docRaport finansowy - Polityka Insight
download 
Reklamacja Transkrypt
Raport finansowy - Polityka Insight
Raport finansowy Wrzesień 2016 r. EUR/PLN VIII 2015 EUR/USD USD/PLN 4,35 1,113,90 VIII 2016 VIII 2015 VIII 2016 VIII 2015 VIII 2016 Obligacje skarbowe 2,29% Polskie 5-letnie 2,87% Polskie 10-letnie +0,10 +0,14 pkt. proc. od lipca 2016 VIII 2015 pkt. proc. od lipca 2016 VIII 2016 VIII 2015 VIII 2016 Akcje 1788 pkt. WIG 20 47980 pkt. WIG -2,9% +3,92 od lipca 2016 VIII 2015 VIII 2016 pkt. proc. od lipca 2016 VIII 2015 VIII 2016 Kredyty 1,5% Stopa referencyjna NBP 1,71% WIBOR 3M bez zmian bez zmian od lipca 2016 VIII 2015 VIII 2016 pkt. proc. od lipca 2016 VIII 2015 VIII 2016 Banki i ubezpieczenia 2,5 mld zł Zyski banków 1,63 mld zł Zyski ubezpieczycieli -35,6% -32,4% od 2015 Q2 Q2 2015 Q2 2016 od 2015 Q2 Q2 2015 Q2 2016 Sierpień w finansach CYTAT MIESIĄCA Traktujemy inwestycje w sektor bankowy jako inwestycje kapitałowe, uważamy, że jest to dobry moment rynkowy, pozwalający uzyskać dobre zwroty. Ten moment może już więcej się nie powtórzyć. Michał Krupiński, prezes Grupy PZU W swojej strategii do 2020 r. PZU zakłada stworzenie grupy bankowej o wartości 140 mld zł. Równolegle negocjuje przejęcie Banku Pekao, którego aktywa przekraczają ten poziom (163 mld zł). Oznacza to, że do PZU będą należeć dwa banki – Alior z aktywami do 140 mld zł oraz Bank Pekao – jeśli transakcja dojdzie do skutku. PZU będzie głównym przejmującym na rynku bankowym w najbliższych latach. 01.08 2016 Akcje banków spadają po stress testach. Papiery włoskiego Unicredit potaniały o 9,4 proc., po ogłoszeniu słabych wyników banku w europejskich stress testach (współczynnik kapitałowy CET1 – 7,1 proc. w wariancie negatywnym). Kurs austriackiego Raiffeisena (6,12 proc.) spadł o 5 proc., a francuskiego Société Générale (7,5 proc.) – o 3,7 proc. Wzrost odnotował włoski Monte dei Paschi di Siena, który osiągnął najgorszy wynik (-2,4 proc.). To efekt niskich oczekiwań inwestorów – akcje banku potaniały w ciągu roku o 82 proc. 02.08 2016 KanPrez przedstawiła nową ustawę frankową. Projekt ustawy zakłada zwrot spreadów walutowych poprzez zmniejszenie kapitału kredytu do spłaty. Drugim elementem projektu jest dobrowolne przewalutowanie kredytu – banki będą miały rok na ich restrukturyzację. Jeśli proces będzie powolny, KanPrez złoży w Sejmie projekt ustawy frankowej zakładający przymusowe przewalutowanie. Według KanPrez koszt ustawy to 3,6-4 mld zł. W reakcji na propozycję kursy akcji banków o dużym portfelu kredytów frankowych mocno wzrosły: Getin Noble Bank zyskał 23,3 proc., Millennium – 16,1 proc. Z kolei złoty umocnił się względem euro o 1 proc., a rentowności 10-letnich obligacji spadły o 0,05 pkt. proc. 08.08 2016 Polskie banki notują rekordowo wysokie zyski. W czerwcu kredytodawcy zarobili 2,74 mld zł, prawdopodobnie najwięcej w historii sektora. To efekt sprzedaży udziałów banków w Visa Europe firmie Visa Inc. Transakcja została rozliczona pod koniec czerwca, przez co polskie instytucje odnotowały ok. 2 mld zł jednorazowego przychodu netto. Zgodnie z naszymi zapowiedziami, wzrost akcji kredytowej spowolnił do 5,6 proc. w ujęciu rocznym – to efekt m.in. wzrostu marż dla kredytów hipotecznych oraz niskiego popytu na kredyty inwestycyjne dla dużych firm. 08.08 2016 KNF wprowadził zarząd komisaryczny do SKOK Wybrzeże. To piąta kasa, do której wprowadzono w tym roku komisarza, i 17. od 2012 r., kiedy to KNF objął nadzór nad systemem SKOK. Sześć kas ogłosiło już upadłość, a pięć zostało przejętych przez banki. SKOK Wybrzeże to dziesiąta co do wielkości kasa spółdzielcza; jej aktywa wynoszą 165 mln zł. Jeśli zarząd komisaryczny nie poprawi jej sytuacji, KNF będzie szukał nabywców najpierw wśród innych SKOK-ów, a potem wśród banków. W przypadku braku chętnych do jej przejęcia Komisja zapewne zgłosi do sądu wniosek o upadłość SKOK. Polityka Insight – Raport Finansowy Wrzesień 2016 09.08 2016 Jest zgoda KNF na powołanie prezesa BZ WBK. Zostanie nim Michał Gajewski, wcześniej wiceprezes ds. bankowości detalicznej Banku Millennium i pracownik BZ WBK w latach 1992-2008. O jego powołaniu bank informował w maju – do momentu wydania decyzji przez KNF obowiązki prezesa pełnił Gerry Byrne, przewodniczący rady nadzorczej. BZ WBK nie poinformował jeszcze, kiedy Gajewski obejmie stanowisko – wynika to zapewne z trzymiesięcznej klauzuli o zakazie konkurencji. Poprzednim prezesem banku był wicepremier i MinRoz Mateusz Morawiecki. 11.08 2016 Fuzja Aliora i BPH tańsza niż planowano. Zgodnie z oczekiwaniami analityków Alior Bank zarobił w II kwartale 81,7 mln zł. O 11 proc. niższy od szacunków był wynik prowizyjny, głównie z powodu niższych przychodów z działalności brokerskiej. Portfel kredytowy Aliora wzrósł w ciągu roku o jedną piątą, do 34,1 mld zł – to zapewne najszybsze tempo wzrostu w całym sektorze. Prezes banku Wojciech Sobieraj zapowiedział, że fuzja prawna z BPH nastąpi w październiku lub listopadzie, a łączne koszty transakcji mogą wynieść 650 mln zł wobec wcześniej zakładanych 950 mln. 12.08 2016 Deflacja znów głębsza. Według ostatecznego szacunku GUS ceny towarów i usług konsumpcyjnych spadły w lipcu o 0,9 proc. w ujęciu rocznym wobec 0,8 proc. w czerwcu. To przede wszystkim efekt niższych cen paliw (o 1,2 proc. w porównaniu z czerwcem). Na spadek wskaźnika wzrostu cen wpłynęło też obniżenie inflacji bazowej z – 0,2 proc. w czerwcu do szacowanych przez nas – 0,4 proc. w lipcu, głównie za sprawą efektu bazy i głębszego niż przed rokiem spadek cen odzieży. Według naszych prognoz inflacja powróci najwcześniej w listopadzie. 16.08 2016 Grzegorz Jurczyk zostanie szefem BPH. Zastąpi Richarda Gaskina, który kierował bankiem od 2010 r. Wraz z Gaskinem odejdą niemal wszyscy członkowie zarządu poza wiceprezesami Grzegorzem Jurczykiem i Pawłem Bandurskim. Zmiany mają nastąpić po podziale banku i połączeniu części BPH bez kredytów walutowych i udziałów w BPH TFI z Alior Bankiem w IV kw. Jurczyk zasiadał w zarządzie BPH od 2013 r., odpowiadał za pion bankowości korporacyjnej. Wcześniej był dyrektorem ds. sprzedaży w GE International i wiceprezesem GE Money Banku. 2 16.08 2016 MinRoz obniża prognozy dla gospodarki. Po gorszych od oczekiwań danych o wzroście PKB w II kw. MinRoz obniżyło prognozy gospodarcze na 2016 r. Wzrost PKB ma wynieść 3,5 proc. (wobec oczekiwanych 3,8 proc.), inflacja osiągnie -0,5 proc. (-0,4 proc.), produkcja przemysłowa wzrośnie o 4 proc. (5 proc.), a saldo obrotów towarowych ma wynieść 5,6 mld euro (7,4 mld). Resort spodziewa się też wolniejszego wzrostu inwestycji – o 1,5 proc. (zamiast 4,7 proc.). 18.08 2016 Prezes BGK odchodzi ze stanowiska. Mirosław Panek został nominowany na przedstawiciela Polski w Międzynarodowym Funduszu Walutowym w miejsce Ludwika Koteckiego – wynika z informacji „Pulsu Biznesu”. Panek będzie przewodniczącym konstytuanty w Funduszu – w jej skład wchodzi także Szwajcaria, Serbia Azerbejdżan, Kazachstan, Kirgistan, Turkmenistan i Tadżykistan. Oznacza to, że Polak będzie reprezentował interesy całej grupy w radzie dyrektorów MFW. Panek pełnił obowiązki szefa BGK od marca, do objęcia stanowiska prezesa brakowało mu zgody KNF. 23.08 2016 Bank Millennium przegrał sprawę z frankowiczem. SądOkręgowy w Warszawie nakazał bankowi zwrócenie ponad 100 tys. zł kredytobiorcy, który wniósł pozew w sprawie dotyczącej indeksowanego kredytu frankowego. Sędziowie przychylili się tym samym do oceny Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który uznał część zapisów w umowach banku za niedozwolone. Według radczyni prawnej Barbary Garłacz, która wygrała sprawę, podobne zapisy w umowach mają BPH, Raiffeisen i Getin Noble. Wyrok nie jest prawomocny, przedstawiciele Banku Millennium zapowiadają odwołanie. 24.08 2016 25.08 2016 Rząd przyjął projekt ustawy budżetowej na 2017 r. Deficyt finansów publicznych ma wynieść 2,9 proc. PKB. MinFin chce zwiększyć dochody podatkowe o 8 proc. w ujęciu rocznym – wpływy z podatku bankowego mają wynieść 3,9 mld zł, z podatku sklepowego 1,6 mld zł, a z podatku miedziowego 1 mld zł. Wzrosnąć mają też dochody z VAT, głównie dzięki nowelizacji ustawy o VAT i walce z szarą strefą. Resort zabezpieczył środki na program Rodzina 500+, obniżenie wieku emerytalnego oraz waloryzację wynagrodzeń dla pracowników sektora budżetowego. 26.08 2016 PZU planuje wydać 3 mld euro na Pekao. Szef PZU Michał Krupiński oraz prezes PFR Paweł Borys spotkali się w czwartek z prezesem UniCredit Jean-Pierre Mustierem. Według dziennika „Financial Times” ich oferta za 40,1-proc. pakiet akcji Pekao wynosi mniej niż 3 mld euro – UniCredit oczekuje 3,5 mld. W piątek giełdowa wycena pakietu wyniosła 3,1 mld euro. Zdaniem „FT” UniCredit chce sfinalizować transakcję przed ogłoszeniem nowej strategii w listopadzie. Bank potrzebuje ok. 9 mld euro kapitału, bo jest jednym z najgorzej skapitalizowanych dużych banków w Europie. 30.08 2016 Spadki w zapasach spowalniają wzrost PKB. Zgodnie z szacunkami GUS z połowy sierpnia, wzrost PKB w II kw. osiągnął 3,1 proc. w ujęciu rocznym z 3 proc. w I kw. W porównaniu do poprzedniego kwartału spadek inwestycji pogłębił się o 3,1 proc. wobec 1,8 proc. Pozytywny efekt dla wzrostu miał za to handel zagraniczny – wzrost eksportu przyspieszył o 11,9 proc., a importu o 11 proc. w ujęciu rocznym. Najbardziej zmieniła się wartość zapasów, które w tym kwartale były jedynym obok inwestycji czynnikiem wpływającym negatywnie na wzrost. Duży spadek zysków PZU. Ubezpieczyciel zarobił w I półroczu 790 mln zł, czyli o 40,2 proc. mniej niż przed rokiem. Zwrot z kapitału spadł z 21,1 do 10,1 proc., co jest najniższym wynikiem od wybuchu kryzysu finansowego. Przyczyną spadku jest wypłata 243 mln zł odszkodowań dla rolników za utracone plony. Z kolei na wynik lokacyjny grupy przełożył się spadek wartości giełdowej Azotów (o 318,3 mln zł), w których udziały ma PZU. Na konferencji wynikowej ubezpieczyciel przedstawił też strategię na lata 2016-2020. AWANSE I DYMISJE: • Alexis Lacroix objął 1 września funkcję prezesa zarządu Euro Banku • Jerzy Śledziewski został wiceprezesem zarządu banku BGŻ BNP Paribas • Bogusław Grabowski i Mirosław Jakubowski zostali odwołani z rady nadzorczej Banku Pocztowego. Nowymi członkami rady zostali Przemysław Sypniewski i Bogdan Pęk • Piotr Walkowiak zrezygnował z zasiadania w radzie nadzorczej PZU • Sebastian Klimek zrezygnował z funkcji członka zarządu PZU • Anna Pawlak zrezygnowała z funkcji przewodniczącej i członka rady nadzorczej Copernicus Securities (dom maklerski) • Joanna Andryszczak-Lewandowska weszła do rady nadzorczej EGB Investments (windykacja) Polityka Insight – Raport Finansowy Wrzesień 2016 3 SEKTOR BANKOWY Polskie banki chcą emitować nowy typ obligacji Ministerstwo Finansów pozwoli bankom na emisję obligacji CoCo. Stanie się to możliwe już w przyszłym roku. Piotr Sobolewski, analityk ds. sektora finansowego Konwersja obligacji tylko w teorii. Na początku października wchodzi w życie nowa ustawa o BFG, która umożliwia przymusową restrukturyzację instytucji finansowych oraz zwiększa ochronę depozytów w bankach. Jednym ze sposobów restrukturyzacji jest umorzenie lub konwersja tzw. obligacji hybrydowych. Polskie banki nie mogą z tego skorzystać ze względu na luki prawne, m.in. brak definicji takich obligacji czy instytucji ich przymusowego umorzenia lub zamiany na akcje. Oznacza to, że nie nowelizując innych ustaw (głównie prawa bankowego), ustawodawca pozbawia polskie banki dostępu do popularnego w Unii sposobu zwiększania kapitałów. Rynek szybko rośnie. Pierwsze obligacje CoCo wyemitował w 2009 r. brytyjski bank Lloyds. W 2016 r. łączna wartość europejskich CoCo wyniosła 93 mld euro – to największy rynek tych instrumentów na świecie. Według JP Morgan za trzy lata wartość emisji w Europie wzrośnie do 226 mld euro. Największymi emitentami są szwajcarskie Credit Suisse oraz UBS. O CoCo zrobiło się głośno na początku 2016 r. – strata Deutsche Banku za 2015 r. wywołała obawy o niewypłacalność banku i przymusową konwersję CoCo, do czego jednak nie doszło. Żadne tego typu obligacje nie były zamienione na akcje ani umorzone. Obligacje mogą stać się akcjami. Najpopularniejszym rodzajem obligacji hybrydowych są Contingent Convertibles (CoCo), które w przypadku obniżenia współczynników wypłacalności banku poniżej pewnego poziomu (zwykle od 2 do 8,25 proc.) zamieniane są na akcje. Oznacza to, że inwestycja w CoCo jest mniej ryzykowna niż obligacje podporządkowane, ale bardziej ryzykowna niż obligacje senioralne – wycena akcji po konwersji CoCo może być niższa niż pierwotna wycena obligacji i nie daje gwarancji dywidendy. W zamian inwestorzy otrzymują wyższą wycenę instrumentu, która ma rekompensować ponoszone ryzyko. Banki i MinFin chcą obligacji CoCo w Polsce. Według naszych informacji bankowcy zrzeszeni w Związku Banków Polskich lobbują za nowelizacją prawa bankowego, która pozwoliłoby bankom na emisję obligacji CoCo. Sektor liczy, że będą one dodatkowym i tanim źródłem kapitałów własnych. Przedstawiciele branży przyznają, że byliby zainteresowani emisją takich papierów. MinFin poinformowało PI, że dostrzega lukę prawną i przygotowuje odpowiednie rozwiązania regulacyjne. Według resortu, aby polskie banki mogły emitować CoCo, konieczna będzie nowelizacja kilku różnych ustaw. Emisja CoCo jest tańsza niż emisja akcji. Obligacje CoCo wliczają się do dodatkowego kapitału Tier1, a w przypadku zamiany na akcje – do podstawowego kapitału Tier1, który dla banku jest najważniejszy. To z tego kapitału bank w pierwszej kolejności pokrywa straty lub spłaca wierzycieli. CoCo stanowią zatem alternatywę dla emisji akcji, która jest droższą formą pozyskiwania kapitału niż emisja obligacji. Jest to możliwe dzięki obowiązującym niskim stopom procentowym oraz tarczy podatkowej, czyli zmniejszeniu podstawy opodatkowania o koszty obsługi zadłużenia. Polityka Insight – Raport Finansowy Wrzesień 2016 NASZYM ZDANIEM Polskie banki będą mogły wypuszczać obligacje CoCo najpewniej od I połowy 2017 r. Kilka z nich byłoby zainteresowanych taką emisją, ale dopiero po nałożeniu wysokich wag ryzyka dla kredytów frankowych, które wymuszą na bankach podniesienie poziomu kapitału lub mało opłacalne gwałtowne przewalutowanie kredytów we franku. Obligacje CoCo będą prawdopodobnie mniej popularne niż dług podporządkowany, głównie za sprawą trudności w szczegółowej wycenie oraz polityki KNF, która zapewne będzie zniechęcała inwestorów indywidualnych do podejmowania ryzyka zakupu takich instrumentów. 4 SEKTOR UBEZPIECZENIOWY Co PZU planuje do 2020 r. Ubezpieczyciel chce kupować banki, TFI i placówki medyczne oraz wypłacać przy tym do 50 proc. zysku w formie dywidendy. Piotr Sobolewski, analityk ds. sektora finansowego PZU zaprezentowało strategię do 2020 r. Dokument zawiera trzy główne kierunki działań największego polskiego ubezpieczyciela: wzrost biznesu, oszczędności kosztowe i podniesienie innowacyjności. W działalności podstawowej grupa chce utrzymać wysoki udział w rynku ubezpieczeń majątkowych (tzw. dział II) – celem jest 35-proc. udział w składce przypisanej brutto całej branży, mimo że już teraz grupa przekracza ten poziom. Głównym kanałem pozyskiwania nowych klientów w tym segmencie ma być TUW PZUW, które przejmie od konkurentów ubezpieczanie spółek skarbu państwa – pozostali ubezpieczyciele mają jedynie reasekurować portfel PZUW. Wyższe przychody PZU Zdrowie. W 2020 r. mają wynieść 1 mld zł wobec 260 mln zł w 2015 r. Spółka chce powiększyć bazę klientów m.in. o pracowników spółek skarbu państwa. Zaproponuje im ubezpieczenia od najcięższych chorób cywilizacyjnych z opieką medyczną, dzięki czemu będzie oferować szerszy zakres usług niż prywatne przychodnie. PZU Zdrowie przygląda się sieci 1,6 tys. placówek medycznych, z którymi współpracuje – chce dokonać ich segmentacji, aby ograniczyć koszty. Zamierza też zwiększyć sieć własnych placówek z obecnych 20 do 40-50. Łącznie do 2020 r. PZU Zdrowie zamierza przeznaczyć na przejęcia 330 mln zł. Ubezpieczyciel gotowy na Pekao. Należący do PZU Alior przejmuje część BPH, dzięki czemu jego aktywa bankowe wzrosną do 57 mld zł. PZU prowadzi rozmowy o kolejnych przejęciach, w wyniku których miałaby powstać grupa bankowa o aktywach 140 mld zł. Pod koniec sierpnia PZU wspólnie z Polskim Funduszem Rozwoju złożyło ofertę na zakup Banku Pekao, a prezesi obu instytucji spotkali się z władzami UniCredit, głównego udziałowca Pekao. Jeśli dojdzie do transakcji, Pekao i Alior będą jednak działać osobno ze względu na niskie synergie między tymi bankami. PZU traktuje Aliora jako inwestycję i zamierza sprzedać swój pakiet akcji za 4-5 lat. Grupa obetnie koszty o jedną piątą. W ciągu trzech lat grupa PZU chce zmniejszyć wydatki administracyjne o 400 mln zł, czyli o 20 proc. Oznacza to, że koszty, jakie ponosi, spadłyby do najniższego poziomu od 2009 r., od kiedy PZU przedstawia szczegółowe dane finansowe. Ubezpieczyciel zamierza usprawnić systemy IT dzięki platformie Everest, która będzie bazą danych o klientach i przyczyni się do lepszej wyceny ponoszonego ryzyka. Zrezygnuje też z utrzymywania dwóch systemów do sprzedaży polis majątkowych oraz wdroży aplikację mobilną, która zmniejszy koszty sprzedaży polis. Grupa nie planuje zwolnień ani zamykania oddziałów. Największy fundusz w Europie Środkowo-Wschodniej. Aktywa zarządzane przez PZU Inwestycje mają wzrosnąć z 69 mld do 100 mld zł w 2020 r., co pozwoli grupie umocnić się na pozycji lidera funduszy zarządzających aktywami w Europie Środkowo-Wschodniej. Ubezpieczyciel chce skorzystać na reformie OFE, liczy na duży przyrost składek w pracowniczych programach emerytalnych (PPE). Będzie także promować ubezpieczenia inwestycyjne w oddziałach oraz proponować je klientom Aliora i potencjalnie Pekao. Zamierza przejmować mniejsze TFI działające w Polsce oraz zarządzających aktywami w Europie Środkowo-Wschodniej. Polityka Insight – Raport Finansowy Wrzesień 2016 NASZYM ZDANIEM Strategia PZU do 2020 r. nie jest dużym zaskoczeniem, jej założenia zostały już przedstawione podczas konferencji wynikowej spółki za 2015 r. Nowy prezes PZU Michał Krupiński kontynuuje plan zapoczątkowany przez Andrzeja Klesyka – zwłaszcza jeśli chodzi o stworzenie grupy bankowej i dynamiczny rozwój PZU Zdrowie. Dobre efekty może przynieść tworzenie synergii między przejętymi bankami a ubezpieczycielem – jeszcze w ubiegłym roku szef PZU wykluczał taką możliwość, podkreślając, że zakup Aliora to wyłącznie inwestycja kapitałowa. Budowa grupy bankowej wokół Aliora i przejęcie Pekao przy planowanej wypłacie do 50 proc. zysku netto w formie dywidendy zmuszą PZU do emisji obligacji, która pozwoli na pozyskanie dodatkowego kapitału. 5 SEKTOR BANKOWY W jakiej kondycji jest właściciel Pekao Włoski bank przedstawi w najbliższych tygodniach plan odbudowy kapitału. Dowiemy się wtedy, czy będzie chciał sprzedać polską spółkę. Piotr Sobolewski, analityk ds. sektora finansowego Bank numer jeden we Włoszech. UniCredit to największa pod względem wielkości aktywów (892 mln euro) grupa bankowa we Włoszech i 11. w Europie. Zatrudnia 143 tys. pracowników, którzy pracują w spółkach zależnych w 17 krajach, głównie w Europie Środkowo-Wschodniej, gdzie spółki-córki UniCreditu mają pozycję jednych z największych na rynku. Grupa powstała w 1998 r. w wyniku połączenia siedmiu włoskich banków. Rok później przejęła Bank Pekao, obecnie drugi największy bank w Polsce, w którym ma 40,1 proc. udziałów. Największe zyski z Europy Środkowo-Wschodniej. W I półroczu grupa zarobiła 1,3 mld euro, o 27,7 proc. więcej niż rok wcześniej, z czego 707 mln euro pochodziło z rynków Europy Środkowo-Wschodniej (bez Polski). Z drugiej strony grupa straciła 656 mln zł na działalności niepodstawowej, czyli portfelu kredytów niespłacanych (NPL). Największa część przychodów grupy pochodzi z Włoch (48 proc.) oraz Niemiec (19 proc.). Udział Pekao w generowanych wpływach to 7 proc., jednak Polska uznawana jest za jeden z czterech głównych rynków, obok Włoch, Niemiec i Austrii – głównie z powodu wysokiej rentowności kapitału i regularnie wypłacanej wysokiej dywidendy z Pekao. Duża część kredytobiorców niewypłacalna. Największym problemem grupy jest duży portfel kredytów NPL, którego wartość w II kw. sięgnęła 77,1 mld euro, z czego 51,3 mld euro stanowiły tzw. sofferenze, w przypadku których kredytobiorcę uważa się za niewypłacalnego. To efekt m.in. niekonkurencyjnej gospodarki i niskiej stopy zatrudnienia we Włoszech. Wskaźnik pokrycia rezerwami tych kredytów to jedynie 61,6 proc., co oznacza, że są one niewystarczająco zabezpieczone. Grupa będzie musiała tworzyć kolejne odpisy, zmniejszając zyski, oraz zatrzymywać kapitał, który mógłby być wykorzystany na akcję kredytową lub przejęcia. Polityka Insight – Raport Finansowy Wrzesień 2016 Inwestorzy wymusili zmianę prezesa. Kredyty NPL mają wyższą wagę ryzyka niż spłacane regularnie, a ich utrzymywanie przez bank wymusza większy udział kapitału własnego. Współczynnik wypłacalności CET1 UniCredit w II kw. wyniósł 10,3 proc., co jest jednym z najgorszych wyników wśród europejskich banków (średnia to 12,5-13 proc.). Za niski poziom kapitału inwestorzy obwiniali prezesa Federico Ghizzoniego – ich zdaniem hamował on wyprzedaż aktywów, która mogła przynieść poprawę sytuacji. W efekcie bank miał jeden z najgorszych wyników w stress testach – jedynie 0,12 pkt proc. nadwyżki współczynnika wypłacalności ponad 7-proc. wymóg. Grupa musi zebrać dodatkowy kapitał. W lipcu na czele banku stanął Jean Pierre Mustier, wcześniej partner w grupie inwestycyjnej Tikehau Capital, a w 2011-2014 r. wicedyrektor generalny w UniCredit. Inwestorzy chcą, aby zdobył on 5-6 mld euro dodatkowego kapitału, co pozwoli dorównać do europejskiej średniej i spełnić wymogi nadzorcze obowiązujące od 2019 r. (wtedy bank zacznie obowiązywać bufor dla globalnych instytucji o znaczeniu systemowym). W lipcu UniCredit sprzedał już 10-proc. pakiet akcji w Banku Pekao i włoskim Fineco Banku, w sierpniu zaś pozbył się spółki zarządzającej biznesem kartowym UBIS. CO DALEJ W listopadzie UniCredit ogłosi dalsze plany podnoszenia kapitału, a z Komisją Nadzoru Finansowego spotka się we wrześniu. Możliwe są trzy scenariusze: • wyprzedaż aktywów (głównie Fineco Banku, Pioneer Asset Management i Banku Pekao), • emisja akcji o wartości około 5 mld euro dla dotychczasowych udziałowców lub • miks obu tych rozwiązań. Równolegle specjalny zespół będzie wyprzedawać portfel kredytów NPL. PZU i Polski Fundusz Rozwoju analizują możliwość przejęcia Banku Pekao, ale dotychczas nie otrzymały żadnej informacji od Włochów. Decyzja o sposobie podwyższania kapitału przez UniCredit, która będzie uzależniona od sprawności i wyceny sprzedawanych aktywów, nie została jeszcze podjęta. 6 NADZÓR BANKOWY KNF nałoży kolejne domiary na banki Gdyby domiary obowiązywały już dziś, trzy banki nie spełniałyby wymogów kapitałowych. Piotr Sobolewski, analityk ds. sektora finansowego KNF wymaga, by banki podniosły kapitały. Opierając się na unijnej dyrektywie CRD IV, Komisja Nadzoru Finansowego ma zamiar uznać część polskich banków za tzw. inne instytucje o znaczeniu systemowym. Pozwoli to KNF nałożyć na nie dodatkowe bufory kapitałowe z tytułu podnoszenia stabilności systemu finansowego. Według CRD IV banki o dużym znaczeniu dla gospodarki powinny utrzymywać wyższe współczynniki kapitałowe niż ich mniejsi konkurenci. Żaden bank w Polsce nie ma obecnie nałożonych takich buforów, a ich maksymalna wysokość może wynieść 2 proc. aktywów ważonych ryzykiem. Domiar KNF jest krajowym odpowiednikiem europejskiego bufora dla globalnych instytucji o znaczeniu systemowym. Największy domiar dla PKO BP i Pekao. Podwyżka współczynników wypłacalności obejmie zapewne 10 największych banków pod względem aktywów. To najważniejsze kryterium, choć przy wyborze instytucji systemowych KNF kieruje się także wartością transakcji kartowych i depozytami dla sektora prywatnego. Wszystkie poinformowały już o spodziewanej wysokości domiarów – największy, w wysokości 0,75 proc. aktywów ważonych ryzykiem, mają dostać PKO BP i Bank Pekao, 0,5 proc. otrzymają BZ WBK, ING Bank Śląski i mBank, a 0,25 proc. – Getin Noble Bank, BGŻ BNP Paribas, Citi Handlowy i Raiffeisen Polbank oraz Bank Millennium. Wymóg KNF będzie obowiązywał na poziomie jednostkowym i skonsolidowanym. Getinowi może zabraknąć kapitału. Siedem z 10 wymienionych banków spełni dodatkowe wymogi przy obecnym poziomie kapitałów. Podwyższonych współczynników wypłacalności nie osiągną natomiast Getin Noble Bank, Bank Millennium oraz BZ WBK. Współczynnik wypłacalności Getinu na koniec I kw. wynosił 14,73 proc. wobec wymaganych 15,53 proc. – szacujemy, że bank będzie musiał zdobyć 345 mln zł dodatkowego kapitału, w tym 215 mln zł kapitału Tier 1 (emisja akcji lub zysk zatrzymany). Bank Millennium będzie potrzebował 75 mln zł, które mogą pochodzić z emisji obligacji podporządkowanych. BZ WBK zabraknie natomiast 40 mln zł. Polityka Insight – Raport Finansowy Wrzesień 2016 mBank z najwyższym wymaganym współczynnikiem. Domiary KNF dla instytucji o znaczeniu systemowym to już druga w ciągu 12 miesięcy regulacja zwiększająca wymogi kapitałowe dla banków. W październiku 2015 r. KNF nałożyła domiary na banki z dużymi portfelami kredytów frankowych. Po zsumowaniu obu wymogów najwyższe współczynniki będzie musiał utrzymywać mBank, dla którego TCR ma wynieść 18,1 proc., a Tier 1 – 14 proc. Najniższe wymogi w pierwszej dziesiątce będzie zaś miał Citi Handlowy (kolejno: 13,5 i 10 proc.). Konieczność utrzymywania wysokich kapitałów własnych ogranicza możliwości finansowania działalności bankowej tańszym kapitałem obcym. Nieznany termin wejścia w życie. Zanim KNF nałoży domiary na banki, musi skonsultować się z Komitetem Stabilności Finansowej (KSF). To ten organ wydaje zgodę na zakwalifikowanie banku jako instytucji o znaczeniu systemowym i nałożeniu na nią bufora. KSF wydał już takie decyzje w odniesieniu do czterech banków, które jako pierwsze otrzymały informacje o planowanym nałożeniu domiarów. Decyzje w sprawie pozostałych sześciu instytucji zapadną najpewniej na kolejnym posiedzeniu Komitetu, który jest jeszcze nieznany. Banki nie znają jeszcze terminu, w którym zaczną obowiązywać nowe bufory kapitałowe, ale zapewne nie nastąpi to w tym roku. CO DALEJ Domiary kapitałowe KNF dla instytucji o znaczeniu systemowym zaczną obowiązywać prawdopodobnie na początku 2017 r., a banki z niedostatkiem kapitału będą miały pół roku na podniesienie funduszy własnych. Kapitału może zabraknąć jedynie Getin Noble Bankowi – Bank Millennium i BZ WBK spełnią wymogi kapitałowe, wliczając do funduszy własnych zysk netto. Zagrożeniem dla banków pozostaje zwiększenie wag ryzyka dla portfela kredytów frankowych, co zapowiedział szef NBP Adam Glapiński podczas prezentacji ustawy frankowej. Jeśli wagi będą zbyt wysokie, współczynniki kapitałowe banków mocno spadną, co z kolei zmusi banki do emisji akcji, obligacji lub zatrzymania dywidend. W skrajnym przypadku niedokapitalizowane instytucje mogą zostać wystawione na sprzedaż. 7 SEKTOR BANKOWY Czy banki z Londynu przeniosą się do Polski Jeśli brytyjskie banki będą musiały przenieść się na kontynent, do Polski mogą trafić biura średniego szczebla. Dominik Sipiński, analityk ds. gospodarczych Wicepremier spotka się w Londynie z bankowcami. Jak podał „Financial Times”, podczas wizyty 1 września w Wielkiej Brytanii Mateusz Morawiecki spotkał się z przedstawicielami zarządów m.in. Royal Bank of Scotland (RBS), UBS, Barclaysa, BNP Paribas, Citibanku i Credit Suisse. Globalnym bankom, które w Unii operowały dotychczas z Londynu, grozi po Brexicie utrata paszportu europejskiego. Wicepremier zachęcał, by w razie migracji na kontynent przeniosły część biur do Polski. Sam Morawiecki, były bankowiec, ma dobrą opinię w sektorze finansowym. Jednak na korzystną opinię o Polsce negatywnie wpływa podatek bankowy, zapowiedzi repolonizacji banków i obniżka ratingu kraju przez S&P. Nie ma szans na centrale. Jeśli londyńskie banki stracą paszport, co nie jest przesądzone, swoje siedziby i zarządy będą przenosić do Frankfurtu, Amsterdamu lub Paryża – przesądzi prestiż, bliskość kluczowych klientów i dużych giełd. Do Polski mogą natomiast trafić biura średniego szczebla (mid-office), czyli te zajmujące się analityką finansową, ustalaniem polityki kredytowej i informatyką. Polska pozostaje też interesującą lokalizacją dla back-offices, zajmujących się m.in. archiwizacją, rachunkowością czy HR, ale MinRoz mniej zależy na takich inwestycjach. Banki mogą także przenosić centra zarządzania danymi, ale to zależy od tego, jak Unia i Wielka Brytania porozumieją się w sprawie transferu danych po Brexicie. Rozbudowa istniejących biur. Morawiecki będzie namawiał do inwestycji głównie te banki, które mają już biura lub oddziały w Polsce – łatwiej będzie je przekonać do relokacji mid-offices. UBS i Credit Suisse posiadają centra usług, a HSBC ma polski oddział i zapowiedział, że po Brexicie przeniesie łącznie 800 miejsc pracy z Wielkiej Brytanii m.in. do Chin, Indii i Polski. RBS planuje relokację 300 stanowisk do Polski lub Indii. W przypadku banków dotychczas nieobecnych w Polsce bardziej prawdopodobne jest przeniesienie biur typu back-office. W branży finansowej o lokalizacji centrum usług i stopniu zaawansowania odbywających się tam procesów biznesowych przesądzają zaufanie i znajomość samych procesów, a te zdobywa się latami. Polityka Insight – Raport Finansowy Wrzesień 2016 Atutem niskie koszty i wykształceni pracownicy. Obecnie w centrach usług powiązanych z sektorem finansowym pracuje w Polsce ok. 30 tys. osób, czyli 13 proc. ogółu zatrudnionych w usługach dla biznesu. Swoje polskie centra mają m.in. Nordea (w Gdańsku i Łodzi), UBS (w Krakowie i Wrocławiu) czy Credit Suisse (w Warszawie). W Polsce nie brakuje wykształconych pracowników i biur w standardzie spełniającym oczekiwania banków, a koszty pracy i najmu są niższe niż na Zachodzie. MinRoz analizuje też możliwości wsparcia przenosin biur np. przez ulgi podatkowe czy granty – może to być jednak skomplikowane prawnie, ponieważ Unia zakazuje wspierania inwestycji polegających na przenoszeniu działalności firm w obrębie wspólnoty. Biura banków trafią do największych miast. Centra mid-office mogłyby trafić m.in. do Wrocławia, Łodzi i Krakowa – tam najłatwiej o pracowników z odpowiednim wykształceniem. Z kolei bardziej prestiżowe biura niemal na pewno zostaną zlokalizowane w Warszawie – np. Goldman Sachs swoje powiększone centrum IT ulokował niedawno w stołecznym wieżowcu Warsaw Spire. O biura banków Polska konkuruje głównie z Rumunią, Czechami i Słowacją – ta ostatnia jest atrakcyjna z uwagi na przynależność do strefy euro. Z powodów politycznych z gry wypadły Węgry i Ukraina. W mniejszym stopniu rywalami są Indie i Chiny – banki chcą mieć biura w różnych strefach czasowych, więc oddziały azjatyckie i europejskie bardziej się uzupełniają, niż konkurują. CO DALEJ Banki przenoszą centra usług do Polski niezależnie od Brexitu. Wyjście Wielkiej Brytanii z Unii może przyspieszyć ten proces, ale decyzje w sprawie relokacji biur nie zapadną szybko. Instytucje w Londynie wolą nie mówić o przenosinach, dopóki nie znają warunków prawnych swojej działalności na Wyspach ani harmonogramu Brexitu. Do wzięcia jest nawet kilkanaście tysięcy miejsc pracy w innowacyjnym i opartym na wiedzy sektorze, dlatego konkurencja o nie będzie bardzo silna. Polska, największy kraj Europy Środkowej, ma dobrą pozycję, jednak jej słabością jest niekorzystny dla banków klimat polityczny. 8 KASY SPÓŁDZIELCZE Ile kosztuje ratowanie SKOK-ów Bankowy Fundusz Gwarancyjny wydał już 4,2 mld zł. Z tego 3,7 mld na wypłaty depozytów gwarantowanych i 480 mln na dotacje dla przejmujących kasy. Piotr Sobolewski, analityk ds. sektora finansowego Blisko cztery lata nadzoru KNF. W październiku upłyną cztery lata, odkąd spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe (SKOK-i) trafiły pod nadzór Komisji Nadzoru Finansowego (KNF). Wcześniej funkcję nadzorcy w systemie SKOK-ów pełniła Kasa Krajowa, w której udziałowcami i decydentami byli przedstawiciele kas. Oznaczało to zatem samoregulację sektora, która z czasem doprowadziła do problemów finansowych. Wynikały one m.in. z zaniżonych funduszy własnych i rezerw oraz złej wyceny zabezpieczeń. Na koniec 2012 r. na system SKOK-ów składało się 55 kas o łącznych aktywach 16,9 mld zł, które obsługiwały 2,6 mln klientów. Niemal cały sektor objęty programami naprawczymi. Dziś działalność prowadzi 41 kas. Na koniec I kw. 36 z nich, włącznie z Kasą Krajową, było objętych programami naprawczymi – odpowiadały za 96 proc. aktywów i depozytów całego systemu. Tylko dziesięć programów przygotowanych przez władze SKOK-ów uzyskało zgodę KNF. Według procedury, jeśli program naprawczy jest źle realizowany lub zbyt długo przygotowywany, KNF może wystąpić o wprowadzenie do kasy zarządu komisarycznego, który przejmuje obowiązki jej władz. Od początku roku KNF wprowadziła zarządców do pięciu kas, ostatnio do SKOK Wybrzeże. Prawie 500 mln zł dotacji z BFG. Jeśli zarządca komisaryczny nie poprawi efektywności i zarządzania ryzykiem w kasie, KNF poszuka jej nabywców – na początek wśród innych SKOK-ów, później wśród banków. Z powodu złej sytuacji finansowej kas przejmująca instytucja może liczyć na pomoc Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. Dotychczas BFG wypłacił pięć dotacji dla banków (trzy dla Alior Banku, jedną dla Banku Pekao, jedną dla PKO BP) i jedną dla kasy (SKOK Kwiatkowskiego). Według szacunków PI łączna kwota pomocy sięga co najmniej 480 mln zł – nie obejmuje ona gwarancji pokrycia strat z przejętych praw majątkowych. Polityka Insight – Raport Finansowy Wrzesień 2016 BFG wypłacił klientom kas 3,7 mld zł. Sytuacja finansowa siedmiu kas nie pozwoliła na ich przejęcie przez inną instytucję. KNF złożyła wniosek o ich upadłość – sąd ogłosił bankructwo sześciu z nich, a wobec ostatniej (SKOK Skarbiec) toczy się postępowanie upadłościowe. W takim wypadku BFG wypłaca klientom tych instytucji wartość depozytów gwarantowanych (do 100 tys. euro). Według szacunków PI łączna kwota wypłat z Funduszu wyniosła już prawie 3,7 mld zł – najwięcej otrzymali klienci SKOK Wołomin (2,25 mld zł) oraz SKOK Wspólnota (816 mln zł). Upadłości powodem wzrostu opłat na BFG. Wysokie wypłaty z BFG zmusiły Radę Funduszu do podniesienia opłaty rocznej i ostrożnościowej – w 2016 r. obie opłaty zostały ustalone na rekordowym poziomie. Według szacunków PI banki zapłacą w tym roku około 2,4 mld zł, a w przyszłych latach kwoty mogą być równie wysokie. Będzie to częściowo efekt wprowadzenia unijnych dyrektyw BRRD i DGS, zakładających stopniowe zwiększenie funduszy w BFG. Jeśli jednak do 2024 r. (okres wymagany w dyrektywach) upadną kolejne kasy, wpłaty do BFG proporcjonalnie wzrosną. CO DALEJ W ciągu najbliższych dwóch miesięcy KNF wprowadzi następne zarządy komisaryczne do SKOK-ów. Kolejne działania wobec systemu SKOK-ów będą zależały od następcy szefa Komisji Andrzeja Jakubiaka. Jeśli zostanie nim osoba związana z kasami, należy oczekiwać wstrzymania upadłości w sektorze lub przejmowania kas przez banki związane ze skarbem państwa. W przeciwnym razie kolejne SKOK-i powinny być przejmowane, a te, które są w najgorszej sytuacji finansowej, będą ogłaszać upadłość. Szacujemy, że pięć kas z zarządem komisarycznym dysponuje aktywami około 1,5 mld zł – w tym 1,1 mld zł stanowią depozyty gwarantowane. W przypadku ich upadłości koszty ratowania systemu wzrosną z obecnych 4,2 do 5,3 mld zł. 9 SEKTOR UBEZPIECZENIOWY Kiedy zakończy się wojna cenowa w OC Branża odnotuje dziesiątą z kolei stratę ze sprzedaży polis komunikacyjnych w 2016 r. Na plus wyjdzie najwcześniej w 2017 r. Piotr Sobolewski, analityk ds. sektora finansowego Ubezpieczyciele podnoszą ceny polis OC. W pierwszym półroczu średnia składka na polisę OC wzrosła o 38 proc. – do 856 zł z 618 zł na koniec grudnia 2015 r. Największe podwyżki dotknęły posiadaczy samochodów z silnikiem o pojemności powyżej dwóch litrów, dla których średnia składka zwiększyła się o 44 proc. do 1018 zł. W ujęciu rocznym podwyżki sięgnęły 46 proc. Największe zanotowano w województwie mazowieckim (56 proc.) i małopolskim (55,9 proc.). Więcej płacili zarówno ubezpieczający nowe pojazdy, jak i osoby, które przedłużyły kończącą się polisę na posiadane auto, ponieważ ubezpieczyciel przygotował im droższą ofertę niż rok wcześniej. Wzrost składek sfinansuje nowe daniny. Od lutego ubezpieczyciele płacą podatek od aktywów. W 2016 r. branża powinna wpłacić do budżetu państwa 500 mln zł. Aby ograniczyć koszt podatku, towarzystwa podnoszą ceny polis OC, godząc się na to, by ich wartość w strukturze sprzedaży spadała – składki jako główne aktywa zawyżają podstawę opodatkowania. Chętniej oferują wysokomarżowe produkty, jak polisy inwestycyjne, które nawet po opodatkowaniu są bardziej zyskowne. Pretekstem do podwyżek może też być tzw. podatek Religi (przekazanie części składki OC na leczenie ofiar wypadków), którego wprowadzenie analizuje MinZdro. Mniej zabitych, ale więcej roszczeń. W 2015 r. ubezpieczyciele odnotowali 1,02 mld zł straty ze sprzedaży OC – to najgorszy wynik techniczny w historii sektora ubezpieczeniowego i dziewiąty z kolei rok kończący się stratą ze sprzedaży tych polis. Wynika to z silnej konkurencji cenowej przy rosnących wypłatach odszkodowań. Pomimo spadającej liczby rannych i zabitych w wypadkach drogowych roszczenia rosną, ponieważ do ubezpieczycieli zgłaszają się byli klienci, którzy po nowelizacji kodeksu cywilnego zyskali prawo do otrzymania zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej – w tym wypadku prawo może działać wstecz. Twarda postawa regulatora zniechęca do wojny cenowej. W maju KNF odmówiła zatwierdzenia kandydatury Michała Kwiecińskiego na szefa polskiej spółki AXA. Wcześniej nadzór zablokował powołanie na stanowisko szefa AEGON-u Roberta Sokołowskiego, byłego szefa Generali i Proamy. W branży mówi się, że obie te decyzje miały pokazać twardą postawę regulatora wobec osób, które w przeszłości były współodpowiedzialne za wojnę cenową na rynku OC. Ma to być przestrogą dla innych członków kierownictwa towarzystw ubezpieczeniowych, by zaprzestali takich działań. Tabela odszkodowań wymusi podwyżki. Ubezpieczyciele do końca roku muszą zastosować się do rekomendacji KNF dotyczącej szkód osobowych z OC. Powołane przez Komisję Nadzoru Finansowego Forum Zadośćuczynień pracuje też nad ustawą zawierającą tabelę odszkodowań w zależności od rodzaju szkody i stopnia uszczerbku na zdrowiu. Po wejściu w życie ustawy do towarzystw zaniżających odszkodowania zgłoszą się zapewne byli klienci upominający się o zwrot różnicy między kwotą z nowej tabeli a otrzymaną przed laty. Ubezpieczyciele będą zmuszeni podnieść składki na OC, by zrekompensować wyższe koszty. Polityka Insight – Raport Finansowy Wrzesień 2016 CO DALEJ Podwyżki składek OC zwiastują koniec trwającej od 2007 r. wojny cenowej – w kolejnych miesiącach tempo podwyżek powinno być jeszcze szybsze z powodu rosnących kosztów odszkodowań, podatków, nowej rekomendacji KNF i twardej postawy regulatora. Oczekujemy, że w 2016 r. branża wykaże jeszcze stratę techniczną ze sprzedaży OC, ale będzie ona niższa niż 1 mld zł w 2015 r. Ubezpieczyciele powinni zacząć zarabiać na polisach komunikacyjnych najwcześniej w 2017 r., a być może dopiero w 2018 r. Tempo poprawy wyników będzie zależeć głównie od wysokości widełek ustalonych w tabeli odszkodowań i terminu wprowadzenia podatku Religi. 10 PROGNOZY Wydarzenia i wskaźniki we wrześniu Agencja Moody’s zaktualizuje rating Polski, EBC podejmie decyzję w sprawie wysokości stóp procentowych, a KNF opublikuje dane o wynikach sektora ubezpieczeń w II kw. OCZEKIWANIA NASZE PROGNOZY OSTATNIA WARTOŚĆ 7 września Decyzja RPP ws. stóp procentowych Produkcja przemysłowa w Niemczech -0,33 0,8 8 września Decyzja EBC ws. stóp procentowych 0 0 9 września Aktualizacja ratingu Polski przez Moody’s 12 września Inflacja CPI w Polsce za sierpień 13 września Posiedzenie KNF Inflacja bazowa w Polsce 1,5 -0,8 1,5 -0,9 -0,4 14 września Produkcja przemysłowa w strefie euro 0,4 Podaż pieniądza M3 w Polsce 10,7 15 września Inflacja konsumencka dla strefy euro w sierpniu Handel zagraniczny w strefie euro w lipcu 16 września Zatrudnienie i wynagrodzenie w Polsce za sierpień 19 września Bilans płatniczy w strefie euro za lipiec Sprzedaż detaliczna w Polsce za sierpień 29,2 mld euro 2 20 września Planowana publikacja wyników ubezpieczycieli za II kw. 21 września Koniunktura konsumencka w Polsce na wrzesień 22 września Koniunktura gospodarcza w Polsce we wrześniu 27 września Posiedzenie KNF Podaż pieniądza M3 w strefie euro w sierpniu 29 września Koniunktura gospodarcza w strefie euro we wrześniu 30 września Stopa bezrobocia w strefie euro w sierpniu Inflacja HICP w strefie euro we wrześniu Adam Czerniak Piotr Sobolewski główny ekonomista analityk ds. sektora finansowego (+48) 22 436 73 15 (+48) 22 436 73 16 [email protected] [email protected] Polityka Insight – Raport Finansowy Wrzesień 2016 10,1 11 Wiedza szyta na miarę Polityka Insight oferuje usługi analityczne na zamówienie. Nasi eksperci zbadają interesujący Cię temat i odpowiedzą na Twoje pytania. Więcej na: www.research.politykainsight.pl PREZENTACJE TEMATYCZNE Briefujemy zarządy firm i banków na temat sytuacji politycznej, perspektyw gospodarczych i otoczenia regulacyjnego. ANALIZY I RAPORTY Wykonujemy badania ilościowe i jakościowe, zawsze zorientowane na użyteczność dla zamawiającego. Przygotowujemy kilkustronicowe analizy. SPOTKANIA EKSPERCKIE Wspólnie z partnerami organizujemy okrągłe stoły lub śniadania eksperckie na wybrany temat – ze starannie dobranymi uczestnikami. M A K RO E KO N O M I A • L EG I S L AC JA • G OS P O DA R K A • E N E RG E T Y K A • E KS P O RT
