzyskało w okresie PRL, gdzie budynki
wielorodzinne miały zaspokoić wyłącznie
podstawowe
potrzeby
mieszkańca,
pomijając wszystkie elementy uznane za
zbytek.]; blok mieszkaniowy – háztömb,
panelház
blok państw – államcsoport
blok polityczny – politikai (választási) csoport,
blokk
blok północno-atlantycki – észak-atlanti szövetség
blok prawicowy – jobboldali pártok csoportja;
jobboldali blokk v. tömörülés
blok rysunkowy – rajztömb
blok operacyjny – műtő
blok śmierci [blok w hitlerowskim obozie
koncentracyjnym, w którym grupowani
byli więźniowie przeznaczeni na śmierć] –
halálblokk (koncentrávióstáborban)
blok walutowy – valutablokk
blok wschodni [po II wojnie światowej: państwa
Europy
Środkowo-Wschodniej,
pozostające pod dominacją ZSRR] – (pol)
keleti tömb
blok wyborczy – választási blokk
blok zachodni – nyugati blokk
blok złota – aranytömb
blokada [1. utrudnienie dostępu do czegoś; 2.
system środków zmierzających do izolacji
jakiegoś państwa, obiektu, miasta itp. w
celu wymuszenia jakichś ustępstw lub
kapitulacji;
3. zespół
urządzeń
mechanicznych uruchamiający zwrotnice,
semafory i sygnały; 4. metoda leczenia
polegająca na wstrzykiwaniu środków
znieczulających;
5.
zob.
blok;
6. zabezpieczenie urządzenia za pomocą
urządzeń
blokujących;
7. urządzenie
blokujące] – (fr.-ném.) blokád, zárlat,
zárolás; vesztegzár; ostromzár (oblężenie);
határzár, vmely államnak v. egy részének
erőszakos elszigetelése a külvilágtól, hogy
bizonyos
követelések
teljesítésére
jényszerítsék
blokada ekonomiczna – gazdasági blokád
589
blokada etatów [wstrzymanie przyjęć nowych
pracowników] – létszámstopp
blokada finansowa – pénzügyi blokád
blokada handlowa – kereskdelmi blokád
blokada kasowania (magnetofon) – törlészár
(megnatofonon)
blokada kredytowa – hitelzárlat
blokada portu – kikötőzár, blokád
blokaż – (fr.) blocage; hézagtöltő kövek
blokhauz [schron bojowy lub ufortyfikowany
budynek przystosowany do samodzielnej
obrony] – (dawno) blockhaus; blokkház;
gerendákból összerótt ház, kunyhó; (wojsko)
kiserőd, tábori erőd, őrtorony, sáncház
blokowa – tömbparancsnoknő, tömbbizalmi nő
blokować (blokuje) [1. utrudniać przejście,
dostęp
do
czegoś;
2. zajmować
niepotrzebnie miejsce; 3. utrudniać czyjąś
działalność, przebieg jakiegoś zjawiska,
procesu; 4. izolować państwo, miasto itp.
w
celu
wymuszenia
ustępstw;
5. wstrzymywać wypłatę pieniędzy; 6. w
siatkówce: stosować blok; 7. zabezpieczać
urządzenia techniczne] – I. blokkolni,
zárolni, elzárni, lezárni, körülzárni, zár alá
venni, nem engedni át; lefoglalni,
eltorlaszolni;
(kereskedelem)
pénztári
ellenőrző jegyet kiállítani; II. (fr.) blokál;
(wojsko) ostromzár alá venni; blokád alá
helyezni, ostromzár alatt tartani; elszigetelni;
leszorítani,
fékezni,
lezárni,
erősen
csillapítani; lezárni (területet);(műszaki)
megállítani, lezárni (gépet, készüléket);
(műszaki)
tilosra
állítani,
lezárni
(vonalszakaszt), (ovosi) rögzíteni (sérült
testrészt)
blokować część toru pociągiem – pályaszakaszt
blokkolni v. elzárni (szerelvénnyel)
blokować kapitały – vagyonzárt elrendelni, tőkét
blokírozni
blokować kraj – blokád alá helyezni egy országot
blokować sumę – összeget zárolni
blokować się [1. stawać się niemożliwym do
przebycia; 2. o urządzeniu technicznym:
być blokowanym; 3. mieć zahamowania
uniemożliwiające porozumiewanie się] –
leblokkolni; blokolódni
blokowanie – (fr.-ném.) blokád; ostromzár, zárolás,
blokírozás; lezárás, blokálás, biztosító
kapcsolás v. berendezés; blokkolás
blokowanie dopozytów – letétek zárolása
blokowanie rachunków – számlák zárolása
blokowisko
[osiedle
wielkich
bloków
mieszkalnych] – lakótelep
blokowy, -a, -e [1. związany z blokiem; 2. więzień
obozu koncentracyjnego pełniący funkcję
-
Wersja 01 01 2017.
nadzorcy w baraku dla więźniów] – tömb-;
tömbhöz
tartozó,
blokk-,
jelző-,
(koncentrációs tábor) tömbparancsnok;
tömbmegbízott, tömbbizalmi
blokowy współczynnik błędów (współczynnik
błędów oparty na proporcji liczby bloków
z błędami w stosunku do całkowitej liczby
bloków) – (kat.: informatyka) BLER (BLock
Error Rate, blokkhiba gyakoriság) [A BLER
azon blokkok számát adja meg, melyek a
CD-ről történő olvasás során az első dekóder
(C1) által jelzett hibás byte-ot tartalmaznak.
A Vörös Könyv szerint az átlagos BLER
másodpercenként nem lehet több 220-nál. Az
adat CD-ROM-ok gyártásánál az ipar a
másodpercenkénti 50-nél kevesebb hibát
tartja elfogadhatónak.]
blotka [karta o małej wartości w grze] – alacsony
kártya, kis lap
blomba [plomba] – [Słowniczek języka śląskiego]
plomba, ólomzár, ólomjegy
blond [I. o włosach, zaroście: jasny, złotawy,
płowy; też o osobie: mający takie włosy,
taki zarost; II. kolor blond] – (fr.) blonde;
szőkeség; (włosy) szőke
blond włosy odziedziczyło a. ma po matce – a
szőke haját az anyjától örökölte
blonda [1. koronka klockowa, jedwabna w
kolorze kremowym. Produkowana jako
koronka brzeżna – do obszyć, a także w
formie owalnych szali. Znana od pierwszej
połowy XVIII wieku, popularna w Polsce
w drugiej połowie stulecia. Była dosyć
tania, w zależności od szerokości i
wykończenia kosztowała od 8-50 gr. za
łokieć (ok. 59 cm). W XIX wieku, jako
przeciwwaga dla masowej produkcji
maszynowej, powraca moda na koronki
robione ręcznie w tym na blondę. 2. rodzaj
koronki klockowej z przędzy jedwabnej w
kolorze naturalnym lub czarnym.] –
krémszínű v. fekete, selyem vert csipke
blondyn [mężczyzna o blond włosach] – szőke
férfi
blondyna – (fr.) blonde, selyemcsipke; csipkefajta
blondyna – szőke hajú, szőke nő, szőke lány
590
blondyneczka – szöszke
blondynek [chłopiec o blond włosach] – szőke
hajú gyermek (fiú)
blondynka [mająca jasne włosy] – szőke hajú nő,
szőke lány
Blowfish [szyfr blokowy stworzony przez
Bruce'a Schneier'a w 1993 roku jako
szybka i bezpłatna alternatywa dla
istniejących
ówcześnie
algorytmów.
Algorytm operuje na 64-bitowych blokach
i używa kluczy od 32 do 448 bitów.
Algorytm ma postać szyfru Feistela z 16
rundami z SBOXami zależnymi od klucza.
Każda zmiana klucza wymaga dość sporej
ilości wstępnych obliczeń, żeby ustalić
SBOXy. Z tego powodu atak brute-force
trwa znacznie dłużej niż możnaby się
spodziewać.] – Blowfish (titkosítási
algoritmus) [Bruce Schneier talán a
legnépszerűbb író és előadó az informatikai
biztonság-technika
világában.
Hírnevét
annak köszönheti, hogy nem csupán remek
szakíró, de a terület aktív kutatója is;
Schneier nevéhez fűződik például a Blowfish
algoritmus kifejlesztése]
blue – (ang.) blue; táncfaj
blue box [wym. blu boks] [technika realizacji
obrazu filmowego lub telewizyjnego] –
(műsz.) blue box (kék doboz)
blue chip [wym. blu czip] [1. spółka, której akcje
osiągają na giełdzie wysoką cenę; też:
akcje takiej spółki; 2. lokata o niskim
stopniu ryzyka] – blue chip [A legnagyobb,
a legjobb, a legismertebb cégek részvényeit
nevezik blue chip részvényeknek. Eredetileg
az IBM (innen a Blue) részvényeit hívták
így, ma a tőzsdék leglikvidebb (mindig nagy
forgalmú), és legnagyobb kapitalizációjú
papírjainak gyűjtőneve.]
blue movie [wym. blu muwi] [film erotyczny] –
blue movie; erotikus film
Blue black denim – (ang.) Blue black denim;
Feketére felülfestett kék denim.
-
Wersja 01 01 2017.
blues [wym. blus] [wokalno-instrumentalny styl
muzyki rozrywkowej wywodzący się z
ludowej
pieśni
Murzynów
północnoamerykańskich; też: utwór w
tym stylu] – (ang.) blues; (zene) amerika
néger eredetű lassú tánc
bluesowy, -a, -e – bluesBluetooth
[technologia
bezprzewodowej
komunikacji krótkiego zasięgu pomiędzy
różnymi urządzeniami elektronicznymi,
takimi jak klawiatura, komputer, laptop,
palmtop, telefon komórkowy i wieloma
innymi. Jest to darmowy standard opisany
w specyfikacji IEEE 802.15.1. Jego
specyfikacja obejmuje trzy klasy mocy
nadawczej 1-3 o zasięgu 100, 10 oraz 1
metra w otwartej przestrzeni. Najczęściej
spotykaną klasą jest klasa druga.
Technologia korzysta z fal radiowych w
paśmie ISM 2,4 GHz. Urządzenie
umożliwiające
wykorzystanie
tej
technologii to adapter Bluetooth.] – (ang.)
Bluetooth - vezetéknélküli kommunikáció
(szószerint = "Kékfogú" -viking király) [1.
rövid hatótávolságú, adatcseréhez használt,
nyílt,
vezetéknélküli
szabvány.
Alkalmazásával
számítógépek,
mobiltelefonok (telefonkihangosítók) és
egyéb készülékek között automatikusan
létesíthetünk kis hatótávolságú rádiós
kapcsolatot. 2. Interfész specifikáció
mobiltelefonok, számítógépek, stb. rövid
távú vezeték nélküli összekapcsolására.
Hatótáv 10 m, sebesség 721 kB/s. 3.
hordozható gépek környezetében használt
kommunikációs
és
számítástechnikai
szabvány; egy vezetéknélküli helyi hálózat
(Wireless Local Area Network) ipari
szabványa, mely pl. hordozható kamerák,
mobiltelefonok, PDA-k, noteszgépek, stb.
között tud kapcsolatot fenntartani; a
technológiát Ericson fejlesztette ki, a
rádiófrekvenckás
adatfeldolgozást
(Frequency Hopping Spread Spectrum) egy
Bluetooth adó-vevő (transceiver) chip végzi;
utóbbi olcsó kivitelezésű áramkör a készülék
árfekvése miatt döntő; az adatátvitel a 2,45
GHz-es rádiófrekvencia-sávban történik és
két eltérő frekvencián működve, 100 vagy 10
méteres körzetben használható; a kisebb
távolság esetén 1 Mbps-es adatátvitel is
lehetséges; a szabváyjavaslat elfogadása
érdekében Ericson a technológiát a
csatlakozó cégeknek (IBM, Intel, Nokia,
Toshiba,
Lucent,
Microsoft)
ingyen
rendelkezésükre bocsátotta; az IEEE 802.11b
szabvány szerinti vezetéknélküli helyi
hálózatok
(W-LAN)
ugyanezt
a
frekvenciasávot használják, de eltérő
591
technika szerint; a Bluetooth helyi hálózat
nem
tévesztendő
össze
a
szintén
vezetéknélküli, de széles kiterjedésű,
mobiltelefon-hálózatokkal (WAN = Wide
Area Network), mint pl. a GSM, GPRS,
UMTS, melyek szintén rádióösszeköttetés
alapján működnek (0,9 és 1,8 GHZ), de
nagyobb mozgástéren belül használhatók]
blumerki [rodzaj damskich spodni za kolano, z
nogawkami
ściąganymi
gumką,
podobnych nieco do pump, choć nieco
węższych. Popularne szczególnie w XIX
wieku wśród ówczesnych cyklistek oraz
kobiet uprawiających inne sporty. Nazwa
wywodzi się od nazwiska Amerykanki
Amelii Jenks Bloomer – reformatorki
kobiecego stroju.] – (daw) bloomer; női
kerékpáros ruha (Amelia Jenks Bloomer
(1818–1894) neve után) [A nők csak a XIX.
század vége felé kezdtek sportolni. Mivel
azonban meg voltak arról győződve, hogy a
rövid szoknya illetlen és a könnyű ruha
egészségtelen, a női sportruhák csak jóval
később jelentek meg. Az 1880-as években a
merészebb nők rövid ruhát hordtak a
„bloomer” fölött, harisnyával, kamásnival és
magas szárú fűzős cipővel. Magyarországon
az 1880-as évek első felében kezdett
elterjedni a kerékpár, 1882-ben megalakult
az első magyar kerékpáros egylet is, a
Budapesti Kerékpár Egyesület. Az egyre
népszerűbb kerékpár (a századfordulóig több
mint 150 kerékpáros kör alakult) eleinte csak
a férfiakat hódította meg. A női kerékpáros
még az 1890-es évek első felében is nagy
feltűnést keltett.]
blumery [1. Bloomery, albo blumery to pierwsze
damskie spodnie. Bufiaste, sięgające
kostek, pojawiły się w Ameryce w połowie
XIX wieku. 2. Pierwsze damskie spodnie,
propozycja
jednej
z
reformatorek
damskiego
ubioru
miażdżąco
skrytykowana przez kobiety, wyśmiana w
rysunkach satyrycznych przez mężczyzn.
Szerokie pantalony, ściągnięte w kostkach,
zestawione z luźnymi sukniami do kolan,
zaproponowane w połowie XIX wieku
przez Amelię Bloomer, zostały odrzucone
jako „szpetota i obraza boska”.
Pięćdziesiąt lat później, skrócone do
połowy łydki, zostały zaakceptowane
przez cyklistki i od tamtej pory, co jakiś
czas moda obwołuje pumpy przebojem
sezonu.] – (ang.) bloomery; női alsónadrág;
első női nadrág
-
Wersja 01 01 2017.
blumkol [kalafior] – [Słowniczek języka
śląskiego] karfiol
blumnwaza [wazon] – [Słowniczek języka
śląskiego] váza, virágváza
blumsztynder [kwietnik] – [Słowniczek języka
śląskiego]
virágállvány;
virágágy,
virágoskert
Blu-ray Disc (BD) [konkurencyjny dla HD DVD
format zapisu optycznego, opracowany
przez Blu-ray Disc Association (BDA).
Następca formatu DVD. Wyróżnia się
większą pojemnością od płyt DVD, co jest
możliwe dzięki zastosowaniu niebieskiego
lasera.] – Blu-ray Disc (röviden: BD vagy
BR) [1. nagy tároló kapacitású digitális
optikai tárolóeszköz-formátum; 2. A Blueray
disc
videó
rögzítő
formátum
nagykapacitású optikai lemezre, amely kékibolya (405 nm) lézert használva több mint
két óra (50 GB) high definition (HD)
digitális videó felvételét teszi lehetővé, 12
cm átmérőjű fázis váltásos optikai lemezen.
(Sony, Hitachi, HP, JVC, Philips,
Samsung).]
bluszcz [pnącze lub płożący się krzew] –
borostyán
(Hedera)
[az
aráliafélék
(Araliaceae)
családjába
tartozó
növénynemzetség. Fő elterjedési területük
Dél-Európa, Észak-Afrika, Közép- és KeletÁzsia. Fás szárú, örökzöld kúszónövények;
virágzatuk ernyős. Nem élősködők: rövid
kapaszkodógyökereik
táplálék-,
vagy
folyadékfelvételre nem alkalmasak. Jellemző
rájuk a heterofillia, vagyis a csak vegetatív
kúszóhajtások levelei más alakúak, mint a
napos, magasabbra felkapaszkodott, virágzó
hajtásokon növők.], repkény; (építészet) dísz;
(átv.) gyenge lény (támaszra szoruló)
bluszcz okręcił się w koło tyczki – a borostyán
körülfutotta a karót
Bluszcz pospolity (Hedera helix) [zwany też
hedera jest zawsze zieloną, zdrewniałą
rośliną, pnącą się za pomocą korzeni
czepnych. Występuje w kmienistych
lasach, przy skałach, starych drzewach, w
zaroślach, przy ruinach i murach starych
budowli, w parkach i na cmentarzach.
Bywa
hodowany
w
ogrodach
i
mieszkaniach. Owoce jak i pozostałe
częsci rośliny są trujące.] – (közönséges)
borostyán (Hedera helix) [a közönsége
borostyán (Hedera helix), ami Európa nagy
része mellett Délnyugat-Ázsiában terjedt el.
Kedvező környezetben (fákon, kőszirteken,
falakon) 20–30 méteresre is megnő, de
függőleges felület híján a talajt is beterítheti.]
592
-
Wersja 01 01 2017.
nazywano tak luźne okrycie wierzchnie o
kroju koszuli. Noszona zarówno przez
mężczyzn jak i kobiety. 3. zobacz T-shirt]
– (fr.) blúz; felső testhez kazán simuló,
derékig érő ruhadarab, női ruhaderék;
zubbony; (hosszú ujjú) póló, trikó; Bauernblúz (parasztblúz) [Folklór stílusú blúzok
pamutból és lenből. Jellegzetes a pántos,
zsinóros, kapcsos/szemes záródás. Bebújós
forma behúzással vagy smokkolással
rugalmassá tett kivágás. Egyszínű vagy
színes folklór hímzés és nagyléptékű horgolt
csipke díszítés.]; sweatshirt [A T-ing egy
fajtája; a szó szó szerinti jelentése: „izzasztó
ing”, arra utalva, hogy a lezser, hosszú ujjú,
esetleg galléros, de vastagabb, belül esetleg
bolyhos ing jó melegtartó. Eredetileg a
jogging öltözék felső részét jelentette, de ma
már önállóan is hordják]
bluszcz wspiął się po ścianie aż do okien –
repkény a falon az ablakig húzódott fel
bluszczowy, -a, -e – borostyánbluszczyk – kerek repkény, földi borostyán
Bluszczyk kurdybanek (Glechoma hederacea L.)
[zwany też zwyczajowo bluszczykiem
ziemnym, kurdybankiem, obłożnikiem gatunek byliny należący do rodziny
jasnotowatych] – kerekrepkény v. földi
borostyán (Glechoma hederacea) [az
ajakosvirágúak rendjébe, ezen belül az
árvacsalánfélék
családjába
tartozó
növényfaj]
bluza [1. luźna, górna część ubrania; 2. luźna,
nie krępująca ruchów część garderoby.
Sięga do talii lub linii bioder. Wykończona
ściągaczem u dołu oraz przy szyi i
rękawach. Często posiada kaptur, czasem
kieszenie. Wykonana z dzianiny. Obecnie
mianem tym określa się przede wszystkim
odzież w stylu sportowym, dawniej
bluza dresowa [luźna, lekka, sportowa kurtka,
która ma zapięcie na zamek błyskawiczny
lub jest zakładana przez głowę. Zwykle jej
krawędź dolna i rękawy mogą być
zwężone. Część stroju sportowego.] -
tréningruha-felső, melegítő-felső [Könnyű,
bő, hosszú ujjú, kabátszerű ruhadarab, ami
elöl végig húzózárral záródik, vagy
pulóverszerű és ekkor nem végig nyitható, a
fejen át kell belebújni. A derekán és az ujjak
végén rugalmas szegély van, vagy esetleg
zsinórral húzhatók össze. A tréningruha
egyik alkotóeleme.]
593
bluza marynarska [ma szeroki, wykładany
kołnierz, który ma kształt kwadratu lub
prostokąta i sięga ramion. Przednia część
kołnierza łączy się w ciasny marynarski
krawat.] – matrózblúz [Nagy, téglalap
alakú, hátul a lapockáig lehajló gallérral
(lásd: matrózgallér) készült blúz, a gallér
csúcsát elöl egy csokornyakkendő-szalag
zárja le.]
bluza zachodząca na spodnie [damska górna
część garderoby z lekkiej dzianiny lub
tkaniny, okrywająca tułów. Sięga do
bioder i jest noszona do spodni.] – ingblúz
[Könnyű szövetből vagy kötött kelméből
készülő, a felsőtestet takaró női felsőruházati
termék. A csípőig érő ruhadarabot a nadrág
felett viselik.]
-
Wersja 01 01 2017.
bluzeczka – blúzka
bluzg [1. wytrysk, chlupnięcie; 2. pot.
przekleństwo, wyzwisko] – befröcskölés,
beszennyezés
bluzganie – pacskolás, gázolás
bluzka [1. górna część ubrania kobiet lub dzieci;
2. górna część garderoby kobiecej uszyta z
lekkiego materiału, pojawiła się w ubiorze
pod koniec XIX wieku. Noszona do
spódnicy albo do spodni. W zależności od
kroju kołnierzyka i dekoltu, wykończenia,
zdobienia czy rodzaju materiału wyróżnia
się kilka rodzajów tego elementu odzieży,
takie jak: bluzka koszulowa, bluzka z
wyłogami, z zapięciem polo, wiązana pod
szyją, wkładana przez głowę, długa, top,
kasak, bluzon, z baskinką, z zakładanymi
przodami,
w
stylu
ludowym,
romantycznym, safari; carmen czy
koszulka. 3. jako luźna z lekkiego
materiału zrobiona górna część stroju
kobiecego, zjawiła się na stale w ubiorze
pod koniec XIX wieku i interesująca jest z
wielu
powodów:
przedewszystkim
oznaczała ona zupełne usamodzielnienie
górnej części stroju i odłączenie good
spódnicy, a tym samym zerwanie z
systemem
jednolitej
sukni,
szytej
przeważnie na miarę. Przypomnieć tu
trzeba, że po próbach sięgających XVIII
wieku, szycia różnego rodzaju stroików
dwuczęściowych, jak karako czy bolero,
pojawiły się znowu w pierwszej połowie
XIX stulecia gorseciki i staniczki
oddzielone od spódnicy. Ale uległy one
jednolitej krynolinie. I potem dopiero
rozwój
przemysłu
konfekcyjnego,
emancypacja kobiet i sport, złączyły się we
wspólnym dziele, którego wynikiem była
bluzka, bardzo podobna w kroju do
męskiej koszuli, tym bardziej, że na
bluzkę wkładały kobiety żakiet, też
zasadniczo męski. I tak powstał kostium
konfekcyjny, praktyczny, pozbawiony
ozdób, raczej ciemnego koloru, albo
elegantszy uszyty przez krawca, ale
zawsze podobny do męskiego. Bluzka
związana zwykle z kostiumem, przetrwała
do dzisiaj,
zachowując najczęściej
tradycyjną formę, a więc męski kołnierz,
męskie mankiety, nawet krawat. Czasem
ma również swe nieśmiałe, staroświeckie,
secesyjne ozdoby. 4. lekka, oddzielna część
damskiej odzieży, która okrywa górną
część ciała; przedmiot dyktowany bieżącą
modą. Noszony ze spódnicą, spodniami i
garniturem.
Produkowany
z lekkich,
gładkich lub drukowanych tkanin.] – blúz
[Könnyű női ruhadarab, amely a felső testet
borítja. Kialakítása a mindenkori divatnak
felel
meg.
Szoknyához,
nadrághoz,
kosztümhöz hordják. Könnyű, sima vagy
mintázott kelmékből készítik.], kis blúz;
pulóver; dawn. pruszlik
594
bluzka dzianinowa; bluzka dzianiny – kötött
pulóver
bluzka haftowana – hímzett blúz
bluzka koronkowa, koronkowa bluzka – csipkés
blúz
bluzka koszulowa [bluzka przypominająca
koszulę męską] – ingblúz
bluzka marynarska – matrózblúz
bluzka wizytowa – alkalmi blúz
bluzka wyszywana – hímzett blúz
-
Wersja 01 01 2017.
bluzka z dekoltem [sportowa koszulkaz
dekoltem. Rękawy mogą być krótkie lub
długie i zakończone mankietami. Mogą
mieć zapięcie na całej lub części długości.
Noszona w środek spodni i na zewnątrz.
Jej kołnierzyk i mankiety mogą być
wzmocnione.] – Apacs ing [Kihajtott
galléros, sportos ing. Az ujja lehet rövid
vagy hosszú, utóbbi esetben kézelőben
végződik. Csak a nyakán vagy végig
gombolós kivitelben készülhet. A nadrágba
betűrve vagy kívül hordható. A gallér és a
kézelő többnyire keményített.]
bluzka z długimi rękawami – hosszú ujjú blúz
bluzka z falbanami a. falbankami – fordos blúz
bluzka z szerokimi bufiastymi rękawami
wyszywana na ramionach – ingváll
bluzka zawiązywana – áthajtós, megkötös blúz
bluzkowy, -a, -e – blúzbluzon (Sportowa kurtka do talii) [Długa do
bioder, obszerna kurtka wszyta w pasek
albo wykończona ściągaczem, najczęściej
zasuwana na zamek błyskawiczny.
Począwszy
od
lat
pięćdziesiątych
popularny, ponadczasowy fason sportowej
kurtki.] – bluzon [Kényelmes, sportos kabát,
gombolással vagy húzózárral záródik. A
nadrágon vagy szoknyán kívül hordják.
Különböző hosszúságú lehet, érhet a derékig
vagy a csípőig. Alul övszalagban, kötött
szegélyben vagy gumizásban végződik.
Rátett zsebek díszítik. Pamut- vagy
gyapjúszövetből készül, gyakran bélelik is.
Az 1960-as években különösen nagy divat
volt.]
595
bluznąć, bluzgnąć — bluzgać [1. o płynie: wylać
się
skądś
gwałtownie,
obfitym
strumieniem;
2. spowodować
rozpryśnięcie się czegoś; 3. wyrzucić z
siebie gwałtownie jakiś płyn; 4.
wykrzyczeć przekleństwa, wyzwiska] –
kidobni, kivetni vmit magából; kifröccsenni;
kipacskolni,
kilöttyinteni,
kiönteni;
bemocskolni, befröcskölni; (dawno) szidni
vkit, rosszat mondani vkiről; szidni,
megszólni, szapulni, csépelni vkit
bluznąć błotem – sárral bemocskolni v.
beszennyezni
bluznąć przekleństwem – átkot szórni vkire
bluźnić [przeklinać, głównie w znaczeniu
przeklinać boga] – káromkodni, káromolni,
megcsúfolni,
meggyalázni,
kegyeletet
sérteni, ellenkezni
bluźnić komu/czemu – megcsúfolni v. meggyalázni
vkit/vmit
bluźnić przeciwko komu/czemu – ellenkezni
vkivel/vmivel
bluźnić rozumowi – ellenkezni a józan ésszel
bluźnienie – káromlás, káromkodás
bluźnić przeciwko komu/czemu – káromolni
(vkit/vmit)
bluźnienie przeciwko Duchowi Świętemu
(bluźnierstwo)
[Bluźnienie
przeciw
Duchowi Świętemu jest rozmyślnym
obrażaniem Boga i drwieniem z Jego
dzieła w całej znajomości rzeczy i w
świadomości.
Tego
dopuścili
się
faryzeusze, którzy wiedzieli, że cuda
Jezusa były prawdziwe i dla pogniewania
Go, zarzucali Mu, że czynił je przy
pomocy szatana, czyli przypisywali to
dzieło szatanowi. Taki grzech nie będzie
odpuszczony. Specjalistą od tego grzechu
jest szatan, ponieważ on się zna na
sprawach duchowych, on zna Boga i
wierzy w Niego. On także wie, że Jezus
jest Chrystusem, że Jezus mówił prawdę,
że nie był szarlatanem. Naturalny
człowiek (cielesny) grzeszy w ślepocie
(zaćmieniu), bo on nie może rozsądzać
duchowo, ale za tę ślepotę jest
odpowiedzialny, ponieważ nie chce się z
niej wydostać, gdy nie przyjmuje
zbawienia. Przeciwko Duchowi Świętemu
grzeszyć będą także antychryst i fałszywy
prorok.]
–
káromlás,
szentségtörés,
istenkáromlás
bluźnierca [człowiek, który bluźni] – káromló,
istenkáromló, szentségtörő
bluźnierczo
–
káromolva,
istenkáromlóan,
szentségtörően
-
Wersja 01 01 2017.
bluźnierczy, -a, -e – káromló, istenkáromló,
szentségtörő
bluźniercza mowa – istenkáromló beszéd
bluźnierstwo (z grec. blasfemia, od blasfemeo mówić źle o Bogu, obrażać Go) [1. słowa
uwłaczające temu, co jest ogólnie
poważane lub co jest przez religię uznane
za święte; 2. można obrażać Boga w
nieznajomości rzeczy i to bluźnienie może
być
wybaczone
drogą
szczerze
wyrażonego żalu (pokuty). Apostoł Paweł
żałował,
że
prześladował
Kościół
Chrystusa. W Starym Testamencie za
bluźnierstwo była kara śmierci. Słowo
Boże nie powinno być bluźnione, nie
powinno się urągać Słowu Bożemu. 3. złe,
w tym obraźliwe lub nieprzyzwoite
mówienie o Bogu, bogach, świętych
rzeczach, świętych ludziach, świętych
osobach, świętych imionach. Bluźnierstwo
jest krzywdzącą wypowiedzią wobec
osoby nią znieważanej ze względu na jej
wiarę, tym bardziej, jeśli jest to osoba o
szczególnej czci. W katolicyzmie zakaz
bluźnierstwa ma swoje źródło w drugim
przykazaniu (Wj 20,7), a jego podstawą
jest uznanie świętości Boga, którego imię
należy bezwzględnie szanować i czcić.
Rozciągnięcie tego szacunku na Maryję i
innych świętych jest konsekwencją ich
bliskości z Bogiem na mocy specjalnego
uczestnictwa w łasce Bożej. 3. znieważanie
mową lub czynem kogoś lub czegoś
uznanego przez daną religię za święte
(sacrum) (np. boga, świętych rzeczy itp.).]
–
(gör.)
blasphemia,
blaszfémia;
szidalmazás,
gyalázás;
káromkodás,
szentségtörés, istenkáromlás, sértés; az Isten
és a vallási tisztelet tárgyainak sértő
szándékkal történt lealacsonyítása
bluźnierstwo przeciw Duchowi Świętemu –
Istenkáromlás; szentségtörés; a Szentlélek
elleni
káromlás
[ennek
esete
az
Újszövetségben van megemlítve a Márk
3:22-30 és a Máté 12:22-32 szakaszokban.
Maga a káromlás kifejezés “dacos
tiszteletlenség”-ként definiálható. Egyrészt
arra alkalmazhatnánk e kifejezést, amikor
valaki Istent átkozza, vagy szándékosan
ledegradálja
az
Istenhez
kötődő
tevékenységeket. Másrészt jelenthetné azt is,
ha valaki gonoszságot tulajdonít Istennek,
vagy épp megtagad valami jót, amit
egyébként Neki kellene tulajdonítani.
Azonban a káromlás itteni esete igen
speciális, melyet “a Szentlélek elleni
káromlásnak” nevez a Máté 12:31. A Máté
12: 31-32-ben a farizeusok, miután látták a
kikezdhetetlen buzonyítékokat arra, hogy
596
Jézus a Szentlélek erejével tesz csodákat, azt
állították, hogy Jézust a “Belzebúb” nevezetű
démon szállta meg (Máté 12:24). Figyeljük
meg, Jézus milyen pontosan rámutat, hogy
amit elkövettek, a a Szentlélek elleni
káromlás.]
blyndować, blindować [świecić w oczy] – (po
oczach) [Słowniczek języka śląskiego] vkinek
a szemébe világítani
błagać (błaga) [prosić o coś usilnie, pokornie] –
rimánkodni, könyörögni, esdekelni, kérlelni;
engesztelni
błagać na wszystko – kérve kérni; könyörögni; az
egekre v. az ég szerelmére kérni
błagać o coś – könyörögni vmiért
błagać o powrót (czego) – viszasírni (vmit)
błagać przebaczenia litości – bocsánatot,
könyörületet kérni; bocsánatért könyörögni
v. esdekelni
błagać ze łzami – könnyes szemmel nézni,
könyörögni
błagająco – könyörgőn, kérlelően, rimánkodva
błagający, -a, -e – könyörgő, rimánkodó
błagalnie – rimánkodás, könyörgés, esdeklés,
kérlelés
błagalny, -a, -e [wyrażający błaganie] – esdeklő,
könyörgő
błagalne spojrzenie – könyörgő tekintet v. nézés
błaganie – könyörgés; esdeklés
błahostka [1. rzecz o małej wartości, drobnostka,
drobiazg; 2. sprawa lub rzecz błaha] –
csekélység,
semmiség;
haszontalanság;
kicsiség
błahość – csekélység, semmiség, jelentéktelenség,
szürkeség, gyengeség
błahy, -a, -e [niemający istotnego znaczenia lub
wartości] – jelentéktelen, csekély, gyenge,
bizonytalan, nem megbízható; apró, csipcsup; lényegtelen
błaha nadzieje – gyenge remény
błahy powód – jelentéktelen ok (indok)
błam [zszyte skóry futerkowe, służące np. do
podszycia płaszcza lub uszycia futra] –
bőr, irha, szőrme (bizonyos nagyságban);
bundabélés
błam futrzany – szőrmecsíkokból összevart
szőrmedarab, szőrmebélés
błam z lisów – (több) rókaszőrme (egy csomóba
összevarrva)
bławat [bławatek, kwiat bławy, błękitny,
modrak, modrzeniec, inaczej chaber,
chaberek, wasilek, centaurea cyanus,
rosnący w zbożu. Bławatem nazywa się
także materja jedwabna, zwłaszcza bława
-
Wersja 01 01 2017.
czyli błękitna, niebieska.] – kékszínű
selyemszövet; búzavirág
bławatek [chaber] – búzavirág (chaber)
bławatkowy, -a, -e – búzavirág színű
bławatnik [1. mały barwny ptak; 2. drobny ptak
o barwnym upierzeniu] – (dawno)
textilgyári munkás; rőfös, textilkereskedő
Bławatnik
purpurowy
(Cotinga
cotinga)
[Średniej wielkości bławatnik z krótkim,
czarnym
dziobem.
Samiec
ciemnoniebieski z czarnymi skrzydłami i
ogonem
oraz
ciemnopurpurowym
gardłem i piersią. Samica - brązowa,
jasnopłowo łuskowana. Zwykle spotkać
można go pojedynczo, ale występują także
małe
grupy
gromadzące
się
na
owocujących drzewach. Czatuje przez
długi czas na gałęzi, po czym wykonuje
krótki lot po owoce. Często przesiaduje na
wierzchołkach drzew. Milczy, tylko
podczas lotu słychać furkot skrzydeł (tak
jak u bławatnika skromnego).] –
bíborosmellű kotinga (Cotinga cotinga) [a
madarak (Aves) osztályának a verébalakúak
(Passeriformes) rendjéhez, ezen belül a
kotingafélék
(Cotingidae)
családjához
tartozó faj. Előfordulása: Brazília, Kolumbia,
Francia Guyana, Guyana, Peru, Suriname és
Venezuela területén honos. Természetes
élőhelye a síkvidéki párás erdők, esőerdők.]
Bławatnik śliwogardły (Cotinga maynana)
[gatunek średniego ptaka z rodziny
bławatników (Cotingidae)] – Cotinga
cayana [a madarak (Aves) osztályának a
verébalakúak (Passeriformes) rendjéhez,
ezen belül a kotingafélék (Cotingidae)
családjához tartozó faj]
bławatny, -a, -e – búzavirágkék, kék-; textil-,
selyem[sklep
bławatny:
textilbolt,
textilüzlet]
bławaty [1. jedwab w kolorze błękitnym.
Początkowo noszony tylko przez zamożne
kobiety; w XVI wieku wszedł jako
materiał wielce popularny również do
mody męskiej i klas niższych. Termin ten
rozpowszechnił się w końcu na wszystkie
tkaniny jedwabne a także inne, stąd wzięła
się nazwa, skądinąd już nie używana,
„sklepów bławatnych” czyli oferujących
tkaniny. 2. niegdyś materie błękitne,
niebieskie z jedwabiu, początkowo
noszone tylko przez kobiety z wyższego
stanu, przeszły już w XVI wieku do
ubioru mężczyzn i klas niższych.] – kék
színű selyemszövet
597
Bławaty [wieś w Polsce położona w
województwie kujawsko-pomorskim, w
powiecie mogileńskim, w gminie Strzelno]
– Bławaty (lengyel falu)
bławy, -a, -e (bladoniebieski, modrawy) –
halvány-, fakókék
błazen [1. artysta cyrkowy występujący w roli
komicznej; 2. człowiek ośmieszający się;
3.
na
dworach
królewskich
i
wielkopańskich: osoba mająca zabawiać,
rozweselać; 4. trefniś, naśmiewca] – bohóc;
bolond, ostoba, sületlen, kótyagos
błazen dworski – udvari bolond, bohóc
błazeński, -a, -ie – bolondos, kótyagos; buta,
ostoba, esztelen (po błazeńsku: bohócosan,
mint a bohóc, ostobán)
błazeńska czapka – csörgősapka, bohóc sipka
błazeństwo, błazenada [niepoważne zachowanie
się] – bohócság, bolondság; ostobaság,
csekélység
błaznować (okpiwać,
wygłupiać się)
–
bolondozni, bohóckodni, mókázni
błaznować z kogo/czego – bolondot űzni, gúnyt
űzni (vmiből/vkiből)
błaznowanie
–
bohóckodás,
bolondozás,
tréfálkozás
Błażej [imię męskie pochodzenia łacińskiego.
Wywodzi się od słowa oznaczającego
"seplenić".] – Balázs [a magyar-latin
eredetű latin Blasio családnévből származó
férfinév. A nevet sokan - helytelenül - a
görög
Basileos
(Bazileosz)
névvel
azonosították, melynek szó szerinti jelentése:
királyi. Ezzel szemben a név valójában az
ókori Rómából ered, a híres és előkelő
Cornelius nemzetség egyik ága a Blasio
névvel különböztette meg magát a család
többi ágától. A Blasio (és így a Balázs) név
eredete, jelentése máig megfejtetlen maradt.]
-
Wersja 01 01 2017.
Błażej
z Sebasty, Święty Błażej, cs.
Swiaszczennomuczenik Własij, jepiskop
Siewastijskij (ur. w Sebaście, zm. ok. 316)
[biskup, męczennik, jeden z Czternastu
Świętych Wspomożycieli, święty Kościoła
katolickiego i prawosławnego] – Szent
Balázs (születési helye ismeretlen – meghalt
316. február 3-án) [orvos és püspök volt az
örmény Sivas városban (ma Törökországban
fekszik). Életéről nagyon keveset tudni.
Szent Balázs ünnepét február 3-án tartják, a
katolikus egyházban ekkor végzik a
balázsolást.]
Błażek – Balu, a Balázs beceneve
błażnić – kompromitálni
błażnić się – kompromitálja magát; úgy viselkedik,
mint a bolond
błąd [1. niezgodność z obowiązującymi regułami
pisania,
liczenia,
wymowy
itp.;
2. niewłaściwe posunięcie; 3. fałszywe
mniemanie o czymś] – hiba, tévedés (2/3/4
błędy, 5-21 błędów, 22-24 błędy, 25- błędów)
– hibák [bez błędu: hibátlanul]; elnézés,
elírás, ballépés, bűn, félrevezetés; félrelépés
błąd bitowy (bit error) – bithiba [Az adatátvitel és
a kommunikáció fontos kérdése az átvitel
során
fellépő
hibák
kezelése.
A
rétegfelosztást figyelembe véve ezt az alsó
három rétegben kell megoldani. Az első
hibakezelést a rétegben, a bitek és karakterek
átvitelénél kell megoldani. A vonalakon
fellépő hibákat különböző fizikai jelenségek
okozzák: termikus zaj, a vonalakat kapcsoló
berendezések impulzus zaja, a légköri
jelenségek (villámlás) okozta zajok. A zajok
időtartamából következően lehetnek egyedi
és csoportos bithibák. A gyakoribb esetben a
hibák fennállási ideje általában egy bit
átviteli idejének a többszöröse, ezért ezek a
hibák csoportosan, hibacsomók formájában
jelentkeznek. Mivel az adatátvitel blokkos
(keretes) formában történik, ezért az
eredmény egy-egy blokk tönkremenése.]
błąd cyfrowy – számhiba
błąd czeski – betűfelcserélés (gépírásnál)
błąd dopuszczalny – megengedett hiba
błąd drukarski – sajtóhiba; nyomdahiba
błąd faktyczny – valódi hiba, tényleges tévedés
błąd formalny – alaki hiba v. tévedés; formahiba
błąd gramatyczny – nyelvtani hiba; nyelvhiba [a
nyelvszokás ellen elkövetett vétség]
błąd jak byk – szarvas hiba; óriási hiba
błąd korektorski – korrektori hiba
błąd księgowy – könyvelési hiba
błąd literowy – betűhiba
błąd maszynowy – elütés; géphiba
598
błąd młodości – az ifjúság bűne
błąd
odzieżowy
[Najczęściej
występują
następujące błędy w odzieży: Marszczenie
się
szwu
–
błąd
spowodowany
marszczeniwm się materiału w okolicach
ściegu Błąd szwu – niepożądana dziura
wynikająca z nieprawidłowego sciegu
Część ubioru skrojona wdłuż nitki osnowy
w przeciwieństwie do części ubioru
skrojonej w poprzek nitki. Przeskok
ściegu – nie związany ścieg, jego długość
jest większ niż dlugość pozostałych
sciegów
Krzywy
ścieg
–
ścieg
nierównomierny, nie biegnacy wzdłuż
zwykle prostej linii. Krzywy ścieg – ścieg
nie biegnący równolegle w stosunku do
wyznaczonej linii np. linii krawędzi Brak
ściegu – ścieg, w którym nie występuje
wymagana gęstość. Przesunięty szew –
szew, który z jakieś przyczyny nie biegnie
wzdłuż lini szwu. Wyciągnięty szew – szew
którego długość uległa powiększeniu
podczas
prasowania
lub
podczas
rozciągania . Spalona część – część odzieży
zniszczonej przez spalenie części koloru,
okrywy włosowej lub innych poprzez
zastosowanie wysokiej temperatury przy
prasowaniu. Wystający dodatek na szew –
defekt wynikajacy z pocienienia materiału
podczas prasowania, wystaje z prawej
strony Zagniecenie – mała pionowa
faładka
z przodu
spodni
Mankiet
wywijany – pionowo wywijany do góry
mankiet Mankiet wywijany nad kieszenią
Marszczenie się spodni w kroczu – błąd
polegający na marszczeniu się materiału w
kroczu lub w części poniżej bioder.
Pionowe marszczenia pod kołnierzykiem –
błąd
najczęsciej
występujący
w
marynarkach
lub
innyc
częściach
garderoby. Marszczenie to przechodzi
przez centralną część plecow. Marszczenie
tylnich częsci garderoby – występuje na
lini poniżej ramion, do łopatek. Marszenie
się odzieży w części, w której przyszyte są
guziki – najczęsciej występuje w odzieży
przylegającej do ciała na biodrach i
brzuchu. Zagnieciona fałda rękawa – błąd
rękawa polegający na zagniecionej fałdzie
pod pachą. Odstający kołnierz – błąd
kołnierza płaszcza, który opada na szyję,
podczas gdy powinien leżeć na lini ramion.
Przechylenie rękawa do przodu – błąd
odzieży, w której rękaw odstaje tworząc
zmarszczoną fałdę z przodu. Przechylenie
rękawa do tyłu – błąd rękawa odzieży,
który powoduje marszczenie. Otwarcie
fałdy – błąd polegający na odchylaniu i
otwieraniu się fałd.] – készáru-hibák [A
-
Wersja 01 01 2017.
konfekcionált készárukban leggyakrabban
előforduló hibák: Hullámos varrat: hullámos
kelmefelület a varrat mentén. Öltéshiány: a
varrócérna
elszakadása
nélküli
öltéskihagyás.
Öltésszakadás:
szakadt
varrócérna a varratban. Görbe varrat: a varrat
vonala nyugtalan, vagy iránya eltér a
szerkesztési
vonaltól.
Egyenetlen
varrásszélesség: a varratnak a kelmeszéltől
való távolsága ingadozik. Egyenetlen
öltéssűrűség: az öltéssűrűség változik a
varrat hosszában. Varratcsúszás: a varrat
szélei az egyesítés helyén meghúzáskor
eltolódnak. Varratfejtődés: a varrócérna
elszakadása nélkül vagy elszakadásából
eredő
varratbomlás.
Varratkitörés:
a
szemszerkezet károsodása következtében a
varrat mentén a kötött kelmében apró lyukak
keletkeznek. Irányítottsági hiba: irányított
mintázatú kelméből kiszabott alkatrész,
amelynek irányítottsága eltér a ruhadarab
többi részének mintájáétól. Perzselődés: hő
(hibásan
beállított
vasaló-hőmérséklet)
hatására bekövetkezett változás a kelme
színében, bolyhosságában, vastagságában
stb. Vasalatlan hely: a késztermék
vasalásakor vasalatlanul maradt vagy nem
kellően vasalt terület. Átnyomódott varrat: a
levasalt varrat nyoma fényes csík vagy
kidomborodás formájában láthatóvá válik a
kelme színoldalán. Hibás nadrágszegés: a
nadrág szegésénél függőleges ráncok
vannak. Hullámos kézelő-szegés: a kézelő
alól függőleges ráncok indulnak ki.
Hullámos kelme a zseb fölött: ferde ráncok a
zseb fölött. Szétálló nadrág-szűkítő: a nadrág
elején készített szűkítések szétállnak.
Összetartó nadrág-szűkítő: a nadrág elején
készített szűkítések összetartanak. A nadrág
lépésben ráncos: hibás a nadrág, ha a csípő
alatt a lépésből ráncok indulnak ki.
Függőleges ráncok a gallér alatt: hibás a
zakó vagy ruha, ha a gallér alatt a háta
közepe felé futó ráncok keletkeznek. Ráncok
a hónaljnál hátul: hibás a ruhadarab, ha a váll
alatt az alsó ujjától ráncok indulnak ki a
lapocka felé. Ráncok a hónaljnál elöl: hibás a
ruhadarab, ha a hónaljtól ráncok indulnak ki
az eleje felé. Ráncok az elején a
gombolásnál: a szorosan testre simuló
ruhadarabnál hiba, ha a gombok környékéről
oldal irányban ráncok indulnak ki. Hibás
gallér: hibás a ruhadarab, ha a gallér a
nyaknál rosszul fekszik ki. Az ujja előre áll:
hibás a ruhadarab, ha az ujja előre áll és
emiatt a felső része ráncot vet, ami esetleg a
ruhadarab elejére is kiterjed. Az ujja hátra
áll: hibás a ruhadarab, ha az ujja hátrafelé áll
599
és emiatt a felső része ráncot vet, ami esetleg
a ruhadarab hátára is kiterjed.]
błąd obliczeniowy – számítási hiba
błąd
oprogramowania
lub
w
żargonie
informatycznym bug (czytaj bag) [usterka
programu komputerowego powodująca
jego nieprawidłowe działanie, wynikająca
z błędu człowieka na jednym z etapów
tworzenia
oprogramowania,
zwykle
podczas tworzenia kodu źródłowego, lecz
niekiedy także na etapie projektowania.] –
– (ang.) bug - szoftver hiba, ritkábban:
hardver hiba (szószerint: tetü, bogár)
błąd ortograficzny – helyesírási hiba
błąd rachunkowy – számadási v. számítási hiba
błąd rzeczowy [błąd dotyczący treści, istoty
czegoś] – tárgyi tévedés
błąd statystyczny – statisztikai hiba
błąd taktyczny – harcászati v. taktikai tévedés v.
hiba
błąd w obliczeniu – számítási hiba; téves számítás
błąd w rozumieniu – értelmezésbeli hiba
błąd w tkaninie a. błąd w tkaniu – szövéshiba
błąd w wyglądzie materiału [Błąd w wyglądzie
płaskiej
materiału
włókienniczego,
powstały podczas produkcji materiału lub
podczas wykończania materiału. W celu
sklasyfikowania błędu posłużyć się
normami.] – külső képi hibák [A gyártási
folyamatban (a kelmeképzés ill. a színezéskikészítés során) keletkező, látható hibák a
kelmében. A kelmék osztályba sorolhatósága
érdekében ezeket szabványokba foglalták.]
błąd zecerski – (nyomd.) szedési hiba
błądzący, -a, -e – szabálytalan, egyenetlen,
rendszertelen, ugrásszerű
błądzenie – tévelygés; eltévedés, eltévelyedés;
céltévesztés
błądzić (błądzi), błąkać się [1. chodzić, jeździć,
szukając określonego celu, właściwej
drogi, wyjścia skądś; 2. chodzić bez celu;
3. postępować niewłaściwie, mieć mylne
pojęcie o czymś] – hibázni, hibát elkövetni,
tévedni; tévelyegni, bolyongani, kószálni;
célt téveszteni; ődöngeni
błądzić po okolicy – csatalngolni v. kószálni a
környéken
błądzić rzecz ludzka – tévedni emberi dolog
błąkać (błąka) się – tévelyegni, bolyongani,
kószálni
błąkać się [1. chodzić z miejsca na miejsce, nie
mając określonego celu lub nie mając się
gdzie podziać; 2. chodzić, nie mogąc
znaleźć właściwej drogi, wyjścia skądś] –
bolyongani,
kószálni,
tévelyegni,
eltévelyedni; ténferegni, csavarogni
-
Wersja 01 01 2017.
błąkanie się – tévelygés, bolyongás, kószálás,
ténfergés, kóborlás, csavargás
błąkanina [błąkanie się; chodzenie bez celu;
włóczęga] – állandó ténfergés, csavargás,
kószálás
błecha [pchła] – [Słowniczek języka śląskiego]
(áll.) bolha
błędnie – tévesen, hibásan; helytelenül
błędnie coś sobie tłumaczyć – tévesen értelmezni,
rosszul magyarázni vmit magának
błędnik [1. część wewnętrzna ucha mieszcząca
receptory zmysłu słuchu i równowagi;
2. zob. labirynt w zn. 4.] – útvesztő,
labirintus; (labyrinthus) belső füljárat
błędnikowy, -a, -e – labirintszerű
błędność – tévedés, hibás értelmezés
błędny,
-a,
-e
[1. zawierający
błąd;
2. nieprzytomny,
obłąkany,
zdezorientowany; 3. daw. błądzący,
błąkający się] – tév-, (wadliwy) hibás,
(mylny) téves; helytelen (niepoprawny);
sok hibával teli, félrevezető; réveteg; (átv.)
eszméletlen; kóbor, kósza
błędna droga – tévút
błędna idea – téveszme
błędna informacja – téves felvilágosítás
błędna nauka – tévtan
błędna owca/zbłąkana owieczka [ktoś, kto się
zgubił, nie wie gdzie jest; ktoś kto błądzi
(Ps 119 (118),176; Iz 53,6)] – elveszett
bárány (Mt 18,12 - 14; Lk 15,1 - 7) [A
száz juhból egy eltévedt, gazdája az egy
keresésére indult, hagyván a többit.
Amikor megtalálja jobban örül az egynek,
mint a hátrahagyott kilencvenkilencnek,
amint a mennyben is jobban örülnek egy
megtérő bűnösnek, mint kilencvenkilenc
igaznak.]
błędne koło [błąd polegający na definiowaniu
jakiegoś wyrażenia za pomocą niego
samego lub na przyjęciu zdania
dowodzonego za jedną z przesłanek
dowodu] – körben forgó hibás okoskodás,
zsákutca, kilátástalan helyzet, circulus
vitiosus (hibás kör); hasztalan próbálkozás
vmely helyzet, kérdés megoldására;
csöbörből
vödörbe
jutás;
hibás
következtetés, amikor a bizonyítandóval
akarunk bizonyítani; helyzet, amelyből
nincs kivezető út
błędne mniemanie – tévhit, téves nézet
błędne przekonanie – téves felfogás
błędny ognik – lidércfény; kiút nélküli
błędny rycerz [wędrowny rycerz średniowieczny
szukający niezwykłych przygód] – kóbor
lovag; kóborlovag
600
błędy drukarskie [Wadliwy raport splotu –
defekt polegający na tym, że powtórzenia
– raporty nadrukowanych wzorów,
kolorów, linii nachodzą na siebie
Niedodrukowane miejsce – spowodowane
na
przykład
podczas
drukowania
materiału wskutek powstawania pęcherzy
powietrznych w nanoszonej na materiał
paście
Odbicie
–
spowodowane
dotknięciem niedostatecznie suchej strony
zadrukowanej
Zafarbowanie
–
spowodowane zabrudzeniem białych i
jasnych miejsc niedostatecznie związanym
barwnikiem,
powstałe
podczas
nieodpowiedniego procesu prania lub
prasowania.
Nieprawidłowe
kontury
nadrukowanego wzoru.] – nyomáshibák [A
textília olyan hibái, melyek a nyomás
művelete során keletkezhetnek. Néhány
példa: Átfedés: a szomszédos mintaelemek
átfedik
egymást.
Nyomatlan
foltok:
okozhatják például a kelme felületére került
pihék, amelyek miatt a színezék nem éri el a
kelmét. Ujjnyom: akkor keletkezik, ha a még
meg nem száradt színezéket kézzel
megérintették. Levérzés: fehér vagy világos
foltok, ami a - nem megfelelő mosás és
rögzítés következtében - rögzítetlen színezék
leválásával jön létre. Elkenődés: több színű
nyomásnál valamelyik színezék elkeni a
világosabb kelme felületét. Vízfolt: a még
nem rögzített színezékre került nedvesség
által kioldott színezék okozta folt.]
błędy korekty – javítási hibák
błękit [1. poet. niebieska przestrzeń nieba;
3. barwnik niebieskiego koloru] – kék,
azúr; kékség; kék tárgy (főleg tenger v. ég,
égbolt); kék festék v. szín
błękit królewski (zob. smalta) – smalte (kobaltoxid fajta)
błękit pruski, paryski, berliński [ciemnobłękitny
pigment, stosowany do produkcji farb
malarskich i drukarskich] – párisi kék
błękitnawo – kékesen
błękitnawy, -a, -e [mający nieintensywną barwę
błękitną] – kékes
błękitnieć [1. ukazywać się w barwie błękitnej,
wydawać się błękitnym; 2. stawać się
błękitnym] – kékleni, kékülni, kék színt
ölteni
Błękitnik rudogardły (Sialia sialis) [ptak z
rodziny
drozdowatych.
Przesiaduje
przycupnięty w pionowej postawie.
Zlatuje na ziemię, by schwytać owady, po
czym wraca na czatownię.] – vörösbegyű
kékmadár v. más néven keleti kékmadár
(Sialia sialis) [a madarak osztályának
-
Wersja 01 01 2017.
verébalakúak (Passeriformes) rendjébe és a
rigófélék (Turdidae) családjába tartozó faj]
błękitnooki, -a, -ie [mający oczy koloru
błękitnego] – kék szemű
błękitny, –a, -e [intensywnie niebieski] –
égszínkék, kék
błękitna farba kobaltowa – kobaltkék, középkék
błękitna krew – kék vér
błękitny oczy – kék szem
błękitny walc – hölgyválasz (keringőnél)
błękitny z domieszką czerwonego – kék, pirosasal
keverve
błocić [brudzić, pokrywać coś błotem] – sározni,
besározni
błocić się [1. błocić samego siebie; 2. być
błoconym] – besározza magát, besározódni,
sáros
błocisko – sár, nagy sár, sártenger
błocisty, -a, -e – sáros, iszapos
błocko – nyakigsár (błoto)
błogi, -ia, -ie [1. sprawiający zadowolenie,
przyjemność;
2. świadczący
o
zadowoleniu, przyjemności] – boldog,
szerencsés, áldott, mennyei, kellemes
błogi sen – szép álom, kellemes álom
błogi wpływ – kedvező befolyás, jó behatás
błogie uczucie – jó érzés
błogo – boldogan, áldottan, mennyei módon,
szerencsésen, kellemesen
błogosławić, pobłogosławić [1. rel. udzielać
błogosławieństwa; 2. wyrażać wdzięczność
za coś; 3. aprobować coś, życzyć komuś w
czymś szczęścia — Biblia Warszawska: I
pobłogosławił Bóg dzień siódmy, i poświęcił
go, bo w nim odpoczął od wszelkiego dzieła
swego, którego Bóg dokonał w stworzeniu;
Biblia
Tysiąclecia:
Wtedy
Bóg
pobłogosławił ów siódmy dzień i uczynił go
świętym; w tym bowiem dniu odpoczął po
całej swej pracy, którą wykonał stwarzając.
Biblia Gdańska: I błogosławił Bóg dniowi
siódmemu, i poświęcił go; iż weń odpoczął
od wszelkiego dzieła swego, które był
stworzył Bóg, aby uczynione było. (1 Moj.
2.3)] – áldani, megáldani [Valakinek az
601
isteni üdvöt közvetíteni, vagy valakinek az
igazi boldogságáért imádkozni, amely
kizárólag a Jézus Krisztussal való mély
közösségben található meg. Jelenti még:
valakit tisztelni, azt védelmezni és
megbecsülni. Isten megáld (1Móz 1,22.28;
2,3;
Zsolt
33,12;
2Kor
13,13).
A legismertebb az "Ároni áldás" (4Móz
6,22-27); 1 Móz. 2,3. „És megáldá Isten a
hetedik napot, és megszentelé azt; mivelhogy
azon szûnt vala meg minden munkájától,
melyet teremtve szerzett vala Isten.”];
magasztalni; áldást osztani, megáldani
błogosławić coś – áldani vmit
błogosławić kogo/co – magasztalni vkit/vmit;
megáldani
vkit/vmit;
áldást
osztani
vkinek/vmire
błogosławić lud, błogosławić ludowi – megáldani
a népet
błogosławienie – káromkodás, szentségtörés,
istenkáromlás
błogosławieństwa [wypowiedziane przez Pana w
kazaniu na górze. Przedstawiają udział
tych, co wstępują w Królestwo Boże.
Kontrastem są przekleństwa w Starym
Testamencie.] – az Úr akaratának
kifejezései a hegyen
błogosławieństwa
ewangeliczne
–
(osiem
bogosławieństw) nyolc áldás
błogosławieństwo (hebr. beraka; grec. eulogia dawanie za kogoś dobrego słowa) [1.
oznacza dawanie lub życzenie czegoś
dobrego,
wychwalanie.
Izaak,
błogosławiąc
Jakubowi
powiedział
'niechżeć da'. Dawid i Salomon
błogosławili ludowi. 2. w szczególnym
(idiomatycznym)
znaczeniu
oznacza
sowity dar materialny] – áldás [1. az isteni
erő és ajándék továbbadása, közlése,
többnyire a hagyományban rögzített módon
(pl. “ároni áldás”: 4Móz 6,22-26; az apostoli
köszöntés: lKor 1,3, kitárt kezekkel vagy
kézmozdulattal); — 2. személyek, tárgyak,
az úrvacsorai bor és kenyér megáldása; 3.
meghatározott szavaknak, cselekedeteknek
együtt v. külön történő alkalmazása azzal a
céllal, hogy rajtuk keresztül valaki v. valami
természetfölötti
hatásban
részesüljün,
elnyerje az istenség jóindulatát — 3.
szentelmény, melyben lehívja az Egyház
Isten kegyelmét valakire, vagy valamire],
megáldás,
megdicsérés,
jókívánság
nyilvánítása
błogosławieństwo na drogę [Wierząc głęboko, że
„bez Boga ani do proga”, przodkowie
nasi, udając się na każdą wyprawę
wojenną i przed każdą większą podróżą,
brali błogosławieństwo na drogę: dzieci i
-
Wersja 01 01 2017.
nowożeńcy od rodziców i dziadków, starsi
od
proboszczów
lub
kapelanów
domowych.
Pontyfikalne
błogosławieństwo było dla krolów, albo
takich osób, którym tę cześć uczynić
chciano.] – úti áldás
błogosławieństwo Ojca Świętego – pápai áldás
błogosławieństwo z Ojca; błogosławieństwo
ojcowe – atyai áldás [Az ÓSZ-i korban
nagyon lényeges; gyakran prófétai szó a
gyermek jövőjét illetően (1Móz 27,4.12.2729; 49,1-28).]
błogosławionej pamięci [określenie używane w
odniesieniu do osób zmarłych wyznania
żydowskiego] – boldog emlékezetű (ember)
błogosławiony, -a, -e [nieoceniony, pomyślny,
chwalebny, zbawienny] – (egyházi) boldog,
boldoggá avatott; áldott, megáldott; terhes,
áldott állapotban lévő
[w stanie
błogosławionym: áldott állapotban]
błogosławiony [w Kościele katolickim: osoba
zmarła, beatyfikowana przez papieża ];
błogosławiona – (egyházi) boldog, boldoggá
avatott
Bł. Matka Teresa z Kalkuty (właśc. Agnesë
Gonxhe Bojaxhiu, imię zakonne Maria
Teresa od Dzieciątka Jezus, ur. 26
sierpnia 1910 w Skopje, zm. 5 września
1997 w Kalkucie) [katolicka siostra
zakonna,
prowadząca
w
Indiach
działalność
humanitarną.
Laureatka
Pokojowej Nagrody Nobla. Od 2003
błogosławiona.] - Kalkuttai Boldog Teréz,
közismert nevén Teréz anya (sz. albán:
Agnes Gonxha Bojaxhiu,, aromán: Agnesa
(Antigona) Gongea Boiagi, Szkopje, 1910.
augusztus 27. – Kalkutta, 1997. szeptember
5.) albán, pontosabban a mai Albániában és
Macedóniában is kisebbségben élő aromán
nemzetséghez tartozó, római katolikus apáca,
a Szeretet Misszionáriusai szerzetesrend
alapítója, a Nobel-békedíj (1979) és számos
magas kitüntetés tulajdonosa, aki Kalkutta
szegényei
között
végzett
áldozatos
munkájával az egész emberiség elismerését
kiváltotta.
błogostan – boldog, szerencsés állapot
błogość – boldog érzés, a belső megelégedettség
érzése
błona [1. cienka, elastyczna tkanka spełniająca
określone funkcje w żywych organizmach;
2. cienka, elastyczna, sprężysta taśma,
powłoka itp.; 3. tak zwano w dawnej
polszczyźnie szyby w oknach, co
pochodziło stąd, że pierwotnie używano do
okien błon pęcherzowych, lub papierów
tłuszczem napuszczonych] – hártya, burok
602
błona (membrana) bębna – dobbőr, membrán
(zene)
błona bębenka (w uchu) – dobhártya
błona bębenkowa (łac. membrana tympani;
tympanon - bęben; typto - biję lub
myrinx) [błona zamykająca od zewnątrz
ucho środkowe] – dobhártya
błona brzuszna – hashártya
błona dziewicza (grec. hymen) [1. fałd błony
śluzowej osłaniający ujście pochwy u
kobiet przed pierwszym stosunkiem
płciowym; 2. cienki fałd błony śluzowej u
wejścia do pochwy; 3. Błona dziewicza
(łac. hymen) to cienki fałd skórny u
wejścia do pochwy. Pośrodku błony
dziewiczej znajduje się mały, rozciągliwy
otwór. U większości dziewcząt błona
dziewicza pozostaje nienaruszona aż do
pierwszego stosunku, lecz czasem może
nie być w pełni wykształcona lub zostać
uszkodzona jeszcze przed podjęciem życia
płciowego,
np.
wskutek
użycia
nieodpowiednich
tamponów,
przez
masturbację
lub
uprawianie
wyczerpujących dyscyplin sportowych. W
momencie rozerwania błony (czyli
defloracji) może dojść do niewielkiego
krwawienia.] – szűzhártya
błona fotograficzna [«taśma celuloidowa pokryta
materiałem światłoczułym, służąca do
wykonywania zdjęć] – (fotográfiai) hártya
błona klejowa [zestalony klej] – ragasztós felület;
enyvezett felület
błona
komórkowa
[błona
ograniczająca
powierzchnię komórek] – sejthártya;
sejtmembrán
(más
néven
sejthártya,
plazmamembrán vagy plazmalemma)
błona lotna u nietoperza – a denevér
repülőhártyája
błona mózgowa – agyhártya
błona odwracalna [1. błona fot., na której po
naświetleniu
i
specjalnej
obróbce
otrzymuje się obraz pozytywowy; 2. błona
dająca po naświetlaniu i obróbce
chemicznej bezpośredni obraz pozytywny]
– fotóhártya (diapozitív készítéséhez)
błona pławna, pływna [błona łącząca palce
kończyn niektórych zwierząt, pomagająca
im przy pływaniu] – úszóhártya
błona podstawna (ucha wewnętrznego) –
membrana basiliris; alaphártya
błona półprzepuszczalna [błona przepuszczająca
ciecz, a nieprzepuszczająca ciał w niej
rozpuszczonych] – folyadékot áteresztő és
benne feloldódott anyagokat át nem eresztő
hártya
błona siatkowa (siatkówka) – recehártya
-
Wersja 01 01 2017.
błona śluzowa [1. pokryta śluzem, unaczyniona
błona,
wyściełająca
np.
przewód
pokarmowy, drogi oddechowe, rodne; 2.
Błona śluzowa, śluzówka (gr. mucosa) wyściółka
przewodów
i
jamistych
narządów
wewnętrznych
mających
kontakt ze środowiskiem zewnętrznym
organizmu kręgowca. Składa się z dwóch
zasadniczych warstw: nabłonka i pokrytej
przezeń tkanki łącznej zwanej blaszką
właściwą
zawierającej
naczynia
krwionośne i limfatyczne, nerwy, często
różne receptory, gruczoły czy mięśnie
gładkie.] – nyálkahártya (tunica mucosa) [az
üreges szerveket bélelő védőréteg]
błona surowicza [błona wyściełająca ściany
klatki piersiowej i jamy brzusznej,
pokrywająca narządy wewnętrzne] –
szérumos hártya
błona zasłonowa (membrana obturatoria) – (bonc.)
védőhártya
błoniasty, -a, -e [mający cechy błony, zrobiony z
błony] – hártyás
błoniaste skrzydło – hártyás szárny
błonica (dyfteryt) [1. ostra choroba zakaźna
wywołana zarazkiem maczugowca;
dyfteria; dyfteryt; 2. glon morski z
gromady zielenic, o plesze dochodzącej
niejednokrotnie do 1 m długości,
przytwierdzony do podłoża; ulwa,
watka] – diftéria, difteritisz, torokgyík
błonie [duża przestrzeń, równina pokryte trawą]
– (dawno) rét, legelő, nagy füves terület
błonka – hártyácska, kis burok; vékony hártya,
bőrhártya
błonka kiszkowata – bélhártya
błonkoskrzydły, -a, -e – hártyásszárnyú
Błonkoskrzydłe, błonkówki (Hymenoptera) [rząd
owadów obejmujący ponad 110 tys.
gatunków występujących na całym
świecie, z wyjątkiem rejonów polarnych.
Najwięcej gatunków spotyka się w
krajach tropikalnych. Do błonkówek
należą m.in. pszczoły, osy, mrówki,
pilarzowate, gąsieniczniki, bleskotki i
trzpiennikowate.]
–
hártyásszárnyúak
(Hymenoptera) [a rovarok osztályának
(Insecta), a felsőrendű vagy szárnyas
rovarok (Pterygota) alosztályának egyik
rendje.
Az
egyik
legfejlettebb
rovarcsoportnak tekinthető, mivel a bogarak
(Coleoptera) után a legnagyobb fajszámú
rend: ismert fajaik száma kb. 280−300 000,
de folyamatosan fedeznek fel újabb és újabb,
eddig nem ismert, főképp parazita életmódú
fajokat, így ez a szám folyamatosan
növekszik.]
603
błonnik [zob. celuloza] – farost, cellulóz
(celuloza); rostanyag
błonnikowy, -a, -e – cellulózbłony płodowe, jajowe (membranae fetales) [1.
błony otaczające płód, zawierające wody
płodowe; 2. błony otaczające zarodek
gadów, ptaków, ssaków w tym człowieka
(owodnia,
omocznia,
kosmówka,
pęcherzyk
żółtkowy),
połączone
z
zarodkiem pępowiną. Łożysko tworzy
kosmówka
kosmata
z
doczesna
podstawną. Błony powstają z zygoty, ale
nie stanowią cześci składowych zarodka.]
– magzatburok, tojáshéj
błota poleskie – polesiei mocsarak
błotniak – réti héja
Błotniak łąkowy (błotniak popielaty) (Circus
pygargus)
[duży,
wędrowny
ptak
drapieżny z rodziny jastrzębiowatych,
zamieszkujący niemal całą Europę,
Afrykę Północną oraz zachodnią i
środkową Azję. W Polsce bardzo nieliczny
ptak lęgowy niżu, liczniejszy na wschodzie
kraju. Wędrowny, przeloty IV-V i VIII-X.
Populacja polska ma zimowiska w Afryce
na południe od Sahary.] – hamvas rétihéja
(Circus pygargus) [a madarak osztályának a
sólyomalakúak (Falconiformes) rendjébe,
ezen belül a vágómadárfélék (Accipitridae)
családjába tartozó faj]
Błotniak stawowy (Circus aeruginosus) [gatunek
dużego ptaka drapieżnego z rodziny
jastrzębiowatych (Accipitridae)] - barna
rétihéja (Circus aeruginosus) [a madarak
osztályának
a
vágómadár-alakúak
(Accipitriformes) rendjébe, ezen belül a
vágómadárfélék (Accipitridae) családjába
tartozó faj]
błotniarka – édesvizű tüdős csiga
Błotniarka stawowa (Lymnaea stagnalis) [ślimak
z rodziny błotniarkowatych] - nagy
mocsáricsiga (Lymnaea stagnalis) [a csigák
(Gastropoda) osztályának a tüdős csigák
(Pulmonata) rendjéhez, ezen belül a
Lymnaeidae családhoz tartozó faj]
Błotniarka moczarowa, Błotniarka stawowa
(Galba
truncatula
syn.
Lymnaea
truncatula)
[ślimak
z
rodziny
błotniarkowatych. Muszla o wysokości 510 mm i szerokości 2,5-6 mm, na muszli 55,5 skrętów. Ślimak zamieszkujący małe,
płytkie zbiorniki wód słodkich, stojące lub
o słabym prądzie. Pośredni żywiciel
motylicy wątrobowej.] – törpe iszapcsiga v.
májmételyes csiga (Galba truncatula)
[májmételycsiga (Lymnaea truncatula)]
błotnica – porhanyós föld, (növény) békanyál
-
Wersja 01 01 2017.
błotnik [osłona przed błotem] – sárhányó,
sárvédő; (bányászat) sáros (zöld, iszapos) só
błotnik przedni – első sárvédő
błotnik tylny – hátsó sárhányó
błotnisty, -a, -e [pełen błota, rozmokły i grząski
po deszczu] – sáros, iszapos, mocsaras,
lápos, lucskos
błotnista droga – sáros út
błotnista okolica – iszapos vidék
błotny, -a, -e – sáros, iszapos; sárban, mocsárban
élő, mocsári, mocsár-; (ił) iszap
błotne ptactwo – mocsári szárnyasok, mocsári
madarak
błoto [1. rozmokła ziemia, tworząca gęstą, lepką
masę; 2. obszar grząski, zarosły trzciną,
trawą itp.; 3. sytuacja lub środowisko
dwuznaczne moralnie; 4. osady strącone w
procesie produkcji cukru w błotniarkach]
– lucsok, sár, szenny, latyak, iszap; mocsár;
(átv.) fertő, sár, szenny
błoto po kolana – térdig érő sár
błoto zamuliło źródła – a sár eliszaposította a
forrást
błysk [1. nagłe, krótkie, silne światło; 2. nagły
przejaw czegoś; 3. zob. błystka] – csillogás,
villogás, villanás, villámlás (piorunu); fény
błysk oczu – szemvillanás
błysk strzału – torkolattűz, puskatűz, ágyútűz
fénye
błysk sekundy – egy röpke pillanat, villanó perc
błyskać (błyska) (zob. błysnąć) [1. świecić czymś
krótko,
z
przerwami;
2. jaśnieć, lśnić, wydając błysk;
3. przenośnie: olśniewać, wyróżniać się
czymś; 4. przenośnie: uzewnętrzniać się,
zjawiać się nagle] – csillogni, villogni;
villanni
błyskać (błyska) się, błysnąć się – villanni
(światlo), villámlani; villogni
błyska się – villámlik
błyskać dowcipem – sziporkázni a szellemességtől
błyskać kłami jak wilk – fogát vicsorgatja, mint a
farkas
błyskanie się – villámlás
błyskawica
[silny
błysk
towarzyszący
wyładowaniom
elektrycznym
w
atmosferze ziemskiej] – villám, villámlás
(piorun)
604
błyskawice migają mu/jej w oczach – átv.
villámokat lövell a szeme
błyskawicznie – villámgyorsan
błyskawiczny, -a, -e (niezwykle szybki) –
villámgyors, villámbłyskawiczna wojna – villámháború
błyskawiczne tempo – villámgyors ütem v. tempó
błyski kagańców – a fáklyák fénye, fáklyafény;
mécsvilág
błyskotać – villogtatni, megvillogtatni, csillogtatni
błyskotka
[1. drobna,
świecąca
ozdoba;
2. biżuteria, zwłaszcza sztuczna] – flitter,
fénylő csecsebecse, rézcsillám
błyskotliwość – felfelragyogás, felcsillanás,
felvillanás
błyskotliwy, -a, -e [1. efektowny, olśniewający,
dowcipny; 2. daw. połyskujący, mieniący
się, świecący] – csillogó, villogó, fényes,
fénylő, ragyogó, váltakozó; gyors
błyskotliwa
rozmowa
–
szemfényvesztő
beszélgetés
błyskowy, -a, -e – villanó
błysnąć (błyśnie) — błyskać [1. zaświecić czymś
krótko, z przerwami; 2. zalśnić, wydając
błysk, ukazać się jako błysk; 3. wyróżnić
się czymś; 4. uzewnętrznić się, zjawić się
nagle] – villanni, felvillanni, megvillanni;
csillanni;
csillogtatni,
villogtatni,
megvillantani; felragyogni
błysnąć dowcipem – (átv.) ragyogóan tréfálkozni,
ragyogó tréfát mondani, sziporkázni
błysnąć mieczem – kardját csillogtatja
błysnąć oczyma – megvillantja a szemét
błysnąć się — błyskać się [ukazać się na niebie
jako błyskawica] – villámlani; (egyet)
villámlik [błysnęło się, za chwilę uderzył
piorun: egyet villámlott, kis idő múlva
becsapott a villám]
błyszcz [1. minerał odznaczający się połyskiem
metalicznym; 2. zob. błystka; 3. roztwór
stosowany
w
garbarstwie
do
apreturowania skór] – fényle
błyszcz miedzi – rézkovand
błyszcz żelaza – vaskovand; pirit (FeS2)
(aranysárga színű kénes vasérc)
błyszcz żelazny – (ásv.) vasfény
błyszcz ołowiu – ólomfényle, galenit; sötétszürke
kristályos ólomszulfid (fontos ólomérc)
błyszcz srebra – pirargitit, proustit
błyszcząco – fénylően, csillogóan
błyszczący, -a, -e [taki, który się błyszczy] –
fénylő, csillogó, ragyogó, tündöklő, villogó
błyszcząca nędza – cifra nyomorúság
błyszczeć
(błyszczy)
[1. jaśnieć
blaskiem;
2. wywoływać zachwyt, olśniewać] –
-
Wersja 01 01 2017.
fényleni, csillogni, ragyogni, tűndökölni,
villódzani, villogni, fényleni; felragyogni
błyszczeć się – csillámlik, csillan, csillogtatja
magát; fényleni
błyszczenie – villogás
błyszczka – fémcsali
Błyszczka jarzynówka, błyszczka gamma
(Autographa gamma) [1. owad z rzędu
motyli,
z
rodziny
sówkowatych
(Noctuidae); 2. drobny motyl z jasnym
znakiem gamma na przednich skrzydłach]
– Gammalepke (Autographa gamma)
Błyszcze włoskowate (Tomentypnum nitens
(Hedw.) Loeske) [gatunek mchu należący
do rzędu rokietowców] – (lombosmoha)
Tomentypnum nitens (Hedw.) Loeske
bm; bieżącego miesiąca – f.h. = folyó havi; f.hó =
folyó hó
BMP (Bit-Map format) [format pliku z grafiką
bitmapową. Opracowany pierwotnie dla
systemu OS/2, wykorzystywany później
także w interfejsach systemów z rodziny
Microsoft Windows™, jednak jako wolny
od patentów jest dostępny i – mimo
dużych rozmiarów – popularny jako
format przechowywania danych również
na wszystkich pozostałych platformach.
Zawiera w sobie prostą kompresję
bezstratną RLE (która nie musi być
użyta), informację o użytych kolorach.
Obsługuje tryby RGB oraz RGBA.] –
BMP (Bit-Map format) - 'BMP' képformátum
(bittérkép formátum) [1. Microsoft Windows
rendszereknél használt bittérkép alapú
képkódolási eljárása; a Windows grafikus
felhasználói felület képeit pl. BMP
formátumban tárolják; az állomány agy, mert
a BMP tömörítést nem használ; előnye, hogy
parancsra gyorsan megjelenik, mert nem kell
a képet használat előtt 'kibontani', mint pl. a
GIF vagy JPEG esetében; 2. 2. képek
tárolására használt fájlformátum. Angol
szóösszetétel, melynek jelentése bittérkép.
Ugyanerre a formátumra esetlegesen mint
DIB
(Device
Independent
Bitmap,
eszközfüggetlen bittérkép) is hivatkozhatnak.
Mind a két formátumot a Microsoft dolgozta
ki. 3. A Microsoft Windows által használt
605
tömörítetlen formátum. A színmélység
áltlában 1, 4 vagy 8 bit, bár a formátum
támogatja a nagyobb színmélységeket is.]
BNC (ang. Bayonet Neill-Concelman) [złącze
stosowane
do
łączenia
sieci
komputerowych zbudowanych z kabli
koncentrycznych (np. 10BASE2), a także
w aparaturze pomiarowej, systemach
telewizji
przemysłowej
i
radiotelekomunikacji. W przypadku sieci
komputerowych nie jest już stosowane,
gdyż ten typ sieci został wyparty przez
strukturę
10BASE-T,
opartą
na
przewodach
równoległych
zwanych
popularnie skrętką (ang. twisted-pair),
jednakże
znajduje
dalsze
szerokie
zastosowanie w elektronicznej aparaturze
pomiarowej m.in. ze względu na swoją
trwałość i odporność na zakłócenia.
Złącza BNC występują w wersjach 50- i
75-omowej.] – BNC (connector) (Bayonet
Neil Concelman connector) - BNC (Bayonet
Neill-Concelman) - 'BNC' konnektor
(Bayonet Neil Concelman konnektor) [1.
Koaxiális bajonettzáras kábel csatlakozó; 2.
Vékony koax kábelezés esetén a jelek
visszaverődésének
megakadályozására a
végpontokat a kábel hullámellenállásával
megegyező értékű 50 W-os ellenállással kell
lezárni. Mivel a számítógépek sorosan fel
vannak fűzve a kábelre, a csatlakoztatást oly
módon lehet megvalósítani, hogy a koaxiális
kábelt egyszerűen kettévágják, a két végére
ún. BNC csatlakozót szerelnek, és egy ún. Tcsatolót illesztenek be, ez csatlakozik a
számítógép hálózati kártyájára. 3. t.k.
(10Base-2) Ethernet hálózatoknál használt
koaxiális konnektor (50 ohm); 10 MHz-es
bázissávban kb. 200 méteres vezetékhosszig külön erősítők nélkül használható]
bo
[I.
spójnik
wprowadzający
zdanie
wyjaśniające wcześniejszą informację lub
ostrzegające
przed
konsekwencjami
niewykonania tego, o czym była mowa
wcześniej; II.
partykuła mająca
charakter wzmacniający, zwykle w
zwrotach przeciwstawnych, np. Ładna, bo
ładna, ale głupia, lub wprowadzająca
pytanie
retoryczne,
zaprzeczająca
komunikowanej w nim treści, np. Bo to
prawda?, Bo ja wiem?] – (az ok kifejezésére)
mert, mivel, minthogy [jem, bo jestem
-
Wersja 01 01 2017.
głodny: eszem, mert éhes vagyok];
(módosító szó) igazán, csakugyan, hiszen
[głupi on, bo głupi: valóban nagyon buta;
csakugyan buta]; vajon, hát
bo ja wiem? – hát tudom én?, honnan tudjam?,
tudom is én?
bo ja wiem! – tudom is én! mit tudom én!
bo zaraz dam ci w mordę! – beverem v. betöröm a
pofádat!
bo zaraz kopnę cię dupę v. tyłek v. zadek! – majd
jól fenékbe v. seggbe rúglak!
boa [1. duży, niejadowity wąż; 2. długi szal z
futra, strusich piór itp. 3. okrycie szyi
podobne w kształcie do węża. Sto lat temu
nawlekano na sznur pierścienie z cienko
krajanych skórek futrzanych i nazywano
to boa. Walec taki o końcach luźno
opadających lub złączonych, otaczał szyję
w niegroźnym, ale ciepłym uścisku. W
secesji gdy szczególnie była modna długa
szyja i nawet ptaki na szyjach o takich
szyjach, jak flamingi i łabędzie, boa były
bardzo noszone, z tym, że zamiast futer
używano lekkich i puszystych piór
strusich. 4. szal zrobiony z ptasich piór.
Do produkcji boa używa się piór strusich,
indyczych lub piór marabuta. Są one
wybielane i farbowane a potem sklejane i
zszywane w warstwy. Im więcej warstw,
tym bardziej puchaty i gęsty otrzymamy
szal. Rodzaj boa określa się mierząc jego
ciężar (w gramach) ewentualnie długość i
ilość warstw. Zależnie od epoki boa
uważane było za dodatek albo bardzo
elegancki i wyrafinowany, albo wulgarny
a przynajmniej w złym guście. Znane
prawdopodobnie już w XVIII wieku,
największą popularność zyskały w okresie
secesji (przełom XIX/XX wieku), potem w
latach 20 oraz w epoce glam rock’a i
muzyki
disco.
Obecnie najczęściej
kojarzone jako akcesorium erotyczne,
często wykorzystywane przez striptizerki.
Spotyka się również boa robione z innego
materiału (np. futrzane) ale nie są one tak
popularne jak boa z piór. 5. dodatek
odzieżowy,
który przybiera
formę
długiego, wąskiego szala wykonanego
z futra; jest on owinięty wokół szyi lub
opuszczony na ramiona. Najwspanialsze
lata świętował w czasach Romantyzmu
pod koniec XIX wieku i na początku XX.
Nazwa pochodzi od węża – boa.] – boa; 1.
dél-amerikai, nem mérges óriáskígyó; 2.
nyakprém, nyak körül viselt toll- v.
prémdísz, boa [Nagyon hosszú, keskeny,
szőrméből készült sál, amit a nyak köré
tekernek vagy átvetnek a vállakon. A
romantika korában, a 19. század végén és a
20. század elején volt nagyon divatos. A
"boa
constrictor"
rendszertani
nevű
óriáskígyóról kapta a nevét.]
606
Kristina With boával
Boa constrictor, boa dusiciel (zob. boa w zn. 1.) –
Boa constrictor; óriáskígyó
boa dusiciel (Boa constrictor) [gatunek węża z
rodziny dusicieli, jeden z przedstawicieli
podrodziny boa. (zob. boa w zn. 1.)] –
közönséges
óriáskígyó,
más
néven
bálványkígyó (Boa constrictor) [a kígyók
alrendjébe és az óriáskígyófélék (Boidae)
családjába tartozó szárazföldi kígyófaj. A
legismertebb
és
legelterjedtebb
óriáskígyófaj,
nem csak természetes
élőhelyén, hanem hobbiállatként is.]
-
Wersja 01 01 2017.
"Jakuba, syna Zebedeusza, i Jana, brata
Jakubowego, nadając im imię Boanerges, to
znaczy: Synowie Gromu." (Mk 3:17 BWP} Jakabot, a Zebedeus fiát és Jánost, a Jakab
testvérét, akiknek a Boanerges nevet adta, ami azt
jelenti, mennydörgés fiai (Mk 3,17)
"Wyprawił tedy przed sobą posłańców, a ci udali się
do pewnego miasta w Samarii, aby Mu tam
przygotować miejsce. Lecz nie przyjęto Go tam,
jako że kierował się ku Jerozolimie. Wówczas
Jakub i Jan, uczniowie Jego, widząc to,
powiedzieli: Panie; jeśli chcesz, to powiemy, żeby
ogień zstąpił z nieba i pochłonął ich." (Łk 9:52-54
BWP) – 49János vette át a szót: "Mester - mondta
-, láttunk egy embert, aki ördögöt űzött a
nevedben, de megtiltottuk neki, mert nem követ
téged velünk." 50Jézus így válaszolt: "Ne tiltsátok
meg! Mert aki nincs ellenetek, az veletek van." 51
Amikor már közeledtek szenvedésének és
megdicsőülésének napjai, szilárdan elhatározta,
hogy Jeruzsálembe megy. 52 Követeket küldött
maga előtt. Ezek elindultak, s eljutottak a
szamariaiak egyik falujába, hogy szállást
készítsenek neki. 53 De nem fogadták be, mert
meglátszott rajta, hogy Jeruzsálembe megy. 54
Ennek láttán a tanítványok, Jakab és János
felháborodtak: "Uram, ha akarod, lehívjuk az
égből a tüzet, hadd pusztítsa el őket!" (Lk 9,4954)
board – (ang.) board; asztal, tábla, ellátás
[Boardinghouse: vendéglő]
Boat shoe (buty) – Boat shoe; A vitorlázáskor
használt félcipő „utódja”, ezért vitorlás
cipőnek is nevezik. Gyakran oldalt behúzott
bőrzsinórokkal készül, amelyeket a nyelv
felett megcsomóznak.
Boaz
Boanerges (hebr. /Bene-Regesz/, gr. Βοανηργες)
[synowie Gromu. Tak Jezus nazwał synów
Zebedeusza, apostołów: Jakuba i Jana.] –
Boanergész (“dörgés fiai”) [a Márkevangélium szerint (Mk 3,17) Jézus ezen a
néven nevezi Jakabot és Jánost, Zebedeus két
fiát. (Lk 9,49-54)]
Synowie Gromu, termin jakim Jezus Chrystus
określił dwóch z dwunastu apostołów Jakuba i
Jana:
(szybkość, rączość) [betlejemita z
pokolenia Judy, syn Salomona i Rachab,
pojął za żonę Rut - Moabitkę. Był
pradziadem Dawida. Boaz jest typem
Chrystusa, bo jego oblubienica, podobnie
jak Kościół, nie pochodziła z Izraelitów;
on odrestaurował swój naród ze
zrujnowanej reszty, podobnie Chrystus
odrestauruje imię Izraela w przyszłości
(po pochwyceniu Kościoła).] – Boáz [héber
eredetű férfinév, jelentése: erős, erő van
benne; (biblia) Előkelő ember Betlehemben,
Salamon és Rácháb fia, Rut második férje. A
Rut-könyve szerint Dávid közvetlen őse.]
607
boazeria
[drewniana
okładzina
ścian
wewnętrznych] – faburkolat, falborítás fából
v. gipszből; lambéria
boazeryjny, -a, -e – faburkolati
bob [czy też fryzura na boba; włosy ścięte do
linii brody i wycieniowane, proste. W
formie klasycznej bob posiada również
prostą grzywkę. Historia tego uczesania
sięga lat 20 ubiegłego stulecia, obecnie
znów powraca zarówno w swej klasycznej,
jak i zmodyfikowanej formie] – bob, bubi
frizura
[A
bubifrizura
lépcsőzetes
hajvágással készül, általában arc felé
hosszabbodik. A hajak hátul, középen
rövidebbek,
elől
hosszabbak,
de
természetesen arcba rövidülhet is.]
boba [rodzaj czapki] – sapka fajta
bobak (Marmota bobak) [1. gryzoń z rodziny
wiewiórkowatych,
spokrewniony
ze
świstakiem; zamieszkuje stepy i górskie
łąki we wsch. Europie i płn.-zach. Azji; dł.
ciała ok. 55 cm, ogona do 14 cm; futro
gęste, miękkie, żółtawe, głowa ciemniejsza,
spód jasny; żyje gromadnie w norach,
zapada w sześciomiesięczny sen zimowy;
samica rodzi 4 – 5 młodych; naturalny
roznosiciel zarazków dżumy; zabijany dla
cennego futra i sadła, obecnie gatunek
zagrożony. 2. gryzoń, blisko spokrewniony
ze świstakiem] – bobak; szármáti mormota
v. pusztai mormota (Marmota bobak) [az
emlősök
(Mammalia)
osztályának
a
rágcsálók (Rodentia) rendjéhez, ezen belül a
mókusfélék (Sciuridae) családjához és a
földimókusformák (Xerinae) alcsaládjához
tartozó faj.]
bobas (małe dziecko) – kis gyerek, poronty, pulya
-
Wersja 01 01 2017.
bobasek – kisgyerek
bobek [1. ekskrement zbliżony kształtem do
ziarna bobu; 2. grudka odchodów owiec,
kóz i zwierzyny płowej] – babér, babérfa;
babérbogyó; bogyó (alakú trágya), állati
ürülék
bobik [odmiana bobu o drobniejszych
nasionach] – lóbab
bobina [1. zwój wąskiej wstęgi papieru; 2. zob.
cewa w zn. 1.] – bonina; (papír) legfeljebb
200 mm széles papírtekercs folyamatosan
működő feldolgozógépek ellátására; kötél v.
dróttekercs
bobkowy, -a, -e – babérbobkowy list, bobkowe liście – babérlevél
bobo [pieszcz. małe dziecko, niemowlę] – kis
gyerek, baba
bobok [duch, potwór] – [Słowniczek języka
śląskiego] lélek; szörny, szörnyeteg;
szörnyszülött
bobowy, -a, -e [odnoszący się do bobu] – babos,
bab-, babból készített, babból való
Bobrek trójlistkowy, b. trójlistny (Menyanthes
trifoliata
L.)
[gatunek
rośliny
z
monotypowego rodzaju bobrek należącego
do rodziny bobrkowatych. Jest szeroko
rozprzestrzeniony na całej półkuli
północnej; występuje w Azji, Europie,
Ameryce Północnej i w Maroku. W Polsce
występuje na terenie całego niżu, niezbyt
pospolicie.]
–
vidrafű
(Menyanthes
trifoliata) [a fészekvirágzatúak közé tartozó
vidrafűfélék családján belül a Menyanthes
nemzetség egyetlen faja.]
bobroszczur (Hydromys chrysogaster) [to jest
australijskim, rodzimym gryzoniem] –
Sárgahasú
uszópatkány
(Hydromys
chrysogaster); hódpatkány; ausztráliai uszó
egér (Hydromys chrysogaster Geoffr.)
bobrować [1. grzebać gdzieś, przewracać coś w
poszukiwaniu czegoś; 2. o łosiu i o psie
myśliwskim: brodzić w wodzie, w błocie] –
hód módjára a vízben úszni; (átv.) úszni,
besüllyedni vmibe
bobrowisko [1. bagnisty las, w którym często
bobrują łosie; 2. zob. bobrownia] – mocsári
erdő
608
bobrownia [osada bobrów zbudowana na
rozlewiskach wód] – hódtelep, hódvár
bobrowy, -a, -e – hódbobry
[1.
bobrownictwo,
bobrowniczy,
bobrownik. W ubiorach przodków
naszych futra bobrowe były wysoko
cenione i powszechnie przez możnych na
kołnierze i kołpaki używane; 2. skóra,
futro z bobra; też: okrycie podbite
skórkami z bobra] – hódprém
bobsleista – bobos, bobversenyző
bobslej, bobsleje (z angielskiego bobsleigh)
[1. sanki sportowe z kierownicą i
hamulcem, przeznaczone do zjazdów
torowych;
2. bobsleje:
dyscyplina
sportowa obejmująca wyścigi na tych
sankach, rozgrywana na lodowych torach]
– (ang.) bob, bobsleigh; alacsony,
kormányozható többszemélyes sportszán;
fékkel
ellátott
ródli;
versenyszánkó;
kormányozható lesiklószán [két részből áll,
az első forgatható, evvel kormányoznak]
boblejowy, -a, -e – bob-, bobsleighboby i ropuchy kamieniem nie dobijesz – a
vénasszonyt és a varangyos békát sem vered
agyon
boche, bosche – (fr.) boche; a németek gúnyneve a
francia nyelvben
bochen [nazwa, jaką określa się bryłę chleba,
najczęściej okrągłą lub podłużną. Bochny
mają różną wielkość, miewają także
skórkę zdobioną wzorem] – nagy,
gömbölyű cipó v. kenyér
-
Wersja 01 01 2017.
Bochnarem, poszła podobno nazwa
monety, tak jak później w wieku XVIII
„tymfy” i „boratynki” od toruńczyka
Tympfa
i
włocha
Boratyniego,
zarządzających mennicami.] – (hist.) régi
lengyel pénznem
bocian [1. duży ptak przelotny, brodzący, o
długich nogach i długim dziobie; 2. duży
ptak należący do rodzaju brodzących,
częsty w Polsce] – gólya (Ciconia)
Bocian biały (Ciconia ciconia) [gatunek bociana
o upierzeniu białym z czarnymi lotkami
— ukr. Леле́ка бі́лий (лат. Ciconia ciconia,
у народі: чорногуз, бусол, бузько, бусьок,
боцюн, гайстер)] – fehér gólya (Ciconia
ciconia) [a gólyaalakúak (Ciconiiformes)
rendjébe,
ezen belül a
gólyafélék
(Ciconiidae) családjába tartozó faj. A
köznyelvben ő a közismert gólya. Népi
elnevezései a gilice és az eszterág.]
Bocian biały (Ciconia ciconia)
bochen, bochenek – cipó, vekni
bochen chleba – hatalmas nagy kenyér
bocheneczek – cipó, vekni
bochenek [uformowana bryła chleba] – cipó
bochenek chleba – cipó; egy vekni kenyér
bochnar [gatunek monety. Fryderyk Boner z
rodziny alzackiej, osiadłej w Polsce w
wieku XV i nazywanej u nas Bonarami,
był od r. 1504 do 1506 rządcą mennicy
głogowskiej w czasie, kiedy Głogów i
Opawę na Szląsku trzymał królewicz
Zygmunt (I), późniejszy król polski, jako
księstwa
lenne
od
brata
swego
Władysława, króla czeskiego. Od tego to
Bonera, zwanego potocznie przez Polaków
Bocian czarny, hajstra (Ciconia nigra) [1.
gatunek dużego ptaka brodzącego z
rodziny bocianowatych (Ciconiidae). 2.
gatunek bociana o upierzeniu czarnym z
wyjątkiem białej piersi i brzucha] – fekete
gólya (Ciconia nigra) [a gólyaalakúak
(Ciconiiformes) rendjébe, ezen belül a
gólyafélék (Ciconiidae) családjába tartozó
faj]
bocian klapie – a gólya kelepel
609
bocian ma lotki czarne – a gólyának fekete
evezőtolla van
bocian, zwiastun wiosny – gólya, a tavasz
előhírnöke
bociani, -ia, -ie [należący do bociana, podobny
do bociana] – gólyabociani nos; bociane noski – (növény) gólyaorr
bocianie gniazdo, bocianiec [1. na dawnych
żaglowcach:
kosz
lub
platforma
umieszczone wysoko na maszcie statku,
służące za punkt obserwacyjny; 2.
platforma lub kosz umieszczony w górnej
części grotmasztu okrętu. W dawnych
statkach
pełniło
funkcję
pozycji
obserwacyjnej]
–
árbóckosár
(vitorláshajón); „gólyafészek”
bocianie nogi – gólyaláb
bocianica – gólyamadár, (nőstény) gólya
bocianie – gólyafióka, fiatal gólya
bocianowate – gázlómadár
bociany klekocą – a gólyák kelepelnek
bociek (pot. bocian) – gólya
boczek [1. mięso z boku wieprza; 2. zdr. od bok
w zn. 1.; 3. tytuł podrozdziału książki
drukowany na marginesie z boku
kolumny; 4. w tabelach: boczna rubryka
pionowa zawierająca pozycje, do których
się odnoszą dane w kolejnych rubrykach
poziomych; 5. naszyta od zewnątrz
skórzana część cholewki z tkaniny] – kis
oldal, oldalacska, félváll; (hús) oldalas,
császárhús, szalonna
boczek wędzony – füstölt oldalas
boczek wierpzowy – császárhús
boczkiem [pot. skradając się] – oldalazva,
sompolyogva,
lopakodva,
lopózva,
lopózkodva, osonva, somfordálva
bocznia pilkowana (Serenoa repens), inaczej
Palma sabalowa – Fűrészpálma (Serenoa
repens)
bocznica [1. boczny tor kolejowy; 2. odgałęzienie
włókna
nerwowego
lub
naczynia
krwionośnego;
3. boczna
ulica]
–
mellékvágány, mellékutca
bocznica kolejowa – mellékvágány
-
Wersja 01 01 2017.
boczny, -a, -e [znajdujący się na boku w
stosunku do czegoś, kierujący się,
skierowany w bok] – mellék-, oldalt levő,
oldal-, szélső, félreeső, oldalsó
boczna droga – mellékút
boczna kieszeń – oldalzseb
boczna linia – melllkvágány
boczna siatka bramki – oldalháló
boczna ulica – mellékutca
boczne schody – melléklépcső
boczne rozcięcie – oldalsó hasíték
boczne skrzywienie kręgosłupa a. skolioza
(scoliosis) [Jest to schorzenie rozwijające
się u dzieci i młodzieży, częściej
występujące u dziewcząt, polegające na
wygięciu
i
skręceniu
kręgosłupa.
Skrzywienia zlokalizowane są przeważnie
w odcinku piersiowym i lędźwiowym.
Deformacji kręgosłupa towarzyszy często
zniekształcenie klatki piersiowej. W części
przypadków wada ma tendencję do
progresji, to znaczy do powiększania się
skrzywień. Zazwyczaj nie powoduje
dolegliwości bólowych.] – (gör.) skoliózis
(scoliosis); a gerincoszlopnak frontális
síkban való elferdülése; a gerinc oldalirányú
görbülése
boczny tor [tor służący jako tor awaryjny] –
mellékvágány
boczoń [bocian, ktoś obrażony ('boczy się')] –
[Słowniczek języka śląskiego] az, aki húzza
az orrát; sértődött ember
boczyć się [okazywać komuś niechęć, stronić od
kogoś] – húzódozni, orrolni, kerülni vkit,
neheztelni vkire
boczyć się na kogo – orrolni vkire, húzódozni
vkitől
boć (daw.; zob. I bo w zn. 1.) – mert; mert hiszen
Boćkowiec
[monitor
boćkowski,
bizun
rzemienny, z byczej skóry, a jak niektórzy
utrzymują – z żubrzych ogonów
wyrabiany. Nazwa ta pochodzi od
miasteczka podlaskiego Boćki (nad rz.
Nurcem),
słynnego
z
wyrobów
rymarskich, a zwłaszcza bizunów i
dyscyplin, w wychowaniu młodzieży
szkolnej powszechne mających niegdyś
zastosowanie.] – (dawno) korbács, ostor
610
boćwina (zob. botwina) – répa, cékla; céklaleves,
céklalevél
boćwinka – répácska, céklácska; kis céklalevél
bod (ang. baud) [1. jednostka pomiarowa
szybkości
nadawania
jednostkowych
impulsów telegraficznych; baud; 2. miara
szybkości zmian w ośrodku przenoszącym
informacje; 3. w telekomunikacji i
elektronice miara określająca prędkość
transmisji sygnału (ilość zmian medium
transmisyjnego
na
sekundę)
w
zmodulowanym sygnale. Nazwa pochodzi
od nazwiska Émile Baudot - twórcy
telegraficznego kodu Baudot. Przykład: 250
bodów oznacza, że w ciągu sekundy sygnał
może zmienić się 250 razy. Jeżeli każda
zmiana sygnału niesie z sobą informację o
4 bitach, oznacza to, że w ciągu każdej
sekundy przesyłanych jest 1000 bitów.] –
baud (ejtsd: bód) [1. a telekommunikációban
és az elektronika területén a „jelarány”
mértéke, amely megmutatja, hogy egy adott
átviteli media esetén hány modulált jelet
továbbítottak 1 másodperc alatt. A névadó a
francia Émile Baudot, a távírótechnikában
használt Baudot-kód kidolgozója volt. 2. a
hálózatok
átviteli
sebességének
mértékegysége: a jelszint modulálásának
száma másodpercenként; amennyiben egy
jelváltás egy bitet jelent, akkor megegyezik a
másodpercenként átvitt bitek számával
(vagyis a bps értékkel); 2. A modemek azon
mûködési
folyamatának
gyorsaságát
jellemzõ mértékegység, amely során a
modem a számítógép digitális jeleit a
telefonvonal számára értelmes analóg
jelekké alakítja, modulálja. Mivel léteznek
olyan
modemek,
amelyek
minden
modulációval egynél több bitet tudnak
küldeni, ezért a baud számszerûleg sem
feltétlenül
azonos
az
adatátvitel
sebességével, amelynek a mértékegysége a
bps. 1 baud a modulációsebesség akkor, ha a
kommunikációs csatornán másodpercenként
1 jelváltás történik. Egy jel állhat egy bitbõl,
de lehetséges olyan kódrendszer is, ahol egy
jel több bitbõl áll. Ennek következtében a
baud a másodpercenként átvitt hasznos jelek,
míg a bps a másodpercenként átvitt összes jel
számát adja meg. A kereskedelemben
kapható
modemeket
az
adatátviteli
sebességükkel jellemzik. 10 baud a
moduláció
sebessége
akkor,
ha
másodpercenként 10 jelváltás történik. A
bináris, azaz két jelbõl álló jelrendszer
(például a 0 és az 1 számjegy) esetében a
baudot szokták a bit/s mértékegységgel
együtt is használni, mivel itt a kettõ
számszerûleg megegyezik. Az elõzõ példánál
-
Wersja 01 01 2017.
maradva, a 0, 1 jelek esetén a 10 baud 10
bit/s-nek felel meg (számszerûleg). 3. a
telekommunikációban és az elektronika
területén a „jelarány” mértéke, amely
megmutatja, hogy egy adott átviteli media
esetén hány modulált jelet továbbítottak 1
másodperc alatt. A névadó a francia Émile
Baudot, a távírótechnikában használt
Baudot-kód kidolgozója volt. Például: 250
baud azt jelenti, hogy 250 jelet továbbítottak
1 másodperc alatt. Ha minden jel 4 bit
információt hordozott, akkor egy másodperc
alatt 1000 bitet vittek át. Ezt röviden 1000
bit/s-mal jelölhetjük.]
bodaj
[I.
1. partykuła
wyrażająca
przypuszczenie
mówiącego,
że
komunikowany w zdaniu sąd jest
prawdziwy, a niekiedy wątpliwość co do
prawdziwości powtarzanego za kimś sądu,
np. To bodaj ich jedyne dziecko.;
2. partykuła wyrażająca przekonanie
mówiącego, że skoro spełnienie jego
oczekiwań jest nierealne, trzeba je
ograniczyć do minimum, np. Pożycz bodaj
sto złotych.; 3. partykuła wyrażająca
życzenie lub przekleństwo, np. Bodaj kark
skręcił.»;
II.
spójnik
wyrażający
obojętność mówiącego wobec wyboru, jaki
przed kimś stoi, i zarazem sugestię,
jakiego wyboru można dokonać, np.
Odwiedź mnie kiedyś, bodaj jutro.], bodajże
(zob. I bodaj w zn. 1) – alkalmasint,
állítólag, úgylátszik, lehet; hadd, bárcsak,
adná az ég; legalább, hogy
bodaj by go szlag trafił!... – a guta ütne meg!
bodaj cię szlag trafił! – (közm.) üssön meg a guta!
a mennykő csapjon beléd!
bodaj go choroba! – az ördög vigye el!, (hogy) a
nyavalya törje ki!
bodaj że cię! – hogy a… (szitkozódásnál)
bodajby, bodajże – bárcsak, bár
bodajbym był falszywym prorokiem! – bár ne
lenne igazam! bár rosszul jósoltam volna!
bodajże pękł! – pukkadj meg! egyen meg a fene!
bodega [1. piwnica winiarska; 2. portowy
magazyn składowy] – (sp.) bodega; kikötői
áruraktár; borospince, kocsma
bodiak (reg. oset) – (növényzet) tüske, tövis
bodliwy, -a, -e – döfő, döfős, szúró, szúrós
bodnąć — bóść [uderzyć czymś ostrym,
spiczastym] – megdöfni, megszúrni, döfni,
öklelni; érinteni, hozzáérni vmihez (fájdalmat
okoz)
bodmeria [pożyczka zaciągnięta przez kapitana
w obcym porcie pod zastaw statku, części
jego wyposażenia lub przewożonego
ładunku] – hajón biztosított pénzkölcsön
body
611
[1. część
kobiecego
ubrania
przypominająca jednoczęściowy kostium
kąpielowy;
2. korpus
aparatu
fotograficznego bez obiektywu; 3. rodzaj
elastycznej, obcisłej bielizny kobiecej o
kroju
jednoczęściowym,
czasem
z
rozpięciem na zatrzaski w kroku; zarówno
z, jak i bez rękawów. Noszone również
jako bluzka albo część stroju do aerobiku.
Zaprojektowano także wersję body dla
mężczyzn, lecz nie zyskała aż takiej
popularności, jak wśród kobiet. Szyte z
różnych materiałów, może być elastyczne,
bawełniane czy koronkowe. Stosowane
również jako część garderoby korygująca
sylwetkę. Rozkwit popularności body
przypadł na lata 80 XX wieku.] –
kombinédressz, body [Angolul test. A
divatban testre simuló, lábrész nélküli
öltözék, kötött kelméből. A kivágás és az
ujjforma változó.]
-
Wersja 01 01 2017.
intimitás jelenik meg a művész és néző
közötti viszonyban. Sokszor az erotikum felé
halad, sokszor a megbotránkoztatás a célja.
Sohasem semleges ez a viszony. A body art
mindig is dramatizálja a művészi nárcizmust,
és egyben az eredetiség élményével lép fel.]
body
building
[wym.
body
bilding]
[kulturystyka] – body bilding; testépítés
body z długimi rękawami – hosszú ujjú body
body z krtótkimi rękawami – rövid ujjú body
bodystocking [Kombinezon typu „druga skóra”
z pończochowej dzianiny, zaproponowany
u schyłku lat sześćdziesiątych przez
Courreges’a, jako element futurystycznej,
kosmicznej mody. Pod koniec lat
siedemdziesiątych – z błyszczących,
nieprzezroczystych,
sprężystych
materiałów – wrócił w strojach disco.
Obecnie ma stałą pozycję w kolekcjach
bielizny glamour i sportowej. Zależnie od
charakteru bywa z siatki, koronki,
dzianiny, zawsze z dodatkiem elastanu.] –
(ang.) bodystocking (testharisnya)
body bez rękawów – ujjatlan body
body art
body art [prąd artystyczny, w którym artysta
używa swojego ciała jako medium] – body
art (testfestészet, tetoválás stb.) [a
performansz művészet egyik ága, illetve
előzménye. A body artban nagyon erőltetett
bodystocking
612
bodziec (oścień) [1. (fizjologia) - uczucie, czynnik
fizyczny lub biochemiczny powodujący
specyficzną
reakcję
receptorów
nerwowych lub innej komórki; bądź
rozpoczynający ciąg reakcji w układach:
nerwowym lub hormonalnym; zmiana
środowiska zewnętrznego w którym
znajduje się dana komórka lub narząd. 2.
(w psychologii) - jakiekolwiek zdarzenie,
które
może
spowodować
za
pośrednictwem
układu
nerwowego
jakąkolwiek reakcję (ruchową lub
emocjonalną).
Bodziec
może
mieć
charakter
prosty,
odpowiadający
rozumieniu bodźca w fizjologii albo
złożony z wielu bodźców prostych. W tym
sensie bodźcem może być percepowane
zachowanie innej osoby, słowo lub dłuższa
wypowiedź, cała sytuacja wyróżniona ze
względu na istotne dla jednostki czynniki
etc. 3. czynnik wywołujący reakcję
organizmu; 4. okoliczność, zdarzenie,
czynnik zachęcające do działania] – (lat.)
stimulus, (él) inger (a szervezetet kívülről ért
s visszahatást kiváltó hatás), ösztökélő vágy,
kívánság; ösztönzés, ösztökélés, buzdítás,
nógatás inger, hajtóerő, hatóerő [dodać
komu bodźca: ösztökélni]; (ekénél) ösztöke;
(műsz.) gerjesztés; hatóanyag
bodziec akustyczny (dźwiękowy) – hanginger
bodziec bezwarunkowy [czynnik działający
bezpośrednio na zmysły] – feltétel nélküli
inger
bodziec kumulujący – inger-felhalmozódás
bodziec podprogowy [bodziec tak słaby, że nie
wystarcza do wywołania reakcji] – küszöb
feletti inger
bodziec progowy [bodziec o najmniejszej
intensywności niezbędnej do wywołania
reakcji] – ingerküszöb
bodziec
warunkowy
[czynnik
działający
pobudzająco przez skojarzenie] – feltételes
inger
bodziszek (Geranium L.) [rodzaj bylin lub roślin
jednorocznych
z
rodziny
bodziszkowatych. Rodzaj liczy ok. 300
gatunków występujących na półkuli
północnej na obszarach o klimacie
umiarkowanym. W Polsce występuje
około 15 gatunków, kilka jest też
uprawianych jako rośliny ozdobne.] –
gólyaorr, gólyahír; mocsári gólyahír
bodziszek cuchnący (Geranium robertianum) –
Nehézszagú gólyaorr v. szent Róbert fűve
(Geranium Robertianum) [csinos egynyári
növény, amely a legsilányabb talajon is
elterjed, viszont hasznos rovarokat csalogat
és szerves anyagával gazdagítja a talajt.]
-
Wersja 01 01 2017.
Bodziszek
czerwony,
Bodziszek
krwisty
(Geranium sanguineum L.) [gatunek rośliny
wieloletniej z rodziny bodziszkowatych.
Występuje w Europie, Azji Mniejszej i na
Kaukazie, jest też uprawiany w wielu
krajach. W Polsce występuje na całym
niżu, ale nie jest zbyt pospolity. W górach
jest bardzo rzadki.] – piros gólyaorr
(Geranium sanguineum) [a gólyaorrfélék
egyik faja]
Piros gólyaorr (Geranium sanguineum)
bodziszek korzeniasty (Geranium macrorrhizum)
– Illatos gólyaorr (Geranium macrorrhizum)
Bodziszek porozcinany (Geranium dissectum L.)
[gatunek rośliny jednorocznej z rodziny
bodziszkowatych] – sallangos gólyaorr
(Geranium dissectum)
[a kétszikűek
(Magnoliopsida)
osztályának
a
gólyaorrtermésűek (Geraniales) rendjéhez,
ezen belül a gólyaorrfélék (Geraniaceae)
bodźce – ösztönzők
bodźce ekonomiczne – gazdasági ösztönzők
bodźce materialne – anyagi ösztönzők
613
bodźcemoralne – morális ösztönzők
bodźce społeczne – társdalmi ösztönzők
bodźce zespołowe – kollektív ösztönzők
bodźcowy, -a, -e – ösztökélő, ingerlő
Boga na języku, a diabła w sercu; Boga na
języku, a diabła ma w sercu – (közm.)
[Isten a nyelvén, ördög a szívében] kívül
bárány, belül farkas
boga [arkusz] – [Słowniczek języka śląskiego]
árkus; lap, lemez; ív
bogacenie – gazdagítás, gazdagodás
bogacić
[1. czynić
bogatym;
2. czynić
doskonalszym, bardziej różnorodnym lub
wszechstronnym] – gazdagítani, gazdaggá
tenni
bogacić się [1. stawać się bogatym; 2. stawać się
doskonalszym, lepszym] – vagyonosodni,
tollasodni, gazdaggá lenni; gazdagodni
(gazdagodik, gazdagszik); meggazdagodik,
meggazdagszik
bogacieć – meggazdagodni, gazdaggá lenni,
tollasodni
bogactwa kopalniane – ásványkincsek
bogactwa naturalne [złoża rud, minerałów,
zasoby roślinne i inne, które mogą być
wykorzystane w gospodarce] – természeti
gazdagság (ásványvagyon, növényzet stb.)
bogactwo (majątek) [1. ogół dóbr mających dużą
wartość materialną; też: zasobność w te
dobra; 2. wielka ilość, różnorodność
czegoś] – gazdagság, jómód (vagyoni); kincs
(skarby), bőség
bogactwo Boże (zob. doskonałość Boga) – Isten
gazdagsága
bogactwo kolorów – színpompa
bogactwo kolorytu – színgazdagság
bogactwo materialne – anyagi gazdagság
bogactwo narodowe – nemzeti gazdagság
bogactwo pieniężne – pénzgazdagság
bogactwo ruchome – vagyoni gazdagság
bogacz (człowiek bogaty) – gazdag, jómódú,
módos ember; pénzember; dúsgazdag ember
bogacz wiejski – gazdag paraszt; (dawno) zsíros
paraszt, kulák
bogaczka – gazdag, jómódú nő
bogata klientela – gazdag vevőkör v. kliensek
sokasága
bogata wystawa – gazdag kiállítás
bogatka (sikora bogatka) (Parus major L., 1758)
[niewielki ptak, częściowo wędrowny, z
rodziny sikor] – széncinege (Parus major
L., 1758)
bogato – gazdagon, jómódúan
bogato dekorowany – gazdagon díszítve; gazdag
díszítésű
-
Wersja 01 01 2017.
bogaty, -a, -e [1. posiadający duży majątek, duże
dochody; 2. świadczący o zamożności;
3. obfitujący w coś] – gazdag, jómódú,
pénzes, vagyonos; nagyszerű, drága, pazar;
dús, bő, bőséges; tehetős
bogaty (człowiek zamożny) – tehetős, jómódú,
gazdag ember
bogaty dom – gazdag ház
bogaty język – gazdag (szókincsű) nyelv; tartalmas
stílus
bogaty kraj – gazdag ország
bogaty kupiec – gazdag v. dúsgazdag kereskedő
bogaty powóz – pompás fogat
bogaty sortiment towarów – dús választék az
áruban; bőséges áruválaszték
bogaty strój – pazar ruha, drága viselet
bogaty w treść – tartalmas, velős, értékes
bogaty w pieniądze ale w rozum ubogi – pénze
sok van, de esze kevés; pénzben gazdag, de
észben szegény
bogaty wybór – gazdag választék, (w co) gazdag
(vmiben), bővelkedik (vmiben)
bogdaj! bodaj – hadd, bárcsak, adná az ég;
legalább, hogy
Bogdan, Bogudan, Bogodan, Bohdan, Bodan
[imię męskie pochodzenia słowiańskiego.
Wywodzi się od wyrazów Bóg i dan (czyli
dany), tak więc imię to można objaśnić
jako "dany przez Boga"] – Bogdán (Isten
adta) [szláv eredetű férfinév, jelentése:
Isten ajándéka. A Bóg (Isten) és a Dan
(ajándék) szavak összetételére vezethető
vissza. Női párja: Bogdána. Rokon (és
azonos jelentésű) nevek: Theodorusz és női
párja, a Theodóra (magyarul elterjedt
formája a Dóra), és a szláv Fjodor.]; Tivadar,
Tódor
bogdanka (daw. ukochana) – (dawno) a szeretett,
imádott nő, kedves
bogini [1. w religiach politeistycznych: istota
rodzaju żeńskiego będąca przedmiotem
kultu; 2. czarująca, piękna, uwielbiana
kobieta] – istennő, nimfa; szerető, imádott,
kedves [to jego bogini: ez az ő imádottja,
kedvese]
boginie gór – hegyi nimfák, oreádák
boginie lasów – driádok, erdei nimfák
boginie morza – nereidák, tengeri nimfák
boginie wód – najádok, vízi nimfák
boginka [w przedchrześcijańskich wierzeniach
Słowian
demon
żeński
będący
personifikacją sił przyrody, wrogi wobec
ludzi. Boginki zamieszkiwały bagna,
jeziora, rzeki, lasy i góry. Boginkami
miały stawać się kobiety zmarłe przy
porodzie, samobójczynie i morderczynie
614
dzieci. Wyobrażano je sobie jako
szkaradne kobiety o obwisłych piersiach,
dużych głowach i krzywych nogach, bądź
jako piękne młode dziewczyny. Boginki
napadały na położnice, podmieniały
dzieci, płoszyły konie przy wodopoju i
bydło na polu, niszczyły sieci rybackie. Z
czasem pojęcie boginki zostało zastąpione
zapożyczonym terminem rusałka, zaczęto
też utożsamiać je z dziwożonami,
topielicami bądź mamunami. Według
teorii Henryka Łowmiańskiego było to
spowodowane ewolucją archaicznego
terminu, który pierwotnie stanowił ogólne
określenie demonów żeńskich.] – istennő,
nimfa, tündér
Bogna [imię żeńskie stanowiące formę pochodną
(zdrobniałą) od imion rozpoczynających
się na Bog-, początkowo zarówno męską,
jak i żeńską. Istnieją również hipotezy, że
imię to mogło być wymyślone przez
kronikarza Jana Długosza, w którego
pismach pojawia się po raz pierwszy, lub
służyć jako zdrobnienie od imienia
Benigna.] – (Isten (Bóg) nevét tartalmazza)
bogobojność
–
istenfélelem,
jámborság,
vallásosság
bogobojny, -a, -e [żyjący zgodnie z przepisami
wyznawanej religii, zgodny z tymi
przepisami] – istenfélő, jámbor, vallásos;
istenes
Bogomili,
bogomiłowie
lub
bogomilcy
]wyznawcy
synkretycznej
sekty
chrześcijańskiej, łączącej zaratustriański
dualizm z chrześcijaństwem. Nazwa
bogomił oznacza w języku bułgarskim miły
Bogu.] – bogomilok, bogumilok [1. dualista
felfogást hirdető szekta a középkorban,
főként a Balkánon; Bulgáriából a X.
században elindult, látszólag keresztény,
lényegében eretnek vallásfelekezet, mely
még a XV. században is fenntartotta magát,
tagjai végül a mohamedán hitre tértek át; 2.
Kis-Ázsiából kiinduló eretnekmozgalom
Bulgáriában és a Balkán-félsziget északi
részén a 10–12. sz.-ban. Mozgalmuk
Franciaországban, Itáliában és a Németrómai Birodalomban is elterjedt. A
jelenségeket Isten két fiának, a jónak és a
rossznak a küzdelméből vezették le. A
korabeli társadalmi rendet és intézményeket
a sátán művének tartották. Tanításaik a
13.sz.-ban központjukká lett Boszniából
terjedtek el Magyarország déli részére. Több
magyar király (I. Lajos, Zsigmond, I.
Mátyás) vezetett hadjáratokat ellenük.]
bogowie olimpijscy [mit. gr. bogowie zasiadający
na Olimpie] – (gör.) olipmpiai istenek
-
Wersja 01 01 2017.
Bogu ducha winien – teljesen ártatlan
Bogu dzięki! – hála istennek!
Bogumił, Bogomił, Bogmił, Bogomieł, Bogmieł,
Bogumieł [starosłowiańskie imię męskie
złożone z członów Bog- ("Bóg", ale
pierwotnie "los, dola, szczęście") i -mił
("mił"). Znaczenie imienia "miły Bogu",
lecz pierwotnie mogło ono oznaczać "ten,
któremu los sprzyja". Odpowiednik
żeński: Bogumiła, Bogmiła.] – Bogumil
(Istennek kedves); szláv eredetű férfinév,
jelentése: Isten barátja; Jeremiás
Bogumiła, Bogmiła – Bogumila
Bogurodzica; (dawno) Bogarodzica [1. najstarsza
utrwalona polska pieśń religijna i
najstarszy
zachowany
polski
tekst
poetycki. Utwór powstał w średniowieczu,
najprawdopodobniej na przełomie XIII i
XIV wieku. Pierwszy zapis tekstu jest
późny, bo z początku XV wieku,
wcześniejsze zapisy mogły zaginąć, ale też
tekst mógł krążyć w obiegu ustnym.
Bogurodzica
pełniła
–
według
współczesnych pojęć – rolę hymnu
państwowego. W 1506 roku tekst pieśni
został dołączony do Statutów Jana
Łaskiego z informacją, że jej autorem jest
św. Wojciech. Większość współczesnych
badaczy odrzuca jednak jego autorstwo. 2.
Pod taką nazwą znana jest najstarsza
religijna pieśń polska, będąca zarazem
najdawniejszym zabytkiem poezyi i
muzyki
polskiej
i
wymownem
świadectwem szczególnej czci narodu
polskiego ku Najświętszej Pannie od czasu
rozkrzewienia chrześcjaństwa. Kto tę
pieśń ułożył niewiadomo.] – Bogurodzica; a
legrégibb lengyel vallási ének
Bogurodzica dziewica, Bogiem sławiena Maryja,
U twego syna Gospodzina Matko zwolena, Maryja!
Zyszczy nam, spuści nam.
Kyrieleison!
Twego dziela Krzciciela, bożycze,
Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze.
Słysz modlitwę, jąż nosimy,
A dać raczy, jegoż prosimy:
A na świecie zbożny pobyt,
Po żywocie rajski przebyt.
Kyrieleison!
Bogusław, Bogosław, Bohusław, Bogsław
[staropolskie imię męskie złożone z
członów Bogu- ("Bóg", "Boga", ale
pierwotnie "los, dola, szczęście") i -sław
("sława"). Być może znaczyło pierwotnie
"ten, który sławi los", a później "sławiący
Boga".] – Boguszláv (Istent dicsőítő)
Bogusława – (Istent dicsőítő)
615
Bogusia, Bogunia – Bogumila és a Bogusława
beceneve
Boguś – a Bogdan és a Bogumił neceneve
Boh (ukr. Південний Буг, Piwdennyj Buh czyli
Południowy Bug) [rzeka na Ukrainie] Déli-Bug (ukránul Південний Буг, oroszul
Южный Буг, ógörögül Hypanis) [folyó
Ukrajnában]
bohater [1. osoba, która odznaczyła się
męstwem; 2. główna postać w utworze
literackim, filmie, operze itp.; też: postać
reprezentatywna dla danego utworu,
okresu; 3. osoba chwilowo skupiająca na
sobie uwagę otoczenia; 4. mit. gr. postać o
nadludzkich cechach; 5. dawniej bohatyr,
wyraz wzięty z języków wschodnich. Po
persku behadyr znaczy mężny. W
mongolskim baghatur, w tatarskim
bahadyr
był
tytułem
honorowym,
nadawanym przez panujących ludziom
zasłużonym, odważnym. Wyraz baghatur
skrócono w jezyku węgierskim na bator,
od którego poszło imię Batory, t. j.
odważny, śmiały.] – hős, dalia, vitéz; főhős;
az érdeklődés középpontjában álló személy
bohater dnia – a nap hőse
bohater dramatu – a dráma hőse;
bohater
drugoplanowa
–
mellékszereplő,
epizódszereplő
bohater filmu – filmhős
bohater główny – főhős
bohater narodowy – nemzeti hős
bohater pierwszoplanowy – főhős
bohater powieści – regényhős, a regény főhőse
bohater
pozytywny
[bohater
utworu
literackiego, filmu, sztuki teatralnej
będący uosobieniem cech dodatnich] –
pozitív hős
bohater pracy – a munka hőse
bohater walk wolnościowych – szabadsághős
bohaterka – hősnő; (irodalom) nőalak
bohaterowie z Westerplatte – a Westerplatte hősei
-
Wersja 01 01 2017.
bohaterski czyn – hőstett
bohatersko – hősiesen
bohaterskość – hősiesség, vitézség, elszántság
bohaterstwo – hősiesség, vitézség, bátorság
bohaterstwo pracy – (pol.) munkagyőzelem
bohem (fr. bohème) – (fr. bohème) bohém; cseh,
cigány;
csavargó,
könnyelmű;
(átv.)
rendezetlen életviszonyok közt könnyed és
könnyelmű optimizmussal élő, a társadalmi
formákkal nem törődő (főleg művész) ember
[eredetileg francia kifejezés, jelentése a 15.
századtól: „cigány”. Valószínűleg a NyugatEurópában vándorló életformát folytató roma
(cigány) népcsoportokra utalt, amelyekről
helytelenül azt hitték, hogy Bohémiából,
azaz Csehország egyik tartományából
származnak. A bohém kifejezés aztán Henri
Murger 1845-ben megjelent Scenes de la Vie
de Boheme (A bohémek életének jelenetei)
című műve alapján vált népszerűvé, amelyet
Puccini Bohémélet című operájában is
felhasznált.]
bohema (grupa artystów żyjąca według
własnych zasad; zob. cyganeria) [Bohema,
cyganeria artystyczna (nie mylić z
Bohemia)] – bohém társaság, művészcsoport
bohemarz – mázolmány, rossz kép, giccs;
giccsfestő, mázoló
Bohemia (Czehy) – (lat.) Bohemia; (hist)
történelmi Csehország
bohemista,
bohemistka – bohemista; cseh
filológus (ffi/nő)
bohemistyczny, -a, -e – csehbohemistyka [1. nauka o języku czeskim, historii
i kulturze czeskiej; 2. kierunek na
uniwersytecie obejmujący studia w tej
dziedzinie] – bohemisztika; cseh nyelv- és
irodalomtudomány
boher – (héber) bóher, bócher, bokher v. bochur;
zsidó hittudományi tanuló, rabbinövendék;
talmudi tanulmányokat folytató ifjú, rabbi
jelölt
25 sierpnia 1939 – przybycie z rzekomo
kurtuazyjną wizytą niemieckiego pancernika
szkolnego Schleswig-Holstein do Gdańska (w
rzeczywistości dobrze uzbrojonego okrętu
przygotowanego do ataku na Westerplatte). 1-7
września 1939 – obrona pod dowództwem mjr.
Henryka Sucharskiego (od 2 do 7 września
dowodził zastępca kpt. Franciszek Dąbrowski).
10 października 1939 – przewiezienie przez
hitlerowców na Westerplatte polskich więźniów w
celu uporządkowania terenu po walkach.
bohaterski, -a, -ie – hősi, hősies, hős-; vitéz,
elszánt (po bohatersku: hősiesen, hősi
módon, virézül, elszántan)
bohaterska ofiara – hősi áldozat
Boho
616
Boho [Styl boho jest synonimem lekkości.
Korzenie jego sięgają w dalekie czasy
hippisów i nie tylko. Przeczytaj o tym w
artykule o stylu boho.] – Boho [„boho
chic“, vagyis a bohém stílus, a bohém és a
hippi keveréke. Bohém stílus: lezser
megjelenés lendületes vonalú ruhákkal,
trapéznadrágokkal,
szőrmedzsekikkel.
Jellegzetességei a virágminták, az etnó és
hippi hatások.]
bois (drewno) [surowiec drzewny otrzymywany
ze ściętych drzew i formowany przez
obróbkę w różnego rodzaju sortymenty.
Zajmuje przestrzeń pomiędzy rdzeniem, a
warstwą łyka i kory.] – (fr.) bois; fa, erdő
[fr. Bois de Boulogne, Bois Méan itd.]
boisko [1. teren przystosowany do ćwiczeń,
zawodów i gier sportowych; 2. reg.
środkowa część stodoły] – pálya,
sportpálya, sporttelep; versenypálya; (pálya)
mezőny; játszótér, játszóudvar; átv. cséplés
helye, szérűskert
boisko do bejsbola – baseballpálya
boisko do siatkówki – röplabdapálya
boisko sportowe – sportpálya, sporttelep
Nazwa boisko pochodzi od ludowego
określenia
płaskiej
przestrzeni
w
środkowej części stodoły położonej
między dwoma sąsiekami, miejsca młocki
zboża,
zwanego
także
bojewica,
bojewisko, klepisko. Dziś boisko to
miejsce
przeznaczone
do
ćwiczeń
gimnastycznych, gier, rozgrywek i
zawodów sportowych. ― Boisko to
wydzielony, równy i utwardzony teren,
porośnięty trawą, czasami pokryty
nawierzchnią tartanową lub sztuczną
trawą. Może być wyposażone w bieżnie,
skocznie
lekkoatletyczne
(boisko
lekkoatletyczne) lub bramki piłkarskie
(boisko piłkarskie). Zazwyczaj otoczone
trybunami dla widzów, tworzy stadion.
boisko piłkarskie: labdarúgó pálya
boisko lekkoatletyczne: atlétikai pálya
boisko szkolne: iskolai sportpálya
boisko (koszykówka): kosárlabda pálya
boisko piłki nożnej, boisko piłkarskie –
futballpálya, focipálya
boja [pływający znak nawigacyjny] – (holland)
bója; lehorgonyzott, a víz színén úszó
jelzőtest
boja akustyczna – hangbója; hangjelző (bója)
boja świetlna – világítóbója
bojar, bojarzyn [1. na Rusi i Wołoszczyźnie:
wielki właściciel ziemski; w Wielkim
Księstwie Litewskim też: szlachcic
posiadający ziemię; 2. wielki właściciel
-
Wersja 01 01 2017.
ziemski na Rusi i Wołoszczyźnie] – (orosz:
bojarin) bojár (orosz v. román); főnemes,
nagybirtokos;
[Bojárnak
nevezték
Oroszországban, Bulgáriában, Moldvában és
Havasalföldön a földesurakat, nemes
embereket. A szó szláv eredeű és a boj
vagyis harc szóból származik, eredetileg
harcost jelentett. Oroszországban a cár
környezetéhez tartozó előkelő, polgári és
katonai méltóságot viselő nemesség;
Romániában az előkelő osztály neve]
Bojarzy (z bułgarskiego boliare, boliarin) [w
średniowiecznej Bułgarii (do XIV wieku),
Wołoszczyźnie, Mołdawii i później na Rusi
- wyższa szlachta feudalna, magnaci,
wielcy właściciele ziemscy. W Księstwie
Moskiewskim,
w
ramach
Dumy
Bojarskiej,
współuczestniczyli
w
rządzeniu państwem. W Rosji tytuły
bojarskie stosowano do czasów Piotra I
Wielkiego, który je zniósł. Na terytoriach
Wielkiego Księstwa Litewskiego niższa
warstwa szlachty sytuująca się poniżej
kniaziów i panów. Po prawnym
zrównaniu szlachty litewskiej i ruskiej na
wzór Polski, na wschodnich terenach
Rzeczypospolitej bojarami (bojarzynami)
zaczęto nazywać wolnych chłopów.
Bojarzy ubierali się w długie szaty i nosili
prawie nigdy niegolone brody.] – bojárok
[Oroszországban a bojárok képezték az
uralkodó fejedelmek közvetlen környezetét,
de emellett bizonyos független állásuk is
volt: ők viselték a főbb polgári és katonai
méltóságokat.]
bojarski, -a, -ie – bojár-, főnemesi, nagybirtokosi
bojarstwo – bojári méltóság, bojárság, nemesség
Bojarzy [1. (z bułgarskiego boliare, boliarin) – w
średniowiecznej Bułgarii (do XIV wieku),
Wołoszczyźnie, Mołdawii i później na Rusi
- wyższa szlachta feudalna, magnaci,
wielcy właściciele ziemscy. W Księstwie
Moskiewskim,
w
ramach
Dumy
Bojarskiej,
współuczestniczyli
w
rządzeniu państwem. W Rosji tytuły
bojarskie stosowano do czasów Piotra I
Wielkiego, który je zniósł. 2. Na
terytoriach
Wielkiego
Księstwa
Litewskiego niższa warstwa szlachty
sytuująca się poniżej kniaziów i panów. Po
prawnym zrównaniu szlachty litewskiej i
ruskiej na wzór Polski, na wschodnich
terenach
Rzeczypospolitej
bojarami
(bojarzynami) zaczęto nazywać wolnych
chłopów. Bojarzy ubierali się w długie
szaty i nosili prawie nigdy niegolone
brody. 3. Bojarowie – powiada Czacki –
617
byli w Litwie pośrednim stanem między
szlachtą a chłopami; jedni byli „putni” –
ci z gruntu na wojnę służyli, drudzy –
służkowie – do usług zamkowych, posyłek,
egzekwowania podatków i t. d.] – bojárok
bojarzyn
–
bojár
[Bojárnak
nevezték
Oroszországban, Bulgáriában, Moldvában és
Havasalföldön a földesurakat, nemes
embereket. A szó szláv eredeű és a boj
vagyis harc szóból származik, eredetileg
harcost jelentett.]
bojaźliwie – félénken, bátortalanul
bojaźliwość – félénkség, ijedősség, bátortalanság
bojaźliwy, -a, -e [lękliwy, tchórzliwy, trwożliwy;
też: świadczący o czyimś strachu] – félénk,
félős, ijedős, bátortalan; tartózkodó
bojaźliwy z natury – természeténél fogva félénk
bojaźń [1. uczucie strachu; 2. człowiek boi się
zbójców, złego psa, wilka, wojny, burzy,
pożaru, trzęsienia ziemi itd. ta bojaźń jest
naturalna, nadana przez Stwórcę. Pismo
Święte mówi o bojaźni Boga, która jest
właściwie szacunkiem dla Boga i dowodem
miłości do Niego. Bojaźń jest początkiem
mądrości. Bojaźń przed karą nie jest z
miłości. Kto się boi powtórnego przyjścia
Pana i sądu ostatecznego, ten nie jest w
miłości. Kto miłuje Chrystusa, ten z
radością wygląda drugiego Jego przyjścia.
Do tego Pan nie przyjdzie jak złodziej w
nocy.] – félelem, ijedelem
Bojaźń Boża [w religii chrześcijańskiej
towarzyszy ona doświadczeniu misterium
Boga - tajemnicy fascynującej i strasznej
zarazem.
Pojęcie
strachu
przed
przerażającą mocą Bożą ustępuje miejsca
bojaźni, rozumianej jako pełna szacunku i
ufna wdzięczność. Bojaźń Boża jest
jednym z siedmiu darów Ducha Świętego.]
– Isten félelme v. Úr félelme [Aki Istent féli,
annak semmi mástól nem kell félnie Aki
Isten félelmében élt, az abban is hal meg.]
bojaźń przestrzeni – tériszony
bojer [sportowy jacht na trzech płozach, z
dużym żaglem, poruszający się po lodzie]
– egyárbócos hajó; jégvitorlás, vitorlásszán
bojerowy, -a, -e – vitorlásbojka – kis bója
bojki [bajki] – [Słowniczek języka śląskiego]
mesék
bojkot [zerwanie stosunków z jakimś państwem,
organizacją czy osobą w celu wywarcia
nacisku lub wyrażenia protestu] – bojkott;
kiközösítés, zárlat; politikai és gazdasági
harc egyik módszere: a kapcsolatok teljes v.
részleges megszüntetése vmely személlyel,
szervezettel, állammal v. tartózkodás
-
Wersja 01 01 2017.
bizonyos áruk vásárlásától; a munkások
közös harca vmely tőkés üzem ellen úgy,
hogy követeléseik teljesítéséig ott nem
vállalnak munkát (egy angol lord írországi
jószágkormányzója, Ch. Boycott nevéből
alakult ki, akivel az írek mindennemű
magán- v. üzleti érintkezést megszakítottak)
bojkot finansowy – pénzügyi zárlat
bojkot handlowy – kereskedelmi bojkott
bojkot towarów zagranicznych – külföldi áru
kizárása v. bojkottálása
bojkotować – bojkottálni, bojkott alá venni;
kiközösíteni, kizárni
bojkotować wybory – választást bojkottálni
bojkotowanie – bojkottálás, kizárás
bojler [zbiornik do podgrzewania wody na
użytek domowy, połączony z instalacją
wodną] – (lat.-ang.) boiler, bojler (boyler),
vízmelegítő és víztároló készülék
bojler elektryczny – villanybojler
bojować [przestarzale lub regionalnie (od boju):
wojować, walczyć] – harcolni, hadakozni,
csatázni, háborúskodni, küzdeni, verekedni
(wojować)
bojowanie
–
harciaskodás,
háborúskodás,
küzdelem, verekedés
bojowiec (bojownik) [1. członek organizacji
bojowej; 2. kura rasy malajskiej, której
samce używane są do walk kogutów] –
harcos, küzdő (ember)
bojowisko – harc-, csata-, küzdőtér
bojownicy o pokój – békeharcosok
bojowniczka – harcos nő
bojowniczy, -a, -e – harcias (wojowniczy)
bojowniczy świat – harcias v. küzdelmes világ
bojownik [człowiek walczący o coś słowem,
czynem lub bronią] – harcos, küzdő,
katona, hős
bojownik – (ryba) harcoshal
Bojownik wspaniały, bojownik syjamski (Betta
splendens) [gatunek słodkowodnej ryby
labiryntowej z rodziny guramiowatych.
Bywa hodowany w akwariach.] – sziámi
harcoshal (Betta splendens) [a csontos halak
(Osteichthyes) osztályába, a sügéralakúak
(Perciformes) rendjébe és a gurámifélék
(Osphronemidae) családjába tartozó faj. Az
egyik legkedveltebb édesvízi akváriumi hal.]
Sziámi harcoshal (Betta splendens)
618
bojownik czołowy – előharcos
Bojownik syjamski, bojownik wspaniały (Betta
splendens) [słodkowodna ryba akwariowa
z rodziny guramiowatych] – sziámi
harcoshal (Betta splendens) [a csontos halak
(Osteichthyes) osztályába, a sügéralakúak
(Perciformes) rendjébe és a gurámifélék
(Osphronemidae) családjába tartozó faj]
bojownik pokoju – békeharcos
bojownik o wolność – szabadságharcos
bojownik partii – a párt harcosa, pártharcos
bojowo – harciasan
bojowość – harciasság, erő (vmilyen ügy
védelmében)
bojowy, -a, -e [1. związany z walką zbrojną;
2. skłonny do boju] – harc-, harci, csata-;
harcias
bojowe środki trujące, chemiczne [substancje
chemiczne, które użyte w walce zbrojnej
porażają ludzi] – harcigázok
bojowy okrzyk – csatakiáltás; harci kiáltás
bojówka [grupa osób działająca z użyciem siły,
tworzona i kierowana przez jakąś
organizację polityczną] – (politika) harcoló
v. harcos csapat v. csoport
bojówkarski, -a, -ie – harci
bojówkarz – harcos, fegyveres (ember)
bojówki [rodzaj bardzo wygodnych spodni,
noszonych zarówno przez mężczyzn
(częściej) jak i kobiety. Charakteryzują się
one
dość
szerokimi
nogawkami
ściąganymi u dołu sznurkiem. Bojówki
posiadają również dużą liczbę kieszeni
(nawet do 12), m.in. kieszenie boczne naszywane na nogawce nieco powyżej
kolana. Zwykle występują w kolorach
khaki lub moro.] – kényelmes nadrág fazon
(militari stílus)
bojówkowy, -a, -e – harcos, harcolóbojtel, bojtlik [worek, portfel] – [Słowniczek
języka śląskiego] zacskó; (większy) zsák,
-
Wersja 01 01 2017.
terményzsák; tarisznya; tárca, levéltárca,
irattárca
bok [1. prawa albo lewa strona tułowia
człowieka lub zwierzęcia; 2. prawa albo
lewa strona przedmiotu lub określonej
przestrzeni; 3. mat. odcinek łączący dwa
sąsiednie wierzchołki wielokąta] – oldal [to
mu wyszło bokiem: ez már a könyökén jött
ki; csordultig volt már vele]; szél, perem,
oldal, fél [na bok! – félre!; z boku: oldalt,
féloldalt]; tompor
bok kogoś boli – fáj v. nyilallik vkinek az oldala
bok przeciwległy – szembenlévő oldal; szemközti
oldal
bok trójkąta – a háromszög oldala
bok wielokąta – a sokszög oldala
bok wozu – szekéroldal, lajtorja [a szekér két
oldala, melyet a lőcs tart. A szekéroldal főbb
alkotórészei: a két bűrfa, a bürfákat
összekötő zápok vagy kázlák (Szatmár
vidékén: in; Erdélyben: fog vagy csütke a
neve; ez utóbbi nevet gyakran a szélső
zápokra értik) és a közfa vagy középkötés.]
boki [pot. dodatkowe zarobki, często nielegalne]
– (átv.) titokban, illegálisan
boki pozrywać od śmiechu – (átv.) hasát fogja a
nevetéstől
bokiem, bokami [w pewnej odległości na prawo
albo na lewo] – oldalt, oldalvást; féloldalt
bokiem wyłazić – könyökén jön ki
bokobrody [zarost po obu stronach twarzy
sięgający ust; baki; faworyty; baczki] –
oldalszakáll, pofaszakáll, barkó
bokówka [daw. boczny pokój, do którego wejście
prowadzi przez inny pokój] – mellékszoba,
hálófülke, alkóv; fülke, kis szoba
boks [sportowa walka na pięści] – (ang.) boksz,
ökölvívás (pięściarstwo)
boks
[wydzielona
część
większego
pomieszczenia, np. w garażach, szatniach,
stajniach] – boksz, box (przegródka),
istállófülke, istállórekesz (főleg ló számára);
doboz, rekesz, fülke, páholy; elkerített
kisebb rész a nagyobb helyiségben
boks dla cieląt – borjúrekesz
boks [skóra bydlęca lub świńska, używana na
cholewki obuwia] – (ang.) boxbőr,
bokszbőr; krómmal cserzett bőrfajta, lábbeli
készítésére; cipőkrém
619
bokser [1. samica psa boksera; 2. zawodniczka
uprawiająca boks; 3. środowiskowo o
prasie bokserskiej; 4. pies obronny,
charakteryzujący się masywną budową i
kwadratową głową] – (ang.) bokszer, boxer
(lapos fémdarabból készült, négy ujjra
húzható és fogóval marokra szorítható,
bütykös öklöző eszköz); (pies) boxer; (sp)
ökölvívó, bokszoló
bokser [1. pies obronny, charakteryzujący się
masywną budową i kwadratową głową; 2.
jedna z ras psów, należąca, wg klasyfikacji
Międzynarodowej
Federacji
Kynologicznej (FCI) do grupy II pinczerów,
sznaucerów,
molosów,
szwajcarskich psów pasterskich, psów do
bydła oraz innych ras. Zaklasyfikowana
do sekcji psów molosowatych w typie
mastifa. Należy do ras podlegających
próbom pracy] – (ang.) bokszer, boxer
(pies); a bulldoggal rokon, zömök, erős
kutyafajta
bokserki [element bielizny męskiej. Są to majtki
przypominające
krojem
spodenki
bokserskie, z tą tylko różnicą, iż nie mają
podszycia
siatkowego.
Szyte
z
przewiewnych
materiałów,
bardzo
wygodne. Mogą być albo szerokie –
najczęściej wykonane z tkaniny, bądź
opinające – z dodatkiem sztucznych
tkanin elastycznych.] – boxer alsó
-
Wersja 01 01 2017.
boksowanie – ökölvívás, bokszolás
boksyt [fr. bauxite 'jw.' od nazwy miejscowości
Les Beaux w płd. Francji, gdzie po raz
pierwszy odkryto złoża boksytu; osadowa
skała
ilasta,
najważniejsza
ruda
aluminium
(glinu)]
–
bauxit
(a
franciaországi Baux helység nevéről)
bola, bolas [długi rzemień z przywiązanymi na
końcu owiniętymi w skórę kamieniami,
używany do chwytania zwierząt] – (sp.)
bola; dél-amerika hajítófegyver; két bőrbe
varrt kőgolyó szíjjal összekötve (a menekülő
állatok után dobják)
bolą mię zęby (uszy, oczy, nogi, ręce) – fáj a
fogam (fülem, szemem, lábam, kezem)
bolący, -a, -e – sajgó, fájó, fájós; beteg, szenvedő,
érzékeny
bolące miejsce – érzékeny v. fájós hely; érzékeny
v. fájós. pont; fájó pont
bolączka [to, co utrudnia życie] – fájás, fájdalom;
betegség; fájó pont, fájós hely, fájós pont;
érzékeny pont
bolączka (czego) – vminek a rákfenéje
bold [czcionka półgruba] – bold; félkövér betű
Boldo (Peumus boldus Mol.) [Jest to krzew ,
którego wysokość może dochodzić do 5 - 6
metrów . Rośnie w Peru i w Chile w
klimacie
umiarkowanym
.
Jego
właściwości lecznicze były już znane przez
Indian jeszcze przed przybyciem Hiszpan
do Ameryki Pd. Boldo pobudza
wydzielanie kwasów żołądkowych i
żółciowych .Ma zastosowanie w chorobach
wątroby i pęcherzyka żółciowego .
Stosowany jest również jako środek
uśmierzający bóle głowy. Boldo działa też
jako łagodny środek przeczyszczający.
Wskazany jest również w chorobach
układu nerwowego. Jak z powyższego
materiału wynika można za pomocą ziół z
Peru, leczyć takie schorzenia jak :
migrena , stresy i okres menopauzy.
Osoby zainteresowane leczeniem tych
schorzeń,prosimy o zgłoszenie się do niżej
podanego lekarza w celu zapisania
bezpłatnej kuracji ziołami.] – Boldó (fa)
(Peumus boldus MoL.)
bokserski, -a, -ie – ökölvívó, bokszboksować [1. uprawiać boks; 2. bić kogoś
pięściami] – bokszolni; öklözni
boksować się [1. zob. boksować w zn. 1.; 2. «bić
pięściami jeden drugiego] – öklözni,
bokszolni; ököllel küzdeni v. megbírkózni
vkivel
620
bolec (zob. sworzeń) – csap, csapszeg; csavar
boleć (boli) + B. [1. sprawiać ból fizyczny lub
psychiczny; 2. martwić się z jakiegoś
powodu] – fájni, fájdalmat okozni; fájlalni
vmit, bánkódni, szenvedni; fáj vmije
boleć coś kogoś – fáj vmi vkinek
boli głowa kogoś – fáj a feje vkinek
boli gardło kogoś – fáj a torka vkinek
boli kogo w dołku – vkinek fáj a véknya, a hasa
boli mię głowa (gardło, brzuch, serce) – fáj a
fejem (torkom, hasam, szívem)
boli mnie gardło i mam chrypkę – fáj a torkom és
rekedt vagyok
boli mnie i swędzi – fáj és viszket
boli mnie serce – fáj a szívem
boli mnie ząb – fáj a fogam
boli mnie żołądek – fáj a gyomrom
bołą mnie palce z powodu dawnych odmrożeń –
fájnak az ujjaim a régi fagyás miatt
boleć nad kim/czym – bánkódni, szenvedni,
búsulni (vki/vmi miatt)
boleć nad stratą – a veszteség v. kár miatt
szenvedni; fájdalmas veszteséget érezni
bolejący, -a, -e [wyrażający smutek, cierpienie] –
fájdalmat
mutató,
fájdalmas;
beteg,
panaszkodó, szerencsétlen
Bolek – Bolka, a Boleszláv beceneve
Boleń pospolity, boleń, rap, rapa (Leuciscus
aspius) [gatunek ryby z rodziny
karpiowatych (Cyprinidae).] – balin (Aspius
aspius) [a csontos halak (Osteichthyes)
főosztályába
a
sugarasúszójú
halak
(Actinopterygii) osztályába a pontyalakúak
(Cypriniformes) rendjébe és a pontyfélék
(Cyprinidae) családjába tartozó faj. Egyéb
nevei fenekeszeg, kapókeszeg, őnhal,
ragadozó őn, villámkeszeg.]
bolero [1. taniec hiszpański; też: muzyka do tego
tańca; muzyczna forma taneczna i
hiszpański taniec ludowy; 2. kamizelka
męska
w
ludowych
ubiorach
hiszpańskich; 3. kapelusz o podniesionych
brzegach] – (sp.) bolero; lassú, hármas
ütemű spanyol néptánc (lassú 364-es régi
spanyol népi tánc, amely stilizált formában a
műzenében is előfordul; Zezero nevű
táncostól ered); bolero [női ruhadarab, rövid
-
Wersja 01 01 2017.
ujjatlan női kabátka; kiskabát, amely nem
sokkal a mellvonal alatt ér véget)
bolerko [1. w modzie kobiecej jest to krótki strój
wierzchni, nakładany jako uzupełnienie
sukni lub bluzki. Ma on formę sięgającej
powyżej linii talii kamizelki z rękawami
(długimi lub krótkimi). Zwykle nie ma
zapięcia, choć występują również modele
związywane na tasiemki pod biustem. 2. w
ubiorze kobiet to albo kamizelka krótka z
rękawami, noszona na bluzce lub na
gorseciku, sięgająca do połowy piersi i
umożliwiająca swobodę ruchów, albo
krótki podobnego kroju płaszczyk, lub
mały okrągły kapelusik damski z
pomponami.
Stroje
pochodzenia
hiszpańskiego, tak samo jak taniec bolero.
W stroju męskim bolero oznacza kapelusz
z podwiniętymi brzegami, zwykle czarny.
3.
Żakiecik
lub
bezrękawnik
przysłaniający biust, zwykle bez zapięcia,
z ledwie „dochodzącymi” polami. Od
zawsze
rutynowe
uzupełnienie
wieczorowych sukien z balkonowym
dekoltem. Ostatnio spopularyzowane w
formie króciuteńkiego sweterka z długimi
rękawami.] – bolero (női felső) [1. Rövid,
elöl nyitott, gombolás néküli női kabátka,
leghosszabb változatában is csak derékig ér.
2. Rövid, egyszerű, nyitott kabátka, kar
résszel, vagy anélkül]
Bolesław [(bole(j) + sław - bardziej sławny, por.
Więcesław, Wacław) - stare imię męskie
pochodzenia słowiańskiego. Także Bolko.
Dawniej zapisywane również w formie
skróconej Bosław.] – Bolesław, Boleszláv,
Boleszló (nagyobb dicsőséget elérő)
Bolesław I Chrobry (Wielki) (ur. 967 w
Poznaniu, zm. 17 czerwca 1025) [książę
621
Polski od 992 roku, pierwszy koronowany
król Polski (od 1025 roku) z dynastii
Piastów, w latach 1003-1004 był także
księciem Czech jako Bolesław IV.] – I.
Boleszláv, „Vitéz” Boleszláv (lengyelül:
Bolesław I Chrobry (Wielki)) (967. – 1025.
június 17.) [lengyel uralkodó a Piast-házból.
992. május 25-étől 1025 húsvétjáig
fejedelemként, élete utolsó hónapjaiban
királyként uralkodott. Elsőszülött fia I.
Mieszko lengyel fejedelemnek és Dobrawa
Przemyśl, a cseh I. Kegyetlen Boleszláv
herceg és Adiva, angol hercegnő lányának.]
Bolesław IV Kędzierzawy (1120 lub 1121-1173)
[książę mazowiecki od 1138, w Krakowie,
na Kujawach, Gnieźnie i Kaliszu od 1146,
w Sandomierzu od 1166, książę zwierzchni
Polski w latach 1146-1173.] – IV. Boleszláv
lengyel fejedelem (Göndörhajú Boleszláv,
(1120 vagy 1121 – 1173. január 5.) –
[Mazóviai herceg 1138-tól, Krakkóban,
Kujaviában és Gnieznoban 1146-tól,
Lengyelország nagyhercege 1146-1173
között. Apja III. Ferdeszájú Boleszláv, anyja
bergi Salome.]
Bolesław III. Krzywousty [Urodzony 20 sierpnia
1086 r., zmarł 28 października 1138 r.;
syn Władysława I Hermana i czeskiej
księżniczki Judyty; 1102-1138 r. książę
polski; od 1103 r. żonaty z córką księcia
kijowskiego Świętopełka II, Zbysławą,
a potem (1113 r.) z córką hrabiego
Henryka z Bergu, Salomeą; w latach 10971107 panował na Śląsku, w Małopolsce i
ziemi lubuskiej, podczas gdy jego brat
Zbigniew w Wielkopolsce, a po śmierci ich
ojca Władysława I Hermana w 1102
również na Mazowszu] – (tört.) Ferde v.
Görbeszájú Boleszláv [III. Ferdeszájú
Boleszláv
(lengyelül:
Bolesław
III
Krzywousty) (1085-1138) Lengyelország
fejedelme 1102-1138. között, 1097-1107.
között Sziléziában, Kis-Lengyelországban és
a Lublini földeken uralkodott, miközben
bátyja, Zbigniew Nagy-Lengyelországban
uralkodott, apjuk, I. Ulászló Herman 1102ben bekövetkezett halála után Bolesław
Mazovia uralkodója is lett.]
Bolesław II Szczody (Śmiały) (ur. ok. 1042, zm.
2 lub 3 kwietnia 1081 lub 1082) [król
Polski 1076-1079, książę Polski w latach
1058 - 1076.] – II. Boleszláv (lengyelül:
Bolesław Śmiały vagyis "Merész Boleszláv",
vagy Szczodry, "a Jólelkű," vagy Okrutny, "a
Kegyetlen") (1042-81/82/89) [1058 és 1076
között lengyel herceg, 1076 és 1079 között
Lengyelország királya]
-
Wersja 01 01 2017.
Bolesław V Wstydliwy (ur. 21 czerwca 1226 w
Korczynie, zm. 7 grudnia 1279) [książę
krakowski (od 1243) i sandomierski (od
1232), ostatni przedstawiciel małopolskiej
linii Piastów] - V. Boleszláv lengyel
fejedelem (Szemérmes Boleszláv, lengyelül
Bolesław V Wstydliwy) [született 1226.
június 21-én, meghalt 1279. december 7-én.
Fehér Leszek és Grzymisława fia, Igazságos
Kázmér unokája, krakkói és sandomierzi
herceg (1233-tól).]
Bolesława – Boleszlava
bolesny, -a, -e [1. sprawiający ból fizyczny lub
psychiczny; 2. wyrażający ból] – fájó,
fájdalmas, fájdalmat okozó; kínos (przykry),
gyötrelmes;
kellemetlen,
kellemetlenül
érintő, érzékeny
bolesna strata – fájdalmas veszteség
bolesne miejsce – fájó pont
bolesny zawód – fájdalmas csalódás
boleści [gwałtowne, silne bóle w jamie brzusznej]
– hasüregi fájdalmak
boleść [wielki smutek, żal] – fájdalom, kín,
szenvedés, leki fájdalom; gyász, bánat;
betegség; betegágy
boleść malowała się na jego obliczu – a fájdalom
kiült az arcára
boleśnie – fájdalmasan; keservesen
boleśnie stlukł kolano – fájdalmasan beütötte a
térdét
boleśnie płakać – keservesen, fájdalmasan sírni
boleta [sp. 1. w znaczeniu ogólnym: karta
wstępu; bilet wstępu; karta wstępu; bilet
wstępu; zlecenie (na pobranie czegoś);
zaświadczenie; kwit; 2. Nauki ścisłe i
techniczne: skierowanie na kwaterę;
nakaz kwaterunkowy (kat.: wojskowość);
przepustka (kat.: wojskowość); 3. Prawo i
ekonomia: czek (kat.: ekonomika); bon
(kat.: ekonomika)]
– (ol.) boletta;
értékjegy, bárca, szelvény; igazolójegyek,
melyek pénzértékkel is bírnak (használatos a
vámszolgálatban) [bolettát v. gabonajegyet a
magyar kormány 1930-ban vezette be a nagy
gazdasági világválság miatt súlyos helyzetbe
került
gabonatermelők
helyzetének
segítésére.
A
boletta
adófizetésre
felhasználható szelvény volt, esetleges
maradékát készpénzre lehetett váltani.]
bolid [1. meteor o znacznych rozmiarach i
bardzo dużej jasności; 2.
szybki
samochód wyścigowy] – (gör.) bolida; kis
tömegű égitest, meteor, mely néha földünk
légrétegén is áthalad, esetleg lehull
bolimuszka, bolimuszka kleparka (Slomyoxys
calcitrans) [1. boleśnie kłująca mucha
(długości 5 mm), żywiąca się krwią ssaków
(głównie koni i bydła). Występuje w
Eurazji, przenosi liczne choroby. 2. owad
zaliczany do rodziny muchowatych z
rzędu muchówek, kosmopolityczny] –
istállólégy; szuronyos istállólégy (Stomoxys
calcitrans) [a rovarok (Insecta) osztályának a
kétszárnyúak (Diptera) rendjéhez, ezen belül
a rövidcsápú kétszárnyúak (Brachycera)
alrendjéhez és az igazi legyek (Muscidae)
622
boliwar [1. kapelusz wysoki, sztywny z
wywiniętym rondem. Nazwa pochodzi od
generała Bilivara, bohatera walk o
wyzwlenie Ameryki Południowej. Także
cylinder o główce szerszej u góry, modny
w latach dwudziestych XIX wieku. 2.
rodzaj wysokiego kapelusza, w wyglądzie
bardzo
przypominającego
cylinder.
Różnił się od niego jednak sposobem
konstrukcji główki, która była u góry
szersza niż przy rondzie. Rondo tego
kapelusza było lekko wywinięte do góry.
Popularny w XIX wieku.] – Bolivar-kalap
[Bolivár dél-amerikai eredetű férfinév,
Simón Bolívar latin-amerikai forradalmár,
Nagy-Kolumbia
első
elnökének
családnevéből származik]
Boliwia, Republika Boliwii (hiszp. Bolivia,
República de Bolivia) [państwo na
kontynencie południowoamerykańskim.
Graniczy z Brazylią na północy i
wschodzie, Paragwajem i Argentyną na
południu oraz z Chile i Peru na zachodzie.
Państwo nie posiada dostępu do morza.] –
Bolívia [(spanyolul: República de Bolivia,
kecsua: Wuliwya Suyu, ajmara: Wuliwya
Llaqta)
Dél-Amerikában
elhelyezkedő
ország, északon és keleten Brazíliával, délen
Paraguay-jal és Argentínával, nyugaton
Chilével és Peruval határos.]
Boliwijczyk, Boliwijka – bolíviai (ffi/nő)
Bolka – a Bolesława beceneve
BOLO TIE [1. albo bola tie – rodzaj krawata
składającego się z kawałka sznura lub
plecionej skóry z ozdobnymi metalowymi
końcówkami, spinany metalową spinką
lub suwakiem; 2. wywodzący się z tradycji
kowbojskiej rodzaj krawata. Ma on formę
sznura albo plecionej skóry zakończony
-
Wersja 01 01 2017.
ozdobnymi metalowymi końcówkami i
spinany suwakiem lub spinką. Spinki i
końcówki bola
często są bardzo
dekoracyjne i wykonane ze srebra.] –
(ang.) bolo tie; cowboy nyakkendő
bolok, bolawe [siniec, miejsce bolesne od
uderzenia; zob. → ała] – [Słowniczek języka
śląskiego] vérömleny (haematoma); kék folt
a testen (ütéstől); véraláfutás
bolometr [przyrząd służący do pomiaru energii
promieniowania] – (gör.) bolométer; a fény
és a hősugárzás mérésére szolgáló készülék
Bolonia (wł. Bologna) [miasto w północnych
Włoszech, położona jest między Padem a
Apeninami na wysokości 54 metrów
n.p.m. Stolica regionu Emilia-Romania.] –
Bologna (ejtsd: bolonya) (a Latin Bononia
szóból származik, a helyi kiejtés szerint
Bulåggna) [Olaszország egyik híres északi
városa, egyben Emilia-Romagna központja.
A
Pó
folyó
és
Appenninek
szomszédságában, pontosabban a Reno folyó
és Sàvena folyó között terül el a Pó-síkság
(olaszul: Pianura Padana) területén.]
bolszewicki, -a, -ie – bolsevik; (többség): az orosz
szociáldemokrácia radikális irányzata [Az
elnevezés az Oroszországi Szociáldemokrata
Párt
brüsszeli
kongresszusán (1903)
keletkezett, ahol a mérsékelt álláspontot
képviselő
csoport
kisebbségben
(menysinsztvo=kisebbség) maradt, míg a
Lenint (1870–1924) követő radikális szárny
többséget kapott. Ettől kezdve Lenin hívei
bolsevikoknak nevezték magukat, annak
ellenére, hogy a bolsevik forradalom
győzelméig
(1917)
az
orosz
szociáldemokrata párton belül lényegében
kisebbségben voltak. A bolsevik elnevezés
1952-ig szerepelt a Szovjetunió Kommunista
Pártja nevében.]
bolszewik, bolszewiczka – bolsevik (az
Oroszországi Szociáldemokrata Pártnak
Lenin vezette, következetesen marxista
többségi részének tagja), kommunista
bolszewizm [stworzona przez W.I. Lenina
filozofia działania politycznego oraz
przejmowania i sprawowania władzy] –
bolsevizmus; az orosz kommunistáknál a
kisebbségi (menseviki) párttal szemben
uralomra jutó többségi (bolsevik) párt
politikájának a megjelölése
623
bolus [1. glinka biała, czerwonobrązowa lub
żółtawa
stosowana
jako
zaprawa
malarska; pulment; 2. medycyna: szybkie
wstrzyknięcie dożylne leku] – (lat.) bolus;
fehéres, zsíros ásvány, festékgyártáshoz és
gyógyszernek is használják
bom [1. poziome ruchome drzewce służące do
mocowania dolnego liku żagla; gik; 2.
urządzenie przeładunkowe w porcie;
żuraw przymasztowy; 3. drewniany
przyrząd gimnastyczny do wykonywania
zwisów i ćwiczeń równoważnych; bum;
tram] – rúd, korlát
bom [wyraz nazywający dźwięk bicia dzwonu
lub zegara] – ütés; (harang) bim-bam; (óra)
tik-tak
bomba [1. rodzaj pocisku z mechanizmem
zapłonowym;
2.
przenośnie:
coś
efektownego; sensacyjna wiadomość; 3.
przedmiot kulisty; 4. w sporcie: mocne
uderzenie (np. w siatkówce) lub kopnięcie
piłki (np. w piłce nożnej)] – bomba
[robbanó v. gyújtóanyaggal töltött üreges, a
használat céljának és módjának megfelelő,
különböző
alakú
fémhüvely];
(átv.)
meglepetés, újság, váratlan esemény; korsó
sör; labdaszerű v. alakú (sütemény, fagylalt)
bomba atomowa – atombomba; az atommag
hasadásakor keletkező óriási energia pusztító
erején alapuló bomba
bomba czekoladowa – csokoládébomba
bomba gazowa – gázbomba
bomba kalorymetryczna – kaloriméter-bomba,
kalorimetriás v. kalorimetrikus bomba
bomba
kobaltowa
[aparat
służący
do
napromieniowania
materiałów
lub
organizmów żywych promieniami gamma]
– kobalt bomba; (wojsk) sugárhatás
fokozására radioaktívvá váló kobaltot is
tartalmazó hidrogénbomba
Bomba logiczna (ang. logic bomb) [fragment
kodu
programu
komputerowego
umieszczony
w
nim
bez wiedzy
użytkownika
i
wykonujący
pewne
instrukcje po spełnieniu określonych
warunków.
Głównym
zagrożeniem
związanym z bombami logicznymi jest ich
nieaktywność, a co za tym idzie - trudna
wykrywalność do czasu zaktywizowania,
kiedy mogą już znajdować się na setkach
milionów komputerów.] - (ang. logic bomb)
logikai bomba [Egy olyan, az informatikai
rendszerben
elhelyezett
destruktív
szoftverkód, amely meghatározott feltételek
mellett lép működésbe.]
bomba łzawiąca – könnyfakasztó bomba
bomba napalmowa – napalmbomba
-
Wersja 01 01 2017.
Bomba napalmowa: Cienkościenny zbiornik
metalowy lub z tworzywa sztucznego z
ładunkiem. napalmu o masie co najmniej
kilkaset kilogramów zaopatrzony w zapalnik
uderzeniowy. Taktyka stosowania bomby
napalmowej przez Amerykanów w działaniach
wojennych w Korei i Wietnamie polegała na
bombardowaniu kolumn wojsk lub obiektów z
nisko lecących (do 100 m) samolotów. Po
zderzeniu z ziemią zbiornik pęka, napalm
zapala się od impulsu ognia i rozlewa na
powierzchni w kształcie elipsy o wymiarach
ok. 30 * 100 m. Obiekty znajdujące się w
płonącej plamie napalmu ulegają zniszczeniu.
Bomby napalmowe są bardzo skuteczną
bronią przeciwko sile żywej oraz środkom
transportu (samochody, pociągi itp.). Napalm
płonie również na powierzchni wody, dlatego
bomby napalmowe można stosować w celu
dezorganizacji przepraw wodnych.
bomba o opóżnionym (powolnym) działaniu a.
bomba o opóżnionym zapłonie – időzített
bomba
bomba plastikowa – plasztikbomba; bárhol
észrevétlenül elhelyezhető képlékeny, erősen
tapadóképes, szilárd burkolat nélküli bomba
bomba rakietowa [bomba lotnicza wyposażona
w silnik rakietowy, dzięki któremu może
rozwijać duże prędkości przy zrzucaniu
jej z małej wysokości. Bomby rakietowe
stosuje się przeważnie do zwalczania
czołgów, transporterów opancerzonych i
wszelkiego
rodzaju
umocnień
fortyfikacyjnych.] – rakétabomba
bomba rozniosła dom – a bomba szétvetette a
házat
bomba wodorowa –
hidrogénbomba;
a
hidrogénatomok egyesítésekor keletkező
energián alapuló, rendkívül pusztító erejű
atombomba
bomba zapalająca [1. bomba używana w czasie
działań
wojennych
do
wzniecania
pożarów; 2. bomba lotnicza mająca na
celu po wybuchu spowodować zapalenie
się budynków. Bomby te są wypełniane
środkami zapalającymi (głównie białym
fosforem lub odmianami napalmu)] –
gyújtóbomba [Bomba, amely romboló
hatását heves égés révén és azáltal fejti ki,
hogy
mindent
felgyújt,
amit
ér.
" Nagy hatékonysággal" alkalmazták a
szövetségesek a II. világháborúban német és
japán
városok
"tűzeső"-szerű
bombatámadásaikor. A II. világháborúban
használt egyik gyújtó alapanyag klórtrifluorid (ClF3) volt. Leginkább a vietnami
háború idején használták gyújtóbombaként a
napalmot.]
624
bomba zegarowa a. bomba zegarkowa –
pokolgép, időzített bomba
bombajka – fehér, rövidujjú férfikabát, ingkabát;
rövidujjú csipkeing
bombajka (mieszkanka Bombaju, miasta w
Indiach) – bombeji nő
bombardier [I 1. stopień wojskowy w wojskach
rakietowych i artylerii Wojska Polskiego;
żołnierz noszący ten stopień; 2. żołnierz
obsługujący bombardę; II drapieżny
chrząszcz z rodziny biegaczy; strzel] –
(dawno, wojsko) tüzér; (állat) pöfögő
futrinka
bombardon [1. blaszany instrument dęty o
niskim tonie; 2. niski rejestr dźwięku w
piszczałkach
stroikowych]
–
(ol.)
bombardon; mély hangú réz fúvós hangszer,
hajlított rézkürt
bombardować [1. zrzucać bomby z samolotu lub
silnie ostrzeliwać obiekty pociskami
artyleryjskimi;
2. silnie,
gwałtownie
obrzucać kogoś czymś; 3. natarczywie
niepokoić kogoś czymś; 4. poddawać
działaniu
strumienia
cząstek
elementarnych lub jonów] – (fr.)
bombardírozni; bombázni, összebombázni
(repülőgépről); (átv.) dobálni, lőni, repíteni
bombardować coś – bombázni vmit
bombardowanie [zrzucanie bomb lotniczych
różnego przeznaczenia z samolotów lub
innych statków powietrznych na naziemne
i morskie obiekty (cele).] – bombázás,
ágyuzás
bombardowanie Drezna [przeprowadzone 13-14
lutego 1945 przez lotnictwo brytyjskie
(RAF) i amerykańskie (USAAF) naloty
dywanowe na Drezno] – Drezda bombázása
(1945)
bombardowanie elektronów – elektronbombázás
bombardowanie obiektów wojskowych – katonai
célpontok bombázása
bombardowanie nurkowe – zuhanóbombázás
bombast [nienaturalność, przesadny patos w
języku i stylu] – (gör.-ang.) bombaszt
[gyapottal kitömött]; dagályos, fellengős,
üres beszéd, nagyhangú szólam
bombardon (instrument muzyczny) [1. blaszany
instrument dęty o niskim tonie; 2. niski
rejestr
dźwięku
w
piszczałkach
stroikowych] – bombardon
bombardowiec – bombázógép (bombowiec)
bombastycznie – felfújtan, túlzottan
bombastyczność – felfújtság, túlzás
bombastyczny, -a, -e [o języku, stylu, utworze
itp.: przesadnie patetyczny] – (ang.-lat.)
bombasztikus, üres, nagyhangú, dagályos;
-
Wersja 01 01 2017.
felfújt, túlzott, emfatikus; érzelmileg
színezett, nyomatékos; fellengzős
bombastyczne przemówienie – bombasztikus
beszéd; dagályos, fellengős, üres beszéd,
nagyhangú szólam
bombel [pompon] (ziemia lubliniecka ) –
[Słowniczek języka śląskiego] pompon; bojt,
sallang, paszomány, gömbbojt
bombka [1. ozdoba choinkowa; 2. zdr. od I
bomba w zn. 1., 2., 3.; 3. sukienka,
spódnica o kroju przypominającym kulę;
4. krój spódnicy albo dolnej części
sukienki, marszczonej lub z zakładkami
przy linii talii, często wszywanymi w pasek
i ściąganej u dołu tasiemkami, lub wszytą
taśmą elastyczną. Ściągnięcie to zwykle
jest ukryte pod fałdami spódnicy, tak iż
widoczny kształt przypomina bombkę.
Sięga zwykle najdalej do wysokości
kolana. 5. Nowoczesny model, dół
spódnicy jest upięty i uniesiony dzięki
specjalnemu szyciu które tworzy bombkę .
Fason dla pań o szczupłej lini bioder,
model delikanie drapowany pozwoli
zatuszować niedoskonałości dolnej części
ciała. 6. Żakiecik lub bezrękawnik
przysłaniający biust, zwykle bez zapięcia,
z ledwie „dochodzącymi” polami. Od
zawsze
rutynowe
uzupełnienie
wieczorowych sukien z balkonowym
dekoltem. Ostatnio spopularyzowane w
formie króciuteńkiego sweterka z długimi
rękawami.] – kis bomba, karácsonyfadísz;
szoknya v. ruha fazon
bombka
bomblować, bumblować [1. pot. spędzać czas
bezczynnie; 2. daw. spędzać czas na
pijatykach i hulankach] – kóborolni,
csavarogni, mulatni, „zülleni”
bombon
[cukierek] – [Słowniczek języka
śląskiego] bonbon, desszert; cukorka
bomboniera – bombonier; bonbon, desszert
bombonierka [ozdobne pudełko z czekoladkami;
też: samo pudełko] – bombonier
(bonbonière), cukortartó, cukorkásdoboz,
bonbonos doboz; bonbon, desszert
625
bombowiec [samolot wojskowy, przeznaczony do
niszczenia obiektów za pomocą bomb] –
bombavető repülő, bombázó repülőgép
bombowo – bombázóan, bombaként
bombowy, -a, -e [1. odnoszący się do bomby –
pocisku lub ładunku wybuchowego;
2. odnoszący się do bombowca; 3. pot.
robiący duże wrażenie, wywołujący
sensację] – bomba, bombával kapcsolatos
bon [1. dowód uprawniający do otrzymania w
oznaczonym terminie pewnych towarów,
sumy pieniędzy lub usług; 2. papier
wartościowy]
–
(fr.)
bon
[jó],
(kereskedelem)
a
bemutatóra
szóló
kötelezvény, amely ellenében a rajta
feltüntetett tartozást, követelést kifizetik v.
kiszolgáltatják; utalvány, ideiglenes nyugta,
elismervény,
nyugta,
csekk,
jegy;
szükségpénz, átmeneti papírpénz
bon depozytowy – letéti jegy
bon inwestycyjny – befektetési jegy
bon na posiłek – étkezési jegy
bon jour [bon żur] = dzień dobry – (fr.) bon jour;
jó napot!
bon soir [bon słar] = dobry wieczór – (fr.) bon
soir; jó estét!
bon oszczędnościowy – takarékjegy
bon rekompensacyjny – kárpótlási jegy
bon prywatyzacyjny – vagyonjegy
bon skarbowy – kincstárjegy
bon ton [wym. bą tą] [nienaganny sposób bycia]
– (fr.) bon ton, bonton; jómodor, illem,
jólneveltség; divat, közszokás
bon towarowy – áruutalvány
bon vivant [fr., wym. bą wiwã] [przest. człowiek
umiejący i lubiący używać życia i bawić
się; smakosz; por. epikurejczyk] – (szính.)
szndarabokban, filmeken az elegáns világfi,
a gavallér szerepét játszó színész; világfi,
gavallér
bon viveur [fr., wym. bą wiwö:r] [przest. hulaka,
szaławiła, letkiewicz; lew salonowy] dőzsölő, korhely, kicsapongó, könnyelmű,
ingatag, állhatatlan ember; szalonlovag,
piperkőc, világfi
bona [1. dawniej: domowa wychowawczyni
dzieci; 2. wychowawczyni małych dzieci w
dawnych zamożnych rodzinach] – (fr.)
bonne; gyerek mellé fogadott lány;
nevelőnő, gyerekgondozónő, dajka, óvónő,
gyereklány, babysitter
Bona diagnosis, bona curatio [dobra diagnoza,
dobre leczenie; dobre rozpoznanie, dobre
leczenie] - Bona diagnosis, bona curatio; jó
diagnózis, jó gyógykezelés
-
Wersja 01 01 2017.
bona ecclesiastica (majątek kościelny) – (lat.)
bona ecclesiastica; egyházi javak
bona fides (dobra wiara; w dobrej wierze) –
(lat.) bona fide; jóhiszemű; jóhiszeműen,
jóhiszeműleg, tehát meggyőződésből, jó
lelkiismerettel (ex animi sententia, fraus és
dolus nélkül) tenni v. mondani valamit
Bona fides non patitur, ut semel exactum iterum
exigatur. – Dobra wiara nie pozwala
domagać się tej samej rzeczy dwa razy. –
(lat.) Bona fides non patitur, ut semel
exactum iterum exigatur. (Reg. iuris 83.); Az
egyszer teljesített dolgot még egyszer
igényelni rosszhiszeműségre vall.
Bona valetudo melior est quam maximae divitiae
Dobry stan zdrowia jest lepszy niż
największe bogactwo] – Bona valetudo
melior est quam maximae divitiae; a jó
egészségi állapot jobb, mint a legnagyobb
gazdagság
bona voluntas [(łac.) dobra wola] – bona voluntas;
jóakarat
bonapartysta [zwolennik kierunku politycznego
we Francji w XIX w. dążącego do
przywrócenia rządów dynastii Bonaparte]
– (történelmi) bonapartista
bonapartyzm [kierunek polityczny we Francji w
XIX w. dążący do przywrócenia rządów
dynastii
Bonaparte]
–
(fr.-lat.)
bonapartizmus (polgári politikai rendszer);
polgári politikai rendszer; a katonaság
erejére támaszkodó államhatalom látszólag
közvetít az ellenséges osztályok és erők
között,
a
valóságban
azonban
a
kizsákmányoló osztályok érdekeit védi;
(dawno) a Bonaparte-család franciaországi
uralmának helyreállítására törekvő politikai
áramlat
bonbon [cukierek (czekoladowy)] – (fr.) bonbon;
(dawno)
illatos
cukor
neve;
csokoládécukorka
bonclok [kamionkowe naczynie do kiszonej
kapusty lub ogórków, zob. → bunclok] –
[Słowniczek języka śląskiego] agyagedény
savanyúkáposztához v. uborkához
bonda [kurtka (ziemia rybnicko-raciborska)] –
[Słowniczek języka śląskiego] bunda, zeke,
félkabát
bonet (z ang. bonnet - cap) [1. rodzaj beretu lub
czapki bez daszka; 2. ozdobny czepek z
miękkiej tkaniny, noszony przez kobiety w
XVIII w.] – sapka fajta; baret, barett, sapka,
süveg, svájci sapka; svájci baszksapka;
lapos, kerek, ellenző nélküli sapka
626
bonet
Bongo, antylopa bongo (Tragelaphus eurycerus)
[największa spośród afrykańskich leśnych
antylop zamieszkująca afrykańskie lasy
tropikalne i góry w Dolinie Konga.] bongó (Tragelaphus eurycerus) [az emlősök
osztályának
a
párosujjú
patások
(Artiodactyla) rendjébe, ezen belül a
tülkösszarvúak (Bovidae) családjába tartozó
faj]
Boni mores [dobre obyczaje] – (lat.) Boni mores;
jó erkölcsök
Bonifacy [imię męskie pochodzenia łacińskiego.
Wywodzi się od łacińskich słów bonum dobro i facere - czynić, czyli oznacza
czyniącego dobro.] – Bonifác [férfinév a
latin homo boni fati, azaz a jó sors embere
jelentésű kifejezésből eredő Bonifatius
férfinévre vezethető vissza, amelyet tévesen
jótevőként is szoktak értelmezni. A magyar
népi hagyományban a fagyosszentek egyike]
Bonifacy Winfrid, Święty Bonifacy, właśc.
Wynfryd,
cs.
Swiaszczennomuczenik
Wonifatij, archijepiskop Kreditonskij (ur.
między 672 a 675 w Crediton lub Devon, w
Wessex, zm. 5 czerwca 754 w Dokkum)
[biskup
obrządku
łacińskiego,
benedyktyn, misjonarz, męczennik i
święty Kościoła katolickiego] – Bonifatius
Wynfrith, Szent Bonifác (Crediton, Wessex,
Britannia, 672 körül – Dokkum, Hollandia,
754 vagy 755) [angol származású szerzetes,
hittérítő, vértanú, Germánia apostola.
Családi neve Wynfrith (Winfrid) volt. Az
exeteri és a nhutschellei kolostorokban
nevelkedett; ez utóbbiban kezdett tanítani. 30
éves korában lett pap.]
Bonifacy z Tarsu, Bonifacy Rzymski (Tarski), cs.
Muczenik Bonifatij (zm. ok. 290, wg innych
źródeł
ok.
305-307)
[męczennik
chrześcijański,
święty
Kościoła
katolickiego i prawosławnego, jeden z tzw.
trzech zimnych ogrodników] – Szent
Bonifác (Bonifatius) [Diocletianus és
Maximianus császárok idején Tarsus
városában szenvedett vértanúhalált, és
Rómában, a Latinnak nevezett út mentén
temettek el. Egy Aglaes nevű nemes hölgy
vagyonának
volt
a
sáfára,
akivel
paráznaságba keveredett. Később isteni
intésre töredelmesen megbánták bűnüket, és
-
Wersja 01 01 2017.
elhatározták, hogy Bonifác a vértanúk
holttesteinek megkeresésére indul, hátha ily
módon, engedelmesen szolgálván, imáik
révén üdvöt nyerhetnek. Néhány nap múlva
megérkezett Bonifác Tarsus városába, és azt
mondta társainak: „Menjetek és kerítsetek
szállást, én pedig megkeresem azokat, akik
után
nagyon
vágyódom:
a
küzdő
vértanúkat.”]
bonifikacja [zmniejszenie ustalonej ceny usługi
lub towaru; bonifikata, skonto] – (lat.)
bonifikáció; visszatérítés, kártérítés, jóvátétel
bonifikata [1. zmniejszenie ustalonej ceny
towaru lub usługi; 2. w niektórych
konkurencjach sportowych: odliczenie
czasu lub dodanie punktów] – bonifikáció;
kártérítés, jóvátétel
bonifikata eksportowa – export-bonifikáció
bonifikować – (lat.) bonifikálni; árengedményt
adni v. tenni, jóváírni; kártalanítani
bonifrater [1. członek zgromadzenia zakonnego
założonego w celu opiekowania się
chorymi] – irgalmasrendi barát; bolondok
háza
bonifraterski, -a, -ie – irgalmasrendi
boniowanie [1. ozdabiać lico muru poprzez
wyraźne
zaznaczenie
krawędzi
poszczególnych ciosów kamiennych lub
płyt
okładzinowych;
2. wykonywać
imitację takiego muru w tynku] – érdessé
tevés, érdesítés
boniowany, -a, -e – érdesített
Bonis nocet, si quis malis preparat [Dobrym
schodzi,
kto
złym
pobłaża
(średniowieczne)] – (lat.) Bonis nocet, si
quis malis preparat.
bonitowanie, bonitowość – (lat.) bonitás;
hitelképesség; vmely áru jósága, teljes
értékűsége,
vmely
kereskedőcég
fizetőképessége
bonkawa [kawa naturalna; kawa parzona
(napój)] – (ziemia lubliniecka ) [Słowniczek
języka śląskiego] forrázott kávé; természetes
kávé
bonmot, bon mot [wym. bą mo] [zwięzłe, trafne,
często dowcipne powiedzenie] – (fr.) bon
mot [jó szó], bonmot; elmés mondás, élc;
adoma
Bono domino quot servi tot amici, malo domino
quot servi tot inimici [1. dobry pan ilu ma
niewolników, tylu też przyjaciół, zły zaś
pan ilu ma niewolników, tylu wrogów; 2.
dobry pan ma tylu przyjaciół, ilu
niewolników;
zły
pam
ma
tylu
nieprzyjaciół, ilu niewolników] - Bono
domino quot servi tot amici, malo domino
quot servi tot inimici; jó úrnak amennyi
627
rabszolgája, annyi barátja, rossz úrnak
amennyi rabszolgája, annyi ellensége
Bono fide [w dobrej wierze] – (lat.) bona fide;
jóhiszeműen, jóhiszeműleg
bonończyk bolończyk (zob. maltańczyk) –
(kutyafajta)
bon ton [wym. bą tą] [nienaganny sposób bycia]
– (fr.) bon ton, bonton; jómodor, illem,
jólneveltség; divat, közszokás
bontek [rozporek] (ziemia rybnicko-raciborska) –
[Słowniczek języka śląskiego] vágás, hasítás,
hasíték (női ruhán); slicc
Bonum est, quod omnes appetunt [Dobro jest
tym, czego wszyscy pragną.] – Bonum est,
quod omnes appetunt; a jó az, amit mindenki
óhajt
bonum ex malo non fit [dobro nie rodzi się ze
zła. Seneka.] – bonum ex malo non fit; jó
nem születik rosszból
Bonum vinum laetificat cor hominis [dobre wino
raduje serce człowieka] – Bonum vinum
laetificat
cor hominis; a jó
bor
megörvendezteti az ember szívét
Bonum faciendo neminem timeas [Czyniąc
dobro, nie lękaj się nikogo.] – (lat.) Bonum
faciendo neminem timeas; csól cselekedve,
senkit se félts.
Bonus iudex damnat improbanda, non odit
[Dobry sędzia karze występki, jednak bez
nienawiści] – (lat.) Bonus iudex damnat
improbanda, non odit; A jó bíró elítéli, de
nem gyűlöli azt, amit helytelenít (Seneca)
bonza [1. o człowieku zajmującym wysokie
stanowisko, niedostępnym, wyniosłym;
2. buddyjski duchowny w Chinach i
Japonii] – (jap.-portug.) bonc; buddhista
pap v. szerzetes; (átv.) fennkölt, beképzelt;
(dawno) a munkásosztálytól elszakadt,
elpolgárosodott
politikai,
főleg
szakszervezeti vezető
bonżurka [1. męskie ubranie podobne krojem do
marynarki, noszone dawniej w godzinach
rannych i w domu, i poza domem, obecnie
strój wyłącznie domowy; 2. krótki,
wygodny surdut domowy na "dzień
dobry" czyli na miłe przedpołudnie. 3.
rodzaj domowego ubioru męskiego
popularnego w XIX wieku. Był to rodzaj
wygodnej, szytej z tkaniny wełnianej
marynarki z kołnierzem i wykładanymi
mankietami.
Czasem
przepasana
wiązanym na węzeł paskiem. Nazwa
wywodzi się od francuskiego „dzień
dobry” czyli bon jour. Dziś wykonywane
są bonżurki z lżejszych materiałów – np.
jedwabiu, przez co przypominają bardziej
-
Wersja 01 01 2017.
skrócony szlafrok.]
házikabát, köntös
–
(dawno)
férfi
boogie-woogie [ang., [wym. bu:gi uugi]
zapoczątkowany
przez
Murzynów
Ameryki
Płn.
perkusyjny
styl
wykonywania bluesów na fortepianie,
odznaczający się mocną, uporczywą
figuracją basów i żywym, pełnym
ozdobników
prowadzeniem
prostej
melodii; rodzaj tańca towarzyskiego] –
(ang.) boogie-woogie, bugi-vugi; amerikai
eredetű társasági tánc
bookmaker, bukmacher (ang. Bookmaker, od
book - zakład i make - robić) [osoba lub
instytucja zajmująca się przyjmowaniem
zakładów pieniężnych przed lub w trakcie
zawodów wielu dyscyplin sportowych
takich
jak
piłka
nożna,
hokej,
koszykówka, siatkówka, tenis ziemny,
tenis stołowy, boks, szachy, skoki
narciarskie,
wyścigi
samochodowe,
kolarstwo, wyścigi konne, biegi, snooker,
baseball, itd.] – (ang.) bookmaker,
bukméker, könyves; a lóversenyek indulóira
leadott fogadásokat intéző alkalmazott
boom [wym. bum] [1. szybki, ale nietrwały
rozkwit
życia
gospodarczego;
2. krótkotrwała,
sztuczna
podwyżka
kursów papierów wartościowych na
giełdzie oraz cen towarów; 3. szybki, ale
nietrwały rozkwit czegoś, nagły wzrost
zainteresowania czymś] – (ang.) boom;
(közgazdaságtan) rendkívüli áremelkedés,
fellendülés; hirtelen, de rövid ideig tartó
gazdasági fellendülés a tőkés országokban;
hirtelen, de rövid ideig tartó gazdasági
fellendülés
boom gospodarczy – gazdasági megélénkülés
boot (niem. łódź) – (ném.) boot; hajó [u-boot, UBoot: niemiecka łódź podwodna z czasów
II wojny światowej = tengeralattjáró]
Boot legs (bootcut) – Boot legs [Olyan
aljabőséggel
kialakított
nadrágok,
amelyeknél a csizmaszár elfér a nadrágszár
alatt. Más elnevezése boot cuts.]
628
bootcut [rodzaj kroju spodni, których nogawki
rozszerzają się na lekko dole od wysokości
kolana,
tak
że
zakrywają
but
przynajmniej w części stopy. Wywodzi się
od modnych w latach 70 „dzwonów”.
Obecnie w tym kroju najczęściej
produkowane są jeansy.] – boot-cut (ang.
„boot cut” v. "bootcut") „bootcut” stílusú
nadrág; Bootcut farmernadrág [1. Térd alatt
enyhén
bővülő
farmer
szabásvonal.
Eredetileg a cowboyok viselték, akik
vászonnadrágjukat a bővebb szár miatt
ráhúzhatták a csizmára. 2. Széles szárú
nadrág, ami alatt elfér a csizma. Gyakran
Boot leg-ként is emlegetik]
BOOTP (ang. BOOTstrap Protocol – protokół
początkowego
ładowania
systemu)
[protokół komunikacyjny typu UDP
umożliwiający komputerom w sieci
uzyskanie
od
serwera
danych
konfiguracyjnych,
np.
adresu
IP.
Rozwinięciem i następcą protokołu
BOOTP jest DHCP. BOOTP jest
zdefiniowany w RFC 951.] –BOOTP,
BOOTstrap Protocol (üzembeállító protokol;
rendszerindító protokoll)
Boots (ang. buty) – (ang.) boots, csizma [A biker
boots (ejtsd bájker bútsz) divatos csizmákat
jelent, a motoros csizmák stílusában, vastag
talppal. A boxer boots vékony talpú és
zsinóros vagy tépőzáras záródású. A chelsea
boots (ejtsd cselszi bútsz) bokáig érő
férficsizma elasztikus oldalsó betétekkel –
ezt a stílust újabban a női divat is átvette.]
bootstrap (od ang. "pull oneself up by one`s
bootstraps" [1. pomagać sobie samemu) to
idea rozwiązania układowego stosowana w
elektronice analogowej do zwiększenia
-
Wersja 01 01 2017.
impedancji
wejściowej
układu.
Realizowana jest poprzez wprowadzenie
dodatniego sprzężenia zwrotnego, na tyle
słabego, by układ zachował stabilność.; 2.
(ruszać ciągnąc własne sznurowadła) to
idea
rozwiązania
systemowego
w
informatyce obrazująca samorozruch
komputera. Pierwotnie (np. EXEC)
bootstrap polegał na manualnym wpisaniu
(wypalcowaniu "bit by bit") z pulpitu
technologicznego komputera komendy
"ładuj i wykonaj z urządzenia" na którym
załadowany był OS, interpreter komend
lub inny program. Później proces ten
został zaszyty sprzętowo jako koniec
skutecznie zakończonego przebiegu BIOSa i w kooperacji z interpreterem komend
systemu nadrzędnego takiego jak DOS,
UNIX czy Windows i nazwany potocznie
programem rozruchowym. 3. (z ang. pull
oneself up by one's bootstraps – wydobyć się
z opresji własnymi siłami) w statystyce
opracowana przez Bradleya Efrona
metoda szacowania rozkładu błędów
estymacji, za pomocą wielokrotnego
losowania ze zwracaniem z próby. Jest
przydatna szczególnie, gdy nie jest znana
postać rozkładu zmiennej w populacji.
Ponieważ bootstrap w podstawowej wersji
nie czyni założeń co do rozkładu w
populacji, może być zaliczony do metod
nieparametrycznych.] – (ang.) bootstrap;
(inf.) önbetöltő program; (mt.) Bradley Efron
becslésére szolgáló eljárása
bootstrap loading – (ang.) bootstrap loading –
(informatika) önműködő programbeolvasás,
üzemfelkészítés
[a
számítógép
bekapcsolásával beinduló mű- velet, melynél
a gép megkeresi az operációs rendszert, majd
betáplálja azt a központi (operatív) tárolóba;
az operációs rendszer lehet egy floppyn, a
merev- lemezen vagy egy CD-ROM-on; a
"reboot" felszólítás azt jelenti, hogy a
műveletet valami okból meg kell ismételni]
bootleger; bootlegger [przemytnik, nielegalny
producent alkoholu w Ameryce Północnej
w czasach prohibicji] – (ang.) bootleger;
szesztilalom idejében az alkoholcsempészek
amerikai neve
bor (pierwiastek chemiczny, niemetal o
właściwościach kwasowych) – (perzsa) bór
(B); kristályos sötétszürke v. poralakban
barnásfekete színű vegyi elem; nemfémes
elem; kristályai a gyémánt után a
legkeményebbek
bor (daw. wiertło) – fúrás; kőzetfúró
bora [zimny, suchy, gwałtowny wiatr wiejący
zimą od gór w kierunku morza lub
629
jeziora] – bóra (Bernus, Barnus, Borino,
horvátul bura.) [Az isztriai és dalmát
tengerparton, legtöbbször a téli évszakban
fújó száraz, hideg szél, időnként rendkivül
erős rohamokkal.]
boraks [związek chemiczny stosowany m.in. w
kosmetyce, lecznictwie i w przemyśle
szklarskim] – (pezsa) bórax; tisztító és
enyhe fertőtlenítő hatású színtelen, kemény
kristályos vegyület
bordero bordereau [wym. bordero:] [fr.,
notatka, zapisek dla pamięci; wykaz.;
zazw. w odniesieniu do zdradzieckiej
notatki, która doprowadziła do skazania
niewinnego - kapitana Alfreda Dreyfusa] –
(fr.)
bordereau; jegyzék, kísérőjegyzék,
lajtstrom, kísérőlevél, fuvarlevél
bordiura
(fr.
bordure)
[dekoracyjne
obramowanie tkaniny,
płaskorzeźby,
kompozycji malarskiej lub graficznej];
bordiurka – (fr.) bordure, bordűr [mintás
csíkok, amelyek a ruhadarabnak csak egy
részét díszítik (pl. a nadrág vagy ujja alját)];
keretléc, ráma (képre); vmilyen tárgy szélét
díszítő sáv; eltérő színű csíkozás, a falfelület,
szövet stb. szélén; szélszegély, szegőzsinór,
paszomány;
a
nyomtatott
szöveg
bekeretezésére szolgáló díszítés; szegély,
szegélyezés
bordiurowy, -a, -e – (fr.) bordure-, bordűrbordo [bodowy; ciemnowiśniowy] – bordó-,
borpiros-, bordó színű
bordo [kolor bodowy] – bordó, borpiros, bordó
szín
bordo [ciemnowiśniowo] – bordóan
bordo, bordeaux [wym. bordo] [1. [czytaj:
borDO] wino produkowane w rejonie
Bordeaux; wino bordoskie; 2. wysokiej
jakości wino czerwone lub białe] – bordói
bor; vörösbor
bordowy, -a -e – bordó
borealny, -a, -e – északi
Boreasz [mit. gr. bóg wiatru północnego; bóstwo
greckie, jeden z wiatrów - wiatr północny,
zimny, burzliwy i najbardziej groźny. Syn
Eos i Astrajosa. Porwał Orejtyję, z którą
miał dwóch synów: Kalaisa i Zetesa
-
Wersja 01 01 2017.
(Boreadzi), oraz córki Kleopatrę i
Chione.] – (gör.) boreas: a görögöknél az
északi szél neve és megszemélyesítője
[görög mitológiai alak. Neve északot jelent.
A szelek királyaként ismerték, aki főként az
északi és északkeleti szeleken uralkodott.
Trákiában lakott egy barlangban zsákjával,
amelyben a szeleket féken tartotta. Éósz és
Asztraiosz fia volt, és Zephírusz, Eurosz és
Nótusz testvére.]
boreasz (bora) – (ol.) bóra; viharos északi szél az
Adriai-tenger északi részén; hideg, száraz
északkeleti szél neve a dalmát tengerparton
borek – fúrószerszám, fúró, fúrókészülék;
fogfúrógép
borg (daw. kredyt) – (dawno) hitel, kölcsön,
hitelkölcsön
borgis [stopień pisma, najczęściej spotykany w
wydawnictwach gazetowych] – (fr.)
borgisz; 9 pontos betűnagyság
borgować [daw. sprzedawać coś na kredyt] –
kölcsönözni, kölcsönkérni
borgować co komu – hitelre adni vkinek vmit
borgować od kogo – hitelre vásárolni vkitől vmit
borgować u kogo – hitelre vásárolni vkinél vmit
bormaszyna (daw. wiertarka) – fúró, fúrógép
borne – (fr.-ném.) bornírt; korlátolt, ostoba; szűk
látókörű
borny, -a, -e (borowy, -a, -e) – bórborok [biedak, nieudacznik, nieborak] –
[Słowniczek języka śląskiego] szegény,
koldús; sikertelen ember, szerencsétlen flótás
borować [1. oczyszczać spróchniały ząb lub
usuwać plombę za pomocą wiertarki
dentystycznej; 2. wiercić otwór] – fúrni
borowanie – fúrás
borowiczka [Jałowcówka (Borowiczka)] –
borovicska (szlovákul: borovička) egy
szeszes ital, amit a közönséges boróka
tobozbogyójából készítenek, borókapálinka;
fenyőpálinka
borowik (Boletus) [rodzaj grzybów z rodziny
borowikowatych obejmujący około 130
gatunków] – vargánya (gomba); úrigomba,
közönséges tinorú
Gatunki
 borowik brzozowy¹ (Boletus betulicola)
 borowik ceglastopory (Boletus luridiformis)
 borowik ciemnobrązowy (Boletus aereus)
 borowik gładkotrzonowy (Boletus queletii)
 borowik klinowotrzonowy (Boletus
pulverulentus), borowik omglony
(Teodorowicz 1936)
 borowik korzeniasty (Boletus radicans)
 borowik królewski (Boletus regius)








630





borowik kruchy (Boletus suspectus) CHECKLIST OF POLISH LARGER
BASIDIOMYCETES W. Wojewoda 2003
borowik LeGalovej (Boletus legaliae)
borowik płowy (Boletus impolitus)
borowik ponury (Boletus luridus)
borowik purpurowy (Boletus rhodoxanthus)
borowik sosnowy (Boletus pinophilus)
borowik szatański (Boletus satanas) –
sátántinorú
borowik szlachetny (Boletus edulis) - ízletes
vargánya (Boletus edulis)
borowik usiatkowany (Boletus reticulatus)
borowik wilczy (Boletus lupinus)
borowik żonkilowy (Boletus junquilleus)
borowik żółtobrązowy (Boletus
appendiculatus), borowik przyczepkowy
(Zaleski 1948)
borowik żółtopory (Boletus calopus),
borowik grubotrzonowy (Skiergiełło 1960)
Boletus carpinaceus
Boletus fragrans
Boletus rhodopurpureus
Boletus speciosus




Borowik
żółtobrązowy
(Butyriboletus
appendiculatus (Schaeff.) D. Arora & J.L.
Frank) [gatunek grzybów z rodziny
borowikowatych (Boletaceae)] – Sárgahúsú
tinórú (Butyriboletus appendiculatus)
borowina1 [nieodwodniony torf leczniczy,
odznaczający się wysokim stopniem
rozkładu roślinności bagiennej, stosowany
w formie kąpieli leczniczych w chorobach
gośćcowych,
kobiecych
i
naczyń
krwionośnych] – iszap, gyógyiszap
borowina2 - krzewy borówek – áfonyacserjék

Borowina - wieś w woj. lubelskim, w pow.
biłgorajskim, w gminie Józefów

łukowskim, w gminie Stanin
o Borowina - przystanek kolejowy w
ww. wsi

puławskim, w gminie Puławy

zamojskim, w gminie Stary Zamość

Borowina - wieś w woj. lubuskim, w pow.
żagańskim, w gminie Szprotawa

Borowina - wieś w woj. mazowieckim, w
pow. grójeckim, w gminie Nowe Miasto nad
Pilicą

Borowina - wieś w woj. mazowieckim, w
pow. piaseczyńskim, w gminie KonstancinJeziorna

Borowina - osada w woj. podkarpackim, w
pow. mieleckim, w gminie Wadowice Górne

Borowina - wieś w woj. pomorskim, w pow.
gdańskim, w gminie Przywidz
-
Wersja 01 01 2017.

Borowina - rzeka, lewy dopływ Tanwi –
Borowina (lengyel folyó)
borowinowy, -a, -e – gyógyiszap-, gyógyiszapos
borowiny [gleby kredowe, występujące np. na
Lubelszczyźnie] – krétaföldek
borowy, -a, -e– erdei, erdőborowy
[dozorca
pilnujący
niewielkiej
przestrzeni lasu] – erdőőr, erdész
borówczany, -a, -e – áfonyaborówka [roślina o zimotrwałych liściach i
jagodowych czerwonych owocach; też:
owoc tej rośliny] – áfonya
borówka brusznica (Vaccinium vitis-idaea L.) [1.
nazywana także borówką czerwoną –
gatunek rośliny wieloletniej z rodziny
wrzosowatych (Ericaceae). Występuje w
umiarkowanej i chłodnej strefie całej
półkuli północnej. W Polsce jest pospolita
zarówno na niżu, jak i w górach. 2.
Krzewinka o płożących się rozłogach
pokrytych
łuskami
i
wzniesionych
łodygach. Liście zimotrwałe, odwrotnie
jajowate lub eliptyczne, skórzaste, spodem
brunatno
punktowane,
niewyraźnie
podwinięte; korona dzwonkowata, biała
do czerwonawej; kwiaty w szczytowych
gronach; jagody czerwone. U nas
pospolita na całym niżu i w górach po
piętro alpejskie; rośnie w lasach iglastych
oraz na wrzosowiskach na podłożu
kwaśnym. Kwitnie V-VII.] – vörös áfonya
(Vaccinium vitis-idaea) [hegyvidéki faj, és
az erdei fenyvesek jellegzetes örökzöld
törpecserjéje, népies nevén: havasi meggy,
kövi málna. A fekete áfonyához hasonlóan
közkedvelt, de savanyú íze miatt csak
feldolgozott formában fogyasztják.]
borówka czarna (Vaccinium myrtillus L.) [1.
gatunek rośliny wieloletniej z rodziny
wrzosowatych (Ericaceae). Ma wiele
zwyczajowych nazw: jagoda, czernica,
czarna
jagoda,
czarna
borówka.
Występuje w Europie i Azji, powszechnie
w Polsce. 2. Gęsto rozgałęziona krzewinka
wysokości do 50 cm, o gałązkach
zielonych, kanciastych, wzniesionych.
Liście na zimę opadają; kwiaty jednolicie
zielone lub czerwonawe, o szyputkach
długości 3-5 mm; jagody czarne z
niebieskawym nalotem. U nas pospolita w
lasach, zwłaszcza iglastych na niżu i w
górach po piętro alpejskie. Kwitnie IVVI.] – fekete áfonya (latinul: Vaccinium
myrtillus) [egy gyümölcstermő növény;
termését és levelét a népi gyógyászat is
felhasználja. Népies nevei: havasi meggy,
havasi meggykoró, kukajsza, kukujza,
molabogyó, afinya.]
631
Borówka wysoka (Vaccinium corymbosum)
[znana jest u nas głównie pod nazwą
borówka
amerykańska.
Gatunek
Vaccinium obejmuje około 450 odmian na
całym świecie. Borówka wywodzi się ze
Stanów Zjednoczonych, w Europie
wyhodowano tylko cztery jej odmiany.] –
Óriás áfonya (Vaccinium corymbosum Blue
Jay v. Blue Ray fürtös kék áfonya.)
borówki – vörös áfonya
borówkowy, -a, -e – áfonya-, áfonyás
borsuczy, -a, -e – borzborsuczyca – nőstény borz
borsuk (jaźwiec, Meles meles) [1. ssak drapieżny
z rodziny łasicowatych; 2. ssak drapieżny,
prowadzący nocny tryb życia; 3. człowiek
ponury, skryty, lubiący samotność] – borz
(Meles meles) [a ragadozók (Carnivora)
rendjén belül a menyétfélék (Mustelidae)
családjába tartozó faj. Ez a faj a borzformák
(Melinae) alcsaládjának névadó tagja és
egyben az alcsalád legismertebb faja is.
Hogy alcsaládbeli rokonaitól elkülöníthető
legyen gyakran használják rá az európai
borz v. az eurázsiai borz elnevezést is.];
(átv.) komor, magányos ember
borsukowy, -a, -e – borz-
-
Wersja 01 01 2017.
borsztajn
[niem. Bordstein; krawężnik] –
[Słowniczek języka śląskiego] szegélykő;
járdaszegély
bort [daw. bort z niem. Bord, hol. boord, franc.
bord; niem. Bort], burta – hajóoldal,
hajópárkány, hajóperem, hajófal
Boruta [1. Z wyrazu bór powstało imię polskosłowiańskie Borysław, Borys, Borek i
Boruta. Że zaś w dawnych pojęciach
narodu, przechowanych dotąd przez lud
wiejski, istniał zły duch czyli czart
borowy, leśny, borowiec, borowik,
skutkiem więc podobieństwa w brzmieniu
i związku z pojęciem boru, lud przeniósł
nazwisko ludzkie Boruta (jak to
potwierdza i Karłowicz) na djabła,
zwanego
także
borowym,
rokitą,
rokickim, wierzbickim, łożińskim, jako na
ducha, mieszkającego w boru, rokitach,
łozach i suchych wierzbach. 2. diabeł
występujący
w
polskim
stroju
szlacheckim, strzegący skarbów na zamku
w Łęczycy; 3. „Dość pokuty dla Boruty”
wypowiada te słowa pewnego razu
najsłynniejszy polski diabeł o imieniu
Boruta. To zabawny czart, który tak
bardzo chciał się bratać z ludźmi i bawić
ze szlachcicami, że wymykał się z lochów
łęczyckiego zamku, gdzie do dziś
przebywa, na organizowane w okolicy
wesela. Podczas kontaktów z ludźmi
miewał różne przygody… ] – ördög, fene
(aki a néphit szerint a mocsarakban él)
Borussia [Prusy [(łac. Borussia, Prutenia,
Prussia, niem. Preußen)] – (újlatin)
Borussia; Poroszország
borykać się [pokonywać jakieś trudności] –
küzdeni, harcolni, bírkózni, küszködni
borykać się z losem – küzdeni a sorssal v. sors
ellen, harcolni a sorssal; tengődni
borykanie; borykanie się – küzdelem, tengődés
Borys
[imię
męskie
pochodzenia
protobułgarskiego.
W
języku
protobułgarskim imię to oznaczało,
według jednych opracowań, 'wilk',
'pantera', według innych 'mały', 'niski',
lub 'waleczny'.] – Borisz (orosz, bolgár
eredetű férfinév, jelentése: harcos.)
borysz [daw. podarek pieniężny lub poczęstunek
przy sprzedaży albo kupnie] – ráadás v.
áldomás
bosak [długi drąg zakończony stalowym hakiem
i ostrzem] – mezítlábas [na bosaka:
mezítláb]; szandál; kampóvégű dorong,
csáklya; kampós bot
bosch [czytaj: bosz] (produkt marki Bosch) –
Bosch termék v. gyártmány
632
Bosfor [(tur. Bogaziçi, İstanbul Boğazı; gr.
Βόσπορος,
bosporos
–
przejście,
przeprawa dla bydła) – cieśnina łączącą
Morze Czarne z Morzem Marmara,
położona między Półwyspem Bałkańskim
a Azją Mniejszą, oddziela Europę od Azji.
Wraz z cieśniną Dardanele łączy Morze
Czarne z Morzem Śródziemnym. Obie
cieśniny stanowią szlak morski o
międzynarodowym
znaczeniu.]
–
Boszporusz [(görögül: Βόσπορος, törökül:
Boğaziçi vagy İstanbul Boğazı) Európát
Ázsiától elválasztó tengerszoros, amely a
Fekete-tengert (törökül: Karadeniz, görögül:
Μαύρη Θάλασσα) a Márvány-tengerrel
(törökül:
Marmara
Denizi,
görögül:
Θάλασσα του Μαρμαρά) köti össze.]
boski, -a, -ie [1. dotyczący Boga; 2. wspaniały,
cudowny, piękny] – isteni, istenes, istentől
eredő, istenhez tartozó; elragadó, tökéletes
boska gra! – csodálatos játék
bosko – istenien
boskość – istenség
boskość Ducha Świętego – a Szentlélek isteni
volta
bosman [1. przełożony załogi pokładowej
odpowiadający za utrzymanie porządku i
dyscypliny na statku; 2. wyższy stopień
podoficerski w marynarce wojennej; też:
podoficer
mający
ten
stopień;
3. pracownik
urzędu
morskiego
zarządzający
małym
portem
lub
przystanią jachtową] – fedélzetmester,
csónakmester, hajómester
bosmanka [1. kurtka przypominająca krojem
strój oficerów marynarki wojennej i
handlowej. W klasycznej formie jest nieco
podobna do marynarki dwurzędowej z
trzema parami guzików. Posiada szerokie
wyłogi oraz kołnierz. Kieszenie wszywane
ukośnie przykryte są klapami. Najczęściej
ozdobiona również naramiennikami i
patkami na rękawach. 2. ] – tengerészkabát
[Az amerikai haditengerészetnél használt
kabát mintájára készült, steppelt bélésű,
elegáns télikabát. Anyaga: 65% gyapjú, 35%
viszkóz]
-
Wersja 01 01 2017.
bosmański,
-a,
-ie
–
fedélzetmesteri,
csónakmesteri, hajómesteri
boso – mezítláb
bosonogi, -ia, -ie (mający bose nogi) – mezítlábas
bosonóżka – mezítláb járó leány
Bosra lub Bocra [1. Utożsamiana ze jordańską
Busajrą, leżącą ok. 50 km na północny
wschód od Petry, ok. 1 km na zachód od
drogi
nr
35
(starożytnej
Drogi
Królewskiej).
Ruiny
w
Busajrze
potwierdzają, że Bosra była warownym
miastem wzniesionym nad głębokimi
wąwozami na wąskiej odnodze góry
Dżabal asz-Szara, strzegąc dostępów do
kopalń miedzi w całej Arabie. 2. miasto
biblijne w Edomie. Z miasta pochodził
Zerach – ojciec edomskiego króla Jobaba.
Prorok Izajasz, oraz Jeremiasz i Amos
uznali je za głównego przedstawiciela
całego Edomu, który miał zostać
zasługującego na spustoszenie.] – Boszra
(arabul ‫ب صرى‬, egyes átíratokban Bosra,
Bostra, Busrana, Bozrah, Bozra, Busra Eski
Şam, Busra ash-Sham, Nova Trajana Bostra
— mai nevén Buszra as-Sám) [Római fürdőt
tártak fel Szíriában, a Damaszkusztól 117
kilométerre lévő Boszra romvárosban.]
boss [kierownik, szef] – (ang.) boss, főnök, üzem
v. intézmény vezetője; helyi pártvezető az
Amerikai Egyesült Államokban
Boss lassus fortius figit pedem [zmęczony wół
szybciej pracuje.] – Boss lassus fortius figit
pedem; a fáradt ökör gyorsabban dolgozik
bossa nova (port. "nowa fala") [1. kierunek w
muzyce
jazzowej
wykorzystujący
elementy muzyki ludowej Ameryki
Południowej; 2. taniec lub piosenka
skomponowane w tym stylu] – bossa nova
(táncfajta)
bostandzi – (török) bosztandzsi, kertész, szultáni
testőr [a szultáni palota kertjének őre (a török
császári testőrség egy csapattestének tagja)]
boston [tkanina ubraniowa z wełny czesankowej
o splocie skośnym] – (zene) boszton; a
keringő egyik amerikai változata; egyfajta
kártyajáték (Boston észak-amerikai város
nevéből); gyapjúszövet fajta
Boswellia Serrata [jest to drzewo, które można
spotkać w suchych lasach w niektórych
633
częściach Indii. Jego oleisto-gumiaste
rodzynkowate owoce są delikatne, w
kolorze brązowawo-żółtym, i mają one
niezwykle silne działanie przeciwzapalne,
które zostało potwierdzone przez badania
kliniczne.] – Indiai tömjénfa (Boswellia
glabra v. Boswellia serrata)
bosy, -a, -e [o nogach, stopach: niemający na
sobie obuwia oraz skarpet, pończoch; też:
o człowieku: taki, który ma nagie stopy] –
mezítlábas, cipőtlen; nem patkolt, nem vasalt
(pl. szán)
bose nogi – meztelen láb
bose sanie – vasalatlan szán
Bośnia – (hist.) Bosznia
Bośnia i Hercegowina (BiH, bośniacki i
chorwacki: Bosna i Hercegovina, serbski:
Босна и Херцеговина) [państwo w
południowo-wschodniej
Europie,
na
Bałkanach, powstałe po rozpadzie
Jugosławii. Graniczy od zachodu i północy
z Chorwacją, a z Serbią i Czarnogórą od
wschodu. Składa się z dwóch organizmów:
Bośniacko-Chorwackiej Federacji Bośni i
Hercegowiny oraz Republiki Serbskiej.] Bosznia-Hercegovina (bosnyákul, horvátul
és szerbül Bosna i Hercegovina, cirill írással
Босна и Херцеговина, szó szerinti
fordításban Bosznia és Hercegovina)
[Délkelet-Európában, a Balkán-félsziget
nyugati felén fekszik.] (w Bośnii i
Hercegowinie: Bosznia-Hercegovinában)
bośniacki, -a, -ie [przymiotnik od: Bośnia] –
bosnyák, boszniai
Bośniaczka [1. mieszkanka Bośni i Hercegowiny;
2. członkini narodu mieszkającego w
Bośni i Hercegowinie; muzułmanka
bośniacka] – bosnyák nő; bosnyák sapka
Bośniak [1. mieszkaniec Bośni i Hercegowiny; 2.
członek narodu mieszkającego w Bośni i
Hercegowinie; muzułmanin bośniacki] –
bosnyák férfi
bot
-
Wersja 01 01 2017.
bot [1. łódź 2. zwykle w liczbie mnogiej: obuwie
damskie; botek; 3. wirtualny przeciwnik
w grach komputerowych] – csónak; női
cipő; a számítógépes játékban virtuális
ellenfél
bot {rzecz.}; autonomiczny agent internetowy
{m.} [komp.] [zł.] – (ang.) bot [az IRC-nél
használható parancsfile, ami automatikusan
küld válaszokat vagy állományokat a
csatornára, így tartva fenn a kapcsolatot vagy
a csatornát a felhasználó távollétében is; sok
IRC rendszergazda nem engedi meg a
használatát]
botaniczka – botanikus (nő)
botaniczny, -a, -e – botanikus, botanikai, fűvészeti;
növénytani
(ogród
botaniczny:
botanikuskert)
botanik [specjalista w dziedzinie botaniki] –
(gör.) botanikus, a növénytan tudósa,
kuttója; növénygyűjtő, fűvész,
botanika [1. gr. botanikós 'zielarski' z botánē
'pastwisko; ziele', od bóskein '(wy)pasać;
żywić'; nauka o roślinach; 2. gałąź biologii
badająca rośliny] – botanika, növénytan,
fűvészet
botanizować – (gör.) botanizálni; tanulmányozás
végett növényeket gyűjteni
botek, bot damski lub dziecięcy [but z wysoką
cholewką] – magas szárú cipő
botki – női csizma, magas szárú cipő
Botnet (roBOT NETwork) [żargonowa nazwa:
armia zombie; sieć złożona z wielkiej
liczby zaatakowanych komputerów, do
których udało się wprowadzić konia
trojańskiego, służąca do przeprowadzenia
ataku DoS albo wysyłania spamu. Istnieje
nieoficjalny biznes botnetowy, operujący
listami zarażonych komputerów, które są
sprzedawane włamywaczom i spamerom.]
– Botnet [A botnet szó a „roBOT NETwork”
angol kifejezésből származik. Az első
robotnak nevezett programok az Internet ún.
IRC (Internet Relay Chat), Internetes
beszélgetési szolgáltatásához kapcsolódóan
jöttek létre, és olyan feladatokat láttak el,
mint üzenetek átadása, üdvözlés, bizonyos
jogosultságok biztosítása stb. Ezeket a
távirányítható,
illetve
programozott
634
robotokat kezdték el röviden „bot” néven
említeni.
Később
jelentek
meg
a
rosszindulatú céllal létrehozott „botok”,
sokszor továbbra is az IRC hálózaton át
koordinált szoftverek, amelyek összehangolt
támadásokat tudtak indítani. A „botok” előre
programozott feladatot hajtanak végre,
például kéretlen reklámleveleket (spam)
generálnak és továbbítanak, vírusokat
terjesztenek vagy DoS (Denial-of-Service –
szolgáltatás megtagadásos) támadásokat
visznek véghez. A botnet kifejezésben a
„network” fogalom azért jelent meg, mert
ezek a robotok hálózatba vannak szervezve:
az egyes robotok vagy egymással, vagy
kevés számú (tipikusan 1-2) vezérlővel
(controller) állnak kapcsolatban. Magukat az
értelem nélküli robotokat zombiknak, a
hálózatot pedig zombi hadseregnek is
-
Wersja 01 01 2017.
niejadalnym korzeniu, uprawiany ze
względu na liście – répa, cékla; céklalevél,
céklaleves
boty – női (magas) sárcipő; rövid csizma
boucla [lekka lub ciężka wełniana tkanina,
powierzchnia
której
ma
charakterystyczne odstające łukowate
odcinki przędzy; tworzone przy użyciu
skręconej fantazyjnej nici, najczęściej w
wątku. Tkana płóciennym lub wątkowym
splotem; wykorzystywana w damskich
kostiumach lub płaszczach.] – buklé szövet
[Közepes súlyú vagy nehéz gyapjúszövet,
amelynek jellegzetes hurkos felülete van,
amit buklé cérna többnyire vetülékként való
alkalmazásával érnek el. Vászon- vagy tört
sávolykötésben szövik. Női ruhákat és
kabátokat készítenek belőle.]
hívják.]
bottom-up (oddolnie) – (ang.) “bottom-up”
(alulról felfelé irányuló)
botulizm [zob. zatrucie jadem kiełbasianym] –
botulizmus (a latin botulus, "kolbász"
szóból) [egy ritka, de veszélyes paralitikus
(bénulásos) betegség. A botulin nevű
idegméreg okozza, amelyet a Clostridium
botulinum nevű baktérium termel. A botulin
a legmérgezőbb ismert toxin. Blokkolja az
idegrendszert, a légzési- és a mozgatóizmok
bénulását okozza. Ritkán használatos magyar
elnevezése: kolbászmérgezés.]
botulizm przyranny do zatrucia dochodzi drogą
pokarmową
(spożycie
pokarmów
zawierających toksynę), a w wyjątkowych
przypadkach także w przebiegu zakażenia
bakteryjnego rany] – sebbotulizmus [ezt
sérülés során szerzik, ilyenkor a seb
Clostridium
botulinum
baktériummal
fertőződik]
botulizm dziecięcy [Spożycie występującej
naturalnie np. w miodzie bakterii
Clostridium botulinum może w bardzo
rzadkich przypadkach spowodować u
niemowląt poniżej pierwszego roku życia
ciężką chorobę zwaną botulizmem
dziecięcym, dlatego nie należy podawać
miodu dzieciom poniżej 12 miesiąca życia.
W tym przypadku choroba rozwija się nie
na skutek działania toksyny botulinowej,
ale z powodu namnażania się bakterii w
ustroju.] – gyermekbotulizmus [ezt a
baktérium spórájának elfogyasztása okozza,
amely azután tenyészni kezd a belekben és
toxint termel]
botwina, botwinka, boćwina [1. młode liście i
łodygi buraków ćwikłowych; 2. zupa z
młodych buraków ćwikłowych; 3. burak o
bouclé, boucle (bukle) [1. fr. 'pierścieniowaty;
kędzierzawy; pętelkowy' od boucle
'sprzączka, klamra'; wzorzysta tkanina
wełniana z nierównej przędzy pętelkowej
a. węzełkowej; dywan pętelkowy; 2.
rodzaj tkaniny o splocie płóciennym albo
dzianiny z przędzy ozdobnie skręconej.
Materiał
ten
charakteryzuje
się
powierzchnią z widocznymi na niej
pętelkami lub węzełkami, które grupują
się w warstwę o różnym rodzaju skupienia
(w zależności od sposobu produkcji). 3.
tkanina o wątku z nitek ozdobnych
Boucle, wskutek czego powierzchnia
tkaniny jest pokryta pętelkami. Używana
na płaszcze damskie, sukienki itp.] – (fr.)
boucle, buklé; állatok szőréből készült erős
fonal; az ebből készült rücskös női
kabátszövet, ill. hurokcsomós szőnyeg
635
boucle [ciężka jedwabna tkanina, najczęściej
jednokolorowa, tkana splotem płóciennym
z przędzą typu boucle w wątku.] – buklé
selyem
[Nehéz,
többnyire
egyszínű,
vászonkötésű
selyem
típusú
szövet,
amelynek vetülékfonalát buklé cérna
alkotja.]
bourrée [1. muzyczna forma taneczna oparta na
tańcu bourrée. Zwykle w formie pieśni, o
tempie szybkim. Metrum parzyste 2/4 lub
4/4. Opcjonalnie element suity barokowej
lub niezależny utwór. 2. jest to ludowy
taniec starofrancuski, który jest w dość
szybkim tempie, w takcie parzystym,
zwykle z odbitką ćwierćnutową] – Bourrée
(v. bourée franc., ol. borea) [1. élénk, páros
ütemű francia tánc; a barokk szvitzenében
gyakori; 2. A gavottehoz hasonló ó-francia
tánc, melynek minőségéről és használatáról
csak annyit tudnak, hogy vig jellegü volt;
még eredete sincsen kikutatva; némelyek
Auvergnet, mások pedig Biscayát nevezik
hazájának.]
boutique lub butik [mały, detaliczny sklep z
odzieżą lub galanterią, w którym
sprzedawane są krótkie serie ubiorów,
dostosowane do indywidualnych potrzeb
klientów.
Butiki
mogą
również
sprzedawać odzież w nietypowych
rozmiarach lub szytą na miarę.] – (fr.)
boutique, butik
-
Wersja 01 01 2017.
Boyfriend cut (spodnie) – (ang.) Boyfriend cut
[Lezser nadrágszabásvonal nőknek, amely
kissé nagynak hat, olyan, mintha az ember a
barátja nadrágját viselné. Főként farmereknél
jellemző.]
Boyish (moda) – (ang.) Boyish; fiatalos karakterű
divat
bowiem
[spójnik
przyłączający
zdanie
wyjaśniające
przekazaną
wcześniej
informację, np. Nie kupił książki,
zapomniał bowiem pieniędzy.] – ugyanis,
mert, mivel, minthogy; hiszen
bowling [odmiana gry w kręgle] – bowling,
tekézés
boy [wym. boj] [chłopiec do posług i na posyłki,
zwłaszcza w hotelach] – (ang.) boy; kifutó,
küldönc, inas
Boyfriend (styl) – (ang.) Boyfriend stílus [Angol
kifejezés a lezser, fiatalos megjelenésre a női
felsőruházatban. Jellemzője a farmer, amely
viselőjén kissé nagynak tűnik, olyannak hat,
mintha a barátja nadrágját csente volna el.]
boys
band, boysband [wym. bojsbend]
[młodzieżowy, męski zespół wokalny
wykonujący muzykę pop] – (ang.) boys
band, fiúcsapat
bozen [błazen, niy rób mje za bozna – nie
nabieraj mnie, nie rób ze mnie głupiego] –
[Słowniczek języka śląskiego] bohóc; bolond,
ostoba, sületlen, kótyagos
636
bozia [1. Bozia pot. zob. Bóg w zn. 1.; 2. pot.
medalik, krzyżyk, obrazek z wizerunkiem
Chrystusa, Matki Boskiej lub świętego]–
isten, istenke; kegytárgy (medál, kép stb.)
boży, -a, -e – isteni, isten- (z bożej łaski: isteni
kegyelemből; botcsinálta)
boża krówka (biedronka siedmiokropkowa) –
[isten tehénkéje] katicabogár
Boże Ciało [1. Wianków święcenie; 2. rel. w
Kościele katolickim: święto obchodzone dla
uczczenia Chrystusa w sakramencie
Eucharystii] – Úrnapja (Úr teste) (több más
nyelven Corpus Christi) [katolikus főünnep
az eukarisztia tiszteletére, teljes nevén az Úr
Testének
és
Vérének
ünnepe.
Magyarországon és több más országban (pl.
Angliában és Walesben) a húsvéti időt lezáró
pünkösd vasárnap után két héttel tartják.
Jellemzően
körmenet
kapcsolódik
hozzá.Napja eredetileg a Szentháromság
vasárnapja utáni csütörtök volt és sok helyen
ma is akkor ünneplik. Általános szokás a
körmenet és a sok virágdísz: az úrnapja
idejére már teljes virágdíszbe öltözteti a
tavaszt vagy a kora nyarat a természet. Az
úrnapi körmenettel Magyarországon és
másutt is összeforrt a virágszőnyegek, a
falusi virágsátrak, a virágokkal díszített
oltárok képe.]
boże drzewko [krzew, hodowany także jako
roślina ozdobna] – karácsonyfa
Boża-męka [1. Staropolska nazwa krzyża
przydrożnego; 2. w mowie potocznej
oznacza krzyż czyli figurę z wyobrażeniem
ukrzyżowanego Chrystusa Pana. Symbol
ten chrześcjański ofiary życia dla
cierpiącej ludzkości stawiany był w Polsce
przez ludzi pobożnych, ze wszystkich
zarówno stanów, w miejscu dawnych
kościołów i kaplic, przy drogach
rozstajnych, w miejscu bitew, potyczek i
mogił.] – (dawno) útszéli, útmenti, útmelletti
kereszt v. feszület
Boże Narodzenie [1. święto obchodzone przez
chrześcijan na pamiątkę narodzenia
Chrystusa; 2. Wigilja Bożego Narodzenia;
to w tradycji chrześcijańskiej święto
upamiętniające
narodziny
Jezusa
Chrystusa. Jest to liturgiczne święto stałe,
przypadające na 25 grudnia (w niektórych
Kościołach, głównie prawosławnych - 7
stycznia). Poprzedzone jest okresem
czterotygodniowego
oczekiwania
(dokładnie czterech niedziel), zwanego
Adwentem.] – Karácsony [a kereszténység
egyik legfontosabb ünnepe, amelyen Jézus
születésére emlékeznek. Időpontja a nyugati
kereszténységben december 25-e, a keleti
-
Wersja 01 01 2017.
keresztények egy részénél január 7-e (bár
dátum szerint itt is december 25-e); az
örmény kereszténységben január 6.]
Boże, dopomóż mojej biednej duszy. [Autor:
Edgar Allan Poe] – „Istenem mentsd meg
szegény lelkem” (Edgar Allan Poe)
Boże, mój Boże, czemuś mnie opuścił? Eli, Eli,
lema sabachthani? (Mt 27, 46; grecka
transkrypcja słów aramejskich) Eloi, Eloi,
lema sabachthani., Mk 15,34 – "Istenem,
Istenem, miért hagytál el?" (Mk 15,34) (vö.
Zsolt 22,2); „Én Istenem, én Istenem, miért
hagytál el engemet?” (Jézus Krisztus)
Boże Narodzenie [Uroczystość Narodzenia
Pańskiego – w tradycji chrześcijańskiej to
święto upamiętniające narodziny Jezusa
Chrystusa. Jest to liturgiczne święto stałe,
przypadające na 25 grudnia (wg
kalendarza
gregoriańskiego).
Boże
Narodzenie poprzedzone jest okresem
trzytygodniowego oczekiwania (dokładnie
czterech niedziel), zwanego adwentem.] –
karácsony [egy keresztény ünnep, amelyen
Jézus Krisztus születésére emlékeznek.
Minden év december 25-én tartják
világszerte, habár nem ezt a dátumot tartják
számon Jézus születésének.]
Boże Narodzenie ze śniegiem – havas karácsony
Boże Święty! – Szent Isten!
Boże uchowaj! – Isten ments!
Bożodrzew gruczołowaty, znany również jako
ajlant
gruczołowaty,
bożodrzew
gruczołkowaty lub bożodrzew chiński
(Ailanthus altissima (Mill.) Swingle)
[gatunek
roślin
z
rodziny
biegunecznikowatych
(Simarubaceae).
Roślina pochodzi z Chin, ale pierwsze
egzemplarze sprowadzono do Europy już
w 1751 r. Obecnie rozpowszechniona
zarówno w Europie jak i Ameryce
Północnej. W Polsce dość często
uprawiana, szczególnie w zachodniej
części kraju. Drzewo zaliczane do
gatunków inwazyjnych, szkodliwych dla
rodzimych gatunków flory.] – Bálványfa
(Ailanthus altissima) [kínai eredetű díszfa]
637
bożonarodzeniowy, -a, -e – karácsonyi
bożek [1. w religiach politeistycznych: istota lub
jej wyobrażenie będące przedmiotem
kultu; 2. mniej ważne bóstwo panteonu;
3. o bezkrytycznie uwielbianym człowieku,
przedmiocie] – bálvány; pogány isten
Bożena [imię żeńskie pochodzenia słowiańskiego,
utworzone poprzez dodanie do rdzenia
boż- (od "Bóg") przyrostek zdrabniający ana lub -ena. Imię to zanotowano w
dawnych dokumentach w formach Bożana
i Bożechna, natomiast forma Bożena była
znana w języku czeskim, a w Polsce
zaczęła się pojawiać regularnie dopiero w
XIX wieku.], Bożenna [Występuje także
mniej popularny wariant tego imienia Bożenna, który posiada negatywną opinię
Rady Języka Polskiego i został uznany za
błędny przez Nowy słownik poprawnej
polszczyzny PWN z 1999 roku.] – Bozsena
Bożenka – Bozsenka
bożyszcze [1. człowiek bezkrytycznie uwielbiany;
2. zob. bożek w zn. 1.] – bálvány;
eszménykép
bób [roślina o mięsistych strąkach i jadalnych
nasionach; też: nasiona tej rośliny] – bab;
(átv.) figyelmeztetés, kellemetlen cselekedet
Bób (Vicia faba L.) [gatunek jednorocznej
rośliny z rodziny bobowatych (Fabaceae
Lindl.). Jest uprawiany jako warzywo. Na
dziko rósnie w północnej Afryce i w
Iranie.] – Lóbab (Vicia faba L.)
bób koński (zob. bobik) – lóbab
Bób ogorodwy (Vicia faba L.) [Roślina
jednoletnia, która należy do najstarszych
warzyw. Nasiona mają wysoką zawartość
ważnych substancji i aminokwasy.
Najbardziej odowiada mu głeboka,
urodzajna gleba z zawartością substancji
odżywczych i dostateczną wilgocią,
przedewszystkim w okresie kwitnięcia i
rośnięciu strączków. Nasiona jako
warzywa zbieramy w okresie doj] lóbab
(Vicia faba L., pôl) [a bükkönyfélék (Vicia)
nemzettségbe tartozik. Egyéves, tavaszi
vetésű növény. Több változata és alakja van.
Ismerték és fogyasztották, de kisebb
jelentőségű a lencséhez képest (2 Sám
17,27—28 és Ez 4,9).]
-
Wersja 01 01 2017.
bóbr [gryzoń budujący tamy] – hód (Castor);
rágcsáló emlős állat
bóbr europejski (Castor fiber) [ssak z rzędu
gryzoni;
gatunek
ziemnowodnego
gryzonia
z
rodziny
bobrowatych
(Castoridae)] – eurázsiai v. európai v.
közönséges hód (Castor fiber) [Eurázsia
legnagyobb,
jellegzetes
rágcsálófaja.
Állománya a 19. században jelentősen
megfogyatkozott, jelenleg Európában a
védelmi intézkedéseknek köszönhetően
állományszáma növekvőben van, az ázsiai
populációk azonban továbbra is veszélynek
vannak kitéve.]
bóbr kanadyjski (Castor canadensis) [1. ssak z
rzędu gryzoni, blisko spokrewniony z
bobrem europejskim Bóbr kanadyjski,
zwany
niekiedy
także
bobrem
amerykańskim
2.
gatunek
dużego
gryzonia
z
rodziny
bobrowatych
(Castoridae), blisko spokrewniony z
bobrem europejskim (Castor fiber). Jest
jednym z dwóch współcześnie żyjących
gatunków
bobrów.
Dawniej
bóbr
europejski i bóbr kanadyjski uważane
były za jeden gatunek.] – kanadai hód
(Castor canadensis) [a rágcsálók (Rodentia)
rendjébe és a hódfélék (Castoridae)
családjába tartozó faj, kulcsfaj]
bóbr olbrzymi (Castoroides ohioensis) – wymarły
ssak z rzędu gryzoni, największy gryzoń w
historii ewolucji – óriáshód (Castoroides
ohioensis) [a legnagyobb ismert rágcsáló
Észak-Amerikában. A pleisztocén során élt.
Maradványait először Ohio államban találták
meg, a fajt S. R. Hildreth írta le 1837-ben.]
bóbr nadłabski; Nutria (Myocastor coypus)
[gryzoń, jedyny przedstawiciel rodzaju
Myocastor
zaliczanego
do
rodziny
nutriowatych
(Myocastoridae)
lub
włączanego
jako
podrodzina
Myocastorinae
do
kolczakowatych
(Echimyidae).] – nutria v. hódpatkány
(Myocastor coypus) [a rágcsálók (Rodentia)
rendjébe és a nutriafélék (Myocastoridae)
családjába tartozó egyetlen faj]
Bóbr (rzeka w Polsce) – rzeka na Śląsku, lewy
dopływ Odry – Bóbr (lengyel folyó)
638
Bóbr (rzeka na Białorusi) – rzeka na Białorusi,
lewy dopływ Berezyny – Bóbr (belorusz
folyó)
bóg – (többistenhit) isten
Bóg [1. w religiach monoteistycznych: istota
nadprzyrodzona, stworzyciel i pan
wszechświata;
2. w
religiach
politeistycznych:
istota
lub
jej
wyobrażenie będące przedmiotem kultu;
3. człowiek lub przedmiot bezkrytycznie
uwielbiany; 4. im mniej człowiek jest
spaczony ujemnymi wpływami kultury i
cywilizacji,
tym
łatwiej
wyczuwa
(odkrywa, poznaje) istnienie Boga.
Wszystko istnieje, funkcjonuje i żyje wg
pewnych praw. Wszystko ma swego
konstruktora, majstra, budowniczego.
Cały wszechświat, każdy organizm
roślinny, zwierzęcy i ludzki, każda tkanka
w ciele ludzkim i każda komórka i ich
funkcje zostały zaplanowane przez
wielkiego Konstruktora, którym jest Bóg.
On jest Stwórcą. Z tej zdolności On dał
także cząstkę człowiekowi, który też jest
(w ograniczeniu) istotą twórczą, przez co
dźwiga w sobie podobieństwo Boże. W
planie Bożym było i jest, aby człowiek
służył Mu z własnej woli i Go miłował tak
jak On miłuje człowieka. Jako dowód
podobieństwa
Swego
dał
także
człowiekowi pewien zakres wolnej woli,
decyzji, wyboru. Jednak człowiek pod
wpływem zła (szatana) odszedł od Boga.
Przed tym odejściem Bóg ostrzegał, ale od
tego kroku nie powstrzymał, w celu dania
mu możności przekonania się, że odejście
od Boga przynosi ruinę i śmierć. O tym
człowiek sam musi się przekonać i wrócić
do Boga z własnej chęci. Powrót ten
wynika z poznania złej drogi, chęci
powrotu do Boga w szczerej miłości i
oddanie się Bogu na zawsze. Proces ten
możemy nazwać drogą do zbawienia.
Każdy człowiek rodzi się jako niewinne
stworzenie, a później poznaje zło i oddaje
się jemu, innymi słowy: przeżywa w sobie
także upadek podobny do tego, którego
ofiarą padli pierwsi ludzie - Adam i Ewa.
Po odejściu człowieka od Boga rozpoczęło
się wołanie Boga: Gdzie jesteś? Wołanie to
każdy człowiek wyczuwa w swojej duszy.
Za tym wołaniem poszedł Noe, Abraham,
Izaak, Jakub, prorocy Boży i wielu
innych. Za nim poszedł i cały naród, który
dzierżył naukę o prawdziwym Bogu,
którym jest Naród Izraelski. Oczywiście
naród ten także nie słuchał Boga, który go
wyniósł nad inne narody, co naród ten
otrzymał jako przyrzeczenie dane jego
-
Wersja 01 01 2017.
ojcom:
Abrahamowi,
Izaakowi
i
Jakubowi. Wiernym poszukiwaczom Boga
z tego narodu i jego językowi
zawdzięczamy różne imiona: w Starym
Testamencie: El - Siła, Eloach - On jest
stwórcą, Jahwe - Istniejący, Szaddai Wszechmocny, El-yon - Najwyższy,
Adonai - Pan Bóg. W Nowym
Testamencie: Ojciec, Pan Zastępów, Bóg
Wszechmogący, Pan Bóg.] – (egyistenhit
esetén) Isten [dzięki v. chwala Bogu: hála
Istennek; jak Boga kocham: Isten bizony]
Bóg (mi) świadkiem! – Isten bizony! Isten a
tanúm!
Bóg mi wybaczy. To jego fach. Dieu me
pardonnera. C'est son metier. (fr.) Autor:
Heinrich Heine – Isten megbocsát nekem.
Ez az ő mestersége. (Heinrich Heine)
„S a németek nagy örömére végre
én, Heinrich Heine, feljutok az égbe,
s ha igaz az, hogy néha rosszat tettem,
úgy majd az Isten törvényt ül felettem,
és megbocsájt, mert az a mestersége.”
(Heinrich Heine: Enfant perdu; Faludy
György fordítása)
Bóg Ojciec [w religii chrześcijańskiej: pierwsza
osoba Trójcy Świętej] – (egyh.) Atya,
Atyaisten, Úristen
Bóg raczy wiedzieć – isten tudja; tudja isten
Bóg wie co – Isten tudja, hogy mi
Bóg zapłać [które tak często powtarzamy w
potocznym języku, straciły swój urok,
stały się bardzo przemęczone, półmartwe.
Oswoiły się tak, że nie słyszymy już ich
uroku. A przecież w świetle wiary są
modlitwą liczącą na Pana Boga. Są to
słowa wierzące, jest w nich tyle wiary,
ufności...] – Isten fizesse meg!
Bóg z tobą – Isten veled!
bój (walka) [1. starcie zbrojne walczących stron;
2. zacięty spór, gwałtowne starcie; 3. jedna
z dwóch konkurencji w podnoszeniu
ciężarów – rwanie albo podrzut; 3. są
różne rodzaje walk. Ludzie walczą
różnymi rodzajami broni, słowami,
mądrością, walczą o ziemię, chleb,
zaszczyty,
pomszczenie
wyrządzonej
krzywdy, nawet dla urozmaicenia sobie
czasu. Walczyć musi także chrześcijanin,
ale jego najważniejszym bojem jest
pokonanie szatana, co ma miejsce podczas
nawrócenia się do Boga.] – harc, csata,
ütközet, küzdelem
bój zażarty – elkeserdett harc v. küzdelem
bójka [awantura połączona z biciem się] –
verekedés, dulakodás, öklözés
ból (łac. - dolor, gr. - algos, odyne)
[1. nieprzyjemne wrażenie zmysłowe;
639
2. zmartwienie, smutek] – fájdalom, fájás
(testi); kín (erkölcsi)
ból brzucha – hasfájás
ból chodzi po w kościach – csontokban v.
tagokban hasogató fájdalmat érezni; hasogat
v. szaggat a csontjaiban v. tagjaiban
ból dotkliwie odczuwalny – hevesen érezhető
fájdalom
ból gardła – torokfájás (boli mnie gardło: fáj a
torkom)
ból głowy – fejfájás, főfájás
ból głowy (łac. cephalgia, cephalea, cephalalgia,
cephalodynia)
[niespecyficzny,
subiektywny objaw charakteryzujący się
występowaniem bólu zlokalizowanego w
obrębie głowy, odczuwanego zarówno na
powierzchni skóry, na twarzy, w okolicy
oczodołowo–skroniowej jak i głęboko we
wnętrzu
czaszki.
Jest
jednym
z
najczęstszych
powodów
konsultacji
lekarskich. Może cechować się różną
intensywnością oraz czasem trwania; sam
rzadko bywa oznaką poważnej choroby.]
– fejfájás (lat. cephalgia)
ból jeszcze nie utulony – még le nem csillapítot
fájdalom
ból kłujący – szúró, nyilalló fájdalom v. fájás
ból kręgosłupa – gerincfájás
ból lędźwiowy – keresztcsontfájás
ból łamie kości – fájdalom a csontokat szaggatja
ból łamie w kościach – csontokban v. tagokban
hasogató fájdalmat érezni; hasogat v. szaggat
a csontjaiban v. tagjaiban
ból ma w kroku – gáttáji fájdalmai vannak
ból mi rozsadza czaszkę – a fájdalom szétveti a
fejem
ból mięśniowy – izomfájdalom
ból minęła, jak ręką odjął – (átv.) azonnal
megszűnt minden fájdalom
ból nieznośny – kibírhatatlan fájdalom
ból pleców – hátfájás
ból promieniujący – sugárzó fájdalom
ból przenikliwy – metsző fájdalom
ból przeszywający – szaggató fájdalom
ból pulsujący – lüktető fájdalom
ból rznięty; ból rżnący – metsző v. hasító fájdalom
ból serca – szívfájdalom
ból świdrujący – szaggató fájdalom
ból tępy – tompa fájdalom
ból ucha – fülfájás
ból w kołanie znów się odezwał – a térdfájás ismét
jelentkezett
ból w lędźwiach – zsába; isiász-szindróma
(ülőideg-zsába)
-
Wersja 01 01 2017.
ból w stawach – izületi bántalmak
ból zęba, ból zębów – fogfájás
ból żolądka – gyomorfájás
bóle parte [bóle towarzyszące porodowi] –
szülési fájdalmak
bóle porodowe – vajúdás, szülési fájdalmak
bóle przedporodowe – szülés előtti fájdalmak,
előfájások
bóle reumatyczne – reumatikus fájdalmak
bóle stawowe – izületi bántalmak v. fájdalmak
bóle w krzyżu – derékfájás
bór [1. duży, gęsty, stary las iglasty; 2. każdy las
sosnowy lub z innych drzew iglastych i
żywicznych złożony nazywa się „czarnym
lasem” i „borem”. Bór gęsty, głęboki, bez
siedzib ludzkich, zwano „głuchym borem”
lub „puszczą”. Pomiędzy młodszym
porostem trupieszały sędziwe „starce”,
podziurawione przez dzięcioły jak
rzeszoto. Bór świerkowy zwał się
„świerkleniec”. Drzewa graniczne z tak
zwanemi „ciosnami”, czyli wyciosanymi
na nich znakami krzyża św. lub herbami
borów bartniczych, otaczane były czcią
głęboką.] – erdő, fenyőerdő, fenyves; sűrű,
sötét erdő
Bór świeży (Bśw) [siedlisko leśne występujące we
wszystkich krainach przyrodniczo-leśnych
na nizinach i częściowo w Krainie
Karpackiej. Leży na glebach typu
bielicowego oraz glebach rdzawych, są to
więc piaski różnoziarniste, głębokie i
świeże o cienkiej warstwie kwaśnej
próchnicy typu mor. Poziom wody
gruntowej znajduje się w zasięgu
systemów korzeniowych drzew.] – fiatal
erdei fenyő állomány; gyorsan növő
fenyőállomány
 Subkontynentalny bór świeży (bór
sosnowo-świerkowy) – szubkontinentális
fenyőerdő
bóstwo [1. zob. bóg w zn. 2.; 2. przedmiot
uwielbienia, zachwytu; 3. rel. natura
boska] – istenség, pogány isten, bálvány,
szellem; isten [zrobić się na bóstwo:
kicsínosítja magát, kicsípi magát]; eszmény,
eszménykép
bóstwa chtoniczne [mit. gr.-rzym. bóstwa świata
podziemnego] – Hádész (görögül ᾍδης vagy
Ἅιδης, „láthatatlan”) [az alvilág istene, a
holtak ura a görög mitológiában. Római
megfelelője Pluto, Dis vagy Dis Pater;
etruszk megfelelője Aita]; az alvilág istene
bóstwo opiekuńcze – védőszellem
bóść (bodzie) (bodnąć) – (bość) döfni, öklelni,
szúrni
640
bóść się [bóść siebie wzajemnie] – döfködik,
döfik, szúrják, vágják egymást
bóżnica, bożnica [1. stara, ogólna nazwa miejsca
Bogu poświęconego, bożej świątyni,
miejsca modlitwy; 2. daw. synagoga;
świątynia żydowska, budowla będąca
miejscem zebrań gminy żydowskiej na
modlitwę,
dyskusje
i
sądy.
W
średniowieczu w formie dwunawowej hali,
od w. XVI - centralna, jednoprzestrzenna,
z bimą pośrodku; 3. świątynia żydowska,
miejsce skupiające społeczno-religijną
aktywność Żydów, od średniowiecza także
siedziba kahału; synagoga; bóżnica] –
imaház, zsinagóga
bps [bit na sekundę] – bps [Információ átviteli
sebesség mértékegysége bit/s.]; bps (bits per
second) - bit másodpercenként ('bit per
secundum') [adatátviteli sebesség (kapacitás,
teljesítmény) mértékegysége; használatosak
még a bps sokszorosai is mint pl. kbps,
Mbps, Gbps]
BPSK (ang. Binary Phase Shift Keying)
[najprostsza forma modulacji PSK, w
której faza może przyjmować jedną z
dwóch wartości przesuniętych względem
siebie o 180° reprezentując logiczne "0"
lub "1".] – BPSK – Binary Phase Shift
Keying
(bináris
fázisbillentyűzés)
[felfogható mind fázismodulációnak (minden
kódváltásnál 180°-ot ugrik a vivő fázisa),
mind amplitúdómodulációnak, amelyben a
moduláló jel értéke +1 és -1 lehet. Előnye az
OOK-val szemben, hogy ugyanakkora
bithiba-arány adott jel-zaj viszony mellett
kisebb adóteljesítmény mellett érhető el.]
b. r., biężancego roku – folyó év
bracchium saeculare (ramię świeckie) –
bracchium saeculare; a világi, állami hatalom
brach (pot. poufale o koledze) – testvér, barát
(bizalmaskodó módon)
brachialis [łac. ramienny] – (lat.) brachialis;
karhoz tartozó; kar-BRACH(Y) [gr. brachýs 'krótki';w złożeniach:
krótki.] – rövid
brachygrafia (gr. brachýs + gráphein ‘pisać’) [1.
nauka o skrótach stosowanych w piśmie,
w szczególności bardzo istotna dla
historyków
mediewistów
–
w
średniowiecznej łacinie i grece bardzo
często używano skrótów w piśmie; 2.
jedna z nauk pomocniczych historii,
będąca działem paleografii. Zajmuje się
badaniem i rozszyfrowywaniem skrótów.
Bardzo
istotna
dla
historyków
mediewistów (w średniowiecznej łacinie i
grece bardzo często używano skrótów w
-
Wersja 01 01 2017.
piśmie). 3. system pisania z użyciem
skrótów; 4. rozszyfrowywanie skrótów w
tekstach śrdw.] – brachigráfia (rövidírás)
brachykefalia
[antr.
krótkogłowość]
–
brachykefália,
rövidfejűség
[olyan
koponyaalkat,
amelynek
szélessége
meghaladja a koponyahosszúság négyötödét]
Braci pięciu Polaków męczenników, świętych:
Benedykt, Jan, Mateusz, Izaak i
Chryzostom [Św. Romuald, na prośbę
króla Bolesława Chrobrego, przysłał z
Włoch do Polski dwuch zakonników
swojej reguły: Benedykta i Jana, do
których przyłączyli się świątobliwi Polacy:
Mateusz, Izaak, Chrystjan i Barnaba, aby
tamtych języka swego nauczyli, a sami
wyćwiczyli się w życiu zakonnem.] – (hist.)
öt lengyel vértanú és apostol testvérei;
Mátyás apostol, Benedek, János, Izsák és
Krisztián vértanúk testvérei
bracia Czescy – (történelem) cseh testvérek
Bracia miłosierdzia (Fratres misericordiae beati
Johannis de Deo) [1. Bonifratrzy łac.
fratres misericordiae b. Joannis de Deo (łac. bonus frater - dobry brat) - katolicki
zakon szpitalny założony (początkowo
jako wspólnota świecka) w 1540 roku w
Hiszpanii przez św. Jana Bożego w celu
opieki nad chorymi. 2. bonifratrzy,
albertyni;
3.
Pomiędzy
zakonami
szpitalnymi, zakon braci Św. Jana Bożego
jedno z pierwszych miejsc zajmuje] –
(dawno) Istenes Szent János Missziós Rend;
albertinusok
[szegénygondozó
rend
Lengyelországban. - 1888. VIII. 25: Adam
Chmielowsky (Albert testvér) alapította.]
bracia mniejsi [franciszkanie] – ferencesek;
minoriták
Bracia Mniejsi (łac. fratres minores) [1.
pierwotnie nazwa oznaczająca wszystkich
naśladowców św. Franciszka. Nazwa
nawiązująca do praktykowanej postawy
niższości (minoritas) zalecanej przez
Chrystusa i nakazanej przez św.
Franciszka (Reguła niezatwierdzona 6,3;
[w:] Pisma św. Franciszka i Klary,
Warszawa 1992). 2. od 1897 r. także
nazwa własna zakonu (łac. Ordo Fratrum
Minorum - OFM), nazywanych od 1415 r.
Braćmi Mniejszymi Obserwantami (z
którymi pod jednym generałem połączone
były na przestrzeni XVI w. Rodziny Braci
Mniejszych
Reformatów
[Ściślejszej
Obserwancji],
dyskalceaci,
czyli
alkantarzyści oraz rekolekci). Habity
koloru ciemnobrązowego. W Polsce
funkcjonują też nazwy bernardyni,
reformaci i franciszkanie śląscy.] – Kisebb
641
Testvérek (lat. fratres minores) [eredetileg így
hívták Szent Ferenc követőit. Az elnevezés az
alacsonyabbrendűség
(minoritás)
gyakorlatához kötődik, melyet Krisztus szavai
alapján Szent Ferenc előírt (Regula
niezatwierdzona 6,3; [in:] Pisma sw.
Franciszka i Klary, Warszawa, 1992). 1897-től
önálló szerzetesrend (lat. Ordo Fratrum
Minorum - OFM), 1415-től Obszerváns Kisebb
Testvérek volt a nevük (a XVI. században egy
generális alá tartoztak a Reformált Kisebb
Testvérekkel [Szigorúbb Obszervánsok], az
alkantaraiak-kal
és
rekollekciósokkal).
Habitusuk színe sötétbarna. Lengyelországban
hívják őket bernardinusoknak, reformáltaknak
és sziléziai ferenceseknek is.]; ferencesek;
minoriták
Bracia Mniejsi Kapucyni (łac. Ordo Fratrum
Minorum Cappucinorum - OFMCap) [jedna
z gałęzi I Zakonu powstała w 1525 r. z
Braci
Mniejszych
Obserwantów.
Kanoniczne zatwierdzenie w 1528, od
1619 r. otrzymali zezwolenie papieża na
wybór własnego ministra generalnego,
tym samym tworząc oddzielny zakon
franciszkański. Brązowe habity ze
szpiczastym
kapturem.
Potocznie
używana
nazwa:
kapucyni.]
–
kapucinusok; a ferences rend egyik ágát
alkotó kolduló szerzetesrend tagjai (lat. Ordo
Fratrum Minorum Cappucinorum - OFM Cap.)
[az Első Rend egyik ágazata, amely 1525-ben
alakult a Kisebb Obszerváns Testvérekből.
1528-ban kanonizálták, 1619-ben megkapták a
pápától az engedélyt, hogy saját miniszter
generálist választhassanak, ezzel önálló ferences
renddé alakultak. Barna habitusukról és csúcsos
kapucnijukról kapták a kapucinus nevet.]
Bracia Mniejsi Konwentualni (łac. Ordo Fratrum
Minorum Conventualium - OFMConv)
[nazwa używana już od roku 1250. Od
1517 jako oddzielny zakon franciszkański.
Habity początkowo popielatego koloru; od
rewolucji francuskiej w Europie noszone
są czarne habity.] – Konventuális Ferences
Minorita Rend [Ordo Fratrum Minorum
Conventualium; OFM Conv.]; minoriták (lat.
Ordo Fratrum Minorum Conventualium OFM Conv.) [az elnevezést 1250-től
használják. 1517 óta önálló ferences rend.
Habitusuk kezdetben szürke volt, de a francia
forradalom óta fekete.]
bracia
morawscy,
bracia
morawianie
[Ewangelicka
Jednota
Braterska,
Herrnhuci (cz. Jednota bratrská, niem.
Evangelische Brüder-Unität, łac. Unitas
Fratrum ) – ewangelicka wspólnota
ukształtowana w XVIII wieku w
-
Wersja 01 01 2017.
Niemczech, nawiązująca do doktryny i
tradycji braci czeskich.] – morva testvérek
bracia Polscy [tak się zwali arjanie polscy czyli
socynjanie albo antytrynitarjusze (ob.
Arjanie)] – (történelem) lengyel testvérek;
ariánusok, sociniánusok, antitrinitáriusok
(vallási csoportosulás a XVI. sz.-ban)
bracia syjamscy [zob. bliźnięta syjamskie] –
sziámi ikrek (fiúk), (átv.) elválaszthatatlan
jóbarátok
Bracia ślubni [Tradycja głosi o dawnym
zwyczaju polskim – zaprzysięgania sobie
nawzajem miłości braterskiej dozgonnej
przez ludzi, niepołączonych z sobą
węzłami
pokrewieństwa,
ale
tylko
przyjaźni. I był to ślub przyjaźni –
uroczysty, piękny, dochowywany wiernie
do grobu. Ci co sobie dozgonną wiarę
przyjaźni poprzysięgli, nosili miano „braci
ślubnych”.] – (dawno) eskü testvériség
braciszek [zdrobnienie od "brat"] – (od brat)
testvérke, öcskös, öcsi, kisöccs; (pap) barát,
szerzetes; fráter
bractwa kupieckie [tak wogóle nazywano w
Polsce stowarzyszenia kupców, istniejące
po większych miastach polskich już za
doby piastowskiej. W Poznaniu, który był
stolicą Wielkopolski, mamy ślady bractwa
kupieckiego w wieku XIV.] – kereskedői v.
kereskedelmi
társaságok;
kereskedőtársaságok
bractwa rzemieślnicze, ob. cechy – kézműipari
társaságok, céhek
bractwa strzeleckie, ob. Kurkowe Towarzystwa
– vadásztársaságok
bractwo [po łacinie: confraternitas, sodalitas,
congregatio; 1. grono współtowarzyszy;
2. w Kościele katolickim:
świeckie
zrzeszenie wiernych mających na celu
jakiś szczególny kult religijny; 3. daw.
stowarzyszenie, związek, organizacja; 4.
W staropolszczyźnie nazywano bractwem
każde stowarzyszenie, związek ścisły
pewnej liczby osób dla wspólnego celu.
Dążność do stowarzyszania się była w
średnich wiekach tak silnie rozwinięta i
powszechna, że ludność miast składała się
prawie z samych bractw. Wogóle
wszystkie dawne bractwa podzielić można
na 4 główne rodzaje, a mianowicie: 1)
religijno-dobroczynne, 2) kupieckie, 3)
rzemieślnicze i 4) strzeleckie. Bractwa
religijno-dobroczynne
były
stowarzyszeniami gorliwych chrześcjan,
zawiązywanemi w celu określonym
ustawą, potwierdzoną przez Kościół.] –
642
gyülekezet, társaság, céh; társaság, csoport,
banda
bractwo – (lat.) fraternitas; testvériség v. testvérület
[pl. Assisi Szent Ferenc által preferált felebaráti
magatartás, valamint a jogok és kötelességek
egyenlőségét hirdető szerzetesi közösség]
Bractwo Kapłańskie Świętego Piotra (Fraternitas
Sacerdotalis
Sancti
Petri,
FSSP)
[zgromadzenie zrzeszające katolickich
księży tradycjonalistycznych. Zostało
założone 18 lipca 1988 r. w opactwie
cysterskim Hauterive w Szwajcarii.
Kapłani zakładający to bractwo wywodzili
się ze środowiska abpa Lefebvre'a
(należeli do Bractwa Świętego Piusa X),
który m.in. krytykował decyzje Soboru
Watykańskiego II, a także odrzucał nowy
ryt Mszy świętej Pawła VI. Gdy w 1988 r.
Jan Paweł II uznał, że abp Lefebvre
zaciągnął
na
siebie
ekskomunikę
wyświęcając biskupów bez mandatu
Stolicy Apostolskiej, przyszli założyciele
FSSP opuścili abpa Lefebvre'a.] – Szent
Péter
Papi
Testvérület
(Fraternitas
Sacerdotalis Sancti Petri [FSSP])
bractwo kurkowe [1. stowarzyszenie strzeleckie
w średniowiecznych miastach; 2. Idea
bractw kurkowych jako organizacji
powoływanych do życia względami
praktycznymi, zrodziła się w wiekach
średnich na zachodzie Europy.] – (hist.)
Towarzystwo Strzeleckie Bractwo Kurkowe
W Krakowie; Die Krakauer Schützengilde
(Krakkói Tyúk Testvériség)
-
Wersja 01 01 2017.
bractwo kościelne – templomi gyülekezet
bractwo rzemieślnicze – kézműipari céh
bractwo się popiło – a társaság berúgott
brać [1. zob. bractwo w zn. 1.; 2. daw. rzeczownik
zbiorowy od brat] – céh; kar, kör, körök;
társaság
brać (kogoś/co) + Ac. =T [biorę, bierzesz, bierze,
bierzemy, bierzecie, biorą] [1. chwytać,
obejmować kogoś, coś ręką; 2. udawać się
z kimś, z czymś dokądś; 3. obejmować w
posiadanie; 4. kupować, wynajmować coś;
5. zdobywać kogoś, coś siłą; 6. korzystać z
czegoś; 7. przyjmować coś jako zapłatę;
8. podejmować się wykonywania czegoś;
9. stosować coś jako zabieg leczniczy,
higieniczny; 10. używać czegoś w jakimś
celu; 11. w połączeniu z rzeczownikami
nazywającymi czynności: dokonywać tych
czynności, np. Brać rozpęd.; 12. pobierać
skądś,
zaopatrywać
się
w
coś;
13. powierzać komuś jakąś funkcję;
14. pokonywać kogoś, jakąś trudność;
15. pot. o zjawiskach atmosferycznych:
wzmagać
się;
16. pot.
wzbudzać
zainteresowanie, zachwyt; 17. pot. o
chorobie: atakować kogoś; 18. zażywać
nałogowo
narkotyki;
19.
być
inspirowanym przez kogoś, przez coś;
20. o uczuciach, wrażeniach: opanowywać
kogoś; 21. pojmować coś w jakiś sposób] –
venni (vesz), fogni, elfogni vmit (wziąć);
elfogni, rájön vmi; [brały go ciągoty: elfogta
a vágy, elfogta a vágyakozás]; belefogni
vmibe; szedni, használni, venni, bevenni
brać (z + B.) przykład – példát vesz (vről)
brać co dosłownie – betű v. szó szerint értelmezni
v. venni vmit
brać co dosłownie – szószerint vesz (vmit),
készpénznek vesz (vmit)
brać co na kredkę – feliromra v. hitelre venni vmit
brać co na przeczyszczenie – hashajtót venni be
brać co na serio – komolyan vesz (vmit)
brać co pod rozwagę – tekintetbe venni,
mérlegelni
brać (co) pod uwagę – számot vetni (vmivel);
tekintetbe venni (vmit); figyelembe venni
(vmit)
brać (co) tragicznie – tragikusan venni (vmit)
brać co za złe – rossznéven venni vmit
brać coś do kieszeni – zsebrevágni, zsebretenni
vmit
brać coś na czczo – éhgyomorra bevenni vmit
brać coś po jedzeniu – evés után bevenni vmit
brać coś przed jedzeniem – evés előtt bevenni
vmit
brać coś przed snem – lefekvés előtt bevenni vmit
643
brać czynny udział w czym – tevékenyen
résztvenni vmiben
brać do galopu kogoś – vkit (intenzív munkára)
befogni
brać do serca – szívére vesz; mellre szív vmit
brać godziny dodatkowe – pótórákat venni
brać v. wziąć górę – föléje kerekedik
(vkinek/vminek)
brać jeńców – foglyokat ejteni
brać kąpiel – fürdőt venni, megfürdeni
brać kogo na bary – vállára venni vkit
brać kogo na egzamin – vizsgáztatni, kikérdezni
vkit; lelkére beszélni vkinek
brać kogo na języki – nyelve hegyére venni;
megszólni vkit
brać kogo na plewy – (átv.) elszédíteni, rászedni
vkit;
haszontalanságokkal
félrevezetni,
fillérekért v. bagóért megszerezni vmit vkitől
brać kogo na świadka – tanúnak kérni (meg) vkit
brać (kogo/co) pod swoje skrzydła – (vkit/vmit) a
szárnya alá vesz
brać kogo/co za kogo/co – tartani (vt vnek),
összetéveszteni (vt vmivel)
brać kogo za męża – férjhezmenni vkihez
brać kogo za żonę – feleségül venni vkit
brać kogoś w ramiona – karba venni vkit; karjába
zár vkit
brać komu co za złe – rossznéven venni, hogy...
brać kubany – megvesztegetést fogadni el
brać kwarcówki – kvarcol
brać lekarstwo – orvosságot szedni
brać lekarstwo dwa razy dziennie – naponta
kétszer bevenni az orvosságot
brać lekcje – leckéket v. órákat venni
brać lekcje dodatkowe – pótórákat venni
brać los w swoje ręce – saját kezébe veszi a sorsát
brać łapówkę – sápot elfogadni
brać miarę z kogo/czego – mértéket venni
vkiről/vmiről
brać na borg – hitelre vásárolni v. venni
brać na cel – célbavenni, megcélozni
brać na grandę – becsapni, átejteni
brać na kieł – nyelvére venni
brać na rozum – megfontolni, meggondolni
brać na serio – komolynak tekinti v. fogja fel,
komolyan veszi
brać na siebie obowiązek – kötelezettséget vállal
magára
brać na siebie odpowiedzialność za co – vállalni a
felelősséget vmiért
brać na spytki – keresztkérdésekre fogni v. venni
brać na swoją głowę – naykába venni, magára
venni; elvállalni vmit
-
Wersja 01 01 2017.
brać na sen – altatószert szedni v. bevenni
brać na smycz – pórázra fogni v. kötni v. venni
brać natrysk – tusolni, zuhanyozni
brać nogi za pas [uciekać, zwykle ze strachu
przed czymś] – szedni a lábát, eliszkolni;
nyaka közé kapja a lábát; kereket old
brać odpowiedzialność – felelősséget vállal
brać odwet (za co) – megtorolni (vmit)
brać okup – váltságdíjat venni v. szedni
brać pisarska – az írók, irodalmárok
brać
po
dwa
(trzy)
schodki
–
kettesével/hármasával venni a lépcsőfokokat
brać po kawałku – darabonként v. darabszám
venni
brać po kolei – sorba venni
brać pochop do czego – kedvet kapni vmire v.
vmihez; ösztönzést kapni vmire
brać początek (rzeka) – eredni (folyó)
brać pod obstrzał – tűz alá venni
brać pod opiękę – gondjaiba venni vkit
brać pod uwagę – figyelembe venni, tekintetbe
venni
brać pod uwagę coś – figyelembe venni vmit
brać pokarm – táplálékot vesz magához;
táplálkozni
brać pomstę – bosszút állni v. venni
brać próbkę – próbát v. mintát venni
brać prysznic – zuhanyozni
brać przeszkodę – venni az akadályt
brać przewagę – túlsúlyba jutni, előnyt szerezni,
fölénybe kerülni
brać przewagę nad moim spokojem – saját
békém v. nyulagalmam felett fölénybe
kerülni
brać przykład z kogo/czego – példát venni
vkiről/vmiről
brać przykład z kogoś – példát venni vkitől
brać rozbieg – nekiszaladni
brać sobię co do serca – szívére venni,
megszívlelni vmit
brać ślub – összeházasodni, házasságot kötni;
megesküdni
brać ślub z indultem – felmentéssel v.
diszpenzációval esküdni v. házasodni
brać ślub z kim – megesküdni vkivel
brać udział w czym – részt venni (részt vesz)
vmiben, közreműködik vmiben; kiveszi
részét vmiben
brać udział w konkursie – résztvenni a
versenyben v. pályázatban
brać udział w konferencji – konferencián részt
venni
brać udział w konkursie – pályázni
644
brać udział w pięcioboju – öttusázni (öttusázik)
brać udział w procesji – körmenetben venni részt
brać udział w programie – szerepel a műsorban
brać udział w wyborach – választásban részt
venni
brać udział w wyścigach samochodowych –
autóversenyezni
brać udział w wyścigach konnych – lóversenyezni
brać udział w zawodach – versenyezni
brać udział w życiu politycznym – részt vesz a
politikai életben
brać w kluby – (átv.) ráncba szedni, kézbe venni
vkit
brać w komis coś – bizományba venni vmit
brać w niewolę – fogságba ejteni, foglyul ejteni,
elfogni, elhurcolni
brać w rachubę – számításba v. számba venni
brać w rękę, brać brać do ręki – kézbevenni,
megfogni
brać wzór z czego – mintát venni vmiről
brać wzór (z kogo) – példát venni (vkiről)
brać wannę – fürdeni, megfürdeni, fürdőt venni
brać (z kogo) przykład – példát venni vkitől
brać z nich pochop do czego – kedvet kap velünk
vmihez
brać za dobrą monetę – készpénznek venni
brać za złe – rossznéven venni
brać zimny prysznic – hideg zuhanyt venni
brać się [1. chwytać samego siebie; 2. obejmować
siebie wzajemnie; 3. zabierać się do
czegoś; 4. zdobywać się na coś; 5. pojawiać
się, powstawać, mieć w czymś swe źródło]
–
kezdeni,
elkezdeni,
megkezdeni,
belekezdeni;
belefogni,
hozzáfogni,
hozzálátni, (do czego) nekilátni
brać (bierze) się do czego – belefogni vmibe,
hozzáfogni vmihez, hozzálátni vmihez,
belekezdeni vmibe, nekilátni vminek;
nekifeküdni (nekifekszik) vminek
brać się do czego na opak – fordítva kezdeni
hozzá vmihez
brać się do korda – kardot ragadni, kardot rántani
brać się do rzeczy – dologhoz, munkához fogni v.
látni
brać się na sposób – kieszelni, kigondolni,
kimódolni; feltalálni, cselhez folyamodni
brać się za bary – ölre menni, birokra kelni
brać się za czuby – hajba kap
brać się za boki – (átv.) hasát fogni
brać się z kim za bary – birokra kelni vkivel
brać się za boki ze śmiechu – a hasát v. az oldalát
fogja a nevetéstől; pukkadásig nevetni
brać się za czuby – hajba kapni
-
Wersja 01 01 2017.
brać się za handel – kereskedéshez látni
brać ze sobą – magával visz
brajl [pot. alfabet Braille’a] – a vakok írása;
Braille-írás; tapintással érzékelhető írás
vakok számára 6 pont kombinációjával
(Louis Braille (1806-1852), a francia
feltaláló nevéről)
brajlowski, -a, -ie – Braille-írásos
brak [nie ma, brakuje, np. Brak mi czegoś.] + B.
– hiány; hiánya/hiányzik; hiányosság; hiba;
nincs (z braku czegoś lepszego: jobb híján)
brak (niedobór) [I. 1. fakt nieistnienia czegoś;
2. wada, defekt, błąd; 3. wyrób mający
usterki] – hiányosság, hiba; fogyaték, szűke
vminek, fogyatkozás; fogyatékosság; hézag
brak (przemysł) – (wadliwy wyrób) selejt (vmi ami
rosszul készült, ami nem felel meg a
követelményeknek)
brak apetytu – étvágytalanság
brak charakteru – jellemhiány, jellemtelenség
brak ci statku – nem vagy elég komoly
brak czasu – időhiány
brak czujności – éberség hiánya
brak estetyki – szépség v. esztétika hiánya
brak głębszej analizy – nincs v. hiányzik a kellő
analízis
brak handlowy – kereskedelmi hiány
brak czujności – éberség hiánya
brak danych – nincs adat (n. a.)
brak doświadczenia – tapasztalatlanság
brak ilościowy – mennyiségi hiány
brak jakościowy – minőségi hiba
brak jednego nakrycia – hiányzik egy teríték; egy
terítékkel kevesebb van
brak kapitału – tőkehiány
brak komuś tchu – vkinek légszomja van
brak kultury – műveletlenség; kultúrálatlanság
brak łaknienia – étvágytalanság
brak mi czasu – nincs időm
brak mi słów – szóhoz sem tudok jutni, egy szavam
sincs
brak mi tchu – eláll a lélegzetem, nem jutok
lélegzethez
brak mieszkań – lakáshiány
brak mu czegoś – híján lenni vminek
brak mu doświadczenia – nincs v. hiányzik a
tapasztalata
brak mu logiki – nem tud logikusan gondolkodni v.
gondolkozni
brak mu piątej klepki – (átv.) hiányzik egy kereke
brak mu piątej klępki w głowie – [selejt az ötödik
donga a fejében] hiányzik az ötödik kereke;
nincs ki mind a négy kereke; hiányzik egy
kereke
645
brak mu sprytu, a nie apetytu – az igényessége
megvan, de nem elég élelmes
brak mu tylko ptasiego mleka – [csak a madártej
hiányzik neki] mindene megvan, amit szemszája kíván
brak na wadze – súlyhiány
brak nam jeszcze paru dobronostek do nakrycia
stołu – hiányzik még néhány apróság az
asztalterítéshez
brak naprawialny – kijavítható hiba
brak nienaprawialny – kijavíthatatlan hiba
brak niskich tonów – kevés (gyenge) mélyhang
brak obrotności – nehézkesség
brak odpowiedzi na list – a levélre nincs választ
brak ogłady – neveletlenség
brak oporów – gátlástalanság
brak organizacji [syn. bałagan, bezhołowie,
bezład,
chaos,
chaotyczność,
dezorganizacja,
nieporządek;
nieład,
zamieszanie] – szervezetlenség
brak papieru – papírhiány
brak percepcji mowy – szósüketség
brak pieniędzy – pénzhiány, pénzszűke;
pénztelenség; pénztelen állapot
brak powietrza – légszomj
brak produkcyjny – termelési selejt
brak, przerwa, zanik (sygnału) – jelkimaradás
brak przygotowania – készületlenség
brak rąk do pracy – munkaerőhiány
brak smaku – ízléstelenség
brak sygnału wyjściowego – nullakimenet
brak siły roboczej – munkaerőhiány
brak szczęścia – boldogtalanság
brak szumu – zajmenteség
brak środków uniemożliwia nam to – az
eszközök
hiánya
lehetetlenné
teszi
számunkra ezt
brak taktu – tapintatlanság, a tapintat hiánya
brak talentu – tehetetlenség
brak tchu – légszomj
brak towaru a. tovarów – áruhiány
brak wachowania – neveletlenség
brak wody – vízhiány
brak wolnych miejsc – megtelt (nincs hely)
brak wprawy – gyakorlat hiánya; gyakorlatlanság;
ügyetlenség
brak wychowania – neveletlenség
brak wykształcenia – műveletlenség
brak wyrobienia – tapasztalatlanság
brak zaufania – bizalmatlanság; bizalom hiánya
brak zdolności do podejmowania czynności a.
działań prawnych – cselekvőképtelenség
-
Wersja 01 01 2017.
brak zdolności prawnej – cselekvőképtelenség;
jogképesség hiánya
brakarz [pracownik kontroli technicznej w
zakładzie
produkcyjnym
oceniający
jakość gotowych wyrobów]; brakarka –
műszaki ellenőr, áruellenőr, csoportosító,
válogató, meós (ffi/nő)
brakarski, -a, -ie – műszaki ellenőri
braki – selejt
braknąć, brakować (brakuje) + B. – hiányzik vmi,
híja van (vnek); híján van vminek; (czego)
kifogy (vmi)
brakorób
[pot.
niesumienny
pracownik
produkujący
braki]
–
selejtgyártó,
lelkiismeretlen munkás
brakoróbstwo [produkowanie braków] –
selejtgyártás
brakować [1. być w zbyt małej ilości;
2. kontrolować
jakość
wyrobów,
odrzucając braki] – hiányozni; hiány
mutatkozik vmiben; nem elég; kiselejtezni
brakować komu czego – hiányolni
brakuje jednej walizki – egy bőrönd hiányzik
brakuje mi pięniędzy – nincs elég pénzem
brakuje mu chęci – nincs kedve; nincs (meg)
kedve (hozzá); hiányzik belőle a szándék
brakuje mu piątej klepki – hiényzik egy kereke
brakuje pięciu złotych – öt zloty hiányzik
brakowanie – selejtezés
brakujące ogniwo ewolucji
Barcelona melletti ásatások során olyan főemlős maradványai
kerültek elő, amely a felfedezők szerint az utolsó közös
láncszem lehetett az emberfélék és az emberszabású majmok
csoportjának fejlődésében.
brakujące ogniwo; brakujące ogniwo [określenie
pochodzące od samego Charlesa Darwina,
twórcy teorii ewolucji, używane jako
nazwa hipotetycznych form o cechach
pośrednich
pomiędzy
współczesnymi
organizmami, które powinny występować
wśród skamielin, jeśli proces ewolucji
zachodził w rzeczywistości. Konieczność
istnienia brakujących ogniw niepokoiła
Darwina i wynikała z niekompletności
zapisu
kopalnego.
Ślady
wielu
prehistorycznych
organizmów
nie
646
dotrwały do czasów współczesnych albo
jeszcze nikt ich nie odszukał. Proces
fosylizacji jest zjawiskiem przypadkowym
i niektóre istoty żywe niezwykle rzadko
mu ulegają, co powoduje, że znana nauce
historia procesu ewolucji na Ziemi jest
niepełna.] – hiányzó láncszem; hiányzó
láncszem az ember evolúciójában
brakteat, brakteaty [1. moneta wybijana
jednostronnie z cienkiej blaszki na
miękkiej podkładce (łac. nummi bracteati,
bractae - blaszka); srebrna moneta z
cienkiej blaszki, wybijana jednostronnie,
używana
w
średniowieczu;
2.
średniowieczna
moneta
wybita
jednostronnie z cienkiej blaszki na
miękkiej podkładce; 3. nazwa bardzo
cienkich średniowiecznych pieniążków,
wzięta z łaciny, w której nummi bracteati
znaczy monety blaszane; były one
wytłaczane jednostronnie i tym sposobem
z jednej strony wypukłe, a z drugiej
wklęsłe. Nazywają je także pół-denarami
dla odróżnienia od denarów, mających po
obu stronach różne odbicia. Brakteaty
polskie, pojawiające się z wiekiem XI-ym,
odbijane były ze srebra, cenione wedle
wagi, a noszone w umyślnie na to
robionych sakwach.] – (dawno) brakteáta v.
lemezpénz (latinul: bracteata) [általában
olyan érmék elnevezése, melyeknek csak az
egyik oldalán van éremkép. Szűkebb
értelemben így nevezik a népvándorlás-kori
Észak-Európa egyoldalas aranyvereteit,
illetve a kora-középkori közép-európai
egyoldalas
ezüstvereteket.
Ismeretesek
továbbá hun eredetű és a hun megszállás
alatti Indiából származó brakteáták is.]
brakujący, -a, -e – hiányos, hiányzó
brał co mu się pod ręka nawinęło – fogta v. vitte,
ami a keze ügyébe került
bram, bramka [1. listwa u szaty, obłoga z haftu,
galonu, sznura, taśmy, pasamonu; 2.
obszywanie brzegu ubioru listwami
tkaniny, obłogami z haftu, taśmy, sznura,
czyli bramą, co zabezpieczało ubiór przed
rozdarciem] – ruhaszegély
bram- pierwszy człon wyrazów złożonych
oznaczających
części
omasztowania,
ożaglowania i olinowania, znajdujące się
bezpośrednio nad stengą masztu] – (ném.)
bram-; sudar- [Sudar (növ.), a fa törzsének
egyik része; az első gallytól a fa csúcsáig
terjed, mint a fakorona fő tengelye; Sudar
(ném. Bram), tengerészműnyelven az árboc
második
meghosszabbító
részének
(Sudarszár), valamint az ahhoz tartozó
különféle árbocozati alkatrészek neve;
-
Wersja 01 01 2017.
vannak
Sudar-vitorlafák,
Sudar-szárak,
Sudar-fékek, Sudar-vitorlák stb.]
brama
[1. ruchome
zamknięcie
otworu
wejściowego i wjazdowego do budynku,
ogrodu, podwórza itp.; 2. przejście w
murach obronnych prowadzące w obręb
twierdzy lub miasta; 3. W dawnej
polszczyźnie brama i brona, bramny i
bronny – należą do synonimów i bardzo
często używane są w jednem i tem samem
znaczeniu, zwłaszcza gdy mowa o
bramach warownych, t. j. zamkowych, lub
w basztach miejskich. Związek ten
zagadkowy dwuch wyrazów, mających
dzisiaj zupełnie odrębne znaczenie, staje
się bardzo jasnym, gdy zważymy, z czego
właściwie składała się w dawnych wiekach
brama obronna. Oto składała się z odrzwi
czyli obramowania, t. j. właściwej bramy,
w której osadzone były na zawiasach lub
biegunach
wrota,
a w bramach
warowniejszych – z kraty żelaznej,
spuszczanej z góry w otwór bramy,
stanowiącej właściwą obronę i stąd
nazwanej „broną”. 4. tworzyła część
składową obwarowania miejskiego, ale
zarazem była ona dla mieszkańców
miejscem
zebrań
politycznych,
załatwiania
spraw
handlowych,
a
zwłaszcza sądowych. Stąd "w bramie"=
"sądzie"] – kapu, kapualja, kapualj; porta;
kulcs v. út vmihez
brama (wrota) [sama brama i plac do niej
przyległy
były
miejscem
zebrań.
Załatwiano
tam
sprawy
natury
gospodarczej, politycznej, gdzie odbywały
się sądy. Nie zawsze załatwiano tam
sprawy rzetelnie. Sam król w niej
zasiadywał i przyjmował interesantów,
słuchał proroctw. Bramy miały wieże, były
warowne i często służyły jako symbol siły i
obrony. W Nowym Jeruzalemie bramy nie
będą
zamykane.
Perły
na
nich
symbolizują chwałę Chrystusa w Jego
działalności w kościele. Pan mówi o
bramie ciasnej, która prowadzi na
zatracenie i bramie wąskiej, przez którą
niewielu wchodzi. Prowadzi ona do
żywota wiecznego.] – kapu
Brama Adama, Bamberg. [Brama Adama
(Adamspforte) znajduje się na wschodniej
elewacji południowo-wschodniej wieży.] –
ádámkapu [templomkapu, a kegyelemkapu
párja a 12. századig. - Hamvazószerdán a
vezeklők, akiket a nagyböjt idejére kizártak a
tp-ból, az ádámkapun át hagyták el a
templomot. Az ádámkapu név részben a
kapu
képprogramjából
(kiűzetés
a
Paradicsomból, kemény munka, bűnök
siratása, végítélet, okos és balga szüzek),
részben onnan ered, hogy egy idő után már
csak a vezeklők képviselőit, végül 1
képviselőt küldtek ki a templomból, akit
Ádámnak neveztek.]
647
Brama Adama, Bamberg
brama miejska – városkapu
brama niebios – a mennyország kapuja
brama triumfalna v. tryumfalna – diadalkapu
brama wjazdowa – nagykapu, kapu v. bejárókapu
(kocsinak) ; kapualj
brama wypadowa – kiindulási pont
brama z kratą – rácsoskapu
brama zamkowa – várkapu
Brama Zamkowa w Lubece (niem. Burgtor)
[północna brama wjazdowa do miasta
Lubeki, jedna z czterech bram miejskiego
muru obronnego. Jej nazwa pochodzi od
lubeckiego zamku (niem. Lübecker Burg),
który w 1227 został zamieniony w klasztor
(niem. Burgkloster). Brama Zamkowa jest
jednym
z
zabytków
lubeckiego
hanzeatyckiego Starego Miasta, które w
1987 zostało wpisane na listę dziedzictwa
kulturowego UNESCO.] – Holstentor:
Lübecki Várkapu (1444-ben épült, gótikus
stílusban. Az egykori négy városkapu
egyike, a középkori várfalrendszer része.]
Brama, Brahma, Brahman [w hinduizmie: bóg
stwórca] – (szanszkrit; Brahma = a világ
lelke) 1. a (indiai) hindu hármas istenség első
személye, a világ teremtője; a hindu
vallásban a világ teremtője; 2. a hindu
hármas istenség (Brahma, Visnu, Siva) első
személye: pap, tudós
bramaizm, bramanizm, braminizm [jedna z
głównych religii Indii, późniejsza faza
wedyzmu (1. poł. I tysiąclecia p.n.e.),
poprzedzająca współczesną jej formę hinduizm.] – (szanszkrit) bráhmaizmus; a
lélekvándorlást tanító, hindu természeti
vallás; Brahma tanítása; a kelet-indiai hinduk
vallása a Véda-hitből sarjadt.
bramin [sanskr. brāhmana dosł. 'modlitewny' od
brahman 'modlitwa'; bramin (-man)
kapłan,
członek
najwyższej
kasty
hinduskiej; przen. iron. o członkach
-
Wersja 01 01 2017.
ekskluzywnej kasty arystokracji Nowej
Anglii (USA).] – (szanszkrit) brahman,
brahmin; a bráhman vallás papja; a hindu
társadalom legfelső kasztjának tagja; Brahma
papja
bramka [1. niewielka brama, furtka; 2. w grach
zespołowych: dwa słupki połączone u góry
poprzeczką, od tyłu ograniczone siatką;
3. punkt zdobyty w tych grach przez
umieszczenie piłki lub krążka w bramce;
4. pilnowane przed niepożądanymi gośćmi
wejście do jakiegoś lokalu; 5. w
kajakarstwie, narciarstwie: każde z miejsc
ograniczonych słupkami, między którymi
zawodnik powinien przejechać] – kapu,
futballkapu; gól
bramka kontaktowa [gol zdobyty przez drużynę
przegrywającą różnicą dwóch bramek,
zmniejszający tę różnicę o jedną bramkę]
– gólhátrányt csökkenteni
bramka pobierania opłat za przejazd autostradę
– fizetőkapu (autópályán)
bramka samobójcza [nieumyślne wstrzelenie
piłki, krążka do własnej bramki] – öngól
bramkarz [(sport) w drużynie piłki nożnej: ten,
kto stojąc najbliżej bramki pilnuje, aby
piłka do niej nie trafiła] – kapus
bramkowy, -a, -e – kapu-; kapus
bramować [okładać lub obszywać brzegi
jakiegoś przedmiotu listwą lub lamówką]
– szegni, beszegni (ruhát); (hajózás)
deszkázni, páncélozni
bramować maszt – árbócot felállítani
bramowanie [1. daw. to, czym się bramuje; 2.
obramowanie, listwa dla wzmocnienia lub
ozdobienia brzegów sukni lub ubrania. Za
Jagiellonów
słyszymy
ciągle
o
haftowanych bramach na sztach. Nosiły ją
na głowie także dziewczęta, czyli czółko ze
złota.] – szegés, beszegés
Bramy Jerozolimy [pozwalające na dostanie się
do wnętrza Starego Miasta w Jerozolimie
zabytkowe wejścia, w przeważającej
części pochodzące z czasów tureckiego
sułtana Sulejmana Wspaniałego, który w
roku 1542 otoczył miasto fortyfikacjami
obronnymi, istniejącymi do dziś. Jest ich
osiem: od zachodu Brama Jafska, od
południa Bramy Dawida i Gnojna, od
wschodu Brama Złota (zamknięta) i
Lwów, od północy Bramy Heroda,
Damasceńska oraz Nowa.] – Jeruzsálemi
kapuk (János a jeruzsálemi kapuk egyikén át
vezette el Jézust egy kisebb tóhoz, melyet
Bethesdának neveztek.) [Jeruzsálem híres
kapui. A városba nyolc kapu vezet, melyek
egyike be van falazva. A keleti falon a Szent
István (keresztény elnevezése), Oroszlános
648
kapu (zsidó neve), Bab Sitti Maryam (Szűz
Mária kapuja, arab neve) mely a Via
Dolorosa-ra vezet. A hagyomány ide helyezi
István, első vértanú megkövezését. Az
Arany kapu régóta be van falazva, mert
közvetlenül a szétdúlt Templomra nyílott s a
mohamedán hit szerint ezen fog bejönni a
hódító zsidó Messiás, aki a várost tőlük
visszafoglalja. Északon három kapu; a
Herodes kapu a mohamedán negyedbe, majd
a Damascus kapu, ami az újvárosba vezet, és
északnyugaton az Óváros sarkán az Új kapu,
ami a keresztény negyedbe vezet. Nyugaton
csak egy kapu van, a Jaffa kapu (mi a Jaffa
Road-on laktunk.) Itt van Dávid király
tornya, a Heródes Citadella, ami az egyik
legismertebb szimbólum (a Szikla Dóm
mellett) és végül a déli oldalon a Sion kapu
(Dávid próféta kapuja), ami az örmény
negyedbe visz, szemben a Sion hegyével,
ahol a hagyomány szerinti Dávid király sírja
látható.
A
Sion
kapu
tele
van
lövésnyomokkal, a jordániai és az izraeli
hadsereg összecsapásainak a nyomai
láthatóak. Végül, hogy a kört bezárjuk a
Szemét kapu a zsidó negyed, és a Siratófal
felé visz. Az Olajfák hegyével szembeni
Oroszlános kapun át, az arab negyedben van
Via Dolorosa, a Fájdalmak útja. Ez a
hagyomány szerinti útvonal, ahol a római
katonák a városon keresztül az elitélteket a
kivégzőhelyre kisérték. A mai Jeruzsálem 715 m-re van magasabban az ókori városnál.]
bramy piekielne – a pokol tornáca
-
Wersja 01 01 2017.
bramy zamku – várkapu
branda [ognisko, zob. → fojera] – [Słowniczek
języka śląskiego] tűz
brandy [wym. brendy] [wysokoprocentowy
napój alkoholowy oddestylowany z wina
lub
ze
sfermentowanej
miazgi
winogronowej] – (ang.) brandy, borpárlat,
konyak
branie – fogás, megfogás
branie udziału – részvétel
braniec [1. daw. jeniec; 2. daw. osoba wzięta do
wojska] – (dawno) fogoly, rab
branka1 [daw. «kobieta wzięta do niewoli] – női
rab v. fogoly
branka2 [1. daw. wywóz na przymusowe roboty;
2. daw. przymusowy pobór do wojska] (dawno) sorozás, újoncozás
brankard [kryty wagon pociągu towarowego,
przeznaczony dla kierownika i obsługi
pociągu] – vasúti poggyászkocsi
bransoleta [duża, masywna bransoletka] –
karperec, karkötő
bransoletka [ozdoba w kształcie małej obręczy,
noszona zwykle na przegubie dłoni] –
karkötő; bilics; karóralánc
bransoletki [pot. kajdanki] – kézbilics
brant [tak zwano czyste, wypalone srebro i złoto]
– (dawno) tiszta ezüst v. arany
branża [fr. branche 'gałąź; odnoga; branża' z
późn.łac. branca 'łapa z pazurami; pazur';
gałąź (dział) przemysłu a. handlu] – (fr.)
branche, brans, brancs; iparág, szakma, szak,
ágazat, foglalkozási ág
branża handlowa – kereskedelmi ágazat v. szakma
branża kupiecka – kereskedői szakma
branża przemysłowa – ipari ágazat
branżowy, -a, -e [przymiotnik od: branża] –
iparági, szakmai; szakma-; brancsbeli, a
szakmához tartozó (brancsbeli)
branżowy spis firm – ágazati cégjegyzék
brasy, bras [lina służąca do manewrowania
żaglami w płaszczyźnie poziomej] –
vitorlarúd-,
fékkötél
v.
ferdítőkötél
(keresztvitorlánál)
Braszów (rum. Braşov, 1951-1961: (Oraşul)
Stalin, węg. Brassó, niem. Kronstadt, saski
dialekt siedmiogrodzki Krunen) [miasto w
środkowej Rumunii, w okręgu Braszów
(Siedmiogród),
ok.
166
km
od
Bukaresztu.] – Brassó (románul Braşov,
németül Kronstadt, latinul Brassovia, vagy
Corona)
[város
Romániában.
1950.
szeptember 8. és 1960. december 24. között
a neve Oraşul Stalin (Sztálinváros) volt. Az
erdélyi szászok egykori nagy központja,
régen Brassó vármegye, ma Brassó megye
649
székhelye. Brassópojána tartozik hozzá.
Magyarországi testvérvárosa 1993 óta Győr.]
brat [1. każdy z synów mających wspólnych
rodziców w stosunku do drugiego syna lub
córki; 2. człowiek, z którym jest się
związanym przyjaźnią; 3. o bliźnim jako o
istocie zasługującej na życzliwość;
4. poufale
lub
protekcjonalnie
o
mężczyźnie;
5. zakonnik,
mnich;
6. członek bractwa lub ugrupowania
religijnego; 7. Pierwiastkowo każdy
zakonnik nazywał się bratem (Włosi
skracając wyraz frate, przed imieniem
zakonnika mówią fra). Później wyrobiły
się rozróżnienia, których przestrzegano w
staropolszczyźnie, a mianowicie: wszyscy
zakonnicy zgromadzeń żebrzących, jak:
dominikanie, franciszkanie, bernardyni,
augustjanie, karmelici, trynitarze, bracia
miłosierdzia,
również
i
dostojnicy
kościelni, do tych zakonów należący, np.
biskupi, nazywali się braćmi; zakonnicy
zaś,
należący
do
zgromadzeń
nieżebrzących, tytułowali się ojcami
(pater), a nadto po łacinie panami
(dominus). Braćmi nazywali się jeszcze we
wszystkich klasztorach laicy (fratres
conversi), którzy złożyli śluby zakonne,
lecz nie otrzymali święceń, czyli nie zostali
wyksiężeni i spełniali służbę w klasztorze i
kościele. 8. w języku biblijnym oznacza
także kuzyna. W znaczeniu przenośnym:
w ST - członek narodu wybranego, w NT chrześcijanin, członek Kościoła; 9. brat
(łac. fratres) - popularna lub oficjalna
nazwa, tu - franciszkanów propagujących
postawę
braterstwa
ewangelicznego;
członkowie Zakonu nie przyjmujący
święceń kapłańskich.] – báty, öccs, fivér,
fiútestvér, atyafi [młodszy brat: öccs; starszy
brat: báty]; kartárs, szaktárs, hasonszőrű;
jóbarát, legjobb barát; (átv.) iker; (egyház)
testvér, szerzetes, barát; (egyh.) testvér (lat.
fratres) [hétköznapi vagy hivatalos kifejezés,
itt - az evangéliumi felebaráti magatartást
propagáló ferencesek, a rend tagjai nem
felszentelt papok]
brat, bracia [są ludźmi zrodzonymi z jednych
rodziców, jednej matki, jednego ojca,
należący do jednego narodu. Dawid
nazywał swojego serdecznego przyjaciela,
Jonatana, bratem. Abraham nazwał Lota
bratanka swego, bratem. W Nowym
Testamencie słowo brat jest najwyższym
tytułem dla tych, co zrodzeni zostali z
krwi Jezusa Chrystusa. Jezus w swym
uniżeniu używa tego tytułu w stosunku do
tych, co Go przyjęli. W Gal. 2;4 jest
napisane o fałszywych braciach.] – (biblia)
-
Wersja 01 01 2017.
testvér, fivér; (bracia) testvérek, fivérek;
(egyh.) testvér (lat. fratres) [hétköznapi vagy
hivatalos kifejezés, itt - az evangéliumi
felebaráti magatartást propagáló ferencesek,
a rend tagjai nem felszentelt papok]
brat bliźniaczy – ikerfivér
brat, braciszek – fivér, bátyus
brat cioteczny – unokatestvér (férfiágon),
unokafivér
brat furtian (zob. furtian) – portásbarát, a kolostor
kapusa; (egyh.) furticmus (lat. portarius, ném.
Pforte, fúrta - kapu) [portás, a kolostor kapuját
kinyitó és bezáró szerzetes vagy világi személy,
aki az elöljáró jóváhagyásával lehívja a
szerzeteseket a beszélgetőbe.]
brat i siostra – testvérek; fivér és nővér
brat łata – jóbarát
brat mleczny – tejtestvér (egy anya tején
nevelődött két gyermek)
brat młodszy – öcs, fiatalabb fitestvér
brat po Adamie (i Ewie) [osoba nie
spokrewniona] – nem rokon személy
brat przyrodni – mostohatestvér, féltestvér,
félfivér
brat rodzony – édestestvér; vérszerinti testvér
brat starszy – báty, idősebb fitestvér
brat stryjeczny – unokatestvér, unokabátya
brat wujeczny – unokatestvér, unokaöccs
brat zakonny – szerzetes barát
bratać się – barátkozni, pajtáskodni, bizalmaskodni
bratanek (brataniec) [syn brata] – unokaöccs
(fivér fia); [Polak Węgier dwa bratanki:
lengyel magyar két jóbarát]
bratanica (córka brata; bratanka) – unokahúg
(fivér leánya)
brataniec – unokaöcs (a fivér fia)
bratanka – unokahúg
bratek [1. zdrobnienie od: brat; 2. roślina
ozdobna] – 1. (od brat) öcskös; 2. árvácska
(Viola)
braterski, -a, -ie [1. przyjacielski, serdeczny;
2. daw. właściwy bratu – każdemu z synów
mających wspólnych rodziców] – testvéri,
testvéries [po bratersku: testvérisen; testvéri
v. baráti módon]; baráti
braterska wspólnota – testvéri közösség
braterska współpraca – testvéri együttműködés
bratersko – barátian
braterstwo [I. 1. więzy pokrewieństwa łączące
synów jednych rodziców; 2. uczucia
braterskie, oparte na zaufaniu, szczerości;
przyjaźń, solidarność; II. brat z żoną] –
testvériség, barátság; a fivér és felesége
braterstwo broni – fegyverbarátság
650
braterstwo krwi [nierozerwalny związek dwu
lub kilku osób zawarty ceremonialnie
poprzez obrzęd symbolicznego zmieszania
krwi] – vértestvérség [a testvérré fogadás
egyik formája, az a viszony, amely azok
között jött létre, akik egymás vérének
összeöntése és kölcsönös ivása vagy ízlelése
alapján megfogadták, hogy testvéreknek
tekintik egymást. Ez a szokás szinte az egész
világon
elterjedt
és
kölcsönös
segítségnyújtást, véd- és dacszövetséget
jelentett. Mo.-on a vérszerződés utal arra,
hogy őseinknél is szokásban volt a
vértestvérség, de mint élő hagyomány nem
ismeretes.]
braterstwo narodów – a népek barátsága
bratherinigi [śledzie opiekane, zazwyczaj w
zalewie octowej] – [Słowniczek języka
śląskiego] sült hering, rendszerint ecetes
lében
bratkartofle [kartofle smażone na patelni]] –
[Słowniczek języka śląskiego] serpenyőben,
zsírban sült burgonya
bratku!, bracie! – öcsém!
bratni, -a, -ie [1. związany pokrewieństwem
rodzinnym lub narodowym, np. bratnia
dusza; 2. przyjacielski, serdeczny] –
testvéri, testvér-; felebaráti
bratni naród – testvérnép
bratnie narody – testvérnépek, testvéri népek;
baráti nemzetek v. országok
bratniak – (dawno) egyetemi és főiskolai hallgatók
segélypénztára
bratobójca [zabójca brata] – testvérgyilkos (ff.)
bratobójczo – testvérgyilkos módon
bratobójczy, -a, -e – testvérgyilkos
bratobójcza wojna a. walka – testvérharc
bratobójczyni [zabójczyni własnego brata] –
testvérgyilkos (lány v. nő)
bratobójstwo – testvérgyilkosság
bratowa [żona brata] – sógornő (a fitestvér neje;
fiútestvér felesége); ángy; sógorasszony
bratruła, bratrura [niem. reg. Bratröhre lub jid.;
piekarnik] – [Słowniczek języka śląskiego]
sütő, sütőkemence, elektromos sütő
bratszpil [wciągarka do podnoszenia kotwic;
braszpil, winda kotwiczna] – fekvő
horgonytekerő, horgonycsörlő
Bratysława [(słow. Bratislava, niem. Pressburg,
węg. Pozsony, dawniej Pożoń, Preszburg) –
stolica i największe miasto Słowacji] –
Pozsony (szlovákul Bratislava, 1919-ig régi
elnevezéssel Wilsonovo mesto Prešporok
avagy Prešporek, németül Pressburg)
[Szlovákia fővárosa, az ország kulturális,
kereskedelmi és ipari központja.]
-
Wersja 01 01 2017.
brauning, browning[wym. brauning] [ręczna
broń automatyczna, zwł. płaski pistolet
[ręczny
pistolet
automatyczny;
od
nazwiska konstruktora, inż. amer.: John
M. Browning (1854-1926)] – browning,
gyorslövetű pisztoly
brauza [1. reg. śl. prysznic (na kopalni); 2.
kwaśny napój gazowany, oranżada] –
[Słowniczek języka śląskiego]
zuhany;
savanyú szénsavas ital; narancslé
bravissima! – nagyon helyes! (nőnek szól)
bravissimo! [wym. brawiss-imo] [wykrzyknik
wyrażający najwyższą pochwałę] – nagyon
helyes! (férfinak)
brawa – taps
brawa, okłaski się sypią – az éljenzések, a tapsok
záporoznak
brawada
[junactwo,
zadzierzystość;
przechwałki]
– kérkedés, vakmerőség,
virtuskodás
brawo – (ol.) brávó; bérgyilkos (Olaszországban a
XVII-XVIII. században); mindenre elszánt
ember
brawo [1. oklaski wyrażające uznanie, zachwyt;
2. wykrzyknik wyrażający pochwałę,
zadowolenie;
3.
bardzo
dobrze!",
"świetnie!"; oklaski, okrzyki wyrażające
uznanie] – (ol.) bravó!, remek!, nagyszerű!,
éljen!, hogy volt! [bić brawo – tapsolni];
helyes!, jól van!, kitűnő! (helyeslés)
brawo bravissimo! – bravo bravissimo!
brawura [1. wł. bravura 'brawura' i fr. bravade
'brawada' (z wł. bravata 'jp.' r.ż. od
bravato p.p.) od bravare 'brawurować' z
bravo 'śmiały; wyśmienity; brawo' z łac.
barbarus od gr. Bárbaros; nierozważna
zuchwałość, zbędne narażanie się dla
popisu, ryzykanctwo; dzielność (na
pokaz); muz. wirtuozeria; 2. chęć
popisania się odwagą] – (fr.) bravúr,
merészség, bátorság, elszántság; bátor tett,
hőstett; nehéz, nyaktörő vállalkozás; nagy
ügyességre valló kiváló teljesítmény;
legénykedés, hősködés
brawurować – vakmerősködni, vitézkedni;
merészséget, hőstettet követni el; nyaktörő
vállalkozást kifejteni
brawurowo – bravúrosan, merészen, bátran
brawurowy, -a, -e [pełen brawury, odważny,
zuchwały, ryzykancki] – merész, bátor,
vakmerő, bravúros
Brazylia (pełna nazwa: Federacyjna Republika
Brazylii; port. Brasil, República Federativa
do Brasil) [największe pod względem
powierzchni
i
liczby
mieszkańców
państwo Ameryki Południowej.] – Brazília;
Brazil Szövetségi Köztársaság (portugálul:
651
República Federativa do Brasil) [Dél- és
Latin-Amerika legnépesebb és legnagyobb
kiterjedésű országa.]
Brazylijczyk [obywatel Brazylii], Brazylijka –
brazil, brazíliai (ffi/nő)
brazylijski, -a, -e [związany z państwem
Brazylia] – brazil, brazíliai
brąz [1. stop miedzi z innymi metalami;
2. przedmiot wykonany z brązu; 3. kolor
brązowy; 4. brązowy medal; 5. pigment
metaliczny stosowany do wyrobu farb i
emalii] – bronz, barnaréz; bronz szín; barna,
barna szín
brązować
[1. pokrywać
powierzchnię
przedmiotów powłoką brązu; 2. druk.
powlekać świeżo zadrukowane odbitki
proszkiem metalicznym w celu nadania im
odcienia srebra lub złota; 3. oceniać
kogoś, coś bezkrytycznie] – bronzzal
bevonni; (átv.) kritika nélkül méltatni vkit
brązowe – (włosy) barna
brązowić się [mieć brązowy kolor, odróżniać się
od tła brązowym kolorem] – bronzzal
bevonódni, bronzozódni; bronz színt nyerni
v. kapni
brązowieć [1. przybierać kolor brązowy;
brązowić się] – bronz színt kapni v. szerezni
brązownictwo [wykonywanie przedmiotów z
brązu] – bronzművesség; (átv.) híres
emberek és tettek „istenítése”
brązownik [rzemieślnik wykonujący przedmioty
z brązu] – bronzműves, rézműves
brązowo – bronzosan
brązowy, -a, -e [1. mający kolor brązu – stopu;
2. zrobiony z brązu] – bronz-, barna,
bronzbarna,
bronzszínű,
barnaszínű;
bronzból való
brązowy medal [medal przyznawany za trzecie
miejsce w zawodach sportowych, w
konkursie, na wystawie] – (sp) bronzérem
brązowy medalista [zdobywca brązowego
medalu] – bronzérmes, harmadik helyezett
break [wym. brejk] [w boksie: komenda sędziego
nakazująca chwilowe zaprzestanie walki]
– (ang.) a dzsesszben a melódiákat összekötő
rögtönzések; nyitott, magas kocsi padokkal;
(sp) össze (vezényszó bokszban)
Break once run anywhere (spotykane także break
once run everywhere) [reguła dotycząca
zabezpieczeń
zamkniętego
oprogramowania,
mówiąca,
że
zabezpieczenia wystarczy złamać raz i
można korzystać z tego wszędzie, gdzie się
chce.] – (ang.) Break Once Run Anywhere'
(egyszer feltöröd, akárhol fut) [típusú
visszaélések, melyek szerint a jogvédett
anyagokat elég egyszer feltörni, onnantól
-
Wersja 01 01 2017.
kezdve ha felkerül a hálóra, akkor bárki
számára elérhetővé válnak.]
breakfast – (ang.) breakfast; reggeli
breakpoint, break point [wym. brejkpojnt] [w
tenisie: sytuacja, w której stronie
broniącej się brakuje tylko jednej piłki do
zdobycia gema; też: ta piłka] – (ang.) break
point; elnyerése után esély van az ellenfél
adogatójátékát elvenni
break-maszyna – (zene) lábcsín (állványra szerelt,
pedállal működtetett réztányér-pár)
breccia,
brekcja
(druzgot,
okruchowiec)
[ostrokrawędziowa
skała
okruchowa
składająca się z fragmentów innych skał i
minerałów scementowanych ze sobą przy
pomocy
spoiwa
krzemionkowego,
wapiennego, żelazistego, iłowego lub in.] –
breccia, (ásványtan) kisebb darabokból lazán
összeálló homokkő
brecha [łom, gruba deska (decha)] – [Słowniczek
języka śląskiego] vastag palló, deszka
brednia [bzdura, niedorzeczność] – badarság,
badar beszéd, ostobaság; bohóság; marhaság
bredzić [1. mówić bez sensu w czasie snu lub w
chorobie; 2. mówić głupstwa, bzdury; też:
opowiadać o rzeczach i sprawach
nieważnych] – mellébeszélni (gadać od
rzeczy), badarságokat mondani, fecsegni,
dumálni,
halandzsázni;
félrebeszélni;
derilálni (lázában, álmában)
bredzić jak na mękach – összevissza beszélni,
mint akit nyúznak (a kínpadon)
bredzić w gorączze – a láztól félrebeszélni
Breitschwanz (futro karakuły) – Breitschwanz [1.
A karakul juh születés után azonnal
elpusztított bárányainak szőre. A szőrmének
nagyon vékony, könnyű bőre van, a szőrme
optikája lapos és enyhén loknis. 2. rajzos
bársonybárány; koraszülött v. egy-két napos
karakül bárány moarés rajzolatú, selymesen
mélyfekete prémje.]
Breitschwanz (futro karakuły)
breja, bryja [pot. gęsta, półpłynna masa o
nieprzyjemnym wyglądzie] – pép
brek [1. odkryty, czterokołowy pojazd konny na
resorach, z bocznymi ławkami; 2. budka
przy krótszej ścianie wagonu towarowego,
przeznaczona dla hamującego pociąg] –
652
kétkerekű lovaskocsi, bricska; könnyű,
nyitott utazókocsi négy személyre
brekinia [1. brzęk; 2. drzewo o skórzastych
liściach, podobnych do liści klonu; 3.
drzewo wysokie do 30 m, lasy liściaste,
południowo-wschodnia Polska, chronione;
4. drzewo z rodziny różowatych, brzęk; 5.
gatunek jarzębu] – (drzewo) berkenye;
[Jarząb brekinia, jarząb brzęk (Sorbus
torminalis): barkócaberkenye, barkócafa v.
barkóca (Sorbus torminalis)]
breloczek
–
kabalatárgy,
kis
apróság,
csecsebecsécske
brelok [ozdobny wisiorek, noszony np. przy
kluczach] – (fr.) breloque; apróság, zsuzsu,
csecsebecse (óraláncon) [Kis méretű, fém-,
elefántcsont- vagy porcelán csüngő]
Brema (niem. Bremen) [miasto w północnych
Niemczech, położone nad rzeką Wezerą w
odległości ok. 60 km od jej ujścia do
Morza Północnego. Brema jest stolicą
najmniejszego z krajów związkowych
Niemiec – "Wolnego Hanzeatyckiego
Miasta
Brema"
(Freie
Hansestadt
Bremen), na które składa się miasto
Brema i leżące około 60 km na północ
Bremerhaven.] – Bréma (németül Bremen,
hivatalosan Freie Hansestadt Bremen), azaz
Bréma Szabad Hanzaváros Németország
szaknyugati részén fekszik, Bréma tartomány
zékhelye, egyike annak a három városnak,
amelyek
szabad
tartománnyal
rendelkeznek.(a másik kettő: Berlin;
Hamburg)]
Brema (niem. Freie Hansestadt Bremen - Wolne
Miasto Hanzeatyckie Brema) [najmniejszy
pod względem powierzchni i ludności kraj
związkowy Niemiec.] – Bréma Szabad
Hanzaváros (németül: Freie Hansestadt
Bremen) [tartomány egy németországi
városállam. Bréma neve egyszerre jelenti a
tartományt és Bréma várost magát]
Bretania (fr. Bretagne, bret. Breizh) [kraina
historyczna i region w północnozachodniej Francji, położony na Półwyspie
Bretońskim, nad Oceanem Atlantyckim] –
Bretagne [(bretonul Breizh [bʁejs] a hat
kelta nemzet egyike, Franciaország egyik
régiója.]
bretnal [długi gwóźdź z dużym, płaskim
łebkiem] – deszkaszeg
Bretonka, Bretończyk – breton (ffi/nő)
bretonka – női sapka, breton sapka
bretoński, -a, -e [przymiotnik od: Bretania] –
breton
brevi manu [1. wyrażenie łacińskie powszechnie
w Polsce używane na oznaczenie pisma
-
Wersja 01 01 2017.
urzędowego,
skreślonego
odręcznie,
natychmiastowo, np. jakiegoś rozkazu,
uwiadomienia i t. p., bez zachowania
zwykłej formy urzędowej. Dlatego z pism
takich nie wydawano interesantom
urzędowych kopii. 2. w skrócie; odręcznie]
– (lat.) brevi manu (rövid kézzel); rövid
úton, formaságok nélkül (rövidítve b.m.),
[rövid úton, késedelem nélkül, a szokásos
hivatali formaságok mellőzésével, esetleg:
minden teketória nélkül]
brevis, brewis (1. brevis 'krótki'; zapis nutowy;
2. znak krótkości. Znak diakrytyczny
stosowany
w
języku
rumuńskim,
tureckim, wietnamskim i innych. Służy do
oznaczania zwykle samogłosek słabych
tzw. krótkich. W cyrylicy występuje w
rosyjskim z Й, й oraz białoruskim Ў .) –
(lat.) brevis; rövid; kottaleírás; (gram) a hang
hosszúságának
jele;
vonal,
mint
hangmagasság-megállapító jel
Brevis ipsa vita est, sed malis fit longior. [(łac.)
Życie samo jest krótkie, lecz przez
cierpienia staje się dłuższe. Autor:
Publiliusz Syrus] - Brevis ipsa vita est, sed
malis fit longior. - Az élet önmagában rövid,
de a szenvedések meghosszabbítják.
(Publilius Syrus)
breviter, sed bene (łac.) – breviter, sed bene;
Röviden,de velősen
brew, brwi [łukowate pasmo krótkich włosów
rosnących nad okiem] – szemöldök
brewe [pismo, dekret papieski sformułowany
mniej uroczyście niż bulla] – (lat. breve =
rövid) bréve, egyszerű pápai oklevél; rövid,
egyszerű kérdést érintő pápai irat [kevésbé
ünnepélyes formájú pápai okirat, körlevél.]
breweryjo
[awantura] – [Słowniczek języka
śląskiego] aventure; kaland; botrány,
veszekedés
breweryjok [awanturnik] – [Słowniczek języka
śląskiego]
aventurier;
kalandor;
botrányokozó, veszekedő, kötekedő, izgága
(ember)
brewet – (fr.) brevet; királyi aláírással ellátott
okmány; szabadalom, pátens
brewerie (kłótnie, awantury) – felfordulás, lárma,
zenebona, zsivaj, veszekedés, civakodás
brewiarz [1. łac. breviarium 'skrót' i śrdw.łac.
breve 'jw.' (z późn.łac. 'list; streszczenie' z
łac. r.nij.) od brevis 'krótki'; Kośc.rz.kat.
książka zawierająca zbiór modlitw,
psalmów, wyjątków z Pisma św.; godziny
kanoniczne; 1. «zbiór obowiązkowych
modlitw, przeznaczony dla duchownych
katolickich; 2. książka zawierająca ten
zbiór; 3. krótki zbiór modlitw, psalmów,
pieśni, nauk, lekcyi Pisma św. i zdań
653
ojców kościoła] – (lat. rövidlet) breviárium,
zsolozsmakönyv,
katolikus
papi
zsolozsmáskönyv; papi imádságos könyv
szentírási szakaszokból, az egyházatyákból
és a szentek életéből összeállítva [a régi
időkben terjedelmesebb imakönyveket a XII.
században rövidítették meg, 1568-ban
megújították, legújabb alakját 1911-ben
nyerte]; szemelvénygyűjtemény (többnyire
egy szerző műveiből)
brewiarze polskie [W bibljotekach i wykazach
bibljograficznych znajdujemy brewiarze,
drukowane
dla
kościołów:
gnieźnieńskiego,
krakowskiego,
poznańskiego, płockiego i włocławskiego.]
– lengyel breviáriumok
brewiarzowy, -a, -e – breviáriumbrewka – szemöldököcske
brezent [1. gruba tkanina nieprzemakalna; 2.
rodzaj grubej, mocnej tkaniny o splocie
płóciennym. Produkuje się ją z przędzy
lnianej albo konopnej. Tkana bardzo
gęsto i impregnowana dzięki czemu jest
bardzo wytrzymała i odporna na
przemakanie. Stosuje się ją do wyrobu
odzieży, plandek, pokrowców itp.] –
vízmentes vászontakaró, ponyva
brezentowy, -a, -e – ponyva-, ponyvás
BRI – Basic Rate Interface for ISDN line; (BRI,
2B+D, 2B1D) [standard warstwy fizycznej
podstawowego
interfejsu
ISDN,
zdefiniowanego przez ITU.] - ISDN BRI:
ISDN alapcsatlakozás (Basic Rate Interface)
[alapsebességű hozzáférés a meglévő
előfizetői érpárokon.
Három
logikai
csatornát (2B+D), azaz 2 egymástól
független 64 kbit/s átviteli sebességű
csatornát és egy 16 kbit/s-os csomagkapcsolt
csatornát jelent. Ez utóbbi jelzésüzeneteket
szállít a használó végberendezései és a
központ között. Egy ISDN-alapcsatlakozás
általában egy hívószámmal rendelkezik.]
bric-à-brac
[wym.
brikabrak]
[zbiór
przedmiotów
o
charakterze
antykwarycznym] – (fr.) bric-à-brac (antik
jellegű tárgyak gyűjteménye); vicik-vacak
brifa [gołąb pocztowy] – [Słowniczek języka
śląskiego] postagalamb
-
Wersja 01 01 2017.
brifkastla [niem. Briefkasten; skrzynka na listy]
– [Słowniczek języka śląskiego] levelesláda
brifkarta (pocztówka, karta pocztowa) – (ném.)
Briefkarten;
levelezőlap;
üdvözlőlap;
(widokówka) képes levelezőlap, képeslap
briftasza [niem. Brieftasche; portfel (ziemia
bytomsko-tarnogórska, ziemia toszeckogliwicka), teczka na dokumenty (ziemia
pszczyńska, Śląsk Opolski)] – [Słowniczek
języka śląskiego] tárca, levéltárca, irattárca;
(z aktami) irattáska, aktatáska
briftreger,
briftriger,
briftryjger
[niem.
Briefträger; listonosz] – [Słowniczek języka
śląskiego] levélhordó, postás, kézbesítő,
levélkézbesítő
brillante (wym. brijant, brillante) = błyskotliwie,
efektownie – brillante; csillogóan, csillogva,
fényesen
brio
[określenie
wykonawcze:
żwawo,
błyskotliwie, z werwą]; brioso – brio;
(zene) erő, lendület
brio- [pierwszy człon wyrazów złożonych
wskazujący na ich związek znaczeniowy z
mchem] – brio-; tűzbriofil [organizm zwierzęcy lub roślinny żyjący
wśród mchów] – tűzkedvelő
British Telecom [firma telekomunikacyjna w
Wielkiej Brytanii] – BT, British Telecom
(angol telefontársaság)
brnąć [1. posuwać się z trudem po terenie
zalanym wodą, grząskim, piaszczystym;
2. posuwając się z trudem, wchodzić w coś
coraz głębiej; 3. doprowadzać do sytuacji,
z której trudno znaleźć wyjście] – gázolni,
belesüppedni; hatolni, behatolni, gázolni
vmiben; (átv.) elsüllyedni, elmerülni, elúszni
vmiben
brnąć po wodzie – vízben gázolni
brnąć w długi – úszni az adósságban
Brno [(niem. Brünn, łac. Bruna, dawna nazwa
polska Berno) – miasto na Morawach, w
Republice
Czeskiej,
położone
w
południowo-wschodniej części kraju u
zbiegu rzek Svratki i Svitavy. Drugie co
do wielkości miasto Republiki Czeskiej,
największe miasto Moraw, stolica kraju
południowomorawskiego.] - (morva) Brno
(magyarul Brünn, a németből) város
Csehországban, Morvaország fővárosa]
654
broadband {przym.}; czyli szerokopasmowy
{przym. m.} [komp.] [szerokopasmowy
dostęp do Internetu - to pojęcie nieostre.
Mimo prób, nie udało się ustalić jednej,
spójnej definicji tego terminu - generalnie,
przyjmuje się, że jest to DSL-owy lub
kablowy dostęp do Internetu. Niektórzy
utrzymują jednak, że z 'prawdziwym'
broadbandem do czynienia mamy dopiero
przy transmisji o przepływności binarnej
nie mniejszej niż 1,544 Mb/s (Ameryka)
lub 2,048 Mb/s (Europa). Gdybyśmy
jednak mieli korzystać tylko z tej definicji,
to w Polsce (oraz sporej częsci świata) w
ogóle
nie
występowałby
dostęp
szerokopasmowy.] – (ang.) broadband
[olyan adatátviteli eszköz, amely nagyon sok
frekvencián képes jeleket továbbítani, sőt
több, külön frekvencián működő, egymástól
független logikai csatornát is létre lehet
hozni vele]
broadcast [dosł. rozprzestrzenianie (również:
emisja
audycji
radiowych
i
tv).
Komunikat do wszystkich użytkowników
sieci. Termin ten oznacza również
specjalny rodzaj obsługiwanego przez
protokół sieciowy wezwania adresowanego
do wszystkich węzłów sieci.] – (ang.)
broadcast; rádióközvetítés
broadcast flag [sygnał wprowadzony przez
amerykańską FCC do transmisji telewizji
cyfrowej, oznaczający że dany program
jest chroniony prawami autorskimi.
Sygnał
ten
nakazuje
urządzeniom
odtwarzającym chronić ten program
przed kopiowaniem. Jego europejskim
odpowiednikiem jest system Content
Protection/Copy Management (CP/CM)
wprowadzany przez międzynarodowe
konsorcjum Digital Video Broadcasting
Project (DVB).] – (ang.) Broadcast Flag [a
digitális televíziók műsorának másolása ellen
kidolgozott technológia egy olyan kódolt
jellel látja el a digitális adást, amely
tájékoztatja a vevőkészüléket arról, hogy a
sugárzott műsor milyen feltételekkel
használható fel.]
broczyć [1. wydzielać krew z rany; 2. o krwi:
ciec] – leönteni, elönteni; csorogni,
szivárogni
broczyć krwią – ömlik a vére; vérezni (vérzik);
vérrel áztatni, csurgatni a vért
broda [1. dolna, wystająca część twarzy poniżej
ust; 2. zarost na dolnej części twarzy,
poniżej ust; 3. u zwierząt: pęk dłuższej
sierści pod pyskiem; u ptaków: pęk piór
na piersi lub na podgardlu; 4. symbol
męskości i mocy, długa broda jest często
-
Wersja 01 01 2017.
symbolem mądrości. Bogów, władców i
bohaterów najczęściej przedstawiano z
brodami
(Indra,
Zeus,
Hefajstos,
Posejdon, Jahwe żydów i chrześcijan).
Nawet egip. władczyniom dodawano
brody jako symbol ich władzy. W staroż.
filozofowie i retorzy nosili brody jako
oznakę godności. Natomiast bogowie (a za
nimi królowie i poddani) Egiptu bród nie
nosili (faraon jedynie ceremonialną,
przyprawianą);
Aleksander
Wielki
hołdował
podobnym
obyczajom;
Chrystusa aż do VI w. przedstawiano
najczęściej jako młodzieńca bez brody. W
wielu kulturach obcięcie brody wrogowi (a
nawet pociągnięcie za nią) uchodziło za
ciężką obrazę, kara pozbawienia brody
uchodziła za niezwykle surową, zaś
wojownicy przysięgali, klnąc się na swe
brody, gdyż nie istniało dla nich nic
ważniejszego. Natomiast na znak żałoby
niejednokrotnie mężczyźni sami obcinali
sobie brodę. W pewnych okresach prawo
do noszenia zarostu (podobnie jak
określonego
stroju)
mieli
tylko
uprzywilejowani
–
np.
zasłużeni
żołnierze.] – áll (podbródek); szakáll
(zarost); körszakáll (druga broda: toka; ma
nosi brodę, brodaty: szakállas)
broda przyprawna – álszakáll
broda się sypie – pelyhedzik a szakálla
brodacz [1. brodaty mężczyzna; 2. zwierzę
mające pęk dłuższej sierści pod pyskiem;
też: ptak mający pęk piór na piersi lub na
podgardlu] – szakállas ember v. férfi;
nagyszakállú ember
brodacz
monachijski,
brodacz
olbrzym
(Sznaucer) [duży pies o szorstkiej sierści
tworzącej na głowie brodę i krzaczaste
brwi] – snaucer (kutyafajta)
brodaty (mający brodę) – szakállas; mohával
benőtt
brodawka (łac. verruca) [1. grudkowata narośl
skórna, wywołana przez wirusy; 2. zob.
sutek; 3. niewielki gruczoł lub wypukłe
zgrubienie tkanki pełniące różne funkcje;
4. kuliste zgrubienie na roślinach lub
owocach] – szemölcs, bibírcsók; bimbó
brodawka piersiowa – mellbimbó (pierś)
brodawka sutkowa – mellbimbó
brodawki smakowe – (bonc) ízllő szemölcsök v.
bimbók
brodawnik (Leontodon L.) [1. rodzaj roślin z
rodziny astrowatych. 2. roślina o łodydze
zawierającej sok mlekowy] – oroszlánfog
(növény)
Gatunki flory Polski
-
Wersja 01 01 2017.
 Brodawnik jesienny (Leontodon autumnalis
655
L.) [bylina z rodziny złożonych. Łodygi
wysokości 10-40cm. Pęd kwiatowy dęty, na
szczycie zgrubiały. Koszyczki niezwisające,
żółte z brudnopurpurowym paskiem od
spodu.
Rośnie
na
łąkach,
pastwiskach,przydrożach. Kwitnie w końcu
lata. Jest licznie odwiedzany przez pszczoły.] –
Őszi oroszlánfog (Leontodon autumnalis L.)
 brodawnik różnoowockowy (Leontodon
taraxacoides (Vill.) Mérat, syn. L. saxatilis
Lam.)
 brodawnik szary (Leontodon incanus (L.)
Schrank)
 brodawnik tatrzański (Leontodon
pseudotaraxaci Schur)
 brodawnik zwyczajny (Leontodon hispidus
L.) - Közönséges oroszlánfog (Leontodon
hispidus)
Broderie Anglaise – Broderie Anglaise (francia:
„lyukhímzés”): a gondosan körbehímzett
lyukmintából feminin desszin hozható létre
Broderie Anglaise
brodekin [poprzednik bucika, trzewik z materii
lub miękkiej skóry okrywający stopę i
część łydki, z reguły sznurowany. W
teatrze antycznym używali go aktorzy
komiczni, gdyż koturn był zastrzeżony dla
tragików.] – cipő fajta
brodzący, -a, -e – gázlóbrodzić [chodzić po czymś grząskim lub sypkim]
– gázolni
brodzić we krwi – vérben gázolni; (átv.) véres
háború folytatni
brodził po kolana w wodzie – térdig gázolt a
vízben
brodziec
[ptak
wędrowny
z
rodziny
bekasowatych] – gázlómadár
Brodziec piskliwy a. brodziec krzykliwy,
kuliczek piskliwy (Actitis hypoleucos,
dawniej również Tringa hypoleucos) [średni
ptak wędrowny z rodziny bekasowatych,
zamieszkujący Europę Środkową i
Wschodnią oraz umiarkowaną strefę Azji
po Kamczatkę.] – billegetőcankó (Actitis
hypoleucos)
a
madarak
osztályának
lilealakúak (Charadriiiformes) rendjébe,
ezen belül a szalonkafélék (Scolopacidae)
családjába tartozó faj.
Brodziec żółtonogi (Tringa flavipes) [średni ptak
brodzący z rodziny bekasowatych] sárgalábú cankó (Tringa flavipes) [a madarak
osztályának lilealakúak (Charadriiiformes)
rendjébe, ezen belül a szalonkafélék
(Scolopacidae) családjába tartozó faj]
Borodziej próchnik, borodziej cieśla, cieśla
próchnik
(Ergates
faber)
[gatunek
chrząszcza z rodziny kózkowatych] –
ácscincér (Ergates faber) [a rovarok
(Insecta) osztályának a bogarak (Coleoptera)
rendjéhez, ezen belül a mindenevő bogarak
(Polyphaga) alrendjéhez és a cincérfélék
(Cerambycidae) családjához tartozó faj]
brodzik [1. płytki basen dla dzieci; 2. obudowane
miejsce pod natryskiem] – zuhanytál,
zuhanytálca;
(uszodában)
sekély
gyermekmedence; lábmosómedence
broić [płatać figle] – csintalankodni, rosszalkodni;
rosszat tenni
broić co – szól. rossz fát tesz a tűzre
brojenie – rosszalkodás, kópéság, huncutság
656
brojler [młoda kura, kaczka lub młody indyk
intensywnie tuczone, przeznaczone na
ubój] – brojler; brojlercsirke (szárnyas)
[Brojler csirkének nevezzük az intenzív
technológiával nevelt, 8 hetes korban
levágott, 2-2,5kg-ig hizlalt tyúkot.]
brojlernia [budynek przeznaczony do hodowli
brojlerów] – brojlerszárnyas nevelő telep
brokat [1. gruba tkanina jedwabna o wypukłych
wzorach, przetykana złotą lub srebrną
nitką; 2. drobne, błyszczące płatki
używane do ozdoby; 3. gruba ozdobna
tkanina jedwabna charakteryzująca się
wypukłym wzorem, przetykana srebrną
albo złotą nicią. Popularność zyskała w
VIII wieku i aż do wieku XVII królowała
na dworach w całej Europie. Obecnie
stosowana jedynie do produkcji szat
liturgicznych, zasłon, kap lub obić. 4.
błyszcząca, połyskująca, ciężka jedwabista
tkanina, z cienkiego naturalnego lub
sztucznego jedwabiu; tkana za pomocą
technologii żakardowej. Powszechnie
wielo-ogniwowy atłasowy splot jest
wykorzystywany w zmiennych efektach
osnowy i wątku. Cechą rozpoznawalną
jest duży żakardowy wzór uzupełniany
srebrną lub złotą nitką. Brokat jest
jednokolorowo tkany w jaskrawych
kolorach. Wykorzystywany na damską
wizytową odzież, narzutki i sukienki. 5.
Tkanina z jedwabiu naturalnego lub
sztucznego przetykana przędzą metalową.
Dawniej zależnie od rodzaju metalowych
nici nazywana złoto- lub srebrogłowem.] –
(ol. broccato) brokát (arannyal v. ezüsttel
átszőtt
nehéz
selyemszövet);
ábrás
selyemszövet, erősen kiemelkedő mintázattal
[1. Arannyal vagy ezüsttel átszőtt, kisé
kiemelkedő mintázatú, nehéz selyemszövet.
Hagyományosan Szőtt anyag. Selymet,
pamutot, gyapjút vagy kevert szálas anyagot
használnak
hozzá.
Sokszínű
vagy
önmagában színezett virágmintás díszítéssel.
A brokát jó kárpitozó anyag, használhatjuk
függönyök,
hagyományos
ágyterítők
készítéséhez és bútorszöveteknek. Van, ami
mosható, de többnyire tisztíttatni kell. 2.
Fényes, gazdagon díszített, nehéz, valódi
selyemből vagy mesterséges szálasanyagból
készült selyem típusú, jacquard-mintás
szövet. Rendszerint sávolykötésben készül, a
lánc-és vetülék hatások váltakozásával. A
jellegzetes, nagy mintaelemű jacquardmintázatot
ezüst- vagy aranyfonalak
egészítik ki. Egyszínű vagy több fényes
színben készül. Elegáns női ruhák, korabeli
jelmezek, paplanok készítésére használják. 3.
Ábrás selyem szövet, erősen kiemelkedő
-
Wersja 01 01 2017.
mintázattal. Régebben brokátnak csak az
arannyal és ezüsttel mintázott szövetet
nevezték, ha pedig az alapja is aranyos vagy
ezüstös volt, drap d'or vagy drap d'argentnek
A fémszálas brokát szövése keletről
Bizáncon át a középkorban jutott el nyugatra.
Erre a célra a XIII. század előtt vékony állati
hártyákból keskeny sávokat vágtak, ezeket
vékony aranylemezkékkel - aranyfüsttel borították és megsodorták. A XIII. századtól
kezdve a XVI. századig pamut, vagy
lenfonalat lapított fémdróttal burkolatnak
körül, most pedig vegyes cérnából szövik.
Kínában és Japánban aranyozott papírból
metszett keskeny szalagokat is használnak. 4.
Testes fogású, az alapból kiemelkedő,
aprólékos figurális mintázattal tagolt felületű
tarkán szőtt kelme. Eredeti változatában
tiszta selyemből, kézi szövéssel készítették,
ma már mesterséges fonalakból is gyártják.
Különleges változata az ezüstszövet és az
aranyszövet: a legkülönlegesebb brokátokat
ugyanis valaha valódi nemesfém szállal is
szőtték. Rendszerint sávolykötésben készül,
a lánc-és vetülék hatások váltakozásával. A
jellegzetes, nagy mintaelemű jacquardmintázatot
ezüst- vagy aranyfonalak
egészítik ki. Egyszínű vagy több fényes
színben készül.]
brokat [patrz pigment metaliczny] – (papír)
fémpigment
brokat
atłasowy
[o
wysokiej
masie
bawełniana,ścisła tkanina; o atłasowym
splocie z płaskim, kolorowym wzorem
(najczęściej wzór kwiecisty), który jest
tworzony poprzez technologię wzoru
657
żakardowego. W niektórych przypadkach
tkanina
może
być
wełniana.
Wykorzytywana w prodikcji odzieży
damskiej.] – broché (brosé) [Nehéz, szoros
beállítású, atlaszkötésű pamut-, esetleg
gyapjúszövet,
színes,
kidomborodó
mintázattal (mely leggyakrabban virágokat
ábrázol). Készítésére a jacquard mintázási
technikát használják. Női ruhák anyaga.]
brokatela, brukatela (fr. brocatelle, wł.
brocatello) [1. materia podobna do
brokatu, czyli rodzaj złotogłowiu, ale
mniej kosztowna. Najpopularniejsze były
brokatele weneckie. Od XVI wieku
brokatela nie zawierała drogiego metalu, a
jej ornament był często wielobarwny. 2.
podobna do brokatu ciężka, półjedwabna
lub bawełniana tkanina wzorzysta o
licznych
wątkach
i osnowach,
z
wypukłym,
błyszczącym,
najczęściej
kwietnym
atłasowym
wzorem
na
adamaszkowym tle. Wyrabiano z niej
szaty liturgiczne, reprezentacyjne ubiory
świeckie,
obicia
mebli
i
tapety.
Produkowana od VIII w, początkowo w
Bizancjum, potem od XIV wieku w
Europie.
3.
gruba,
półjedwabna,
wzorzysta
tkanina
dekoracyjna,
wielowątkowa i dwuosnowowa] – brokatell
[1. olcsóbb, brokátszerű anyag; 2.
Megjelenésében a brokáthoz hasonló, de
annál kevésbé aprólékosan kidolgozott,
általában fényes felületű selyem vagy
selyemfényű szövet. A "brokatel" kifejezés a
latin broccus (kiálló) szóra vezethető vissza,
és egy olyan szövetet jelöl, melynek vetése
általában selyemfonalból készül, s amelyet
olykor arany- és ezüstszálak tesznek még
értékesebbé. A kender- vagy lenvászon
alapszövetből kiemelkedik a domborított
mintázat.]
brokatowy, -a, -e – brokátbroker [osoba zajmująca się pośrednictwem w
transakcjach towarowych, pieniężnych,
frachtowych lub ubezpieczeniowych] –
(ang.) bróker, zsibárus; tőzsdeügynök, alkusz
broker giełdowy – tőzsdeügynök
broker informacji (także z ang. information
broker, knowledge broker, cyberian,
-
Wersja 01 01 2017.
freelance librarian, researcher, data dealer)
[profesja
związana
ze
zleconym
wyszukiwaniem
i
udostępnianiem
informacji] – (ang.) information broker
[(számítógépes) információkereséssel és közvetítéssel foglalkozó személy vagy cég]
brokerski, -a, -ie – brókerBrokuł, kapusta szparagowa (Brassica cretica
subsp. botrytis (L.) O. Schwartz. = Brassica
oleracea var. cymosa) [1. podgatunek
kapusty kreteńskiej. Jest to roślina
jednoroczna
należąca
do
rodziny
kapustowatych.
Prawdopodobnie
pochodzi z Cypru. Był powszechnie
uprawiany w starożytnej Grecji i Rzymie.
2. jego kwiatostany są luźniejsze o barwie
zielonej lub fioletowej] – brokkoli (Brassica
oleracea convar. botrytis var. italica) [a
vadkáposzta (Brassica oleracea) egy
termesztett változata]
brokuły [roślina warzywna o jadalnych,
zielonych kwiatostanach] – brokkoli
brokułowy, -a, -e – brokkolibrołtzupa (niem. brot - bread, pol. zupa - soup),
brułzupa, wodzionka – wodzionka –
[chleb zalany wrzątkiem] - [Słowniczek
języka śląskiego] kenyérleves; forró vízbe
áztatott kenyér
brom
[1. pierwiastek
chemiczny,
czerwonobrunatna ciecz o przykrej woni;
2. środek nasenny i uspokajający
zawierający ten pierwiastek] – (gör.) bróm
(Br) [(nyelvújításkori magyar nevén:
büzeny) a periódusos rendszer VII.
csoportjába, a halogéncsoportba tartozó
kémiai elem. Vegyjele Br, rendszáma 35.,
halogénelem; vörösesbarna folyadék, szabad
állapotban nem fordul elő; vegyületeit a
fényképészetben,
továbbá
az
orvostudományban
idegcsillapítónak
használják]
bromek [związek organiczny zawierający brom,
używany jako środek uspokajający i
nasenny oraz w fotografii i przemyśle] –
bromid
bromek srebna – ezüstbromid, brómezüst
bromowodorowy, -a, -e – – hidrogénbromid-;
hidrogénbromidos
658
bromowodór [gaz bezbarwny o duszącej woni]
– hidrogénbromid
bromowy, -a, -e – brómos, brómbrona [1. narzędzie rolnicze przeznaczone do
płytkiej uprawy roli; 2. podnoszona krata
stanowiąca
dodatkowe
umocnienie
średniowiecznej bramy warownej; 3.
krata żelazna spuszczana z góry w
bramach zamkowych, nazwana tak od
obrony,
broniła
bowiem
wejścia
nieprzyjacielowi
przez
bramę
do
obronnego zamku lub miasta] – borona
[vontatásra készült munkagép; a talaj
elmunkálásának nélkülözhetetlen eszköze]
bronchit [nieżyt oskrzeli] – (gör.) bronchitisz,
légcsűhurut, hörghurut; a hörgők (azaz a
tüdő légcsöveinek) nyálkahártyáinak hurutja
v. gyulladásos betegség
bronchitowy, -a, -e – (gör.) bronchitisz-,
légcsűhurut-, hörghurutbronchy, -a, -e – bronchusok, tüdőcsövek
Bronia, Bronka – a Bronisława beceneve
broniący wybrzeża – partvédő
bronić (broni) (kogo/czego) [1. odpierać atak;
2. być osłoną, chronić przed czymś;
3. wstawiać się za kimś lub za czymś;
4. nie pozwalać; 5. występować jako
obrońca w sądzie; 6. zdawać egzamin
związany tematycznie z przedstawioną
komisji
pracą,
upoważniający
do
uzyskania
stopnia
naukowego,
zawodowego itp.] – védeni, védelmezni,
oltalmazni, óvni (vkit/vmit); megtiltani,
ellenezni
bronić (czyich) interesów – védi (vkiknek) az
érdekeit
bronić każdej piędzi ziemi – minden talpalatnyi
földet védelmezni
bronić (kogo/czego) – óvni, védeni (vkit/vmit)
bronić kraju – országot védeni
bronić ojczyzny – védi a hazáját v. hazát
bronić pokoju – békét megvédeni
bronić prawo – jogot védeni v. megvédeni
bronić rubieży – határt védeni
bronić sprawy – ügyet védeni
bronić swego – védi a magáét v. sajátját
bronić swego stanowiska – védi álláspontját
bronić tytuł mistrza – megvédi a bajnoki címet
bronić wolności – a szabadságot védeni
bronić się [1. występować czynnie w swojej
obronie; 2. chronić samego siebie przed
kimś lub przed czymś; 3. odpierać
stawiane sobie zarzuty, tłumaczyć się;
4. nie dawać czemuś zapanować nad sobą;
5. zdawać egzamin związany tematycznie
-
Wersja 01 01 2017.
z przedstawioną pracą, upoważniający do
uzyskania
stopnia
naukowego,
zawodowego
itp.]
–
védekezni;
mentegetőzni; védi v. védelmezi magát
bronić się do upadłego – körömszakadtáig
verekedni
bronić się od kogo/od czego – védekezni vki/vmi
ellen
bronić się przed czymś – védekezni; igazolja
magát (usprawiedliwiać), mentegetődzni
bronić się przed kimś/czymś – védekezni vki/vmi
ellen
bronić się przed nadmiarem papierkowej roboty
– harcolni a túlzott adminisztráció ellen
bronić się rękami i nogami – kézzel-lábbal
védekezni
bronić się rękami i nogami (przed czym) – kézzellábbal kapálódzik (vmi ellen)
bronić się z wolnej stopy – szabadon védekezni
bronienie – védés, megvédés, védelmezés,
megvédelmezés; megtiltás, ellenzés
bronienie się – védekezés, oltalmazás, önvédelem
broniony, -a, -e – védett (terület)
Bronisław, Bronsław, Barnisław, (zniem.)
Brunisław, Brosław [staropolskie imię
męskie, złożone z członów Broni- ("bronić,
strzec") i -sław ("sława"). Być może
znaczyło "ten, kto broni sławy". Skróconą
formą tego imienia był Brosław.] –
Bronisław (hírnévért harcoló)
Bronisława – (hírnévért harcoló)
Bronek – a Bronisław beceneve
bronować [uprawiać rolę za pomocą brony] –
boronálni
bronowanie [zabieg uprawowy (uprawka)
wykonywany broną w celu płytkiego
spulchnienia roli, pokruszenia brył i
skorupy glebowej, zniszczenia chwastów,
wyrównania powierzchni pola oraz
przykrycia materiału siewnego, nawozów
mineralnych lub środków ochrony roślin.
Zaliczany
jest
do
zabiegów
agrotechnicznych.]
–
boronálás
[a
talajművelés azon módja, amely szerint a
talaj felső rétegét megporhanyítják, anélkül,
hogy megfordítanák. A porhanyításon kivül
egyuttal elaprózzák, egyengetik a talajt és
irtják a gyomot. A B.-sal megőrzik a talaj
nedvességét és előmozdítják a levegőnek a
talajba való behatolását.]
brontosaurus [Apatozaur (Apatosaurus)] – (gör.)
brontosaurus (Apatosaurus); kihalt óriási
hüllő (a Jura-korszakban élt az USA-ban)
[ásatag állat, a növényevő Dinosauria egyik
alakja. Csontvázának hosszusága 16 m., az
élő állatnak sulya vagy 20 tonna lehetett.
Szembeszökő koponyájának kicsinysége az
óriási testhez viszonyítva. Maradványai az
északamerikai jura-rétegekben fordulnak elő
(B.excelsus Marsh).]
-
Wersja 01 01 2017.
zakażonymi owadami lub cieczami, także
wystrzeliwana za pomocą artylerii lub
rakiet; użyta po raz pierwszy 1763 w
Nowej Szkocji przez Brytyjczyków w
walce z Indianami (zarazki ospy), także
1939 przez Japończyków w wojnie z
Mongolią i 1940-42 przeciw Chinom; od
1972 obowiązuje międzynar. konwencja
zakazująca
posiadania
broni
bakteriologicznej] – baktériumfegyver
broń biała [broń służąca do walki wręcz] – szúróvágó fegyver, bajonett
659
broń
broń [1. narzędzie walki; 2. środek lub sposób
walki z kimś lub z czymś; 3. formacja
wojskowa] – fegyver [do broni! –
fegyverbe]; fegyvernem, katonaság
broń artyleryjska [rodzaj broni palnej,
strzelającej
pociskami
wypełnionymi
różnego
rodzaju
materiałami
wybuchowymi (z wyjątkiem pocisków
przeciwpancernych
zwykłych
i
podkalibrowych),
przeznaczony
do
niszczenia siły żywej, sprzętu bojowego
oraz burzenia urządzeń i umocnień
fortyfikacyjnych
i
obronnych
przeciwnika. Przyjmuje się umownie, że
obejmuje broń palną o kalibrze większym
niż 20 mm (poniżej tej granicy mamy o
czynienia z bronią strzelecką).] – tüzérségi
fegyver
broń atomowa [broń jądrowa, której działanie
oparte jest na wyzyskaniu energii
wydzielanej podczas łańcuchowej reakcji
rozszczepienia
jąder
ciężkich
pierwiastków]
–
atomfegyver;
az
atomenergián
alapuló,
atomenergiával
működő, pustító erejű radioaktív harci
eszköz
broń automatyczna [rodzaj broni palnej, w
której kolejne fazy cyklu pracy broni
(poza wprowadzeniem pierwszego naboju
do komory nabojowej i uruchomieniem
mechanizmu spustowego) są wykonywane
bez użycia energii strzelającego.]
–
gépfegyver
broń bakteriologiczna, biologiczna [rodzaj broni
masowego
rażenia
wykorzystującej
chorobotwórcze bakterie, ich toksyny
oraz wirusy w celu wywołania epidemii i
chorób zakaźnych, zniszczenia upraw lub
hodowli,
porażenia
siły
żywej
nieprzyjaciela;
rozprzestrzeniana
z
samolotów przez zrzucanie pojemników z
biologiczna, bakteriologiczna [broń
masowej zagłady wyzyskująca działanie
chorobotwórczych bakterii, toksyn i
wirusów na organizmy żywe] – biológiai,
bakteorológiai v. biológiai fegyver
broń Boże! – Isten ments!; Isten őrizz!
broń Boże, żeby mnie to spotkało! – Isten ments
v. őrizz, hogy ez bekövetkezzen!
broń chemiczna [broń masowej zagłady
wyzyskująca substancje chemiczne o
działaniu toksycznym] – vegyi fegyver
broń ciężka, ciężkiego kalibru [broń dużego
kalibru, o dużej sile rażenia] – nehéz
fegyver, nagy kaliberű fegyver
broń defensywna – védőfegyver
broń długa [każda broń ręczna dłuższa od
rewolweru]
–
pisztolynál
hosszabb
kézifegyver (puska, géppisztoly)
broń dwusieczna – kétélű fegyver
broń gazowa [ręczna broń palna przeznaczona
do
obezwładniania
przeciwnika
strumieniem
drażniących
lub
paraliżujących substancji chemicznych] –
gázfegyver (gázpisztoly)
broń gwintowana [broń palna z lufą mającą
wewnątrz ślimakowato biegnącą bruzdę,
która nadaje pociskowi ruch obrotowy] –
huzagolt csövű fegyver
broń jądrowa, nuklearna [broń masowej
zagłady, której działanie oparte jest na
wyzyskaniu
energii
jądrowej
lub
promieniowania jonizującego] – nukleárisv. atomfegyver
broń jednostrzałowy – egylövetű fegyver
broń kalibrowa – kalibrált fegyver
broń konwekcjonalna, klsyczna [wszystkie
rodzaje broni z wyjątkiem broni masowej
zagłady] – hagyományos fegyver v.
fegyverek
broń krótka [rewolwer lub pistolet] – rövid
fegyver (pisztoly v. revolver)
660
broń lekka, lekkiego kalibru [broń małego
kalibru, używana do strzelania niedużymi
pociskami] – könnyű v. kis kaliberű fegyver
broń masowego rażenia – tömegpusztító fegyver
broń masowej zagłady, broń masowego rażenia
[broń jądrowa, chemiczna i biologiczna o
wielkiej
sile
niszczycielskiej]
–
tömegpusztító fegyver
broń maszynowa [broń palna, z której można
strzelać ogniem ciągłym, pojedynczym lub
seriami] – gépfegyver
broń mordercza – gyilkos fegyver
broń nabita – töltött fegyver
broń nuklearna, broń termojądrowa – nukleáris
fegyver
broń odpoczywa – a fegyverek nyugszanak
broń ognista – tűzfegyver, lőfegyver
broń palna – lőfegyver, tűzfegyver
broń pancerna – (wojsk) páncélos fegyvernem
broń pokładowa – fedélzeti fegyver
broń przeciwlotnicza – légvédelmi fegyver
broń przeciwlotniczą wojsk lądowych – a
szárazföldi hadsereg légvédelmi fegyvere
broń przeciwpancerna – páncéltörő fegyver
broń rakietowa – rakéta; raktétafegyver
broń repetierowa – ismétlőfegyver
broń ręczna [broń noszona i obsługiwana przez
jedną osobę] – kézi fegyver (pl. kard,
buzogány, szablya, nyíl, dárda)
broń sieczna [broń biała służąca do zadawania
cięć] – vágó fegyver
broń starożytna [najwięcej wspominaną bronią
w Biblii jest miecz. Znany był także
sztylet, krótki miecz. Znany był oszczep,
broń miotana (rzucana) używana na
wojnie, polowaniu i w sporcie. Podobną do
oszczepu była włócznia, także kopia i
lanca. Pana bok przebity był włócznią. W
pospolitym użyciu był łuk, broń miotająca
do wyrzucania strzał z drzewa, robiony
był z drzewa, brązu i żelaza. Już za
czasów
Saula
uprawiano
naukę
obchodzenia się z bronią. Ważną rolę
odgrywała proca, używana już u ludów
pierwotnych; posłużyła Dawidowi w
pokonaniu Goliata. O leworęcznych
procarzach jest mowa w Sędz. 20;16.
Machiny wojenne używane i wyrabiane
były za czasów Uzjasza w Jerozolimie i
służyły do wyrzucania ciężkich strzał. W
użyciu były tarany, machiny do burzenia
murów w czasie operacji wojennych. Do
uzbrojenia należała zbroja, do której
należało wszystko, co chroniło bojownika
w akcji bojowej. Do tego należał: pancerz
osłaniający tułów, hełm osłaniający głowę,
-
Wersja 01 01 2017.
nagolenniki, pas itd. Nie zaliczano do
zbroi tarczy. O hełmie, (zrobiony z żelaza
lub brązu) jako symbolu zbawienia,
wspomina Izajasz (Iz. 59;17). Przyłbicą
był hełm z ruchomą zasłoną na twarz. W
Piśmie
Świętym
pas
symbolizuje
przygotowanie do służby, a złoto - Bożą
naturę.] – ókori v. antik fegyverek (pl. kard,
tőr, lándzsa, kopja)
broń termojądrowa – termonukleáris fegyver
brosza [1. duża broszka; 2. element rzeźbiony na
przecięciu żeber sklepień gotyckich] – (fr.)
bross, brosstű, melltű, kitűző; biztosítótűvel
ellátott dísztű (női ruhákon) [Melltű, a XIX.
században elterjedt női ékszer, melyet a blúz
kivágásába tűztek]
broszka [ozdoba stroju kobiecego z umocowaną
od spodu zapinką] – kitűző, bross, kis
melltű
broszowanie [1. technika tkacka, pochodząca ze
Wschodu, znana już we wczesnym
Średniowieczu. Tkaninę przeszywa się
dodatkową nicią, najczęściej złotą,
srebrną lub jedwabną w celu wykonania
nowego wzoru. Uzyskany efekt jest bardzo
podobny do haftu, a materiał otrzymuje
ciekawą wypukłą fakturę. 2. dekorowanie
tkaniny za pomocą barwnych lub
metalowych wątków, wprowadzanych
tylko w części wzoru. 3. technika
zdobienia tkanin, polegająca na ręcznym
lub
mechanicznym
przeszywaniu
wzorzystej tkaniny dodatkową nicią
(zwykle złotą, srebrną lub jedwabną) w
celu wykonania nowego wzoru, który
wystając ponad tkaninę daje efekt haftu.
Technika tkacka przejęta ze Wschodu, a
w Europie
znana od
wczesnego
średniowiecza.] – szövéstechnika
broszura [cienka książka, nieoprawiona lub w
miękkiej oprawie] – (fr. brochure) brosúra
[w
broszurze:
fűzve];
füzet,
irat,
nyomtatvány; fűzés; néhány nyomtatott ívre
terjedő fűzött könyvecske; nyomtatott füzet;
röplap, röpirat
broszurka – kisebb brosúra
broszurować [zszywać arkusze druku i wklejać
je w oprawę kartonową] – összefűzni
(nyomtatványt, papírt)
broszurowanie – fűzés
broszurowany, -a, -e – fűzött
broszurowy, -a, -e – brosurált
brotbiksa [pojemnik na chleb] – [Słowniczek
języka śląskiego] kenyértartó
browar [1. zakład produkujący piwo; 2. pot.
piwo; też: butelka lub kufel piwa] –
sörgyár; serfőző, sörfőzde; sörfőző üzem
661
browarek – serfőző, sörfőzde
browarniany, -a, -e; browarniczy, -a, -e;
browarny, -a, -e; browarowy -a, -e –
sörgyári
browarnictwo [produkcja piwa] – sörfőzés,
sörgyártás
browarnik [osoba pracująca w browarnictwie
(piwowarstwie, przemyśle spożywczym
zajmującym się warzeniem piwa i jego
dystrybucją na rynek)] – sörgyári
kiszolgáló; (dawno) sörgyáros
browarny, -a, -e – sörfőző
browning [od nazwiska konstruktora, inż.
amer.: John M. Browning (1854-1926).
[wym. brauning], brauning, ręczna broń
automatyczna, zwł. płaski pistolet]
–
browning gyorslövetű pisztoly (az amerikai
J. N. Browning által feltalált önműködő,
öntöltő pisztoly); gyorstüzelésű automata
fegyver (pisztoly, golyószóró stb.)
browser {rzecz.} [1. przeglądarka {f.} [komp.]; 2.
(też: search engine, search enginge, crawler)
wyszukiwarka {f.} [komp.]] – (ang.)
browser - böngésző, olvasó, lapozó,
nézegető, tallózó program [1. angol szó,
jelentése: böngésző. 2. böngésző program,
melynek segítségével a hálón mozoghatunk
és olvashatunk; 3. az Internet eddig
legfontosabb
alkalmazását:
a
Webinformáció beszerzését és megjeleníté- sét
szolgáló program; legfontosabb képviselői
napjainkban az Internet Explorer, a Netscape
Navigator és az Opera sorozatok; ezek a
grafikus megjelenítésü böngészők ma már
több egyéb Internet-alkalmazást is kezelnek
mint pl. levelező, (UseNet-) hírolvasó,
csevegő, internet- konferencia, stb.; az egyre
terjedelmesebb (10-60 MB!) és ezért lassabb
'nagyok' mellett, több kisméretű, gyors
böngésző is megjelent, ilyen pl. az 1,5 MB-s
Opera; mivel a böngészők az operációs
renszererekhez
illeszkednek,
önkéntes
programozók a régebbi (XT, 286, 386 típusú
gépeken
használt)
DOS
operációs
rendszerhez
is
készítettek
kisméretü
böngészőket: ilyenek pl. az Arachne és a
Net-Tamer
csekély,
alig
1
MB
terjedelemmel!;
a
legújabb
LINUX
platformokhoz szintén megjelent az első
Netscape böngésző-változat]
Browser Helper Objects (BHO) – (inf.) BHO-k
(Browser Helper Objects – böngészősegédobjektumok)
[Olyan
kis
programocskák, amelyek automatikusan
futnak
valamelyik
internetböngésző
indulásakor. Vannak olyan esetek, amikor ez
kifejezetten hasznos – például a Google vagy
a Yahoo böngészősávjának esetében –,
-
Wersja 01 01 2017.
viszont az már kellemetlen, ha a BHO-k az
internetezési
szokások
megfigyelésére
szakosodnak.]
brożcem, albo brodźcem [sposób to był noszenia
czapki albo sukni na bakier. Ferezję lub
kontusz nie wdziewano czasem na rękawy,
ale na jeden tylko, a z drugiego zwieszano
lub jeno zarzucano.] – (dawno) ruhadarab
brożek [Wyraz ten miał kilka znaczeń. Był
nazwą
pewnego
rodzaju
sieci
pomniejszych, do łowienia ptactwa
służących. Kluk powiada, że jedna strona
takiego brożka przywiązuje się do
kołeczków w ziemię wbitych, druga
padniesiona jest na słupeczku. Brożkiem,
brożyskiem nazywano stóg ze zbożem
czyli stertę okrągłą, także kosz do kurcząt
„kręglasty”, t. j. nieco do kształtu takiej
sterty zbliżony.] – kisebb kazal
bród [płytkie miejsce rzeki, jeziora lub stawu,
przez które można przejść lub przejechać
na drugi brzeg] – gázló [w bród: bőven,
bővebben]; (bürü) palló
bródka – állacska; kis szakáll (kozia bródka:
kecskeszakáll); a kulcs tolla
bródka hiszpańska [wąski, pionowy pasek
zarostu na brodzie] – spanyol kecskeszakáll
bróg [daszek, pod którym przechowuje się siano,
słomę, zboże; też: stóg siana lub zboża
przykryty takim daszkiem] – asztag, kazal
bróg kończasty – hegyes boglya
brr! [wykrzyknik wyrażający negatywną reakcję
na coś] – brr! (a hideg kifejezése)
bruch przepuklina (ziemia lubliniecka, ziemia
rybnicko-raciborska) – [Słowniczek języka
śląskiego] sérv
brud [1. każde zanieczyszczenie osiadłe na
czymś; też: brak czystości; 2. niemoralne,
nieuczciwe postępowanie] – szenny, piszok,
mocsok, kosz, szutyok; szennyes
brud za a. pod paznokciem – körömfekete
brud plama puszcza – a folt enged; a piszok kijön
brudas [człowiek brudny] – piszkos, mocskos,
koszos, szurtos (ember)
brudasek – koszoska
bruder (niem. zob. brat) – (német) bróder; fivér,
pajtás, cimbora
bruderszaft [nm. Bruderschaft 'braterstwo' od
Bruder 'brat' – ceremoniał przejścia "na
ty"] – pertu; tegeződés, pertuviszony
brudnawo – egy kicsit piszkosan
brudnawy, -a, -e [trochę brudny] – egy kicsit
piszkos
brudnica – éjjeli lepke
Brudnica mniszka (Lymantria monacha) [owad z
rzędu motyli] – apácalepke (Lymantria
-
monacha) [a rovarok (Insecta) osztályának a
lepkék (Lepidoptera) rendjéhez, ezen belül a
gyapjaslepkefélék
(Lymantriidae)
662
Brudnica nieparka (Lymantria dispar) [motyl
nocny
z
rodziny
brudnicowatych
(Lymantriidae)] – gyapjaslepke (Lymantria
dispar)
Brudnicowate (Lymantriidae) [rodzina ciem
licząca około 2500 gatunków. Najliczniej
występuje w Afryce] – gyapjaslepkefélék
(Lymantriidae)
Niektóre motyle należące do rodziny
brudnicowatych:
 białka wierzbówka (Leucoma salicis syn.
Stilpnotia salicis) – gyapjas lepke (Leucoma
salicis)
 brudnica mniszka (Lymantria monacha) –
apácalepke (Lymantria monacha) [a rovarok
(Insecta) osztályának a lepkék (Lepidoptera)
rendjéhez, ezen belül a gyapjaslepkefélék
(Lymantriidae) családjához tartozó faj]
 brudnica nieparka (Lymantria dispar) gyapjas lepke (Lymantria dispar)
 kuprówka rudnica (Euproctis chrysorrhosa)
 kuprówka złotnica (Euproctis similis) Euproctis similis (Fuessly, 1775)
 szczotecznica szarawka (Calliteara
pudibunda) – hamvas gyapjaslepke (Calliteara
pudibunda)

znamionówka tarniówka (Orgyia antiqua)
Orgyia antiqua (Linnaeus, 1758)
-
brudno – piszkosan, tisztátlanul, mocskosan,
szennyesen
brudno- [pierwszy człon wyrazów złożonych
wskazujący na szary lub brunatny odcień
barwy określonej przez drugi człon
złożenia] – piszkosbrudnopis – piszkozat
brudny, -a, -e [1. pokryty brudem; 2. mający
szarawy lub brunatny odcień; 3. naganny
pod względem etycznym] – piszkos,
szennyes, (nagyon) mocskos; koszos,
szutykos, szurtos; (átv.) fekete, sötét,
becstelen; (ubranie) szennyes; (pokryty
sadzą) kormos
brudna bielizna – szennyes (fn.); mosnivaló,
mosatlan
brudna na sprawa – sötét ügy; szennyes dolog
brudna praca – piszkos munka
Wersja 01 01 2017.
brudny od błota – sáros
brudy [1. śmiecie, odpadki, odchody; 2. brudna
bielizna, brudne ubranie; 3. niemoralność,
nieuczciwość, zło] – szemét, hulladék;
szennyes, mosnivaló, mosatlan; koszos
fehérnemű v. ruha; (átv.) erkölcstelenség,
szenny
brudzenie – piszkítás, bepiszkítás; mocskolás,
bemaszatolás
brudzenie się – bemaszatolás
brudzić (brudzi) [plamić, zanieczyszczać; też:
robić nieporządek, śmiecić] – piszkítani,
mocskolni,
piszkolni,
bepiszkolni,
szennyezni, színt v. piszkot ereszteni;
megszégyeníteni, meggyalázni
brudzić coś – összekoszolni, összepiszkolni vmit
brudzić (brudzi) się [1. brudzić samego siebie;
2. ulegać zabrudzeniu] – piszkolódni,
szennyeződni;
bepiszkolódni,
beszennyeződni, bemocskolódni; szégyenbe
jutni
angyaltrombita (Brugmansia)
Brugmansia Pers. [rodzaj wieloletnich roślin z
rodziny psiankowatych (Solanaceae),
obejmujący 6 gatunków i 4 mieszańce,
występujące
naturalnie
w
południowoamerykańskich Andach, gdzie
zasiedlają lasy mgliste. Niegdyś gatunki
zaliczane do tego rodzaju były włączane
do blisko spokrewnionego rodzaju bieluń
(Datura), stąd zachowała się ich
zwyczajowa, aczkolwiek nieprawidłowa
polska nazwa "bieluń". W handlu spotyka
się je pod spolszczoną, angielską nazwą
zwyczajową "trąby anielskie". Są to
rośliny śmiertelnie trujące. W ich
tkankach obecne są alkaloidy tropanowe:
skopolamina i atropina.] – angyaltrombita
(Brugmansia)
a
burgonyavirágúak
(Solanales) rendjébe tartozó burgonyafélék
(Solanaceae) családjának egyik nemzetsége
hét fajjal. Sokáig a maszlag (Datura)
nemzetség részének tekintették, majd újra
önálló nemzetséggé minősítették.
bruityzm (franc. bruit - hałas) [nurt w muzyce
XX w. wyrosły na gruncie futuryzmu,
zapoczątkowany
przez
Russola,
eksponujący dynamizm, ruch i energię,
inspirowany osiągnięciami przemysłu i
663
techniki,
niekiedy
muzycznie
je
naśladujący.] – (fr.) bruitizmus; futuristák
és
dadaisták
által
kultivált
zene,
zörejhangokat adó eszközökkel adják
bruk [1. nawierzchnia drogowa ułożona z
kamienia; 2. kamienista pokrywa skorupy
ziemskiej wytworzona na warstwie o
mieszanym składzie] – útburkolat, kövezet,
kőburkolat; burkolat (utcán)
bruk asfaltowy – aszfaltburkolat
bruk bazaltowy – bazaltkövezet
bruk kamienny – kövezet, kőburkolat
brukać
[1. nieetycznym
postępowaniem
przynosić ujmę czemuś nieskazitelnemu;
2. daw. brudzić] – piszkolni, mocskolni,
szennyezni
brukać się [1. zniesławiać samego siebie; 2. daw.
brudzić samego siebie] – bepiszkolódni,
bemocskolódni; bepiszkítja, bemocskolja
magát
brukarstwo – útkövezés mestersége, útburkolás
brukarz [rzemieślnik, robotnik, który zajmuje
się układaniem bruku] – útburkoló,
útkövező; kövező
brukiew [roślina podobna do buraka, uprawiana
na paszę i jako warzywo] – répa, karórépa;
fehérrépa, tarlórépa; mustárkel; répakáposzta
brukwiany, brukwiowy, -a, -e – répabrukować [wykładać brukiem nawierzchnię
drogową] – kövezni, burkolni (utat)
brukowanie – kövezés, kikövezés (útnál);
útburkolás
brukowany, -a, -e – (út) köves; kikövezett
brukowiec
[1. pot.
czasopismo
podające
wiadomości mało ważne, sensacyjne i nie
zawsze
prawdziwe;
2. nieobrobiony
kamień polny używany do brukowania
dróg; 3. tabloid (z ang. tabloid),
bulwarówka – typ gazety, przeważnie
dziennika] – útburkoló kő; (gúny.)
bulvársajtó, bulvárlap, pletykalap; kültelki
sajtó; mézeskalács (útburkolókő alakú és
nagyon kemény)
brukowy, -a, -e [1. pospolity, wulgarny;
2. dotyczący bruku] – kövezet, kövezeti;
útburkoláshoz tartozó; utcai, közönséges,
utcáról jött; ponyva-, zug-, bulvárbrukowa gazeta – bulvárlap, revolverújság
Bruksela (fr. Bruxelles, niderl. Brussel, niem.
Brüssel) [ miasto i stolica Belgii oraz Unii
Europejskiej, położone w środkowej części
kraju nad rzeką Senne.] – Brüsszel
[(franciául: Bruxelles-Ville vagy Ville de
Bruxelles, hollandul: Stad Brussel) város
Belgium és Flandria fővárosa, az EU és a
NATO székhelye. A várost nem szabad
-
Wersja 01 01 2017.
összekeverni a Brüsszel Fővárosi Régióval,
amely
Belgium
önálló
kétnyelvű
tartományának és régiójának számít, és
amelyben Brüsszel városa csak egy része.]
brukselczyk [mieszkaniec Brukseli] – brüsszeli ffi
brukselka [1. warzywo o wysokiej łodydze z
drobnymi główkami; też: główki tej
rośliny; 2. odmiana kapusty warzywnej;
zob.
też
kapusta
brukselska]
–
rózsakáposzta, bimbóskáposzta, brüsszeli
káposzta, „brokedli”, kelbimbó
brukselka [mieszkanka Brukseli] – brüsszeli lány
v. nő
Brukselka (Brassica oleracea var. gemmifera)
[wytwarza na łodydze liczne drobne
główki] – Bimbóskel v. Kelbimbó (Brassica
oleracea var. Gemmifera)
brukselkowy, -a, -e – kelbimbóbrukselski, -a, -ie – brüsszeli
brulion [1. zeszyt do notatek; 2. tekst napisany
na brudno] – (fr.) brouillon; vastag füzet;
piszkozatfüzet; (szkic pracy) piszkozat;
vázlat, tervezet, fogalmazvány
brulionowy, -a, -e – fogalmazvány-, jegyzetbrumaire [wym. brimer] [drugi miesiąc roku we
francuskim kalendarzu rewolucyjnym] –
(fr.) brumaire [ködös]; a nagy francia polgári
forradalom bevezette naptárban az október
23-tól november 21-ig terjedő hónap; I.
Napóleon 1799. brumaire 18-án végrehajtott
államcsínye, amely megvetette katonai
diktatúrájának alapját
brunatnieć [1. przybierać kolor brunatny; 2. zob.
brunatnić się] – barna színt kapni v.
szerezni; barnulni, barnává válni
brunatnienie
[proces
powstawania
gleb
brunatnych]
–
talajkezelési
eljárás;
barnaföldesítés
brunatnić się [odróżniać się od tła brunatnym
kolorem] – barnulni, barnává válni
brunatno – barnán, barnaszínűen
brunatność – barnaság
brunatny, -a, -e [1. ciemnobrązowy z odcieniem
szarawym
lub
czerwonawym;
2. hitlerowski] – (fr.) brunette; barna,
barnás, sötétbarna haj; (átv.) hitleri
brunatna zgnilizna [zob. monilioza] – monília
(gombás betegség)
brunatne koszule [pot. oddziały szturmowe
NSDAP]
–
barnaingesek;
NSDAP
rohamosztag
brunecik – kis barna hajú, barna hajó gyermek
Brunei; Brunei Darussalam (oficjalnie Państwo
Brunei, Siedziba Pokoju (malajski:
Negara Brunei Darussalam, Jawi: ‫ينرب‬
( ‫[دارال س الم‬państwo położone w
664
Południowo-Wschodniej
Azji,
na
północnym wybrzeżu wyspy Borneo.
Brunei graniczy z Malezją. Ma dostęp do
Morza Południowochińskiego.] – Brunei;
Negara Brunei Darussalam, gyakrabban
használt nevén Brunei Szultanátus [ország
Délkelet-Ázsiában,
Borneó
szigetén.
Szárazföldi határai kizárólag Malájziával
vannak, a tengeri határai pedig a Dél-Kínai
tengeren húzódnak. A kőolajban és
földgázban igen gazdag Brunei tagja az
ASEAN-nak, az APEC-nek és a Brit
Nemzetközösségnek.]
brunet [mężczyzna o czarnych włosach] – barna,
barnahajú férfi
brunetka – barna, barnahajú nő
Brunon, Bruno [imię męskie pochodzenia
germańskiego. Wywodzi się od słowa brün
oznaczającego "niedźwiedzia". Forma
Brunon powstała pod wpływem łacińskim.
W Polsce imię Bruno zanotowano już w
1236 roku.] – Brunó
brunotny, bury [brązowy] – [Słowniczek języka
śląskiego] barna
brunszwicki, -a, -ie (von Braunschweig) braunschweigi
Brunszwik (niem. Braunschweig, dolnosaks.
Brunswiek) [miasto na prawach powiatu w
środkowej części Niemiec, w kraju
związkowym Dolna Saksonia, na północy
masywu górskiego Harz, nad rzeką Oker.
Ważny ośrodek przemysłowy, rozwinięty
zwłaszcza przemysł maszynowy, środków
transportu (głównie autobusy i samochody
ciężarowe),
elektrotechniczny,
elektroniczny, metalowy, precyzyjny,
spożywczy, instrumentów muzycznych;
węzeł
komunikacyjny;
politechnika
(założona 1745) z biblioteką i inne wyższe
szkoły (pedagogiczna, sztuk pięknych),
instytuty naukowe, wydawnictwa.] –
Braunschweig (ónémet nyelven Brunswiek)
[nagyváros Észak-Németországban, AlsóSzászország keleti felében. Kb. 245 000
lakosával Hannover után a második
legnagyobb város Alsó-Szászországban.
1918-ig
a
Braunschweig-Lüneburgi
hercegség székhelye volt. A legközelebbi
nagyvárosok: északkeleti irányban 26 km-re
Wolfsburg, 56 km-re nyugatra Hannover,
illetve 80 km-re keletre Magdeburg.]
brus [1. kamień szlifierski używany do ostrzenia
narzędzi metalowych; 2. grube drewno
budulcowe, z lekka opiłowane] –
köszörűkő
brusić [ostrzyć (noże, kosy itd.)] – [Słowniczek
języka śląskiego] élesíteni, fenni, köszörülni
bruska – kicsi köszörűkő
-
Wersja 01 01 2017.
brusznica (Borówka brusznica) – vörös áfonya
(borówka)
brutal [człowiek brutalny] – faragatlan, goromba
ember
brutalizacja [nadawanie czemuś lub nabieranie
cech brutalności] – brutalizáció, brutalizálás
brutalizować – durván, brutálisan bánni (vkivel)
brutalnie – durván, nyersen, brutálisan
brutalność
–
(lat.)
brutalitás,
durvaság,
gorombaság;
kíméletlen,
durva
erőszakosság; kegyetlenkedés, nyerseség
brutalny, -a, -e [agresywny, bezwzględny,
nadużywający swojej siły lub przewagi] –
(lat.) brutális, otromba, durva, nyers,
goromba; állatiasan durva, kíméletlenül
erőszakos
brutalne morderstwo a. zabójstwo – brutális
gyilkosság
brutto [I. nieuwzględniający dodatkowych
kosztów, potrąceń; II. nie uwzględniając
dodatkowych kosztów, bez potrąceń] –
(ol.) bruttó (az áru súlya a csomagolással
együtt); nyers bevétel, összbevétel, a
kiadások leszámítása nélküli, nyers; teljes,
levonás nélkül; (átv.) durva, csúnya
brutto za netto (waga łącznie z opakowaniem) –
súly csomagolóanyaggal együtt
brudzka – barázdácska
brudzki koło oczy – szem körüli ráncok
brudzki na wodzie od powiewu wiatru – széltől
barázdált vízfelszín
bruzda [1. rowek wykonany w ziemi narzędziem
rolniczym; 2. głęboka zmarszczka na
twarzy; 3. podłużne zagłębienie na jakiejś
powierzchni; 4. skiba (ziemia lubliniecka )]
– barázda; rög, göröngy
bruzdowy, -a, -e – barázdabruździć [1. robić bruzdy; 2. przeszkadzać
komuś, psuć szyki, wchodzić w drogę] –
hátráltatni, zavarni (munkában)
bruździć komu w pracy – elgáncsolja vkinek a
munkáját; rosszindulatúan beleszólni vkinek
a munkájába
brwi (brew) – szemöldök
brwiowy, -a, -e – szemöldökbryczesy [1. spodnie do konnej jazdy; 2. spodnie
krótkie sięgające zazwyczaj za kolana. Te
praktyczne, codzienne spodnie połączone z
pończochami miały w Europie długą
tradycję i istniały zarówno w stroju
ludowym, jak i modnym. Dopiero w czasie
wielkiej rewolucji francuskiej spodnie
krótkie culottes, jako charakterystyczne
też dla stroju dworskiego, zostały wyparte
przez długie spodnie rewolucjonistów.
Anglicy wracają chętnie do bryczesów,
665
zwłaszcza w stroju sportowym. 3. spodnie
przeznaczone
do
konnej
jazdy,
rozszerzane po bokach do kolana, na
łydkach bardzo obcisłe co umożliwia
założenie na nie wysokich butów z
cholewami.
Dawniej
bryczesami
nazywano codzienne, krótkie spodnie
sięgające za kolano o nogawce spinanej
pod kolanem na guzik, lub związywanej
wstążkami. Miały one bardzo długą
tradycję w modzie, szczególnie w
połączeniu z pończochami, wyparte przez
długie spodnie dopiero w okresie rewolucji
francuskiej. 4. Spodnie do konnej jazdy,
noszone
z
wysokimi
butami.
Charakterystycznie
„do
siodła”
rozszerzone na udach, od kolan obcisłe.
Razem z jeździeckim żakietem – stały
element mody miejskiej, inspirowanej
brytyjską prowincją i stylem amazonki.] –
(ang. breeches) bricsesz; lovaglónadrág,
térdnadrág térdnadrág; a comb táján bő,
térdnél szűk nadrág [Buggyos térdnadrág,
melyet a térdnél pánttal fogtak össze, a XX.
században kezdték viselni]
bryczka [1. lekki, odkryty powóz konny; 2. pot. o
samochodzie osobowym] – bricska,
homokfutó; kocsi, fedett kocsi; könnyű,
nyitott utazókocsi négy személyre
bryczuszka – kis bricska; kis kocsi
brydż bridż [gra w karty] – (ang. bridge) bridzs,
bridzsjáték, négy személyes kártyajáték;
amerikai eredetű kártyajáték, 52 lapos
francia kártyával játszák (két szembenálló
partner összejátszásán alapul)
-
Wersja 01 01 2017.
brydżowy, bridżowy, -a, -e – bridzs
brydżysta, bridżysta, brydżowiec, bridżowiec –
bridzsjátékos ffi
brydżystka, bridżystka – női bridzsjátékos
bryftryjger (listonosz) [Teatr Śląski im
Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach]
– (ném.) Briefträger; levélhordó, postás,
kézbesítő, levélkézbesítő
bryg [żaglowiec dwumasztowy używany dawniej
jako statek handlowy i wojenny] – (ang.)
brigg; kétárbócos vitorláshajó
brygada
[1. zorganizowana
grupa
ludzi
wykonujących jakąś pracę lub zadanie;
2. jednostka taktyczna lub organizacyjna
w wojsku; 3. (hist.) oddział wojska z
dwuch pułków złożony, dowodzony przez
generała brygady, czyli generał-majora.
Na sejmie roku 1776 uchwalono
sformowanie z chorągwi hussarskich i
pancernych – czterech brygad kawaleryi
narodowej.] – (ol.) brigád, (wojsko) katonai
dandár (önállóan működő hadi egység);
kisebb
nagyobb
önállóan
működő
különítmény, kötelék; munkacsapat
brygada kompleksowa – komplex brigád
brygada kultury – (dawno) kultúrbrigád
brygada międzynarodowa – nemzetközi brigád
brygada młodzieżowa – ifjúsági brigád
brygada montażowa – szerelőbrigád
brygada omłotowa – cséplőbrigád
brygada pancerna – páncélosdandár
brygada partyzancka – partizánbrigád
brygada pracy – munkabrigád
brygada produkcyjna – termelőbrigád
brygada przodowników pracy – élmunkásbrigád
brygada robotnicza; brygada robocza –
munkásbrigád
Brygada Robotnicza Obrony Warszawy a.
Robotnicza Brygada Obrony Warszawy
1939.
(Robotnicza
Brygada
Obrony
Warszawy, właśc. Ochotnicza Robotnicza
Brygada Obrony Warszawy) [jednostka
ochotnicza organizowana od 6 IX 1939 z
inicjatywy prezydenta Warszawy i jej
666
cywilnego
komisarza
obrony
S.
Starzyńskiego oraz M. Niedziałkowskiego
(PPS) i M. Rataja (SL)] – Varsói Védelmi
Munkásbrigád (1939)
brygada stoi w pogotowiu – a brigád készenlétben
van v. áll
brygada sztandarowa – vándorzászlót örző brigád
brygada szturmowa – rohambrigád
brygada tynkarska – vakolóbrigád
brygada zmotoryzowana – motorizált brigád
brygada żniwna – aratóbrigád
brygadier [1. dawny stopień wojskowy; też:
oficer mający ten stopień; 2. zob.
brygadzista] – brigádvezető; (fr.) (dawno)
brigadéros (dandártábornok)
brygadierka – brigádvezetőnő
brygadierski, -a, -ie – brigádvezetőbrygadzista [kierownik brygady roboczej] – (fr.)
brigádtag;
munkacsapat
vezetője,
brigádvezető
brygadzistka – brigádvezetőnő
brygadzistowski, -a, -ie – brigádvezetőbryganty – (ol.) briganti; rabló, útonálló;
gonosztevő, gazember
brygantyna1 inaczej szkunerbryg [historyczna
klasa okrętów żaglowych, używanych w
służbie czynnej od XVI do XIX wieku.] –
(fr.) brigantin; kétábócos kereskedelmi
vitorlás
brygantyna2, czasami też brygandyna [1. rodzaj
pancerza, skórzana kurtka z naszytymi
lub
przynitowanymi
od
wewnątrz
płytkami metalowymi. Płytki miały ok. 2,5
na 5 cm, czasami dodawano dodatkowo
dużą okrągłą płytę na piersiach. Płytki
niekiedy
pokrywano
cyną
dla
zapobiegania korozji. Brygantyny były
używane w Europie i Azji od XII do XV
wieku, początkowo przez piechotę, potem
tylko przez strzelców (łuczników i
kuszników) zarówno pieszych jak i
konnych. 2. płytkowa używana w Europie
od XIII do XV w. Składała się z płytek
stalowych (10 x 25 cm [XIIIw] i 2,5 x 5
[XIV i XV w.]) nakładających się na siebie
i przynitowanych do płótna. W wieku XV
pojawiły się brygantyny z osłonami na
nogi i ramiona. Czasami płytki metalu
powlekano cyną by zapobiec korozji.] –
brigantine, brigandine; mellvért
brygantyzm – (ol.-lat.) brigantizmus; rablószellem,
rablóeljárás
brygantyzm miejski – városi brigantizmus
bryg [1. żaglowiec dwumasztowy używany
dawniej jako statek handlowy i wojenny;
2. żaglowiec dwumasztowy noszący na
-
Wersja 01 01 2017.
obu masztach ożaglowanie rejowe] –
(ang.) brigg; kétárbócos vitorláshajó
Brygida [imię żeńskie pochodzenia celtyckiego.
Pochodzi od imienia bogini celtyckiej
Brygid lub od słów brigh "siła",
"męstwo", "cnota", briganti "wysoki".
Jego pierwotne znaczenie można objaśnić
jako "wysoka", "dostojna", "potężna".
Imię to pojawiło się w Polsce już w
średniowieczu, zapisywano je jako
Brygida, Bryjida, Bryda, Bryta, Brytnia.
Najstarszy zapis pochodzi z 1265 roku.] –
Brigitta (kelta eredetű női név. Jelentése:
erős, erényes)
Brygidka – a Brigitta beceneve
Brygitki [Mieszkańcy Elbląga, przez pamięć na
prorocką przepowiednię św. Brygidy o
upadku drapieżnego zakonu Krzyżaków
niemieckich, ufundowali w swem mieście,
śród murów po-krzyżackiego zamku,
klasztor dla brygitek i brygitanów z
kościołem.] – (dawno) Elbląg lakói (Szent
Brigitta nevéből)
bryja [1. zob. breja; 2. pot. zupa obozowa lub
więzienna] – pép, pempő
bryk [wykrzyknik nazywający szybki ruch z
miejsca na miejsce] – (ugrást, gyors
mozgást kifejező hangutánzó szó)
bryk do łóżko – zsupsz az ágyba
bryk [broszura zawierająca streszczenia lektur
szkolnych,
rozwiązania
zadań
matematycznych itp.] – (diáknyelv) puska,
segédkönyv
bryka – nagy bricska, kocsi, szekér
brykać, bryknąć – ficánkolni
brykanie – kirúgás, huncutkodás, csintalankodás,
ficánkolás
brykiet, brykiety [bryła sprasowanego materiału
sypkiego z dodatkiem lepiszcza palnego] –
brikett, tojásszén, sajtolt szén, préselt szén
brykiet torfowy – tőzegbrikett
brykietować [formować mechanicznie materiał
sypki w brykiety] – brikettezni
brykietownia – brikettgyár
brykla [1. daw. listewka stalowa lub fiszbinowa
w gorsecie; 2. mocna, elastyczna listewka,
szeroka i płaska, wkładana do specjalnej
podłużnej kieszonki znajdującej się na
przedzie gorsetu. Mogła być stalowa,
drewniana lub zrobiona z fiszbinów.
Utrzymywała ona gorset w odpowiedniej
pozycji. W XIX wieku powstał nowy typ
brykli, składającej się z dwóch części,
skonstruowanych w ten sposób, że mogły
się zapinać. Ułatwiało to znacznie
zakładanie gorsetu, gdyż zbędna stawała
się wtedy obecność drugiej osoby
(wcześniej trzeba było taki gorset
sznurować z tyłu). Brykle często były
dekorowane i rzeźbione. 3. pręt mocny, ale
elastyczny, szeroki i płaski, stanowiący
istotną część każdego damskiego gorsetu i
służący do utrzymania talii w wąskiej i
sztywnej postaci. Brykle męczyły niegdyś
kobiety we wszystkich formach krynolin.
Uciskały piersi, zniekształcały biodra i
były powodem wielu niebezpiecznych
chorób.] – (dawno) a fűző része,
acéllécekből v. harcsontokból
-
Wersja 01 01 2017.
brylantynować – (fr.) brillantint kenni
brylasty, -a, -e (zob. bryłowaty w zn. 2.) –
rögszerű, tömegszerű
bryle, brele [okulary] – [Słowniczek języka
śląskiego] szemüveg
bryła
[1.
nieforemny
kawał
czegoś;
2. trójwymiarowa figura geometryczna;
3. kształt przestrzenny w architekturze i
rzeźbie] – tömb, göröngy, rög; alaktalan v.
élettelen tömeg v. test; (geom) test, térbeli
idom; nehézkes, tohonya, nagy darab ember;
tuskó
667
brykla
bryknąć — brykać [1. pot. podskoczyć w biegu;
2. pot. uciec] – ugrani, ágaskodni, ficánkolni,
makrancoskodni, kirúgni a hámból
brylancik – kis briliáns
brylant [1. oszlifowany diament; 2. o osobie bez
skazy lub o rzeczy dużej wartości;
3. rodzaj szlifu diamentów; 4. stopień
pisma
równy
trzem
punktom
typograficznym] – (fr.) briliáns (mindkét
lapján mértani alakra csiszolt gyémánt);
tökéletes, káprázatos, ragyogó; feddhetetlen
ember
brylant czystej wody [najcenniejsza odmiana
brylantu]
–
legértékesebb
briliáns
(víztisztaságú)
brylant z złotej oprawie – aranyba foglalt v.
aranyfoglalatú brilliáns; brilliáns arany
foglalatban
brylantować – (fr.-ném.) brillírozni; tudását
csillogtatni, remekelni, jeleskedni; csillogni,
tündökölni a tudásával
brylantować włosy – hajat brillírozni
brylantowo – gyémántosan
brylantowy, -a, -e – gyémánt-, briliáns-;
briliánsból való
brylantowe gody – gyémántlakodalom
brylanty nieprawdziwe – nem valódi brilliáns
brylantyna [[środek kosmetyczny używany do
nabłyszczania włosów] – (fr.) brillantin,
finom illatosított hajolaj v. kenőcs; haj- és
szakállkenő szer
bryła lodu – jégtömb, jégtábla
bryła masła – vajkocka (nagyobb)
bryła nieforemna – szabálytalan idom
bryła obrotowa [to bryła geometryczna
ograniczona powierzchnią powstałą z
obrotu figury płaskiej dookoła prostej (osi
obrotu)] – forgástest [olyan geometriai test,
mely egy síkidom síkjában fekvő, azt nem
metsző egyenes, mint tengely körüli
megforgatásából
származtatható.
A
forgástest az a test, melyet a síkidom
forgatása közben súrolt felület és az
alapkörlap, valamint a fedőkörlap határol.]
 Gábriel harsonája
Do brył obrotowych zaliczane są m.in. –
Példák forgástestekre:
 walec kołowy prosty – egyenes köralapú




henger
stożek – kúp
kula – gömb
torus – tórusz
beczka – hordó
 elipsoida obrotowa – szferoid v. más néven
forgási ellipszoid v. kéttengelyű ellipszoid
 paraboloida obrotowa – forgási paraboloid
 hiperboloida obrotowa – forgási
hiperboloid
668
bryła sztywna (inaczej: ciało sztywne, ciało
rozciągłe) [pojęcie używane w fizyce
oznaczające ciało, którego elementy
(części, punkty) nie mogą się względem
siebie przemieszczać. Jest to szczególny
przypadek rotora Riemanna (dla bryły
sztywnej o kształcie elipsoidy). Bryła
sztywna w ogólnym przypadku posiada
sześć stopni swobody.] – rugalmatlan,
merev test
bryła ziemi – rög, földrög
bryła złota – aranytömb, aranyrög, idom
bryłka – rög, rögöcske
bryłowatość – rögszerűség, tömegszerűség,
kockaszerűség
bryłowaty, -a, -e [1. przypominający bryłę;
2. zbity w bryły lub zawierający bryły] –
rögös, alaktalan testhez hasonló
bryłowy kąt – (matematika) testszöglet
bryna [denaturat] – [Słowniczek języka śląskiego]
denaturált szesz
bryndza [1. miękki ser z mleka owczego; 2. pot.
bieda] – brindza, juhsajt, juhtúró; (átv.)
nyomorúság
brynol, bryniol [1. denaturat, spirytus 2. pijak] –
[Słowniczek języka śląskiego] denaturált
szesz, alkohol; ittas ember
bryo, brio- [pierwszy człon wyrazów złożonych
wskazujący na ich związek znaczeniowy z
mchem] – (ol.) (zene) brio; élénkség, tűz
brystol, bristol [biały, gładki karton] – rajzlap;
brisztol-karton (papír)
bryś – házikutya; kuvasz
bryt [1. klin lub pas tkaniny, z których zszywa
się np. spódnicę; 2. pas płótna żaglowego]
– a kelme szélessége; ék (szabadságharcban)
brytan [1. silny, duży pies, używany dawniej do
walk na arenie; 2. o każdym dużym psie] –
szelindek, dog, brit kutyafajta, nagy kutya
Brytania [nazwa jednej z prowincji rzymskich
istniejącej I-V w. n.e.] – (lat.) Britannia
[Wielka Brytania: Nagy-Britannia]
brytfanna [metalowe, płaskie naczynie kuchenne
do pieczenia mięsa lub ciasta] – tepsi
brytfanka – kis tepsi
Brytyjczyk, Brytyjka – brit (ffi/nő)
brytyjski, a-, -ie – brit
bryza [wiatr wiejący nad morzem] – (fr.) brise,
bríz; váltakozó irányú tengeri szél;
-
Wersja 01 01 2017.
vitorlázásra alkalmas v. könnyű szél; enyhe,
hűsítő szellő; tengerparti enyhe, friss szél
bryzowy, -a, -e – (fr.) brise-, brízbryzg [rozpryskujący się strumień wody, błota
itp.] – fröccsentés
bryzganie – fröcskölés
bryznąć, bryzgnąć — bryzgać [1. wylecieć w
postaci
kropel,
drobnych
cząstek;
2. rozproszyć jakiś płyn kroplami] –
fröccsenteni, fröcskölni
bryznąć błotem – sárral befröcskölni
bryzy [1. haftowane, wyszywane, przetykane
różnobarwne szamerunki w stroju
kobiecym. Także gors koszuli i mankiety
nazywano
bryzami.
2.
według
Encyklopedii Staropolskiej Zygmunta
Glogera były to różnego rodzaju
szamerunki wyszywane lub haftowane w
różnych kolorach. Przede wszystkim
charakterystyczne dla stroju kobiecego.
Często zwano tak również mankiety i gors
u koszuli.] – (váltakozó irányú) hímzett v.
varrott díszítés női ruhán
Ryc. 14. Szamerunek przodu i kołnierza sukmany. Potok,
pow. Biłgoraj. Muzeum Kultury i Sztuki Ludowej
w Warszawie nr. inw. 2295. Fot. B. Czarnecki,
1956
bryzol, brizol [rozbity i usmażony płat
polędwicy, pokrojonej w poprzek włókien]
– sült hús; marhasült
bryzol cielęcy – borjúsült
brzana (Barbus barbus) [gatunek słodkowodnej
ryby z rodziny karpiowatych]; brzanka –
(állat) Márna – Barbus barbus (Linnaeus,
1758) (a ponttyal rokon, szálkás folyami hal)
669
brzask [1. światło widoczne na niebie przed
wschodem słońca; 2. odblask rzucany na
coś przez źródło światła] – pirkadat,
pirkadás; virradat, hajnalhasadás, hajnal
brząkadełko – csekélység, semmiség; csörgő v.
csörömpölő gyermekjáték
brząkała – cincogó v. rossz zenész
brząknąć (brząknie), brzęknąć — brząkać
(brząka), brzękać [1. wytworzyć krótki
dźwięk przez uderzenie lub potrącenie
przedmiotu metalowego, szklanego itp.;
2. o przedmiotach metalowych, szklanych
itp.: wydać dźwięk przy potrąceniu lub
uderzeniu; 3. brząkać, brzękać: pot. grać
na jakimś instrumencie strunowym
niedbale lub nieumiejętnie] – csörögni,
csörömpölni, (co) csörget vmit, pengetni
(brząknąć)
csörömpölni,
csörgetni;
pötyögtetni (zongorát); (húrt) megpendíteni;
pengetni; rezonálni
brząknąć pieniędzmi – csörgetni a pénzt
brzdąć – gyerkőc, csemete, kisgyerek
brzdąkanie (na fortepianie) – csengés (pénzé)
brzdąkanie,
brzdąkanina
–
kalimpálás,
zongorázgatás
brzdąknąć, brzdęknąć — brzdąkać, brzdękać
[1. wytworzyć krótki dźwięk przez
uderzenie lub potrącenie strun, klawiszy
instrumentu;
2. o
instrumentach
strunowych:
wydać
dźwięk
przy
potrąceniu lub uderzeniu; 3. brzdąkać,
brzdękać:
pot.
grać
na
jakimś
instrumencie strunowym niedbale lub
nieumiejętnie; 4. pot. upaść z hałasem] –
(brzdąkać) kalimpálni (zongorán); nyűni a
zongorát,
zongorázgatni;
(brzdąknąć)
csörömpölni (zongorán); kalimpálni, rosszul
zongorázni;
dünnyögni;
(brzdęknąć)
puffanni, lepuffanni, huppanni, zajjal leesni;
puffogni
brzdęk [dźwięk spowodowany uderzeniem
szklanych lub metalowych przedmiotów
albo powstały w wyniku pociągnięcia za
strunę] – üveges v. fémes hang
brzdęk – zsupsz!; puff!
brzechtać się – lubickolni, csapkodni; keverni,
kavarni
brzechwa [1. dawna nazwa promienia środkowej części strzał do łuków.
Usterzenie strzały to lotki lub pierzysko;
2. strzała do łuku lub kuszy, składała się z
drewnianego,
zwykle
okrągłego
jesionowego pręta, zwanego brzechwą, na
którym osadzone było żeleźce, zwane
bełtem] – (wojsko) stabilizátor (lövedék,
bomba)
-
Wersja 01 01 2017.
brzechwy [to elementy w tylnej części bomb
lotniczych lub pocisków, stabilizujące
kierunek ich lotu. Brzechwa - dla tych
zastosowań to synonim słowa pióro.] –
(wojsko) stabilizátorok
brzeczka [(zwana też syta) - półprodukt
stosowany
przy
produkcji
piwa
przygotowywany ze słodu jęczmiennego,
chmielu, wody oraz ewentualnie innych
surowców niesłodowanych takich jak
cukier, glukoza, miód, syropy owocowe.] –
maláta [árpa, búza és egyéb gabona
csíráztatásával készült termék. A sör és a
gabonából erjesztett szeszesitalok (whisky,
vodka) egyik legfontosabb alapanyaga. A
gabonafélék csírázásakor olyan enzim –
diasztáz – keletkezik, amelyik képes a
gabonában levő keményítőt maltózzá és
dextrinné lebontani, amit azután az
erjesztőgombák alkohollá tudnak alakítani.];
cefre
brzeczka garbarska [roztwór wodny garbników
używany do garbowania skór] –
cserzőanyag
brzeczka piwna [roztwór wodny składników
wyekstrahowanych ze słodu, w którym
przebiega fermentacja alkoholowa] –
sörmaláta
Brzeczka piwna, w procesie produkcji piwa:
1) brzeczka piwna niechmielona - roztwór
wodny substancji otrzymanych w wyniku
ekstrakcji z zacieranego w warzelni słodu
piwowarskiego;
2) brzeczka piwna chmielona - półprodukt
otrzymywany
z
brzeczki
piwnej
niechmielonej po jej przefiltrowaniu i
ugotowaniu z chmielem, gdy pod wpływem
substancji garbnikowych chmielu wytrąca
się część rozpuszczonych w niej związków
białkowych; w brzeczce piwnej chmielonej,
po
dodaniu
drożdży
piwowarskich,
przebiega fermentacja alkoholowa.
[1. krawędź
ścian,
powierzchni
przedmiotów; 2. pas ziemi stanowiący
granicę między wodą a lądem; też: obszar
lądowy przylegający do rzeki, jeziora,
morza; 3. pas nadgraniczny, krańcowy] –
part, partfal [na brzegu morza: a tenger
partján], szegély; szél (skraj), szegély, perem
brzeg, obszycie [pasek tkaniny lub dzianiny,
który jest przyczepiony do brzegu w celu
ochrony przed brudzeniem się, jako pasek
wzmacniający lub ozdobny.] - szegély [A
ruhadarab szélére erősített kelmesáv, aminek
célja lehet díszítés, megerősítés vagy a
szennyeződés behatolása elleni védelem.]
brzeg chodnika – járdaszegély
brzeg jeziora – tópart
brzeg morza – tengerpart
brzeg
brzeg pełen mielizn – zátonyos part
brzeg rzeki – folyópart
brzegowy, -a, -e [związany z brzegiem] – part-,
parti; szélről való, szélén álló
Brzegówka zwyczajna, brzegówka, jaskółka
brzegówka (Riparia riparia) [gatunek
niewielkiego ptaka wędrownego z rodziny
jaskółkowatych
(Hirundinidae).]
–
partifecske (Riparia riparia) [a madarak
osztályának a verébalakúak rendjébe, ezen
belül
a
fecskefélék
(Hirundinidae)
családjába tartozó faj]
670
Brzegówka
a. Littorina (w języku polskim
pobrzeżka, brzegówka lub litoryna)
[rodzaj niedużych ślimaków morskich o
typowym wyglądzie] – Littorina [a csigák
(Gastropoda) osztályának a Sorbeoconcha
rendjéhez, ezen belül a Littorinidae
családjához tartozó nem]
brzemienna (kobieta) – terhes, viselős, állapotos
brzemienność – (ciąża) terhesség, viselősség
brzemienny, -a, -e [1. o kobiecie: będąca w ciąży;
2. obfitujący w jakieś ważne fakty,
wydarzenia; 3. obciążony, naładowany
czymś] – megterhelt, terhes; viselős
brzemienny w skutki – messze kiható v. menő
következmények
brzemię [1. coś, co jest trudne do zniesienia;
2. daw. ciężar dźwigany na plecach lub
oburącz przed sobą] – nyűg, teher, súly,
nehézség; átv. járom, iga
brzemię zaciężyło – a teher ránehezedett
brzemię życia – az élet terhe, az élet súlya
brzeski, -a, -ie – Breszt-i
brzeszczot [1. część tnąca piły; 2. zob. klinga; 3.
w siecznej broni znaczy to samo, co
-
Wersja 01 01 2017.
głownia, brzeszczot, klinga, staropolska
nazwa zasadniczej części broni siecznej
(poniżej rękojeści, składa się z ostrza,
tylca i płazu)] – penge (kés, kard)
brzeszczot piły – fűrészlap
Brześć, dawniej Brześć Litewski, Brześć nad
Bugiem (biał. Берасьце, Брэст, jid. ‫קסירּב‬,
ukr. Берестя. ros. Брест) [miasto na
Białorusi, na Polesiu, nad Bugiem, u ujścia
Muchawca, stolica obwodu brzeskiego;
ośrodek przemysłowy, węzeł kolejowy i
drogowy na granicy z Polską, port
rzeczny, port lotniczy; uniwersytet (1995),
politechnika (1989); ośrodek kultury
polskiej na Białorusi, polski konsulat
generalny; 313 tys. mieszk. (2007).] –
Breszt (belarusz nyelven Брэст, oroszul
Брест, lengyelül Brześć nad Bugiem,
korábban Beresztje vagy Breszt-Litovszk)
[nagyváros Fehéroroszország délnyugati
részén, a Breszti terület és a Breszti járás
székhelye. A Nyugati-Bug és a Muhavec
összefolyásánál fekszik, Minszktől 355 kmre délnyugatra. Az ország 6. legnépesebb
városa, 2006-ban 303,3 ezer lakosa volt,
területe 73 km². Fontos közúti és vasúti
határátkelőhely
Lengyelország
felé
(Terespol), valamint egyetemi város.]
brzezina [1. zagajnik brzozowy; 2. drewno
brzozy; 3. pot. brzoza; 4. świeże gałęzie
brzozowe] – nyírfaerdő, nyírfaliget; nyírfa
brzezinka – nyírfaliget
brzezinowy, -a, -e – nyírfás
brzeżek – kis part, partocska
brzeżniak – nyírfaedő, nyíres
brzeżny, -a, -e – parti, szélső-, perembrzęczący, -a, -e – csilingelő, csörömpölő, zörgő,
pergő, csengő
brzęcząca moneta – pengő érc (pénz), csengő
arany
brzęczeć
(brzęczy)
[1. powodować
brzęk,
uderzając lub potrącając szklane albo
metalowe przedmioty; 2. o metalowych
lub szklanych przedmiotach, też o
owadach: wydawać brzęk] – rezonálni;
csengeni, pengeni, cseng-bong; bongani;
zümmögni, zsibongani, zsongani, duruzsolni;
döngeni, döngicsélni, búgni; dudorászni;
zajongani, brummogni, zörögni, csattogni;
zúgni, dongani; zsongani
brzęczeć jak bąk – zümmögni, mint a dongó
brzęczeć nad uchem – vkinek a fülébe dudorászni
brzęczenie – csengetés, csilingelés; zümmögés,
zöngés;
zsongás,
zsibongás,
búgás,
döngicsélés; csengés (pénzé); zaj, brumm,
búgás
brzęczenie komara – szúnyogzümmögés
671
brzęczenie magnetyczne – mágneses zaj
brzęczenie pszczół – méhzümmögés
brzęczyk [ew. buzer - (lub ang. beeper brzęczyk,
piszczyk, bzyczek) - w elektronice układ
wydający dźwięk używane najczęściej
jako przypominacz lub informator] –
zümmögő, berregő [mérsékelt hangerejű,
hangjelzésre használatos készülék]; tompított
csengőszerkezet; villanycsengő; búgó (játék,
eszköz)
brzęczyk mikrofonowy – mikrofonberregő
brzęk [1. dźwięk lub seria dźwięków, które
powstają wtedy, gdy szklane lub metalowe
przedmioty uderzają o siebie; 2. dźwięk
wydawany przez niektóre owady przy
poruszaniu
skrzydełkami;
3. zob.
brekinia] – csörömpölés, csörrenés, csörgés;
zöngés; zümmögés; (drzewo brekinia)
berkenye
brzęk kajdan – rabbilincs csörgése
brzęk szkła – poharak csörömpölése
brzęk tłuczonej szyby – üvegcsörömpölés
brzękać
(zob.
brząknąć)
–
csörögtetni,
csörömpölni; dünnyögni (brząkać)
brzękadełko,
brząkadełko
–
csekélység,
semmiség;
csörgő
v.
csörömpölő
gyermekjáték
brzęknąć (brzęknie) (zob. brząknąć) – csörgetni,
csörömpölni; megfizetni
brzęknąć (o ciele: puchnąć) – megdagadni
brzmiący, -a, -e – csengő, hangzó, csendülő,
zengő, hallható, zúgó; harsány
brzmieć (brzmi) [1. być słyszanym, przejawiać się
jako dźwięk, głos; 2. wydawać dźwięk,
głos; 3. mieć określoną postać słowną,
zawierać określoną treść] – (głosić)
hangzani, szólni; hallatszani, hangzani,
zengni, csengeni, pengeni; felharsanni;
felzendülni, felzengeni
brzmi jak następuje – következőképpen hangzik
brzmienie1 – csengés, pengés, hangzás; zengés;
vminek a hangjára, értelmében, szellemében
való szólás
brzmienie2 [zespół cech dźwiękowych głosu lub
instrumentu] – (muz) hangsor, zenei hang
brzmieniowo – csengetve, pengetve; hansorilag
brzoskwinia (Persica Mill.), brzoskwinie [rodzaj
roślin należący do rodziny różowatych.
Pochodzi z Chin. Liczy kilka gatunków.] –
őszibarack, őszibarackfa (Prunus Persica) [a
rózsafélék (Rosaceae) családjába és a Prunus
nemzetségbe
tartozó
gyümölcsfa.
Legközelebbi rokona a mandula, távolabbi
rokonai a szilva és a kajszibarack.]
 brzoskwinia zwyczajna (Prunus persica (L.)
Batsch) [gatunek drzewa należący do
-
Wersja 01 01 2017.
rodziny różowatych. Pochodzi z środkowych
i północno-wschodnich Chin.] – őszibarack
vagy őszibarackfa (Prunus Persica)
 brzoskwinia Davida (Persica davidiana)
 brzoskwinia dziwna (Persica mira)
 brzoskwinia fergańska (Persica ferganensis)
brzoskwiniowy, -a, -e – őszibarackos
brzost [wysokie drzewo liściaste] – szilfa
(Ulmus)
[a
rózsavirágúak
(Rosales)
rendjében a szilfafélék (Ulmaceae) névadó,
egyúttal legnagyobb és legészakabbra hatoló
nemzetsége]
brzoza (Betula L.) [1. drzewo o białej lub szarej
korze i drobnych liściach; też: drewno
tego drzewa; 2. rodzaj drzew i krzewów
należący do rodziny brzozowatych.
Obejmuje około 35-60 gatunków – różnica
w ocenie liczby gatunków jest m.in.
wynikiem łatwego tworzenia mieszańców
międzygatunkowych o trudnym do
ustalenia statusie taksonomicznym.] –
nyír, nyírfa (Betula) [a nyírfafélék
(Betulaceae)
családjának
névadó
nemzetsége. Lombhullató fák és cserjék
tartoznak ide]
Brzoza brodawkowata, brzoza zwisła (Betula
pendula Roth) [gatunek drzewa z rodziny
brzozowatych (Betulaceae Gray)] –
közönséges
nyír
(Betula
pendula)
[természetes körülmények között leginkább a
tajga éghajlati öv alatt honos fafaj]
Brzoza cukrowa, Brzoza wiśniowa (Betula lenta
L.)
[gatunek
drzewa
z
rodziny
brzozowatych. Występuje w stanie dzikim
we
wschodniej
części
Stanów
Zjednoczonych; na przedgórzach i w
górach
(Appalachy).
Pojedyncze
stanowiska na zachód od Appalachów nie
dochodzą do Missisipi.] – Cukornyír
(Betula lenta L.)
brzoza karłowata – törpe nyírfa
brzoza krzewiasta – cserjés, nyírfa, nyírbozót
Brzoza ojcowska (Betula oycoviensis Bess.)
[gatunek drzewa lub krzewu należący do
rodziny brzozowatych] – Ojcówi nyírfa
(Betula oycoviensis)
Brzoza omszona (Betula pubescens Ehrh.)
[gatunek drzewa liściastego z rodziny
brzozowatych (Betulaceae Gray)] molyhos nyír v. szőrös nyír (Betula
pubescens) [a kétszikűek (Magnoliopsida)
osztályának a bükkfavirágúak (Fagales)
rendjéhez, ezen belül a nyírfafélék
(Betulaceae) családjához tartozó fa]
672
molyhos nyír
brzozowy, -a, -e – nyír-, nyírfa-; nyírfás, nyíribrzozowy lasek – nyírfaliget; nyírfaberek, nyírerdő
brzózka – nyírfácska
brzózowy, -a, -e – nyírfabrzózowe zagaje – nyírfaerdőcske v. liget
brzuch [dolna część tułowia] – has, pocak;
gyomor; has (terhes)
brzuchacz – pocakos, potrohos, nagyhasú (ember)
brzuchal [człowiek o dużym brzuchu] – pocakos,
potrohos, nagyhasú (ember)
brzuchaty, -a, -e [1. pot. mający duży brzuch;
2. pot. mający wypukły kształt] – hasas,
pocakos, nagyhasú, potrohos, pohos
brzuchaty jak kadź – hasas, mint egy hordó
brzuchopłetwy,
-a,
-e
[mający
płetwy
usadowione na brzuchu, z tyłu za
piersiowymi] – hasúszós [hasúszók (pinnae
abdominales)]
brzuchomówca [osoba umiejąca mówić bez
poruszania ustami] – hasbeszélő
brzuchomówstwo – hasbeszélés
-
Wersja 01 01 2017.
brzusiec [wypukła, najgrubsza część jakiegoś
przedmiotu, narzędzia, naczynia, palców]
– hasas, domború, kiálló része vminek, éles
domborulat
brzusiec, strzałka (fala) – duzzadóhely (rezgés)
brzusiec palca – ujjpárna, ujjbegy
brzuszek, brzusio – kis has, hasacska, pocakocska
brzuszny, -a, -e – has- [jama brzuszna: hasüreg;
błona brzuszna: hashártya; dur v. tyfus
brzuszny: hastífusz]
brzuszysko – nagy pocak, nagy has, bendő
brzydactwo [o kimś lub o czymś brzydkim] –
rútság; csúfság, csúnyaság; rút v. ocsmány
ember
brzydal (człowiek brzydki) – csúnya, csúf,
ocsmány ember, rút ember
brzydki, -a, -ie [1. taki, który się nie podoba;
2. naganny; 3. nieprzyzwoity] – (nieładny)
csúf, csúnya, rút; (ohydny) ocsmány, ronda;
pocsék
brzydka, jak noc – förtelmesen csúnya
brzydka pogoda – csúnya v. rossz idő
brzydka szkaradna pogoda – pocsék idő
brzydki jak diabeł – rút, mint az ördög
brzydki jak noc – [olyan csúnya, mint az éjszaka]
förtelmesen csúnya
brzydki jak półtora nieszczęścia – [olyan csúnya,
mint egy rakás szerencsétlenség] förtelmesen
csúnya; csúnya, illetlen
brzydkie słowo – illetlen szó
brzydko – csúnyán, rútul, illetlenül
brzydko wygląda – csúnya, csúnyán néz ki
brzydko się znalazł – illetlenül v. csúnyán
viselkedett
brzydnąć [1. stawać się mniej ładnym niż
dotychczas; 2. stawać się uciążliwym,
dokuczliwym] – csúfulni, csúnyulni, rútulni,
rúttá válni; elcsúnyulni, elrútulni; megutálni,
megunni vmit, elege van vmiből, undorral
viseltetik vmivel szemben
brzydota [1. cecha tego, co jest brzydkie; 2. pot.
istota lub rzecz brzydka] – csúfság,
csúnyaság; rútság; csúnya, rút személy v.
dolog
brzydula [pot. brzydka kobieta] – csúnyácska,
rondácska
brzydzenie się – undor, undorodás, írtózás
brzydzić [budzić w kimś wstręt] – undort kelteni
v. ébreszteni
brzydzić (brzydzi) się [czuć wstręt do kogoś lub
czegoś] – írtózni, iszonyodni, undorodni,
undort érezni
brzydzić się kim/czym – undorodni vkitől/vmitől;
irtózni v. iszonyodni (vkitől/vmitől); utálni
vkit/vmit
-
Wersja 01 01 2017.
autorytet Pisma Świętego” — William Ockham, I
Sent.
Zasada ta miała być narzędziem pozwalającym na
krytykę
nadmiernie
rozbudowanych,
spekulatywnych
systemów średniowiecznej
scholastyki.
A tétel kimondja, hogy egy jelenség
magyarázatának minél kevesebb feltételezést kell
magában foglalnia, kizárva azokat, melyek nem
változtatnak
a
magyarázó
elmélet
valószínűsíthető végkimenetelén. Ez az elv,
melyet
latinul
„lex
parsimoniae”-nek
(„takarékosság elve” vagy „tömörség elve”)
neveznek, a következőképpen hangzik:
„Pluralitas non est ponenda sine necessitate”
magyarul:
„A sokaság szükségtelenül nem tételezendő” egy
másik fordításban: „Csak szükség esetén
posztulálj sokféleséget”.
Ezt általában úgy fogalmazzák át, hogy „ha egy
jelenségre két magyarázat lehetséges, akkor az
egyszerűbb magyarázatot fogadjuk el”, vagy
„általában az egyszerűbb megoldás a helyes”.
Minden, a dolog magyarázatához nem szükséges
ok fölösleges és ennélfogva elvetendő.
brzydzić się czego – undorodni, írtózni (vtől),
utálni (vmit)
brzytew [szabla polska z XVII w. o wąskiej,
ostrej klindze] – XVII. sz.-i lengyel szablya
673
Szabla polska z XVII wieku
brzytewka – borotvácska, kis borotva
brzytwa [1. ostry nóż do golenia; 2. pot. o
człowieku
surowym,
stanowczym,
wymagającym; 3. pot. o człowieku
mającym dużą wiedzę na jakiś temat] –
borotva
brzytwa Ockhama (nazywana także zasadą
ekonomii lub zasadą ekonomii myślenia)
[zasada, zgodnie z którą w wyjaśnianiu
zjawisk należy dążyć do prostoty,
wybierając takie wyjaśnienia, które
opierają się na jak najmniejszej liczbie
założeń i pojęć. Tradycyjnie wiązana jest
z nazwiskiem Williama Ockhama.] –
Occam borotvája [filozófiai elv, amely
szerint két, az adott jelenséget egyformán jól
leíró magyarázat közül azt kell választani,
amelyik
az
egyszerűbb.
Első
megfogalmazója William Ockham, a 14.
században élt angol filozófus, ferencesrendi
szerzetes.]
Najbardziej znane sformułowanie tej zasady:
"Nie należy mnożyć bytów ponad potrzebę"
(Entia non sunt multiplicanda praeter
necessitatem), nie pochodzi od Ockhama, lecz od
siedemnastowiecznego niemieckiego filozofa
Johannesa Clauberga. Określenie takiej zasady
jako brzytwy Ockhama (Novacula Occami et
Nominalium) pojawia się po raz pierwszy u XVIIwiecznego filozofa i teologa Libertusa
Fromondusa.
Zasady ekonomii myślenia formułowano już w
starożytności
(Platon
w
Parmenidesie,
Arystoteles w Fizyce) oraz w filozofii
średniowiecznej (Bonawentura i Jan Duns Szkot).
Ockham zradykalizował jednak te twierdzenia i
uczynił istotnym elementem swojej filozofii.
Zgodnie z filozofią Ockhama wielość traktowana
jest jako niekonieczna, dlatego wymaga
wyjaśnienia. Nie należy wprowadzać nowych
pojęć, kategorii czy bytów, jeśli nie jest to
uzasadnione poprzez rozum, doświadczenie lub
Biblię.
„Nie wolno przyjąć niczego bez uzasadnienia, że
ono jest, musi ono być oczywiste albo znane na
mocy doświadczenia, albo zapewnione przez
[encefalopatia gąbczasta bydła] – a
szarvasmarhákat
sújtó
szivacsos
agyvelőgyulladás (BSE)
BSD (ang. Berkeley Software Distribution, czasami
BSE
nazywany Berkeley Unix) [odmiana
systemu operacyjnego Unix wywodząca
się ze stworzonych na Uniwersytecie
Kalifornijskim Berkeley rozszerzeń dla
systemu rozwijanego przez firmę AT&T.
Także potoczna nazwa licencji BSD, na
której te systemy są wydawane oraz
pokrewnych licencji tego typu (np.
licencja MIT).] – BSD (A Berkeley
Software Distribution rövidítése) [1. azon
UNIX leszármazottak neve, melyet az 1970es években kezdtek el fejleszteni a Berkeley
Egyetemen
Kaliforniában.
A
nevet
együttesen használják azok mai modern
leszármazottainál. 2. A BSD a unix
operációs rendszerek egyik fajtáját jelöli,
amelyet a University of California, Berkeley
fejlesztett ki. A BSD nagy mértékben
elõsegítette
az
Internet
fejlõdését,
elterjedését, hiszen egy kormánnyal kötött
szerzõdés alapján a TCP/IP protokollokat
integrálta a unixba. A programcsomagot
aztán az egyetemeknek osztotta szét. Jelentõs
újítása volt a socket fogalom megjelenése,
amelynek segítségével az alkalmazói
programok egyszerûen tudtak kommunikálni
a TCP/IP protokollokkal. Az egyetem ma
már nem támogatja a rendszer fejlesztését.]
BSPO (Bądź Sprawny do Pracy i Obrony) –
Légy Munkára Harcra Kész
674
BSS (ang. Basic Service Set) [to w sieciach
bezprzewodowych standardu IEEE 802.11
grupa
urządzeń
bezprzewodowych
logicznie ze sobą powiązanych] – BSS,
Basic
Service
Set
[az
egymással
kommunikálni tudó állomások összessége.
Infrastruktúra módban egy AP és az általal
kiszolgált állomások (STAs) összessége
(nem keverendő össze az AP által lefedett
területtel). Tulajdonképpen a WLAN
hálózatok alapvet ő építőeleme. Kétféle BSS
létezik: Independent BSS (IBSS) és
infrastruktúra BSS.]
BSSID (ang. Basic Service Set Identifier) [to 48bitowy numer identyfikacyjny w sieciach
bezprzewodowych standardu IEEE 802.11
nadawany wszystkim stacjom należącym
do tego samego BSS.] - BSSID – Basic
service Set Identifier [a BSS-t a BSSID-vel
azonosítjuk, ami minden infrastuktúra BSS
esetén a vezetéknélküli hozzáférési pont
MAC címe. Az IBSS esetén nincs AP, az
IBSS-t
kezdeményező
állomás
véletlenszerűen sorsol egy MAC-címet, amit
aztá n BSSID-ként használ.]
BT – Bluetooth [technologia bezprzewodowej
komunikacji krótkiego zasięgu pomiędzy
różnymi urządzeniami elektronicznymi,
takimi jak klawiatura, komputer, laptop,
palmtop, telefon komórkowy i wieloma
innymi. Jest to darmowy standard opisany
w specyfikacji IEEE 802.15.1. Jego
specyfikacja obejmuje trzy klasy mocy
nadawczej 1-3 o zasięgu 100, 10 oraz 1
metra w otwartej przestrzeni. Najczęściej
spotykaną klasą jest klasa druga.
Technologia korzysta z fal radiowych w
paśmie ISM 2,4 GHz. Urządzenie
umożliwiające
wykorzystanie
tej
technologii to adapter Bluetooth.] –
Bluetooth
[rövid
hatótávolságú,
adatcseréhez használt, nyílt, vezetéknélküli
szabvány. Alkalmazásával számítógépek,
mobiltelefonok (telefonkihangosítók) és
egyéb készülékek között automatikusan
létesíthetünk kis hatótávolságú rádiós
kapcsolatot.]
BTW ("By The Way") [przy okazji; nawiasem
mówiąc] – BTW ("By The Way"),
elektronikus kommunikációnál használt
rövidítés; magyarul: "erről jut eszembe"
Bubble Jet [bubble-jet printer {rzecz.} [drukarka
pęcherzykowa {f.} [komp.]] – Bubble Jet
(Tintasugaras (nyomtató))
-
Wersja 01 01 2017.
bubek [pot. z niechęcią o mężczyźnie mało
wartym, ale mającym wygórowane
mniemanie o sobie] – pasas, pasi; pacák,
pali; semmiházi fickó, nyikhaj [(ném.) Bub =
fiú; gyerek, legény; Bube = fiú, gyerek,
gazfickó; (kártya) bubi, filkó, alsó]
bubel [towar złej jakości] – selejt; bóvli,
eladhatatlan áru
bubikop [fryzura "lata trzydzieste-czterdzieste"]
– (ném.) Bubikopf; bubifej, rövid haj
bubikop
bublowaty, -a, -e – selejt; búvli, eladhatatlan
buc [1. pot. o człowieku zarozumiałym,
aroganckim; 2. tyle co: pyszałek,
zarozumialec]
–
beképzelt,
önhitt,
elbizakodott, öntelt, fölényes, nagyképű,
nyegle, szerénytelen, arrogáns, szemtelen,
pökhendi, pimasz, pöffeszkedő, fennhéjazó,
kihívó, hányaveti, követelődző, gőgös,
kevély, dölyfös, hivalkodó, rátarti, önhitt,
büszke, hiú ember
Bucefalos (Bucefał) (gr. Βουκέφαλος Bukefalos –
"byczogłowy"; łac. Bucephalus) [ulubiony
ogier tesalski Aleksandra III Wielkiego.
Jak pisze Pliniusz Starszy w "Historii
Naturalnej", jego imię pochodziło od
znamienia na łopatce w postaci głowy
byka.] – Bukephalosz (görögül Βουκέφαλος,
a βους és κεφαλή szavakból, jelentése:
„ökörfejű”; lat. „Bucephalus”) [Nagy Sándor
harci ménje volt és bizonyítottan a
történelem leghíresebb lova. A római Piazza
del Quirinale téren álló lovas szoborcsoport
egyik szobra is róla kapta nevét. Az ókori
görög „Bukephalosz” szónak latin változata
a „Bucephalus”. Bukephalosz 12 éves korára
valóságos szörnyeteggé vált, lehetetlen volt
megülni és letépte a húsát mindenkinek, aki
ezt megpróbálta. Nagy Sándor azonban tudta
kezelni. Plutarkhosz lejegyezte a történetet,
ahogyan Kr. e. 344-ben a 12 éves trónörökös
megnyerte a lovat.]
675
[wykrzyknik
nazywający
dźwięk
spowodowany
nagłym,
silnym
uderzeniem] – bęc) bumm! (brzdęk) puff!,
püff!, nyekk; (átv.) erre, hirtelen [buch w
placz: erre elsírta megát]
buchalter [daw. księgowy] – könyvelő
buchalteria [1. daw. księgowość; 2. lekcew.
niepotrzebne, drobiazgowe obliczenia] –
könyvelés, könyvvitel; könyvelőség
buchalteria podwójna – kettős könyvvitel
buchalteria przebitkowa – átíró könyvvitel
buchalterka – könyvelőnő
buchalterski, -a, -ie – könyvelői
buchalteryjny, -a, -e – könyvelési
buchmanizm [Buchmanizm zyskuje w Anglji
nic- tylko dużo zwolenników, ale i
spotyka się z głosami ostrej krytyki.
Przeciwnicy zarzucają. Buchmanowi
swego
rodzaju
lekkomyślność
i
powierzchowność. Ich zdaniem, istnieje
poważne niebezpieczeństwo zawrócenia,
zwłaszcza młodzieży w głowach. Każdy
młodzieniec lub dziewczyna uwierzy
wkońcu w
wewnętrzny głos Boga,
uzależniając od tego swe poczynania i
tłumacząc tym głosem wewnętrznym
wszystkie swe występki.] – buchmanizmus
[A
manapság
emlegetett
"oxfordi
mozgalom" Amerikából indult ki, ahol
kezdeményezőjéről "buchmanizmus" néven
emlegették. S csak amikor az oxfordi ifjúság
révén európai terjeszkedése is megindult,
tapadt hozzá az említett új elnevezés. A
jelenleg terjeszkedő "oxfordi mozgalom" az
egyéni élet átalakulását szorgalmazza és
munkálja.]
buchnąć — buchać [1. rozprzestrzenić się w
sposób gwałtowny; 2. wydzielić coś z siebie
w sposób gwałtowny] – előtörni, lövellni,
buch
-
Wersja 01 01 2017.
kitörni; [wódką bucha: árad belőle a
pálinkabűz]
buchnąć [1. pot. wykonać nagły ruch, rzucić się,
uderzyć; 2. pot. ukraść] – kifakadni,
kifröccsenni, kibuggyanni; előtörni, kitörni,
dőlni vmi vmiből; lehuppanni (spaść),
lepottyanni; (ukraść) csenni, elcsenni;
elcsórni, megfújni, megcsapni, elemelni
vmit; megütni vkit
buchnąć kogo w mankiet – (tréf.) kezet csókolni
vkinek
buchnąć kogo w plecy – hátba ütni, hátba vágni
vkit
buchnąć płomieniem – felcsap a láng
buchnął mu pięć złotych – öt złotyt „csórt” tőle
buchnął płomień – láng csapott ki, lángok törtek
elő
buchta [1. łow. miejsce zryte przez żerujące
dziki;
2. reg.
bułka
drożdżowa,
nadziewana jakąś masą, gotowana na
parze; 3. daw. mała zatoka] – dagonyás;
kisebb öböl
buchta [żegl. równo zwinięta lina] – egyszerű v.
sima kötél köteg
buchtować1 [żegl. zwijać linę w buchtę] – kötelet
feltekerni
buchtować2 [łow. o dzikach: ryć ziemię w
poszukiwaniu pożywienia] – dagonyázni;
túrni, feltúni
bucięta – ócska (rossz) cipő, kis cipő
bucik [1. mały but; 2. but o krótkiej cholewce
sznurowanej lub zapinanej] – kis cipő,
cipőcske; (półbucik) félcipő
bucik mi dolega – szorít a cipőm
bucik mnie gniecie – szorít a cipőm
buciki damskie – női cipő
buciki dziecięce a. buciki dziecinne –
gyermekcipő
buciki Matki Boskiej [1. tojad mocny znany jako
pantofelki lub buciki Matki Boskiej,
chodaki, rzadziej koniki; 2. ostróżka; 3.
tojad; 4. wyżlin] – (növ.) 1. szarkaláb; 2.
sisakvirág; 3. Boldogasszony papucsa
(latinul Cypripedium calceolus) [a virág
nevét jellegzetes, lábbeli alakú virágjáról
kapta.]
Boldogasszony papucsa (latinul Cypripedium calceolus)
676
buciki mi się odsznurowały – kibomlott a
cipőfűzöm
buciki niemowlęce – bébicipő
buciki spięte klamrami – csatos cipő
bucior [pot. duży, masywny but] – bocskor,
túlságosan nagy cipő
bucisko [zgrubienie od: but (okrycie stopy);
bucior] – igen nagy v. ormótlan cipő
buczeć (buczy) [1. wydawać niski, przeciągły
dźwięk; 2. pot. głośno płakać] – zümmögni;
zúgni, bömbölni, ordítani, bőgni, sírni,
zokogni; zajongani, brummogni, búgni
buczeć [przezywać na kogoś] – [Słowniczek
języka śląskiego] csúfolni v. gúnyolni vkit
buczek1 – bükkfácska, makkocska, bükkerdőcske
buczek2 [1. wydawać niski odgłos; 2. potocznie:
głośno płakać; beczeć, ryczeć; ktoś kto
płacze lub zrzędzi; 3. sygnalizator
wytwarzający buczący dźwięk; 4. syrena
do sygnalizacji dźwiękowej] – tülök, duda,
sziréna, üvöltő; síró
buczenie – zaj, brumm, búgás; zajosság
buczyna [1. las lub zagajnik, w którym liczebnie
przeważają drzewa bukowe; 2. drewno z
drzewa bukowego lub owoc takiego
drzewa; 4. zagajnik bukowy; 5. drewno
bukowe; 6. owoce drzewa bukowego; 7.
zbiorowisko leśne z przewagą buka, na
średniożyznych glebach brunatnych.] –
(drzewo) bükk, bükkfa; (las) bükkös,
bükkfaerdő; makk
buczyna karpacka [Żyzna buczyna karpacka;
(Dentario glandulosae-Fagetum Klika 1927
em. Mat. 1964, syn. Fagetum carpaticum
Klika 1927)] – Kárpáti bükkös erdőtársulás
(Dentario glandulosae-Fagetum Klika 1927
em. Mat. 1964, syn. Fagetum carpaticum
Klika 1927)
Buda (niem. Ofen, chorw. Budim, słow. Budín,
serb. Budim / Будим, tur. Budin) [1. część
Budapesztu; 2. - zachodnia, w znacznej
części zalesiona i górzysta, część
Budapesztu,
stanowiąca
około
1/3
terytorium całego miasta. Buda znajduje
się na prawym brzegu rzeki Dunaj, która
wyznacza granicę między nią a Pesztem.]
– Buda (Budapest városrésze)
buda, budka [1. niewielki, sklecony z byle czego
budynek, pomieszczenie dla zwierząt lub
sprzętów; 2. pot. zakład pracy lub szkoła;
3. ruchome nakrycie pojazdu; 4. w czasie
okupacji hitlerowskiej: kryty policyjny
samochód niemiecki] – kunyhó, barak,
bódé, tákolmány, vásári sátor; ól [psia buda,
buda dla psa: kutyaól]; állandó tartózkodás
v. munka helye; (bolt); ponyvával v.
-
Wersja 01 01 2017.
gyékénnyel fedett kocsi v. szekér; (biz.)
iskola
buda (dla psa) – kutyaól
Budapeszt [(węg. Budapest, przymiotnik:
budapeszteński) – miasto na Węgrzech
położone w północnej części kraju, nad
Dunajem. Stolica Republiki Węgierskiej.
Do XIX wieku trzy osobne miasta: Buda i
Óbuda na prawym brzegu Dunaju oraz
Peszt – na lewym.] – Budapest
[Magyarország fővárosa, az ország politikai,
művelődési,
ipari,
kereskedelmi
és
közlekedési központja, valamint nevezetes
gyógyfürdőváros.
Az
Európai
Unió
kilencedik
legnépesebb
városa.]
[do
Budapesztu: Budapestre, w Budapeszcie:
Budapesten; z Budapesztu: Budapestről]
Budapeszt leży na obu brzegach Dunaju a. nad
Dunajem – Budapest a Duna két partján
fekszik
budapesztenka [mieszkanka Budapesztu] –
budapesti nő v. lány
budapeszteńczyk, budapesztańczyk [mieszkaniec
Budapesztu] – budapesti
budapeszteński, -a, -ie – budapesti
Budapeszteńska Akademia Ekonomiczna –
Budapesti Közgazdaságtudományi Egyetem
[Budapesti Corvinus Egyetem (BCE)] [A
2000-es felsőoktatási integráció során
egybeolvasztották
az
Államigazgatási
Főiskolával, így a neve Budapesti
Közgazdaságtudományi és Államigazgatási
Egyetem lett. 2003-ban a korábban gödöllői
Szent István Egyetemhez csatlakoztatott
budai karok (a korábbi Kertészeti és
Élelmiszeripari Egyetem) is csatlakoztak az
egyetemhez, ezt követően vette fel a
Budapesti Corvinus Egyetem nevet.]
Budapeszteńska
Giełda
Papierów
Wartościowych – Budapesti Értéktőzsde
(BÉT)
Budapeszteńska Giełda Towarowa – Budapesti
Árutőzsde (BÁT)
budapeszteński indeks giełdowy – budapesti
tőzsdeindex (BUX)
Budapeszteński
Uniwesytecki
Klub
Lekkoatletyczny – Budapesti Egyetemi
Atlétikai Club (BEAC)
Budapeszteński Związek Sportowy – Budapest
Sportegyesület (BSE)
Budapeszteńskie Centrum Kongresowe –
Budapesti Kongresszusi Központ (az ország
legnagyobb méretű létesítménye)
Budapeszteńskie
Przedsiębiorstwo
Komunikacyjne; (dawno) Budapeszteńskie
Przedsiębiorstwo
Transportowe
–
Budapesti Közlekedési Válallat (BKV Zrt.)
677
Budapeszteńskie
Wesołe
Miasteczko
[usytuowane jest w Lasku Miejskim, obok
Stołecznego Cyrku Wielkiego.] ‒ Budapesti
Vidám Park [a budapesti Városligetben
működött 1950. május 22-től 2013.
szeptember 30-ig, 6,5 hektárnyi területen.
Közvetlen elődeit, a Vurstlit és az Angol
Parkot is beszámítva, közel kétszáz éves
történetével a világ egyik legrégebbi,
folyamatosan működő szórakoztatóparkja
volt. A helyén 2014-ben nyílt a Holnemvolt
Park, mely 2015 őszéig állatparki
környezetben működtetett tovább néhány
régi mutatványt. A park ezután végleg
bezárt, majd megkezdődött a terület
délnyugati oldalán gyerekeknek szóló
Mesepark, a központi részen pedig az
úgynevezett Pannon Park építése. A korábbi
időszakból megismert kép ezzel végleg
megváltozott, csak három, műemléki
védettséget élvező mutatvány és épület
maradt fent.]
Budda [1. (skr. buddha – przebudzony,
oświecony; chiń. fo, fotuo; kor. bul, pult'a;
jap. butsu, butsuda, budda); wiet. phât,
phât-ba; tyb. sangdzie (sangs.rgyas): sang
– oczyszczony z negatywnych emocji, dzie
– z rozwiniętymi w pełni doskonałymi
właściwościami umysłu). 2. twórca
buddyzmu] – (szanszkrit: a felébredt)
Buddha; eredetileg Sziddharta (Kr.e. kb.
560-480), nepáli származású előkelő férfi
szanszkrit nyelven a Megvilágosodott, az a
személy, aki elérte a megvilágosodást.
buddyjski, -a, -ie [związany z buddyzmem,
Buddą], buddaistyczny – buddhista
buddysta [wyznawca buddyzmu] – (szanszkrit)
buddhista;
buddhizmus
követője;
buddhizmussal kapcsolatos, rá jellemző
buddystka, buddyjka – (szanszkrit) buddhista nő
buddyzm [jedna z religii światowych, oparta na
naukach Buddy] – (szanszkrit) buddhizmus
(Észak-Indiában az i.e. VI. században
keletkezett és Ázsia nagy részében elterjedt,
a lélekvándorlást tanító vallás)
buddyzm tybetański (zob. lamaizm) – (lat.)
lámaizmus; a buddhizmusnak Tibetben és
Mongólia egy részében elterjedt formája
budionowka (z ros. будёновка, budionówka)
[czapka używana przez żołnierzy Armii
Czerwonej. Przez swój spiczasty, nieco
wydłużony kształt przypomina hełmy
ruskich wojów średniowiecznych. Posiada
odwijane nauszniki, charakterystyczne dla
innych rosyjskich czapek. Nazwa pochodzi
od dowódcy jednej z pierwszych armii,
która została w te czapki wyposażona –
Siemiona Budionnego.] – (or. будёновка)
-
Wersja 01 01 2017.
budionovka-sapka; Vörös
használatos katonasapka
Hadseregben
budka albo kapotka [1. mała buda; 2. nieduże
pomieszczenie lub część większego,
przeznaczone do specjalnych zadań; 3.
małe pomieszczenie wolno stojące; 4.
mały, niedbale postawiony budynek; 5.
damski kapelusz popularny w XIX w.; 6.
kiosk uliczny; 7. 6. daw. futrzany kołnierz
damski wysoko zachodzący na szyję; 8.
7. noszony dawniej damski kapelusz z
szerokim rondem sterczącym ponad
czołem, przywiązywany wstążkami pod
brodą; 8. kapelusz damski, najczęściej
słomkowy, z dużym przygiętym do twarzy
rondem, romantycznie osłaniający twarz,
modny z pewnymi zmianami i przerwami
od 200 lat. Dawniej nazywano go kapotką.
9.
rodzaj
kapelusza
damskiego
popularnego aż do lat 60 XX wieku. Było
to dosyć sztywne nakrycie głowy
przylegające do policzków a nad czołem
uniesione do góry. Powlekane jedwabiem,
atłasem lub aksamitem i ozdabiane
kwiatami, wstążkami czy koronkami.
Umocowane na głowie dzięki kokardzie
wiązanej pod brodą.] – bódé, kutyaól; utcai
kioszk; (kapelusz damski) nap ellen védő
kalap
budka strażnicza – őrbódé, bakterház, őrház
budka suflera, budka suflerska – súgólyuk,
súgófülke
budka telefoniczna – telefonfülke; távbeszélő
fülke
budka z gazetami (kiosk) – újságosbódé, trafik,
kioszk
budka z papierosami – trafik
budka z piwem – talponálló
678
budleja a. Omżyn (Buddlea) – Nyári orgona
(Buddlea Davidii Stem Cell)
budnik [1. ptak z rzędu wróblowatych; altannik;
2. przestarzale: budzik; 3. w dawnej
Polsce: poddany rzemieślnik osiedlony w
lasach,
głównie
wielkiej
własności
ziemskiej; 4. (hist.) Tak nazywano na
Litwie i Rusi Mazurów, osiadających tam
na prawie czynszowem wśród lasów.] –
csősz, barak őr, rendőr
budowa [1. budowanie domu, mostu, drogi itp.;
też: miejsce, gdzie trwają takie prace;
2. zespół i wzajemne powiązanie części
składowych
całości;
3.
tworzenie,
organizowanie czegoś] – építés, (házépítés)
építkezés (ép.); (układ) szerkezet, felépítés,
(struktúra) alkat
budowa atletyczna – atlétatermet
budowa ciała – testalkat, test felépítés
budowa ciała ludzkiego – az emberi test, az ember
szervezete
budowa co z klocków – játékkockából építeni vmit
budowa domu dobiegała końca – a ház építése
vége felé járt
budowa dramatu – a dráma szerkezete v.
felépítése
budowa drogi – útépítés
budowa komórkowa – sejtépítés
budowa ludzkiego ciała – az emberi test felépítése
budowa maszyn – gépgyártás
budowa miasta – városépítés
budowa nowych osiedli robotniczych – (dawno)
új munkáslakónegyedek építése
budowa podstaw socjalizmu – a szocializmus
alapjainak építése
budowa
samochodów
–
gépkocsigyártás,
autógyártás
budowa samolotów – repülőgépgyártás
budowa socjalizmu – a szocializmus építése
budowa szańców – sáncépítés
budowa ucha – a fül felépítése
budowa zdania – mondatszerkezet
budowa żelbetowa – vasbetonépítés
budować (buduje) [1. wznosić jakiś obiekt;
2. konstruować
maszyny,
urządzenia
techniczne; 3. wpływać dodatnio na kogoś;
4. tworzyć, organizować coś; 5. kreślić
figury geometryczne] – építeni, megépíteni,
felépíteni; építkezni; megalapozni, teremteni,
alkotni; támaszkodni v. építeni vmire;
javítani,
megjavítani
(példával
v.
figyelmeztetéssel); jó hatással van vkire,
épületes (hatású)
budować budynek – épületet felhúzni
budować coś – építeni vmit
-
Wersja 01 01 2017.
budować coś na podstawie czyichś planów –
vkinek a tervei alapján építeni vmit
budować dom – házat építeni
budować gniazddo – fészket készíteni v. építeni
budować most – hidat építeni
budować na + H. építeni, alapítani (vmire)
budować na opoce [mieć solidne podstawy do
robienia czegoś, być dotkniętym obrze
przygotowanym (Mt 7,24): Każdego więc,
kto tych słów moich słucha i wypełnia je,
można
porównać
z
człowiekiem
roztropnym, który dom swój zbudował na
skale. Spadł deszcz, wezbrały potoki,
zerwały się wichry i uderzyły w ten dom.
On jednak nie runął, bo na skale był
utwierdzony.] – kősziklára építeni; jól
elkészíteni vmit
budować na piasku – (átv.) homokra építeni;
légvárakat kergetni
budować tamę a. żaremia – gátat v. hódvárat
építeni
budować własną egzystencję – saját megélhetésről
gondoskodni; egzisztenciát alapítani
budować zamki na lodzie – [jégre várat építeni]
légvárakat építeni, homokra építeni várat
budować zamki na lodzie – légvárakat építeni
budować zdanie – mondatot alkotni
budować (buduje) się [1. być budowanym; 2. pot.
budować własny dom; 3. podnosić się na
duchu] – épülni; építkezni
buduje się (dom, most) – épül (a ház, a híd)
budowanie – (budowa) építés, felépítés
budowanie zespolu – csoport építés
budowie centralne – centrális építmények
[egyforma hossz- és kereszttengelyük van,
amelyek mellett nincs uralkodó főtengelye az
épületnek: kör, négyzet, szabályos sokszög,
görögkereszt, négykaréjos alaprajzzal]
budowie nawodne – cölöpépítmények
budowie okrętu – a hajó építményei
budowla [to, co zostało wybudowane] – épület,
építmény, nagyobb épület; (budowa)
építkezés
budowla piętrząca [1. budowla przegradzająca
w poprzek koryto lub dolinę rzeki; 2.
budowla wodna (najczęściej rzeczna)
służąca do spiętrzania wody; budowle
piętrzące dzielą się na zapory i jazy] –
műtárgy
budowla ta nosi na sobie znamię sztuki greckiej
– ez az épület a görög művészet
ismertetőjeleit viseli magán
budowlani – építőmunkások
679
budowlani zeszli się na miejsce budowy – az
építőmunkások az építkezés helyszínén
gyülekeznek
budowlanie – építés, építkezés
budowlaniec – építőmunkás
budowlany, -a, -e – építészeti; épület-, építési,
építkezési, építésügyi; építő (ép.)
budowlany [1. pot. pracownik zatrudniony w
budownictwie; 2. człowiek związany
zawodowo z budownictwem] – építő,
építőmunkás
budowle wolno stojące – különálló épületek
budownictwo [1. dział gospodarki zajmujący się
budową domów i innych obiektów; 2.
budowanie domów i innych obiektów; też:
dział gospodarki z tym związany; 3.
architektura; 4. jako sztuka i jej dzieje w
Polsce,
przechodzi
zakres
choćby
najobszerniejszego artykułu w dziele
niniejszem; może więc być tylko
traktowanem
pod
pojedyńczemi
wyrazami, jak: baszty, balustrady, blanki,
bożnice, bramy, budowniczowie, dwory,
dzwonnice, ganki, gospody, lamusy,
odrzwia, ratusze i t. d.] – építkezés, építés;
építőipar, építészet; építőmunka
budownictwo
domów
mieszkalnych
–
lakóházépítkezés
budownictwo drewniane – fából való építés;
faépítészet
budownictwo drogowe – útépítés
budownictwo gospodarcze – gazdasági építkezés
budownictwo indywidualne – magánépítkezés
budownictwo inwestycyjne – beruházási építkezés
budownictwo kolejowe – vasútépítés
budownictwo lądowe – mélyépítés
budownictwo magazynowe – raktárépítés
budownictwo mieszkaniowe – lakásépítkezés,
lakásépítés
budownictwo nadziemne – magasépítés
budownictwo okrętowe – hajóépítés
-
Wersja 01 01 2017.
budownictwo osiedlowe – lakótelepépítés
budownictwo podziemne – mélyépítés
budownictwo przemysłowe – ipari építkezés
budownictwo
realizowane
systemem
gospodarczym – házilagos építés
budownictwo socjalistyczne – (hist) szocialista
építés
budownictwo
spółdzielcze
–
szövetkezeti
építkezés
budownictwo wielkopłytowe – nagypaneles
építkezés
budownictwo wodne – vízépítés
budowniczy
[1. osoba
zajmująca
się
budowaniem; 2. osoba, która przyczynia
się do powstania czegoś; 3. (hist.) urzędnik
za dawnych czasów w W. Ks. Litewskiem,
do którego należało czuwanie i dozór nad
wszystkimi budynkami publicznymi] –
építész, építő ffi
budowniczy, -a, -e [odnoszący się do
budownictwa] – építész-, építő-, építésibudowniczy okrętów – hajóépítő
budrysówka [1. długa kurtka w stylu
sportowym, z kapturem; 2. rodzaj
dłuższej kurtki w typie sportowym
popularnej po II wojnie światowej.
Charakteryzuje
się
doszywanym
kapturem i stębnowanymi karczkami z
tyłu i z przodu. Posiada zapięcie w formie
pętli zakładanych na drewniane kołki,
oraz duże nakładane kieszenie. 3. także
duffle-coat.
Kurtka
z
militarnym
rodowodem z grubego, wełnianego
dwustronnego sukna. W latach 50.
masowo noszone okrycie, jedno z
pierwszych typu unisex, czyli dla Niej i dla
Niego.
Charakterystyczne
cechy:
doszywany kaptur, wszywany rękaw,
naszyty karczek przodu i tyłu, zapięcie na
kołki i sznurkowe pętle, duże nakładane
kieszenie, szerokie stebnówki. Wciąż jeden
z najpopularniejszych fasonów płaszcza
sportowego.]
–
hosszabb
kapucnis
sportkabát
Budownictwo Osiedli Robotniczych – (dawno)
Munkáslakótelepek Építése
680
buduar [dawniej: pokój pani domu służący do
odpoczynku] – (fr. boudoire) budoár, női
öltözőszoba, kis női szalon; kis fogadószoba
buduarek [mały buduar] – kis öltözőfülke, kis
fogadóhelyiség
buduarowy, -a, -e – (fr. boudoire) budoárbudująco – példásan, példaadóan, tanulságosan,
épületesen
budujący, - a, -e [przyczyniający się do czyjegoś
udoskonalenia
lub
wpływający
umoralniająco na kogoś] – építő, épületes,
tanulságos, tanító, nemesítő, példaadó
budująca lektura – tanulságos v. épületes
olvasmány
budulec [1. materiał budowlany; 2. to, z czego
coś powstaje] – épületfa, építőanyag
budulcowy, -a, -e – épületfa-, építőanyagbudunek – [Słowniczek języka śląskiego] épület,
építmény
budy jarmarczne – vásári bódék
budynek [obiekt budowlany, który jest trwale
związany z gruntem, wydzielony z
przestrzeni
za
pomocą
przegród,
posiadający fundamenty i dach] – épület,
építmény (ép.)
budynek bezstylowy – stílustalan épület
budynek boczny – melléképület
budynek drewniany – faház
budynek fabryczny – gyárépület
budynek główny – nyaraló
budynek gospodarczy – gazdasági épület
budynek imponujących rozmiarów – impozáns
épület
budynek magazynowy – raktárépület
budynek masywny – masszív épület
budynek mieszkalny – lakóépület, lakóház
budynek monumentalny – monumentális épület
budynek na palach – cölöpépítmény
budynek oparkaniony wysokim murem – magas
fallal körülvett épület
budynek osiądzie – az épület megszáll v.
megsüllyed
budynek podpiwniczony – alápincézett épület
budynek poszpitalny – egykori v. volt
kórházépület [budynek poszpitalny przy ul.
Grodzkiej znajduje się w śródmieściu miasta
Krosna]
budynek przemysłowy – ipari építmény
budynek publiczny – középület
budynek rozwalił się – az épület rombadőlt
budynek spalił się – az épület leégett
budynek szkolny – iskolaépület
budynek użyteczności publicznej – középület
budynek wspaniały – pompás épület
-
Wersja 01 01 2017.
budyniowy, -a, -e [związany z budyniem]–
pudingos
budyń [1. słodka potrawa gotowana na mleku z
dodatkiem środków zagęszczających;
2. proszek zawierający surowe składniki
tej potrawy] – (ang.) puding, pudding,
felfújt; formába tett és vízben kifőzött édes v.
főzelékkel kevert tészta; pudingpor
budyń bez cukru, to obrzydlistwo – a pudding
cukor nélkül, az valami borzasztó dolog
budyń czekoladowy – csokoládés puding
budyń waniliowy – vaníliás puding
budzący litość [zob. mizerny] – szánalmas
budzenie [Budzenie tel. 1-94-97.] – ébresztés,
keltés
Budzenie zmarłych (ang. Call for the Dead) [to
pierwsza powieść w dorobku Johna le
Carré. Przedstawia nowy typ bohatera
literatury "szpiegowskiej" - George'a
Smiley'a - niskiego, otyłego, noszącego
grube okulary, ale genialnego pracownika
służb specjalnych, którego głównym
atutem jest wzbudzanie w ludziach
zaufania i chęci do zwierzeń.] - (ang. Call
for the Dead) John le Carré's első novellája,
1961-ben jelent meg
budzenie się – ébredés
budziciel [1. ten, kto wywołuje jakieś reakcje,
inspiruje innych do działania; też: to, co
daje impuls do czegoś; 2. daw. ten, kto
przerywa czyjś sen], budzicielka –
ébresztő, keltegető; doppingoló (ffi/nő)
budzić (budzi) [1. przerywać czyjś sen;
2. wywoływać jakieś uczucia, reakcje;
3. rozpoczynać, odradzać, ożywiać coś] –
ébreszteni, kelteni, felkelteni, felzavarni
(álmából), felébreszteni, gerjeszteni, kelteni
vmit; szítani
budzi zachwyt – elragadtatást váltani ki v. kelteni
budzić antypatię – ellenszenvet kelteni
budzić litość – sajnálatot kelteni, szánalmat kelteni,
szánalmat ébreszteni (vkiben; vki/vmi iránt);
könyörületet ébreszteni
budzić nadzieję w kimś – reményt kelteni vkiben
budzić niedowierzanie – bizalmatlanságot kelteni
budzić niesmak – rossz érzést kelteni
budzić pogardę – megvetést kelteni
budzić politowanie – szánalmat kelteni v.
ébreszteni
budzić refleksje – meggondolásra késztetni,
reflexiót v. reflexiókat kiváltani
budzić w kim do kogo/czego odrazę – undort
kelteni, ébreszteni vki/vmi iránt
budzić w kim nienawiść do kogo – gyűlöletet
ébreszteni v. kelteni vkiben vki iránt
681
budzić (w kim) odrazę a. przykre wrażenie –
visszatetszést szül (vkiben)
budzić w kim podejrzenie – gyanút kelteni vkiben
budzić w kim podziw – bámulatot v. csodálatot
kelteni vkiben
budzić w kim politowanie – szánalmat, részvétet
kelteni vkiben, könyörületre indítani vkit
budzić w kim wstręt – undort kelteni v. ébreszteni
vkiben
budzić w kim żal – szánalmat ébreszteni vkiben
budzić współczucie – szánalmat kelteni
budzić (budzi) wstręt – undorít, utálatot kelt
budzić zainteresowanie – érdeklődést kelt, felkelti
az érdeklődést
budzić zamiłowanie – felkelteni az érdeklődést
budzić zamiłowanie do czego – hajlandóságot kelt
v. ébreszt (vmihez)
budzić zaufanie – bizalmat gerjeszteni v. kelteni
vkiben
budzić zazdrość – féltékenységet ébrezteni
budzić się [1. przestawać spać; 2. o stanach
uczuciowych: powstawać; 3. o zjawiskach
zachodzących w przyrodzie: rozpoczynać
się, odradzać się] – ébredni, felébredni
(álmából); vmire ébredni, felébredni
budzić się do życia – életre kelni
budzik [zegar dzwoniący o godzinie, na którą
jest nastawiony] – ébresztőóra; vekker
budzik dzwoni – az ébresztőóra csenget, berreg,
csörög, szól
budżet [zestawienie dochodów i wydatków
gospodarstwa
domowego,
przedsiębiorstwa,
państwa
itd.
przewidzianych na przyszły okres; też:
zasoby
pieniężne
gospodarstwa
domowego, przedsiębiorstwa, państwa] –
(kelta-ang.) büdzsé, költségvetés
budżet brutto – bruttó költségvetés
budżet centralny – központi költségvetés
budżet gospodarki narodowej – népgazdasági
költségvetés
budżet inwestycyjny – beruházási költség v.
költségvetés
budżet państwa [to jest najwyższej rangi planem
finansowym polityki państwa oraz
narzędziem
polityki
społecznej,
uwzględniającym planowane dochody i
wydatki państwa na następny rok
budżetowy] – állami költségvetés
budżet państwowy – állami költségvetés
budżet rodzinny – családi költségvetés
budżet roczny – évi költségvetés
budżetować – költségvetést készíteni
budżetowanie – költségvetés készítése
-
Wersja 01 01 2017.
budżetowy, -a, -e – költségvetési
budziński, -a, -ie – budai
budziński (mieszkaniec Budy) – budai (ffi)
bufa [wypukłość utworzona z pasa tkaniny;
bufka] – buggy (ruhánál)
bufecik – kis büfé
bufet [1. miejsce sprzedaży przekąsek, napojów,
słodyczy przy jakiejś instytucji, w teatrze,
na dworcu; 2. lada w restauracji, sklepie,
kawiarni; 3. stół zastawiony przekąskami,
napojami itp., przy którym goście jedzą
na stojąco; też: jedna z sal na przyjęciu z
takimi stołami; 4. niski, długi kredens;
też: szafki kuchenne ze wspólnym blatem]
– (fr.) büfé, büffé, (buffet), söntés, söntéspult
az ivóban, büféasztal, falatozó (főleg álló
fogyasztásra berendezett vendéglátóipari
üzem); hideg étkezés; hideg ételekkel
megrakott asztal; (dawno) tálalóasztal,
pohárszék; ebédlőszekrény, tálalószekrény
bufet dworcowy a. bufet na dworcu – utasellátó
bufet szwedzki [zob. stół szwedzki] – svédasztal
bufet z przekąskami – falatozó
bufetowa – büfés, büfésnő; kiszolgálónő (büfében)
bufetowy, -a, -e [osoba obsługująca klientów
przy bufecie] – büfé-, büfés, büfében árusító
buff [a
raczej
Buff® jest
rodzajem
wielofunkcyjnego
elementu
odzieży
sportowej. Jest to kawałek mikrofibry
bezszwowej, która w zależności od
sposobu ułożenia, może stanowić czapkę,
opaskę, maskę, gumkę do włosów lub
bandamkę. Chroni przed chłodem,
śniegiem, kurzem oraz nadmiernym
promieniowaniem słonecznym.] – Buff ®
márka egy újszerű, hasznos, kényelmes,
esztétikus, multi-funkcionális ruhadarab,
amely ellenáll a nap, a szél vagy hideg káros
hatásainak. [Original Buff S.A. Társaság
székhelye Igualada, egy kisebb város
Barcelonától 60 km-re. Székhelye és a gyártó
üzem létesítményei mintegy 8.000 m2-t
foglalnak el.]
682
buffo [I. komiczny, błazeński; II. męska rola w
operze
komicznej;
też:
śpiewak
wykonujący tę rolę] – (ol. buffone; fr.
bouffon) buffo; bohózat; vidám, komikus
szerepet alakító színész v. operaénekes;
komikus, bohóc
buffo = komicznie – buffo; vidáman, komikusan,
bohózatszerűen
bufiasto – buggyosan
bufiasty, a-, -e [mający bufy lub kształt bufy] –
buggyos, bő, széles
bufiasty rękaw – buggyos ujj
bufka [1. krótki rękaw bardzo obszerny i
zmarszczony.
2.
rodzaj
rękawa
zmarszczonego na główce (u góry) oraz u
dołu i ujętego w mankiet. Rękawy tego
rodzaju najczęściej są krótkie, bardzo
obszerne
i
sprawiają
wrażenie
nadmuchanych, stąd też nazwa (z
francuskiego bouffer – nadymać się).
Stosowane w modzie damskiej. 3. Efekt
„nadmuchania” powstający w wyniku
zmarszczenia górnej – tzw. główka, lub
dolnej części rękawa – wtedy bufka jest
najczęściej zdyscyplinowana mankietem.]
– ráncolt ruhaujj
bufon [o człowieku zarozumiałym, lubiącym się
przechwalać]
–
dicsekvő,
kérkedő,
nagyzoló, hencegő ember; kevély
bufoński, -a, -ie – dicsekvő, kérkedő, nagyzoló,
hencegő
bufonada [przechwalanie się, pozowanie na
kogoś ważnego] – tréfálkozás, bohóckodás;
dicsekvés, kérkedés, nagyzolás, hencegés,
tiszteletlenség
bufoneria (bufonada) – tréfálkozás, bohóckodás;
dicsekvés, kérkedés, nagyzolás, hencegés,
tiszteletlenség
bufonować – tréfálkozni, bohóckodni; dicsekedni,
kérkedni, nagyzolni, hencegni
bufor [1. zderzak w pojazdach szynowych; 2. o
kimś, kto pośredniczy w konflikcie; też: o
czymś, co przyczynia się do złagodzenia
konfliktu; 3. zob. roztwór buforowy;
4. pomocnicza pamięć pośrednicząca w
przesyłaniu danych między urządzeniem
szybszym a urządzeniem wolniejszym] –
vasúti ütköző, lökhárító; puffer
-
Wersja 01 01 2017.
Z (bufor głębokości lub głębi)
[wykorzystywany
w
systemach
wyświetlających obrazy trójwymiarowe,
przechowuje współrzędną Z (głębokość,
odległość od obserwatora) dla każdego
piksela obrazu. Stawianie pojedynczego
piksela przebiega według algorytmu: jeśli
współrzędna Z danego piksela jest
mniejsza od współrzędnej Z zapisanej w
buforze (piksel znajduje się bliżej
obserwatora) można postawić piksel i
uaktualnić wpis w buforze. Dzięki temu
uzyskuje się poprawny obraz, tzn. taki, w
którym obiekty trójwymiarowe są
prezentowane zgodnie z ich wzajemnymi
relacjami przesłaniania.] – Z-puffer [Ez a
3D-s memóriaterület tárolja a kártyán egy
adott képpont térbeli mélységét. A grafikus
kártya ennek az információnak az alapján
dönti el, hogy egy tárgy egy másik előtt,
vagy mögött helyezkedik-e el, és ezáltal
látható-e.]
buforowy, -a, -e – vasúti ütköző-, ütköző-,
lökhárítóbufory [posp. piersi kobiece] – (átv.) női mellek
Bug (ukr. Західний Буг - Zachidnyj Buh, biał.
Заходні Буг - Zachodni Buh) [rzeka we
wschodniej Polsce (587 km), zachodniej
Ukrainie
i
południowo-zachodniej
Białorusi (154 km - na całej długości rzeka
graniczna z Polską). Długość Bugu wynosi
772 km, powierzchnia dorzecza 39 420
km², z czego w Polsce 19 284 km². Średni
przepływ w dolnym biegu - 158 m³/s.
Ponadto Bug jest czwartą co do wielkości
rzeką Polski.] – Bug (ukránul Західний Буг,
oroszul Западный Буг, belaruszul Захо́дні
Буг)
[folyó
Ukrajnában,
Fehéroroszországban és Lengyelországban, a
Narew baloldali mellékfolyója]
bug {rzecz.} [1. pluskwa {f.} [komp.]; żargonowe
określenie błędu w programie lub
urządzeniu komputerowym; 2. owad {m.};
3. (z ang. pluskwa, owad, robactwo) błąd
oprogramowania] – (ang.) bug - szoftver
hiba, ritkábban: hardver hiba (szószerint:
tetü,
bogár)
[1.
Informatikaiszámítástechnikai
zsargonban
a
programokban lévõ hibát, zavart jelenti.
Akkor mondjuk, hogy egy program "bugos",
ha valamilyen tesztadatra nem a megfelelõ
mûködést nyújtjta. Ilyeneket mindenki
tapasztalt már, amikor "kedvenc" operációs
rendszerének grafikus felülete a két-három
program egyidejû futása miatt hirtelen
elszáll, (a képernyõ) befagy. A programok
különbözõ verzióinak hibáit általában
dokumentálják, és igyekeznek kijavítani
(több-kevesebb sikerrel). Elfogadott egy
Bufor
683
hibás program kibocsátása, ha a hibák csak
egyes nagyon szûk, ritkán használt területen
jönnek elő. Egyébként a kifejezést az elsõ
informatikus, Grace Murray Hopper, az
amerikai tengerészetnél szolgáló egyik
hölgy, találta ki. Hopper a II. világháború
alatt az ENIAC nevû számítógépen dolgozva
egy rovart csapott agyon, amely az egyik
elektroncsõben okozott zárlatot. 2. új
fejlesztésű programoknál a szoftverhibák, és
ennek következtében a számítógépek
elakadása, 'lefagyása' napirenden szoktak
lenni; a szoftverfejlesztő cégek közötti
verseny kíméletlen üteme folytán sokszor
még az
'végleges' változatok sem
hibamentesek; bosszúságok elkerülése végett
tanácsos régebbi, jól működő programokat
nem törülni, hanem megvárni, amíg az új
változatok legalább nagyjából hibamentesek;
a hibák 'kibogozását' debugging-nek, a
javító- programokat "bug fix"-nek vagy
"patch"-nek nevezik; utóbbiak legtöbbször
Webről lehívhatók]
bug fix – bug fix – javítóprogram [hibásan
kibocsátott programokhoz a Web-ről ingyen
letölthető, kisméretű pontosító- program;
ezek letöltés után többnyire önműködően
felülírják az eredeti program hibás részét, de
nem egyszer
újabb bővítéseket
is
eszközölnek; a bővítések önmagukban ismét
hibásak lehetnek]
bugelhorn (instrument muzyczny) – szaxkürt,
szárnykürt
Bugenwilla, kącicierń (Bougainvillea Comm. ex
Juss.)
[rodzaj
roślin
z
rodziny
dziwaczkowatych. Należy do niego od 4 do
18 gatunków roślin pnących i płożących z
Ameryki Południowej. Nazwa rodzaju
wywodzi się od nazwiska admirała
francuskiej marynarki Louisa Antoine'a
de Bougainville, który jako pierwszy
opisał go w 1768 roku. Gatunkiem
typowym jest Bougainvillea spectabilis
Willd.] – murvafürt (Bougainvillea) [a
szegfűvirágúak (Caryophyllales) rendjében a
csodatölcsérfélék
(Nyctaginaceae)
családjának egyik nemzetsége. Nevét Louis
Antoine
de
Bougainville
francia
tengernagyról kapta.]
-
Wersja 01 01 2017.
Bugenwilla
gładka,
kącicierń
gładki
(Bougainvillea glabra) [gatunek rośliny z
rodziny dziwaczkowatych. Pochodzi z
Brazylii, jest uprawiany w wielu krajach
świata.] – Kopasz murvafürt (Bougainvillea
glabra) [1850-ben az első feljegyzett faja,
csupasz (szőrtelen) a növény, a virágai a
fehértől a krémszínig változatosak, levelei
elliptikusak, kevésbé gyorsan növő fajta,
egész évben virágozhat. Amikor magról van
felnevelve, akkor többféle variációt is
mutathat méretben, a levelek formájában,
mint más fajták, színekben mályvalila
többféle árnyalata vagy fehérek is lehetnek.
Megjegyzendő, hogy a B. glabra és a B.
spectabilis
nagyon
sokféle
lehet
megjelenésében, a fő különbség a virágzási
ciklus és az, hogy a glabra szőrtelen, míg a
spectabilis szőrös. Mindkét faj széles
variációjú struktúrájában, amikor magról van
nevelve.]
Bugtraq [to jedna ze starszych i najlepiej
znanych internetowych list dyskusyjnych
dedykowanych
zagadnieniom
bezpieczeństwa
teleinformatycznego.
Podstawowym tematem listy są rozmowy
nt. błędów w oprogramowaniu, sposobach
ich wykorzystywania i zapobiegania.
Przez listę przewija się znaczny wolumen
ruchu. Bugtraq został utworzony 5
listopada 1993 r. przez Scotta Chasina ze
względu na zawodzącą w tamtym czasie
pod
względem
bezpieczeństwa
infrastrukturę
Internetu.
Przyjętą
polityką listy Bugtraq w tamtym czasie
była publikacja wszelkich informacji
dotyczących błędów w oprogramowaniu
bez względu na reakcję ich twórców. Taka
polityka wiązała się z podejściem typu full
disclosure. W początkach działalności
listy, była ona niemoderowana lecz zalew
śmieciowych listów wkrótce przekroczył
niebezpieczny poziom. Moderacja została
wprowadzona 5 czerwca 1995 r. W 1999.
lista stała się własnością SecurityFocus. W
sierpniu 2002 firma SecurityFocus została
kupiona przez Symantec.] – Bugtraq
[adatbázis is, ahol az egyes szoftverekkel
kapcsolatos biztonsági problémákra hívják
fel a figyelmet a szakértõk, vagy a
sérülékenységi
adatbázis,
ahol
ellenõrizhetjük, hogy az általunk használt
szoftver tartalmaz-e biztonsági kockázatot;
ha igen, milyet; hogyan lehet megszüntetni,
vagy milyen védekezési lehetõségeink
vannak.]
buhaj [1. samiec rozpłodowy bydła domowego;
2.
(stadnik
lub
potocznie
byk)
przeznaczony do rozpłodu samiec bydła
domowego. Buhaje mają szczególne
znaczenie w wypadku cennych ras.] – bika,
tenyészbika
buhaj zarodowy – tenyészbika
684
bujać (buja) [1. kołysać, huśtać (się); 2. o
roślinach: rosnąć; 3. latać, unosić się w
powietrzu] – lebegni, libegni, szárnyalni,
repkedni; (krążyć) ténferegni, kószálni, járnikelni,
ide-oda szaladgálni; (cyganić)
füllenteni, lódítani, tódítani; hazudni,
hazudozni, becsapni, kertelni; nagyokat
mond; átejteni, elkápráztatni, halandzsázni;
(kołysać) hintázni, lóbálni, ringatni; (rosnąć)
buján nőni, burjánzani
bujać po świecie – kószálni a világban, járni a
világot
bujać sobie – járni-kelni
bujać w obłokach – fellegekben járni, a képzelet
szárnyán repkedni
bujać się – hintázni (huśtać się)
bujak [fotel na biegunach] – hintaszék
bujanie – lebegés; kószálás; hintázás, ringatás;
lódítás, füllentés
bujda [1. pot. kłamstwo, zmyślenie; 2. coś
zmyślonego,
nieprawdziwego;
bajka,
kłamstwo]
–
hazudozás,
füllentés,
mesebeszéd, lódítás; valótlanság, hazugság
bujda na resorach – [hazudozás a rugókon]
szamárság,
ostobaság,
badarság,
értelmetlenség
bujdy na resorach – összevisszaság, esztelenség,
értelmetlenség
buhajek [zdrobnienie od: buhaj] – bikaborjú
bujnąć — bujać [1. zakołysać kogoś lub coś;
2. bujać: swobodnie unosić się w
powietrzu; 3. bujać:
korzystać z
całkowitej swobody; 4. bujać:
bujnie,
wysoko rosnąć; 5. pot. zmyślić coś,
oszukać kogoś] – lebegni, libegni,
szárnyalni, repkedni; (krążyć) ténferegni,
kószálni, járni-kelni, ide-oda szaladgálni;
füllenteni, lódítani, hazudni, hazudozni,
becsapni, átejteni, elkápráztatni; hintázni,
lóbálni, ringatni; buján nőni, burjánzani
bujnąć w obłokach – felhők közt v. fellegekben
járni
-
Wersja 01 01 2017.
bujnąć się — bujać się [1. zakołysać się; 2. bujać
się: pot. kochać się w kimś; 3. bujać się:
pot. męczyć się z kimś lub z czymś] –
hintáztatja, lóbálja, ringatja magát; vesződni,
kínlódni, fáradni, fáradozni, gyötrődni,
sínylődni, vergődni
bujnie – buján, dúsan, gazdagon
bujność – bőség, gazdagság, termékenység,
bujaság
bujny, -a, -e [1. obficie rozrastający się;
2. odznaczający się rozmachem, obfitujący
w wydarzenia; 3. żywy, nieokiełznany,
bogaty] – bő, bőséges, gazdag, buja, dús
bujna fantazja – dús fantázia
bujna grzywa – dús sörény
bujna imaginacja – buja fantázia v. képzelet
bujna roślinność – buja növényzet
bujna wyobraźnia – gazdag, buja képzelet
bujne włosy – dús haj, dús hajzat
bujny styl – virágos stílus
buk [drzewo liściaste o srebrzystej, gładkiej
korze; też: drewno tego drzewa] – bükk,
bükkfa (Fagus)
Buk pospolity, buk zwyczajny (Fagus sylvatica)
[gatunek drzewa należący do rodziny
bukowatych
(Fagaceae
Dumort.).
Występuje w stanie dzikim w prawie całej
Europie (oprócz części południowowschodniej). Przez Polskę przebiega
północno-wschodnia granica zasięgu.] –
Közönséges bükk avagy európai bükk
(Fagus sylvatica) [a bükkfafélék (Fagaceae)
családjának egyik faja.]
wielkolistny, b. amerykański (Fagus
grandifolia Ehrh.) [gatunek drzewa z
rodziny bukowatych. Występuje we
wschodniej części Ameryki Północnej.] amerikai bükk (Fagus grandifolia)
Bukareszt (rum. Bucureşti, cyg. Bukureshta,
bułg. Букурещ) [stolica oraz centrum
przemysłowo-usługowe Rumunii. Leży w
części
kraju
(44°25'N
26°06'E),
nad
rzeką
Dymbowicą.]
–
Bukarest
(románul
Bucureşti) [Románia fővárosa, politikai,
ipari, kereskedelmi és kulturális központja.]
Buk
685
bukat [1. sztuka młodego bydła rzeźnego o
wadze do 200 kg; 2. skóra z tego
zwierzęcia] – borjú, borjúbőr; ökör
bukatowy, -a, -e – borjú-, borjúbőrbukieciartswo [sztuka układania bukietów] –
virágkötés
bukieciarz, bukieciarka – virágkötő (ffi/nő)
bukiecik – csokrocska
bukiesza [ubiór węgierskiego pochodzenia, długi,
podbity futrem, ozdobiony pętlicami i
sznurkami, nazwany tak od Kaspra
Bekiesza, starosty lanckorońskiego rodem
z Węgier, który razem z królem Stefanem
przybył do Polski. W takim właśnie
ubiorze i jego i króla Batorego możemy
oglądać na portretach. Według Kitowicza
bekiesze były modne i za jego czasów
głównie jednak wśród mieszczan i ubogiej
szlachty. Były wtedy tak obszerne, że
mogły wejść na żupan i kontusz. Potem w
XIX stuleciu, bekiesze wraz z innymi
elementami
kostiumu
węgierskiego
przeszly i do oficjalnego, eleganckiego
stroju wschodniej Europy.] – bekecs;
magyar eredetű öltözék [A bekecs egy rövid
báránybőr kabát elnevezése, a ködmön
változataként férfiak és nők is viselték.
Derékban testhezálló volt a szabása, a női az
alsó részén a szoknyára felfeküdve
kiszélesedett. Gallérja nem volt. 1960-as
években Magyarországon nagyon elterjedt
felső (téli) kabát, kívül gazdagon zsinórozva,
prémezve s szőrös bőrrel bélelve.
Lengyelországban még ma is divatos és
elterjedt.
bekecs
Kornyáti Bekes Gáspár (1520 - Grodno,
1579. november 7.) erdélyi politikus, majd a
lengyelo.-i lovasság főparancsnoka neve
után. Kisnemesi sorból származott, Petrovics
-
Wersja 01 01 2017.
Péter apródjaként kezdte pályáját. Fokról
fokra
János
Zsigmond
fejedelem
legbefolyásosabb tanácsosává és Erdély
egyik legvagyonosabb főurává emelkedett.
Ura nevében ő kötötte meg Miksa császárral
a speyeri szerződést (1570). A fejedelem
halála után 1571-ben a császári párt
jelöltjeként megpróbált Erdély trónjára lépni,
de Báthori Istvánnal szemben alulmaradt. A
császár támogatásával fegyverrel akarta
Báthorit megbuktatni, de 1575. júl. ig-én a
kerelőszentpáli
csatában
legyőzetvén,
földönfutóvá lett. 1577 elején Báthori mint
lengyel kir. szolgálatába fogadta, s megtette
a lovasság főparancsnokává. Bekes Gáspár
unitárius volt, s az erdélyi hitvitákon, amíg
módjában
volt,
felekezetét
erősen
pártfogolta. – Irod. Szádeczky Lajos:
Kornyáti B. G. (Bp., 1887.)]
BÉKÉS GÁSPÁR.
Krasewski Wilna Monographiája III-ik kötetéből
bukiet [1. odpowiednio ułożony pęk kwiatów;
2. aromat wina; 3. łow.ogon sarny] – (fr.)
bouquet;
bukéta,
bokréta,
csokor,
virágcsokor, virágfüzér, bokréta; ital szaga,
illata, zamata; őz- v. szarvasfarok
bukiet bzu – orgonacsokor
bukiet kamelii – kaméliacsokor
bukiet konwaliowy – gyöngyvirágcsokor
bukiet kwiatów – egy csokor virág, virágcsokor
bukiet róż – rózsacsokor
bukiet ślubny – menyasszonyi csokor
bukiet wina – a bor illata
bukiet z jarzyn [danie z rozmaitych jarzyn] –
különféle nyers és savanyított zöldségek
bukiew [owoce buka] – kupacs, makk (bükk
termése)
bukinista [antykwariusz uliczny handlujący
starymi książkami i rycinami]; bukinistka
– régi könyvekkel kereskedő, antikvárius
(ffi/nő)
bukinistyczny, -a, -e – antikvárius
bukle [bardzo modna w połowie XIX wieku
materia naśladująca futro baranka. Dziś
tą nazwą określa się wełniane materiały o
gruzelkowtej powierzchni.] – (fr.) buklé
(göndör); állatok szőréből készült erős fonal;
az ebből készült rücskös női kabátszövet, ill.
hurokcsomós szőnyeg [Olyan fonal vagy
szövet elnevezése, amelyen hurkokkal és
göbökkel ellátott effektfonal segítségével
nyugtalan, noppos felületet alakítanak ki.]
686
bukłak [worek ze skóry przeznaczony do
przewożenia płynów] – (dawno) tömlő,
bőrzsák (a víz v. bor hordására); itatóvödör
bőrből
bukmacher, bookmacher [wym. bukmacher]
[(ang.) bookmaker, (ném.) Buchmacher:
osoba przyjmująca zakłady, głównie na
wyścigach konnych] – (ang.) bukméker,
könyves; a lóversenyek indulóira leadott
fogadásokat intéző alkalmazott
bukmacherski, bookmacherski, -a, -ie – (ang.)
bukmékerbukoliczny, -a, -e – idilli, idillikus
bukoliczny utwór – pásztorköltemény
bukolika (zob. sielanka w zn. 2.)
– (gör.
bukolikosz = ökörpásztor) bukolika, idilli;
pásztorköltemény, pásztorköltészet
bukować [I. zamawiać miejsce w samolocie,
hotelu itp. lub potwierdzać zamówienie;
II. łow. o łosiach, jeleniach i owcach:
odbywać okres godów] – bukkolni, foglalni,
előjegyezni
bukowanie – bukkolás, foglalás, előjegyzés
bukowina – bükkerdő, bükkös
Bukowina (rum. Bucovina, ukr. Буковина) [kraina
historyczna
położona
pomiędzy
Karpatami Wschodnimi a środkowym
Dniestrem, podzielona po II wojnie
światowej
na
Bukowinę
północną
(ukraińską) oraz Bukowinę południową
(rumuńską). Stanowi północną część
historycznej Mołdawii.] – Bukovina
(románul: Bucovina, németül: Bukowina)
[történelmi régió, amely a mai Románia és
Ukrajna határán fekszik. Önállósággal soha
nem rendelkezett, mindig valamely államnak
volt a része.]
bukownik [1. maszyna rolnicza przeznaczona do
wyłuskiwania ziaren koniczyny, prosa i
lucerny.
Ma
cylindryczny
kształt.
Klepisko wykonane jest ze stalowej siatki.
Cepy mają kształt spiralnej listwy; 2.
cylindryczna maszyna do wycierania
(wydobywania) nasion z główek koniczyny
i lucerny. Zasadnicza różnica między
-
Wersja 01 01 2017.
bukownikiem a młocarnią polega na
odmiennej budowie urządzenia młócącego
(tarki). Klepisko bukownika wykonane
jest ze stalowej siatki, cepy bębna mają
zaś kształt listew, rozmieszczonych
spiralnie na jego obwodzie. Materiał
przeznaczony do wytarcia (główki
koniczyny oddzielone od słomy) wsypuje
się przez otwór wlotowy z jednej strony
bębna, a następnie, po przetarciu między
siatką klepiska i listwami bębna, wypada
on przez dolny otwór klepiska z drugiej
strony. Wytarte nasiona wymagają
dokładnego oczyszczenia za pomocą
specjalnych maszyn.] – hántolótisztítógép
bukowy, -a, -e – bükk-, bükkfából való
buksa – (ném. Buchse, Büchse) buksza; (Buchse)
perselybetét, csapágybetét; kapcsolóhüvely,
hengerhüvely, (Büchse)
szelence, tok,
persely, takarékpersely; (népies) pénztárca
buksować [o kołach pojazdu: obracając się,
ślizgać się w miejscu] – egy helyben
forogni, csúszkálni (kerék)
bukszpan [krzew ozdobny, żywopłotowy] – (ném.
Buchsbaum) puszpáng; sűrűn álló, apró,
fényes levelű örökzöld díszcserje; bukszus,
buxus; gyakran ültetett örökzöld cserje v. fa
Örökzöld puszpáng
687
Bukspan Ogrodowy, Bukszpan zwyczajny,
bukszpan
wieczniezielony
(Buxus
sempervirens L.)
[gatunek krzewu,
należący do rodziny bukszpanowatych.
Występuje w Afryce Północnej, Europie
Środkowej i Południowej, w Azji
Mniejszej i na Kaukazie, aż po Himalaje.
W Polsce tylko sadzony jako roślina
ozdobna.] – Puszpáng (Buxus sempervirens)
Bukszpan zwyczajny, bukszpan wieczniezielony
(Buxus sempervirens L.) [gatunek krzewu,
należący do rodziny bukszpanowatych.
Występuje w Afryce Północnej, Europie
Środkowej i Południowej, w Azji
Mniejszej i na Kaukazie, aż po Himalaje.
W Polsce tylko sadzony jako roślina
ozdobna.] – Örökzöld puszpáng [a
buxusvirágúak rendjébe tartozó örökzöld
cserje. Kertészeti és faipari hasznossága
miatt elterjedt faj.]
bukszpanowy, -a, -e – puszpángból való
Bukwica zwyczajna, bukwica lekarska synonim
czyściec lekarski (Betonica officinalis L.)
[gatunek rośliny wieloletniej z rodziny
jasnotowatych (Labiateae). W Polsce jest
średnio pospolity.] – bakfű v. betonikafű
(Stachys officinalis, Betonica officinalis) [az
ajakosvirágúak rendjéhez, ezen belül az
árvacsalánfélék
családjához
tartozó
növényfaj]
bul! [nazwa dźwięku, jaki wydaje
przelewająca się woda] – csöpp-csöpp (a
kotyogást utánzó hang)
bula [1. metalowa kula służąca do gry w bule,
popularną we Francji; 2. wybrzuszenie na
stoku, zwłaszcza na skoczni narciarskiej;
3. w slangu młodzieżowym: wagary] –
fémgolyó; a síléc része; (szleng) csavargás
bulaj (zob. iluminator w zn. 1.) – kerek üvegablak,
hajóablak
bulbus duodeni [bańka dwunastnicy; opuszka
dwunastnicy; Ampulla duodeni] – (lat.)
bulbus
duodeni;
a
nyombélnek
a
gyomorkapuval határos része
buldog [pies o masywnej budowie oraz krótkim
pysku z żuchwą wysuniętą ku przodowi] –
(ang.) bulldog széles mellű, szögletes fejű,
ráncos homlokú kutyafajta
bul!
-
Wersja 01 01 2017.
buldog
buldogowaty, -a, -e – bulldogszerű
buldożer (zob. spychacz w zn. 1.) – buldózer,
talajgyalu, talajegyengető gép, földgyalu
bule [wym. bule] [w starożytnej Grecji: rada
ustawodawcza, najwyższy organ władzy] –
(görög) bulé; Ötszázak tanácsa az ókori
Athénban
(10
phülé
képviselőinek
együttese); törvényhozó testület; legfelsőbb
hatóság
buleuterion
[budynek
będący
miejscem
zgromadzeń bule] – buleutérion; az athéni
Areiosz Pagosz szikláján álló tanács épülete
bulgot [1. dźwięk, jaki wydaje bulgocąca woda;
2. łow. głos wydawany przez tokującego
cietrzewia] – csobogás, forrás, rotyogás,
korgás
bulgotać [1. o płynach: wydawać dźwięki przy
przelewaniu się lub gotowaniu; 2. pot.
mówić coś niezrozumiale niskim głosem;
3. łow.
o
cietrzewiach:
wydawać
charakterystyczny głos w czasie toków] –
bugyogni, csobogni, kotyogni, csörgedezni;
zubogni, rotyogni, forrni, buborékolni
bulgotanie – csobogás, forrás, rotyogás, korgás
bulić1 [pot. płacić dużo za coś] – következni, pénzt
verni el; túl sokat fizetni vmiért
2
bulić [1. burzyć, 2. płacić, 3. przewracać(się)]
[Słowniczek języka śląskiego] – háborogni,
forrongani,
lázadozni;
nyugtalankodni,
buzogni, forrni; dühöng; sírni
bulier (zob. bojler) – (lat.-ang.) boiler, bojler
(boyler), vízmelegítő és víztároló készülék
bulion (z francuskiego) [1. wywar z mięsa z
dodatkiem warzyw; 2. koncentrat służący
po rozcieńczeniu jako wywar rosołowy] –
(fr.) bouillon: erőleves, húsleves, csontleves;
húskivonat
bulionowy, -a, -e – (fr.) bouillon-: erőleves-,
húslevesbulimia [chorobliwe uczucie głodu] – bulimia
[bulimia] [1. falási rohamokkal járó
kényszerbetegség, melynek során a beteg
rövid idő alatt igen nagy mennyiségű étel jellemzően édesség - elfogyasztására képes;
2. Elsõsorban fiatal nőknél jelentkező
táplálkozási zavar, amelyet nagy zabálások
visszatérő epizódjai jellemeznek, amiket
688
általában a fölös ételmennyiség hányással
vagy hashajtókkal történő eltávolítási
kísérletei követnek.]
bulimiczny, -a, -e – bulimiás
bulimik, bulimiczka – bulimiás (ffi/nő)
bulky [modny sweter wyprodukowany na
maszynach
dziewiarskich.
Zaprojektowany
w
stylu
luźnego
sportowego
swetra
dla
grubszych
mężczyzn. Nazwa wywodzi się z języka
angielskiego.] – bulky [Durva osztású
kötőgépen készült divatos, bő szabású
sportpulóver férfiak számára. Elnevezése az
angol "bulky" (ejtsd: balki) szóból ered,
aminek jelentése: terjedelmes.]
bulla
[1. urzędowy
dokument
papieski;
2. okrągła,
metalowa
pieczęć
przytwierdzana
dawniej
do
tego
dokumentu; też: dokument opatrzony tą
pieczęcią; 3. w starożytnym Rzymie:
medalion ze złota lub skóry z amuletem] –
(lat.) bulla; ókorban lapos tok, benne
talizmán, amit a régi római szabadszületésű
gyermekek nyakukban hordtak; pecséttel
ellátott okmány a középkorban (először
Bizáncban alkalmazták); pápai v. királyi
ünnepélyes okmány [Ünnepélyesebb pápai
okirat, körlevél. Bulla eredetileg az irat
zsinóron függő pecsétjének a neve.]
bullarium (bulla) – (lat.) bullarium; pápai
ügylevelek,
határozatok,
rendeletek
gyűjteménye
Bulletin Board System (w skrócie BBS) [to serwis
komputerowy,
polegający
na
udostępnianiu
na
maszynie
jego
właściciela
miejsca,
gdzie
można
umieszczać i czytać ogłoszenia, obsługiwać
własną skrzynkę pocztową, dokonywać
transferu plików itp. – (ang.) Bulletin
Board System (BBS) (Bulletin Board System
= Hirdetőtábla rendszer) [1. Kommunikációs
szoftver, modem segítségével olvashatunk
ill., írhatunk információt a partner
számítógépén. Egy olyan informatikai
rendszer, ami egy adott kör – gyakran bárki –
számára elérhetően biztosítja az üzenetek
váltását illetve az adatcserét. A BBS
rendszerek az 1980-as évektől kezdve
terjedtek el, népszerűségük az internet
elterjedése miatt a 90-es évek végére
nagyban lecsökkent, noha még napjainkban
is számtalan működő rendszert találunk,
részben az internet által biztosított olcsó
adatkapcsolatokat igénybe véve. 2. Angol
rövidítés a Bulletin Board System
(hírdetõtábla-rendszer)
szavak
kezdőbetűiből. A BBS lényegében egy
adatbázis, ahova az arra jogosultak
-
Wersja 01 01 2017.
beírhatnak, és kiolvashatják az előzőleg
rögzített információt. Ez az adatbázis jelenti
az ott lévő programok, szövegek, hirdetések
összességét. A rendszert általában egy
modemmel felszerelt számítógépen helyezik
el. A BBS telefonszámának ismeretében egy
speciális programmal bárki felhívhatja az
adatbázist. Rengeteg BBS létezik a világon, a
legtöbb
nagyon
kicsi
-egy-két
telefonvonalon érhetõ el. A legtöbb BBS ma
már korlátozott Internet hozzáférést is
szolgáltat. Ebben általában elektronikus
levelezés és Usenet hozzáférés található. A
bérelt vonalak tarifáinak csökkenése és az
ilyen rendszereken létezõ SLIP, illetve PPP
kapcsolatok lehetõsége miatt várhatóan a
BBS rendszerek lesznek az olcsó publikus
Internet szolgáltatás úttörői. 3. elektronikus
faliújság, ahol közérdekű információk
helyezhetők el, illetve olvashatók; szűkebb
értelemben a telefonhálózaton elérhető jórészt amatőr üzemeltetésű, PC-ken működő
- számítógépes szolgáltatás (file-archívum és
kommunikációs fórum); 4. online olvasható
(általában nyilvános) elektronikus faliújság
vagy
hirdetőtábla,
ahol
közérdekû
információk
helyezhetők
el,
illetve
olvashatók (Bulletin Board System); 5. egy
olyan informatikai rendszer, ami egy adott
kör – gyakran bárki – számára elérhetően
biztosítja az üzenetek váltását illetve az
adatcserét. A BBS rendszerek az 1980-as
évektől kezdve terjedtek el, népszerűségük
az internet elterjedése miatt a 90-es évek
végére nagyban lecsökkent, noha még
napjainkban is számtalan működő rendszert
találunk, részben az internet által biztosított
olcsó adatkapcsolatokat igénybe véve.]
Bullterrier (ang. bull terrier) [jedna z ras psów,
należąca
do
grupy
terierów,
zaklasyfikowana do terierów w typie bull.]
– bull-terrier [bullterrier "régi" bulldog és a
mára már kihalt fehér angol terrier
keresztezéséből tenyésztették ki, továbbá
fontos szerepe volt még a dalmatának és más
fajták is. Kitenyésztésnél a kitűzött cél a
harci kutyává való nevelés volt. James Hinks
birminghami tenyésztőt tartják a "bullterrier
atyjának".]
Bullterrier
[1. silnie zgrubiała, mięsista łodyga
podziemna niektórych roślin; 2. roślina o
licznych bulwkach uprawiana jako
warzywo i na paszę; 3. pot. wypukłość,
zgrubienie, guz; 4. bardzo zgrubiała część
korzenia lub pędu, pełniąca w roślinie
funkcję spichrzową, tzn. jest magazynem
substancji zapasowych, głównie białek i
cukrów – szczególnie skrobi.] – gumó,
gümő, csomó, burgonya
bulwa ziemniaka – burgonyagumó
bulwar (beluarda, beluwarda, bellowarda)
[1. szeroka, wysadzona drzewami ulica
spacerowa
w
dużym
mieście;
2. obmurowanie zabezpieczające brzeg
rzeczny lub morski; 3. ulica nadbrzeżna
koło tego obmurowania] – (ol.) baluardo,
(fr.) boulevard, bulvár; sétány, körút (krt.),
rakpart; széles városi főútvonal
bulwar nadbrzeżny – rakpart
bulwarowy, -a, -e – körúti, utcai, rakparti, ponyva-,
bulvárbulwiasty, -a, -e – gumós, hagymás (növény)
bulwowy, -a, -e – gumó-, hagymás
bulza [torba skórzana do podróży] – (dawno)
régi bőr útitáska
buła [1. pot. zgr. od bułka; 2. pot. o człowieku
niezgrabnym, otyłym, gapiowatym; 3. pot.
okrągła
bryła,
zgrubienie;
4. duże
skupienie minerałów o nieregularnym
kształcie] – zsemlye (nagyalakú), fehér cipó;
nagyalakú medál; faragatlan v. kövér ember
bulwa
689
koń bułany
bułanek [pot. koń bułany] – fakó; fakó ló [Fakó
színről beszélünk, ha a fedőszőrökből a
vöröses, melegebb színkomponens hiányzik
és ezért általában világosabb, valóban fakó
szín jön létre. Változatai: a közönséges vagy
valódi fakó hosszú szőrei feketék, és gyakran
szijjalt hátúak ezek a lovak. A bőr
palaszürke. Ennek árnyalatai: egérfakó,
zsemlefakó, mogyorófakó. Azt a változatot,
amelynek a hosszú szőrei nem feketék, a
mosott (sörényű) fakót, a gyakorlat
izabellaszínnek nevezi. Ennek neve az
amerikai kontinensen: palomino. Ennek
árnyalatai: zsufafakó, rozsfakó, gerlefakó.
-
Wersja 01 01 2017.
Ha rövid (és sokszor a hosszú) szőrök között
kevés fehér szőr jelenik meg, tűzöttnek
mondjuk a lovat. Előfordul a fekete, a pej, a
sárga és a fakó színben.]
bułany, -a, -e [1. o maści konia: płowy,
żółtawobrązowy, z czarną grzywą i
czarnym ogonem; 2. (dawno) Po tatarsku
łoś zowie się bułan, stąd i konia maści
płowej czyli łosiej zwali Polacy bułanym,
bułankiem. Maść ta była w Polsce lubianą
równie jak siwa i kara czyli wrona, to też
w pieśniach i poezyi polskiej jest
naprzemian mowa o konikach siwych,
wronych, wreszcie bułankach.] – fakó
bułany [koń bułanej maści] – fakó ló
bułat [1. miecz perski lub szabla turecka z
szeroką klingą; 2. stal polerowana,
wysokogatunkowa, z której wyrabiano
szable i kindżały; 3. szeroka szabla
turecka. Nazwa pochodzi od wyrazu
perskiego pulad – stal, stąd szablę lub
miecz perski z szeroką głownią, z
wybornej polerowanej stali, zwano
bułatem. Miecze takie i szable były
rozszerzone ku końcowi. Pisarze dawni
polscy, przejąwszy z perskiego ten wyraz,
używali go pospolicie i w znaczeniu stali.
Mówiono więc: bułatowa tarcza, bułatowe
zwierciadło, bułatowy miecz, czyli z
wybornej, polerownej stali.] – (dawno)
acél; (wojsko) perzsa v. török kard
buława [1. krótka laska zakończona ozdobną
gałką, będąca dawniej symbolem władzy
hetmańskiej, obecnie oznaką władzy
marszałkowskiej; też: urząd, godność,
władza, których zewnętrzną oznaką jest
taka laska; 2. broń obuchowa składająca
się z trzonu zakończonego ciężką gałką; 3.
(hist.) wyraz pochodzenia tatarskiego,
oznacza w języku polskim maczugę, laskę
niedługą z gałką na końcu – symbol
godności, władzy hetmańskiej. Jak buław
mogli używać tylko hetmani, tak
wyłącznie regimentarze, pułkownicy,
rotmistrze, porucznicy i chorążowie
używali buzdyganów. Pomiędzy buławą a
buzdyganem ta zachodziła różnica, że
gałka u buławy bywała zwykle okrągła,
niekiedy misternie ozdabiana i drogimi
kamieniami wysadzana, zaś buzdygany,
także często srebrne lub pozłociste,
kończyły się gałką kształtu gruszki,
podłużnie pokarbowanej. Podobnie, jak
urząd
kanclerski
nazywali
Polacy
„pieczęcią”, marszałkowski – „laską”, tak
hetmański – „buławą”. Buławie – znaczyło
hetmanić, przywodzić wojsku. „Buława
wielka” oznaczała urząd wielkiego
690
hetmana, „buława mniejsza” czyli „polna”
– urząd hetmana polnego. Buławy
hetmańskie przechowują się dotąd jako
drogocenne pamiątki w możniejszych
domach
polskich,
a w muzeach
szwedzkich te, które były zabrane z Polski
podczas wojen. Niektórzy hetmani
składali buławy jako wota przy
cudownych obrazach.] – (maczuga)
buzogány; hatalmat jelképező bot v. jogar;
bunkó, marsallbot; (vadászat) a hajtók botja
v. rúdja
buława hetmańska – hetmani méltóság; vezéri
buzogány v. jogar
buława marszałkowska – marsalli buzogány,
marsallbot (hatalmi jelvény)
Buławinka czerwona (Claviceps purpurea) [1.
grzyb z klasy workowców; 2. gatunek
grzybów
należący
do
rodziny
buławinkowatych (Clavicipitaceae).] –
anyarozs
(Claviceps
purpurea)
[a
tömlősgombák
osztályába
tartozó,
a
pázsitfüvek, főleg a rozs kalászában élősködő
gomba. A kalászban 1—2 cm hosszú,
sötétbarna, feketés →szklerócium fejlődik
(varjúköröm), ez a talajban áttelel, tavasszal
ebből hajt ki a sztróma, amelybe a
termőtestek mélyednek. A termőtestekben
alakulnak ki az aszkospórák. A szklerócium
számos
alkaloidot
tartalmaz,
a
gyógyászatban
fontos
drog;
ha
a
takarmányba kerül mérgezést okozhat]
buławka – kis buzogány, bunkócska
Buławka (Clavariadelphus) [rodzaj grzybów z
rodziny
siatkoblaszkowatych]
–
Clavariadelphus (gomba)
buławka
pałeczkowata
(Clavariadelphus
pistillaris) – Vaskos mozsárütőgomba
(Clavariadelphus pistillaris)
bułeczka [białe pieczywo pszenne] – kis zsemle,
zsemle, buci; pogácsa [tarta bułeczka, tarta
bułka: zsemlemorzsa, prézli]
bułeczka ze skwarkami – töpörtyűs pogácsa
Buławnik mieczolistny (Cephalanthera longifolia
(L.) Fritsch) [gatunek byliny należący do
rodziny storczykowatych (Orchidaceae).
-
Wersja 01 01 2017.
Występuje na przeważającej części
Europy, w północnej Afryce i w
umiarkowanych strefach klimatycznych
Azji. W Polsce występuje na niżu i w
niższych położeniach górskich, roślina
bardzo rzadka.] – kardos madársisak vagy
hosszúlevelű madársisak (Cephalanthera
longifolia)
[az
orchideafélék
vagy
kosborfélék (Orchidaceae) családjába tartozó
védett növény]
Buławnik mieczolistny (Cephalanthera longifolia
(L.) Fritsch)
Bułgar [obywatel Bułgarii], Bułgarka – bolgár
(ffi/nő)
Bułgaria,
Republika Bułgarii
(България,
Република България) [państwo położone w
Europie,
na
Bałkanach. Graniczy z Serbią oraz
Macedonią od zachodu, Grecją i Turcją
od południa, Morzem Czarnym od
wschodu i Rumunią od północy.] –
Bulgária [a Fekete-tenger partján fekvő
állam Délkelet-Európában. Nemzetközi
tagsága: EU, ENSZ, EBESZ, Fekete-tengeri
Gazdasági Együttműködés, Nemzetközi
Valutaalap, WTO, NATO. Az ország 2007.
január 1. óta az Európai Unió tagja.]
Bułgarzy – bolgárok, bulgárok; turk fajú, az
avarokkal és magyarokkal rokon nép, amely
keletről a Volga vidékéről nyugat felé
vándorolva az V. században tűnik fel, s a
VII. században telepedik le az Al-Duna
mentén. Itt a szláv őslakókkal összegyűlve
felvette azok nyelvét, később vallását is.
bułgarski, -a, -ie [związany z Bułgarią] – bolgár,
bulgáriai
bułka [białe pieczywo pszenne] – zsemle, zsömle;
fehér kis cipó
bułka barowa [długa, wąska bułka] – zsúrkenyér
bułka maślana – vajaszsemle
bułka pszenna, bułka paryska – zsúrkenyér
bułka sezamowa – szezámmagos zsemle
691
bułka tarta [1. starta lub zmielona wysuszona
bułka, używana do panierowania; 2.
produkt spożywczy powstały wskutek
zmielenia bądź starcia suchego pieczywa.]
– zsemlemorzsa v. zsemlye-morzsa
bułka z szynką – sonkás zsemlye v. zsemle
bum [dźwięk wydawany przez bijący zegar albo
spowodowany
uderzeniem
innych
przedmiotów]– (akustyka) bumm; robbanás
bum dźwiękowy – hangrobbanás [Gyorsuló v.
lassuló
hangforrás
által
előidézett
nyomáshullám. Ha pl. a repülőgép sebessége
túllépi
a
hangsebességet,
akkor
a
hangforrással megegyező sebességgel haladó
hangok összetorlódnak, ez tulajdonképpen
energiatorlódás, amit hangrobbanásként
észlelünk.]
bumblować [niem. bummeln; włóczyć się po
knajpach, hulać] – (ném. Bummel)
bumlizni; kóborolni, csavarogni, ödöngeni,
csatangolni; (vasút) döcögni, lassú vonaton
utazni; mulatni, „zülleni”
bumela, bumelka [wagary, ucieczka (np. z
pracy)] – [Słowniczek języka śląskiego]
csavargás; szökés, menekülés
bumelanctwo – naplopás, lógás (munkából),
lazsálás, henyélés
bumelant [1. człowiek unikający pracy, obibok
2. pracownik wymigujący się od pracy,
lekceważący swoje obowiązki] – naplopó,
lógós, munkakerülő
bumelować – csavarogni, kóborolni; mulatni,
dáridózni; lógni (munkából)
bumelowanie – csavargás, kóborlás; mulatozás,
dáridózás; lógás (munkából)
bumerang [dawna broń myśliwska mająca tę
właściwość, że wraca do rzucającego, gdy
nie trafia w cel] – (ausztrál) bumeráng;
sarló alakú ausztráliai hajítófegyver, amely
viszaperdül elhajítójához; (átv.) magának a
kezdeményezőnekbáratlan kellemetlenséget
okozó ténykedés
bumerangowy, -a, -e – bumerángbunclok (zob. bonclok) [1. reg. śl. kamionkowy
garnek do kiszenia kapusty lub ogórków;
2. kamionkowe naczynie (np. do kiszenia
kapusty). Nazwa pochodzi od miasta
Bunzlau
(dziś
Bolesławiec),
gdzie
wynaleziono ten rodzaj (kwasoodpornej)
kamionki] – [Słowniczek języka śląskiego]
agyagedény
Bund (niem. Der Bund/Zwiazek) – (ném.) Bund;
szövetség
bunda [samodziałowa. szara, krótka narzutka
noszona
przez
karpackich
górali.
Wywodzi sięze skórzanej peleryny
noszonej na Wegrzech.] – bunda
-
Wersja 01 01 2017.
Bundesrat (Rada Federalna) [1. wyższa izba
parlamentu w RFN i w obecnych
Niemczech; 2. izba wyższa parlamentu
Austrii; 3. 1871-1918 organ Rzeszy
Niemieckiej
reprezentujący
rządy
krajowe; 4. rząd (Rada Związkowa)
Szwajcarii] – Bundesrat; német Szövetségi
Tanács
Bundestag (pełna nazwa Deutscher Bundestag)
[druga
obok
Bundesratu
(Rady
Federalnej) izba parlamentu Niemiec.
Pierwsza kadencja Bundestagu rozpoczęła
się 7 września 1949 roku. Od 1999
siedzibą
jest
budynek
Reichstagu
(Reichstagsgebäude) w Berlinie.] – (ném.)
Bundestag;
az
NSZK
kétkamarás
országgyűlésének képviselőháza
Bundeswehr, Bundeswehra [to nazwa ogółu
wojsk Niemiec. Właściwa nazwa niem. to
die Bundeswehr - "federalne siły obronne"
albo "federalne siły zbrojne". Za datę
utworzenia Bundeswehry uznaje się 5
maja 1955. Bundeswehra wchodzi w skład
sił zbrojnych NATO, uczestniczy więc w
NATO-wskich akcjach (np. IFOR, SFOR,
potem EUFOR w Bośni-Hercegowinie,
KFOR w Kosowie i in.), a także w akcjach
humanitarnych ONZ (np. UNOSOM w
Somalii).]
–
(ném.)
Bundeswehr
[Németország hadereje a szárazföldi erőkből,
a légierőből és a haditengerészetből áll]
bundled software {rzecz.} [komp.] [zł.]; pakiet
oprogramowania {m.} [komp.] [zł.];
oprogramowanie
towarzyszące
{n.}
[komp.] [zł.] – (inf.) bundled (csatolt)
software
bungalow [parterowy drewniany dom, otoczony
werandami] – (hindusztáni→ang.) bungaló,
árnyas, szellős, bambusznádból összerótt
indiai épület verandával; vikendház
bunkier [1. schron bojowy o mocnej konstrukcji;
2. pomieszczenie na statku na paliwo;
3. paliwo znajdujące się na statku,
przeznaczone na jego własny użytek;
4. zbiornik
na
materiały
sypkie,
przeznaczony do ich krótkotrwałego
692
przechowywania;
5. «więzienna
cela
piwniczna w hitlerowskich obozach
koncentracyjnych] – (ang.) bunker;
üzemanyag
raktár
(gőzhajón,
gőzmozdonyon); (wojsko) betonfedezék,
óvóhely, kis erőd; szénraktár, széntároló,
széntartó
bunkier jeszcze nie zdobyty – még el nem foglalt
bunker v. fedezék
bunkrowy, -a, -e – bunkerbunt [1. sprzeciw, protest, opór; 2. wystąpienie
grupy ludzi przeciwko jakiejś władzy] –
lázadás,
felkelés,
zendülés,
pártütés,
villongás; háborgás; pártütés
bunt chłopski – parasztlázadás
buntować [namawiać do buntu] – lázítani,
fellázítani; bujtogatni; felizgatni, zendülést v.
pártütést szítani
buntować kogo – lázítani v. felbújtani vkit
buntować się – lázadni, lázongani, lázadozni,
fellázadni; zavarogni, zendülni, tiltakozni;
villongani, veszekedni
buntować się przeciw czemuś – lázadni vmi ellen
buntowanie – lázítás, izgatás
buntowniczo – lázadóan, lázongóan, zendülően,
tiltakozóan, pártütően; lázítóan, uszítóan
buntowniczość – lázadó, lázongó, zendülő,
tiltakozó, pártütő; lázító, uszító volta vminek
buntowniczy, -a -e [1. skory do buntu; 2. będący
wyrazem buntu] – lázadó, lázongó,
zendülő, tiltakozó, pártütő; lázító, uszító;
rebellis
buntownik [osoba występująca przeciwko jakiejś
władzy, sprzeciwiająca się, stawiająca
opór] – lázadó, zendülő, lázongó, pártütő,
felkelő; felforgató; rebellis
buntownica, buntowniczka – lázadó, zendülő,
lázongó, pártütő, felkelő nő
buńczucznie – pöffeszkedően; gőgösen
buńczuczny, -a, -e [1. zawadiacki, zuchwały i
pewny siebie; też: świadczący o takim
usposobieniu; 2. daw. mający prawo
używania buńczuka jako oznaki władzy] –
pompás; gőgös, diadalmaskodó, pöffeszkedő
buńczuczny [chorąży albo dowódca u Kozaków
zaporoskich] – kozák parancsnok v. zászlós
buńczuczyć się, buńdziuczyć się – pöffeszkedni
buńczuk [1. drzewce zakończone kulą ze
zwisającymi spod niej chwastami z
końskiego włosia, używane dawniej przez
Turków, Mongołów i Kozaków jako
oznaka władzy wojskowej; w dawnej
Polsce: oznaka władzy hetmańskiej; 2.
(hist.) sztandar turecki z ogona końskiego,
na wysokiej lasce zawieszonego, zamiast
chorągwi
służący.
Przed
baszami,
-
Wersja 01 01 2017.
będącymi w stopniu wezyra, noszono
buńczuk ze złotą gałką i trzema
ramionami, u których wisiały bogato
oprawne trzy ogony; przed sułtanem
noszono
buńczuk
siedmioogonowy.
Niższych stopni baszowie mieli buńczuki
pojedyńcze lub podwójne. Polacy, gromiąc
Turków, zdobywali ich buńczuki, stąd
buńczuk, z wojny przyniesiony, należał do
znamion zwycięstwa i zwykle zawieszany
bywał wysoko w kościele parafialnym
rycerstwa, które go zdobyło. Zwyczaj
noszenia buńczuków przeszedł następnie
do Polski, a mianowicie w pochodach i
wyprawach wojennych przeciw Turkom i
Tatarom noszono przed hetmanem
wielkim buńczuk dwuogonowy, przed
polnym zaś pojedyńczy. 3. pęk włosia
przyczepiany dawniej do szyszaka
rycerskiego albo do piersi lub uszu
końskich; 4. muz. buńczuk orkiestrowy
perkusyjny instrument muzyczny, drążek
z ramionami w kształcie półksiężyca, z
których zwisają dzwoneczki lub blaszki,
dźwięczące przy potrząsaniu pionowo
trzymanym instrumentem; 5. drzewce z
półksiężycem na szczycie i ze zwisajacym
poniżej pękiem włosia końskiego, służył za
proporzec hufcom tureckim. Używany w
wojsku polskim jako oznaka władzy
hetmańskiej. Po wielu walkach i
zwycięstwach nad Turkami buńczuk był
zdobyczą pospolitą w domach rycerskich.]
– lófarkas zászló; (zene) ütős hangszer
Kopia buńczuka
buńczuk orkiestrowy [1. perkusyjny instrument
muzyczn; 2. instrument muz. z grupy
idiofonów, pionowy drążek drewniany
zakończony blaszanymi ozdobami] – ütős
hangszer
bura (pot. ostre napomnienie) – szidalom, szidás,
feddés, dorgálás, megróvás; (átv.) fejmosás
buraczany, -a, -e – cékla-, répaburaczek – céklácska; (párolt cékla)
buraczki, buraki [potrawa przyrządzana z
buraków ćwikłowych] – cékla
buraczkowy, -a, -e – céklából készült; céklavörös
693
burak [1. roślina uprawiana ze względu na
jadalny ciemnoczerwony korzeń; też:
korzeń tej rośliny; 2. pogard. o osobie
pochodzącej ze wsi; 3. pogard. o osobie
zachowującej się prostacko] – répa,
vörösrépa,
takarmányrépa
[cukier
buraczany: répacukor]
burak cukrowy [burak, z którego otrzymuje się
cukier] – cukorrépa (Beta vulgaris) [(a
cukornád és cukorcirok mellett) a világon a
legjelentősebb termesztett, cukortartalmú
ipari növény]
burak czerwony; buraki – cékla (Beta vulgaris L.
ssp. esculenta (Salisb.)
buraki
Burak ćwikłowy – céklarépa
burak pastewny – takarmányrépa
buran [bardzo silny wiatr wiejący w zimie na
Syberii] – (or.) burán; a sztyeppén szokásos
hóvihar
burawy, -a, -e [mający bury odcień] –
halványszürke
burberry
[wym.
berbery,
barbery]
[1. impregnowana
tkanina
wełniana,
używana na płaszcze nieprzemakalne; też:
płaszcz z takiej tkaniny; 2. wodoodporne
płótno bawełniane; 3. Najpierw nazwa
nieprzemakalnego
materiału,
produkowanego przez Thomasa Burrbery
(1835-1926); potem najdroższego płaszcza
przeciwdeszczowego – raglan, kryte
zapięcie, wełniana podszewka w kratę;
wreszcie
ekskluzywnej
marki,
rekomendowanej przez rodzinę królewską
i nadal słynącej trenczami, budrysówkami
i płaszczami przeciwdeszczowymi z
podszewką w charakterystyczną beżowoczerwono-czarno-białą kratę.] – (ang.)
burberry; finom fésüsfonalból készült, kettős
sávolykötésű könnyű szövet
burczeć (burczy) (zob. burknąć) – dohogni,
dörmögni, morogni; korogni
burczenie (w żołądku) – korgás
burczy mi w żołądku – korog a gyomrom
burczymucha [żart. człowiek gderliwy] –
zsémbeskedő, mindenért morgó
burda [ordynarna kłótnia, awantura, bijatyka] –
veszekedés, civakodás, zajongás
-
Wersja 01 01 2017.
burdel [1. posp. dom publiczny; 2. posp. wielki
bałagan lub miejsce, w którym jest wielki
bałagan] – nyilvánosház, kupleráj, bordély;
(átv.) rendetlenség, felfordulás
burdziuk [Pisarze dawni nieraz używają tego
wyrazu
na
oznaczenie
naczynia
skórzanego lub skórą obszytego, służącego
do nabierania wody lub wina, a
mniejszego od bukłaka. Nazwa pochodzi z
języka tureckiego, w którym dzban zowie
się bardak, a dzbanuszek bardadżyk, z
czego na Ukrainie zrobiono bardziak,
burdziuk.] – víz v. borgyűjtő bőreszköz
bureta [zgrzebna przędza otrzymywana z
odpadów jedwabnych; też: tkanina z tej
przędzy] – (fr.) burett [1. hulladékselyemből
készült fonal v. kelme; 2. Szemcsés felületű,
a kézi szövés rusztikus karakterét mutató (de
nem szükségszerűen kézzel szövött) tiszta
selyem kelme. Selyem típusú durva,
rusztikus, fénytelen, többnyire fehérítetlen,
természetes színű szövet, általában egyszínű.
Selyemhulladékból
készült
durva,
egyenlőtlen
burett
selyem
fonalból,
vászonkötésben állítják elő; a szövet neve is
innen ered. A Bourette-selyem a chappeselyem
feldolgozásánál
keletkező
selyemhulladék. Ezeket kártoltfonó eljárással
durvább, egyenletlen csomós fonallá
dolgozzák fel.]
burek [1. pot. nierasowy pies podwórzowy;
2. pogard. o człowieku pochodzącym ze
wsi] – (török) burek; zsíros lepényfajta,
hússal, túróval, tojással v. gyümölccsel
töltve; (átv.) faluról származó ember; (pies)
házőrző kutya
Burg (zamek) – (ném.) Burg; vár, várkastély; a
bécsi volt császári palota neve
burgrabia, burgraf (z niemieckiego Burggraf)
[1. urzędnik w zamkach i miastach
średniowiecznych
Niemiec,
pełniący
funkcje
sądownicze
i
wojskowe;
2. zastępca starosty lub kasztelana albo
zarządca grodu niekasztelańskiego w
dawnej Polsce; 3. namiestnik królewski w
miastach Prus Królewskich; 4. namiestnik
czyli zastępca starosty grodowego.
Burgrabia grodowy (po łac. burggravius
capitanei)
należał
do
urzędników
694
grodzkich i był mianowany przez
kasztelana
lub
starostę,
których
zastępował i w nieobecności ich czuwał
nad
zamkiem.]
–
várgóf,
őrgróf
(Lengyelországban: városi tisztviselő)
burgrabiowski, -a, -ie – őrgrófi
Burgtheater (Teatr Zamkowy, początkowo k.k.
Theater nächst der Burg, później do 1920
k.u.k.
Hofburgtheater)
[najbardziej
prestiżowy
teatr
w
krajach
niemieckojęzycznych, oficjalne otwarty 14
marca 1741 r. w Wiedniu. Znajduje się
przy wiedeńskim Ringu.] – (ném.)
Burgtheatr; a bécsi állami színház neve
(magyarul Várszínház) [egy bécsi színház, az
osztrákok nemzeti színháza, amely nemcsak
Ausztria, hanem Európa egyik legjelentősebb
színpada. Bécs első kerületében található, a
Dr. Karl Lueger Ring 1. szám alatt. 1776-ban
alapították mint udvari és nemzeti színházat.]
burgund [wino burgundzkie; gronowe wino
francuskie] – burgundi bor
burgundzki, -a, -ie – burgundi
burka [1. okrycie wierzchnie w formie peleryny
z kapturem, używane dawniej podczas
podróży; 2. Po persku berek, berk – sukno
z pilśni wielbłądziej, a po turecku burk
oznacza opończę, uszytą z takiego sukna.
Tatarzy krymscy i astrachańscy używali
podobnych opończ na deszcz i w czasie
najazdów
na
Ruś
i
Polskę.
Prawdopodobnie więc pierwsze burki
używane w Polsce były zdobyte na
Tatarach, lub od kupców krymskich i
astrachańskich kupowane, bo stamtąd
pochodzące zasłynęły u nas w wieku XVII.
3. opończa z pilśni wielbłądziej lub sukna.
Używana
przez
Tatarów,
później
Kozaków. W Polsce rozpowszechniła się
za czasów Jana III] – (dawno) útiköpeny
burknąć — burczeć [1. powiedzieć coś w sposób
opryskliwy; 2. burczeć: gderać, zrzędzić;
3. burczeć: o brzuchu, jelitach: wydawać
charakterystyczny dźwięk; 4. burczeć:
wydawać monotonny, terkotliwy dźwięk]
– mordulni, hördülni, morogni, dörmögni
burknąć na kogo – morogni, fújni, dühösködni
vkire
-
Wersja 01 01 2017.
burknąć pod nosem – morogni magába; az orra
alatt morog
burknęło mi w brzuchu – korog a gyomrom
burknięcie – hörgés, morgás, dörmögés
burlesco (wym. burlesko) [burleska] =
komicznie, żartobliwie – komikusan,
tréfásan, viccesen
burleska [1. komediowy utwór literacki, filmowy
lub sceniczny o charakterze satyrycznym;
2. utwór instrumentalny o charakterze
groteskowym; 3. Burleska to forma
teatralna używająca w ograniczonym
zakresie muzyki – głównie recitativo i
pieśni. Powstała w XVIII wieku jako
parodia poważnych tematów, często dzieł
operowych lub operetkowych.] – (ol. burla
= bohózatos, gúnyos) burleszk, bohózat;
túlzással, travesztiával nevettető komikum
(regény, elbeszélés, színmű); túlzottan
nevetséges
burleskowy, -a, -e – burleszkBurlington-minta: Rombuszfigurák, csúcsukon
álló négyszögek (a rombuszból levezetve). A
rombuszokat allover mintaként vagy
különállóan
elhelyezve
(plaziert),
díszítésként
alkalmazzák,
az
intarziapulóverek jellegzetes mintája. Egyéb
elnevezése argyle minta.
burmistrz (śr.-w.-niem bur(g)-mīster) [1. z
niemieckiego Burgermeister, urzędnik
stojący na czele władz miasta lub gminy;
2. z niemieckiego Burgermeister, po łacinie
proconsul, praeconsul, magister civum,
przełożony w urzędzie miejskim nad
sprawami
radzieckiemi;
3.
przewodniczący
zarządu/magistratu
gminy miejskiej, zazwyczaj obieralny] –
polgármester [(ném.) Bürger, bürger: polgár,
állampolgár;
(ném.)
Bürgermeister:
polgármester]
burmistrzowski, -a, -ie – polgármesteri
burmistrzyni – polgármester asszony
burnus [1. długie okrycie wełniane bez rękawów,
z kapturem, noszone przez Arabów;
2. szeroki płaszcz o podobnym kroju; 3.
ciepły płaszcz noszony przez mężczyzn w
połowie XIX wieku. Produkowany
z ciężkich
wełnianych
tkanin.]
–
(arab→fr.) burnusz; arabok és az északafrikai pásztornépek többnyire fehérszínű,
gyapjúból szőtt, lepelszerű csuklyás köpenye
[A
19.
században
viselt,
nehéz
gyapjúszövetből készült meleg férfiköpeny.]
-
Wersja 01 01 2017.
wyhaftowany; boki są obszyte galonem.] –
(lat.) bursa, tömlő, erszény;
(dawno)
diákotthon;
tanulóotthon,
kollégium,
internátus
[közös
költségen,
közös
erszényből élt]; (giełda) tőzsde; (rel.) bursa
[A korporále befogadására alkalmas, négyzet
alakú, keményített tasak, amely a miseruha
anyagából készült. Használata ma már nem
kötelező. Így nevezik azt a nyakba
akasztható, rendszerint selyemből készült
tasakot is, melyben betegellátáskor az
Oltáriszentséget viszik.]
695
burnus
burość – halványszürkeség
bursa [z łaciny średniowiecznej: mieszek, worek;
1. daw.; zob. internat w zn. 1.; 2. płaska
skrzyneczka lub torebka służąca do
przechowywania
korporału
albo
przenoszenia wiatyku; 3. z łaciny
średniowiecznej: mieszek, worek. Lud
polski nie znał i nie używał nigdy wyrazu
portmonetka, ale tylko: burska, bursiczka,
kaleta, mieszek. W aparatach kościelnych
dwojakie są bursy: jedna, którą się kładzie
do mszy na welonie kielicha, z korporałem
wewnątrz; druga zaś – używana do
schowania
naczyńka
z
Najśw.
Sakramentem albo z olejem Św.,
niesionym przez kapłana do chorych.
Bursa oznaczała także życie wspólne t. j.
wspólnym kosztem, ze wspólnego worka,
kasy, a mianowicie konwikt i kolegjum. 4.
(średniowieczna łacina) 1) od XV w.
mieszek na pieniądze, worek, sakiewka;
2) od XI w. sztywna, kwadratowa torebka
do przechowywania korporału, z tej samej
tkaniny wykonywano paramenty mszalne.
5. ozdobna, sztywna torebka z tkaniny, w
której
kapłan
nosi
Najświętszy
Sakrament, np. do chorych. 6. Bursa
(worek, teka) jest trojaka: mszalna,
wiatykowa i dla chorych. Bursa mszalna
czyli korporałowa jest czworoboczną
teczką, z trzech stron zamkniętą, z
czwartej
zaś
otwartą,
okrytą,
przynajmniej z wierzchu, tąż samą
materią jedwabną, z której jest ornat, z
wnętrzem
wyłożonym
półjedwabną
materią, albo białym, cienkim płótnem;
spód jej jest z tejże materii, co i wierzch.
Wielkość bursy zastosowaną być winna do
rozmiarów korporału, zwyczajnie ma
szerokość 18 cm, długości tyleż. Na stronie
zewnętrznej wyszyty jest krzyż lub obraz
Jest to kwadratowy, ozdobiony pojemnik w
kształcie kartonowej torebki, w której
prezbiter, diakon lub akolita zanosi Komunię
do chorych. Jest on zawieszony na jego szyi; w
miarę
możliwości
bursa
winna
być
podtrzymywana przy piersi (tak jak na
przedstawieniu św. Tarsycjusza). Bursa winna
być widoczna dla przechodzących obok
szafarza, by mogli oni oddać cześć niesionemu
Ciału Pańskiemu. Niosący Komunię św. nie
powinien rozmawiać w czasie drogi, ale trwać
w modlitewnym skupieniu. Konsekrowane
hostie są chowane do cyborium (lub pyxis), ten
zaś owijany korporałem, a całość umieszczana
w bursie.
bursowy, -a, -e – tömlős; diákotthonBurschenschaft
(burszenszaft)
[korporacja
akademicka o narodowym charakterze.
Nazwa Burschenschaft wywodzi się od
bursy, która była na wczesnych
uniwersytetach rodzajem internatu, w
którym odbywały się także wykłady.
Powstały one z wcześniej istniejących
Studenckich Korpusów (niem. Corps) na
fali idei wolnościowo-narodowej.] –
(egyetemi)
egyetemi
v.
főiskolai
diákegyesület
bursista [pot. mieszkaniec bursy] – intézeti
(bentlakó) diák; kollégista
bursz [w XIX w. student uniwersytetu
niemieckiego, należący do korporacji
studenckiej] – [burschikos] bursikóz,
szabados, könnyed; vidám, gondtalan,
csínytevő diák [(ném.) Bursche: egyetemi
diák;
fiatalember;
fickó;
vándorló
iparoslegény, inas]
burszowski, -a, -ie – diákburszowski ton – diáknyelv
burszowskie figle – diákcsínyek
bursztyn także: jantar, amber (łac. sucinum,
czasem także elektrum z gr. ἤλεκτρον elektron) [1. kopalna żywica drzew
iglastych, występująca w postaci żółtych
lub brunatnych bryłek; 2. kopalna żywica
drzew
iglastych,
a
w
rzadszych
przypadkach żywicujących liściastych
drzew z grupy bobowców] – borostyán;
borostyánkő
696
bursztyn
bursztyn nieszlifowany – csiszolatlan borostyán
bursztyn szlifowany – csiszolt borostyán
bursztynowy, -a, -e, z bursztynu – borostyánkő-,
borostyános, borostyánszerű
bursztynowy płyn – borostyánszínű folyadék
(tokaji borra mondják); bosotyánolvadék
burta [1. bok lub górna krawędź łodzi lub
statku; 2. bok samolotu; 3. bok skrzyni
samochodu
ciężarowego;
4. daw.
umocniony bok lub krawędź wału,
nasypu, rowu; 5. daw. obramowany
galonem lub inną lamówką brzeg ubrania]
– hajófal, hajóoldal, hajópárkány, hajóperem;
(poręcz) hajókorlát; a repülőgép oldala
burtak – hajóvontató; (orosz) burlák; volgai
hajóvontató a Cári Oroszországban
buruńczuk [tatarskie płótno przezroczyste,
dawniej sprowadzane do Polski na zasłony
w oknach, na zawoje czyli namiotki
wieśniaczek i na suknie kobiece] – (dawno)
áttetsző, átlátszó tatár vászon; ablakfüggöny
anyaga, női ruhaanyag
Burundi [(rundi Uburundi, fr. Burundi)
Republika Burundi (rundi Republika
y’Uburundi, fr. République du Burundi) –
państwo w środkowej Afryce, bez dostępu
do morza. Graniczy z Rwandą, Tanzanią i
Demokratyczną Republiką Konga.] –
Burundi [egy afrikai ország, mely a
kontinens keleti részén, Ruanda, Tanzánia és
a Kongói Demokratikus Köztársaság között
helyezkedik el.]
buruńczuk [1. płótno przeźroczyste wyrobu
tatarskiego, używane niegdyś na zasłony
okien, a także na stroje kobiece.
Charakterystyczne dla wschodniej mody
woalów, kwefów i welonów: tkanin
zasłaniających, a przez to pobudzających
-
Wersja 01 01 2017.
ciekawość. 2. według Encyklopedii
staropolskiej Zygmunta Glogera nazwę tę
nosił rodzaj przezroczystej tkaniny
pochodzenia tatarskiego, sprowadzanej
niegdyś do polski. Wyrabiano z niej
zasłony do okien, a także zawoje kobiece
(rodzaj nakrycia głowy) i suknie.] – tatár
erdetű átlátszó vászon, gyolcs, vászonnemű
bury, -a, -e [1. ciemnoszary o brunatnym
odcieniu;
2.
bezbarwny,
nie
do
odróżnienia, taki jak inni. Przysłowie: W
nocy wszytkie koty są bure.] – sötétszürke,
szürkésbarna; verébszínű
burza [1. gwałtowne opady deszczu połączone z
silnym wiatrem, grzmotami i piorunami;
2. wielki wstrząs dziejowy lub życiowy;
3. czyjaś gwałtowna reakcja na coś;
4. gwałtowne
uczucia;
5. o
czymś
skłębionym
lub
rozwichrzonym,
występującym w dużej ilości] – vihar,
zivatar, égiháború; fergeteg; (átv.) hűhó,
nyugtalanság,
zavar,
kellemetlenség,
háborgás
burza cieplna, termiczna [burza powstająca
wskutek silnego nagrzania się powietrza
od podłoża] – meleg vihar
burza gradowa – jégvihar
burza lokalna – helyi vihar v. zápor
burza magnetyczna [szybkie, nieregularne
zaburzenia
magnetycznego
pola
ziemskiego związane z aktywnością
Słońca] – mágneses vihar [A Föld mágneses
erőterének zavargása, amely többek között a
rádióhullámok
terjedésében
okoz
rendellenességeket és zavarokat. Hatására
keletkezik a sarki fény.]
burza morska – tegeri vihar
burza nadciąga – vihar közeledik
burza nadeszła – megjött a vihar; itt a zivatar
burza oklasków – tapsvihar, vastaps
burza piaskowa – homokvihar
burza piaskowa, pyłowa [zjawisko występujące
na pustyni, polegające na gwałtownym
unoszeniu z powierzchni ziemi przez silny
wiatr olbrzymich ilości piasku lub pyłu] –
homokvihar
burza przerwała się nad wsią – a vihar kitombolta
magát a falu felett
burza rzuca okrętem – a vihar hányja a hajót
burza siejąca zniszczenie – ítéletidő
burza śnieżna – hóvihar
burza uczuć – érzelmek vihara
burza w szklance wody – vihar egy pohár vízben;
sok hűhó semmiért
burza wisi w powietrzu – zivatar készül
burza wybuchła – kitört a vihar
697
burza zapędziła nas na te brzegi – a vihar erre a
partra vetett minket
burza zrządziła wielką szkodę – a vihar nagy kárt
okozott
burzan – burján; gyom
burzący, -a, -e – romboló
burzący się – pusztuló
burzeć [daw. stawać się burym] – színt veszíteni,
szürkülni, fakulni
burzenie – rombolás, bontás, pusztítás
burzenie atomowe – atomrombolás; az atommag
energiájának felszabadítása
burzliwie – viharosan, zajosan, háborgón
burzliwe morze – viharos tenger
burzliwe oklaski – viharos taps
burzliwe posiedzenie – viharos gyűlés
burzliwy, -a, -e [1. odznaczający się burzami
atmosferycznymi;
2. obfitujący
w
niezwykłe wydarzenia, pełen niepokoju,
zamętu; 3. mający gwałtowny przebieg;
4. o morzu, rzece itp.: wzburzony; 5. o
dźwiękach: głośny, huczący; 6. skłonny do
gwałtownych reakcji] – viharos, viharzó;
háborgó; zivataros (időjárás); fergeteges;
(átv.) zajos, botrányos, lármás, viharos
burzliwa dyskusja – viharos vita
burzowiec [zob. kanał burzowy] – szenny- és
esőcsatorna
burzowo – viharosan
burzowy, -a, -e – viharos, zivataros (időjárás)
burzowa pogoda – viharos időjárás
burzyciel [ten, który burzy coś, niszczy],
burzycielka – romboló, pusztító, felforgató
hn./nn.; wojsk győztes, katona
burzycielski, -a, -ie – romboló, pusztító, felforgató
burzyć (burzy) [1. rozbijać jakąś budowlę lub jej
część;
2. powodować kłębienie
się,
falowanie czegoś; 3. niszczyć zastany stan
rzeczy,
naruszać
jakieś
zasady,
wprowadzać zamęt] – zavarni, felkavarni;
bontani, rombolni, lerombolni; pusztítani,
elpusztítani; szétroncsolni; dúlni, feldúlni;
rombolni; rontani; felforgatni
burzyć budynki, żeby wybudować nowe –
szanálni
burzyć coś – lebontani vmit
burzyć dom – házat lerombol
burzyć gmach przyjaźni – (átv.) a barátság
alapjait felborítani; a felépített barátsgot
lerombolni
burzyć miasto – várost pusztítani
burzyć spokój publiczny – megzavarni a
köznyugalmat
burzyć (burzy) się [1. kłębić się, falować; 2. tracić
spokój, wpadać w gniew; 3. buntować się;
-
Wersja 01 01 2017.
4. fermentować, musować] – háborogni,
forrongani,
lázadozni,
lázadni;
nyugtalankodni, buzogni, forrni; dühöng;
(bor) forrni, erjedni; pezsdülni
burżuazja [warstwa społeczna składająca się z
właścicieli przedsiębiorstw handlowych
lub produkcyjnych] – (fr.) burzsoázia,
polgárság,
tőkésosztály;
a
hűbéri
társadalomban a városi polgárság ; polgári
rend
burżuazja kapitalistyczna – nagypolgárság
burżuazja międzynarodowa – (pol.) nemzetközi
burzsoázia
burżuazyjny, -a, -e – (fr.) burzsoá; polgári
(gondolkodás, magatartás), nagypolgári;
tőkés, kizsákmányoló
burżuj [pogard. o człowieku bardzo bogatym];
burżujka – (fr. bourgeois, polgár) burzsoá,
városi polgár a hűbériség korszakában;
burzsuj, tőkés; nagypolgár; tőkés
burżujski, -a, -ie – (or.) burzsúj-; polgári-, tőkésburżujstwo – burzsoá életmód és magatartás
bus (magistrala danych) [ścieżka łącząca płytę
główną
z
różnymi
urządzenia
peryferyjnymi, takimi jak dyski twarde
lub adaptery wideo.] – (ang.) bus; sín [A
komponensek
(modulok)
közötti
információforgalmat lebonyolító, a rendszer
vezérléshez
szükséges
áramkörök,
vezetékek, csatlakozók.]; (data-) bus
(serial/parallel bus) - (rendszer)sín, jelút,
adatátviteli
vezeték-rendszer
(soros/párhuzamos 'busz') [számítógépkörnyezetben
az
alaplap
vezetékrendszerének a tartozékokkal való
kapcsolatát és az adatátvitelt szolgálja; több
ipari sínszabvány használatos, soros vagy
párhuzamos kivitelezésben; többnyire a
gépen belüli csatlakozást szolgálják (belső
csatolókon keresztül) pl. a PCI, IDE, EIDE,
SCSI, stb. gépen kívüli csatlakozást kapukon
(portokon)
keresztül
szolgálják:
pl.
Centronics-párhuzamos, RS232-C, USB,
FireWire (IEEE-1394); a két utóbbira a
vezetékrendszer egyszerüsítése és az átviteli
sebesség növelése miatt volt szükség
(digitális audio, video, stb.)]
business (zob. biznes) – (ang.) business, biznisz;
üzlet, kereskedelem
business class (zob. biznes class) – üzleti osztály
Business Intelligence (analityka biznesowa) [jest
pojęciem bardzo szerokim. Najbardziej
ogólnie można przedstawić je jako proces
przekształcania danych w informacje, a
informacji w wiedzę, która może być
wykorzystana
do
zwiększenia
konkurencyjności przedsiębiorstwa.] – BI
Business Intelligence (üzleti intelligencia)
Business Look – Business Look [Az üzlet, a
munka angol elnevezése. Visszafogott, de
igényes ruházatot jelöl]
-
Wersja 01 01 2017.
Buskowianka (naturalna woda mineralna) –
Busko-Zrójban készült ásványvíz
698
Business Look
business plan (zob. biznesplan) – üzleti terv
businessman [wym. biznesmen], biznesmen
[1. człowiek prowadzący rozległe interesy;
2. właściciel
firmy
handlowej,
produkcyjnej lub usługowej] – (ang.)
businessman; üzletember, kereskedő
businesswoman,
bizneswoman
[wym.
biznes umen], biznesmenka [kobieta
zajmująca się biznesem] – (ang.)
businesswoman; üzletasszony
businessperson (businessman a. businesswoman)
[1. przedsiębiorca; 2. w ujęciu prawnym
podmiot prawa, który prowadzi we
własnym imieniu działalność gospodarczą
(art. 43 KC; art. 4 ust. 1 ustawy o
swobodzie działalności gospodarczej)] –
(ang.) businessperson; üzleti személy
Busko (miasto Busko; Busko-Zdrój) [miasto
uzdrowiskowe w woj. świętokrzyskim,
stolica powiatu buskiego, siedziba gminy
Busko-Zdrój. Znane już w XII w. jako
Bużsk, w XIII w. Busk.] – Busko Zdrój
(város
délnyugat
Lengyelországban)
[Miasto:
Busko;
Województwo:
świętokrzyskie]
"buskość" – Busko-Zdrój város szeretete,
buskosság
busola [1. przyrząd do wyznaczania kursu
samolotu lub statku; 2. przestarzale:
kompas] – busszola; iránytű, tájoló,
kompasz; iránytű célzó készülékkel;
elektromos áram erősségét mérő eszköz
busola magnetyczna [to urządzenie nawigacyjne
wskazujące
kierunek
bieguna
magnetycznego, dzięki posiadanej igle
magnetycznej. Posiada przy tym również
przyrządy celownicze (najczęściej w
postaci muszki i szczerbinki), które
pozwalają określić azymut dla dowolnego
kierunku w terenie. - Zobacz też: kompas,
róża wiatrów] – mágneses iránytű v. tájoló
busola morska – tengeri iránytű; kompasz
busola zboczeń – elhajlásmérő
bustina [włoska czapka wojskowa używana
pierwotnie
przez
siły
lądowe
faszystowskich Włoch. Jako element
munduru utrzymała się do lat 50
ubiegłego stulecia. Posiadała podniesiony
do góry daszek, a także nauszniki, które
zapinano na guzik lub klamerkę po lewej
stronie.] – olasz katonasapka fajta
busto (gorset) [usztywniony i wydłużony stanik
sukni kobiecej charakterystyczny dla XVI
- wiecznej Wenecji. Kobiety chodziły
wówczas na wysokich drewniakach i
obniżenie linii stanu miało poprawić
proporcje postaci. Miał formę walca i
silnie spłaszczał biust.] – fűző; a női ruha
keményített és hosszabbított
Velencében a XVI. században
-
mellrésze
699
Wersja 01 01 2017.
Bust line Dart [Nadaje kształt biustowi przez
fałdę. Shaping at busts made by a pointed
pleat. According to its location on the
front part there is an armscye bust line
dart, shoulder bust line dart, underarm
bust line dart etc.] – mellvarrás [A
mellformázó varrat hétköznapi elnevezése. A
mellbőség kialakítására szolgál, melyet
szűkítő varratokkal hoznak létre női
ruhadarabokon.
A
ruhadarab
elején
elhelyezkedhet függőlegesen, illetve indulhat
az oldal- vagy a vállvarrásból is.]
Bustier (gorset) – (ang.) Bustier [1. korszázs a
klasszikus fűző modern változata 2. a
melltartónál
kicsit
hosszabb
fazonú
fehérneműfelső, amely kosárkialakítással
vagy szűkítő varrással is készülhet, így
rásimul az alakra.]
Itáliai viselet XVI. század második fele
gorset
busz [zarośla charakterystyczne dla suchych
podzwrotnikowych obszarów] – bokor,
cserje, bozót
buszo, buso – (szerbhorvát) busó; a magyarországi
sokácok farsangjárásában szerepet játszó
lakos
buszować [grasować, plądrować, rozbijać się,
szperać] – (lat.) grasszálni; erőszakoskodni,
garázdálkodni,
fosztogatni,
pusztítani;
eltörni, összetörni; tallózni, keresni, kutatni;
(inf.) böngészni
Busojaras
(Karnawał
Przebierańców
w
Mohacsu) – mohácsi Busójárás; a
magyarországi sokácok farsangjárása
Buśka (nazwisko) – Buśka (vezetéknév)
but, buty [1. wierzchnie okrycie stopy z grubszą
częścią spodnią; 2. podkładka drewniana,
na
której
opiera
się
podpora
podtrzymująca kadłub statku w czasie
budowy; 3. okucie końca pala wbijanego
w ziemię] – cipő, bakancs; (cölöp)saru
but damski – női cipő
but mi ugniata nogę – szorít a cipőm, a cipő töri a
lábam v. lábamat
but mnie uwiera – szorít a cipőm, a cipő feltöri a
lábam
but od pary – a cipőnek a párja
buta [pycha, wyniosłość] – gőg, kevélység,
elbizakodottság, dölyf, dölyfösség, önteltség;
nagyzás
butan [gaz otrzymywany z ropy naftowej] –
(vegytan) bután (C4H10) (szénhidrogén) [a
paraffin csoport negyedik tagja]
butanowy, -a, -e – butánbutelczyna [pot. butelka z trunkiem] –
szeszesüveg, butykos
buteleczka – üvegecske, üvegcse, kis üveg
buteleczka do lekarstw – orvosságos üveg
700
butelka [naczynie z wąską szyjką i małym
otworem, używane do przechowywania
płynów; też: zawartość takiego naczynia]
– (fr.) bouteille, butélia; palack, üveg; hosszú
nyakú palack; üvegpalack, pálinkás v.
borosüveg (flaszka), borospalack; (átv.) ital
butelka do karmienia – cuclisüveg
butelka do mleka – tejesüveg
butelka do piwa – sörösüveg
butelka do wody – vizesüveg
butelka lejdejska – (fizika) leydeni palack [az
elektromos
sűrítők
legkezdetlegesebb
formája; külső és belső oldalán sztaniollal
bevont üvegpalack]
butelka litrowa – literes üveg
butelka mleka – üveg tej
butelka wina – egy üveg bor, egy palack bor
butelka z atramentem – tintásüveg
butelka ze smoczkiem – cumisüveg
butelkować [rozlewać płyn do butelek] –
palackozni; palackba tölteni
butelkować wino – bort palackozni
butelkowanie – palackozás
butelkowany, -a, -e – palackozott, palackbutelkowy, -a, -e [1. dotyczący butelki;
2. ciemnozielony] – palackozott, palackos;
sötétzöld
butik [Oryginalny włoski, najnowocześniejszy,
sportowy styl odzieży dla młodych
dziewcząt i kobiet. W dzisiejszych czasach
termin ten odnosi się do bardzo
indywidualnej
mody
bazującej
na
najnowszych trendach mody. Kojarzona
ze sprzedażą w małych, specjalnych
sklepikach.]
–
butik,
divatáruüzlet
[Eredetileg olasz stílusú divatáruüzlet, ahol
sportos, divatos ruhadarabokat árultak
fiatalok számára. Ma általánosan használt
kifejezés olyan kis és speciális boltokra, ahol
nagyon egyedi,
az éppen aktuális
divatirányokhoz kapcsolódó ruházati cikkek
vásárolhatók.]
butla [1. duża butelka; też: zawartość takiego
naczynia;
2. naczynie
stalowe
do
przechowywania i transportu gazów] –
nagy üveg; nagy palack
butla do kroplówki – infúziós palack
butla gazowa – gázpalack
butnie – ostobán, kevélyen, dölyfösen, gőgösen,
durván
butność – kevélység, gőg, dölyfösség, önteltség
(buta)
butny, -a, -e [pełen buty, zbyt pewny siebie] –
gőgös, kevély, elbizakodott, dölyfös,
goromba, felfuvalkodott; fölényes
-
Wersja 01 01 2017.
buton [1. kolczyk w kształcie guzika; 2. duży,
ozdobny guzik] – (fr. bouton) buton, rügy,
gomb; briliáns gomb v. fülbevaló; ékköves
fülbevaló
butoniera [1. dziurka od guzika lub przecięcie w
klapie marynarki czy żakietu, w którą dla
ozdoby wkłada się pojedynczy kwiat lub
pąk, najczęściej w kolorze czerwonym lub
białym. Spotykane jest również noszenie w
butonierce miniatur odznaczeń. Dawniej
noszenie kwiatu w butonierce było często
spotykane, dziś zarezerwowane jest na
specjalne okazje wymagające stroju
wieczorowego takie jak bale, śluby czy
gale. Ozdoba stroju najczęściej stosowana
przez mężczyzn, co nie oznacza, iż
niedozwolona dla kobiet. W XVIII i XIX
wieku nazwę tę nosił flakonik na kwiaty
przypinany do sukni balowej. 2. górna
dziurka guzikowa w wierzchnim ubiorze
męskim, dziergana lub obszywana
sznureczkiem.]
–
gomblyuk
(ang.
buttonhole), gomblyukba tűzött virág
(buttonhole); felső gomblyuk a férfi zakó
hajtókáján (amelyben legtöbbször vmilyen
virágot tűztek)
butonierka [1. górna dziurka w klapie
marynarki lub żakietu; 2. maleńki
flakonik na kwiaty, przypinany dawniej
do sukni balowej; 3. płytka kieszonka na
wysokości piersi w marynarce lub
żakiecie] – gomblyuk, fazonlyuk (kabáton)
butony [1. czyli z francuskiego "guzy" - dobra
ozdoba aksamitnych beretów; 2. dawniej
rodzaj ozdoby beretu w kształcie guza
dekoracyjnego lub spory kolczyk w
kształcie guzika (nie zwisający), obecnie
nazywa się tak znaczki wykonane na
blaszce z agrafką na spodzie, przypinane
najczęściej do ubrania, plecaka lub torby.]
– kitűzők
Button-down (kołnierz) – Button-down gallér
[Olyan inggallér, amelynek gallércsúcsai
legombolhatók. A gallércsúcsok az alsó
(álló) gallérrészhez gombolódnak (stég).]
701
butwieć [rozkładać się pod wpływem wilgoci i
powietrza] – rothadni, megrothadni;
korhadni, elkorhadni, porladni, oszlásnak
indulni; (átv.) erőt veszteni, érzéketlenné
válni
butwienie – korhadás, rothadás; enyészet
buty [jaka w ubiorach dawnej szlachty i
mieszczan, taka i w obuwiu była
rozmaitość] – cipő
buty, sandały, obuwie [w Biblii symbol tego, w
czym człowiek chodzi po ziemi. Mojżesz
musiał je zdjąć, gdy miał wstąpić na
grunt, na którym miał rozmawiać z
Bogiem. Hetman wojska Pańskiego,
Jahwe, kazał Jozuemu zdjąć obuwie, gdy
ten wstępował na miejsce święte. Kapłani
sprawowali swoje obowiązki w świątyni
bez obuwia na nogach. Człowiek
nabywający własność, dawał drugiej
stronie but na znak załatwienia sprawy.
Najpospolitszym
obuwiem
były
w
starożytności sandały, które wykonywano
z kawałka skóry i rzemyków do
przymocowania ich do nóg.] – lábbelik:
cipő, szandál, saru
buty bardzo wygodne – nagyon kényelmes cipő
buty ciasne – szűk cipő
buty cisną – a cipő szorít
buty damskie – női cipő
buty dla stóp wrażliwych – érzékeny lábra való
cipő
buty do biegania na nartach – sífutócipő
buty do jazdy konnej – lovaglócsizma
buty do piłki nożnej – futballcipő
buty dziecięce – gyermekcipő
buty gimnastyczne – tornacipő
buty gniotą – nyom a cipő
buty gumowe – gumicipő, gumicsizma
buty hiszpańskie [dawne narzędzie tortur] –
spanyolcsizma
buty kołkowane – szögelt cipő
buty letnie – nyári cipő
buty męskie – férficipő
buty mnie piją – a cipő v. cipőm szorít
buty na codzień – hétköznapi cipő; strapacipő
-
Wersja 01 01 2017.
buty na podeszwie skórzanej – bőrtalpú cipő
buty na słoninie – nyersgumitalpú cipő
buty na szpilkach – tűsarkú cipő
buty na płaskich obcasach – lapos sarkú cipő
buty na prostych obcasach – egyenes sarkú cipő
buty na rzepy – tépőzáras cipő
buty na urząd – rendelésre készült cipő
buty na wysokich obcasach – magassarkú cipő;
magas sarkú cipő
buty narciarskie [specjalne obuwie, które
umożliwia bezpieczna jazdę na nartach.
But narciarski przytwierdzony jest do
narty za pomocą wiązań. Dawniej szyte ze
skóry bardzo przypominały normalne
obuwie, obecnie do ich produkcji używa
się plastiku i syntetycznej miękkiej pianki,
która stanowi ocieplenie skorupy buta
wzmagając
zarazem
komfort
użytkowania. Buty narciarskie dzielimy w
zależności od rodzaju narciarstwa na
alpejskie, do telemarku i biegowe.] –
sícipő, síbakancs
buty nie pasują do sukienki – a cipő nem illik a
ruhához
buty o wysokich obcasach – magassarkú cipő
buty obcierają – feltöri a lábát a cipő
buty (odpowiednie) na wycieczkę – túracipő,
bakancs
buty piłkarskie – futballcipő
buty plażowe – strandcipő
buty płócienne – vászoncipő
buty po nartach [Młodzieżowe, wygodne i
swobodne w formie stanowiące element
odzieży sportowej. Noszone w popołudnie
i na wieczór podczas relaksu w centrach
sportów zimowych.] – síelés utáni cipő v.
öltözet [Fiatalos, divatos és mindennapi
használatra szolgáló sportos ruhadarab.
Hordják délután és este a téli sportokat
követő pihenő időben.]
buty po nartach
702
buty przemakają – beázik a cipő
buty rozchodzone – kitaposott cipő
buty siedmiomilowe – hétmérföldes csizma (mese)
buty sportowe – sportcipő
buty sznurowane – fűzős cipő, magasszárú cipő,
bakancs
buty szyć (komu) – (átv.) bemártani, eláztatni vkit
buty turystyczne – turistacipő; túracipő
buty uwierają – nyom v. tör a cipő [co zrobić gdy
nowe buty uwierają: mit kell csinálni, ha
nyom a cipő]
buty w wilgoci spleśniały – a nyirkosságtól a cipők
megpenészedtek
buty węgierskie – magyar cipő (régen híres volt
Lengyelországban)
buty wygodne – kényelmes cipő
buty z cholewami – csizma
buty z lewej nogi – ballábas cipő
buty z podeszwą gumową – gumitalpú cipő
buty z podeszwą skórzaną – bőrtalpú cipő
buty z wykrzywionymi obcasami – félretaposott
sarkú cipő
buty
zaokrąglonym
czubem;
buty
z
zaokrąglonymi czubkami – kerek orrú cipő
buty ze spiczastym nosem – hegyes orrú cipő
butik (z franc. boutique [wym. butik]) [1. mały
sklep z modną lub ekskluzywną odzieżą
albo galanterią; 2. niewielki sklep z modną
lub eksluzywną odzieżą bądź galanterią.
Często sprzedający produkty jednej
marki,
w
szczególności
jednego
projektanta] – (fr.) butik, bódé; kis,
szegényes
elárusítóhely;
csapszék,
pálinkásbolt
butikowy, -a, -e – butikos, butikBUX [to indeks giełdowy akcji spółek
notowanych na Giełdzie Papierów
Wartościowych w Budapeszcie (Budapesti
Értéktőzsde)] – BUX (a Budapesti
Értéktőzsde egyik részvényindexe, mely
valós időben, 5 másodpercenként kerül
kiszámításra az aktuális piaci árak alapján)
[Az index a BÉT részvény szekciójában
szereplő legnagyobb tőkeértékű és forgalmú
részvények árának átlagos változását tükrözi,
ezáltal a tőzsdei folyamatok legfontosabb
mutatószáma. A BUX védjegyoltalom alatt
áll. Az index kosarába kerülő részvények
súlyának meghatározásakor a Tőzsde a
világon az elsők között tért át 1999.
októberétől
a
tisztán
kapitalizáció
súlyozásról a piacon ténylegesen forgó
állományt jobban megragadó közkézhányad
alapú súlyozásra. A BUX index egyben
kereskedhető index is. Határidős és opciós
-
Wersja 01 01 2017.
termékei elérhetőek a BÉT származékos
szekciójában.]
Buz (hebr: ‫[ )בוז‬według Biblii - miejsce
(miejscowość)
w
Arabii, któremu
Jeremiasz zapowiadał karę (Jer 25:17, 23).
Zamieszkiwali je Buzyci potomkowie
Buza. Prawdopodobnie położone na
południe
od
miejscowości
Petra,
utożsamiane z miejscowością Basta w
Jordanii.] – Búz [(Jeremiás 25:23) bibliai
helység, Jeremiás térítő útjainak egyike]
buzdygan [1. dawna wschodnia broń obuchowa
podobna do buławy; 2. (tur. bozdogan pałka) broń obuchowa pochodzenia
wschodniego, metalowa głowica osadzona
na trzonku o długości ok. 60 cm.; 3. Po
turecku buzdygan oznacza maczugę
żelazną lub stalową. U nas używali jej
rotmistrze, pułkownicy, porucznicy i
chorążowie;
była
kształtu
gruszki
podłużnie
pokarbowanej,
ze
stali
demeszkowanej lub z innego kruszcu.
Karby te czyli liście buzdyganu zwano
piórami, których zwykle było 6, czasem 8.
Od gruszkowatego kszałtu gałki nazwali
Turcy gruszki bonkrety buzdygan armadu,
t. j. gruszka maczuga. Pod wyrazem
buława podane są wiadomości i o
buzdyganach. 4. (z tur.), rodzaj buławy, w
dawnej Polsce oznaka najwyższej władzy
wojskowej (pułkownika, rotmistrza) lub
godności
legata
do
zagranicznego
monarchy, od buławy hetmańskiej różnił
się tym, że miał główkę okrągłą, zdobioną
klejnotami, gdy u buławy była ona w
gruszkę, karbowaną podłużnie.] – (tör.
buszgán, zúzó) buzogány; ősrégi, különösen
Keleten kedvelt fegyver (keleti népeknél
vezéri jelvény, királyi jogar) [régi
zúzófegyver, egyes források szerint az első,
ember elleni használatára kifejlesztett
eszköz. Magyarországon a 13. század
közepén letelepült kunok honosították meg.
A neve (boszgán) mindenesetre arra mutat,
hogy a törököktől került hozzánk.]
buzi dać – puszit adni; megcsókolni, megpuszilni
buzi dostać – puszit kapni
[1. usta, zwłaszcza dziecięce lub
dziewczęce;
2. twarz dziecięca
lub
dziewczęca] – (twarzyczka) arcocska, pofi,
pofácska, szájacska; arc, orca [dać w buzię:
pofon üt (vkit)]; (całus) puszi, csók; (átv.)
kedves, csinos teremtés, baba; (gúny) pofa,
nagy száj; pofi
buzia w ciup – csücsöríti a száját, csücsöríteni
buziaczek – pofácska, pofi, arcocska; (átv.) puszi
buziak [1. pot. twarz dziecięca lub dziewczęca;
2. pot. pocałunek] – arcocska, pofi; (átv.)
puszi
buziuchna, buziulka, buźka – pofi, orca, arcocska
buzować, buzować się [palić się dużym
płomieniem] – hevesen égni, lángolni,
lángot okádni
B.V.M. - Beata Virgo Maria [Błogosławiona
Dziewica Maria] – (lat.) Beata Virgo Maria;
szeplőtelenül fogantatott boldogságos Szüz
Mária
by [I. 1. zob. I aby w zn. 1–4.; 2. «spójnik
wprowadzający wtrącenie zawierające
komentarz na temat użytego w zdaniu
słowa lub wyrażenia, np. Był lekkomyślny,
by nie powiedzieć, głupi.; II «wykładnik
trybu przypuszczającego, w 1. i 2. osobie
liczby pojedynczej i mnogiej rozszerzony o
końcówki osobowe: bym, byś, byśmy,
byście, np. Zrobiłbym to zaraz. Czyżby to już
koniec?] – (aby, ażeby) hogy; bár, ámbár;
ha; azért hogy; (aby tylko) legalább, mintegy
by, byś, bym, byśmy, byście, by – -na, ne, -ná, -né
(a feltételes mód helyváltoztató képzője)
by the way [komp.] (też: BTW) [a tak przy okazji
to [komp.]] – (ang.) BTW ("By The Way")
[elektronikus kommunikációnál használt
rövidítés; magyarul: "erről jut eszembe”,
„egyébként”]
byamter, beamter [urzędnik] – [Słowniczek
języka śląskiego] hivatalnok
bycie – lét, létezés, mindennapi élet; életmód,
életforma, ősi szokás
byczek [1. młody byk; 2. pot. o dobrze
zbudowanym młodym mężczyźnie] – tinó,
fiatal bika, bikaborjú, növendék bika; (állat)
botos, kölönte [hegyi patakokban, tavakban
élő apró ragadozó hal (Cottus gobio)]
byczki [aksamitki (Tagetes)] – Bársonyvirág
[(büdöske) Tagetes]
byczo – felfuvalkodottan; (átv.) nagyon jól,
nagyszerűen, remekül, férfiasan
byczo wygląda – makkegészséges, nagyszerűen
nézni ki, remek színben lenni
byczy, -a, -e [1. odnoszący się do byka; 2. pot.
gruby, wielki, potężny; 3. pot. świetny,
buzia
703
-
Wersja 01 01 2017.
wspaniały] – bika-; klassz, stramm,
nagyszerű, remek, kitűnő
bycza skóra – bikabőr
byczy chłop – klassz srác
byczyć się [pot. leniuchować] – lustálkodni,
henyélni, lopni a napot
byczysko [1. (Zoologia) duży byk; 2. (Ekonomia)
w przenośni o człowieku (obiboku) ; takie
... a nie chce pracować] – nagy bika; (átv.)
melák, naplopó
być [jestem, jesteś, jest, jesteśmy, jesteście, są] I.
1. istnieć, żyć; 2. być obecnym, znajdować
się gdzieś; 3. trwać przez pewien czas,
zdarzać się, odbywać się; 4. brać w czymś
udział, np. Ojciec był w powstaniu.
5. uczęszczać gdzieś, korzystać z czegoś,
np. Dwa lata był w technikum.; 6. mieć
jakieś wydarzenia za sobą, spodziewać się
ich lub być w trakcie jakichś wydarzeń,
np. Gdy przyszli goście, byliśmy już po
obiedzie.; 7. sięgać, dostawać do jakiejś
wysokości, np. Woda była do kostek.;
8. znajdować się w jakimś stanie, ulegać
czemuś, np. Był pod wpływem alkoholu. —
II. 1. czasownik służący do tworzenia
złożonych form czasowników: czasu
przyszłego złożonego, strony biernej
wszystkich czasów, dawniej też trybu
warunkowego w czasie przeszłym i czasu
zaprzeszłego, np. Będę pamiętał. Był
ceniony przez wszystkich.; 2. łącznik w
orzeczeniu złożonym, np. Był wysokiego
wzrostu.; 3. w zwrotach nieosobowych, np.
Trzeba było to zrobić.] – lenni, létezni, élni;
van; tartózkodni, lenni vhol; szolgál v. van
vmire, vmire való; támogatni vkit/vmit; vki
oldalára állni
być aktorem – (színészi pályán működik)
színészkedik (foglalkozás)
być ambitnym – ambiciózus; nagyra tör;
céltudatos, buzgó, törekvő, lelkes
być bez dachu nad głową – hajléktalan
być bez grosza – egy fillérje sincs
być bez miejsca – (átv.) állás nélkül lenni
być bezradnym wobec czego – tehetetlen vmivel
szemben
być bezrobotnym; być bez pracy – munka nélkül
lenni, munka nélkül van; munkanélküli
być bladym jak ściana – fehér, mint a fal
być celem czyichś żartów – tréfát űznek belőle,
tréfálkozásának a célpontja
być chorym – vki beteg
być chytrym – ravaszkodni
być ciągle w ruchu – állandóan mozgásban van
być ciekawym – kíváncsiskodni
być czyim dłużnikiem – vkinek az adósa
704
być czyim dostawcą – szállítója vkinek
być czyimś zadaniem – a feladatát képezi
być czynnym – működik
być czyszczonym – tisztálkodni; tiszta
być daleko – messze van; távol esik
być dla kogo wyrocznią – (átv.) döntő tekintély vki
előtt v. szemében
być dla kogo z rewerencją – tiszteletet mutatni vki
iránt; nagy reverenciával van vki iránt
być dla kogo złym duchem – rossz szelleme vkinek
być dłużnym – tartozik (vvel)
być dłużnym komuś coś – tartozni vkinek vmivel
być do dyspozycji kogo – rendelkezésre,
szolgálatára állni vkinek
być do rymu – rímelni
być dobrej myśli – bizakodni, bízni
być dobrym w czymś – jó vmiben
być dobrze usposobionym do kogo – jóindulattal
van vki iránt; jóakarója vkinek
być dobrze zorientowanym w czymś – alapos
tájékozottsággal
rendelkezik
vmilyen
területen
być dotkniętym – sérelmezni; megsértett v.
megbántott lenni
być dowodem czego – bizonyítékul szolgálni
vminek; vmi bizonyítékául lenni
być dumą miasta rodzinnego – szülővárosának
büszkesége
być dumnym – büszlékledni ( bülszkélkedik)
być dumnym z czegoś – büszke vmire,
büszkélkedni vmivel; nagyra van vmivel
być duszą przedsiębiorstwa – a vállalat v.
vállakozás lelke
być dyżurnym – ügyetes; ügyeletben van
być dziedzicznie obciążonym – örökletesen terhelt
być dziedzicznym – öröklődik (betegség)
być gdzieś myślami – gondolatban lenni vhol
być
gdzieś
na
rekonwalescencji
–
utógyógykezelésen lenni vhol
być głuchym – nagyot hall
być godnym pochwały – dicséretre méltó
być gościem [zob. być w gościach; być w
gościnie; gościć] – vendég; vendégeskedik;
vendégségben van
być grubiańskim – gorombáskodni
być hańba rodziny – a család szégyene
być heroldem dobrych nowin – jó hírek hordozója
być hospitalizowanym – kórházi ápolás alatt áll;
kórházban fekszik
być innego zdań a. być innego zdania [nie
zgadzać się] – más véleményen van
być jak tabaka w rogu – semmiről sincs tudomása
być jak w raju – mennyországban érzi magát
-
Wersja 01 01 2017.
być jak w transie – mintha álomban volna
być jak z krzyża zdjętym [być obolałym,
cierpieć] – szenvedni
być jaskrawym – rikítani
być jedną nogą na tamtym świecie albo być
jedną nogą w grobie [być bardzo chorym,
być umierającym] – élet és halál között
lebeg; egyik lábával már a túlvilágon van; a
sír szélén áll
być języczkiem u wagi – a mérleg nyelve
być jurorem – zsűrizni
być kimś z krwi i kości – húsból-vérből való ember
być komu ciężarem – terhére lenni vkinek
być komu pomocnym – segítségére v. hasznára
lenni vkinek
być komu przychylnym – jóindulatú vki iránt
być komu solą w oku – (átv.) szálka vkinek
szemében
być komu winnym sto złotych – tartozik v. adós
vkinek száz zlotyval
być kowalem swogo losu – (közm.) mindenki a
maga szerencséjének kovácsa
być kozłem ofiarnym – áldozati bárány, bűnbak
być krępowanym przez co – feszélyezi vmi
być krytym – fedve v. fedezve van
być kulą u nogi – lábatlankodni, útban lenni;
kolonc vkinek a lábán
być laikiem w jakiejś dziedzinie – laikus vmilyen
téren
być łakowym – nyalakodni
być małostkowym – kicsinyeskedni
być marionetką – báb, aki báb szererepet vállalt;
(átv.) akaratnélküli
być mądrym po szkodzie – utólag okos
być między młotem a kowadłem – (közm.) két
malomkő között őrlődni, kalapács és üllő
közé kerülni
być między życiem a śmiercią – élet-halál közt
lebegni
być motorem czego – (átv.) vminek mozgatója,
motorja
być może – lehetséges, lehet; lehet, hogy…; talán
być może będzie padać deszcz – lehet, hogy esni
fog az eső
być może tak – talán igen
być może, że to jest… – lehet, hogy ez…
być na bruku – kikerülni az utcára; munkanélküli
maradni
być na cenzurowanym – mindenki bírálhatja;
bírálat előtt állni; bírálatnak van kitéve;
pellengérre állni
być na chorobowym – táppénzen van
być na czarnej liście – feketelistán lenni
705
być na czele – vezet (élén halad)
być na czyim ślubie – résztvenni vkinek az
esküvőjén
być na czyim żołdzie – (vkinek a) zsoldjában van;
zsoldosa vkinek
być na czyimś utrzymaniu – vki eltartja
być na czyjej łasce – vki kegyén élni,
kegyelemkenyéren élni
być na delegacji – vmely küldöttség, bizottság tagja
być na diecie – diétázni, diétás kosztot enni; diétát
tartani
być na dorebku – a vagyonosodás útján lenni;
gazdagodni; gyarapodni
być na drodze do wyzdrowienia – a gyógyulás
útján lenni
być na eksponowanym stanowisku – nagy
felelősséggel járó állásban lenni
być na emeryturze – nyugállományban lenni (van)
być na etacie – státusban lenni, végleges állami
állásban lenni
być na fonii – adásban lenni
być na kierowniczym stanowisko – vezető
állásban van
być na letnim mieszkaniu – nyaralókban élni,
nyaralni
być na letnisku – nyaralóhelyen tartózkodni
być na łaskawym chlebie u kogoś –
kegyelemkenyéren lenni v. élni vkinél
być na nogach – talpon lenni
być na odjezdnym – indulófélben lenni
być na odrobku – tartozás ledolgozni
być na ostatnich nogach – alig áll a lábán (a
fáradtságtól)
być na pełnym morzu – nyílt tengeren van
być na polu – kint van a földeken; a szántóföldön
van v. dolgozik
być na posadzie – állásban lenni
być na prowincji – vidéken van
być na rencie – nyugdíjban van, nyugdíjas
być na rozstajnych drogach – válaszúton lenni;
nem tudja, mit válasszon
być na schyłku – vége felé járni; fogytán van
być na służbie – szolgálatban van
być na spacerze – sétán v. sétaúton lenni
być na stancji – teljes ellátást kapni (vkitől v.
vkinél); intézetben lakni
być na stanowisku dyrektora – igazgatói állást v.
funkciót betölteni
być na swoim – sajátjában ülni, otthon lenni; (átv.)
kitart a maga nézete mellett
być na szarym końcu – lemaradni; a végén
maradni; hagyja magát megelőzni
-
Wersja 01 01 2017.
być
na świeczniku [zajmować wysokie
stanowisko, być wysoko w jakiejś
hierarchii (Łk 11,33): Nikt nie zapala
światła i nie stawia go w ukryciu ani pod
korcem, lecz na świeczniku, aby jego blask
widzieli ci, którzy wchodzą. — Inne
tłumaczenie: Nikt nie zapala lampy i nie
umieszcza jej w ukryciu ani pod korcem,
lecz na świeczniku, aby jej blask widzieli ci,
którzy wchodzą.] – magas hivatalt tölt be
[„Senki sem gyújt azért mécsest, hogy valami
rejtett helyre tegye, azért se, hogy a véka alá
helyezze , hanem hogy a mécslábra állítsa ,
hogy a belépők lássák sugárzását.” (Luk.
11,33)]
być na uboczu – félreesik, távolesik, távol áll v.
van vmitől
być na ukończeniu – közeledni vminek a
befejezéséhez, végére járni vminek
być na uniwersytecie – egyetemre járni, egyetemi
hallgató, az egyetemen van
być na urlopie – szabadságon van
być na urlopie macierzyńskim – gyesen van
być na urlopie wychowawczym – gyesen van
być na ustach wszystkich – közszájon forog
być na wakjacjach – vakációzni; szabadságon van,
szabadidejét tölti vhol
być na warcie – őrségben lenni
być na wchodnym – elmenőfélben van
być na wczasach – (üdülőhelyen) üdülni
być na weekendzie – vikendezni; hétvégét tölteni
być na wojnę – hadba vonulni; hadra kelni
być na wojnie – háborúzni; hadat viselni
być na wolnej stopnie – szabadlábon lenni v. élni
być na wychowaniu u kogoś – vkinél nevelkedni
być (jest) na wycieczce – túrázni (túrázik)
być na wyjezdnym – utazásra kész
być na wylocie – útra készen állni; indulófélben
van; szól. kifelé áll a rúdja
być na wymarciu – kihalófélben van
być na wysokości 1000 metrów – 1000 méter
magasban van
być na zesłaniu – számüzetésben élni
być na zwolnieniu – táppénzen van
być nie do poznania – nem lehet megismerni; fel
sem ismerhető
być nie w sosie – nincs kedve semmihez;
nincsjókedvében,
levert,
rosszkedvű,
nyomott hangulatú; nem érzi otthon magát
vmiben
być niedysponowanym – rosszul érzi magát, kissé
beteg; gyengélkedni
być niegrzecznym – rosszalkodni
706
być niepewnym czegoś – nem biztos v. bizonytalan
vmiben
być nieprzytomnym – nincs magánál; öntudatlan,
eszméletlen
być nieobecnym – nincs jelen, hiányzik;
távolmaradni
być nieobecnym na lekcji – hiányzik az óráról
być nieobecnym w szkole – hiányzik az iskolából
być nierównego usposobienia – változó hangulatú,
kiegyensúlyozatlan ember
być nieruchonym – vesztegel (vhol); mozdulatlan
być niesprawiedliwym wobec kogo – igazságtalan
vkivel szemben
być niewolnikiem – raboskodni; rab
być niewolnikiem (czego) – (vminek) a rabja
być niezadowolonym – elégedetlen; zúgolódik
być niezdecydowanym – ingadozni; tétovázni
być niezdrowym – vmi nem egészséges,
egészségtelen
być niezgodnym z czymś – vmibe ütközni;
ellentétes vmivel
być nieżyczliwym (dla a. względem kogo) –
rosszindulattal viseltetik v. rosszindulatúan
viselkedik (vkivel szemben)
być (jest) o naturze – természetű
być obciążonym wielkimi podatkami – nagy adók
terhelik
być obciętym – elvágják a vizsgán
być obdartym – vki rongyos
być obecnym – jelen van
być obecnym przy ceremonii – szertartáson jelen
van v. részt vesz
być obecnym przy czym – jelen van vminél
być obojętnym wobec czegoś – közönyös vmi iránt
być obowiązanym do dokonania czego – tartozik
vmit megtenni
być obowiązanym komu – lekötelezettje vkinek
być obszernie poinformowanym o czym – bőven
tájékozódott vmiről; kimerítően ismerni vmit
być obytym w towarzystwie – jártas a társaságban
być oczarowanym kim/czym – el van ragadtatva v.
bűvölve vkitől/vmitől
być odciętym od świata (np. wioska zasypana
śniegiem) – világ elől elzárt (pl. hóval elzárt
falucska)
być oddalonym o dwie godziny drogi – kétórányi
távolságra van
być oddalonym o ponad 2 tysiące mil od
Waszyngtonu – több mint 2 ezer mérföld
távolságra Washingtontól
być oddalonym o setki kilometrów – száz
kilométernyi távolságra
być oddanym bez reszty swojej idei – teljesen
eszméinek él
-
Wersja 01 01 2017.
być odmiennego zdania – más nézeten-, ellentétes
vélleményen lenni
być ogarnionym niepokojem – nyugtalanság vesz
erőt rajta
być ogrodnikiem – kertészkedni
być okrutnym dla kogo – kegyetlennül bánni
vkivel
być okrutnym (względem kogo) – kegyetlenkedik
(vkivel)
być onieśmielonym licznym towarzystwem – a
nagyszámú
társaság
megfélemlítette,
zavarbaejtette, elbátortalanította
być opiekunem sieroty – gyámkodni az árva felett;
az árva gyámja
być opieszałym – kenyelmeskedni, késdelmeskedni
być opóźnionym w rozwoju – visszamarad a
fejlődésben
być oskarżonym (o co) – vádlott; vádolják (vmivel)
być ostrożnym w postępowaniu – óvatosan v.
elővigyázatosan járni el
być oszołomionym – szédelegni
być otwartym na oścież – tárva-nyitva áll
być panem swej woli – ura akaratának
być panem siebie – a maga ura
być panem sytuacji – ura vmely helyzetnek; a
helyzet ura
być pasożytem – élősködni (élősködik); nyakán él
(vkinek)
być pesymistycznie nastrojonym – borúlátó v.
pesszimisztikus hangulatban lenni
być pewnym (czego) – bizonyosra vesz (vmit)
być pewnym siebie v. pewny siebie –
magabiztosan
być pewnym, że… – biztos (benne), hogy…;
bizonyos abban, hogy…
być płatnym – (váltó) lejárni
być po drodze – vmi útba esik
być pochłoniętym czym – teljesen igénybe veszi v.
leköti vmi
być pochłoniętym czytaniem a. lekturą – teljesen
belemerül az olvasásba
być pod ankoholem = być wstawionym – (közb.)
ittas v. részeg ember, berúgott ember, italos,
részeg
być pod bokiem – mellette van, a szeme alatt,
kéznél v. keze ügyében van
być pod czyim dowództwem – vkinek a
parancsnoksága alatt állni v. lenni
być pod czyim wpływem – vkinek a befolyása alatt
állni
być pod czyją komendą – vkinek a parancsnoksága
v. vezénylete alatt állni
być pod czyją ochroną – vkinek a védelme alatt
lenni v. állni
707
być pod dachem – fedél alatt lenni
być pod dobrą datą – virágos hangulatban v.
borközi állapotban lenni; pityókás, be van
csípve, spicces; ittas; rózsaszínben látja a
világot
być pod gazem – (átv.) van benne (részeg); virágos
kedvében van
być pod klatwą – átok alatt lenni, kiátkozott,
kiközösített
być pod nadzorem – felügyelet alatt állni
być pod namiotem – sátorozni
być pod napięciem – feszültség alatt van
być pod obserwacją policyjną – rendőri
megfigyelés alatt állni
być pod opieką lekarską – orosi kezelés alatt állni
być pod opieką prawa – a törvény oltalma alatt áll
być pod pantoflem – (átv.) papucs alatt v. nyög
być pod rozkazami – a parancsnoksága alatt van
być pod urokiem czego – vminek a varázsában
lenni; el van bűvölve vmitől
być pod zarzutem czego – (vmivel) vádolják; az a
vád v. szemrehányás éri; az a vád van
ellene; vád alatt állni
być podejrzanym – gyanú alatt áll; gyanúsított
być podnieconym – izgulni
być podobnym – (do kogo/czego) hasonlítani
(vkire/vmire)
być podobnym do kogoś – hasonlítani vkire
być podstawą czego – alapját képezni vminek
być pokrytym – fedett
być położonym – le van fektetve
być ponad – felülmúlni
być posłusznym – szót fogadni, engedelmeskedni
vkinek
być posłusznym komuś – engedelmeskedni, szót
fogadni vkinek
być postrachem nieprzyjaciół – az ellenség réme
być pośmiewiskiem dla wszystkich – mindenki
kineveti; köznevetség tárgya
być powiżej krytyki – minden kritikán felül lenni
v. állni
być powołanym (do czego) – hivatva van (vmire)
być poza nawiasem czego – kitaszított, kivetett,
számkivetett
być poza nawiasem społeczeństwa – a társadalom
kitaszítottja
być pozbawionym czego – nélkülöz
być pozbawionym wszystkich ludzkich uczuć –
minden emberi érzésből kivetkőzik
być przeciwnego zdania – ellenkező véleményen
lenni
być przeciwnym czemuś – ellenezni vmit
być przedmiotem drwin – csipkelődések tárgya
-
Wersja 01 01 2017.
być przedsiębiorczym – vállalkozó szelleme van
vkinek; vállalkozó szellemű ember
być przerażonym – szörnyülködni
być przy głosie – jó formában van; diszponált az
éneklésre
być przy nadziei – várandós; másállapotban van,
terhes; teherben v. áldott állapotban van;
anyai örömök elé néz
być przy pieniądzach – van pénze
być przy rozumie – észnél van
być przy zdrowiu – egészséges; jó egészségben
van
być przychylnym (w stosunku kogo) – jó szívvel
van (vki iránt)
być przyczyną czego – vminek az oka v. okozója
być przygotowanym na co – előre elkészült v.
felkészült vmire; el van készülve vmire
być przygotowanym na najgorsze – elkészülni a
legrosszabbra
być przykładem – példáz, például szolgálni
być przykrytym – fedett
być przykutym do łóżka – ágyhoz van kötve
być przytomnym – eszméleténél van
być przywiązanym (do kogo/czego) [syn. czuć
słabość, czuć sympatię, lgnąć, lubić,
lubować się, mieć skłonność, mieć
upodobanie,
mieć
zamiłowanie,
znajdować
przyjemność,
znajdować
przyjemność w czymś, słabość] –
ragaszkodik (vkihez/vmihez)
być romantycznie usposobionym – romantikus
beállítottságú
być rozgoryczonym – elkeseredik
być rozpowszechnionym – közkézen forog
być rozstrojonym nerwowo – idegileg kiemerült
(állapotban van)
być sam jak palec – teljesen egyedül van
być samemu – egyedül v. magában v. magányosan
v. elhagyatottan van
708
być skazanym (na co) – rá van utalva (vmire)
być skazanym na (czyją) pomoc – segítségre
szorul
być skazanym na rózgi – megvesszőzésre ítélték
być skazanym niewinnie – ártatlanul elítélték
być
skonsternowanym
–
mwegdöbbenni;
megdöbbent
być skrępowanym – össze van kötözve; bilincsbe
van verve
być skrępowanym prisięgą – eskü v. esküje köti
być skromnym – szerénykedni
być słusznie dumnym z czego – jogos büszkeséget
érezni vmiért; joggal büszke vmire
być smutnym z powodu czegoś – szomorú vmi
miatt
być solą w oku – szálka a szemében
być solidarnie odpowiedzialnym
– vki
egyetemlegesen felelős
być spadkobiercą (po kimś) – örökébe lép (vkinek)
być sparaliżowanym – megbénulni
być spokojnym o kogo/co – vkit/vmit illetően
nyugodt; vkiben/vmiben biztos
być spowinowaconym/spokrewnionym z kimś –
rokonságban van vkivel
być sprawnym w czymś – jártas vmiben
być stale w drodze – állandóan v. mindig úton
lenni
być szczęśliwym – vki boldog
być szyszką gdzieś – (közb., tréf.) magas
beosztásban van, nagykutya
być śmiertelnie chorym – halálosan beteg
być świadkiem – tanúskodni
być świadomym czegoś – tudatában lenni vminek
być tęgim – átv. jó húsban van
być tułaczem na ziemi – bujdosó, vándor ezen a
földön; földönfutó
być tuż po czterdziestce – negyvenes évei elején
van v. jár
być tylko sobą – ragaszkodik egyéniségéhez, nem
adja fel egyéniségét
być u kogo na kawie – meghívták vkihez egy
csésze feketére; kávézni vkinél
być u kogoś na herbatce – teázni vkinél
być u kogoś w gościnie – vendégségben lenni v.
vendégeskedni vkinél
być (u kogo) w łaskach – nagy kegyben áll (vkinél)
być u kogo w obowiązku – helyben van vkinél
(cseléd)
być u kogo z wizytą – meglátogatni vkit
być u kresu sił – [az erő határánál lenni] kimerült;
az ereje fogytán van
być u niebieskich bram – a mennyei kapuk előtt
áll
-
Wersja 01 01 2017.
być u siebie; być u siebie w domu – otthon van,
odahaza van
być u steru – kormánynál lenni; kormányozni,
vezetni
być u władzy – hatalmon lenni; hatalmon van;
hatalmat gyakorolni
być u zenitu sławy – hírneve csúcspontján áll
być u zenitu szczęścia – a boldogságnak
tetőpontján állni
być u żłobu – vályúnál van, a fazéknál ül; (átv.) jól
megy sora
być ubezpieczonym – vki biztosítva van
być ubogim (w co) – szűkölködik (vmiben)
być uczulonym na coś – allergiás vmire
być ułaskawionym – kegyelmet kapni
być uszczęśliwionym – örülni
być uśpionym przez morze – [szó szerint: elaltatta
a tenger [tengerészek esetében]); meghalt
(tengerész)
być uzależnionym od czego – függ vmitől
być uzbrojonym po zęby – talpig v. állig
fegyverben van
być w agonii – haldokolni, agonizálni
być w ambarasie – zavarban van
być w biedzie – nyomorogni
być w ataku – támadni
być w błędzie – tévedésben lenni, rosszul értesülni
być w błogosławionym stanie – áldott állapotban
van
być w cenie – értékes
być w ciagłym naprężeniu – állandó feszültségben
élni v. lenni
być w ciężkiej sytuacji – nehéz helyzetben van
być w ciężkim położeniu – átv. szorul a kapca
być w ciąży – várandós, terhes (teherben lenni);
állapotos; másállapotban van; teherben van
być w czyimś typie – megfelel vki/vmi elvárásainak;
vki/vmi esete
być w czyjej mocy – vkinek hatalmában van
być w czymś – vmiben, vmilyen ruhában van
być w depresji – vki depressziós
być w długach po uszy – nyakig úszik az
adósságban; fülig van az adóssággal
być w dobrej formie – jól érzi magát, jó formában
van
być w dobrej kondycji – jó kondícióban v.
kondiban van
być w dobrym humorze – jókedvében van; rózsás
kedve van; jó hangulatban van
być w dobrym nastroju – jó hangulatban lenni ( jó
hangulatban van)
być w dobrym stanie – jókarban van; jó állapotú
być w dołku – teljesen maga alatt van
709
być w domu – otthon lenni, otthon van
być w drodze – útban van
być w druku – nyomdában van; sajtó alatt van
być w dzwony – harangozni
być w dzwony na trwogę – félreverni a harangot
być w formie – formában van
być w gościach, być w gościnie – vendégeskedni
(vendégségben lenni)
być w gotowości – készen (vmire) lenni
być w gotowości wojennej – hadi készültségben
állni
być w gruzach – romokban hever
być w humorze – jókedvű; jókedve van; virágos
kedvében van
być w impasie – stagnálni
być w jakimś ubraniu a. stroju – vmiben, vmilyen
ruhában van
być w kłopocie – bajban v. zavarban v. gondban
lenni (bajban van); pácban van
być w kłopotach pieniężnych – pénzzavarban van,
pénzzavarral küszködni
być (z kim) w kontakcie – kapcsolatban van,
kapcsolatot tart fenn (vkivel); kapcsolatban
áll vkivel
być krępującej sytuacji – szorult helyzetben van
być w krytycznej sytuacji – közm. kutyaszorítóban
van
być w kwiecie wieku – a legszebb korban van;
virágkorát éli
być w łaskach kogo – kegyben lenni vkinél; vki
jóindulatát élvezni
być w łaskach u Boga – Istennél nagy kegyben áll
być w miejscu pracy – munkahelyén van
być w mniejszości – kisebbségben lenni
być w modzie – divatban van, divatos
być w naprawie – javítás alatt van
być w negliżu – pongyolában van
być w nędzy – nyomorogni
być w niebezpieczeństwie – veszélyben van;
veszélyben forog
być w niepewności – bizonytalanságban lenni
być w nieprzyjaznych stosunkach z kimś –
ellenségeskedni vkivel
być w niezgodzie – viszálykodni; széthúzni
być w obawie – fél, megszállta a félelem
być w obiegu – forgalomban van, forog, jár
być w odmiennym stanie – várandós; teherben,
másállapotban van
być w odwiedzinach – látogatóban lenni vkinél
być w odwrocie – visszavonulóban lenni;
visszavonulni
być w ofensywie – előnyomulni, támadni
być w okresie rui – üzekedni
-
Wersja 01 01 2017.
być w opałach – (átv.) benne van a csávában v.
slamasztikában; pácban van
być w opłakanym stanie – siralmas állapotban van
być w opozycji – szembenállni, ellentétben állni
vkivel
być w organicznym związku (z czym) – szerves
összeüggésben van (vmivel)
być w ostatniej nędzy – végső nyomorban lenni v.
sínylődni
być w piątym miesiącu – az ötödik hónapban van
(terhessége ötödik hónapjában van)
być w płomieniach – lángokban lenni, lángokban
állni, lángolni
być w partyzantce – partizánkodni, részt venni a
partizánharcban
być w podróży – úton lenni, utazni
być w pogotowiu – (teljes) készültségben lenni v.
állni; készen állni; készenlétben áll
być w pomiocie – hányódni
być w posiadaniu (czego) – (vminek) a
tulajdonában van
być w potrzebie – szükségben van; nélkülözni
być w poważnym stanie – (átv.) áldott állapotban
v. másállapotban van
być w powijakach [być w początkowym stadium,
stanie] – pelenkában van; gyermekcipőben
járni; (átv.) a kezdet kezdetén van; átv. még
gyermekcipőben jár
być w proporcji – viszonylik
być w sprzeczności z czymś – ellentmondani
vminek; ellentmondásban van vmivel
być w sprzeczności ze sobą – meghasonlik
önmagával
być w pretensjach – beképzelt, sokat tart magáról
być w prywatnych rękach – magánkézben van
być w rozterce – őrlődik, tépelődik
być w rozkwicie – virágzozni; virágba szökkenni
być w różowym humorze – rózsás kedve van;
rózsás hangulatban van
być w ruchu – mozgásban van; üzemben van;
üzemel
być w ruinach – romokban hever
być w rozterce – tépelődni, zavarban lenni
być w siódmym niebie – a hetedik
mennyországban érzi magát
być w stanie – módjában van v. áll; képes, tud
być w stanie agonalnym – agonizálni
być w stanie (coś robić) – módjában áll (vmit
tenni)
być w stanie niepoczytalnym – beszámíthatatlan
állapotban lenni
być w stanie rekonwalescencji – gyógyulófélben
van
być w stanie transu – önkívület állapotában lenni
710
być w stanie wrzenia – forrni, buzogni
być w strachu (że) – (atól) retteg v. fél; (hogy)
być w stroju Adama – ádámkosztünben van
być w swoim żywiole – (átv.) elemében van, jól
érzi magát
być w szczytowej formie – csúcsformában van
być w śpiączce – kómában van
być w takim stanie v. takiej sytuacji – abban a
helyzetben van…
być w tarapatach – bajban, gondban v. szorult
helyzetban van
być w tarapatach finansowych – pénzzavarban
van
być w teatrze – színházban lenni
być w terenie – vidéken van
być w toalecie – vécén van
być w toku – folyamatban van
być w trudnej sytuacji – szorult helyzetben van
być w trzecim miesiącu – a harmadik hónapban
lenni
być w ubikacji – vécén van
być w udręce – kínlódni; bajban van
być w ponurym usposobieniu – nyomott
hangulatban van; rosszkedvű
być w użyciu; być w użytku – használatban van,
használatos
być w wielkim poważaniu – nagy tiszteletben állni
v. nagy megbecsülésnek örvendeni vkinél
być w zaaresztowanym – őrizetben van
być w zasięgu czego – vminek hatáskörében,
hatótávolságában van
być w zgodzie rozsądkiem – józan ésszel
megegyezik
być w złej – rosszul érzi magát, rossz formában
van, nincs formában
być w złym humorze – rosszkedvű; rossz
hangulatban van
być w złym nastroju – rosszkedvű; rosszkedvében
van; rossz hangulatban van
być w złym sosie – rossz hangulatban van;
rosszkedvű, nyomott hangulatú; harapós
kedvében van
być w złym stanie – rossz állapotban van
być w zmowie – összejátszani (összejátszik)
być w zmowie (z kim) – átv. összeszűri a levet
(vkivel)
być w związku (z czymś) – kapcsolatos v.
összefügg (vmivel)
być w żałobie – gyászban van, gyászolni;
gyászruhát hordani
być wartym + B. – ér (vmit)
być we wrogich z kimś – ellenségeskedni vkivel
być widocznym – kilátszani (kilátzszik)
-
Wersja 01 01 2017.
być
wielką ulgą dla
kogo
–
nagy
megkönnyebbülésére szolgál vkinek
być więźniem – raboskodni (raboskodik)
być winnym (co) – tartozik vmivel
być winnym komuś coś – tartozni vkinek vmivel
być wrogo nastawionym w stosunku do kogoś –
ellenséges vkivel szemben
być wrogo nastawionym wobec kogoś –
ellenséges vkivel szemben
być wściekłym – paprikás; paprikás kedvében van
być wybrednym – válogatni
być wyczerpanym – fáradt, odavan a fáradtságtól
być wyrozumiałym na czyją obraźliwość – tiszteli
v. kíméli vkinek az érzékenységét
być wybitnym w czymś – kiváló vmiben
być wyczerpanym – vki ki van merülve
być wysokiego rodu – előkelő származású
być wystawionym – szính. színre kerül
być wystawionym na aukcji – árverésre kerülni
być wystawionym na docienki innych –
csipkelődésének
van
kitéve;
mások
csipkelődésének célpontja
być wystawionym na licytacji – árverésre kerülni
być wytrzymałym na głód, na zimno – jól bírja az
éhséget, a hideget
być wzorem ojca rodziny – a jó családapa
mintaképe
być wzorem urzędnika, żołnierza – a jó
hivatalnok, a jó katona mintaképe
być z drogi – távol esik
być z kim dobrej komitywie – jó viszonyban lenni
vkivel
być (z kim) dobrze – jóban van (vkivel)
być z kim jednego wzrostu – egy magasságú v.
egyforma magas vkivel
być z kim na bakier – rossz, feszült viszonyban
lenni vkivel; haragban v. rossz viszonyban
lenni vkivel
być (z kim) na stopie wojennej; być z kimś na
wojennej stopie [1. mieć z kimś złe relacje;
ścierać się, kłócić się z kimś; 2. być z kimś
na wojennej ścieżce, wkroczyć na wojenną
ścieżkę] – hadilábon áll vkivel
być z kim na ty – tegeződik (vkivel); tegezni (vkit)
być (z kim) w dobrych stosunkach a. być w
dobrych stosunkach z kimś – jóban van
(vkivel)
być z kim w kolizji – vkivel összeütközni v.
ellentétben lenni
być z kim w korespondencji – levelezésben lenni
v. állni vkivel
być z kim w pokrewieństwie – rokonságban lenni
v. állni vkivel; rokonságot tartani v. rokon
vkivel
z kim za pan brat – jóban lenni,
bizalmaskodni, pajtáskodni vkivel
być z kim na ty – tegeződni vkivel
być z kim na dobrej stopie – vkivel jóviszonyban
élni v. van v. jóviszonyt tart fenn
być z kim na wojennej stopie – hadilábon van
vkivel
być z kimś w zażyłości – bensőséges viszonyban
van vkivel
być z kimś w zmowie – megállapodása van vkivel
być ze wszystkimi na dobrej stopie; być na
dobrej stopie ze wszystkimi; być ze
wszystkimi na dobrej, przyjacielskiej
stopie – mindenkivel jóviszonyban lenni
być z kimś w łączności – összeköttetésben állni
vkivel
być z masła – (átv.) vajból van (emberről); lágy,
puhány, túlfinomult
być z powrotem – visszatért, visszajött
być z temperamentem – élénk természetű,
szenvedélyes
być za czymś – pártolni, támogatni vmit
być za kimś – pártolni, támogatni vkit; vkinek a
pártjára állni; kiállni vki mellett; vki mellé áll
być za kim – férjnél van vkinél
być za luźnym – túl bő
być za obcisłym – túl szűk
być zachwyconym (czym) – el van ragadtatva
(vmitől)
być zadowolonym (z czego) – jó néven vesz (vmit);
elégedett vmivel; (z kogo/czego) örülni
vminek
być zajętym – elfoglalt
być zakłopotanym – zavarba jön
być zakochanym beznadziejnie – reménytelenül
szerelmes
być zakochanym po uszy – fülig szerelmes; a feje
búbjáig szerelmes
być zakochanym szalenie – őrülten, esztelenül
szerelmes
być zakochanym w kimś – szerelmes vkibe
być zamężną – férjnél van
być zaproszonym na herbatkę – teára hivatalos
być zaproszonym na obiad – ebédre hivatalos
być zaręczonym z kimś – jegyben jár; jegyes
być zaskoczonym – hüledezni; megdöbbenni;
meglepődni (meglepődik)
być zaskoczonym z jakiegoś powodu –
megdöbbenni vmi miatt
być zawstydzonym – restelkedni
być zazdrosnym – féltékenykedni
być zazdrosnym o kogoś – féltékeny vkire
być zazdrosnym o kogoś z powodu czegoś –
irigykedni vkire vmi miatt
być
711
-
Wersja 01 01 2017.
być zdania – azon a véleményen van
być zdanym na (czyją) pomoc – segítségre szorul
być ze śmiercią oko w oko, patrzeć śmierci w
oczy – szembenéz a halállal
być złym na kogo – haragudni (haragszik) vkire
być złym na kogoś za coś – haragudni vkire vmi
miatt
być zmartwionym z powodu czegoś – elkeseredett
vmi miatt
być zmieszanym – zavarba jönni
być zmuszonym (do czego) – fanyalodni (vmire);
kényszerül v. rákényszerülni (vmire); rá van
utalva vmire
być zobowiązanym do czegoś – köteles vmire
być zorientowanym w czymś – tájékozott vmiben
być źle ustosunkowanym do kogo – rossz
viszonyban van vkivel
bydełko – marhácska, barmocska
bydlak, bydlę – fiatal marha, szarvasmarha; marha,
állat, barom, átv. ostoba, goromba ember
bydlątko – állatocska, barmocska
bydle! – marha! barom! állat!
bydlę, bydło – jószág, állat; (átv.) állat (emberre);
barom (állat)
bydlęcieć – állati sorba süllyedni; állattá lenni;
elvadulni, eldurvulni; elállatiasodni
bydlęcość – baromiság, állati durvaság, vadság,
erőszakosság
bydlęcy, -a, -e – állat-, marha-; baromi; (átv.) állati,
állatias, durva, kíméletlen, kegyetlen
bydli [wołowy] (produkt spożywczy) (ziemia
lubliniecka ) – [Słowniczek języka śląskiego]
marha
bydło [1. rogate zwierzęta domowe; 2. obraźl. o
grupie agresywnych lub prymitywnych
osób] – szarvasmarha, marha, barom, jószág;
(átv.) csorda (emberre); állatok
bydło jatkowe – vágómarha
bydło mięsne – vágómarha
bydło mleczne – tejelő marha
bydło na rzeź – vágómarha
bydło padło – az állat elhull
bydło rogate – szarvasmarha
bydło rzeźne – vágómarha, levágnivaló marha
bydło sprzężajne – igásmarha
bydło tuczne – hízómarha
bydło ubojowe – vágómarha
bydło weszło w szkodę – a marha tilosba ment
bydło zabłąkało się – a jószág eltévedt
byfyj (ziemia lubliniecka, ziemia rybnickoraciborska),
bifej
(ziemia
toszeckogliwicka), bifyj, befyj
[kredens] –
[Słowniczek języka śląskiego] kredenc,
712
pohárszék, edényszekrény, ebédlőszekrény,
konyhaszekrény, tálaló, tálalószekrény
byglajter (pomocnik) [Teatr Śląski im Stanisława
Wyspiańskiego w Katowicach] – segítőtárs,
segéd, kisegítő
byk [1. niekastrowany samiec bydła domowego;
też: samiec bizona, żubra, jelenia itp.;
2. pot. o dużym, silnym mężczyźnie; 3. pot.
błąd w tekście, zwłaszcza ortograficzny;
4. pot. uderzenie głową w brzuch; 5. Byk:
jeden ze znaków zodiaku; też: osoba
urodzona
pod
tym
znakiem;
6. jednomasztowy statek rzeczny używany
dawniej do spławu soli i zboża] – bika;
hatalmas növésű, ökör nagyságú személy v.
dolog;
tévedés,
hiba,
szarvashiba
(helyesírásban, nyomtatásban) [strzelić v.
palnąć byka: bakot lőni, hibát ejteni];
(csillagászat) Bika; nagy gyalu, hosszú gyalu
byk Apisa – Ápisz-bika; Ozírisz isten élő
jelképeként tisztelt, fekete színű, homlokán
fehér foltot viselő bika
bykowe [1. kara czyli wina, opłacana dworowi za
uwiedzenie dziewki poddańczej. Tak
wymagało stare prawo zwyczajowe, że w
którym domu nastąpiło uwiedzenie
dziewczyny, tam gospodarz, u którego
służyła i pod czyją opieką zostawała, albo
ojciec (jeżeli była u rodziców), wreszcie
sam winowajca opłacał do dworu za ten
występek karę, zwaną „bykowem”.
Bykować – znaczyło karę bykowego
opłacać. 2. Bykowe - określenie należności
lub podatku, w różnych okresach
historycznych
mające
odmienne
znaczenie. W XVI wieku bykowym
nazywano opłatę wnoszoną właścicielowi
byka za krycie krów. W ten sposób, w
XVI i XVII wieku, określano także karę
za spłodzenie nieślubnego dziecka. Na
początku XX wieku słowniki odnotowują
także bykowe w znaczeniu "datek
pasterzowi za odchowanie krowy" oraz
"opłata muzykantom na weselu, uiszczana
przez tego, kto chce tańczyć z panna
młodą". W Polskiej Rzeczypospolitej
Ludowej nazywano w ten sposób podatek
płacony przez kawalerów powyżej
trzydziestego roku życia. Podatek został
zniesiony w latach 70. XX wieku.
Przywrócenie tego podatku zaproponował
były członek Prawa i Sprawiedliwości, a
obecny działacz Prawicy Rzeczypospolitej
Marian Piłka. Poseł przedstawiając
projekt ustawy w Sejmie argumentował,
że podatek ma na celu zwalczyć niż
demograficzny w Polsce.] – (dawno)
büntetés v. fenyíték, fenyítés, vétek; díj,
fizetés, adó
-
Wersja 01 01 2017.
bykowiec [daw. bicz rzemienny] – bikacsök,
kancsuka, korbács
1
byle , byleby [1. spójnik wyrażający życzenie i
warunek wykonania tego, o czym mowa w
zdaniu nadrzędnym, np. Kup bułki, byle
świeże. 2. spójnik wyrażający cel, którego
minimalnym warunkiem osiągnięcia jest
to, o czym mowa w zdaniu nadrzędnym,
np. Zrobiłem to, byleś była zadowolona. ] –
hogyha; csakhogy, csak legalább
byle [1. partykuła nadająca komuś lub czemuś
cechę dowolności, np. Wyszedł pod byle
pretekstem., lub wyrażająca obojętność
wyboru, np. Przenocujemy byle gdzie.;
2. partykuła wyrażająca negatywną ocenę
czegoś lub kogoś, np. Zadawał się z byle
kim.,
lub
–
w
połączeniu
z
poprzedzającym nie – wyróżniająca kogoś
lub coś jako zasługującego na uwagę, np.
Jej brat to nie byle kto.; 3. partykuła
wyrażająca życzenie mówiącego, np. Byle
szybko.] – (żeby tylko) csakhogy, föltétlenül;
(byleby) csak legalább, csakhogy, akárhogy,
éppen hogy; (tetszés szerinti választás
kifejezésére) akár-, bár-; bármely
byle co – bármi, akármi
byle gdzie – bárhol, akárhol
byle jak – bárhogy, akárhogy; tessék-lássék
byle jak najwięcej – a lehető legtöbbet
byle jak pracować – feléből-harmadából, akárhogy
dolgozni
byle jaki – akármilyen, bármilyen, tetszés szerinti;
mindegy, hogy milyen
byle kiedy – bármikor, akármikor
byle kto – bárki, akárki
byle kto, byle co – akárki, bárki, akármi, bármi
byle zbyć – csakhogy lerázza, akárhogy
byleby – csakhogy, csak legalább
bylejaki, -a, -ie – csapnivaló, akármilyen
bylica (Artemisia L.) [1. rodzaj roślin z rodziny
astrowatych, liczący 300 gatunków.
Zamieszkują suche i ciepłe obszary
Europy, Azji i Ameryki Północnej. 2.
roślina zielna lub krzew] – üröm, fehér
üröm (Artemisia) [a fészkesek (Asteraceae)
családjának csövesvirágúak (Tubuliflorae)
alcsaládjába
tartozó
növénynemzetség.
Újabb rendszerezők a fészkesek Asteroideae
alcsaládjának
Anthemideae
nemzetségcsoportjába sorolják.]
bylica austriacka (Artemisia austriaca Jacq.)
[antropofit zadomowiony] – Selymes üröm
(Artemisia austriaca)
bylica boże drzewko (zob. boże drzewko)
(Artemisia abrotanum L.) [gatunek rośliny
należący do rodziny astrowatych] –
Istenfa, ürömcserje (Artemisia abrotanum L.)
[Más néven: ebruta, istenfű, Isten fája,
abrutüröm, seprőruta, istenfácska]
713
Bylica
Bylica
cytwarowa, bylica glistnik, cytwar
(Artemisia cina) [gatunek z z rodziny
astrowatych (złożonych). Pochodzi z
półpustynnych
stepów
azjatyckich
obszarów Azji Środkowej (Turkiestan). W
Europie znany od czasów starożytnych,
sprowadzona przez Rzymian.] – Üröm v.
Cinaüröm (Artemisia cina)
draganek (Artemisia dracunculus) –
Tárkonyüröm (Artemisia dracunculus);
dragon
v.
esztragon
v.
tárkony
[őszirózsafélék (Asteraceae) családjába, az
Üröm nemzetségbe tartozó, évelő gyógy-, és
fűszernövény.
Magyar
népies nevei:
esztragon,
tárkonyüröm,
tárkony.
Zöldségnövényként világszerte termesztik,
az északi félteke nagy területén honos –
Kelet-Európától Közép- és Kelet-Ázsiáig,
Észak-Amerika nyugati részén, délre egészen
Észak-India illetve Mexikó területére
lenyúlva – elképzelhető azonban hogy az
észak-amerikai
populációk
emberi
termesztésből vadultak ki. Erdélyből került
Magyarországra. Régebben nagyon kedvelt,
jellegzetesen
fűszeres
illatú,
kissé
-
Wersja 01 01 2017.
kesernyésen csípős ízű fűszer. Illóolajának
illata az ánizsra emlékeztet.]
bylica estragon (Artemisia dracunculus) –
Tárkonyüröm (Artemisia dracunculus);
dragon v. esztragon v. tárkony
Bylica piołun (Artemisia absinthium) [1.
zwyczajowo nazywana także piołunem,
psią rutą, absyntem, wermutem, bielicą
piołunem – gatunek rośliny z rodziny
astrowatych (Asteraceae Dum.). 2. jest
rośliną trwałą, aromatyczną o silnie
gorzkim smaku. Występuje pospolicie w
całym kraju na przydrożach, nieużytkach,
polanach leśnych i zrębach. Kwiaty są
drobne, jasnożółte, liście jedwabistofilcowate, z wierzchu szarozielone, pod
spodem białawe. Piołun wykorzystywany
jest w medycynie jak i w przemyśle
spożywczym, dla nas, królików może być
jednak bardzo trujący] – Fehér üröm
(Artemisia
absinthium)
[a
fészkesek
(Asteraceae) családjába tartozó növényfaj]
Bylica polna (Artemisia campestris L.) [gatunek
rośliny z rodziny astrowatych. Dawniej
roślina ta nazywana była również
trzeszczykiem.
Jest
szeroko
rozprzestrzeniona na półkuli północnej.
Rośnie dziko na znacznych obszarach
Ameryki Północnej, w całej niemal
Europie, w Afryce Północnej (Algieria,
Libia, Tunezja i Maroko) oraz w Azji
(Syberia, Kaukaz, Kazachstan, Turcja).
W Polsce jest gatunkiem bardzo
pospolitym] – Mezei üröm (Artemisia
campestris)
714
Bylica pontyjska (Artemisia pontica L.) [gatunek
rośliny z rodziny astrowatych. Rodzimy
obszar występowania to środkowa,
południowa i wschodnia Europa oraz
część Azji (Syberia, Kazachstan, Chiny).
Rozprzestrzenił się też poza tym obszarem
w innych rejonach Europy oraz w
Ameryce Północnej. W Polsce jest rzadki.]
– bárányüröm v. római üröm, kis üröm, olasz
üröm (Artemisia pontica) [a őszirózsafélék
(Asteraceae) családjába tartozó növényfaj.
Dél-Európában őshonos, alacsony, 25–
30 cm-es növésű, szárazságtűrő, évelő
növény. Levelei szürkészöldek, virágai
zöldek és aprók. Gyógynövényként több
évezredes hagyománya van, ma pedig
szeszes
italok,
gyógykészítmények
ízesítésére használják. Leveleinek illata
kellemes, kámforos.]
Bylica pospolita (Artemisia vulgaris L.) [gatunek
byliny z rodziny astrowatych. Występuje
w Europie, Azji i Ameryce Północnej. W
Polsce gatunek pospolity.] – fekete üröm
(latin neve: Artemisia vulgaris L.) [egy
Magyarországon is gyakori gyom-, és
fűszernövény, a fészkesek (Asteraceae)
családjába tartozik. Európában és ÉszakAfrikában a legelterjedtebb. Népies nevei:
anyafű,
közönséges
üröm,
mátrafű,
taplóüröm, veres üröm.]
Bylica roczna (Artemisia annua L.) – Egynyári
üröm (Artemisia annua L.)
bylina [wieloletnia roślina zielna o zimujących
pąkach] – örökzöld, fű, fűszál; inda;
peremizs (Inula L.)
-
Wersja 01 01 2017.
bylina [stara rosyjska ludowa pieśń epicka,
opiewająca czyny bohaterów] - (irodalom)
óorosz hősmonda, históriás v. hősi ének
bylinowy, -a, -e – indás, örökzöldbyliśmy tam we czworo – négyen v. négyesben
voltunk ott
był – volt (być)
był cały w pocie – kiverte a veríték
był chłopem z pochodzenia – parasztszármazású v.
paraszti származású; származására nézve
paraszt volt
był członkiem konspiracji antyniemieckiej – a
németellenes titkos szervezet tagja volt
był do pana telefon – felhívták önt telefonon;
telefonhívása volt, telefonáltak önnek
był dość nudny – elég unalmas volt
był głuchy na moje prośby – kérésem süket
fülekre talált nála
był na piwie – sörözni volt; oda volt sörözni
był nie wzruszony tą obelgą – ez a sértés nem
hatotta meg
był pierwszy w konkursie; był pierwszy w
zawodach – első lett a versenyben
był sobie jeden… – volt egyszer egy…
był sobie jeden człowiek – volt egyszer egy ember
był trudnym dzieckiem – nehéz gyerek volt
Był tylko jeden taki, co mnie zrozumiał. A i ten
mnie nie zrozumiał. [Opis: przytoczone
przez Heinego w Niemcach ostatnie słowa
Georga Hegla] – Csak egy olyan volt, aki
engem megértett. És még az sem értett meg.
był uszczęśliwiony moją pochwałą – boldoggá
tette, hogy megdícsértem
był wiecznie zagodniony, na nic nie miał czasu –
örökké űzött volt, semmire nem jutott ideje
był zbyt długi – túl hosszú volt
był zgłodzony, tak, że ledwo się odjadł – annyira
ki volt éhezve, hogy alig tudott az evéssle
betelni
był zupełnie zdruzgotany tym przeżyciem – ez az
élmény teljesen letörte
była już o tym mowa – erről már volt szó
była już prawie ósma – már majdnem nyolc óra
volt
była to organizacja artystyczna – ez művészi
rendezés v. elrendezés volt
była to organizacja wrażliwa – ez kényes
rendezés v. elrendezés volt
była to pewnego rodzaju złośliwość – volt ebben
bizonyosfajta v. némi rosszindulat v. a
rosszindulatnak bizonyos fajtája
była tu jakaś osoba – volt itt valaki
była u nas cała paczka ludzi – nagy felhajtás v.
egy csomó ember, egész társaság volt nálunk
715
była żona – elvált v. volt feleség
byłem na koncercie – hangversenyen voltam
byłem (byłam) na mieście – a városban voltam
byłem przygotowany na wszystko, tylko nie na to
– mindenre elkészültem, csak erre nem
byłem święcie przekonany – szentül meg voltam
győződve
byłem tak zmęczony że wyprzągłem – úgy
elfáradtam, hogy abbahagytam a munkát
byłem (byłam) w Polsce w tysiąc dziewięćset
osiemdziesiątym
roku
–
ezerkilencszáznyolcvanban
voltam
Lengyelországban
byłem (byłam) w mieście – a városban voltam
byłem wtedy jeszcze fuksem na uniwersytecie –
akkor még gólya voltam az egyetemen
byłem zaproszony do iksa – vacsorára voltam
hivatalos x-hez
byłem zmuszony – rá voltam kényszíretve;
rákényszerültem
było co – bármi, akármi
było dwunastu człopców – tizenkét fiú volt
było gwarnie – nagy zaj volt
było ich do dwudziestu – körülbelül huszan voltak,
voltak talán huszan is, voltak vagy huszan
było ich jak maku – (közm.) [annyian voltak, mint
a mákszemek] annyi volt (belőlük), mint
fűszál a réten v. csillag az égen; tenger sok
volt
było ich raptem dwudziestu – összevissza v.
mindössze húszan voltak
było mi bardzo dobrze u Was – nagyon jól érzem
magam nálatok
było mi bardzo miło – örültem a szerencsének
było na co popatrzeć! – volt mit nézni!
było na niego doniesienie w milicji – feljelentést
tettek ellene a rendőrségen
było nas dziesięcioro w klasie – tizen voltunk az
osztályban
było nas sześcioro – hatan voltunk
było rojnie – töménytelen sokan voltan; tömérdek
sok (…) volt, csak úgy hemzsegtek
było tam moc narodu – nagyon sokan voltak ott;
sok nép volt ott
było to jakoś około pierwszego maja – ez úgy
május elseje körül volt v. történt
było to nieopłacone widowisko – ez
megfizethetetlen látvány volt
byłoby pożądane – kívánatos volna
były [I. 1. taki, który przestał pełnić jakąś
funkcję; 2. o państwie: taki, który przestał
istnieć lub istnieje w innych granicach»;
-
Wersja 01 01 2017.
II. pot. były mąż lub narzeczony] – volt,
egykori, régi
były mistrz świata – exvilágbajnok
były wojskowy – katonaviselt ember
bynajmniej [I.
partykuła
wzmacniająca
przeczenie zawarte w wypowiedzi, np. Nie
twierdzę bynajmniej, że jest to jedyne
rozwiązanie. II. wykrzyknik będący
przeczącą odpowiedzią na pytanie, np. Czy
to wszystko? – Bynajmniej.] – korántsem,
semmiképpen, sehogyse, egyáltalában nem,
egyáltalán nem, semmiképpen sem
byrna, birna [żarówka] – [Słowniczek języka
śląskiego] égő, villanyégő; körte, izzó,
izzólámpa, villanykörte
byronizm (bajronizm) – byronizmus
bysiek, bysio – bikácska; kevély fickó
bystro – fürgén, gyorsan, élénken, megértően
(bisztró: önkiszolgáló étterem)
bystro pojmować – gyorsan felfogni (megérteni)
vmit
bystrość – gyorsaság, fürgeség; éleslátás, elmésség
bystrość umysłu – elmés észjárás, gyors felfogás;
éleslátás
bystry, -a, -e [1. spostrzegawczy, inteligentny,
szybko orientujący się w czymś: też:
świadczący o takich cechach; 2. o rzece,
strumieniu itp.: płynący szybko; 3. o
zwierzętach: poruszający się szybko i
zwinnie] – (szybki) gyors, sebes, fürge,
szapora; (pojętny) gyorseszű, éleslátású,
talpraesett
bystra rzeka – sebesfolyású folyó
bystry człowiek – gyorsan tájékozódó ember;
talpraesett ember (néha tolvaj, gazember)
bystry potok – zuhogó v. sebes patak
bystry wzrok – éles tekintet
Bystrzyca – Bystrzyca, Beszterce (földrajzi név)
 bystrzyca (bystrze) - miejsce na rzece, gdzie
następuje lokalne przyspieszenie przepływu wody
5 rzek w Polsce:
 Bystrzyca - dopływ Odry
 Bystrzyca - dopływ Tyśmienicy
 Bystrzyca - dopływ Wielopolki
 Bystrzyca - dopływ Wieprza
 Bystrzyca - dopływ Nysy Kłodzkiej
4 rzeki poza granicami Polski:
 Bystrzyca (rum.: Bistriţa) - rzeka w Rumunii
 Bystrzyca - rzeka na Ukrainie, tworzą ją między
innymi:
o Bystrzyca Nadwórniańska - rzeka na
Ukrainie
o Bystrzyca Sołotwińska - rzeka na Ukrainie
9 miejscowości w Polsce:
 Bystrzyca - wieś w woj. dolnośląskim, w pow.
lwóweckim, w gminie Wleń
 Bystrzyca - wieś w woj. dolnośląskim, w pow.
716
oławskim, w gminie Oława
 Bystrzyca - wieś w woj. kujawsko-pomorskim, w
pow. mogileńskim, w gminie Mogilno
 Bystrzyca - wieś w woj. lubelskim, w pow.
kraśnickim, w gminie Zakrzówek
lubelskim, w gminie Wólka
łukowskim, w gminie Wojcieszków
 Bystrzyca - wieś w woj. podkarpackim, w pow.
ropczycko-sędziszowskim, w gminie Iwierzyce
 Bystrzyca - wieś w woj. wielkopolskim, w pow.
gnieźnieńskim, w gminie Trzemeszno
 Bystrzyca - wieś w woj. wielkopolskim, w pow.
konińskim, w gminie Grodziec
Miejscowości poza granicami Polski:
 Bystrzyca (rum.: Bistriţa) - miasto w Rumunii
 Bystrzyca (cz. Bystřice) - wieś gminna w
Republice Czeskiej (Śląsk Cieszyński)
 Bystrzyca (ukr. Бистриця) - miasto na Ukrainie
Bystrzyca (rum. Bistriţa) [miasto w północnej
Rumunii, ośrodek administracyjny okręgu
Bistriţa-Năsăud, nad rzeką Bistriţa] –
Beszterce (románul Bistriţa, németül Bistritz,
korábban Nösen) [város a mai Romániában.
Egykor Beszterce-Naszód vármegye, ma
Beszterce-Naszód megye székhelye.]
bystrzyć – élesíteni, fenni; függőlegesen (vízbe)
tartott evezővel fékezni
bysztek [sztućce] – [Słowniczek języka śląskiego]
evőeszközök
byś – kis bika, bikácska; ökröcske
byt [1. całokształt życia; 2. warunki materialne;
3. wszystko to, co jest, co istnieje w
jakikolwiek sposób] – élet, lét, létezés;
helyzet, életkörülmény
byt materyałny – anyagi helyzet, anyagi lét
byt określa świadomość – a lét meghatározza a
tudatot
byte {rzecz.} [zob. bajt {m.} [komp.]] – byte (8
bit)
bytność [czasowe przebywanie gdzieś] – vhol való
tartózkodás, (tam) ottlét; (tu) ittlét
Bytoń1 [Bytoń: wieś w Polsce położona w
województwie kujawsko-pomorskim, w
powiecie radziejowskim, w gminie Bytoń]
– Bytoń (lengyel falu)
Bytoń2, Bytom (niem. Beuthen in Oberschlesien
skrót Beuthen O.S., łac. Bithomia,
Bethania, śląs. Bytůń) [miasto na prawach
powiatu położone w południowej Polsce, w
województwie śląskim, na Wyżynie
Śląskiej, w centrum konurbacji śląskiej.] –
[Słowniczek języka śląskiego] Bytom
(németül Beuthen) [délnyugat-lengyelországi
város a sziléziai vajdaságban, a felsősziléziai
-
Wersja 01 01 2017.
ipari körzet központjában, az ország egyik
legfontosabb kulturális, tudományos és ipari
centrumában.]
bytować [żyć, istnieć, być; też: przebywać,
mieszkać] – (istnieć) létezni; (przebywać)
élni, lakni vhol, tartózkodni
bytowanie – létezés, vhol élés
bytowy, -a, -e – lét-, élet- [sprawa bytowa:
létkérdés; potrzeba bytowa: életszükséglet];
jóléti
bywa i tak – ez a világ sora
bywać (bywam, -asz, -ają) [I. 1. być co pewien
czas w jakimś miejscu; 2. znajdować się co
jakiś czas w jakimś stanie, w jakiejś
sytuacji;
3. utrzymywać
kontakty
towarzyskie; 4. zdarzać się, trafiać się; II.
1. czasownik posiłkowy używany do
tworzenia częstotliwej strony biernej
czasu teraźniejszego i przeszłego, np. Ta
książka bywała często czytana.; 2. łącznik w
orzeczeniu złożonym, np. Bywało tu
gwarno i wesoło.] – gyakran van v. szokott
lenni vhol; járni vhová; el-ellátogatni;
előfordulni, megjelenni vhol; van, időzik;
(zdarzać
się)
előfurdul,
megesik,
megtörténik
bywać (u + B.) – gyakran megfordul vkinél; lenni
bywa tam dosyć często – elég gyakran van ott v.
jár oda
bywać w świecie – megfordulni a világban;
társaságba jrni
bywają i takie wypadki – olyan eset is előfordul
bywał na wozie i pod wozem – [volt már a kocsi
tetején, volt a kocsi alatt is] egyszer fenn és
egyszer lenn a kerék
bywam w Polsce dwa razy w roku – évente
kétszer jövök Lengyelországba
bywam w Polsce co dwa lata – kétévente jövök
Lengyelországba
bywam w Warszawie dojazdami – néha-néha v.
olykor-olykor Varsóban vagyok; el szoktam
jutni Varsóba
bywaj [forma pożegnania] – búcsúzási forma
bywaj hop! hop! – (vadászat) hop!, hop! gyere ide
bywaj mi zdrów! – maradj egészségben, érezd jól
magad tovább is (búcsúzásnál)
bywaj zdrów! – minden jót!, Isten veled!
bywalcy salonowe – szalonlovagok, zsúrfiúk
bywalec [1. człowiek często bywający w danym
miejscu; 2. człowiek bywały w świecie],
bywalczyni – gyakori látogató, törzsvendég
(ffi, nő)
bywalec giełdowy – tőzsdelkátogató
bywalec klubowy – klubtag
bywalec stały – állandó látogató, törzsvendég
717
bywały [doświadczony, obyty] – tapasztalt,
gyakorlott; (wyprobowany) kipróbált; biztos,
bevált
bywały – gyakori v. mindennapos vendég
bywanie – gyakori tartózkodás/ottartókodás vkinél;
gyakori vendég
byznes (biznis) – üzlet
byznesmen (biznismen) – üzletember
byzuch [odwiedziny] – [Słowniczek języka
śląskiego] látogatás
bzdura [1. coś, co nie ma sensu; 2. rzecz, sprawa
niepoważna] – ostobaság; sületlenség;
halandzsa; marhaság; zöldség
bzdnąć (brznie), bżdzieć [oddać gazy] – szelelni;
fingani
bzdurne rzeczy – butaságok, ostobaságok
bzdurnie – értéktelenül, esztelenül, értelmetlenül
bzdurny, -a, -e – semmitérő, értéktelen, esztelen,
értelmetlen
bzdurstwo (bzdura) – csekélység, apróság,
butaság, ostobaság, szamárság, marhaság;
gyerekes dolog; sületlenség, bolondság;
zöldség
bzdurzenie – össze-vissza beszélés, ostobaságok
fecsegése
bzdurzyć [pot. mówić bzdury lub opowiadać o
rzeczach błahych] – fecsegni, összevissza
beszélni, ostobaságokat v. butaságokat
beszélni; félrebeszélni
bzdyk – öreg ember (gúnyosan)
bzik [1. pot. lekki obłęd lub dziwactwo; 2. daw.
dziwak, oryginał] – (bąk) bögöly; hóbort,
rögeszme, rigolya, különcködés, különcség,
furcsaság bogár; [ma bzika w głowie:
bogaras, hóbortos, hibbant]; hóbortos,
kotyagos, bolond, örült ffi
-
Wersja 01 01 2017.
bzikować [1. pot. tracić równowagę psychiczną;
2. pot. zachowywać się niepoważnie]–
ficánkolni, bolondozni
bzikowaty, -a, -e [pot. trochę niezrównoważony;
też: świadczący o takim stanie] – bogaras,
hóbortos, rigolyás, hibbant, kótyagos, őrült
bzowina (bot.: bez, bez dziki, lud. hyćka,
kalinka,
Sambucus,
rodzaj
roślin
okrytozalążkowych
z
rodziny
przewiertniowatych
(Caprifoliaceae),
obejmujący ok. 20 gat. małych drzew,
krzewów i bylin, występujących w Azji,
Ameryce Południowej, Afryce Północnej i
Europie; w Polsce b. czarny.) – bodza
bzowy, -a, -e – bodza, bodzás, bodza bokros
bzy zakwitły – az orgona kivirágzott
bzyczeć (bzyczy) [o owadach lub pociskach w
locie: wydawać przeciągły dźwięk] –
zömmögni, zizegni; dongani, döngeni
bzyknąć — bzykać [1. o owadach lub pociskach
w locie: wydać dźwięk; 2. bzykać: posp. o
mężczyźnie: odbywać stosunek seksualny]
– zümmögni, zizegni, döngicsélni; szexuális
kapcsolatot fenntartani, szeretkezni
bzykać się (kochać się, uprawiać z kimś sex,
kochać
się,
uprawiać
seks
z
dziewczyną/chłopakiem ) [posp. odbywać
stosunek seksualny] – (átv.) szexuális
kapcsolatot fenntartani, szeretkezni
bzyknięcie – zümmögés, zizegés, süvítés;
szeretkezés, közösülés
bzyknięcie 18 letniej blondynki – 18 éves szőke
lány közösülése
bżdzina – fing
bżitfa [zob. brzytwa] – [Słowniczek języka
śląskiego] borotva

szótár 1 - Lengyelország magyarul

Transkrypt

Podobne dokumenty

Komunikat prasowy_Polsko-Cypryjskie Forum Inwestycyjne

Dysza 8 VAN ZASIĘG 1,8 DO 2,4 M

Wersja PDF - CelticPoland.com

gazeta wyborcza: holender patrzy na warszawę