w numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
Transkrypt
w numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
W NUMERZE: WIEŚCI Z WOJEWÓDZTWA 4 5 Delegacja z Pomorskiego na Targach „BioFach” KRUS informuje Z ŻYCIA POMORSKIEGO OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO 6 10 13 13 O nas: Działalność doradcza w powiecie kościerskim O nas: Działalność doradcza w powiecie lęborskim Spotkanie producentów mleka i nie tylko! Plantatorzy buraka cukrowego w Starym Polu POMORSKA IZBA ROLNICZA 14 15 16 16 17 18 18 19 19 20 21 III Walne Zgromadzenie Pomorskiej Izby Rolniczej Posiedzenie Rady Powiatowej PIR w powiecie Puck Posiedzenie Rady Powiatowej PIR Powiatu Sztumskiego Rada Powiatowa PIR Powiatu Słupskiego Spotkanie Rady Powiatowej PIR Powiatu Kwidzyńskiego Szkolenie w Strzelnie Szkolenie w Pruszczu Gdańskim Rada Powiatowa Pomorskiej Izby Rolniczej Powiatu Starogardzkiego Kolonie zimowe 2012 Ochotnicze straże pożarne zwolnione z akcyzy od węgla Jakość, która się opłaca Wspólna Polityka Rolna po roku 2013 - II filar str. 22 W dniu 12 października ubiegłego roku Komisja Europejska przedstawiła propozycje ustawodawcze dotyczące WPR na lata 2014 - 2020. W tym numerze przedstawiamy podstawowe elementy składające się na propozycję reformy WPR w zakresie rozwoju obszarów wiejskich. DLA WSI I REGIONU 22 23 Wspólna Polityka Rolna po roku 2013 - II filar Aktualne informacje prawne dla rolnictwa ZARZĄDZANIE GOSPODARSTWEM ROLNYM 24 Akcyza na węgiel dotyczy także rolników NA POLACH I ŁĄKACH 25 26 29 30 31 32 34 35 36 Jaką przyjąć strategię wczesnowiosennego dokarmiania ozimin? Wyniki doświadczeń polowych z kukurydzą W sprawie odmian, w Radostowie Znaczenie postępu biologicznego w rolnictwie na przykładzie zbóż Warto przeczytać Przypominamy – marzec Warto przeczytać A może łubin? Uprawa roślin strączkowych w mieszankach... W CHLEWNI I OBORZE 37 39 41 42 43 Kastracja chirurgiczna - czy będzie zakazana? Laureaci z Pomorza Ptasia grypa - jeszcze może być groźna Pomorskie Stowarzyszenie Hodowców Bydła Ras Mięsnych nadal aktywne Przypominamy – marzec W TROSCE O ŚRODOWISKO 44 48 49 Można składać nowe wnioski Na drodze do integrowanej ochrony roślin O projekcie WAB Z WIZYTĄ U ROLNIKA 50 Z wizytą w Sołtyskach DONIESIENIA 52 54 55 Projekt BioEnergy Farm Ferie na Pomorzu Powiatowy Turniej KGW w Jezierzycach W DOMU I ZAGRODZIE 57 59 Przed nami Wielkanoc Na świąteczny stół OFERTY ROZRYWKA DLA DOROSŁYCH I DLA DZIECI RAPORT Z RYNKU Jaką przyjąć strategię wczesnowiosennego dokarmiania ozimin? str. 25 Mijający sezon pozawegetacyjny ozimych roślin uprawnych nie można określić jako korzystny dla rolników. Jaką zatem przyjąć strategię wiosennego nawożenia ozimin? Można składać nowe wnioski str. 44 Od 15 marca rolnicy mogą składać wnioski na dopłaty bezpośrednie, a wraz z nimi deklaracje pakietów rolnośrodowiskowych w ramach PROW 2007 - 2013. Wieści z województwa Delegacja z Pomorskiego na Targach BioFach 2012 W dniach 15 - 18 lutego br., 28-osobowa delegacja z województwa pomorskiego odwiedziła największe światowe targi produktów ekologicznych w Norymberdze. W tym roku odbyła się już 23. edycja Targów BioFach. M iędzynarodowe Targi Żywności Ekologicznej „BioFach” w Norymberdze to największa ekologiczna impreza targowa na świecie, na której spotykają się przedstawiciele branży z całego świata. Równolegle do Targów „BioFach” odbywają się Targi Kosmetyków Naturalnych „Vivaness”. W tym roku swoje oferty przedstawiło ok. 2410 tys. wystawców z 83 krajów, a stoiska wystawiennicze odwiedziło około 45 tysięcy gości, chcących poznać trendy pojawiające się na ekorynku. W ogromnych halach prezentowali się wystawcy z różnych państw, przy czym najwięcej stoisk należało do Niemiec. Na stoiskach skosztować można było ekologicznych soków, wędlin, słodyczy, serów i gotowych potraw. Poza ekologicznymi produktami żywnościowymi, wystawcy oferowali również tekstylia, ekośrodki czystości oraz kosmetyki naturalne wytwarzane z oślego mleka, miodu, oleju arganowego, egzotycznych roślin pozyskiwanych z najbardziej odległych miejsc i dostosowanych do potrzeb każdej kategorii konsumentów. Krajem przewodnim tegorocznych targów były Indie, które zachęcały do odwiedzania swojego stoiska degustacją tradycyjnych potraw oraz pokazami tanecznymi. Indie reprezentowało aż 51 wystawców, oferujących ekologiczną herbatę, ryż, przyprawy oraz tekstylia. Dorobek polskich producentów ekologicznych zaprezentowało osiem województw: dolnośląskie, kujawsko-pomorskie, lubelskie, mazowieckie, podlaskie, wielkopolskie, warmińsko-mazurskie i zachodniopomorskie oraz Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi wraz z Centrum Doradztwa Rolniczego. Delegacja rolników z województwa pomorskiego wykazała bardzo duże zainteresowanie polskim stoiskiem. Rolnicy nawiązali nowe kontakty w branży, między innymi z gospodarstwem ekologicznym „Dobrodziej” z województwa zachodniopomorskiego. Gospodarstwo to specjalizuje się w ekologicznej uprawie warzyw i owoców oraz ich przetwórstwie. Kolejną pol- 4 Uczestnicy wyjazdu na Targi BioFach Uczestnicy delegacji przy polskich stoiskach - Pro Eko Vege Bio, Dobrodziej ską firmą, która przyciągnęła rolników była Bioconcept Gardenia Sp. z o.o. z województwa podkarpackiego. Firma ta również produkuje ekologiczne warzywa i owo- 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Wieści z województwa ce. Swoje produkty sprzedaje głównie na rynek Europy Zachodniej – do Niemiec, Holandii, Austrii czy Francji. Systematycznie zwiększa także sprzedaż owoców na rynek USA i Szwajcarii. Podczas dwudniowego pobytu na Targach BioFach uczestnicy mogli zapoznać się z ofertą producentów ekologicznych, przekonać się o skali produkcji, przetwórstwa oraz dystrybucji produktów ekologicznych oraz mogli sprawdzić i wypróbować nowe produkty (w tym roku zarejestrowano ich aż 950). Udział w targach to doskonała okazja do wymiany doświadczeń z producentami ekologicznymi wiodącymi na rynku ekologicznym. Rozmowy z wystawcami, pomagają zachęcić rolników do rozwijania własnych działalności. Dolina Ekologicznej Żywności Małgorzta Habas „Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich: Europa inwestująca w obszary wiejskie.” KRUS informuje Zgodnie z art. 11 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, za wypadek przy pracy rolniczej uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło podczas wykonywania czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej albo pozostających w związku z wykonywaniem tych czynności: 1) na terenie gospodarstwa rolnego, które ubezpieczony prowadzi lub, w którym stale pracuje, albo na terenie gospodarstwa domowego bezpośrednio związanego z tym gospodarstwem rolnym, lub 2) w drodze ubezpieczonego z mieszkania do gospodarstwa rolnego, o którym mowa w pkt. 1, albo w drodze powrotnej, lub 3) podczas wykonywania poza terenem gospodarstwa rolnego, o którym mowa w pkt. 1, zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności rolniczej albo w związku z wykonywaniem tych czynności, lub 4) w drodze do miejsca wykonywania czynności, o których mowa w pkt. 3, albo w drodze powrotnej. Wypadki przy pracy rolniczej należy zgłaszać do Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego bez zbędnej zwłoki, do 14 dni od chwili zdarzenia. Zgłosić go może poszkodowany lub inna osoba bezpośrednio w siedzibie jednostki albo za pośrednictwem poczty, telefonicznie lub pocztą elektroniczną. W roku 2011 do OR KRUS w Gdańsku zgłoszono 826 zdarzeń wypadkowych, o 55 więcej niż w roku 2010. Najczęściej do wypadków dochodziło w gospodarstwach rolnych o mieszanym profilu produkcji, o powierzchni 10 do 15 ha fizycznych oraz 5 do 10 ha fizycznych. Do większości wypadków doszło na podwórzu i w obejściu gospodarstwa (45%), w pomieszczeniach produkcyjnych (29%) oraz na polach i łąkach (12%). Przyczyną większości wypadków była niewłaściwa organizacja pracy, a także niewłaściwa obsługa zwierząt. Najczęstsza przyczyna wypadków w 2011 r. to: a) zły stan nawierzchni podwórza i ciągów komunikacyjnych, nieprawidłowy sposób wchodzenia i schodzenia z maszyn oraz drabin, brak obuwia roboczego lub nieodpowiednie albo zabrudzone obuwie, spowodowało upadek osób – największą ilość wypadków w rolnictwie (49%); b) niewłaściwe uchwycenie, trzymanie narzędzi oraz niewłaściwa obsługa maszyn rolniczych były przyczyną aż 13% wypadków w rolnictwie; c) narowistość, agresja zwierząt były przyczyną 12% wypadków zgłoszonych w 2011 roku do KRUS. Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 5 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego O NAS W ramach cyklu prezentującego jednostki organizacyjne PODR w Gdańsku, przedstawiamy Biuro Powiatowe Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Kościerzynie oraz Biuro Powiatowe Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Lęborku. Działalność doradcza w powiecie kościerskim P owiat kościerski składa się z siedmiu gmin. Doradztwo rolnicze na tym terenie świadczy Biuro Powiatowe Ośrodka Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Kościerzynie, mieszczące się przy ul. Wodnej 14 (I piętro). Teren powiatu obsługuje siedmiu pracowników. Powiat kościerski należy do grupy powiatów o najsłabszych glebach w Polsce. Występuje tu przewaga gleb lekkich, w głównej mierze wytworzonych z piasków i żwirów zwałowych, o niskiej przydatności rolniczej. Geograficznie powiat zajmuje część wyżyny kaszubskiej, sięgając od strony południowej Kociewia i ziemi zaborskiej. Administracyjnie usytuowany jest w południowo-środkowej części województwa pomorskiego. Ogólna powierzchnia powiatu wynosi 117.861 ha (gminy rolnicze razem z miastem Kościerzyna), z czego 48.779 ha stanowią użytki rolne (41,4% ogólnej powierzchni). Gleby dobre - klasy III - to zaledwie 1,47% ogólnej powierzchni użytków rolnych, natomiast średnie (klasa IV a i IV b) stanowią 27,7% powierzchni ogólnej użytków rolnych. Dodatkowym utrudnieniem w prowadzeniu produkcji rolniczej jest zróżnicowane ukształtowanie terenu – rynny i zbocza o znacznym nachyleniu oraz kwaśny odczyn przeważającej części gleb. Znaczne wyniesienia (do 300 m n.p.m.) sprawiają, że warunki klimatyczne na tym obszarze są niekorzystne dla produkcji roślinnej. Okres wegetacji jest stosunkowo krótki, co wiąże się z późnym występowaniem przymrozków wiosną i wczesnym ich pojawianiem się pod koniec lata. W strukturze użytkowania gruntów powiat kościerski charakteryzuje się dużą powierzchnią gruntów zalesionych, zajmującą ponad 47 tys. ha, a więc prawie tyle samo, co użytki rolne. W powiecie istnieje duże rozdrobnienie gospodarstw rolnych. Prawie 50% wszystkich gospodarstw to gospodarstwa o powierzchni nieprzekraczającej 5 ha. Jeżeli weźmiemy pod uwagę gospodarstwa o powierzchni od 1 do 10 ha, to stanowią one 68% ogólnej ich liczby. Średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego wynosi 8,82 ha użytków rolnych. Rolnicy z powiatu kościerskiego, ze względu na osiągane niskie plony roślin uprawnych, znaczną część produkcji zbóż przeznaczają na żywienie zwierząt. Szacuje się, że w powiecie kościerskim pogłowie bydła wy- 6 nosi ponad 21 tys. sztuk, trzody chlewnej ponad 55 tys. sztuk. Owiec jest około 1300 sztuk. Słabe gleby, niekorzystne warunki klimatyczne oraz duże rozdrobnienie gospodarstw nie sprzyjają prowadzoneniu działalności rolniczej. Dodatkowym utrudnieniem jest duża liczba obszarów chronionych Natura 2000 SOO (Specjalnych Obszarów Ochrony) i Natura 2000 OSO (Obszarów Specjalnej Ochrony). Obejmują one ponad 65,5 tys. ha, czyli ponad 55,5% powierzchni powiatu i zawierają w sobie 16 OSO, gdzie ochronie podlegają szczególne gatunki ptaków, oraz 1 SOO, gdzie chroni się siedlisko Borów Tucholskich. Gminy powiatu kościerskiego usytuowane są w odległości od 45 do 90 km od Gdańska, co z kolei ogranicza możliwości rozwijania działalności gospodarczej bazującej na sile nabywczej Trójmiasta. Warunki funkcjonowania rolnictwa w powiecie kościerskim wpływają na rodzaj pomocy doradczej, prowadzonej przez pracowników Biura Powiatowego w Kościerzynie. Działania doradcze wynikają zarówno ze specyfiki powiatu kościerskiego, jak i zadań realizowanych w ramach priorytetowej działalności Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego. Działania te wpisują się w trzy obszary, tj. wspieranie restrukturyzacji, modernizacji i rozwoju rolnictwa, upowszechnianie dobrych praktyk rolniczych i dostosowania gospodarstw rolnych do standardów ochrony środowiska oraz wspieranie działań indywidualnych i grupowych, zmierzających do zwiększenia różnorodności przedsięwzięć gospodarczych i poprawy jakości życia na obszarach wiejskich. W ramach działań wspierających restrukturyzację, modernizację i rozwój rolnictwa organizowane są seminaria, które wskazują rolnikom możliwości finansowe i prawne w zakresie rozwoju gospodarstw rolnych. Seminaria oraz świadczone doradztwo indywidualne i grupowe mają na celu zaktywizowanie mieszkańców wsi do działań umożliwiających funkcjonowanie ich gospodarstw rolnych obecnie oraz w najbliższej przyszłości, związanej z wprowadzeniem nowych kierunków polityki rolnej przez Unię Europejską po 2014 roku. Pracownicy BP ODR w Kościerzynie pomagają również rolnikom w zdobywaniu środków na modernizację gospodarstw poprzez wypełnianie wniosków oraz 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego szczególne wsparcie w przygotowaniu gospodarstwa do zrealizowania zamierzonych działań. Prezentowani poniżej rolnicy są przedstawicielami dużej grupy tych, którzy otrzymali wsparcie finansowe przy pomocy pracowników PODR. Pan Jerzy Bałachowski z Wysina, gm. Liniewo (z prawej), producent bydła rasy charolaise, nagradzanego na wielu wystawach zwierząt hodowlanych, jako jeden z pierwszych rolników wykorzystał środki finansowe z SPO 2004 - 2006 na zakup nowoczesnych maszyn rolniczych. Po lewej stronie stoi pan Paweł Zieliński, sołtys wsi Wysin, który również bardzo blisko współpracuje z doradcą pracującym na terenie gminy Liniewo. Pan Marcin Lemańczyk z Dębiny, gmina Dziemiany (na zdjęciu z lewej strony, w stroju kaszubskim) to producent bydła mlecznego i opasowego, zwycięzca Konkursu Chłop Roku 2010, beneficjent działania „Uła- Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 twianie startu młodym rolnikom”, wybrany Osobowością Roku 2010 gminy Dziemiany, ściśle współpracuje z Pomorskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego. Pan Michał Daszkowski ze wsi Raduń, gm. Dziemiany, jest młodym rolnikiem specjalizującym się w produkcji mleka, który również skorzystał z pełnego limitu środków na modernizację gospodarstw rolnych, przeznaczając je na zakup nowoczesnych maszyn rolniczych oraz urządzeń do produkcji mleka. Pan Michał jest kilkakrotnym laureatem Olimpiady Młodych Producentów Rolnych. Upowszechnianie dobrych praktyk rolniczych oraz zasad dostosowania gospodarstw rolnych do standardów ochrony środowiska odbywa się poprzez doradztwo indywidualne oraz poprzez działania szkoleniowe. Rolnicy zapraszani są na seminaria, których tematyka obejmuje technologię produkcji roślinnej, zwierzęcej i ekologicznej. Szczególny nacisk położony jest na zapoznawanie rolników ze sposobami ochrony środowiska oraz zasadami funkcjonowania gospodarstw rolnych na obszarach chronionych. Wychodząc naprzeciw zainteresowaniom rolników, organizowane są wyjazdy szkoleniowe na krajowe targi rolnicze, takie jak AgroShow Bednary, czy też Dni Pola w Karżniczce, gdzie rolnicy mają możliwość zapoznania się z najnowszymi technologiami produkcji rolnej. Wyjazdy szkoleniowe organizowane są również do miejsc, gdzie rolnicy mogą zobaczyć odnawialne źródła energii i ich praktyczne zastosowanie w rolnictwie. Obowiązek dostosowania gospodarstw do wymogów cross compliance wpływa na duże zainteresowanie rolników tym tematem. Rokrocznie organizowane są pokazy, szkolenia oraz wyjazdy szkoleniowo-poglądowe do gospodarstw spełniających te wymogi. Doradcy z powiatu kościerskiego współpracują, w tym zakresie, z rolnikami, którzy prowadzą swoje gospodarstwa na wysokim poziomie i jednocześnie udostępniają swoje podwoje innym rolnikom. Do takich należą gospodarstwa: pana Arkadiusza Kropidłowskiego z Nowego Barkoczyna, gmina Nowa Karczma, pana Tomasza Lipskiego z Karsina, państwa Elżbiety i Mieczysława Sabiszów ze Starego Barkoczyna, gmina Nowa Karczma oraz pana Zbigniewa Muchowskiego ze Starej Kiszewy. 7 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego nicy zawsze chętnie przyjmują z wizytą innych producentów, chcących poznać zasady dobrego gospodarowania. Doradztwo indywidualne technologiczne świadczone jest również w gospodarstwach zajmujących się chowem zwierząt mniej popularnych, takich jak świnia złotnicka pstra, czy też bydło mleczne rasy jersey. Na naszym terenie są też highlandy i osiołki. Obora mleczna na 100 sztuk bydła należąca do pana Arkadiusza Kropidłowskiego z Nowego Barkoczyna, gm. Nowa Karczma to przykład najlepszych rozwiązań technologicznych i praktycznych w produkcji mleka oraz dostosowania gospodarstwa do wymogów cross compliance. Pan Arkadiusz Kropidłowski (na zdjęciu w środku) bardzo chętnie przyjmuje grupy szkoleniowe w ramach działalności doradczej powiatu kościerskiego. Szkolenie praktyczne dotyczące wymogów cross compliance w gospodarstwie państwa Elżbiety i Mieczysława Sabiszów ze Starego Barkoczyna Gospodarstwo państwa Lilli i Tomasza Lipskich z Karsina, specjalizujące się w hodowli bydła mięsnego, ściśle współpracuje z doradcami powiatu kościerskiego w zakresie szkoleń nt. wymogów cross compliance. Rol- 8 Bydło mleczne rasy jersey w Gospodarstwie Rolnym „Osada Bure Misie” w Nowym Klinczu, gm. Kościerzyna Gospodarstwo Rolne „Osada Bure Misie” w Nowym Klinczu, gm. Kościerzyna W ramach wspierania działań indywidualnych i grupowych, zmierzających do zwiększenia różnorodności przedsięwzięć gospodarczych oraz poprawy jakości życia na obszarach wiejskich, organizowane są seminaria w zakresie wykorzystania środków z Programu LEADER oraz innych działań, finansujących przedsiębiorczość na wsi. Dużym zainteresowaniem cieszą się wyjazdy szkoleniowe, pokazujące praktyczne możliwości rozwoju przedsiębiorczości na wsi oraz znajdywania źródeł dochodu poza gospodarstwem rolnym. Doradztwo dotyczące agroturystyki świadczone jest w zakresie pozyskiwania funduszy na jej rozwój oraz pokazywania najlepszych przykładów i najlepszych rozwiązań. W gospodarstwach, które zaczynają działania w tym kierunku, doradcy szczególny nacisk kładą na przepisy określające warunki funkcjonowania kwater agroturystycznych. 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Członkinie Koła Gospodyń Wiejskich w Górkach (pierwsza z lewej przewodnicząca KGW pani Mirosława Jarząbek) Wyjazd szkoleniowy z grupą rolników z gminy Lipusz i Dziemiany, poszukujących nowych źródeł dochodu oraz przykładów wykorzystania środków z programu LEADER Gospodarstwo państwa Marii i Józefa Brezów z Nowego Karpna, gm. Lipusz to zwycięzca Pomorskiego Konkursu Agroturystycznego 2011 w kategorii „Najlepsze gospodarstwo agroturystyczne wynajmujące do 5 pokoi”. Gospodarstwo korzystało ze środków na działanie „Różnicowanie w kierunku działalności pozarolniczej” w 2011 roku. Współpraca z rolnikami dotyczy różnych obszarów. Dzięki ich uprzejmości korzystamy z wielu form pomocy, między innymi korzystamy nieodpłatnie z sal szkoleniowych, jak ma to miejsce w przypadku pana Zbigniewa Muchowskiego ze Starej Kiszewy, który prowadzi gospodarstwo ekologiczne oraz działalność hotelarską. Gospodarstwo państwa Marii i Józefa Brezów z Nowego Karpna, gm. Lipusz Od 2010 roku BP ODR w Kościerzynie, we współpracy z Kaszubskim Instytutem Rozwoju z Kościerzyny, organizuje Powiatowy Turniej Kół Gospodyń Wiejskich. Jego pierwszym laureatem było Koło Gospodyń Wiejskich z Górek, gm. Karsin. Koło Gospodyń Wiejskich w Górkach liczy sobie 35 członkiń. Przewodniczy mu pani Mirosława Jarząbek. Koło to zdobyło wiele nagród na różnego rodzaju konkursach: I miejsce za „Wrzeciona kaszubskie” (konkurs na potrawę z ziemniaka ), I miejsce za „Gruszkę Gdańczankę w occie” (konkurs „Kulinarne Dziedzictwo” 2007 rok ), Grand Prix w Turnieju KGW w Żukowie w 2008 r., I miejsce za „Kiełbasę jałówiecką” (konkurs „Kulinarne Dziedzictwo” w 2008 r. ), Grand Prix na „Festiwalu ciast” w Gdyni oraz wiele innych. Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 Obiekt restauracyjno-hotelarski w Starej Kiszewie, należący do pana Zbigniewa Muchowskiego, gdzie przeprowadzono niejedno szkolenie zorganizowane przez doradcę z gminy Stara Kiszewa Działając na terenie powiatu kościerskiego, doradcy rolni ściśle współpracują z władzami gmin, starostwem oraz innymi instytucjami, takimi jak: Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny, Powiatowy Lekarz Weterynarii, Powiatowe Biuro Pomorskiej Izby Rolniczej w Kościerzynie, Centrala Nasienna, Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Stacja Chemiczno-Rolnicza, Wdzydzki Park Krajobrazowy w Kościerzynie. 9 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Pracownicy BP ODR w Kościerzynie: mgr inż. Ewa Iwicka kierownik BP ODR w Kościerzynie doradca rolnośrodowiskowy adres biura: Kościerzyna, ul. Wodna 14 tel. (58) 686 66 23, tel. kom. 607 143 745 e-mail: [email protected] Gabriela Borowicka doradca rolny w gminie Liniewo adres biura: Urząd Gminy w Liniewie, ul. Dworcowa 3, tel. (58) 687 80 58 tel. kom. 797 010 620 e-mail: [email protected] inż. Marian Gwizdała doradca rolny i rolnośrodowiskowy w gminie Stara Kiszewa adres biura: Urząd Gminy w Starej Kiszewie, ul. Ogrodowa 1 tel. kom. 797 010 621 e-mail: [email protected] mgr inż. Teresa Knopik doradca rolny i rolnośrodowiskowy w gminie Lipusz i Dziemiany adres biura: Urząd Gminy w Dziemianach, ul. 8 Marca 3 tel. kom. 797 010 622 e-mail: [email protected] mgr Bogdan Krakowiak doradca rolny i rolnośrodowiskowy w gminie Kościerzyna B iuro Powiatowe Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Lęborku działa na terenie powiatu lęborskiego, w skład którego wchodzą 3 gminy i 2 miasta. Obsługiwane gminy i miasta to: Nowa Wieś Lęborska, Cewice, Wicko, Lębork i Łeba. Biuro ODR mieści się w budynku Starostwa Powiatowego przy ul. Czołgistów 5 w Lęborku. Ogólna powierzchnia powiatu wynosi 71 405 ha, w tym grunty orne zajmują około 30%, trwałe użytki zielone 15%, a lasy zajmują około 40% powierzchni powiatu. W powiecie dominują gleby lekkie klasy IV. Najsłabsze występują na terenie gminy Cewice. W strukturze zasiewów największy udział mają zboża 62%, okopowych jest około 7%, a rośliny przemysłowe stanowią 5% wszystkich zasiewów. W strukturze wielkości gospodarstw, największy udział mają gospodarstwa w przedziale do 10 ha, natomiast tylko kilka gospodarstw przekracza powierzchnię 300 ha. Produkcja zwierzęca jest zróżnicowana w poszczególnych gminach. Na terenie gminy Cewice największy udział stanowią producenci trzody chlewnej, na terenie gminy Nowa Wieś Lęborska zlokalizowane są największe gospodarstwa mleczarskie, natomiast gmina Wicko nie ma wyraźnie zaznaczonego głównego kierunku produkcji. W gminie Wicko od wielu lat funkcjonuje gospodarstwo rolne specjalizujące się w hodowli owcy pomorskiej. Jest to największy hodowca tej rasy owiec w Polsce. Również na terenie tej gminy powstała inicjatywa budowy biogazowni. W powiecie powstają liczne gospodarstwa ekologiczne, specjalizujące się w uprawach warzywniczych, sadowniczych, produkcji zbóż, mleka, owiec i żywca wołowego. Liczne spotkania i szkolenia, organizowane przez BP ODR, przybliżają rolnikom metody produkcji ekologicznej. adres biura: Kościerzyna, ul. Wodna 14 tel. (58) 686 66 23 tel. kom. 797 010 623 e-mail: [email protected] mgr inż. Joanna Mękal doradca rolny i rolnośrodowiskowy w gminie Nowa Karczma adres biura: GOKSiR w Nowej Karczmie, ul. Gdańska 6, tel. kom. 797 010 624, e-mail: [email protected] Mirosław Zaborowski doradca rolny w gminie Karsin adres biura: Urząd Gminy w Karsinie, ul. Długa 222 tel. kom. 797 010 625 e-mail: [email protected] Opracowanie Ewa Iwicka 10 Gospodarstwo ekologiczne Sławomira Malka z Lubowidza Świnie rasy złotnicka pstra 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Działalność doradcza w powiecie lęborskim Waldemar Szyszka ze Strzeszewa prowadzi gospodarstwo ekologiczne specjalizujące się w produkcji owoców, warzyw i kwiatów Pryzmy kompostowe w gospodarstwie Jerzego Brzezińskiego z Łebienia, który prowadzi gospodarstwo ekologiczne od 1985 roku Nasze działania informacyjno-szkoleniowe mobilizowały rolników do korzystania z funduszy pomocowych na rozwój i modernizację gospodarstw rolnych. W powiecie lęborskim położony jest Słowiński Park Narodowy oraz rezerwaty przyrody i część Kaszubskiego Parku Krajobrazowego oraz liczne zabytki historyczne, Park Jurajski. Obiekty te w sezonie letnim stanowią dużą atrakcję turystyczną. Słowiński Park Narodowy Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 W obrębie powiatu leży znana miejscowość wypoczynkowa Łeba. Ze względu na sąsiedztwo gminy Wicko z Łebą, prężnie rozwijają się kwatery agroturystyczne i turystyczne, i w tej gminie jest ich właśnie najwięcej. W ostatnim czasie obserwuje się również wzrost liczby kwater na terenie Nowej Wsi Lęborskiej i Cewic. Wielu rolników skorzystało ze wsparcia PROW na rozwój działalności agroturystycznej - na modernizację swoich kwater. Działaniami, które wspierają rozwój wsi, są organizowane od wielu lat konkursy powiatowe ,,Żyjmy ładniej” i ,,Piękna Wieś”. W ramach integracji środowiska wiejskiego, wspiera się funkcjonowanie KGW w powiecie oraz promuje się produkt tradycyjny i regionalny. Przedsięwzięcie Doroty Grabowskiej zajęło III miejsce w konkursie na najlepszy projekt zrealizowany ze środków UE z zakresu działań wdrażanych przez pomorski Oddział Regionalny ARiMR, w kategorii „Różnicowanie w kierunku działalności nierolniczej” Małgorzata Marciniak ze Szczenurzy - I miejsce w konkursie „Żyjmy ładniej 2011” w kategorii „Posesja rolnicza” 11 Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Dorota Łagód z Krępy Kaszubskiej - I miejsce w konkursie „Żyjmy ładniej 2011” w kategorii „Posesja nierolnicza” Gospodarstwo Edmunda Milewczyka z Czarnówka, zdobywcy I miejsca w konkursie regionalnym „Bezpieczne Gospodarstwo Rolne” w 2011 roku oraz wyróżnienia w IX Ogólnopolskim Konkursie „Bezpieczne Gospodarstwo Rolne” Nasza praca na rzecz aktywizacji środowiska wiejskiego zaowocowała tworzeniem i rozwojem działalności pozarolniczej na terenie naszego powiatu oraz utworzeniem grup producentów rolnych (zbóż, ziemniaków, ziół). Rolnicy podnoszą swoje kwalifikacje poprzez udział w organizowanych kursach, seminariach, pokazach. Na bieżąco współpracujemy z jednostkami samorządowymi, Pomorska Izbą Rolniczą oraz organizacjami społecznymi. Pracownicy BP ODR w Lęborku: Danuta Lalka-Pawlikowska kierownik BP ODR w Lęborku Regina Gonczarzewicz z Cewic - I miejsce w konkursie „Żyjmy ładniej 2011” w kategorii „Posesja nierolnicza” tel. kom. 609 920 049 e-mail: [email protected] Bartłomiej Koszałka doradca rolny i rolnośrodowiskowy tel. kom. 797 010 584 e-mail: [email protected] Aleksandra Kozakiewicz doradca rolny i rolnośrodowiskowy Restauracja „Pod Gołębnikiem” Franciszka Maciukiewicza w Nowęcinie - członek Sieci „Dziedzictwo Kulinarne Pomorskie” od 2011 r. 12 tel. kom. 797 010 585 e-mail: [email protected] Opracowali pracownicy BP ODR w Lęborku 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z życia Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego Spotkanie producentów mleka i nie tylko! To była już kolejna międzynarodowa konferencja zorganizowana przez Oddział Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Starym Polu wraz z firmą Blattin Polska Sp. z o.o. Pełna sala ludzi (ponad 200 osób), którzy przybyli 14 lutego do PODR, świadczy o tym, że producenci mleka, hodowcy są bardzo zainteresowani zdobywaniem wiedzy. My, jako Oddział PODR w Starym Polu, cieszymy się, że rolnicy nam ufają i to właśnie u nas chcą tę wiedzę pogłębiać. A działamy w naszym regionie już 60 lat! Tak wielu uczestników konferencji przyciągnęły na pewno nazwiska wykładowców, w tym przede wszystkim prof. Zygmunta Macieja Kowalskiego z Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, niekwestionowanego autorytetu w dziedzinie żywienia bydła w Polsce i nie tylko, ale również dr Alexa Bacha z Hiszpanii i dr Jeffa Mikusa z USA. Konferencja miała charakter regionalny, ponieważ brali w niej udział nie tylko rolnicy, służby doradcze, weterynaryjne z naszego województwa, ale również z war- mińsko-mazurskiego i podlaskiego. Pozostałymi współorganizatorami konferencji były firmy: ASA International Marketing, Nutrimix Polska, Top Gen oraz Spomlek. Patronem medialnym był miesięcznik Hodowca Bydła. Myślę, że tradycję organizowaniea szkoleń z firmą Blattin Polska Sp. z o.o. będziemy kontynuować, bo frekwencja zainteresowanych świadczy o takiej potrzebie. Tak więc, do zobaczenia na kolejnej konferencji w Starym Polu! Plantatorzy buraka cukrowego w Starym Polu 17 lutego br., w Oddziale Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Starym Polu odbyło się spotkanie plantatorów buraka cukrowego. Organizujemy je corocznie wraz ze Związkiem Plantatorów Buraka Cukrowego w Malborku i w Nowym Stawie oraz KSC S.A. Oddział „Cukrownia Malbork”. Spotkanie cieszyło się dużym zainteresowaniem rolników, jak również firm działających w ich otoczeniu. Konferencja podzielona była na dwie części. W części pierwszej, technologicznej wygłoszone zostały dwa wykłady. O nawożeniu buraków cukrowych mówił dr Witold Szczepaniak z Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Drugi wykład poświęcony był chorobom i szkodnikom buraków. Ten temat przedstawił prof. Jacek Piszczek - IOR-PIB Terenowa Stacja Doświadczalna w Toruniu. Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 Obaj wykładowcy z uznaniem stwierdzili, że tak duża liczba przybyłych rolników świadczy o tym, jak bardzo potrzebne są takie spotkania. Druga część konferencji poświęcona była prywatyzacji KSC S.A. oraz podsumowaniu kampanii buraczanej 2011/2012. Oprócz przedstawicieli Zarządu KSC S.A. w osobach Pana Marka Derezińskiego i Pani Sylwii Kalskiej, w spotkaniu udział wziął były poseł i minister rolnictwa, a obecnie Doradca Prezesa Zarządu KSC S.A., Pan Gabriel Janowski. Zachęcał on plantatorów i pracowników do nabywania akcji prywatyzowanej spółki. Zbigniew Marciniak 13 Pomorska Izba Rolnicza W III Walne Zgromadzenie Pomorskiej Izby Rolniczej dniu 20 lutego br., w Pomorskim Ośrodku Doradztwa Rolniczego w Gdańsku-Lipcach odbyło się III Walne Zgromadzenie Pomorskiej Izby Rolniczej. Otwarcia posiedzenia dokonał Prezes Zenon Bistram, który został również powołany na przewodniczącego obrad. W pierwszej części posiedzenia przyjęto: porządek obrad, regulamin, powołano sekretarza i komisje: mandatowo-skrutacyjną oraz uchwał i wniosków. Przewodnictwo pierwszej komisji powierzono Pani Wandzie Krause, drugiej Panu Piotrowi Wickiemu. Funkcję sekretarza pełnił Pan Marek Hetko. Po przyjęciu protokołu z poprzedniego Walnego Zgromadzenia, stwierdzeniu prawomocności i zdolności do podejmowania uchwał, Wiceprezes Jan Michalski zaprezentował bieżącą działalność Zarządu. Następnie informacje przekazali Panowie Przewodniczący Rad Powiatowych: Piotr Wicki z Powiatu Kartuskiego, Zdzisław Kołodziejski z Powiatu Słupskiego, Wojciech Zielonka z Powiatu Sztumskiego, Leon Wnuk Lipiński z Powiatu Bytowskiego, Lech Kolaska z Powiatu Starogardzkiego, Jan Wiczling z Powiatu Gdańskiego oraz Delegat do KRIR Andrzej Tandek. Następnie Walne Zgromadzenie podjęło uchwały w sprawach: - przyjęcia prowizorium budżetowego PIR na rok 2012, 14 - upoważnienia Zarządu PIR do zaciągania kredytów i zobowiązań (na potrzeby realizacji unijnych programów). W drugiej części obrad Przewodniczący Zenon Bistram powitał przybyłych gości m.in.: Sekretarza Stanu w MRiRW Pana Kazimierza Plocke, szefów agend rządowych, przedstawicieli samorządów oraz pozostałych reprezentantów instytucji działających na rzecz rolnictwa, a następnie poprosił o głos Wiceministra Rolnictwa. W swoim wystąpieniu Pan Kazimierz Plocke przedstawił bieżącą sytuację w rolnictwie, prognozy wsparcia rolnictwa po 2013 roku, motywy wprowadzenia składki na ubezpieczenia zdrowotne i planowane wprowadzenie podatku dochodowego w działalności rolniczej. Tematami dominującymi w dyskusji były aktualne płatności i zmiany w WPR po 2013 roku, reforma emerytalna oraz zagadnienia weterynaryjne. W dalszej części spotkania miało miejsce niecodzienne wydarzenie, bowiem Dyrektor Jarosław Jelinek został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi. Aktu wręczenia odznaczenia państwowego, w imieniu Prezydenta RP Pana Bronisława Komorowskiego, dokonał Wiceminister Kazimierz Plocke. 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza Chwilę później, emerytowany Dyrektor KRUS w Gdańsku, Pan Witold Madej otrzymał od Pomorskiej Izby Rolniczej podziękowanie za wieloletnią współpracę. Spotkanie zakończyło się w późnych godzinach popołudniowych. Prezes podziękował wszystkim za przy- bycie, a firmom sponsorskim: Roltop oraz LED Company (producentowi i importerowi energooszczędnego oświetlenia w technice LED), podziękował za finansowe zaangażowanie. ZM Posiedzenie Rady Powiatowej PIR w powiecie Puck W dniu 6 lutego br., w sali konferencyjnej Urzędu Gminy w Pucku odbyło się posiedzenie Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej z powiatu Puck. W posiedzeniu uczestniczyli: Kazimierz Plocke – Sekretarz Stanu w MRiRW, Wojciech Dettlaff – Starosta Pucki, Tadeusz Puszkarczuk – Wójt Gminy Puck, Zenon Bistram – Prezes PIR, Stanisława Bujanowicz – Dyrektor OR ARiMR w Gdyni, Leszek Golasiński - Zastępca Dyrektora OR ARR w Gdyni, Włodzimierz Olszewski – Dyrektor OT ANR w Pruszczu Gdańskim, Józef Sarnowski – Dyrektor PODR w Gdańsku, Stefan Skonieczny – Dyrektor KRUS OT Gdańsk, Marek Karwacki – Powiatowy Lekarz Weterynarii, Iwona Wielińska-Fołta – Kierownik Biura PODR w Pucku, członkowie Rady Powiatowej PIR oraz rolnicy z powiatu Puck. Uczestnicy spotkania dyskutowali na następujące tematy: - bieżące zagadnienia i stan polskiego rolnictwa, - bieżąca działalność Pomorskiej Izby Rolniczej, - aktualności z ARiMR, - aktualności z ARR, - informacja z ANR, - aktualności z PODR, - informacje z KRUS, - aktualności służby weterynaryjnej. Większa część posiedzenia poświęcona była bieżącym zagadnieniom i sytuacji polskiego rolnictwa. Informacje na ten temat przekazał Pan Kazimierz Plocke. Minister starał się także odpowiadać na pytania rolników. W poszczególnych tematach wypowiedzieli się również inni goście. W związku z szerzącymi się kradzieżami w zagrodach rolniczych, na spotkanie zaproszono przedstawicieli Powiatowej Komendy Policji. Policjanci namawiali rolników do współpracy, gdyż wspólnymi siłami można szybciej rozwiązać ten problem. Na zakończenie Prezes Zenon Bistram podziękował gościom oraz wszystkim przybyłym i oznajmił, że następne spotkanie odbędzie się na przełomie marca i kwietnia, a wiodącym tematem będą problemy związane ze szkodami wyrządzanymi w uprawach rolnych przez zwierzęta łowne. WR Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 15 Pomorska Izba Rolnicza Posiedzenie Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej Powiatu Sztumskiego W dniu 17 lutego br., w Starostwie Powiatowym w Sztumie odbyło się posiedzenie Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej z Powiatu Sztum. Spośród zaproszonych gości w posiedzeniu uczestniczyli: Członkowie Rady Powiatowej PIR, Wojciech Cymerys - Starosta Powiatu Sztum, Dariusz Kaczmarzyk - w zastępstwie Dyrektora KRUS Stefana Skoniecznego, Jolanta Wesołowska - w zastępstwie Dyrektora PODR w Gdańsku Józefa Sarnowskiego, Włodzimierz Olszewski - Dyrektor ANR OT Gdańsk, Arkadiusz Krawczyk - w zastępstwie Dyrektor OT ARiMR w Gdyni Stanisławy Bujanowicz, Mirosław Szczepanek - Kierownik BP ARiMR w Sztumie, Mirosław Groszkowski - Administrator GNiAZ Malbork, Ryszard Drzewiecki – Kierownik Sekcji Gospodarowania Zasobem OT ANR Gdańsk, Jarosław Jelinek Dyrektor Biura PIR, w zastępstwie Prezesa Zarządu PIR Zenona Bistrama. Wiodącymi tematami spotkania były: wysokość składek na ubezpieczenie zdrowotne rolników, opodatkowanie działalności rolniczej podatkiem dochodowym, zagospodarowanie i sprzedaż gruntów z zasobów Skarbu Państwa w powiecie sztumskim, wsparcie dla rolników nabywających grunty na powiększenie gospodarstw rolnych, przedstawienie stanu realizacji dopłat bezpośrednich za rok 2011, uprawnienia Izby Rolniczej w zakresie opiniowania samorządowych projektów aktów prawnych dotyczących spraw rolnictwa. MP Rada Powiatowa PIR Powiatu Słupskiego W dniu 16 lutego br., w Agencji Nieruchomości Rolnych odbyło się pierwsze w tym roku posiedzenie Rady, które prowadził Przewodniczący Zdzisław Kołodziejski. W pierwszym punkcie Dyrektor OT ANR Włodzimierz Olszewski omówił zamierzenia ANR dotyczące rozdysponowania gruntów, w kontekście zmian w ustawie o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. W posiedzeniu uczestniczył Administrator GN i AZ WRSP w Słupsku Adam Kleina i Radca Prawny Stefan Dołżycki, który wyjaśniał zapisy ustawy pod względem prawnym. Realizację płatności bezpośrednich i ONW, zakres kontroli gospodarstw rolnych powiązanych z płatnościami oraz aktualności związane z wdrażaniem Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 - 2013 przedstawił Kierownik Biura Powiatowego ARiMR w Słupsku Eugeniusz Diakun. 16 Natomiast z aktualnymi działaniami Agencji Rynku Rolnego zapoznał obecnych Zastępca Dyrektora OT ARR w Gdyni Leszek Golasiński. Propozycje szkoleń i pomocy rolnikom przez doradztwo rolnicze w roku 2012 zaprezentowali Kierownik Działu Szkoleń PODR, Oddział Strzelino Jan Rozenek i Ewa Gartych z BP ODR Słupsk. W trakcie dyskusji członkowie rady zwrócili uwagę na: - zbyt małe limity przysługujące za zwrot akcyzy zawartej w cenie paliwa, w przypadku gospodarstw zajmujących się produkcją bydła, - wymogi całorocznego ubezpieczania przyczep rolniczych wykorzystywanych tylko sezonowo, - potrzeby dofinansowania wapnowania gleb, - ponoszenia dużych kosztów uboju owiec na własne potrzeby. ZM 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza Spotkanie Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej Powiatu Kwidzyńskiego W dniu 6 lutego br., w Gminnym Ośrodku Kultury w Gardei odbyło się spotkanie Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej z powiatu Kwidzyn. Spośród zaproszonych gości, w posiedzeniu uczestniczyli: członkowie Rady Powiatowej PIR, Leszek Czarnobaj – Senator RP, Jarosław Jelinek – Dyrektor Biura Zarządu PIR, Ewa Nowogrodzka – Wójt Gminy Kwidzyn, Elżbieta Krajewska – Wójt Gminy Sadlinki, Józef Gutowski - Wójt Gminy Ryjewo, Kazimierz Kwiatkowski – Wójt Gminy Gardeja, Stanisław Kopiński – Kierownik Biura PODR w Kwidzynie oraz przedstawicielka Powiślańskiego Banku Spółdzielczego, Oddział Gardeja. W programie przewidziano dyskusje na następujące tematy: 1. Prezentacja gminy Gardeja – Kazimierz Kwiatkowski, Wójt Gminy Gardeja; 2. Linie kredytowe dla rolnictwa – Maciej Kamiński, Dyrektor Powiślańskiego Banku Spółdzielczego w Kwidzynie, Oddział w Gardei; 3. Nowe ustawy dotyczące rolnictwa oraz KRUS – Leszek Czarnobaj, Senator RP; 4. Aktualne informacje z działalności PODR – Stanisław Kopiński – Kierownik Biura PODR w Kwidzynie. W trakcie spotkania nawiązano do tematu energii odnawialnej na terenie województwa pomorskiego. Senator RP Leszek Czarnobaj obiecał doprowadzić do spotkania – konsultacji w sprawie projektu ustawy o energii odnawialnej w tej części województwa. Szeroko dyskutowano nad korzyściami dla rolników, samorządów i inwestorów, płynącymi z pozyskiwania energii z biogazu, energii wiatrowej czy wydobycia gazu łupkowego. Omawiano korzyści i zagrożenia związane z przystępowaniem do powyższych inwestycji. Rada Powiatowa Pomorskiej Izby Rolniczej, podczas posiedzenia, wyraziła sprzeciw przeciwko wprowadzeniu składki zdrowotnej w wysokości 1 zł od ha przeli- Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 czeniowego oraz zwiększeniu wieku emerytalnego rolnika, w pełni popierając działania Zarządu PIR. Kolejne posiedzenie Rady Powiatowej PIR odbędzie się w gminie Ryjewo, w maju. Głównym tematem tego spotkania będą problemy związane ze szkodami wyrządzonymi w uprawach rolnych przez zwierzęta łowne. Anna Bełdycka 17 Pomorska Izba Rolnicza Szkolenie w Strzelnie W dniach 8 - 9 lutego br., w świetlicy wiejskiej w Strzelnie rozpoczął się drugi etap szkoleń zorganizowanych przez Krajową Radę Spółdzielczą oraz Pomorską Izbę Rolniczą na temat „Podniesienie konkurencyjności gospodarstw rolnych poprzez zrzeszanie się rolników, ze szczególnym uwzględnieniem formy spółdzielczej”. W szkoleniu uczestniczyli rolnicy z powiatu puckiego. Tematyka szkolenia obejmowała: 1. Rynek rolny, spółdzielczość rolnicza w krajach UE i w Polsce, stan zorganizowania polskich rolników. 2. Podstawy prawne oraz zasady tworzenia i funkcjonowania grup producentów, formy wsparcia grup, dobre praktyki działania w grupie. 3. Zakładanie spółdzielni jako GPR – od inicjatywy do uzyskania wsparcia finansowego. 4. Zasady prowadzenia działalności finansowej w GPR, procedury wykorzystywania pomocy finansowej. Wykłady prowadził Pan Witold Boguta oraz Marcin Martynowski. Kierownikiem projektu jest Pan Zdzisław Gumkowski. Poszczególne bloki tematyczne obejmowały 3 godziny lekcyjne. Na zakończenie dwudniowego szkolenia, uczestnicy otrzymali zaświadczenia jego ukończenia i materiały dotyczące omawianych zagadnień. WR Szkolenie w Pruszczu Gdańskim J uż po raz kolejny w województwie pomorskim, w dniach 9 - 10 lutego br., w Pomorskiej Izbie Rolniczej w Pruszczu Gdańskim odbyło się szkolenie zorganizowane przez Krajową Radę Spółdzielczości i PIR na temat „Podniesienie konkurencyjności gospodarstw rolnych poprzez zrzeszanie się rolników ze szczególnym uwzględnieniem formy spółdzielczej”. W pierwszym dniu szkolenia zajęcia prowadził Pan Witold Boguta. Omówił zagadnienia dotyczące rynku rolnego, spółdzielczości rolniczej w krajach UE i w Polsce, stan zorganizowania polskich rolników, a także podstawy prawne oraz zasady tworzenia i funkcjonowania grup producentów, formy wsparcia, dobre praktyki działania w grupie. W drugim dniu zajęcia prowadził Pan Marcin Martynowski. Przedstawił i omówił tematykę związaną z zakładaniem spółdzielni jako grupy producenckiej od inicjatywy do uzyskania wsparcia finansowego oraz zasady prowadzenia działalności finansowej w grupie, procedury wykorzystania pomocy finansowej. Renata Wiczling 18 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza Rada Powiatowa Pomorskiej Izby Rolniczej Powiatu Starogardzkiego W dniu 10 lutego br., w Pączewie odbyła się Rada Powiatowa Pomorskiej Izby Rolniczej Powiatu Starogardzkiego. Podczas spotkania Pan Marcin Nowak - Kierownik Biura Powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Starogardzie Gdańskim, poinformował zebranych o realizacji wypłat dopłat bezpośrednich za 2011 rok oraz o zasadach Programu rolnośrodowiskowego. Następnie Pan Lech Kolaska - Przewodniczący Rady Powiatu Pomorskiej Izby Rolniczej przedstawił sprawozdanie z Zarządu Wojewódzkiego Pomorskiej Izby Rolniczej. Główne wnioski spotkania Rady Powiatowej PIR to: - zniesienie opłat za świadectwa zdrowia zwierząt, - zwolnienie rolnika wstecz ze zwrotu kwoty za dopłaty po kontroli na miejscu przez ARiMR. Przewodniczący poinformował również o zmianie kwoty dopłat do materiału siewnego z ARR, jak również przedstawił stawki i terminy zwrotu za paliwo rolnicze. Po posiedzeniu Rady Powiatowej Pomorskiej Izby Rolniczej odbyło się dwudniowe szkolenie na temat: „Podniesienie konkurencyjności gospodarstw rolnych poprzez zrzeszanie się rolników, ze szczególnym uwzględnieniem formy spółdzielczej”. Szkolenie i warsztaty prowadzili przedstawiciele Krajowej Rady Spółdzielczej. Lilla Śledź Kolonie zimowe 2012 Pomorska Izba Rolnicza po raz kolejny przeprowadziła nabór dzieci na kolonie zimowe, dofinansowane ze środków Funduszu Składkowego Ubezpieczenia Społecznego Rolników. K olonie trwały od 30 stycznia do 8 lutego br. w miejscowościach Zakopane i Muszyna. Wzięło w nich udział 73 dzieci, w wieku od 8 do 16 lat. Tegoroczne ferie zimowe były bardzo mroźne, temperatura dochodziła nawet do -31° C, ale za to bardzo ciekawe, pełne wrażeń i emocji. Podczas kolonii dzieci zawarły wiele nowych znajomości, przyjaźni i mają nadzieję, że spotkają się na następnych wakacjach. Więcej informacji na stronie www.pir.home.pl Renata Wiczling Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 19 Pomorska Izba Rolnicza Ochotnicze straże pożarne zwolnione z akcyzy od węgla Z godnie z art. 1, ust. 1 ustawy z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (tekst jednolity z dnia 29 kwietnia 2011 r. Dz.U. nr 108, poz. 626 z póź. zm.) ustawa określa opodatkowanie podatkiem akcyzowym, zwanym dalej „akcyzą”, wyrobów akcyzowych oraz samochodów osobowych, organizację obrotu wyrobami akcyzowymi, a także oznaczanie znakami akcyzy. Wśród wyrobów opodatkowanych akcyzą (art. 2, ust. 1, pkt 1 a), znajdują się m.in. wyroby węglowe obejmujące: - węgiel; brykiety, brykietki i podobne paliwa stałe wytwarzane z węgla, jeżeli są przeznaczone do celów opałowych, - węgiel brunatny (lignit), nawet aglomerowany, z wyłączeniem gagatu, jeżeli jest przeznaczony do celów opałowych, - koks i półkoks z węgla, węgla brunatnego (lignitu) lub torfu, nawet aglomerowany; węgiel retortowy, jeżeli są przeznaczone do celów opałowych. W myśl art. 9 a, ust. 1, w przypadku wyrobów węglowych przedmiotem opodatkowania akcyzą będzie najczęściej nabywanie ich przez podmioty na terenie kraju. Co do zasady dotyczyłoby to także i ochotniczych straży pożarnych (OSP), które najczęściej kupują (dostają) węgiel na cele opałowe. Jednakże przepis art. 31 a, ust. 2, pkt 3 ustawy o podatku akcyzowym przewiduje, iż zwalnia się od akcyzy wyroby węglowe zużywane przez gospodarstwa domowe, organy administracji publicznej, jednostki Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, podmioty systemu oświaty, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572, z późn. zm.), żłobki i kluby dziecięce, o których mowa w ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz.U. nr 45, poz. 235, nr 131, poz. 764 i nr 171, poz. 1016), podmioty lecznicze, o których mowa w art. 4, ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz.U. nr 112, poz. 654, nr 149, poz. 887, nr 174, poz. 1039 i nr 185, poz. 1092), jednostki organizacyjne pomocy społecznej, o których mowa w art. 6, pkt 5 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2009 r. nr 175, poz. 1362, z późn. zm.), organizacje, o których mowa w art. 3, ust. 2 i 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. z 2010 r. nr 234, poz. 1536, z późn. zm.). Z naszego punktu widzenia, najistotniejszy jest zapis art. 3, ust. 2 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, w myśl którego organizacjami pozarządowymi są: 1) niebędące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu ustawy o finansach publicznych, 2) niedziałające w celu osiągnięcia zysku - osoby prawne lub jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, w tym fundacje i stowarzyszenia. Definicja organizacji pozarządowych obejmuje swym zakresem także OSP. Tym samym należy przyjąć, że zwolnione są od akcyzy wyroby węglowe zużywane przez OSP. Źródło: ZG OSP 20 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Pomorska Izba Rolnicza PIENIĄDZE DLA ROLNIKÓW PRODUKUJĄCYCH ŻYWNOŚĆ WYSOKIEJ JAKOŚCI Jakość, która się opłaca ARiMR pomaga rolnikom, którzy wytwarzają swoje produkty w oparciu o systemy jakości żywności. Wsparcie takie finansowane jest w ramach działania „Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności”, które należy do PROW 2007 - 2013. Ż ywność, oznaczona specjalnym logotypem informującym o tym, że produkt został wytworzony w oparciu o jeden z systemów jakości, cieszy się wśród konsumentów w Polsce i w całej Europie dużą popularnością. Kiełbasa lisiecka, jałowcowa czy myśliwska, kabanosy, oscypek, bryndza podhalańska, wiśnia nadwiślańska czy wielkopolski ser smażony, to tylko niektóre produkty wytwarzane zgodnie z systemami jakości żywności. Produkowanie żywności w taki sposób wymaga od rolników ponoszenia dodatkowych kosztów. Jednym z nich jest uzyskanie stosownego certyfikatu, a taki dokument można otrzymać jedynie wtedy, gdy kontrola przeprowadzona u rolnika potwierdzi, że wytwarza on żywność zgodnie z zasadami obowiązującymi w danym systemie jakości. Koszty takiej kontroli można sfinansować właśnie z działania „Uczestnictwo rolników w systemach jakości żywności”. Z ARiMR można otrzymać również, w ramach tego działania, pieniądze na refundację składek członkowskich wpłacanych na rzecz grupy producentów rolnych, o ile rolnik do takiej grupy należy, a także zwrot kosztów poniesionych np. na zakup specjalistycznych publikacji (w przypadku systemu „Integrowana produkcja”). Pomoc taka wypłacana jest przez pięć kolejnych lat, a jej wysokość zależy od tego, w jakim systemie jakości żywności bierze udział rolnik. Maksymalna kwota rocznej pomocy, jaką można uzyskać w danych systemach jakości wynosi: - 3200 zł - dla systemu Chronione Nazwy Pochodzenia i Chronione Oznaczenia Geograficzne oraz Gwarantowane Tradycyjne Specjalności; - 2750 zł - dla systemu „Integrowana produkcja”; - 1470 zł - dla systemu „Jakość - Tradycja”; - 996 zł - dla systemu „Produkcja ekologiczna”. Droga do uzyskania takiego wsparcia rozpoczyna się od złożenia do ARiMR wniosku o przyznanie pomocy. Formularze można otrzymać w każdym oddziale regionalnym lub biurze powiatowym ARiMR. Można też wydrukować formularz zamieszczony na stronie internetowej www. arimr.gov.pl (w zakładce: „Pobierz wnioski” - otwórz). Wniosek należy złożyć do swojego oddziału regionalnego ARiMR (decyduje miejsce zamieszkania lub siedziby gospodarstwa). Można to zrobić osobiście w kancelarii oddziału Agencji lub wysłać wniosek pocztą. Dotychczas z takiej pomocy skorzystało ponad 16 tysięcy rolników, a na kolejnych zainteresowanych takim wsparciem czeka jeszcze ponad 21 milionów złotych. Wszelkie informacje, niezbędne dla uzyskania pomocy, są dostępne na stronie internetowej ARiMR: www.arimr.gov.pl lub pod bezpłatnym numerem infolinii: 800380084. Departament Komunikacji Społecznej ARiMR Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 21 Dla wsi i regionu Wspólna Polityka Rolna po roku 2013 - II filar W dniu 12 października ub.r. Komisja Europejska przedstawiła propozycje ustawodawcze dotyczące Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2014 - 2020. W poprzednim wydaniu Pomorskich Wieści Rolniczych (PWR 2/2012) przedstawiono podstawowe elementy składające się na propozycję reformy WPR po roku 2013 w zakresie dopłat bezpośrednich. Obecnie zaprezentowana zostanie pozostała część pakietu dotycząca II filaru, czyli rozwoju obszarów wiejskich. W myśl założeń, cele Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2014 - 2020 mają być ściślej zintegrowane z celami innych polityk wspólnotowych, szczególnie polityki spójności. Do celów tych zaliczono: – konkurencyjność rolnictwa, – zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi, – zrównoważony rozwój terytorialny obszarów wiejskich. Cele mają być realizowane przez 6 priorytetów: • Transfer wiedzy i innowacje w rolnictwie i leśnictwie, • Konkurencyjność rolnictwa i poprawa żywotności gospodarstw rolnych, • Organizacja łańcucha żywnościowego i zarządzanie ryzykiem w rolnictwie, • Ochrona i poprawa stanu ekosystemów zależnych od rolnictwa i leśnictwa, • Efektywne gospodarowanie zasobami i przechodzenie na gospodarkę niskoemisyjną w sektorze rolno-spożywczym i leśnym, • Włączenie społeczne, redukcja ubóstwa i rozwój obszarów wiejskich. W pakiecie zawarto ok. 20 zestawów działań, w ramach których wymienione priorytety miałyby być realizowane. Mamy zatem około dwukrotne zmniejszenie liczby działań, w stosunku do obecnie obowiązującego rozporządzenia. Zmniejszenie to jest jednak pozorne, ponieważ w przedstawionych propozycjach działania są po prostu bardziej skomasowane. Do nowych elementów zaliczyć należy przede wszystkim brak rent strukturalnych oraz zupełnie nowe działania - instrumenty zarządzania ryzykiem, w tym: 22 ubezpieczenia plonów, zwierząt i roślin, fundusze wzajemne oraz nowe narzędzie stabilizacji dochodu. Przedstawiony pakiet, dotyczący rozwoju obszarów wiejskich, zawiera zapisy o dużym stopniu ogólności. Trudno zatem na tej podstawie określić, jakie będą zasady dotyczące poszczególnych działań. Dla przykładu zapis w art. 18 – inwestycje w środki trwałe mówi, że wsparcie mogą otrzymać jedynie gospodarstwa nieprzekraczające określonego rozmiaru. Problemem może być jednak przyjęcie kryteriów określenia tego rozmiaru. Interesującym działaniem jest przedstawione w art. 40 narzędzie stabilizacji dochodów. Biorąc pod uwagę polskie realia, będzie to niestety niełatwe do wprowadzenia, ze względu na trudność określania w skali masowej dochodu indywidualnego gospodarstwa rolnego, chyba że faktycznie wprowadzi się podatek dochodowy i związaną z tym konieczność ewidencji zdarzeń gospodarczych. W rozporządzeniu bardzo dużo uwagi poświęca się zagadnieniom obszarów leśnych, rolno-leśnych, inwestycji w leśnictwie itp. Powstaje jednak obawa, czy tak szerokie potraktowanie tych zagadnień nie spowoduje ograniczenia środków na rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich. Projekt rozporządzenie zakłada możliwość uwzględnienia w PROW tematycznych podprogramów, np. młodzi rolnicy, małe gospodarstwa, obszary górskie, stworzenie krótkiego łańcucha dostaw. Dużo uwagi poświęca się promocji działań innowacyjnych. W celu zdynamizowania upowszechniania innowacji powstać ma Europejskie Partnerstwo Innowacji (EIP). Sieć ta ma m.in. umożliwiać nawiązywanie kontaktów mię- 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Dla wsi i regionu dzy grupami operacyjnymi odpowiedzialnymi za innowacyjne projekty a służbami doradczymi i jednostkami wdrażającymi innowacyjne rozwiązania w rolnictwie. W ocenie Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi w przedstawionym pakiecie znaleźć można zarówno elementy pozytywne, jak i negatywne. Do pozytywnych zaliczyć należy: • utrzymanie zakresu mechanizmów wsparcia finansowego II filara, z pozostawieniem dużej autonomii dla państw członkowskich; • uwzględnienie kryterium spójnościowego w sposobie alokacji budżetu II filara WPR pomiędzy krajami członkowskimi; • priorytety rozwoju obszarów wiejskich zgodne z obecnie obowiązującymi, przy czym znaczny nacisk położono na kwestie klimatu i innowacyjności; • wzmocnienie roli programowania strategicznego, dążenie do ukierunkowania pomocy w sposób zapewniający realizację celów; • możliwość opracowania tematycznych podprogramów w ramach PROW ukierunkowanych na wybrane zagadnienia (młodzi rolnicy, małe gospodarstwa, obszary górskie, skrócenie łańcucha dostaw); • poszerzenie instrumentarium rozwoju obszarów wiejskich o instrumenty zarządzania ryzykiem, w tym o instrument stabilizacji dochodów (zrekompensowanie rolnikowi poważnych strat w dochodach); Negatywne z kolei to przede wszystkim: • większe obciążenia administracyjne w zakresie wdrażania II filara WPR - bardzo napięty i trudny do realizacji harmonogram programowania wsparcia obszarów wiejskich; • pozorne uproszczenie dotyczące zmniejszenia liczby działań; • wzrost wymagań względem działań rolnośrodowiskowych i skomplikowanie systemu w związku z wprowadzeniem komponentu zielonego w I filarze. Daniel Roszak Aktualne informacje prawne dla rolnictwa Akt prawny Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. poz. 81/2012 Dotyczy Istotne informacje Ochrony gatunkowej roślin Data ogłoszenia: 20 stycznia 2012 r. Data wejścia w życie: 3 lutego 2012 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 stycznia 2012 r. poz. 87/2012 Wzoru wniosku o zwrot podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej Data ogłoszenia: 24 stycznia 2012 r. Data wejścia w życie: z dniem ogłoszenia. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 stycznia 2012 r. poz. 109/2012 Kwalifikacji rolniczych posiadanych przez osoby wykonujące działalność rolniczą Data ogłoszenia: 27 stycznia 2012 r. Data wejścia w życie: 10 lutego 2012 r. USTAWA z dnia 13 stycznia 2012 r. poz. 123/2012 Składek na ubezpieczenie zdrowotne rolników za 2012 r. Data ogłoszenia: 1 lutego 2012 r. Data wejścia w życie: 1 lutego 2012 r. Zmiany rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy technicznej w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Data ogłoszenia: 3 lutego 2012 r. Data wejścia w życie: 17 lutego 2012 r. Zmiany rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Odnowa i rozwój wsi” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 Data ogłoszenia: 7 lutego 2012 r. Data wejścia w życie: 21 lutego 2012 r. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 stycznia 2012 r. poz. 129/2012 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 stycznia 2012 r. poz. 134/2012 Na podstawie dostępnych materiałów opracowała Joanna Woźnica Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 23 Zarządzanie gospodarstwem rolnym Akcyza na węgiel dotyczy także rolników Z początkiem bieżącego roku weszły w życie przepisy wprowadzające podatek akcyzowy na węgiel i koks do celów opałowych. Dotyczą one także wykorzystania wyrobów węglowych w rolnictwie, ogrodnictwie i leśnictwie. W prowadzenie akcyzy na węgiel i koks jest wynikiem dostosowania polskiego prawa podatkowego do wymogów Unii Europejskiej. Do 1 stycznia 2012 r. byliśmy zobowiązani do wdrożenia Dyrektywy Rady 2003/96/WE w sprawie restrukturyzacji wspólnotowych przepisów ramowych dotyczących opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej (tzw. dyrektywy energetycznej). Dotyczy ona minimalnych poziomów opodatkowania produktów energetycznych i energii w państwach członkowskich UE. Polska, od chwili akcesji do UE, korzystała z okresu przejściowego na wprowadzenie wymogów dyrektywy energetycznej. Okres ten właśnie dobiegł końca. Zasady opodatkowania akcyzą wyrobów węglowych w naszym kraju zawarte są w Ustawie o podatku akcyzowym z dnia 6 grudnia 2008 r. (Dz.U. z 2001 r. nr 108, poz. 626). Zgodnie z tą ustawą, akcyzą opodatkowane są wyroby węglowe przeznaczone do celów opałowych, oznaczone kodami Nomenklatury Scalonej (CN) 2701 (węgiel, brykiety, brykietki i podobne paliwa stałe wytwarzane z węgla), 2702 (węgiel brunatny) i 2704 (koks i półkoks z węgla, węgla brunatnego lub torfu). Podstawą opodatkowania jest ich wartość opałowa wyrażona w gigadżulach (GJ). Do celów podatkowych zostały ustalone następujące wartości opałowe dla wyrobów węglowych: - dla węgla CN 2701 – 23,8 GJ/1000 kg, - dla węgla brunatnego CN 2701 – 8,6 GJ/1000 kg, - dla koksu CN 2704 – 27,5 GJ/1000 kg. Stawka podatku akcyzowego dla wyżej wymienionych wyrobów węglowych wynosi 1,28 zł/GJ. Oznacza 24 to, że wysokość akcyzy wynosi 30,46 zł/t w przypadku węgla, 11,01 zł/t - węgla brunatnego i 35,20 zł/t - koksu. Przepisy ustawy przewidują wiele zwolnień. Dotyczą one m.in. gospodarstw domowych, rolnictwa, ogrodnictwa i leśnictwa. W przypadku gospodarstw domowych wszelkie formalności, związane ze zwolnieniem z płacenia akcyzy węglowej, załatwiane są przy zakupie opału. Rolnik, wykorzystujący więc węgiel lub koks tylko do ogrzewania domu, nie musi spełniać żadnych dodatkowych wymogów związanych ze zwolnieniem. Jednak, gdy ten sam rolnik będzie zakupionym opałem ogrzewał także budynki inwentarskie, tunele ogrodnicze czy inne pomieszczenia gospodarskie, aby skorzystać ze zwolnienia, musi prowadzić ewidencję wyrobów węglowych zużywanych do tych celów. W ewidencji tej muszą być odnotowywane: daty zakupu węgla lub koksu, numery dokumentów zakupu (np. faktur), nazwy dostawców, ilości zakupionego opału oraz daty i ilości jego zużycia. Przed dokonaniem pierwszych zapisów, ewidencję należy zgłosić do urzędu celnego (właściwego ze względu na siedzibę gospodarstwa rolnego), który dokona jej rejestracji oraz zaplombowania. Rolnik, korzystający ze zwolnienia z podatku akcyzowego, nie będzie musiał składać w urzędzie celnym comiesięcznej deklaracji podatkowej, a jedynie prowadzić ewidencję zużytego węgla i koksu (nie ujmując wykorzystanego w gospodarstwie domowym). Jeżeli kontrola urzędu celnego stwierdzi brak ewidencji lub jej niezgodne z przepisami prowadzenie, wówczas rolnik będzie musiał zapłacić akcyzę od zużytego opału. Naliczanie akcyzy odbywa się na końcowym etapie łańcucha sprzedaży, czyli w związku z dostawą opału do ostatecznego konsumenta. Oznacza to, że przy zakupie węgla lub koksu rolnik może zadeklarować, że będzie korzystał ze zwolnienia z podatku akcyzowego. Wówczas sprzedawca do ceny opału nie doliczy mu kwoty akcyzy, a rolnik będzie musiał zarejestrować się w urzędzie celnym i prowadzić ewidencję wyrobów węglowych, zwolnionych z podatku akcyzowego ze względu na ich wykorzystanie w rolnictwie. Rolnik może też zrezygnować z przysługującego mu zwolnienia i przy zakupie „z góry” zapłacić akcyzę za wyroby węglowe, które będzie wykorzystywał w swoim gospodarstwie. Biorąc pod uwagę wysokość kwot podatku akcyzowego (ok. 30 zł/t), w sytuacji, gdy ilość opału zużywanego w gospodarstwie nie jest duża, także kwota należnego podatku nie będzie wysoka. Do rolnika należy więc decyzja, czy skorzysta ze zwolnienia, biorąc jednocześnie na siebie obowiązek prowadzenia ewidencji zużytych wyrobów węglowych. Więcej informacji na temat podatku akcyzowego można uzyskać w Centrum Informacji Służby Celnej, dzwoniąc na nr infolinii 801 470 477 lub pisząc na adres e-mail: [email protected]. Ewa Szymańska 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Jaką przyjąć strategię wczesnowiosennego dokarmiania ozimin? M ijający sezon pozawegetacyjny ozimych roślin uprawnych nie można określić jako korzystny dla rolników. Najpierw długo utrzymujące się jesienne warunki sprawiły, że jeszcze na początku stycznia trwała spowolniona wegetacja ozimin. Plantacje pszenic ozimych wyglądały ładnie i nawet na tych z opóźnionych terminów siewu rośliny zdążyły się rozkrzewić. Mniej optymistycznie oceniano plantacje rzepaku. Na większości rośliny były zbyt mocno zaawansowane w rozwoju wegetatywnym, co jak wiadomo, niezbyt dobrze wróży przezimowaniu w przypadku wystąpienia niskich temperatur. Jednocześnie przedłużająca się wegetacja powodowała ubożenie gleby ze składników pokarmowych, które muszą być dostępne w okresie wiosennego ruszenia wegetacji. Przedłużające się jesienne warunki pogodowe w grudniu, a nawet w początkach stycznia, sprawiały, że w glebie zachodziły procesy biologiczne powodujące mineralizację resztek pożniwnych. Rośliny, nawet przy spowolnionej wegetacji, w dalszym ciągu pobierały azot i inne składniki pokarmowe, których może brakować w okresie początku wiosennej wegetacji. Stąd wynikałaby potrzeba bardzo wczesnego wejścia na plantacje z nawożeniem pozwalającym szybko wystartować roślinom po zimie. Głównie chodzi tu o azot, którego zapasy w tym roku, w okresie wczesnowiosennym, mogą być bardzo ograniczone. W przypadku niskiej zasobności gleb w P i K ważne byłoby dostarczenie także niskich dawek „startowych” tych składników. Rozpatrzmy jednak dalszą fazę przebiegu pogody. Na początku drugiej dekady stycznia wystąpiło zdecydowane ochłodzenie, a na przełomie stycznia i lutego nadeszła fala długo utrzymujących się niskich temperatur. W efekcie dzisiaj nikt nie jest w stanie przewidzieć, jak przezimowały oziminy. Na szczęście w woj. pomorskim mieliśmy wcześniej, przed falą mrozów, niewielkie opady śniegu i większość plantacji znalazła się pod cienką Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 warstwą ochronną. Niemniej nie wiemy, jak zareagowały na takie warunki różne odmiany pszenic. Większość z nowych odmian, tych bardziej intensywnych i preferowanych przez rolników, ma ograniczoną mrozoodporność. Dopiero wiosenna lustracja plantacji pokaże „prawdę” o przydatności tych odmian w naszych warunkach. Trzeba przyznać, że szereg poprzednich zim pozwalało nam optymistycznie patrzeć na nowości odmianowe i bądźmy na razie dobrej myśli, że w tym roku będzie podobnie. Zdecydowanie gorzej może być na plantacjach rzepaków. Mogą wystąpić bardzo duże straty mrozowe z powodu daleko posuniętej fazy rozwoju wegetatywnego roślin. Ale samo wymarznięcie części wegetatywnej nie musi świadczyć o tym, że rośliny nie przetrwały mrozu. Głębiej umieszczone stożki wzrostu są bardziej odporne na niskie temperatury i rośliny mogą „odbić” przy sprzyjających układach temperatury i wilgotności gleby w okresie wczesnowiosennym. Jaką zatem przyjąć strategię wiosennego nawożenia ozimin? Strategia wiosennego nawożenia zbóż Na pewno należy wejść z bardzo wczesnym zasileniem roślin azotem, który w tym roku będzie czynnikiem limitującym wzrost roślin od samego początku. Należy wykorzystać marcowe przymrozki pozwalające na wykonanie zabiegu nawożenia bez dodatkowego niszczenia roślin w koleinach (ale zawsze na polach pozbawionych okrywy śnieżnej). Niestety, nie powinna to być wysoka dawka, na jaką wskazują wiosenne potrzeby po długiej jesieni. Na razie na plantacjach pszenicy należy zastosować nie więcej niż 100 - 150 kg saletry amonowej na hektar, czyli 34 – 50 N/ha. Nie ma potrzeby wiosennego dokrzewiania, a pierwsza dawka ma tylko zabezpieczyć dobry start do dalszych faz rozwojowych roślin. Właściwą dawkę azotu zastosujemy dopiero wówczas, gdy ocenimy stan plantacji po przezimowaniu i zopty- 25 Na polach i łąkach malizujemy jej wielkość do możliwych do uzyskania plonów. Pamiętajmy, że w terminie wczesnowiosennego dokarmiania trzeba dać nawozy posiadające formę azotu gotową do pobrania przez młode rośliny, czyli formę saletrzaną. Saletra amonowa ma 50% całkowitego azotu w tej formie, a pozostały to azot amonowy, który będzie przyswajalny dla roślin przy odpowiedniej temperaturze gleby. Na dużych plantacjach można zastosować RSM, który posiada także formę saletrzaną, a sam azot jest tu zdecydowanie tańszy niż w innych nawozach. Strategia wiosennego nawożenia rzepaku Do wczesnowiosennego nawożenia plantacji rzepaczanych w tym roku trzeba zachować jeszcze większy dystans. Przyzwyczailiśmy się, że pod rzepak wczesną wiosną można było stosować duże dawki, często wystarczało zastosowanie azotu tylko w tym terminie. Przebieg jesiennej wegetacji wskazywałby na jeszcze większe potrzeby, bowiem składniki pokarmowe w wierzchniej warstwie gleby są praktycznie wyczerpane. Ale może będziemy musieli przyorać plantację. A zatem wejdźmy z zabiegami nawozowymi bardzo wcześnie, jednak tylko z niewielką dawką azotu w granicach 40 – 50 kg N/ha. Dopiero jak stwierdzimy, że plantacje nieźle przetrzymały ciężkie warunki zimowe (praktycznie po okresie wiosennych przymrozków, które niekiedy mogą powodować większe szkody niż straty mrozowe), będziemy mogli zastosować pełne nawożenie azotowe, zoptymalizowane do możliwych do uzyskania plonów na określonym polu. W ostatnich latach sukcesywnie wzrasta areał uprawy kukurydzy. Według danych GUS, w 2000 roku, w Polsce, powierzchnia uprawy kukurydzy kształtowała się na poziomie 315 tys. ha, a w roku ubiegłym areał uprawy kukurydzy osiągnął niespotykany dotąd poziom 759,3 tys. ha, z czego prawie 333 tys. ha przeznaczone było pod uprawę na ziarno. Podobnie i w naszym województwie powierzchnia uprawy kukurydzy zwiększyła się w tym okresie. W 2000 roku rolnicy w woj. pomorskim uprawiali kukurydzę na powierzchni około 6 tys. ha. Z tego areału 5% przeznaczone było do uprawy na ziarno. Postęp w hodowli oraz znajomość właściwej agrotechniki były bodźcem do powiększenia powierzchni uprawy tego gatunku również w woj. pomorskim. Obecnie na terenie naszego województwa kukurydzę uprawia się na obszarze około 20 tys. ha, z czego prawie 20% powierzchni uprawy przeznaczone jest na ziarno. Zatem w ciągu ostatnich dziesięciu lat powierzchnia uprawy kukurydzy w województwie pomorskim zwiększyła się trzykrotnie. Jednym z wielu czynników agrotechnicznych, który odgrywa decydującą rolę w uprawie kukurydzy jest dobór odpowiedniej odmiany, która w warunkach naszego województwa gwarantuje wysokie plony. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom rolników, od wielu lat, na polach w Lubaniu, prowadzimy doświadczenia z różnymi odmianami kukurydzy, a uzyskane wyniki przedstawiamy w Pomorskich Wieściach Rolniczych. W okresie wegetacji zainteresowani uprawą tego gatunku rolnicy mogą porównać poszczególne odmiany i zdecydować, która najbardziej ich interesuje. Firmy i odmiany uczestniczące w doświadczeniach Do nawożenia rzepaków w okresie wczesnowiosennym możemy zastosować saletrę amonową. Warto jednak sięgnąć po dostępny na naszym rynku saletrosan, w miarę nowy nawóz produkowany na bazie saletry amonowej i siarczanu amonu, zawierający 26% azotu (w tym 7% azotu saletrzanego) oraz 13% siarki w formie siarczanowej, łatwo pobieranej przez rośliny. Rzepak jest rośliną wykazującą wysokie zapotrzebowanie na siarkę, którą najlepiej dostarczyć właśnie w tym okresie. Czesław M. Humięcki 26 W 2011 roku przeprowadziliśmy doświadczenia z 64 odmianami kukurydzy o różnej wczesności. W czasie trwania Dni Kukurydzy przedstawiciele firm nasiennych zaprezentowali swoje nowe odmiany. Chęć udziału w doświadczeniach odmianowych wyraziło dziesięć firm nasiennych. Były to: KWS Polska Sp. z o.o., Limagrain Polska Sp. z o.o., Osewa Polska Sp. z o.o., Pioneer Hi-Bred Serwices GmbH, Przedstawicielstwo w Polsce, Hodowla Roślin Smolice Sp. z o.o., Sumi-Agro Poland, Syngenta Seeds Sp. z o.o., Maisandour Polska Sp. z o.o., Seaten Union Polska i Osadkowski Raiffeisen, które przysłały po kilka swoich najnowszych odmian. KWS – Ambrosini, Touran, KXA 8335, KXA 8122, Fernandez, KWS 5133 ECO, Grosso, Ronaldinio, Cassilas i Atletico; Limagrain – LG 3252, LG 3258, LG 30.238, LG 30.224; Osewa – Moschus, Cester, Alombo, Torena i Codimon; Pioneer – PR 39 K 13, P 8000, PR 39 A 98, PR 39 T 13, PR 39D 23 i PR 39 F 58; Smolice – Rywal, Lokata, Smolan, Smolitop, Vitras i Ułan; Sumi-Agro – Coditop, Veritis, Makila i Delphine; Syngenta – NK Jasmic, Drim, Nerissa, NK Falkone, SY Respect, NK Cooler, SY Multitop, Delitop, NK Nekta i Magitop; 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Wyniki doświadczeń polowych z kukurydzą Maisandour - Tifenn, Mas 19 H, Mas 18 T, Mas 29 H Tibor, Mas 26 K i Mas 34 C; Seaten Union - Sucosta, Sunby, Rota, Sunaro, Sumas, Sumaris, Suanito i Subito; Osadkowski Raffeisen - Mas 18 C, Canon, Jogger, Valentine i Nebora. Zastosowane zabiegi agrotechniczne W czasie wegetacji wszystkie zabiegi agrotechniczne były jednakowe dla wszystkich odmian. Przedplonem był jęczmień jary. Nawożenie przedsiewne stanowiło: 300 kg RSM 32%, 200 kg superfosfatu wzbogaconego 40% oraz 200 kg soli potasowej 60%. Kukurydzę zasiano 8 maja. W okresie wegetacji stosowano opryski: w fazie 4 - 5 liści herbicydy MajsTer 310 WG - 150 g/ha + Atranex - 1,5 l/ha oraz w fazie 7 - 8 liści zastosowano preparat cynkowy Zintrac 700 - 1 l/ha. Kukurydzę zebrano 27 września i określono plony zielonej masy. Przed zbiorem pobrano całe rośliny z 15 m2 do określenia procentowego udziału kolb z rośliny oraz plonu suchej masy. Poletka doświadczalne miały powierzchnię 400 m2. ce odmiany: Coditop, LG 30.224, Lokata i Mas 18 C, które plonowały powyżej 591 dt/ha. Najwyższy plon suchej masy uzyskano z następujących odmian: Coditop, Mas 18 C, LG 30.224 i Lokata, które plonowały powyżej 216 dt/ha. Najwyższy udział kolb w roślinie stwierdzono u odmian: Nerisa, NK Jasmin, Drim i Sunny - ponad 44,7% (tabela 1). Plony zielonej i suchej masy u odmian średnio wczesnych (FAO do 250) były wyższe. Najwyższymi plonami zielonej masy wyróżniały się następujące odmiany: LG 30.238, Sumaris, Fernandez, SY MultitopLG 3252, Smolan i PR 39 T 13, które plonowały od 584 dt/ha do 664 dt/ha. Najwyższy plon suchej masy osiągnęły odmiany: Sumaris, Fernandez, SY Multitop, KXA 8335 i PR 39 A 98, których plon przekroczył 214 dt/ha. Najwyższym udziałem kolb odznaczały się odmiany: Delphine, Sumaro, NK Falkone, Toran, KXA 8122 i Rota (tabela 2). Wyniki doświadczeń Z odmian wczesnych (FAO do 220) najwyższym plonem zielonej masy charakteryzowały się następują- Tabela 1. Wyniki doświadczeń polowych z wczesnymi odmianami kukurydzy. Plon zielonej masy, plon suchej masy i udział kolb w plonie zielonej masy. Lubań 2011r. Lp. Odmiana FAO Plon zielonej masy w dt/ha % wzorca Plon suchej masy w dt/ha % wzorca Udział kolb w% % wzorca 1. Sucosta 190 440,0 84,0 159,9 89,1 37,7 93,5 2. Sunby 200 482,0 92,0 193,7 108,0 44,7 110,9 3. NK Jasmic 210 456,5 87,1 166,4 92,7 47,0 116,6 4. Rywal 210 500,0 95,4 158,8 88,5 40,0 99,2 5. Ambrosini 220 545,0 104,0 175,7 97,9 33,8 83,9 6. Moschus 220 476,5 90,9 147,8 82,4 41,3 102,5 7. Mas 18 C 220 591,5 112,9 222,9 124,2 35,3 87,6 8. LG 30.224 220 682,0 130,2 220,0 122,6 36,8 91,3 9. Coditop 220 694,0 132,5 227,0 126,5 38,8 96,3 10. Drim 220 366,5 70,0 135,5 75,5 46,2 114,6 11. Nerissa 220 383,0 73,1 129,1 72,0 47,1 116,8 12. Lokata 220 670,0 127,9 216,1 120,5 35,0 86,8 Wzorzec - średnia ze wszystkich badanych odmian: - dla plonu zielonej masy - 523,9 dt/ha, - dla plonu suchej masy - 179,41 dt/ha, - udział kolb - 40,3%. Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 Pola zacienione informują o tym, które odmiany osiągnęły wyższe od wzorca plony zielonej masy lub plony suchej masy, albo też mają większy od wzorca procentowy udział kolb w roślinie. 27 Na polach i łąkach Tabela 2. Wyniki doświadczeń polowych ze średnio wczesnymi odmianami kukurydzy. Plon zielonej masy, plon suchej masy i udział kolb w plonie zielonej masy. Lubań 2011 r. Lp. Odmiana FAO Plon zielonej masy w dt/ha % wzorca Plon suchej masy w dt/ha % wzorca Udział kolb w% % wzorca 1. Touran 230 457,5 85,9 163,2 89,0 44,0 107,9 2. PR 39 K 13 230 523,5 98,3 159,4 86,9 40,5 99,3 3. Cester 230 463,0 87,0 132,7 72,3 43,4 106,5 4. Alombo 230 516,5 97,0 162,7 88,7 42,3 103,8 5. Torena 230 491,5 92,3 164,9 89,9 42,0 103,0 6. Codimon 230 522,0 98,0 168,1 91,6 43,3 106,2 7. Tifenn 230 554,0 104,1 210,4 114,7 41,5 101,8 8. Mas 19 H 230 534,5 100,4 192,8 105,1 41,3 101,3 9. Mas 19 T 230 516,0 96,9 173,1 94,4 41,5 101,8 10. Canon 230 562,0 105,6 208,9 113,9 38,7 94,9 11. Jogger 230 565,0 106,1 194,9 106,3 39,7 97,4 12. Rota 230 417,0 78,3 135,4 73,8 43,7 107,2 13. Sunaro 230 441,5 82,9 183,5 100,0 45,4 111,4 14. Veritis 230 473,0 88,8 187,3 102,1 41,0 100,6 15. Makila 230 464,0 87,2 168,8 92,0 42,2 103,5 16. Delphine 230 304,0 57,1 111,0 60,5 48,9 120,0 17. NK Falkone 230 451,0 84,7 167,1 91,1 44,9 110,1 18. Smolan 230 584,0 109,7 173,6 94,6 37,9 93,0 19. KXA 8335 240 575,5 108,1 216,0 117,8 39,0 95,7 20. KXA 8122 240 510,5 95,9 166,6 90,8 43,9 107,7 21. P 8000 240 546,0 102,6 160,6 87,6 39,3 96,4 22. PR 39 A 98 240 583,5 109,6 214,5 116,9 40,7 99,8 23. Sumas 240 547,0 102,7 208,5 113,7 38,0 93,2 24. LG 30.238 240 663,5 124,6 204,6 111,5 38,7 94,9 25. SY Respect 240 549,5 103,2 205,8 112,2 41,2 101,1 26. NK Cooler 240 477,0 89,6 175,8 95,8 40,8 100,1 27. SY Multitop 240 643,0 120,8 218,4 119,1 38,6 94,7 28. Delitop 240 555,0 104,2 206,8 112,7 41,2 101,1 29. Smolitop 240 582,0 109,3 163,7 89,2 37,7 92,5 30. Fernandez 250 648,0 121,7 220,9 120,4 37,1 91,0 31. KWS5133ECO 250 512,0 96,2 205,6 112,1 40,2 98,6 32. PR 39 T 13 250 584,0 109,7 180,5 98,4 34,8 85,4 33. Sumaris 250 652,0 122,5 243,4 132,7 34,7 85,1 34. LG 3252 250 585,0 109,9 179,1 97,6 36,4 89,3 35. LG 3258 250 582,0 109,3 196,5 107,1 40,0 98,1 36. NK Nekta 250 531,0 99,7 178,1 97,1 43,1 105,7 Wzorzec - średnia ze wszystkich badanych odmian: - dla plonu zielonej masy - 532,4 dt/ha, - dla plonu suchej masy - 183,4 dt/ha, - udział kolb - 40,8%. Z odmian średnio późnych, najwyższym plonem zielonej masy wykazały się: Subito, Grosso, Ułan i Atletico, które plonowały powyżej 617 dt/ha. Najwyższy plon suchej masy osiągnęły odmiany: Ronaldinio, Mas 26 K, 28 Pola zacienione informują o tym, które odmiany osiągnęły wyższe od wzorca plony zielonej masy lub plony suchej masy, albo też mają większy od wzorca procentowy udział kolb w roślinie. Vitras i Grosso – powyżej 206 dt/ha. Najwyższym udziałem kolb wyróżniły się odmiany: Nebora, PR 39 D 23, PR 39 F 58, Valentine i Ronaldinio – powyżej 41% (tabela 3). 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Tabela 3. Wyniki doświadczeń polowych z średnio późnymi odmianami kukurydzy. Plon zielonej masy, plon suchej masy i udział kolb w plonie zielonej masy. Lubań 2011 r. Lp. Odmiana FAO Plon zielonej masy w dt/ha % wzorca Plon suchej masy w dt/ha % wzorca Udział kolb w% % wzorca 1. Grosso 260 631,5 109,1 206,3 105,4 37,0 95,8 2. Ronaldinio 260 597,0 103,1 227,3 116,1 41,2 106,6 3. Cassilas 260 567,0 97,9 190,0 97,1 38,6 100,0 4. PR 39 D 23 260 511,0 88,3 200,2 102,3 42,9 111,0 5. PR 39 F 58 260 577,5 99,7 196,2 100,2 42,5 110,0 6. Mas 29 H Tibor 260 574,0 99,1 200,7 102,5 38,7 100,2 7. Mas 26 K 260 577,5 99,7 212,5 108,6 36,3 94,0 8. Valentine 260 569,0 98,3 167,4 85,5 41,5 107,4 9. Nebora 260 486,0 83,9 175,5 89,7 43,2 111,8 10. Suanito 260 561,5 97,0 182,3 93,1 36,1 93,4 11. Subito 260 634,0 109,5 199,2 101,8 33,9 87,7 12 NK Magitop 260 566,0 97,8 199,0 101,7 39,5 102,2 13 Vitras 260 585,0 101,0 211,2 107,9 36,8 95,2 14 Ułan 270 630,0 108,8 183,7 93,9 37,1 96,0 15 Mas 34 C 270 580,0 100,2 197,9 101,1 37,7 97,6 16 Atletico 280 617,5 106,6 182,0 93,0 35,2 91,1 Wzorzec - średnia ze wszystkich badanych odmian: - dla plonu zielonej masy - 579,0 dt, - dla plonu suchej masy - 195,7 dt/ha, - udział kolb - 38,6%. Pola zacienione informują o tym, które odmiany osiągnęły wyższe od wzorca plony zielonej masy lub plony suchej masy, albo też mają większy od wzorca procentowy udział kolb w roślinie. Józef Chrzanowski W sprawie odmian, w Radostowie... W dniu 3 lutego br., w Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian w Radostowie odbyło się posiedzenie Pomorskiego Zespołu Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego. P osiedzenie poświęcone było wypracowaniu ustaleń dotyczących listy odmian zalecanych do uprawy na obszarze województwa (LZO) dla roślin jarych i ozimych (ziemniaki, zboża, rzepak) na najbliższy rok oraz organizacji wojewódzkich doświadczeń PDOiR z roślinami jarymi w roku bieżącym. W efekcie prac Zespołu PDOiR, ustalono, między innymi, listę odmian zalecanych do uprawy na obszarze województwa pomorskiego. Lista ta została sporządzona w oparciu o wieloletnie wyniki doświadczeń odmianowych prowadzonych w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego w Karżniczce, Radostowie i Lubaniu. Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 Zachęcam do zapoznania się z wyżej wymienioną listą, która jest częściowo opublikowana w zaleceniach technologicznych na marzec, w bieżącym numerze naszego miesięcznika. Lista zalecanych odmian roślin jarych i ozimych znajduje się rów- nież na stronach: www.sdookarzniczka.pl oraz www.podr.pl. Jako Zespół mamy nadzieję, że ustalona LZO pomoże pomorskim producentom rolnym dokonać właściwego wyboru odmian do uprawy, a tym samym przyczyni się do uzyskania w bieżącym roku oraz w latach następnych wyższych i lepszych jakościowo plonów. Lista ta pomoże również punktom handlowym w zaopatrzeniu się w odmiany, które są przeznaczane do dalszej reprodukcji. Sebastian Zwierz 29 Na polach i łąkach Znaczenie postępu biologicznego w rolnictwie na przykładzie zbóż Postęp jest nieodłącznym czynnikiem determinującym ogólny rozwój w każdej dziedzinie działalności człowieka, w tym także w rolnictwie. W najszerszym znaczeniu postęp definiowany jest jako rozwój, udoskonalenie, przejście od niższego etapu do wyższego. Postęp to zmiany ilościowe i jakościowe, które w sensie ekonomicznym oznaczają zmniejszenie społecznych nakładów na jednostkę produktu finalnego. M ożna wyróżnić następujące rodzaje postępu rolniczego: biologiczny, techniczny, organizacyjny, technologiczny i społeczno-ekonomiczny. Postęp biologiczny obejmuje udoskonalenie organizmów roślinnych i zwierzęcych oraz zwiększanie liczby gatunków roślin i zwierząt użytecznych dla człowieka. Jest to proces wprowadzania do produkcji rolniczej nowych gatunków roślin oraz udoskonalonych genetycznie odmian roślin uprawnych i typów użytkowych. Postęp biologiczny jest więc elementem składowym postępu rolniczego i stanowi część składową siły napędowej rozwoju rolnictwa. W odróżnieniu do innych sposobów intensyfikacji produkcji roślinnej, postęp biologiczny ma charakter ekologiczny. Wyhodowanie odmian np. odpornych na określone choroby czy szkodniki pozwala zmniejszyć zużycie pestycydów. Wzrost plonów roślin uprawnych, obserwowany w latach 1951 - 1970, wynikał w 18% z postępu wnoszonego przez nowe odmiany. Natomiast w latach 1971 - 1998 udział postępu biologicznego w podnoszeniu produkcyjności roślin wyniósł aż 52%. Proces tworzenia, przenoszenia i wykorzystania postępu biologicznego składa się z 3 głównych etapów: hodowli roślin, reprodukcji materiału siewnego oraz obrotu i handlu materiałem siewnym. Największe osiągnięcia hodowli są tylko potencjałem, którego realizacja zależy od takich czynników, jak reprodukcja nasion oraz technologia i ekonomika produkcji, natomiast proces zwany nasiennictwem jest mostem łączącym hodowców z rolnikami. Jego filarami są doświadczenia odmianowe i rejestracja odmian, kwalifikacja i ocena odmian oraz Porejestrowe Doświadczalnictwo Odmianowe i Rolnicze. W hodowli roślin postęp biologiczny wynika z zastosowania nowych metod krzyżowania i selekcji, nowych sposobów korygowania genotypu roślin i uzyskiwania odmian, a także użycia w hodowli nowych odmian i gatunków. Zarówno hodowla konwencjonalna, jak i różne techniki inżynierii genetycznej mają coraz większe znaczenie w zakresie poprawy wartości odmian. Nowoczesne techniki inżynierii genetycznej i kultur tkankowych umożliwiają przenoszenie niektórych ważnych właściwości cech użytkowanych roślin pomiędzy gatunkami roślin oddalonymi botanicznie, a nawet pomiędzy królestwem roślin, jednak biotechnologia nie zastąpi klasycznych metod hodowli roślin, zwłaszcza w zakresie cech 30 poligenicznych i należy ją traktować jako ważne uzupełnienie hodowli konwencjonalnej. Niezależnie jednak od stosowanych metod hodowli wytworzenie odmiany o większej wartości gospodarczej, od dotychczas uprawianych, stanowi główny i końcowy cel hodowli twórczej. Odmiany są zatem najtańszym sposobem zwiększania i rozwoju produkcji rolnej, a ich nasiona, w miarę wyczerpywania się rezerw tkwiących w agrotechnice, wpływają na postęp ilościowy, czyli na wzrost ilościowy i jakościowy plonów. Na etapie doświadczeń, ilościowy postęp biologiczny oblicza się najczęściej, porównując plony odmian wszystkich lub najlepszych do stałego wzorca. Bezwzględne (w jednostkach rzeczywistych) i relatywne (w procentach) różnice między tymi odmianami, w analizowanym okresie, uśrednia się lub uogólnia trendami. Charakteryzując postęp, można porównywać poszczególne odmiany i różne ich kategorie, można go obliczać jako roczny dla poszczególnych lat, średni dla analizowanego okresu oraz sumaryczny w całym analizowanym okresie i wyrażać w jednostkach rzeczywistych lub procentach. Spośród roślin rolniczych, najbardziej wartościowy jest poziom polskiej hodowli zbóż. Rośliny zbożowe stanowią najpoważniejszą grupę roślin uprawnych, a ich produkcja niemal w każdym kraju decyduje o stopniu zaopatrzenia ludności w żywność. Wielokierunkowość użytkowania, odpowiednia dla człowieka wartość żywieniowa, łatwość składowania i transportu są czynnikami stymulującymi produkcję zbóż w Polsce i świecie. Udział zbóż w krajowej produkcji roślinnej od kilku lat utrzymuje się na poziomie około 70% powierzchni zasiewów. Szacuje się, że dzięki wysiłkom hodowców, w powiązaniu ze wzrostem poziomu agrotechniki w ogóle, produkcja pszenicy na świecie wzrasta o ponad 100 milionów ton w każdej dekadzie, począwszy od lat 60-tych ubiegłego wieku. Pierwszym etapem przenoszenia postępu odmianowego do produkcji, decydującym o jego wykorzystaniu, jest reprodukcja materiału siewnego. Nasiona wyprodukowane na plantacjach nasiennych są jednolite pod względem pochodzenia i wykazują dobrą zdolność kiełkowania, zdrowotność i tożsamość odmianową. Powszechne zastosowanie w praktyce wysokojakościowego materiału siewnego jest możliwe praktycznie wyłącznie w drodze reprodukcji nasiennej. 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach Wartość materiału siewnego charakteryzują właściwości genetyczne i somatyczne nasion. Właściwości genetyczne zależą głównie od hodowli roślin i determinują zdolności rośliny do wytwarzania określonego pod względem wielkości i jakości plonu w konkretnych warunkach środowiskowych. Wartość somatyczna nasion określana jest przez ich zdolność kiełkowania, czystość, zdrowotność oraz wigor. Poziom wigoru modyfikuje wartość genetyczną nasion. Nasiona charakteryzujące się niskim wigorem nigdy nie są w stanie wydać plonu determinowanego potencjałem genotypu. Jeżeli jednak poziom gospodarowania jest niski, to efektywność wykorzystania nowych odmian i kwalifikowanego materiału siewnego będzie też niska. Reasumując, wykorzystanie postępu biologicznego w produkcji jest możliwe przy użyciu wartościowego materiału siewnego oraz zastosowaniu agrotechniki dostosowanej do właściwości rolniczych poszczególnych odmian. Analizując ocenę efektów stosowania kwalifikowanych nasion, możemy stwierdzić, że nie da rozdzielić się łącznego oddziaływania materiału siewnego i wartości plonotwórczej odmiany. Stąd też efekt plonotwórczy zakupu nasion to wynik współdziałania lepszych parametrów jakościowych materiału siewnego i wyższej wartości odmiany. O ile właściwości nasion, takie jak zdolność kiełkowania czy wigor, zależą głównie od warunków zbioru, przechowywania i właściwego przygotowania, wpływają na plon w konkretnym roku, to poprawa wartości plonotwórczej odmian oddziałuje także w latach następnych. Krzysztof Kozdemba Reklama SZKÓŁKA SADZONEK TRUSKAWEK OFERUJE: Duży wybór kwalifikowanych odmian sadzonek z mateczników. Oferujemy odmiany: Honeoye, Elsanta, Kent, Selva i inne. Warto przeczytać TRUDNO ZWALCZAĆ CHOROBY BAKTERYJNE Co roku choroby bakteryjne powodują znaczne szkody i straty plonów w uprawach ziemniaków. Aby je ograniczyć rolnicy muszą stosować kosztowne zabiegi ochrony roślin. Do groźnych chorób ziemniaka wywołanych przez bakterie należą: czarna nóżka, zgnilizna mokra bulw, parch zwykły, bakterioza pierścieniowa i śluzak. Bakterioza pierścieniowa i śluzak należą do obiektów kwarantannowych, dlatego ich zwalczanie podlega nakazanej ustawowo procedurze. Wymagają corocznej kontroli jakości bulw i gleby oraz precyzyjnego reżimu fitosanitarnego. Chorobą powodującą duże straty w uprawie ziemniaka jest czarna nóżka. Sprzyja jej mokra wiosna i deszczowy początek lata. Źródłem zakażenia roślin są głównie chore sadzeniaki. Objawy choroby pojawiają się na początku wegetacji. Młode pędy rozwijają się wolno, dolne liście więdną i żółkną, liście wierzchołkowe zwijają się. Później łodyga na dole czernieje i gnije wraz z korzeniami. Zwalczanie tej choroby polega na profilaktyce i stosowaniu środków chemicznych. Natomiast działanie profilaktyczne polega na zachowaniu czteroletniej przerwy w uprawie ziemniaków na tym polu, jak również unikanie sąsiedztwa roślin żywicielskich i pokrewnych (łubinu, marchwi, cebuli, pomidora, tytoniu). Należy używać również zdrowego materiału sadzeniowego oraz odpornych odmian. Mokra zgnilizna bulw ujawnia się głównie podczas przechowywania ziemniaków oraz w okresie ich sadzenia. Porażone bulwy gniją wydzielając przy tym nieprzyjemny zapach. Skórka pęka i dochodzi do infekcji sąsiadujących bulw. Zwalczanie choroby polega na eliminowaniu z przechowalni porażonych bulw. Przechowywanym ziemniakom należy zapewnić określony mikroklimat. Często skórka ziemniaków pokryta jest brunatnymi, szorstkimi naroślami. Są to objawy parcha zwykłego. Choroba ogranicza zdolność przechowalniczą bulw. Sadzonki dla: - plantatorów z dowozem do gospodarstwa oraz bezpłatne doradztwo, - do sklepów ogrodniczych z dowozem do sklepu, - działkowiczów – wysyłka pocztą. Sprzedajemy sadzonki w formie tradycyjnych, kopanych oraz ukorzenionych w bryłce torfu. Dodatkowe informacje: Krzysztof Zawadzki Parowa 144 59-724 Osiecznica tel. 501 599 332 www.trusfarm.com.pl Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 Objawy parcha zwykłego na bulwie ziemniaka Jednym ze sposobów zapobiegania tej chorobie jest stosowanie odmian mniej podatnych np.: Ikara, Korony, Andromedy, Bili, Eweliny, Ibisa. Janusz Biernacki, Trudno zwalczać choroby bakteryjne, top agrar Polska nr 2/2012, str. 116 Do czytania zachęca Lucyna Lesińska 31 Na polach i łąkach Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy Marzec Zboża: 21 marca to początek kalendarzowej wiosny i najczęściej początek wegetacji roślin. Dlatego też, pod koniec marca należy zlustrować plantacje zbóż ozimych (przy braku okrywy śnieżnej), w celu oceny stanu przezimowania i ustalenia obsady roślin, określenia stopnia zachwaszczenia oraz wyboru właściwych herbicydów do zwalczania chwastów niezniszczonych zabiegami jesiennymi. Wczesnowiosenna dawka azotu jest podstawową dawką nawożenia azotowego ozimin. Wysokość pierwszej dawki nawozów azotowych należy różnicować w zależności od przedplonu, terminu siewu oraz stanu roślin po okresie zimowym. Na plantacjach zbóż o mniejszej obsadzie roślin na m2, późno sianych, osłabionych nawozy azotowe stosujemy jeszcze przed rozpoczęciem wegetacji, a na plantacjach gęstych, dobrze rozkrzewionych termin wysiewu azotu opóźniamy. Wysokość wczesnowiosennej dawki azotu na oziminy oraz termin jej zastosowania można uściślić na podstawie testu azotu mineralnego N-min, oznaczanego w profilu glebowym 0 - 30 cm i 31 - 60 cm. Analizy takie wykonuje laboratorium PODR, Oddział w Starym Polu, tel. (55) 270 11 45. Do wczesnowiosennego nawożenia zbóż należy stosować nawozy azotowe zawierające formę azotanową (saletra amonowa, wapniowa, saletrzak). Plantacje zbóż, na których nie wykonano jesienią oprysków przeciw chwastom, wymagają bardzo wczesnego wejścia z zabiegami herbicydowymi. Istnieje pilna potrzeba zwalczania miotły zbożowej i ozimych form chwastów dwuliściennych. Zabiegi wiosennego odchwaszczania, powinny być wykonane możliwie jak najwcześniej i w zasadzie nie należy ich opóźniać poza fazę krzewienia. Pamiętajmy!!! Zgodnie z przepisami ustawy o ochronie roślin, stosować można wyłącznie środki ochrony roślin dopuszczone do obrotu, w sposób zgodny z treścią etykiety - instrukcji stosowania. Sprzęt do wykonywania zabiegów ochrony roślin musi być sprawny technicznie oraz posiadać aktualne badanie sprawności technicznej (atest), potwierdzone specjalną naklejką umieszczoną na opryskiwaczu. Ustawowo takie badanie powinno być wykonywane w odstępach czasu nie dłuższych niż 3 lata. Dlatego przed rozpoczęciem okresu wegetacyjnego, warto sprawdzić stan techniczny opryskiwacza oraz ważność atestu opryskiwacza. Terminy badań opryskiwaczy, należy ustalać z Jarosławem Muzyką (Stare Pole), tel. 600-976-049 lub Jarosławem Cichockim (Lubań), tel. 797-010-602. W wielu regionach naszego województwa, na przełomie 2010/2011, zanotowano niskie opady atmosferyczne podczas zimy. Na domiar złego, w ostatnich latach, coraz częściej obserwujemy brak opadów deszczu wiosną, co w efekcie spowalnia rozwój ozimin, a nawet przyczynia się do występowania pierwszych objawów suszy. Brak opadów zimą dodatkowo może w istotny sposób ograniczyć dostępność wody pozimowej, szczególnie dla roślin jarych. Dlatego też, po obeschnięciu pól i ogrzaniu gleby, należy przystąpić do wiosennych uprawek przedsiewnych, uważając, aby nadmiernie nie przesuszyć gleby. Nawożenie azotowe trzeba wykonać przed siewem zbóż jarych. W związku z powyższym należy dotrzymywać wczesnowiosennych terminów siewu roślin jarych - bobiku, pszenżyta, owsa, pszenicy (często jeszcze pod koniec marca, jeśli warunki wilgotnościowe na to pozwalają). W nieco późniejszym terminie, do końca pierwszej dekady kwietnia, wysiewamy mieszanki zbożowe i jęczmień jary. W przypadku jęczmienia browarnego, wczesny termin sprzyja uzyskaniu dobrego plonu ziarna o mniejszej zawartości białka i odpowiednich parametrach jakościowych. Siewy w terminie opóźnionym wiążą się zawsze ze spadkiem plonowania. Późny siew zmniejsza intensywność krzewienia i powoduje słaby rozwój systemu korzeniowego zbóż. Polecamy używanie kwalifikowanego materiału siewnego roślin rolniczych, który daje gwarancję uzyskania plonu o tych samych cechach, jakimi charakteryzuje się wybrana przez producenta odmiana, a także umożliwia uzyskanie wyższych i lepszych jakościowo plonów. Od 2007 roku koszt zakupu kwalifikowanego materiału siewnego możemy sobie częściowo zrekompensować dopłatą ARR, w ramach pomocy de minimis. W przypadku stosowania materiału siewnego pochodzącego z własnych zbiorów, należy pamiętać o dokładnym jego oczyszczeniu, wykonaniu próby na zdolność kiełkowania (szczególnie ważne w latach „mokrych” żniw), MTZ, a także o zaprawianiu ziarna. Ziarno powinno być celne i charakteryzować się wysoką zdolnością kiełkowania. Przy siewach pszenic konsumpcyjnych jarych, należy preferować nowe odmiany z grupy technologicznej E i A, o wymaganiach dostosowanych do warunków występujących w gospodarstwie na danym polu. Przy wyborze odmian zbóż do siewu, warto zwrócić uwagę na listę odmian zalecanych do uprawy na obszarze naszego województwa, dostępną między innymi na stronach: www.sdookarzniczka.pl oraz www.podr.pl. Wspomniana lista została sporządzona w oparciu o wieloletnie wyniki doświadczeń odmianowych prowadzonych w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego i Rolniczego (PDOiR). Na liście zalecanych do uprawy odmian zbóż i rzepaku jarego na obszarze woj. pomorskiego, w 2012 roku, znajdują się: - pszenica jara: Tybalt, Katoda, Trappe, Kandela; - jęczmień jary: Frontier, Conchita (br), KWS Olof, Nagradowicki, Suweren, Iron®; 32 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach - pszenżyto jare: Dublet, Milkaro; - owies: Zuch, Bingo, Pogon, Arden, Siwek (nagi); - rzepak jary: Cliper, Kaliber, Fenja, Delight, Osorno®. Pamiętajmy o konieczności wykonywania próby kręconej dla każdej wysiewanej odmiany. Nawet mimo tej samej wartości MTZ dwóch odmian, często występują duże różnice w ilości wysianego ziarna. Może to być uzależnione od rodzaju zaprawy nasiennej, kształtu nasion czy braku zaprawy u jednej z przykładowych odmian. Ilość wysiewu zbóż jarych należy uzależnić przede wszystkim od terminu siewu, warunków glebowych (polowa zdolność wschodów), kompleksu przydatności rolniczej, przedplonu, a także od gatunku, formy i odmiany. Prawidłowa ilość wysiewu powinna zapewnić właściwą obsadę roślin po wschodach. Przy siewach opóźnionych, ilość wysiewu może okazać się zbyt niska, ponieważ krzewistość roślin jest wtedy słabsza. Zwiększanie normy wysiewu powinno się mieścić w granicach od 5 do 15%. Większe zagęszczenie siewu jest raczej niewskazane. Orientacyjne normy wysiewu dla zbóż jarych w ziarnach/m2 - pszenżyto jare 450 – 550; - jęczmień browarny 350 – 400; - pszenica jara 450 – 600; - owies 400 – 500; - jęczmień pastewny 300 – 350; - żyto jare 100 – 150. Masę wysiewanego ziarna w kg /ha wylicza się ze wzoru: Ilość wysiewu = N x MTZ W (w kg/ha) gdzie: N – gęstość wysiewu w (szt./m2) MTZ – masa 1000 ziaren (g) W – wartość użytkowa nasion (zdolność kiełkowania x czystość nasion) (w %) Przypominamy, że od 15 stycznia br. można ubiegać się o przyznanie dopłaty z tytułu zużytego do siewu lub sadzenia materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany mającej charakter pomocy de minimis w rolnictwie. Dopłaty przysługują producentom rolnym, którzy zakupili i zużyli do siewu lub sadzenia materiał siewny zakupiony w terminie od dnia 15 lipca 2011r. do dnia 15 czerwca br. Wyżej wymienionymi dopłatami objęte są zboża ozime i jare, rośliny strączkowe, ziemniak oraz mieszanki zbożowe i pastewne, sporządzone z materiału siewnego gatunków lub odmian roślin zbożowych lub strączkowych. Wnioski należy składać do OT ARR w Gdyni do dnia 25 czerwca br. Szczegółowych informacji na ten temat udzielają pracownicy ARR oraz doradcy PODR. Przypominamy także o możliwości korzystania z usług laboratorium PODR w Starym Polu, w którym można, poprzez doradców, zlecić wykonanie określonych badań: - badanie zawartości azotu mineralnego w glebie; - analizę parametrów jakościowych ziarna zbóż konsumpcyjnych; - określenie jakości ziarna zbóż, jako materiału siewnego; - gleb dla potrzeb doradztwa nawozowego w zakresie zakwaszenia (pH) i zawartości makroelementów, tj. fosforu, potasu i magnezu; - wartości energetycznej i mineralnej pasz gospodarskich umożliwiającej układanie efektywnych dawek pokarmowych dla wszystkich grup zwierząt. Rzepak: Stosunkowo ciepła i bezśnieżna pierwsza połowa stycznia oraz gwałtowny spadek temperatury poniżej -15o C, a nawet -20o C, jaki miał miejsce na przełomie stycznia i lutego, przy braku początkowo wystarczającej okrywy śnieżnej, mógł negatywnie wpłynąć na plantacje rzepaku. Dotyczy to głównie pól, na których rośliny były nadmiernie wyrośnięte. Występujące coraz częściej, w okresie zimy i przedwiośnia, okresowe odwilże pobudzające wegetację, a następnie nawroty niskich temperatur stwarzają również niebezpieczeństwo przemarznięcia roślin. Dlatego też zaleca się odejście od nawożenia rzepaku w I dawce, nawozami szybko działającymi, tj. zawierającymi w głównej mierze N w formie azotanowej. Aby rzepak wydał zadowalający plon, na 1 m2 powinno być wiosną nie mniej niż 50 zdrowych lub częściowo uszkodzonych roślin. Jeśli jest ich mniej (25 – 35), ale są dobrze wykształcone i równomiernie rozmieszczone na polu, można plantację zostawić. Jeśli jednak stwierdzimy, że na 1 m2 jest mniej niż 20 zdrowych roślin i że są one nierównomiernie rozmieszczone na polu (wypady placowe), zaleca się zaoranie plantacji. Prawidłową ocenę ewentualnych szkód przeprowadzamy po rozmarznięciu gleby i wznowieniu wegetacji roślin, licząc zdrowe, żywe rośliny w rzędzie na odcinkach, których długość zależy od rozstawy rzędów rzepaku. Powierzchnia 1 m2 odpowiada: przy rozstawie rzędów co 30 cm długości rządka rzepaku - 333 cm, przy rozstawie rzędów co 25 cm długości rządka rzepaku - 400 cm, przy rozstawie rzędów co 20 cm długości rządka rzepaku - 500 cm, przy rozstawie rzędów co 18 cm długości rządka rzepaku - 555 cm, przy rozstawie rzędów co 15 cm długości rządka rzepaku - 667 cm, przy rozstawie rzędów co 12 cm długości rządka rzepaku - 833 cm. Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 33 Na polach i łąkach Buraki cukrowe: Wiosenne zabiegi uprawowe na polach przewidzianych pod uprawę buraków cukrowych są kontynuacją prac, jakie wykonaliśmy po zbiorze przedplonu w okresie letnio-jesiennym. Przygotowanie roli w okresie wiosennym ma decydujący wpływ na wschody buraków, a w konsekwencji na ostateczną ich obsadę na polu i plony. Rola do siewu powinna być tak przygotowana, aby nasiona wysiewane na głębokość 2 – 3 cm były układane na wilgotnej, uleżałej glebie i przykrywane równomiernie strukturalną, przewiewną i ogrzaną warstwą roli. Warunki takie uzyskuje się poprzez płytkie spulchnianie tylko wierzchniej warstwy roli. Powierzchnia pola właściwie przygotowanego do siewu punktowego, a zwłaszcza siewu w większych odstępach (18 cm), powinna być idealnie wyrównana, bez zagłębień i większych brył. Ziemniaki: Uprawa ziemniaków z przeznaczeniem na wczesny zbiór (40 dni od wschodów) i uzyskanie wyższej ceny wymaga od producenta poczynienia już w marcu pewnych kroków, czyli podkiełkowania sadzeniaków przez okres 6 – 8 tygodni w skrzynkach ażurowych. Warunki niezbędne do prawidłowego podkiełkowania: - temperatura 10 - 15o C, - wilgotność względna 90 – 95%, - natężenie światła 3500 - 5000 luksów na 1 m2, - naświetlenie 10 -12 godzin na dobę. Tak przygotowany materiał pozwoli na wcześniejsze wysadzenie, uzyskanie wyższego plonu w krótszym czasie, przy mniejszym porażeniu ziemniaków przez rizoktoniozę. Sebastian Zwierz, Zbigniew Marciniak, Grzegorz Manowski Warto przeczytać BETONIARKA TO NIE ZAPRAWIARKA W trosce o jakość produktów rolnych, jak również środowisko naturalne, władze UE podjęły decyzje o ograniczeniu stosowania chemicznych środków ochrony roślin. Wzrasta więc zainteresowanie zaprawami nasiennymi, które postrzegane są jako skuteczny, proekologiczny sposób ochrony roślin. Firmy chemiczne ciągle doskonalą zaprawy fungicydowo-insektycydowe oraz prowadzą badanie nad zaprawą biologiczną, która zamiast związku chemicznego zawierać będzie mikroorganizmy. Współczesne zaprawy nasienne mają lepiej dopracowaną formulację, dlatego lepiej i trwalej pokrywają nasiona. Często do zapraw dołączone są nawozy donasienne, które dodatkowo korzystnie działają na wzrost roślin. Najlepsze efekty produkcyjne zapewnia kwalifikowany materiał siewny, jednak w skali kraju stanowi on jedynie około 10% ogólnej ilości wysiewanych nasion. Pozostałe nasiona pochodzą z własnego rozmnożenia. Nasiona te powinny pochodzić z pól objętych pełną ochroną chemiczną, powinny być prawidłowo przechowywane. Przed przystąpieniem do zaprawiania nasiona należy oczyścić z zanieczyszczeń organicznych, jak również nieorganicznych. Należy sprawdzić ich siłę kiełkowania, która nie może być niższa niż 80%. Jeżeli zaprawianie chcemy wykonać sami, to musimy dostosować formę użytkową zaprawy do posiadanego sprzętu. Nie należy zaprawiać nasion w betoniarce. Coraz popularniejsze staje się korzystanie z usług firm zajmujących się profesjonalnym zaprawianiem nasion. Wojciech Konieczny, Betoniarka to nie zaprawiarka, Farmer nr 2/2012, str. 67 34 KANIBALE W CHLEWNI TO KŁOPOT Istnieje wiele czynników, które wpływają na występowanie w chlewniach kanibalizmu. Najogólniej można je podzielić na dwie grupy – wewnątrzpochodne, które zależą od zwierząt i na zewnątrzpochodne, które od zwierząt w żaden sposób nie zależą. Wśród czynników wewnątrzpochodnych należy wymienić: płeć, genetykę, wiek i status zdrowotny. Kanibalizm występuje częściej wśród knurów niż wśród loszek. Intensywność problemu związana jest również z wiekiem. Kanibalizm często obserwowany u tuczników, rzadko występuje wśród prosiąt. Stwierdzono również, że problem dotyczy częściej ras zwisłouchych, duroc oraz tuczników hybrydowych. Przyczyną wzajemnego okaleczania się świń są wszystkie choroby powodujące zmiany skórne i swędzenie. Zwierzę drapiąc się, przyczynia się do powstawania ran, które stają się centrum zainteresowania pozostałych osobników. Do czynników zewnątrzpochodnych należą: mikroklimat, zewnętrzne warunki klimatyczne, zagęszczenie, rodzaj podłogi, system żywienia, rodzaj paszy i brak zajęcia – nuda. O częstości pojawienia się kanibalizmu decydują również warunki utrzymania zwierząt np. zbyt intensywne światło w tuczarni, wilgotne, bezściołowe kojce, zbyt duża liczba zwierząt przypadająca na koryto, zagęszczenie w kojcu. Agresja powiązana jest również z błędami żywieniowymi: niedobory w paszy witamin, Na, Mg, włókna surowego. Niewłaściwy bilans białka i energii. Kanibalizm wśród świń znacząco wpływa na opłacalność produkcji. Dlatego należy zadbać o wyeliminowanie tzw. czynników ryzyka. Anna Kurek, Kanibale w chlewni to kłopot, top agrar Polska nr 2/2012, dodatek top świnie, str. 26 Do czytania zachęca Lucyna Lesińska 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Na polach i łąkach A może łubin? Uprawa łubinu, obok nasion o dużej zawartości białka (łubin żółty 43%, wąskolistny 34%), daje wiele innych korzyści. Gatunek ten nie wymaga drogiego i zakwaszającego glebę nawożenia azotowego, daje najlepsze stanowisko pod wszystkie inne uprawy, zwłaszcza zboża, resztki pożniwne z plantacji łubinu wzbogacają glebę w próchnicę. Ł ubiny nie powinny być uprawiane na glebach zwięzłych, silnie gliniastych, o wysokim poziomie wód gruntowych, o pH przewyższającym 7. Najlepsze są gleby przepuszczalne, ale niemające skłonności do szybkiego przesuszania się. Łubin żółty ma nieco niższe wymagania glebowe niż łubin wąskolistny i z tego względu poleca się go do uprawy na najsłabszych glebach, Nasiona łubinu zawierają dużo białka Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 nawet kl. VI, zaś na lepszych polach lepiej siać łubin wąskolistny, gdyż lepiej plonuje i jest odporny na antraknozę. Właściwym stanowiskiem dla łubinów jest pole po zbożach, w trzecim lub czwartym roku po nawożeniu obornikiem. Na to samo pole łubin nie powinien wrócić wcześniej niż po 4 - 5 latach, z uwagi na jednostronne wyczerpanie składników pokarmowych z gleby, a także zwiększenie występowania chorób i rozwój bakteriofagów niszczących bakterie brodawkowe. Nie należy go uprawiać również po innych roślinach motylkowatych z uwagi na czarną nóżkę, a także bezpośrednio po okopowych, ze względu na prawdopodobieństwo pojawienia się chorób zgorzelowych korzeni. Wiosną, tak wcześnie jak tylko jest to możliwe, trzeba wykonać bronowanie, w celu wyrównania pola i zatrzymania wilgoci w glebie, gdyż nasiona łubinu do skiełkowania wymagają dużej ilości wody. W wyjątkowych wypadkach, gdy gleba jest bardzo zbita i zleżała, należy zastosować kultywator z wałem strunowym lub agregat uprawowy. Nie zaleca się stosować nawożenia azotem, nawet dawką startową, gdyż łubin wnosi do gleby około 50 - 70 kg/ha czystego N, natomiast nawożenie fosforowo-potasowe zaleca się stosować jesienią pod pług albo wiosną przed uprawą. Wielkość nawożenia zależy od zasobności gleby, przeciętnie są to dawki 50 - 70 kg/ha P2O5 i 70 - 90 kg/ha K2O. Łubiny dobrze reagują na nawożenie dolistne magnezem, molibdenem, borem i manganem. Należy je stosować w fazie 7 liści właściwych i tuż przed kwitnieniem. Wysiew nasion łubinu powinien być wykonany jak najwcześniej, tj. na przełomie marca i kwietnia. Wiąże się to z dużym zapotrzebowaniem na wodę w okresie kiełkowania i wschodów oraz lepszym ukorzenianiem się roślin. Głębokość siewu to 2 - 5 cm, a rozstawa 12 - 20 cm, ale dobre wyniki uzyskuje się również, stosując rozstawę zbożową, tzn. 12,5 cm. Ważne jest, aby przed siewem zaprawić nasiona. Zaleca się do tego preparat Vitavax 200 FS. Zaprawianie zmniejszy ryzyko wystąpienia antraknozy. Natomiast, gdy zamierzamy wysiać łubin na polu, na którym co najmniej przez kilkanaście lat go nie uprawiano, dobrze jest wykonać szczepienie nasion nitraginą łubinową. Nasiona łubinu kiełkują już w temperaturze 4o C, zaś rośliny znoszą przymrozki do – 6o C. Przy zbyt dużej obsadzie roślin może wystąpić ich wyleganie, a zbyt rzadki siew przyczynia się do dużego zachwaszczenia. Zaleca się obsadę dla odmian tradycyjnych 90 - 100 roślin na 1 m2, a dla samokończących 110 - 120 roślin na 1 m2, przy czym na glebach lepszych należy stosować mniejszą, a na glebach słabszych większą obsadę roślin. Źródło: materiały konferencyjne, Top Agrar Polska Katarzyna Łyskawa 35 Na polach i łąkach Uprawa roślin strączkowych w mieszankach i ich znaczenie w płodozmianie W edług wyników Powszechnego Spisu Rolnego, jaki został przeprowadzony w 2010 r., w strukturze zasiewów ogółem, w gospodarstwach rolnych o powierzchni powyżej 1 ha, powierzchnia zbóż podstawowych, jak i uprawianych w mieszankach stanowi aż 68,4%, wynikiem czego jest częsta uprawa zbóż po sobie. Jest to zjawisko niekorzystne, powodujące obniżenie ich plonowania, gorsze stanowisko pod roślinę następczą oraz rozwój chorób. Jednym ze sposobów zmniejszenia negatywnych skutków uprawy zbóż po sobie jest ich uprawa w mieszance z roślinami strączkowymi. Rośliny strączkowe w mieszance ze zbożami można uprawiać na glebach kl. IV do VI, gdzie uprawa zbóż w czystym siewie, w lata suche może być zawodna, a w mieszance zawsze uzyskamy plon nasion przy minimalnych nakładach. Decydując się na uprawę mieszanek, należy się liczyć z brakiem zarejestrowanych herbicydów do zwalczania chwastów, lecz nie jest to wielka przeszkoda, ponieważ plantacja bardziej zagęszczona intensywniej walczy z zachwaszczeniem. Podstawowym zabiegiem na polu, w przypadku masowego pojawienia się chwastów, jest zastosowanie brony chwastownika, która zniszczy nam siewki chwastów. Kolejnym problemem może być także trudność zbycia takiego plonu, ponieważ firmy nie są zainteresowane jego skupem i dlatego trzeba się liczyć z koniecznością zagospoda- Mieszanka strączkowo-zbożowa 50% (groch siewny odm. Milwa i jęczmień jary odm. Blask) rowana go we własnym zakresie. Nie jest to kłopotliwe w przypadku gospodarstw, które posiadają produkcję zwierzęcą i przeznaczą go na paszę charakteryzującą się wyższą zawartością białka. Nawożenie azotowe pod mieszankę należy ograniczyć do ok. 60 kg azotu, ponieważ rośliny strączkowe wiążą wolny azot z powietrza. Stanowisko po zbiorze także jest dużo lepsze niż po zbożach w czystym siewie, gdyż resztki pożniwne z roślin strączkowych pozostawiają na polu ok. 70 kg azotu związanego z powietrza, a zmagazynowanego w sobie. Doświadczenia przeprowadzone w latach 1997 – 2000 w Przebędowie wykazały, że uprawa pszenżyta jarego w mieszankach z łubinem wąskolistnym spowodowała wzrost plonu nasion o 57% w stosunku do uprawy łubinu w siewie czystym (tabela). Porównanie plonowania łubinu wąskolistnego i pszenżyta jarego w czystym siewie i w mieszankach Plon dt/ha Udział łubinu w plonie % Łubin wąskolistny 100% - siew czysty 23,8 100 Pszenżyto jare 100% - siew czysty 43,4 0 Łubin wąskolistny 50% - pszenżyto jare 50% 38,8 36 Łubin wąskolistny 70% - pszenżyto jare 30% 36,1 45 Roślina uprawna dr Stanisław Stawiński, Materiały konferencyjne, Lubań 36 Łubin wąskolistny Przystępując do siewu, należy nasiona zaprawić zaprawą nasienną, a także bezpośrednio przed siewem zaszczepić nitraginą. Należy także pamiętać, że inna nitragina jest przeznaczona dla grochu, bobiku czy łubinu. Termin siewu przypada od 20 marca do połowy kwietnia. Przy siewie mieszanek trzeba pamiętać o mieszaniu nasion, aby zapobiec rozwarstwieniu się ich w skrzyni nasiennej. Grzegorz Manowski 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze Kastracja chirurgiczna – czy będzie zakazana? Kastracja knurków to metoda przeciwdziałająca pojawieniu się w mięsie i tkance tłuszczowej świń zapachu knura, który związany jest z obecnością w nich androsteronu i skatolu. To te substancje odstraszają od konsumowania wieprzowiny pochodzącej od niekastrowanych knurów. Polski konsument jest szczególnie wrażliwy na zapach knurzy, w mięsie. Pozbawienie knurków jąder powoduje również zmniejszenie ich agresywności i wzrost bezpieczeństwa pracy przy tych zwierzętach. W Polsce Ustawa o ochronie zwierząt zobowiązuje do wyboru bardzo wczesnej kastracji - przed ukończeniem przez prosię tygodnia życia - albo późnej, wykonywanej tylko przez lekarzy lub techników weterynarii pod całkowitym znieczuleniem. W Unii Europejskiej toczy się obecnie dyskusja na temat dalszych postanowień i regulacji prawnych kastracji knurków. Jest przyjęta tzw. „Deklaracja brukselska”, która powstała w związku z pojawiającymi się w Europie głosami obrońców zwierząt i konsumentów, krytycznie odnoszącymi się do chirurgicznej kastracji knurków. Deklaracja ta jest dobrowolną inicjatywą branżową, która zakłada: od 1 stycznia 2012 roku kastrację chirurgiczną w znieczuleniu, a od 1 stycznia 2018 roku całkowity zakaz kastracji chirurgicznej. Nie ma w tej sprawie żadnych rozporządzeń unijnych i uregulowań prawnych obowiązujących dla wszystkich krajów UE. Polska nie podpisała tej deklaracji, ale podpisała ją COPA-COGECA, do której należy Federacja Branżowych Związków Producentów Rolnych. Kastracji chirurgicznej nie stosuje się w ogóle w Wielkiej Brytanii, Irlandii, na Cyprze, w Hiszpanii i Portugalii (w tych trzech ostatnich krajach dopuszcza się ją przy wyrobach tradycyjnych). Natomiast Norwegia, Holandia, Austria i Niemcy, a od tego roku również Belgia, dopuszczają kastrację chirurgiczną tylko przy zastosowaniu pełnego Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 znieczulenia i środków przeciwbólowych. Na szczeblu UE podjęto natomiast decyzję finansowania badań w sprawie alternatywnych sposobów kastracji knurków. Została ona podjęta na lipcowym posiedzeniu Stałego Komitetu ds. Łańcucha Żywnościowego i Zdrowia Zwierząt. Na spotkaniu ustalono, że do końca 2011 r. zostaną wdrożone w życie trzy projekty dotyczące: przeprowadzenia badań razem ze Wspólnotowym Centrum Badawczym, w celu opracowania metod referencyjnych pomiaru czynników wpływających na zapach knura; analizy akceptacji przez kon- sumentów z UE i krajów trzecich produktów pochodzących od samców świń, a także utworzenia strony internetowej informującej o kastracji knurów oraz o szkoleniach dotyczących europejskiego partnerstwa w tym zakresie. Maksymalny wkład, przeznaczony na program prac, ustala się na 1 330 000 euro i zostaje on sfinansowany z budżetu ogólnego Unii Europejskiej na 2011 r. Na czym polega immunologiczna metoda kastracji? Pisaliśmy już na naszych łamach, że istnieje metoda alternatywa dla usunięcia jąderek chirurgicznie. Opracowano metodę immunologicznej kastracji knura. Metoda immunologiczna jest dla zwierząt praktycznie bezbolesna i technicznie znacznie łatwiejsza do przeprowadzenia od chirurgicznej wykonywanej pod całkowitym znieczuleniem. Dokonuje się dwukrotnej iniekcji preparatu za uszami knurka. Wprowadzono ją już w wielu krajach, między innymi w Australii, Nowej Zelandii i USA. W Europie metoda ta stosowana jest między innymi w Szwajcarii, Niemczech i w Szwecji. W Polsce szczepionka jest już dopuszczona do obrotu, prowadzo- W Polsce Ustawa o ochronie zwierząt zobowiązuje do wyboru bardzo wczesnej kastracji - przed ukończeniem przez prosię tygodnia życia - albo późnej, wykonywanej tylko przez lekarzy lub techników weterynarii pod całkowitym znieczuleniem 37 W chlewni i oborze ne są nad nią badania, a być może również jest już gdzieś stosowana. Szczepionkę pod nazwą Improvac® opracowano w Australii i jest produkowana przez Pfizer Animal Health. Jej działanie polega na pobudzeniu układu odpornościowego świni do wytwarzania swoistych przeciwciał przeciwko GnRF – hormonowi uwalniającemu gonadotropiny. Zawiera ona w swoim składzie zmodyfikowane białko GnRF, które nie ma żadnej aktywności hormonalnej ani niepożądanych działań na funkcje organizmu, a stymuluje powstawanie swoistych przeciwciał skierowanych przeciwko czynnikowi uwalniającemu hormon GnRF. W konsekwencji powoduje to zahamowanie uwalniania testosteronu oraz innych steroidów z jąder, w tym androsteronu (główny sprawca zapachu mięsa). Również skutkuje to zwiększonym metabolizmem skatolu w wątrobie. Aby szczepienie było skuteczne, szczepionkę należy podać dwukrotnie. Pierwszy raz podaje się ją pomiędzy 8. - 10. tygodniem życia, w dawce 2 ml. Ta dawka nie wpływa na funkcje jąder, zapoczątkowuje jedynie reakcje organizmu na podane mu białko. Po czterech tygodniach od pierwszego szczepienia, możemy wykonać drugie. Powinno ono być wykonane na 4 - 6 tygodni przed ubojem zwierząt. Termin drugiego szczepienia zależy w dużej mierze od tempa wzrostu naszych tuczników. Należy go za- planować tak, aby od pierwszego do drugiego szczepienia upłynęły minimum 4 tygodnie, a sprzedaż nie nastąpiła wcześniej jak 4 tygodnie po podaniu drugiej dawki preparatu Improvac®, również w dawce 2 ml. Już po 3 dniach od podania drugiej dawki dochodzi do zaniku funkcji jąder, w konsekwencji także zaniku produkcji substancji powodujących przykry dla konsumentów zapach mięsa i tkanki tłuszczowej. Objawem widocznym gołym okiem jest wyraźny zanik jąder i worka mosznowego knura. Po czterech tygodniach są one mniejsze o około 50%. Skuteczność tej metody jest taka sama jak skuteczność kastracji fizycznej. Badania na temat parametrów mięsa, prowadzone głównie przez producenta szczepionki, jednoznacznie wykazały, że od zaszczepionych knurów otrzymujemy mięso wysokiej jakości spożywczej, takie jak od knurków wykastrowanych chirurgicznie lub też loszek. Zaszczepione knury wykazują się ponadto wyższą mięsnością. Ponad 200 ekspertów w dziedzinie porównywania wartości sensorycznych mięsa wykazało brak różnic w zakresie tych parametrów przy obydwu sposobach kastracji. Zastosowanie szczepionki jest przyjazną dla zwierząt metodą, która eliminuje ból zwierzęcia, nie ma po niej powikłań, jest łatwa w zastosowaniu, mogą ją wykonywać odpowiednio przeszkoleni pracownicy ferm. Z drugiej jednak strony istnieje prawdopodobieństwo niezamierzo- nego wstrzyknięcia preparatu sobie, przez osobę wykonującą zabiegi. W przypadku mężczyzny i dwukrotnego wstrzyknięcia preparatu skutkiem jest zanik jąder i bezpłodność. Stąd dość duża powściągliwość i opór służb weterynaryjnych. Utrzymywanie niekastrowanych knurków sprzyja zwiększeniu tempa przyrostów, przez co ogranicza zużycie paszy. Oznacza to także, mniejszą ilość wyprodukowanych odchodów (obornik, gnojówka, gnojowica), a co za tym idzie, mniej problemów z ich gromadzeniem, przechowywaniem i zagospodarowaniem. Z tego względu jest to metoda sprzyjająca dobrostanowi zwierząt i ochronie środowiska naturalnego. Znacznym ograniczeniem, w stosowaniu immunologicznej metody kastracji, jest jej na razie mała dostępność, cena szczepionki oraz obawy męskiej, a więc dominującej u nas części służb weterynaryjnych. W naszych niewielkich stadach zarówno kastracja chirurgiczna w pełnym znieczuleniu i przy użyciu środków przeciwbólowych, jak i ta immunologiczna znacznie podwyższa koszty produkcji. Polski konsument jest bardzo wrażliwy na nieswoiste zapachy, stąd nie ma presji na zmianę istniejącego prawa i ograniczanie chirurgicznej metody kastracji knurków, która daje mu większą pewność, co do jakości mięsa. Maria Gwizdała Pomorskie Stowarzyszenie Hodowców Bydła Ras Mięsnych Lubań, 83-422 Nowy Barkoczyn tel. (58) 688 20 11, 688 21 50, fax (58) 688 22 52 Sprzedam: • 6 byczków i 10 jałówek rasy limousine, czysto rasowe, pod oceną - tel. kom. 500087588. • Odsadki rasy limousine pod oceną - tel. kom. 502290093. • 2 jałówki ciele, 5 odsadków rasy limousine, pod oceną - tel. kom. 691775091. • 6 jałówek cielnych, 6 odsadków rasy limousine, nie są pod oceną - tel. kom. 505866441. Kupię: • Odsadki bydła mięsnego i warchlaki - tel. kom. 727621603. • Odsadki bydła mięsnego rasy limousine (50 sztuk) - tel. kom. 509564113. 38 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze FINAŁ OGÓLNOPOLSKIEGO KONKURSU „FERMA I HODOWCA BYDŁA ROKU 2011” Laureaci z Pomorza Ogólnopolski Konkurs „Ferma i Hodowca Bydła Roku 2011”, pod patronatem Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi został rozstrzygnięty. Głównym organizatorem konkursu było ogólnopolskie czasopismo specjalistyczne „Bydło”, a współorganizatorami ośrodki doradztwa rolniczego, Polski Związek Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego, Uniwersytety Przyrodnicze w Lublinie i Poznaniu. I deą konkursu było przede wszystkim promowanie gospodarstw utrzymujących bydło, wyróżniających się postępem hodowlanym i efektami produkcyjnymi, innowacyjnymi rozwiązaniami technicznymi i technologicznymi, wysokim poziomem dobrostanu zwierząt oraz ochroną środowiska. Spośród licznych zgłoszeń z całej Polski, wybrano 13 najlepszych: 3 fermy bydła mlecznego, 3 hodowców bydła mlecznego, 3 fermy bydła mięsnego, 3 hodowców bydła mięsnego oraz laureata nagrody specjalnej, którym został Wojciech Makarewicz za hodowlę bydła białogrzbietego. Podczas finału konkursu, który odbył się 18 lutego br. w Poznaniu, laureatom wręczono puchary, nagrody, listy gratulacyjne i inne trofea. Wśród szczęśliwej trzynastki znaleźli się także hodowcy z Pomorza, i to z Kaszub, gdzie trzeba być mistrzem, by na glebach klasy V i VI zorganizować dobrą bazę paszową i hodowlę na tak wysokim poziomie. Puchary nagrody, gratulacje i inne trofea zapłatą za ciężką, mozolną pracę Zgłoszone do konkursu gospodarstwa były szczegółowo opisywane na łamach Pomorskich Wieści Rolniczych i czasopisma Bydło w ubiegłym roku. Dziś podajemy kilka szczegółów celem przypomnienia. W kategorii „Ferma bydła mlecznego” drugie miejsce przyznano Państwu Katarzynie i Arkadiuszowi Kropidłowskim z Nowego Barkoczyna. Ich supernowoczesna obora usytuowana jest w środku wsi. Krowy, za idealny dobrostan, odpłacają się doskonałym zdrowiem oraz zadowalającymi wskaźnikami produkcyjnymi. Gospodarstwo zajmuje powierzchnię 120 ha. Słabe gleby (kilka hektarów w klasie IV, przewaga w klasie V i VI) predysponują je do rolnictwa z udziałem nawozów naturalnych, czyli z udziałem zwierząt. Ogólnopolski Finał Konkursu Ferma i Hodowca Bydła Roku 2011 w Poznaniu - 18 lutego 2012 r. 13 laureatów konkursu - najlepsi hodowcy w kraju Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 Krowy zadowolone, bo od 2008 roku mieszkają w supernowoczesnej oborze 39 W chlewni i oborze Bogate tradycje hodowlane zostały przekazane przez ojca gospodarza - Pana Leona Kropidłowskiego. Pan Arkadiusz prowadzi gospodarstwo od 2001 roku, a od 2004 roku zajmuje się hodowlą bydła mlecznego. Struktura zasiewów podporządkowana jest potrzebom paszowym. Około 35 ha zajmują trawy, 28 ha stanowi uprawa kukurydzy, a reszta to zboża również przeznaczone na pasze. Hodowla bydła mlecznego to trudny, kapitałochłonny i pracochłonny kawałek chleba. Świątek, piątek i niedziela, zawsze o tej samej porze, krowy powinny być karmione i dojone. Można powiedzieć, że tą hodowlą zajmują się miłośnicy zwierząt o wrażliwych sercach. Państwo Kropidłowscy zmodernizowali swoje prace tak, że dzisiaj z dumą mogą powiedzieć „krowa zadowolona i gospodarz zadowolony”. Krowa zadowolona, bo od 2008 roku mieszka w supernowoczesnej oborze, w której mikroklimat pozwala zwierzętom na godziwe życie. Zamiast okien są tu kurtyny, które regulują temperaturę. W zimie jest ona zawsze dodatnia, natomiast w największe upały w oborze jest chłodno i przyjemnie. Świetliki umieszczone w dachu, dają odowiednią ilość światła. Dla poprawy komfortu, zamontowano czochradła, ponieważ krowy, jak i inne żyjące istoty, mają potrzebę poczochrania się i podrapania, czyli masażu skóry. Hodowla jest prowadzona tradycyjnie - w lecie pastwisko i siano, zimą kiszonki i sianokiszonki. Cielęta otrzymują mieszankę CJ i owies gnieciony. W gospodarstwie Państwa Rumińskich na obrzeżach miasta pasie się piękne stado kolorowego bydła Hodowla prowadzona jest w budynku inwentarskim adaptowanym z byłej owczarni. Wokół budynku rozciągają się pastwiska. Bydło ma więc dużo przestrzeni życiowej i hodowane jest z zachowaniem dobrostanu. Obsługa zwierząt zajmuje niewiele czasu. Umożliwia więc rolnikom działalność społeczną. Panowie Rumińscy chętnie dzielą się swoimi doświadczeniami, wymieniają poglądy z innymi hodowcami, wzajemnie sobie pomagają. Na uroczystość finałową również pojechali w towarzystwie kolegów - hodowców z Pomorskiego Stowarzyszenia Hodowców Bydła Ras Mięsnych. Państwo Kropidłowscy z rodziną na tle nowej obory W kategorii „Ferma bydła mięsnego” laureatami III miejsca zostali Panowie Grzegorz i Mieczysław Rumińscy. W gospodarstwie, malowniczo położonym w samym sercu Kaszub, znajdującym się na obrzeżach Kościerzyny, pasie się stado kolorowego bydła mięsnego. Dominującą rasą jest limousine. Oprócz limousine jest kilka charolaisów i mieszańców, które stanowią również doskonały materiał rzeźny. Hodowla bydła mięsnego, w tym gospodarstwie, to hobby oraz sposób na wykorzystanie zasobów paszowych. Jest pole, uprawiane są zboża, jest pastwisko, budynek, a wybrana rasa jest łatwa w hodowli. Gospodarstwo liczy 55 ha. W strukturze upraw znajduje się 30 ha zbóż, 3 ha aronii, 5 ha pastwisk, a pozostałą powierzchnię zajmują rośliny pastewne (kukurydza, mieszanki na GPS). W omawianym stadzie 80% to sztuki hodowlane, zaś 20% przeznacza się na opas. Bydło opasa się do wag ciężkich (700 kg), a następnie jest ono eksportowane do Grecji. 40 Puchar dla laureatów III miejsca w kategorii „Ferma bydła mięsnego” odebrał Pan Grzegorz Rumiński Helena Artyszuk 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze Ptasia grypa - jeszcze może być groźna P rasa z dnia 21 stycznia br. doniosła, że w Chinach wykryto śmiertelny przypadek ptasiej grypy, już drugi w tym miesiącu. Ofiary to mężczyźni, którzy mieli bezpośredni kontakt z drobiem. Podobne zdarzenie miało miejsce w Wietnamie, gdzie 18-letni pracownik fermy drobiu zmarł z powodu tej choroby. Według danych WHO, przez 1,5 roku nie było zachorowań na ptasią grypę, a od 2003 r., gdy wykryto wirus grypy stwierdzono 570 jej przypadków, w tym 330 osób zmarło. Wirus występuje endemicznie w 6 krajach, tj. w Bangladeszu, Chinach, Egipcie, Indiach, Indonezji oraz Wietnamie. Ważnym jest, aby unikać histerii, podsycanej przez środki masowego przekazu. Co wiemy na temat wirusa ptasiej grypy? Czynnik zakaźny to typ A wirusa grypy, który jak pasożyt korzysta z zasobów żywych organizmów. Ciągle obawiamy się, aby wirus ten nie replikował się, a zwłaszcza z człowieka na człowieka. Nazwano go tworem organicznym - wykazuje cechy jednokomórkowych organizmów żywych, jak i materii nieożywionej. Wirus wnika do komórki żywiciela, zakaża go i pozostaje w utajeniu. Można żyć, nie wiedząc, iż się jest nosicielem wirusa. Wirus atakuje komórki nabłonkowe wyściełające drogi oddechowe. Może on atakować przewód pokarmowy - wówczas mamy tzw. grypę żołądkową. Wirus typu A zakaża ludzi oraz inne ssaki, a także ptaki, najczęściej wywołuje epidemię. Mało wrażliwe są gołębie. Najbardziej patogenną odmianą wirusa (śmiercionośną) jest H5N1. Wirus ptasiej grypy odkryto już w 1901 r. we Włoszech, ale problemem stał się w 2006 roku, kiedy to do Europy przeniosły go ptaki wędrujące. W Polsce pierwsze ognisko chorobowe odnotowano 5 marca 2006 r., następne 11 kwietnia 2006 r. Znaleziono wówczas 12 martwych łabędzi w Bolesławcu (woj. dolnośląskie). Wirus przenosi się drogą kropelkową. Ginie w temperaturze 90° C oraz na skutek stosowania detergentów. Najbardziej zagrożeni na ewentualne zakażenie są hodowcy drobiu, mający bliski kontakt z ptakami na co dzień. Należy również uważać przy karmieniu dzikich ptaków. Nie ma na razie informacji o tym, żeby wirus Reklama PPH „DOWO” WOJCIECH DOBRZYCKI 73-110 Stargard • nawóz wapniowo-magnezowy węglanowy – dolomit CaO – 30% MgO – 17% • nawóz wapniowy węglanowy CaO – 50% = 90% CaCO3 • nawóz wapniowy tlenkowy CaO – 50% i 60% tel./fax (91) 578 67 33, tel. kom. 601863937 www.dowo.pl Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 W Polsce pierwsze ognisko chorobowe odnotowano w 2006 roku, kiedy w woj. dolnośląskim odnaleziono martwe łabędzie przenosił się pomiędzy ludźmi. Dotychczas nie pojawiła się też zmutowana, wysoce zjadliwa forma wirusa, która mogłaby spowodować pandemię. Wirus, który spowodował pandemię w 1918 r. był wirusem ptasiej grypy. Eksperci sądzą, że wirus ptasiej grypy może wymieniać się genami z wirusem ludzkiej grypy, jeśli ktoś zarazi się równocześnie obydwoma wirusami. W rezultacie może powstać nowy wirus przenoszący się z człowieka na człowieka. Objawy zakażenia u ludzi • Główne objawy choroby to: gorączka powyżej 38° C, kaszel, ból gardła, kłopoty z oddychaniem, bóle mięśniowe, ból oczu. • Choroba rozwija się w ciągu 5 dni. • Łatwo pomylić ją z przeziębieniem. • W efekcie postępowania choroby może rozwinąć się zapalenie płuc. Mogą również wystąpić poważne problemy z układem oddechowym. Zalecenia dotyczące ochrony przed wirusem ptasiej grypy • Stosować ubrania ochronne, rękawice (ścisła higiena rąk, rękawice bezpudrowe lateksowe, syntetyczne, chirurgiczne). • Unikać zarażenia od chorych ptaków. • Unikać kontaktu z ich odchodami. • Unikać spożywania drobiu mrożonego oraz surowych jajek. • Ograniczyć dostęp ptaków dzikich. • Myć często ręce wodą z detergentami. Wszystkie środki ostrożności są wskazane! Lek. wet. Andrzej Zemło 41 W chlewni i oborze Pomorskie Stowarzyszenie Hodowców Bydła Ras Mięsnych nadal aktywne P omorskie Stowarzyszenie Hodowców Bydła Mięsnego prowadzi swoją działalność od 2005 roku. Stowarzyszenie to przeżywało wzloty i upadki, członkowie przychodzili i odchodzili. Obecnie stowarzyszenie liczy 33 osoby, które aktywnie pracują na rzecz rozwoju hodowli bydła mięsnego na Pomorzu. Wprawdzie nie prowadzą działalności gospodarczej, lecz pomagają sobie wzajemnie. Spotkania (które odbywają się przeciętnie raz na kwartał, a w miarę potrzeby i częściej) wnoszą wiele aktualności – mówi Prezes Jerzy Bałachowski - zapraszamy na spotkania przedstawicieli firm pracujących na rzecz hodowli (prezentujące środki do produkcji, podmioty skupujące zwierzęta, lekarzy weterynarii, firmy ubezpieczeniowe itp). Sama wymiana doświadczeń często pomaga rozwiązać wiele problemów - dodaje Józef Janke, od początku aktywnie uczestniczący we wszystkich spotkaniach. - Jeździmy, podglądamy innych, a najciekawsze rozwiązania wdrażamy w swoich gospodarstwach. Członkowie PSHBRM każdego roku prezentują swoje zwierzęta na Wojewódzkiej Wystawie Zwierząt Hodowlanych, realizując projekt „Polska wołowina na polskim stole”. To wspaniała okazja do promocji prawdziwej wołowiny z ras mięsnych. Jakiś czas temu wśród członków stowarzyszenia zrodził się pomysł utworzenia grup producenckich. Ponieważ mieszkają oni w różnych częściach województwa, nie zdałaby egzaminu jedna wielka grupa. W tej chwili wyłoniło się kilku liderów, którzy próbują utworzyć grupy w swoich rejonach działania. Jedna grupa, której liderem jest Remigiusz Wojtera, już działa. Tematem ostatniego, styczniowego spotkania Pomorskiego Stowarzyszenia Hodowców Bydła Mięsnego było sprawozdanie za 2011 r. i plany na 2012 r. Swoimi doświadczeniami podzielili się również lekarze weterynarii - Józef Kowalski, który przedstawił wiele praktycznych rozwiązań pozwalających utrzymać zwierzęta w zdrowiu i Krzysztof Okrój, który mówił na temat chorób cieląt ze szczególnym uwzglednieniem profilaktyki. Zaplanowano również wiele imprez integracyjnopromocyjnych: wyjazd na fermę bydła do Łodzi, udział w wystawie, współudział w organizacji konferencji dotyczącej produkcji wołowiny i pokazu oceny runi pastwiskowej. Warto się spotykać, integrować podglądać innych - mówi Mieczysław Rumiński, laureat konkursu „Ferma Bydła”, organizowanego przez redakcję miesicznika „Bydło”. Kolejne spotkanie odbędzie się w marcu. Wówczas przedstawimy oferty nasienne kukurydzy, jako że kukurydza jest podstawowym źródłem energii dla bydła oraz zaprosimy przedstawiciela Polskiego Związku Hodowców i Producentów Bydła Mięsnego. W grupie raźniej pokonywać różne przeciwności, a wymiana doświadczeń jest filarem każdej hodowli. 42 Warunki ubezpieczenia gospodarstw przedstawiła Katarzyna Jarosz – Ekspert ds. ubezpieczeń, przedstawicielka BGŻ O chorobach cieląt, ze szczególnym uwzględnieniem profilaktyki, mówił lek. wet. Krzysztof Okrój Helena Artyszuk Sprzedam (cd. ze str. 64) 10 ton jęczmienia paszowego oraz 10 ton pszenicy paszowej. Wiadomość: tel. kom. 727571109. Kombajn Bizon Z50 i ładowarkę Bopcat. Wiadomość: tel. kom. 509658694. Ciągnik Ursus C-355, r. prod. 1974. Cena do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 604293842. Przetrząsaczo-zgrabiarkę 5-gwiazdową, rozrzutnik do obornika jednoosiowy, opielacz ciągnikowy wielorzędowy. Wiadomość: gm. Ostaszewo, tel. kom. 888760041. Siewnik do warzyw. Wiadomośc: gm. Nowy Dwór Gdański, tel. kom. 790488246. 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W chlewni i oborze Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy * Przypominamy Marzec Bydło: Marzec to miesiąc, w którym tradycyjnie przypominamy o korekcji racic. Będzie czas na wyleczenie ewentualnych, ukrytych stanów chorobowych. Pamiętajmy, aby zrobić to prawidłowo i odpowiednim sprzętem. Najlepszym rozwiązaniem jest zlecenie wykonania korekcji racic fachowcom. A na naszym terenie kilku dobrych działa. Po zimie warto dokonać przeglądu stanu użytków zielonych, wykonać niezbędne prace pielęgnacyjne (rozrzucanie kretowisk, bronowanie, wałowanie użytków zielonych na torfach). W marcu, jeśli pozwalają tylko na to warunki pogodowe i nie ma okrywy śnieżnej, można je zasilić nawozami organicznymi i mineralnymi. Należy sprawdzić też ogrodzenia pastwisk, stan dróg dopędowych, drożność przepustów, rowów, a także przewidzieć stały dostęp bydła do wody pitnej. Zanim ruszymy z pracami polowymi, warto już dziś starannie zaplanować potrzebną powierzchnię roślin uprawianych na paszę. Pamiętajmy przy tym o stratach w czasie konserwacji (około 20%) i rezerwie (około 10 - 20%). Pasze objętościowe to podstawa żywienia bydła, a ich właściwy dobór i jakość wpływa później na ilość zużytej paszy treściwej, co może obniżyć albo podwyższyć koszty produkcji mleka. Jak prawidłowo zakiszać zielonki, jakich maszyn użyć do zbioru i wiele innych ciekawych informacji będzie można uzyskać na konferencji, którą organizujemy 14 marca tego roku w Oddziale PODR w Starym Polu. Najświeższe informacje z rynku mleka oraz podsumowanie wyników oceny wartości użytkowej bydła mlecznego, z wręczeniem pucharów i nagród dla najlepszych, degustacja wyrobów mlecznych i wiele innych atrakcji czeka na uczestników konferencji, na którą serdecznie zapraszamy. Trzoda chlewna: W gospodarstwie, w którym znaczący udział w produkcji ma trzoda chlewna, trzeba szczególnie zwracać uwagę na koszty żywienia, które stanowią często 70% kosztów ogółem, a więc stanowią w głównej mierze o opłacalności produkcji. Należy zatem pamiętać o tym, że: Najlepsze efekty ekonomiczne, jak i produkcyjne osiąga się, stosując dwa, a jeszcze lepiej trzy rodzaje pasz dla tuczników. Wówczas wykorzystanie paszy rośnie, a koszty żywienia obniżają się. Przy takim systemie żywienia możemy zapewnić odpowiednią wartość dawki dla poszczególnych faz rozwojowych zwierzęcia. Ekonomiczne żywienie to odpowiedni skład mieszanki. Wartość dawki nie określamy ilością białka, lecz jego wartością. Ważne jest, aby skład amonokwasowy był zbliżony do składu białka idealnego. Proporcje podstawowych aminokwasów: lizyny do metioniny z cystyną, treoniny i tryptofanu, w takim białku dla świń mięsnych mają się, jak 100 : 62 : 64 : 20. Aby białko mogło być jak najlepiej wykorzystane, dawka musi zawierać odpowiednią ilość energii (stosunek energetycznobiałkowy), związków mineralnych i witamin. Strawność paszy zależy od stopnia ześrutowania. Coraz częściej mówi się, że cząstki paszy powinny mieć średnicę do jednego milimetra. W tym miejscu należy zaznaczyć również, że granulowanie paszy nie poprawia jej strawności, chociaż może ograniczyć straty podczas spożywania jej przez tuczniki. Waga końcowa tuczu decyduje zarówno o mięsności tuczników, jak i wskaźniku wykorzystania paszy. Każda rasa charakteryzuje się indywidualną zdolnością do ilości odkładanego białka w określonym wieku, dlatego w zależności od genotypu, tucz powinien być zakończony w optymalnym terminie. Najczęściej jest to osiągnięcie 100 kg dla ras krajowych i nieco więcej dla krzyżówek z udziałem ras wybitnie mięsnych. Tuczniki linii syntetycznych nawet do wagi 125 kg nie otłuszczają się i osiągają mięsność na poziomie 55 – 57%. Zbigniew Marciniak, Włodzimierz Sawirski POMORSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W GDAŃSKU ODDZIAŁ W STARYM POLU PÖTTINGER I RAITECH RAIFFEISEN AGRO-TECHNIKA zapraszają na konferencję na temat Żywienie bydła mlecznego – aktualne zagadnienia która odbędzie się 14 marca (środa) 2012 r., o godz. 10.00 w PODR Gdańsk, Oddział Stare Pole. Bliższych informacji nt. konferencji udziela Zbigniew Marciniak, tel. kom. 797 010 595. Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 43 W trosce o środowisko PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY NA LATA 2007 - 2013 Można składać nowe wnioski Od 15 marca rolnicy mogą składać wnioski na dopłaty bezpośrednie, a łącznie z nimi deklaracje pakietów rolnośrodowiskowych w ramach PROW 2007 - 2013. R ok 2011 był ostatnim rokiem realizacji przez rolników programów rolnośrodowiskowych według zasad PROW 2004 - 2006. Wszyscy, którzy uczestniczyli w takim programie, muszą pamiętać, że realizacja planu rolnośrodowiskowego skończyła się 29 lutego 2012 roku. Należy, w prowadzonym rejestrze działalności rolnośrodowiskowej, dokonać odpowiednich zapisów wskazujących wykonanie wymogów wybranego pakietu – kończących jego realizację w kolejnym, ostatnim roku. Musimy również pamiętać, że dokumentację programu rolnośrodowiskowego (np. plan rolnośrodowiskowy, rejestr działalności rolnośrodowiskowej i inne dokumenty) przechowujemy przez 5 lat od zakończenia jego realizacji. Zapewne wielu rolników kończących realizację poprzednich 5-letnich planów rolnośrodowiskowych oraz inni rolnicy nierealizujący do tej pory działań rolnośrodowiskowych zastanawiają się, czy nie złożyć wniosku na kolejny program, tym razem na zasadach PROW 2007 - 2013. Programy rolnośrodowiskowe są realizowane obowiązkowo we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej, w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. W naszym kraju Program rolnośrodowiskowy, będący częścią Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 - 2013, jest w sposób szczególny otwarty na działania sprzyjające ochronie bioróżnorodności środowiska i zachowaniu walorów krajobrazowych. Realizacja wielu pakietów w gospodarstwie oraz wprowadzenie szerokiej gamy wariantów dla pakietów przyrodniczych otworzyły nowe możliwości pozytywnego od- 44 działywania na otaczającą nas przyrodę. Wymaga to jednak zaangażowania rolników, którzy poprzez właściwe gospodarowanie, dostosowane do warunków środowiskowych swoich gospodarstw, mogą chronić zachowane jeszcze cenne siedliska lub też przywracać utracone walory przyrodnicze. Takie działania w wielu przypadkach wymagają rezygnacji z intensyfikacji produkcji, co prowadzi często do pomniejszenia dochodu rolniczego gospodarstwa. Rekompensatą za utracone dochody i ponoszone dodatkowe nakłady na rzecz ochrony środowiska, zachowanie i ochronę lokalnych odmian roślin uprawnych i lokalnych ras zwierząt gospodarskich jest wsparcie finansowe zagwarantowane w ramach Programu rolnośrodowiskowego. Program rolnośrodowiskowy na lata 2007 - 2013 swoją konstrukcją zachęca do jego realizacji szczególnie gospodarstwa mniejsze, położone na terenach bogatych w użytki przyrodnicze, z możliwością realizacji wielu pakietów jednocześnie. Rolnicy prowadzący ekstensywne metody gospodarowania z pewnością bez trudu będą mogli spełnić wymogi dla rolnictwa zrównoważonego czy też dokonać przestawienia gospodarstwa na produkcję ekologiczną. Większe gospodarstwa, prowadzące intensywną produkcję rolną, poprzez wykorzystanie właściwych instrumentów wsparcia w ramach Programu rolnośrodowiskowego, mają również możliwości stosowania i rozwijania metod korzystnie oddziaływujących na środowisko naturalne (malejące dopłaty przy wzrastającym areale - degresywność). 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W trosce o środowisko Program rolnośrodowiskowy na lata 2007 - 2013 jest kontynuacją Programu rolnośrodowiskowego realizowanego jako Działanie 4. „Wsparcie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawa dobrostanu zwierząt” w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2004 - 2006. Oczywiście w stosunku do poprzedniego okresu wsparcia, dostępne pakiety, zasady ich realizacji i wysokości płatności uległy zmianie. W prezentowanym artykule przedstawiamy kilka wybranych informacji o programach rolnośrodowiskowych – dostępne pakiety, stawki płatności. Są to ostatnie chwile, aby zastanowić się i podjąć szybką decyzję o realizacji nowego Planu rolnośrodowiskowego na kolejne 5 lat. Nowe zobowiązanie rolnośrodowiskowe realizujemy od dnia 15 marca 2012 roku. Należy pamiętać, że nowy plan rolnośrodowiskowy powinien być opracowany do 11 czerwca br. Ogólne wymogi ubiegania się o płatności rolnośrodowiskowe Płatność rolnośrodowiskową przyznaje się rolnikowi, jeżeli: 1) został mu nadany numer identyfikacyjny w trybie przepisów o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności; 2) stosuje się do minimalnych wymogów w całym gospodarstwie; 3) łączna powierzchnia posiadanych przez niego działek rolnych, na których jest prowadzona działalność rolnicza, wynosi co najmniej 1 ha; 4) realizuje 5-letnie zobowiązanie rolnośrodowiskowe, obejmujące wymogi wykraczające ponad podstawowe wymagania, w ramach określonych pakietów i ich wariantów, zgodnie z planem działalności rolnośrodowiskowej, na gruntach, będących w posiadaniu rolnika w dniu rozpoczęcia realizacji zobowiązania; 5) spełnia warunki przyznania płatności rolnośrodowiskowej w ramach określonych pakietów lub ich wariantów określone w rozporządzeniu. Rolnik realizujący zobowiązanie rolnośrodowiskowe powinien: 1) zachować występujące w gospodarstwie rolnym i określone w planie działalności rolnośrodowiskowej trwałe użytki zielone oraz elementy krajobrazu rolniczego nieużytkowane rolniczo, tworzące ostoje dzikiej przyrody; 2) prowadzić, na formularzu udostępnionym przez Agencję, rejestr działalności rolnośrodowiskowej zawierający wykaz wypasów zwierząt oraz działań agrotechnicznych, w tym zastosowania nawozów i wykonania zabiegów przy użyciu środków ochrony roślin, przy czym rejestr ten, w odniesieniu do zastosowania nawozów mineralnych, prowadzi się dla całego gospodarstwa rolnego; 3) przestrzegać innych wymogów określonych dla danego pakietu lub wariantu. Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 Pakiety rolnośrodowiskowe na lata 2007 - 2013 Zobowiązanie rolnośrodowiskowe może być realizowane w ramach co najmniej jednego z następujących pakietów: Pakiet 1. Rolnictwo zrównoważone (realizowane na obszarze całego gospodarstwa, płatność tylko do gruntów ornych); Pakiet 2. Rolnictwo ekologiczne (realizowane zgodnie z przepisami o rolnictwie ekologicznym); Pakiet 3. Ekstensywne trwałe użytki zielone (od roku 2011 realizowany tylko na gruntach położonych na Obszarach Natura 2000); Pakiet 4. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura 2000; Pakiet 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000; Pakiet 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie; Pakiet 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie; Pakiet 8. Ochrona gleb i wód; Pakiet 9. Strefy buforowe. Dostępność pakietów Programu Rolnośrodowiskowego Płatność rolnośrodowiskowa może być przyznana w ramach dowolnej liczby pakietów, z tym że: 1) pakiet 2. „Rolnictwo ekologiczne” nie może być realizowany równocześnie z pakietem 1. „Rolnictwo zrównoważone” i pakietem 8. „Ochrona gleb i wód”; 2) pakiet 3. „Ekstensywne trwałe użytki zielone”, pakiet 4. „Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura 2000” oraz pakiet 5. „Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000” - nie mogą być realizowane równocześnie na tych samych użytkach rolnych; 3) od 2011 roku pakiet 2. „Rolnictwo ekologiczne”, wariant 2.3 i 2.4 „Trwałe użytki zielone” nie mogą być realizowane jednocześnie z pakietem 4. i 5. Płatność rolnośrodowiskowa jest przyznawana do: działek rolnych i stref buforowych oraz do krów, klaczy, loch lub matek owiec wybranych ras, jeżeli ich liczba w stadzie wynosi co najmniej: 1) 4 krowy (bydło rasy: polskiej czerwonej, białogrzbietej, polskiej czerwono-białej, polskiej czarno-białej), 45 W trosce o środowisko 2) 2 klacze (rasy: koniki polskie, konie huculskie, konie małopolskie, konie śląskie, konie wielkopolskie, konie zimnokrwiste w typie sokólskim, konie zimnokrwiste w typie sztumskim), 3) 5 lub 10 lub 15 lub 30 matek owiec, w zależności od rasy (owce rasy: wrzosówka, świniarka, olkuskie, polskie owce górskie odmiany barwnej, merynos odmiany barwnej, uhruskie, wielkopolskie, żelaźnieńskie, korideil, kamienieckie, pomorskie, cakiel podhalański, merynos polski w starym typie), 4) 10 loch rasy puławskiej; 5) 8 loch rasy złotnickiej białej i rasy złotnickiej pstrej (lecz nie więcej niż 70 loch stada podstawowego rasy puławskiej lub 100 loch rasy złotnickiej białej lub rasy złotnickiej pstrej, utrzymywanych w jednym stadzie). W przypadku realizacji Pakietu 4. „Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura 2000” lub Pakietu 5. „Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych na obszarach Natura 2000”, rolnik musi mieć opracowaną dokumentację przyrodniczą. W zależności od wariantu, dokumentację sporządza ekspert ornitolog – potwierdzający występowanie określonych gatunków ptaków lub botanik - potwierdzający występowanie określonych siedlisk roślinnych. Doku- mentacja ta powinna być wykonana rok wcześniej lub w roku składania wniosku (w terminach określonych w metodyce sporządzania dokumentacji przyrodniczych). Po wykonaniu dokumentacji, przy składaniu pierwszego wniosku, płatność rolnośrodowiskowa jest przyznawana w wysokości zwiększonej o kwotę przeznaczoną na refundację kosztów transakcyjnych, dotyczących sporządzenia dokumentacji przyrodniczej, której wysokość nie może przekraczać maksymalnej kwoty: Koszty transakcyjne i wysokość maksymalnej kwoty przeznaczonej na refundację tych kosztów Wysokość maksymalnej kwoty przeznaczonej na refundację kosztów transakcyjnych Koszty transakcyjne Koszt sporządzenia dokumentacji przyrodniczej dla siedliska o powierzchni: do 1 ha 500 zł powyżej 1 ha do 5 ha 1000 zł powyżej 5 ha do 20 ha 2000 zł powyżej 20 ha do 50 ha 3000 zł powyżej 50 ha 4000 zł Wysokość stawek płatności rolnośrodowiskowej dla poszczególnych pakietów i ich wariantów Pakiety rolnośrodowiskowe 1. Rolnictwo zrównoważone Warianty rolnośrodowiskowe Zrównoważony system gospodarowania Uprawy rolnicze 2. Rolnictwo ekologiczne 3. Ekstensywne trwałe użytki zielone 4. i 5. Ochrona zagrożonych gatunków ptaków i siedlisk przyrodniczych poza obszarami Natura 2000 i na obszarach Natura 2000 46 Stawki płatności 360 zł/ha w okresie przestawiania po okresie przestawiania 840 zł/ha 790 zł/ha Trwałe użytki zielone 330 zł/ha 260 zł/ha Uprawy warzywne 1550 zł/ha 1300 zł/ha Uprawy zielarskie 1150 zł/ha 1050 zł/ha Uprawy sadownicze i jagodowe 1800 zł/ha 1540 zł/ha Pozostałe uprawy sadownicze i jagodowe 800 zł/ha 650 zł/ha Uprawa orzecha włoskiego przed upływem 6 pełnych sezonów wegetacyjnych 160 zł/ha Ekstensywna gospodarka na łąkach i pastwiskach na obszarach Natura 2000 500 zł/ha poza obszarami Natura 2000 na obszarach Natura 2000 Ochrona siedlisk lęgowych ptaków 1200 zł/ha 1370 zł/ha Mechowiska 1200 zł/ha 1390 zł/ha Szuwary wielkoturzycowe 800 zł/ha 910 zł/ha Łąki trzęślicowe i selernicowe 1200 zł/ha 1390 zł/ha Murawy ciepłolubne 1200 zł/ha 1380 zł/ha Półnaturalne łąki wilgotne 800 zł/ha 840 zł/ha Półnaturalne łąki świeże 800 zł/ha 840 zł/ha Bogate gatunkowo murawy bliźniczkowe 800 zł/ha 870 zł/ha Słonorośla 1190 zł/ha 1190 zł/ha Użytki przyrodnicze 550 zł/ha 550 zł/ha 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W trosce o środowisko Warianty rolnośrodowiskowe Pakiety rolnośrodowiskowe 6. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych roślin w rolnictwie 7. Zachowanie zagrożonych zasobów genetycznych zwierząt w rolnictwie 8. Ochrona gleb i wód 9. Strefy buforowe Stawki płatności Produkcja towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych 570 zł/ha Produkcja nasienna towarowa lokalnych odmian roślin uprawnych 800 zł/ha Produkcja nasienna na zlecenie banku genów 4700 zł/ha Sady tradycyjne 2100 zł/ha Zachowanie lokalnych ras bydła 1140 zł/szt. Zachowanie lokalnych ras koni 1500 zł/szt. Zachowanie lokalnych ras owiec 320 zł/szt. Zachowanie lokalnych ras świń 570 zł/szt. Wsiewki poplonowe 330 zł/ha Wsiewki poplonowe – na obszarach zagrożonych erozją 458 zł/ha Międzyplon ozimy 420 zł/ha Międzyplon ozimy - na obszarach zagrożonych erozją 750 zł/ha Międzyplon ścierniskowy 400 zł/ha Międzyplon ścierniskowy - na obszarach zagrożonych erozją 690 zł/ha Utrzymanie 2-metrowych stref buforowych 44 zł/100 mb Utrzymanie 5-metrowych stref buforowych 110 zł/100 mb Utrzymanie 2-metrowych miedz śródpolnych 40 zł/100 mb Utrzymanie 5-metrowych miedz śródpolnych 100 zł/100 mb Jednym z wymogów, umożliwiającym rolnikowi przystąpienie do Programu rolnośrodowiskowego, jest opracowanie Planu rolnośrodowiskowego. Plan działalności rolnośrodowiskowej sporządza się na 5 lat, przy udziale podmiotu prowadzącego działalność w zakresie doradzania i sporządzania dokumentacji niezbędnej do uzyskania płatności rolnośrodowiskowej - przy pomocy doradcy rolnośrodowiskowego posiadającego odpowiednie uprawnienia - certyfikat. Plan jest dokumentem, w którym wskazuje się szczegółowe wymogi i warunki, do jakich zobowiązał się rolnik, w ramach realizacji wybranych pakietów rolnośrodowiskowych. Plan jest przechowywany w gospodarstwie rolnika. Plan rolnośrodowiskowy, sporządzony przy pomocy doradcy rolnośrodowiskowego, jest usługą płatną. Rolnicy przystępujący do opracowania nowego planu działalności rolnośrodowiskowej mogą skorzystać z dofinansowania na usługi doradcze w ramach działania PROW „Korzystanie z usług doradczych przez rolników i posiadaczy lasów”. W ramach tego działania można ubiegać się o refundację do 80% kosztów kwalifikowanych na opracowanie planu działalności rolnośrodowiskowej. Wniosek o przyznanie pierwszej płatności rolnośrodowiskowej składa się do kierownika biura powiatowego Agencji Restrukturyzacji i Modernizcji Rolnictwa, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania albo siedzibę rolnika, na formularzu i w terminie okre- Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 ślonym do składania wniosków o przyznanie płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego - od 15 marca do 15 maja. Wniosek składamy razem z deklaracją pakietów rolnośrodowiskowych w ramach PROW 2007 - 2013 oraz innymi załącznikami wymaganymi w zależności od wybranych pakietów. Szczegółowych informacji o wymogach poszczególnych pakietów i wariantów Programu rolnośrodowiskowego udzielają doradcy rolnośrodowiskowi w Oddziałach i Biurach Powiatowych Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego. Służą oni również pomocą w opracowaniu wniosków i planów rolnośrodowiskowych. Informacje na temat Programu rolnośrodowiskowego znajdziemy również na stronie internetowej Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego: www.podr.pl (zakładka doradztwo/ochronaśrodowiska/programrolnośrodowiskowy). Adam Kopeć 47 W trosce o środowisko Na drodze do integrowanej ochrony roślin Od 2014 r. wszyscy rolnicy będą zobowiązani do przestrzegania w swoich gospodarstwach zasad integrowanej ochrony roślin. Wymóg ten będzie obowiązywał producentów rolnych we wszystkich państwach członkowskich UE. N ieracjonalne stosowanie środków ochrony roślin może stwarzać ryzyko i zagrożenie dla zdrowia ludzi, zwierząt oraz dla środowiska naturalnego. Regulacje prawne Parlamentu Europejskiego i Rady Wspólnoty Europejskiej stanowią odpowiedź na rosnące wymagania społeczeństwa odnośnie bezpieczeństwa, a zarazem nadają ogromne znaczenie integrowanej ochronie roślin. W Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1107/ 2009/WE, dotyczącym wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin, czytamy, że „W celu zapewnienia wysokiego poziomu ochrony zdrowia ludzi i zwierząt oraz środowiska, środki ochrony roślin powinny być stosowane w sposób właściwy, z uwzględnieniem zasad integrowanej ochrony roślin, przy czym zawsze wtedy, gdy jest to możliwe priorytetowo należy traktować niechemiczne i naturalne rozwiązania”. Z kolei Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/128/WE, która ustanawia ramy wspólnotowego działania na rzecz zrównoważonego stosowania pestycydów, wprowadza wymóg wdrożenia do dnia 1 stycznia 2014 r. zasad integrowanej ochrony roślin przez wszystkich profesjonalnych użytkowników (tzn. osoby fizyczne, które stosują środki ochrony roślin w ramach działalności gospodarczej lub zawodowej, w tym w rolnictwie i leśnictwie). Ujmując w definicję, integrowana ochrona roślin polega na wyko- 48 rzystaniu wszystkich dostępnych metod zwalczania szkodników i chorób, aby do minimum ograniczyć stosowanie chemicznych środków ochrony roślin. Jest ona także określana jako program kierowania liczebnością agrofagów (mikroorganizmów chorobotwórczych, szkodników i chwastów) w taki sposób, aby utrzymać ich populację poniżej progu szkodliwości. A zatem nie dąży się do całkowitego zwalczenia szkodnika, a jedynie ogranicza się jego występowanie do takiego poziomu, by nie powodował on strat ekonomicznych. Integrowana ochrona uwzględnia zarówno aspekty eko- nomiczne, jak i racjonalne stosowanie pestycydów. Wprowadzenie integrowanej ochrony wiąże się ze stosowaniem w pierwszej kolejności metod niechemicznych, między innymi właściwego płodozmianu, agrotechniki (np. odpowiednich zabiegów uprawowych przed siewem lub sadzeniem, optymalnych terminów i norm wysiewu), uprawy odmian odpornych na organizmy szkodliwe oraz korzystania z kwalifikowanego materiału siewnego. Rolnik zobowiązany jest jednocześnie do zrównoważonego nawożenia, wapnowania oraz nawadniania gleb. W celu zapobiegania rozprzestrze- Rys. Krzywe A, B i C pokazują populacje agrofagów o różnym zagęszczeniu: A - dużym, B - średnim, C - małym. Na podstawie Norrisa i innych 2003 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W trosce o środowisko nianiu się patogenów roślinnych bardzo ważne jest przestrzeganie higieny upraw, obejmującej dezynfekcję maszyn i narzędzi, rozpoczynanie prac i zabiegów od upraw zdrowych, przechodząc następnie do upraw wykazujących porażenie. Duże znaczenie ma też ochrona naturalnych wrogów organizmów szkodliwych, jak i celowe wprowadzanie do ekosystemu obcych gatunków, będących zagrożeniem dla agrofagów. Natomiast chemiczne zwalczanie stanowi jedynie uzupełnienie wszystkich wyżej zastosowanych metod w przypadku, gdy te okażą się niewystarczające w ochronie roślin przed agrofagami. Decyzja o chemicznej ochronie powinna być podejmowana po przekroczeniu progu ekonomicznej szkodliwości, czyli przy takim nasileniu szkodnika, przy którym wartość plonu zachowanego dzięki użyciu chemicznej ochrony jest równa kosztom poniesionym na wykonanie zabiegu. Ocenę szkodliwości agrofagów przeprowadza się indywidualnie dla każdej plantacji i ściśle dla każdego agrofaga w określonym terminie. Środki chemiczne należy stosować w sposób bezpieczny dla środowiska – zgodnie z etykietą. Znaczenia też nabiera fakt ograniczenia ilości zabiegów do minimum, między innymi rezygnacja z zabiegów profilaktycznych. Istotne jest stosownie środków ochrony roślin o różnych mechanizmach działania, biorąc pod uwagę poziom ich zagrożenia oraz możliwość nabycia odporności przez szkodniki. Bardzo ważny jest termin i sposób wykonania zabiegu oraz warunki atmosferyczne, w jakich prowadzony jest zabieg. Wszystkie wymienione powyżej zabiegi stosowane równocześnie, mają zmierzać do zminimalizowania, a zarazem racjonalnego stosowania pestycydów. Reasumując, przepisy wynikające z integrowanej ochrony roślin będą wymagały od rolników większej troski o jakość upraw, ale dzięki nim zarówno my, jak i przyszłe pokolenia będą mogły żyć w zdrowym i czystym środowisku. Monika Najduk Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 O projekcie WAB WAB to skrót angielskiej nazwy międzynarodowego projektu: „Wetlands, Algae, Biogas…”, czyli „Mokradła, glony i biogaz, przeciwdziałanie eutrofizacji Południowego Bałtyku”, który realizowany jest w okresie od 2010 r. do końca 2012 roku, z udziałem Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego, na terenie województwa pomorskiego i szwedzkiej gminy Trelleborg. Głównym celem projektu jest ochrona wód Bałtyku przed związkami fosforu i azotu pochodzenia rolniczego. W maju 2011 roku grupa specjalistów PODR z woj. pomorskiego, w czasie pobytu w Szwecji zapoznała się z działaniami szwedzkich partnerów projektu WAB. Natomiast w styczniu tego roku, w Urzędzie Marszałkowskim w Gdańsku, odbyła się polsko-szwedzka konferencja poświęcona realizacji projektu w obu krajach. W trakcie konferencji specjaliści szwedzcy i polscy omówili powód, cel i sposób realizacji projektu WAB. Główną przyczyną przenawożenia (eutrofizacji) wód Bałtyku jest nadmierne stosowanie nawozów sztucznych, niskie pH, niezbilansowane nawożenie potasem oraz często złe przygotowanie obornika i gnojowicy do ich rolniczego wykorzystania. W konsekwencji około 50% azotu i fosforu, stosowanego w czasie nawożenia, pod wpływem opadów atmosferycznych, przedostaje się systemem melioracji do wód powierzchniowych, rowów, jezior, mokradeł, rzek i w końcu do Bałtyku. Powoduje on w nich nadmierny przyrost glonów jedno- i wielokomórkowych, znaczną redukcję tlenu w wodzie, a w konsekwencji śnięcie ryb. Obecnie nie da się uniknąć stosowania azotu i fosforu w produkcji polowej. Projekt WAB proponuje zatem stworzenie zamkniętego cyklu krążenia związków azotu i fosforu poprzez sadzenie na mokradłach (nieużytkach rolnych) roślin wodno-błotnych, które pochłaniając te związki odżywcze, spływające z pól, jednocześnie redukują ich ilość w wodzie. Szwedzi w dalekiej przeszłości popełnili poważny błąd i zniszczyli podczas melioracji mokradła, oczka wodne i inne zbiorniki wód powierzchniowych. Doprowadzili do sytuacji, w której wody melioracyjne płyną bezpośrednio do morza. W związku z powyższym, aby ograniczyć ilość związków fosforu i azotu przenoszonych z pól do morza, budują sztuczne zbiorniki wodne zasilane wodami z melioracji, w których uprawiają trzcinę, pałki i algi. Wyławiają również glony, aby nie dopuścić, po ich obumarciu, do uwolnienia związków azotowych i fosforowych do morza. Rośliny z mokradeł i glony Szwedzi poddają biogazowaniu, traktując je jako dodatkowy substrat do produkcji biogazu. W województwie pomorskim budowa sztucznych zbiorników raczej nie jest potrzebna. Mamy bowiem wiele naturalnych zbiorników wód powierzchniowych, które stanowią odpowiednią strefę buforową dla fosforu i azotu pochodzenia rolniczego. Trzeba tylko zadbać o racjonalne wykorzystanie roślin zielonych z tych zbiorników, z przeznaczeniem na biogaz. Biogaz, oprócz spalania w kuchenkach, można wykorzystać do produkcji prądu elektrycznego i ogrzewania. Biogazownia może więc być dodatkowym źródłem dochodu w gospodarstwach. Osobny problem to uprawa kukurydzy z przeznaczeniem na biogaz. Kukurydza jest rośliną azotolubną. Jej uprawa i nawożenie powinny być w każdym gospodarstwie poddane indywidualnej analizie, aby być w zgodzie z zasadą wzajemnej zgodności - cross compliance. PODR w ramach projektu przygotował ekspertyzę, określającą potencjalne możliwości produkcji biogazu i lokalizacje przyszłych biogazowni w województwie pomorskim. Ekspertyza dostępna jest na naszej stronie internetowej: www. podr.pl. Planując budowę biogazowni, radzę skorzystać z doradztwa specjalistów PODR, biorących udział w realizacji projektu WAB. Adam Jabłoński 49 Z wizytą u rolnika Z wizytą w Sołtyskach Na Górnym Powiślu, w miejscowości Sołtyski, leżącej w gminie Ryjewo, w odległości 10 km od Sztumu znajduje się gospodarstwo hodowlane Państwa Elżbiety i Andrzeja Stefańskich. G ospodarstwo Państwa Stefańskich ma wielopokoleniowy charakter. Jego historia sięga okresu powojennego. W 1941 roku ojciec Pana Andrzeja - Stanisław został wywieziony na roboty w te okolice z terenu Rypina. Po zakończeniu wojny osiedlił się w Zajezierzu, w pobliżu Sztumu i rozpoczął chów i hodowlę bydła mlecznego. Z uwagi na trudności w powiększeniu gospodarstwa, w roku 1958 przeniósł się do wsi Benowo w gminie Ryjewo (obecnie są to Sołtyski). W 1978 roku Pan Stanisław przekazał gospodarstwo synowi Andrzejowi, który wyniósł z domu zamiłowanie do hodowli, w związku z czym postanowił kontynuuować zaczęte przez ojca prace hodowlane. W krótkim czasie zmodernizował oborę i zwiększył stado do 16 szt. krów mlecznych. Jednocześnie Pan Andrzej pozostał wierny innej pasji - hodowli koni zimnokrwistych rasy sztumskiej. - Panie Andrzeju, gdybyśmy dzisiaj spojrzeli na gospodarstwo z perspektywy 50 lat, to co należałoby powiedzieć o jego obecnym stanie. Gospodarstwo w dalszym ciągu zajmuje się hodowlą bydła i koni w naturalnych warunkach produkcyjnych, tylko w większej skali. Powierzchnia gospodarstwa sięga 96 ha użytków rolnych, z których ok. 62 ha stanowią trwałe użytki zielone. Produkcja na gruntach ornych podporządkowana jest produkcji zwierzęcej. Uprawiam głównie zboża paszowe i kukurydzę paszową. Mam 110 szt. bydła, w tym stado krów mlecznych liczące 30 szt. Produkcja mleka w gospodarstwie sięga 250 - 270 tys. litrów rocznie. Drugim kierunkiem produkcji zwierzęcej jest hodowla koni zimnokrwistych. Stado liczy 60 szt., w tym 20 szt. to klacze. Poza tym mam 4 kuce. 50 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Z wizytą u rolnika Od wielu lat w gospodarstwie prowadzony jest punkt kopulacyjny ogierów rasy sztumskiej. - Co oferuje Pana gospodarstwo? Produktem towarowym jest mleko - ok. 210 tys. kg rocznie, żywiec wołowy (bukaty) - 15 - 20 szt. rocznie oraz jałówki hodowlane 8 - 12 szt. Jeśli chodzi o konie, to sprzedaję głównie materiał hodowlany – 6 - 8 szt. ogierów, 2 - 3 szt. klaczy oraz 5 - 6 szt. źrebiąt rocznie. w gospodarstwie rolnym. Posiadamy w kolekcji bażanty: srebrne, złote, bananowe, kaukaskie; kurki ozdobne: miniatury kohin, sebrytki, białoczuby, karzełki, brodacze; gołębie: garłacze, rysie, strasery, loczki, perukarze, pocztowe białe krakowskie. W kolekcji są również kaczki biegusy, mandarynki, kaczki szare oraz gęsi nilowe, garbonosy i pawie. - Produkcja zwierzęca w takiej skali wymaga dużego wysiłku, zwłaszcza produkcji pasz objętościowych. Gospodarstwo zbiera rokrocznie pasze w trzech terminach. W dwóch terminach zbieram trawy, z których przygotowuję sianokiszonki w ilości 1000 szt. balotów. Poza tym gromadzę 60 przyczep sprasowanego siana oraz 30 przyczep słomy w kostkach i 480 - 500 w dużych balotach. W trzecim terminie zbieram zboże i kukurydzę. Stąd wokół gospodarstwa tak duże sterty pasz objętościowych i maszyn do zbioru. - Bardzo ważną rolę w Pana gospodarstwie odgrywają trwałe użytki zielone. Jak można je scharakteryzować? Ma Pan rację. Podstawą produkcji pasz są trwałe użytki zielone, których jest ok. 65% w gospodarstwie, w całości pochodzenia organicznego, w typie łąk wilgotnych, wymagające pielęgnacji na wiosnę i po zbiorze pokosów. Mankamentem niektórych działek TUZ, które posiadam, jest zachwaszczenie skrzypem błotnym. Podsiew nie zdaje egzaminu, bo szlachetne gatunki w krótkim terminie (1 - 2 lat) wypierane są przez mietlicę, rajgrasy i skrzyp. - Jak przebiega Pana współpraca z ośrodkiem doradztwa rolniczego? W roku ubiegłym podpisałem umowę na ,,usługi doradcze’’ z Pomorskim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego, w której mieści się bieżąca obsługa w zakresie cross compliance. Ponadto mam bezpośredni kontakt z doradcą pracującym na terenie gminy Ryjewo i Biurem Powiatowym ODR w Kwidzynie. Moje gospodarstwo realizuje Program rolnośrodowiskowy w pakiecie 7.2 - Zachowanie lokalnych ras koni. - Wiem, że udziela się Pan społecznie. Proszę o bliższe informacje. Jestem członkiem komisji zarządzającej promocją mięsa końskiego, powołaną przez Ministra Rolnictwa i RozwojuWsi Pana Marka Sawickiego. Komisja działa przy Agencji Rynku Rolnego w Warszawie i zajmuje się promocją i obrotem mięsa końskiego, promocją wystaw, imprez, aukcji, promocją chowu młodych klaczy zimnokrwistych w kraju. Jestem jednocześnie członkiem Pomorskich Związków Hodowców Bydła Mlecznego i Koni. - Prowadzi Pan gospodarstwo wraz ze swoim następcą synem Krzysztofem. Obaj macie ciekawe hobby. Od roku prowadzimy wolierę ptaków ozdobnych. Jest to znakomita odskocznia od codziennych zajęć Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 - Na zakończenie rozmowy, proszę o kilka zdań na temat sytuacji rynkowej i ekonomicznej w rolnictwie. Rynek produktów rolnych nie jest rynkiem całkowicie wolnym, chociażby ze względu na dopłaty do produkcji. Bieżące regulacje obciążeń podatkowych i KRUS, perspektywa podatku dochodowego w rolnictwie trochę niepokoi. Myślę, że te działania przynajmniej uspokoją opinię publiczną niechętnie odnoszącą się do rolnictwa. Mam nadzieję, że zbliżający się nowy okres budżetowy UE i zaplanowane fundusze pozwolą na przetrwanie dotychczasowej produkcji w moim gospodarstwie. - Dziękuję za rozmowę. Adam Żądłowski 51 Doniesienia Projekt BioEnergy Farm B ioEnergy Farm to projekt mający na celu upowszechnianie stosowania i produkcji bioenergii oraz biopaliw w rolnictwie poprzez zapewnienie rolnikom, leśnikom i właścicielom ziemskim wolnego dostępu do: • rzetelnych informacji na temat bioenergii i biopaliw, • narzędzi obliczeniowych potrzebnych do oceny opłacalności bioenergii i biopaliw dla każdego indywidualnego przypadku, • porad i wsparcia ekspertów. Europejska platforma internetowa BioEnergy to miejsce, gdzie wszystko to można znaleźć w siedmiu językach: angielskim, włoskim, niemieckim, niderlandzkim, polskim, estońskim i francuskim. Ponadto BioEnergy Farm organizuje warsztaty dla rolników, podczas których mogą dowiedzieć się o możliwościach stosowania bioenergii w rolnictwie, zapoznać się z narzędziami obliczeniowymi dostępnymi przez Internet i nauczyć sie interpretacji wyników obliczeń. W ramach projektu organizowane są również wycieczki dla rolników, aby pokazać im przykłady projektów wykorzystujących biogaz, spalanie biomasy i uprawy energetyczne. Jeśli wynik wstępnej kalkulacji, wykonanej za pomocą internetowego narzędzia do wstępnej oceny zasobów bioenergii, okaże się pozytywny, eksperci, którzy zostaną w ramach projektu odpowiednio przeszkoleni, skontaktują się z rolnikiem, aby zebrać dokładniejsze dane i za pomocą bardziej zaawansowanych narzędzi obliczeniowych przygotują konkretne rozwiązania dopasowane do indywidualnych potrzeb. Mogą również pomóc w przygotowaniu biznesplanu. Cele strategiczne: 1. Upowszechnianie stosowania i produkcji bioenergii i biopaliw w rolnictwie. 2. Szkolenie ekspertów, którzy będą doradzać rolnikom w kwestii produkcji bioenergii. 3. Uświadomienie rolnikom opłacalności wytwarzania bioenergii i biopaliw w gospodarstwach. 52 4. Zapewnienie rolnikom dodatkowych źródeł dochodów poprzez produkcję bioenergii i biopaliw. 5. Przyczynienie się do realizacji celu 20-procentowego udziału energii odnawialnej w 2020 roku. W ramach projektu powstały już: • • • • Europejska platforma internetowa BioEnergy. Narzędzie online: Wstępna ocena zasobów bioenergii. Narzędzie online: Rolnictwo energetyczne. Narzędzie online: Szybko rosnące uprawy energetyczne. • Narzędzie online: Energia z drewna. • Narzędzie offline: Kalkulator biogazowni rolniczych. • Narzędzie offline: Kalkulator efektywności spalania drewna. Okres realizacji: czerwiec 2010 r. – marzec 2013 r. Koordynator: Cornelissen Consulting Services B.V., Holandia Partnerzy: • Uniwersytet w Turynie, Włochy; • Narodowa Agencja Poszanowania Energii, PODR, MODR, Polska; • Uniwersytet w Stuttgarcie, Niemcy; • Estoński Uniwersytet Przyrodniczy; • Niemieckie Stowarzyszenie na rzecz Stosowania Biogazu i Bioenergii; • Związek Rolników Włoskich; • ZET Solutions, Holandia; • Biogas-E, Belgia; • Stimuland, Holandia; • Estońska Federacja Rolników. Strona internetowa projektu: www.bioenergyfarm.pl Zdzisław Kołodziejski i Andrzej Rajkiewicz 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Doniesienia Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 53 Doniesienia Ferie na Pomorzu Ferie to czas odpoczynku, zabaw na śniegu, rozwijania swoich zainteresowań oraz korzystania z rozrywek przygotowanych przez placówki oświatowe. Przyjemnie i pożytecznie można było spędzić czas w wiejskich świetlicach gminy Damnica. Gminny Ośrodek Kultury i Sportu zorganizował dla chętnych dzieci ciekawe zajęcia, podczas których można było, między innymi, poznać nowe techniki plastyczno-techniczne. Jedną z takich technik jest decoupage, czyli sztuka polegająca na ozdabianiu przedmiotów poprzez naklejanie warstw papieru i lakierowaniu ich. Dzieci zdobiły butelki, drewniane łyżki, deseczki, a najbardziej cierpliwe zrobiły nawet piękną biżuterię z drewnianych elementów. Na zakończenie ferii zimowych odbył się karnawałowy bal przebierańców. Zabawa przeplatana była ciekawymi konkursami i zabawami. Najważniejszym wydarzeniem balu były wybory króla i królowej. W tym roku jury wyłoniło króla i aż dwie królowe. Po doniosłej koronacji wszyscy dalej wspaniale się bawili. Poza tym grały w tenisa stołowego i ,,piłkarzyki ”. Bardzo chętnie brały też udział w zabawach i konkursach edukacyjnych. Dużym zainteresowaniem, zwłaszcza tych najmłodszych, cieszyło się spotkanie z kominiarzem, Panem Łukaszem Szczepańskim. Dzieci zgłębiały tajniki zawodu kominiarza, a sympatyczny pan w czarnym stroju udzielał wyczerpujących odpowiedzi. Najwięcej pytań zadawały dziewczynki. Niektóre dzieci w przekonaniu, że kominiarz przynosi szczęście, zażyczyły sobie wspólną z nim fotografię. Nie zabrakło również innych atrakcji, jak np. wyjazd do Parku Wodnego w Redzikowie. Tam, oprócz zabawy w wodzie, dzieci i młodzież rywalizowały w grze w kręgle. 54 Marta Kara 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Doniesienia Powiatowy Turniej KGW w Jezierzycach W dniu 11 lutegobr., w hali sportowo-widowiskowej w Jezierzycach odbył się VII Powiatowy Turniej Kół Gospodyń Wiejskich. Celem turnieju jest zintegrowanie środowisk kobiecych, pielęgnowanie i popularyzowanie dziedzictwa kulturowego regionu, upowszechnianie życia kulturalnego, kultywowanie tradycji oraz promocja regionu. O zwycięstwo w turnieju walczyło dziewięć reprezentacji KGW. Zgodnie z regulaminem, gminę Słupsk reprezentowały dwa koła - z Jezierzyc i Bydlina, gminę Kępice reprezentowało KGW z Barcina, gminę Kobylnica - KGW z Kobylnicy, gminę Smołdzino - KGW Kluki-Łokciowe, gminę Główczyce KGW Główczyce, gminę Dębnica Kaszubska - KGW z Podwilczyna, gminę Damnica - KGW Damnica, gminę Ustka - KGW z Objazdy. Od samego rana panie z KGW przygotowywały się do występów, a karnawałowy nastrój udzielił się wszystkim uczestnikom spotkania. Hala w Jezierzycach powoli wypełniała się nie tylko publicznością, ale też miłą atmosferą, a duch rywalizacji towarzyszył wszystkim obecnym. Uroczystego otwarcia turnieju dokonali: Dyrektor Pomorskiego Ośrodka Doradztwa Rolniczego w Gdańsku, Oddział w Strzelinie - Zdzisław Kołodziejski, Wicewójt Gminy Słupsk – Bernard Rybak, Starosta Powiatu Słupskiego - Sławomir Ziemianowicz. Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 W tym roku w jury zasiadali: Zbigniew Babiarz Zych - Starostwo Powiatowe w Słupsku (przewodniczący jury), Maria Matuszewska - Starostwo Powiatowe w Słupsku, Bolesław Giczewski – Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Rolnictwa w Słupsku, Zenona Mazurczyk – Pomorska Izba Rolnicza, Jan Ro- zenek – Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Oddział Strzelino. Jury swoją pracę zaczęło od oceny potraw z kapustą. Tą konkurencję wygrały panie z KGW Barcino, które przygotowały potrawę pod nazwą „Romans makaronu z kapustą”. Kolejnym zadaniem konkursowym była prezentacja tablicy tematycznej „Nasza wieś na sportowo”. Nagrodę w tej konkurencji zdobyło koło z Jezierzyc. Najlepszego mazura odtańczyło KGW z Damnicy. Scenkę kabaretową „W kolejce” najlepiej, zdaniem jurorów, przygotowały panie z Objazdy. Scenki przygotowane przez poszczególne koła były niezwykle zabawne. Przedstawiały typowe sytuacje życiowe, takie jak: kolejkę w sklepie, w aptece, a nawet do toalety. W przedostatniej konkurencji „Moda sportowa na wesoło” zwyciężyło (po raz drugi w turnieju) koło z Jezierzyc. Panie w takt muzyki, nadanej przez organizatora, prezentowały niezwykle pomysłowe stroje sportowe. Największe brawa i salwy śmiechu wzbudziła ostatnia konkurencja „Gwiazdy na jezierzyckiej scenie”. Panie naśladowały znanych wokalistów oraz zespoły muzyczne. Były 55 Doniesienia między innymi utwory: Boney M. (KGW Objazda), Filipinek (KGW Damnica), Bobby’ego McFerrina (KGW Kobylnica). Panom najbardziej przypadł do gustu utwór „Seksapil to nasza broń kobieca” w wykonaniu KGW z Barcina. Ostatecznie zwyciężyło jednak KGW z Podwilczyna, które wykonało utwór Maryli Rodowicz. Konkurencja „Gwiazdy na jezierzyckiej scenie” - występ KGW z Główczyc Konkurencja „Gwiazdy na jezierzyckiej scenie” - występ KGW z Barcina Zwyciężczynie VII Powiatowego Turnieju Kół Gospodyń Wiejskich - KGW z Jezierzyc Występ KGW z Podwilczyna - Maryla Rodowicz 56 Po zakończeniu wszystkich konkurencji, jury udało się na długą naradę, po czym ogłosiło swój werdykt. VII Powiatowy Turniej KGW oraz nagrodę główną (3.000 zł), ufundowaną przez Starostę Słupskiego, wygrało KGW z Jezierzyc, którego przewodniczącą jest Pani Elżbieta Małek. Fundatorami pozostałych nagród byli: UMWP, ARiMR, ANR, ARR, BGŻ, SITR, PIR, PODR oraz wójtowie poszczególnych gmin dla swoich kół. Podczas turnieju czas umilały występy zespołów artystycznych „Świtezianki” z Głobina oraz „Bierkowianki”, które porwały publicz- ność, a także uczestników konkursu do wspólnej zabawy. Laureatki tegorocznej edycji turnieju będą reprezentować powiat słupski na imprezie wojewódzkiej, która odbędzie się 15 kwietnia w Starogardzie Gdańskim. My, jako główni organizatorzy imprezy, dziękujemy wszystkim Paniom biorącym udział w tym turnieju za pracę, jaką włożyły w przygotowanie programu oraz licznie zgromadzonej publiczności za gorący doping. Dzięki Wam jezierzycka hala tętniła życiem i fantastyczną zabawą. Krystyna Gosik Alicja Staciwa 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W domu i zagrodzie Przed nami Wielkanoc Wielkanoc to dla chrześcijan najważniejsze święto w roku. Przekazuje ono ludziom przesłanie o zwycięstwie Chrystusa nad śmiercią oraz nadzieję na przyszłe zmartwychwstanie, którą nosi w sercu każdy wierzący. Tę symbolikę podkreślają zwyczaje kościelne i ludowe. W ielkanoc jest najstarszym i najważniejszym świętem chrześcijaństwa obchodzonym na pamiątkę zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. Rozpoczyna je środa popielcowa 40-dniowym okresem Wielkiego Postu. Wielki Tydzień Wielkanoc poprzedzona jest Wielkim Tygodniem, który rozpoczyna Niedziela Palmowa, obchodzona na pamiątkę uroczystego wjazdu Jezusa do Jerozolimy. Wielki Tydzień to czas zadumy nad męką i śmiercią Jezusa. W Wielki Czwartek odprawia się tylko jedną mszę z udziałem wszystkich kapłanów. Jest to msza Wieczerzy Pańskiej, która rozpoczyna trzydniową uroczystość tzw. Tridum Paschalne. Pan Jezus w postaci Najświętszego Sakramentu, zostaje przeniesiony do kaplicy adoracji, tzw. ciemnicy. Milkną dzwony, cały kościół pogrąża się w smutku wyrażając ból w związku z cierpieniem i męką krzyżową, na którą wydano Chrystusa. Wielki Piątek przeznaczony jest na cichą modlitwę, rozważanie i czuwanie. Po południu odbywa się nabożeństwo Męki Pańskiej. W czasie nabożeństwa czytany jest opis męki i śmierci Chrystusa z Ewangelii św. Jana, jedynego apostoła, który pozostał pod krzyżem Jezusa aż do Jego śmierci. Potem wierni oddają cześć krzyżowi. W czasie adoracji krzyża śpiewane są pieśni pasyjne. Następnie wierni zaczynają czuwanie, które kończy się w Wielką Sobotę. W Wielką Sobotę, przed południem, zanosi się do poświęcenia pokarmy. W sobotę wieczorem przed kościołami dokonywany jest obrzęd poświęcenia ognia i wody, rozpoczyna się Wigilia Paschalna. Od poświęconego ognia zapala się Paschał oznaczający osobę Chrystusa. Tego dnia kapłani również święcą wodę przeznaczoną do Sakramentu Chrztu. W poranek Wielkiej Niedzieli odbywa się rezurekcja, z uroczystą procesją z Najświętszym Sakramentem. Wierni trzykrotnie obchodzą kościół. Procesji towarzyszy bicie dzwonów. Po rezurekcji wierni rozpoczynają w domach uroczyste śniadanie poprzedzone złożeniem życzeń i dzieleniem się poświęconym pokarmem. Spożywanie poświęconych pokarmów to symbol wiecznego życia, jakie daje Zmartwychwstały Jezus. Co się święci ? Zwyczaj święcenia pokarmów przywędrował do Polski z zachodu Europy około XII wieku. Początkowo pokarmy święcono w domach. Należało poświęcić to Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 wszystko, co miało zostać spożyte podczas śniadania wielkanocnego. Stąd przygotowywano ogromne kosze z jedzeniem. W późniejszym czasie pokarmy święcono na powietrzu, pod krzyżami lub na placach. W XVIII wieku święcenie przeniosło się do świątyń i tak jest do dziś. Jajko Słowiański symbol życia, płodności, miłości i siły. Dzielenie się jajkiem jest typowo polskim zwyczajem, w zasadzie nieznanym w innych krajach. Jajko symbolizuje nowe życie, które obiecuje Chrystus. Baranek Symbol Chrystusa. W tradycji żydowskiej baranek był zwierzęciem ofiarnym związanym ze świętem Pesach, upamiętniającym ocalenie Izraela od śmierci pierworodnych przez znak uczyniony krwią na progu i drzwiach domostw. Kiełbasa Staropolski przysmak. Dawniej rzadko jadany, jest znakiem „tego co najlepsze”, znakiem szacunku dla wielkanocnego śniadania. Chleb Pierwszy, najważniejszy pokarm człowieka, owoc ciężkiej pracy, darzona szacunkiem podstawa pożywienia, symbol Ciała Chrystusa. Sól i chrzan Przyprawy poprawiające smak potraw: sól chroni od zepsucia, a chrzan ma przypominać mękę Pańską. Pisanki Wielkanocne pisanki są od najdawniejszych czasów nieodłączną częścią świątecznej tradycji. Jajka od tysiącleci były uważane za symbol odradzającego się życia. Uważano, że posiadają niezwykłą moc - chronią przed złem, gwarantują urodzaj, są symbolem płodności. Najstarsze pisanki mają 5 tysięcy lat. Zostały znalezione w Asharah, w Egipcie. Także na ziemiach polskich nasi przodkowie malowali jajka, zanim jeszcze Polska przyjęła chrzest. Pierwsze informacje o malowanych jajkach zawierają dzieła Owidiusza i Pliniusza. Około XVIII wieku powstały w Niemczech pierwsze znane opracowania monograficzne na ten temat. 57 W domu i zagrodzie Dlaczego lubimy, aby na świątecznym stole leżały jajka w malowanych skorupkach? Na pewno jednym i najważniejszym z powodów jest przywiązanie do tradycji. Ale tradycja, jak zawsze opiera się na legendach i przypowieściach. Jedna z przypowieści głosi, że pewien biedak, który spotkał Jezusa prowadzonego na śmierć, pozostawił koszyk z jajkami, sam zaś poszedł pomóc Jezusowi nieść krzyż. Gdy powrócił do swego koszyka zauważył, że jajka w nim pozostawione miały kolorowe skorupki. Pogrzeb żuru W ostatnich dwóch dniach postu robiono „pogrzeb żuru” – potrawy spożywanej przez cały post. Kiedy więc zbliżał się czas radości i zabawy, sagany żuru wylewano na ziemię. Wieszanie śledzia W równie widowiskowy sposób rozstawano się też ze śledziem – kolejnym symbolem Wielkiego Postu. Z wielką radością i satysfakcją „wieszano” go, czyli przybijano rybę do drzewa. W ten sposób karano śledzia za to, że przez sześć niedziel „wyganiał” z jadłospisu mięso. Święconka Wielka Sobota była dniem radosnego oczekiwania. Koniecznie należało tego dnia poświęcić koszyczek z pokarmem (dawniej wielki kosz z jedzeniem). Święconkę jadło się następnego dnia, po rezurekcji. Specjalnie dla dziewcząt Uwaga dziewczyny, jeżeli w Wielką Sobotę obmyjecie twarz w wodzie, której gotowały się jajka na święconkę, to znikną piegi i inne mankamenty urody! Polskie wielkanocne zwyczaje i tradycje – znane, ale niektóre zapomniane Świąteczne porządki Przed Wielkanocą robimy wielkie świąteczne porządki nie tylko po to, by mieszkanie lśniło czystością. Porządki mają także symboliczne znaczenie – wymiatamy z mieszkania zimę, a wraz z nią wszelkie zło i choroby. Palemki na szczęście Wielki Tydzień zaczyna się Niedzielą Palmową. Kiedyś nazywano ją kwietną lub wierzbną. Palemki – rózgi wierzbowe, gałązki bukszpanu, malin, porzeczek – ozdabiano kwiatkami, mchem, ziołami. Po poświęceniu palemki biło się nią lekko domowników, by zapewnić im szczęście na cały rok. Połknięcie jednej poświęconej bazi wróżyło zdrowie i bogactwo. Zatknięte za obraz lub włożone do wazonów palemki chroniły mieszkanie przed nieszczęściem i złośliwością sąsiadów. Topienie Judasza W Wielką Sobotę młodzież, zwłaszcza chłopcy, topili Judasza. Ze słomy i starych ubrań robiono wielką kukłę, którą następnie wleczono na łańcuchach po całej okolicy. Przy drodze ustawiali się gapie, którzy okładali kukłę kijami. Na koniec wrzucano „zdrajcę” do stawu lub bagienka. Wymierzonej w ten sposób sprawiedliwości stawało się zadość. Wielkie grzechotanie Kiedy milkły kościelne dzwony, rozlegał się dźwięk kołatek. Obyczaj ten był okazją do urządzania psot. Młodzież biegała po mieście z grzechotkami, hałasując i strasząc przechodniów. Do dziś zachował się zwyczaj obdarowywania dzieci w Wielkim Tygodniu grzechotkami. 58 Wielka Niedziela – dzień radości W Wielką Niedzielę poranny dźwięk dzwonów miał obudzić śpiących w Tatrach rycerzy, poruszyć zatwardziałe serca skąpców i złośliwych sąsiadów. Po rezurekcji zasiadano do świątecznego śniadania. Najpierw dzielono się jajkiem. Na stole nie mogło zabraknąć baby wielkanocnej i dziada, czyli mazurka. Lany poniedziałek Lany poniedziałek, śmigus-dyngus, święto lejka – to zabawa, którą wszyscy doskonale znamy. Oblewać można było wszystkich i wszędzie. Zmoczone tego dnia panny miały większe szanse na zamążpójście. A jeśli któraś się obraziła – to nie prędko znalazła męża. Wykupić się można było od oblewania pisanką – stąd każda panna starała się, by jej kraszanka była najpiękniejsza. Chłopak, wręczając pannie pisankę, dawał jej do zrozumienia, że mu się podoba. Szukanie zajączka Wyrazem wielkanocnej radości rodziny może być, po zakończeniu śniadania, wspólna zabawa zwana szukaniem zajączka, czyli małej niespodzianki dla każdego. Wielkanocne jajko Jajko króluje na wielkanocnym stole. Jest symbolem życia i odrodzenia. Tradycja pisanek i dzielenia się święconym jajkiem sięga daleko w przeszłość. Już starożytni Persowie wiosną darowali swoim bliskim czerwono barwione jaja. Zwyczaj ten przyjęli od nich Grecy i Rzymianie. Rumuńskie przysłowie ludowe mówi: „Jeśli my, chrześcijanie zaprzestaniemy barwienia jaj na czerwono, wówczas nastąpi koniec świata”. Czerwone pisanki mają ponoć moc magiczną i odpędzającą złe uroki, są symbolem serca i miłości. Z najlepszymi życzeniami świątecznymi Alina Ciesielska Agnieszka Rojewska 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W domu i zagrodzie Na świąteczny stół SZNYCLE CIELĘCE Z MOZZARELLĄ przem. Kieszonki w mięsie nadziać masą grzybowo-cebulową (można spiąć wykałaczkami). Schab panierować w mące kukurydzianej, następnie w jajkach i mieszance z bułki oraz chrupków. Smażyć na rozgrzanym oleju na rumiano (z obu stron). SZNYCEL W SOSIE WIŚNIOWYM 4 plastry mięsa cielęcego • 250 g pieczarek • 150 g mozzarelli • 1 pomidor • 2 cebule • 3 łyżki oliwy • kostka bulionu warzywnego • oregano • sól • pieprz. Obrane cebule i pieczarki pokroić w małą kostkę. Mięso lekko rozbić. Oprószyć oregano, solą i pieprzem. Mięso obsmażyć z obu stron na rozgrzanej oliwie. Przełożyć do polanego oliwą żaroodpornego naczynia. Cebulę i pieczarki podsmażyć, ułożyć na mięsie. Mozzarellę pokroić w plastry, ułożyć na sznyclach. Posypać pokruszoną kostką bulionową. Piec 15 minut w temp. 180° C. Na mięsie położyć plastry pomidora. KIESZONKI Z PIECZARKAMI 600 g cielęciny zadniej • 250 g wydrylowanych wiśni • 1/2 szklanki czerwonego, wytrawnego wina • 1/2 szklanki śmietany (18%) • sok z cytryny • 4 łyżki oleju • 2 łyżki mąki. Mięso opłukać, pokroić na 4 porcje. Sznycle lekko rozbić tłuczkiem, skropić sokiem z cytryny. Oprószyć solą, pieprzem i obtoczyć w mące. Na rozgrzanym oleju usmażyć mięso (po 3 - 4 minuty z każdej strony). Podsmażoną cielęcinę przełożyć do rondla. Dodać masło, skropić winem i trzymać na małym ogniu. Do tłuszczu po smażeniu mięsa wsypać pozostałą mąkę, wymieszać. Zasmażkę rozprowadzić winem, zaciągnąć śmietaną. Dodać wiśnie. Gotować na małym ogniu przez 5 - 10 minut. Sos przyprawić do smaku solą, pieprzem i miodem. Sznycle zalać sosem, chwilę podgrzewać. ROLADKI ZE SZPINAKIEM 750 g schabu środkowego • 6 pieczarek • 2 jajka • 1 cebula • 1 żółtko • 50 g żółtego sera • 5 łyżek chrupków kukurydzianych • 3 łyżki bułki tartej • 2 łyżki mąki kukurydzianej •1 łyżka posiekanej natki pietruszki • olej do smażenia • pieprz • sól. Mięso pociąć na ok. 2 cm grubości porcje. W każdym kotlecie zrobić nacięcie z boku, po czym bardzo ostrym nożem ponacinać kieszenie. Kotlety lekko rozbić ręcznie. Posypać solą i pieprzem. Cebulę i pieczarki oczyścić, posiekać, podsmażyć na łyżce oleju (do odparowania soku). Dodać starty ser, żółtko, pieprz, sól, pietruszkę. Chrupki kukurydziane pognieść ręcznie, wymieszać z bułką tartą. Jajka roztrzepać, doprawić solą oraz pie- Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 Farsz: 2 łyżki póftłustego twarogu • garść liści szpinaku • 1 mały ząbek czosnku • 1 żółtko. Ponadto: 4 pojedyncze filety z kurczaka (po ok. 200 g każdy) • 1 szklanka oleju • 4 duże lub 8 mniejszych liści szpinaku • 4 plastry sera żółtego • 4 plasterki chudego boczku • 1 jajko • 1 białko • 4 łyżki bułki tartej • 2 łyżki mąki kukurydzianej • 2 łyżki gruboziarnistej musztardy • pieprz • sól. Twaróg rozetrzeć z posiekanym czosnkiem, żółtkiem, pieprzem, solą i posiekanym szpinakiem. Filety wymyć, osuszyć ręcznikiem kuchennym, odciąć delikatnie nożem małe części filetów, duże przekroić w poprzek, nie przecinając mięsa do końca. Każdy filet rozbić ostrożnie dłonią, oprószyć solą i pieprzem. Filety posmarować musztardą, następnie ułożyć plastry sera, liście szpinaku, boczku. Posmarować 1/4 farszu. Przy jednym boku roladki ułożyć małą część fileta, zwinąć 59 W domu i zagrodzie nadając cylindryczny kształt. W niezbyt szerokim garnku rozgrzać olej. Roladki panierować w mące, a następnie w roztrzepanym z solą i łyżeczką oleju jajku oraz białku, a następnie w bułce tartej. Smażyć w głębokim tłuszczu po około 5 minut z obu stron. Jeżeli będą zbyt szybko zapiekać się, zmniejszyć temperaturę. KOTLET W SEZAMOWEJ SKÓRCE filety, delikatnie odkroić mięso z ciemnych kawałków skóry. Czosnek i obrany ze skórki imbir posiekać. Dodać sok z cytryny, pieprz i sól. Powstałą marynatą natrzeć filety. Na wewnętrznej stronie filetów z białą skórką, rozłożyć po plasterku szynki i sera, przykryć pozostałymi filetami. Panierować najpierw w mące, następnie w jajku i bułce. Smażyć na rumiano z obu stron na rozgrzanym tłuszczu. Przygotować sos tatarski. Jajka ugotować na twardo. Ugotowane żółtka przetrzeć przez sitko. Dodać surowe żółtko, cały czas ucierając. Dodać musztardę i powoli wlewać olej, ciągle ucierając aż do zgęstnienia. Do utartego majonezu dodać kapary, ogórek i pietruszkę. Posolić do smaku, dodać pieprz. ROLADA Z FARSZEM ORZECHOWO-GRZYBOWYM 4 pojedyncze filety z piersi kurczaka • 2 jajka • 2 szklanki bulionu • 75 g ziarna sezamowego • 5 łyżek oleju sojowego • 1 łyżka mąki kukurydzianej • sól • pieprz • tymianek. Filety z kurczaka umyć, uformować, związać nicią kuchenną, oprószyć solą i pieprzem. Obgotować w bulionie (około 5 minut). Mięso osuszyć w ręczniku papierowym, obsmażyć dookoła na 2 łyżkach oleju. Mięso oprószyć tymiankiem. Panierować w mące, rozkłóconych jajkach i sezamie, dokładnie obtaczając. Mięso obsmażyć na pozostałym oleju. NADZIEWANY FILET Z FLĄDRY Z SOSEM TATARSKIM 6 średniej wielkości tuszek z flądry • 2 małe ząbki czosnku • 6 plasterków gotowanej szynki • 6 plasterków żółtego sera • 2 jajka • 1 cm kawałek kłącza imbiru • 2 łyżki soku z cytryny • 1 łyżka mąki kukurydzianej • bułka tarta • olej do smażenia • pieprz • sól. Sos tatarski: 1 szklanka oliwy z oliwek • 3 jajka • 1 żółtko • 1 łyżka posiekanych kaparów • 1 łyżka posiekanych ogórków konserwowych • 1 łyżka posiekanej natki pietruszki • 2 łyżeczki musztardy delikatesowej. Tuszki wymyć, osuszyć, ponacinać ostrym nożem skórę przy kręgosłupie i podbrzuszu. Ostrożnie odkroić 60 Około 1,5 kg wieprzowiny bez kości (szynka, łopatka) • 2 łyżki soku z cytryny • łyżka smalcu • 1 - 2 łyżki białego wytrawnego wina • sól • pieprz. Farsz: 5 dag suszonych grzybów • 2 łyżki posiekanych orzechów włoskich • 20 dag mielonej cielęciny • 3 łyżki masła • 3 - 4 surowe żółtka • 1/4 łyżeczki startej gałki muszkatołowej • mała cebula • 1/2 łyżki dowolnego tłuszczu. Umyte i osuszone mięso przeciąć wzdłuż do połowy, lekko rozbić tłuczkiem, uformować równy płat mięsa, natrzeć solą i pieprzem, skropić sokiem z cytryny, owinąć w folię, zostawić na 2 - 3 godziny w lodówce. Umyte grzyby namoczyć w niewielkiej ilości wody. Przygotować farsz: namoczone grzyby ugotować, drobno posiekać, połączyć z mieloną cielęciną i drobniutko pokrojoną, zeszkloną na tłuszczu cebulą. Masło utrzeć i cały czas ucierając, dodawać po jednym żółtku, doprawić solą, pieprzem i gałką muszkatołową. Potem, dalej ucierając, dodawać po trochu masę mięsną i orzechy. Wieprzowinę wyjąć z folii, posmarować dokładnie utartą masą orzechowo-grzybowo-mięsną, zrolować, owiązać nitką, zrumienić na silnie rozgrzanym smalcu, przełożyć do brytfanny, polać stopionym tłuszczem i winem, piec w nagrzanym piekarniku, skrapiając wywarem z grzybów, a później wytworzonym sosem. Podawać na zimno jako wędlinę. 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze W domu i zagrodzie CIASTO ORZECHOWO-KOKOSOWE Ciasto kakaowe: 8 jajek • 10 łyżek cukru • 6 łyżek mąki krupczatki • 4 łyżki kakao • 3 łyżki mąki ziemniaczanej • 2 łyżki octu • 1 łyżka oleju • 2 łyżeczki proszku do pieczenia. Ciasto orzechowe: 1 czubata szklanka cukru • 250 g posiekanych orzechów włoskich • 6 białek • 1 op. cukru wanilinowego (16 g) • 4 łyżki mąki pszennej • 1 łyżeczka proszku do pieczenia. Kulki kokosowe: 200 g wiórków kokosowych • 1 (niepełna) szklanka cukru • 1/2 szklanki wody • 250 g mleka w proszku • 2 wafle • 200 g masła. Masa: 2/3 szklanki cukru • 250 g margaryny • 200 g masła • 50 g kakao • 3 żółtka • 1 op. cukru wanilinowego (16 g) • 9 łyżek mleka. Ponadto: dowolny dżem lub powidła. Ciasto kakaowe: białka ubić na sztywno z cukrem. Pod koniec ubijania stopniowo dodawać po jednym żółtku. Dodać mąkę z proszkiem, kakao, olej, ocet i wymieszać. Ciasto przelać do wyłożonej papierem blaszki. Piec ok. 30 minut w temp. 180° C. Ciasto orzechowe: białka ubić na sztywną pianę. Podczas ubijania dodawać cukier i cukier wanilinowy. Powoli wsypać mąkę z proszkiem oraz orzechy. Ciasto wylać na wyłożoną pergaminem foremkę. Piec ok. 35 40 minut w temp. 180° C. Kulki kokosowe: wodę zagotować, wsypać cukier, rozpuścić, ostudzić. Dodać połowę wiórków, miękkie masło, mleko w proszku, bardzo drobno pokruszony wafel i zmiksować. Wstawić do lodówki na 30 minut. Z masy uformować kulki wielkości orzecha włoskiego i obtoczyć w pozostałych wiórkach. Masa: odrobinę mleka odlać, rozrobić w nim kakao oraz żółtka. Pozostałe mleko zagotować z cukrem wanilinowym i na gotujące się, wlać żółtka. Nie przerywając mieszania, ugotować budyń. Masło zmiksować z margaryną, a następnie, cały czas ucierając, stopniowo dodawać cukier oraz po łyżce zimnego budyniu. Ciasto orzechowo-kokosowe: ciasto kakaowe cienko posmarować dżemem, a następnie wyłożyć połowę masy. Przykryć ciastem orzechowym. Wyłożyć pozostałą masę. Powciskać w nią kokosowe kulki. Udekorować według uznania. Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 CIASTO BANANOWE Ciasto: 1/2 szklanki mąki krupczatki • 100 g orzechów laskowych • 40 g gorzkiej czekolady • 100 g rodzynków • 7 jajek • 7 łyżek cukru • 3 łyżki rumu • 2 łyżki kakao • 2 łyżki oleju • 1/2 łyżeczki proszku do pieczenia. Bita śmietana: 500 g śmietany (36%) • 40 g gorzkiej czekolady • 3 op. usztywniacza do śmietany • 3 łyżki cukru pudru. Ponadto: 3 banany • 100 g czekolady mlecznej • 2/3 szklanki herbaty z rumem • 1 łyżka mleka • 1 łyżeczka masła. Przygotować ciasto. Blaszkę o wymiarach 37 x 25 cm wyłożyć papierem do pieczenia. Rodzynki namoczyć w rumie. Żółtka ubić z 5 łyżkami cukru. Białka ubić na sztywno, dodając pozostały cukier. Dodawać porcjami żółtka, przesiane kakao z proszkiem, mąkę, zmielone orzechy, startą czekoladę, odsączone rodzynki i olej. Masę wyłożyć do formy. Piec ok. 35 minut w temp. 180° C. Śmietanę ubić z cukrem i usztywniaczami. Dodać startą czekoladę. Ostudzone ciasto przekroić wzdłuż. Jeden płat ciasta delikatnie nasączyć herbatą z rumem. Czekoladę rozpuścić z masłem w kąpieli wodnej. Dodać mleko (żeby była lekko lejąca), posmarować nasączony placek. Banany obrać, pokroić w plastry, ułożyć jeden obok drugiego na cieście. Wyłożyć część bitej śmietany. Przykryć drugim płatem. Nasączyć, posmarować pozostałą śmietaną. Udekorować według uznania. CIASTO ORZECHOWE Ciasto: 1 (niepełna) szklanka cukru • 8 białek • 3 żółtka • 100 g wiórków kokosowych • 150 g zmielonych orzechów włoskich • 100 g posiekanych orzechów włoskich • 6 łyżek mąki pszennej • 1 łyżeczka proszku do pieczenia. Masa budyniowa: 1 puszka brzoskwiń • 350 g masła śmietankowego • 3/4 szklanki wody • 5 żółtek • 2 op. budyniu śmietankowego • 4 łyżki cukru • 1 łyżka mąki krupczatki. Ponadto: 1 op. galaretki pomarańczowej • 1 paczka delicji morelowych. Białka ubić na sztywno, dodając stopniowo cukier i żółtka. Wsypać orzechy, wiórki, proszek, mąkę. Dokładnie wymieszać. Ciasto wlać do wyłożonej papierem blaszki o wymiarach 24 x 36 cm. Piec 20 - 25 minut w temp. 180° C. Sok z brzoskwiń połączyć z woda. Część odlać i w tym rozpuścić budynie, mąkę oraz żółtka. Pozosta- 61 W domu i zagrodzie łą część zagotować z cukrem. Do gotującego się płynu wlać mąkę z żółtkami, zagotować. Ostudzony budyń zmiksować z masłem. Galaretkę przyrządzić według przepisu na opakowaniu. Na cieście rozsmarować połowę masy. Ułożyć delicje. Posmarować pozostałym kremem. Na wierzchu ułożyć brzoskwinie. Zalać tężejącą galaretką. SERNIK PUSZEK róg i bakalie. Białka ubić na sztywno, delikatnie wymieszać z masą. Masę wyłożyć na ciasto. Piec ok. 60 minut w temp. 175° C. Brzoskwinie odsączyć, pokroić w grubsze paski. Białka ubić na sztywną pianę. Dodać cukier i połowę płatków migdałowych. Sernik wyjąć z piekarnika, ułożyć owoce, rozsmarować pianę i posypać pozostałymi płatkami migdałowymi. Piec jeszcze ok. 25 minut w temp. 175° C. MAZUREK ORZECHOWY Z MIGDAŁOWĄ BEZĄ Spód sernika: 1/2 kostki masła • 1/2 szklanki cukru • 1/2 szklanki mąki tortowej • 1/2 szklanki mąki ziemniaczanej • 2 jajka • 1 czubata łyżeczka proszku do pieczenia • 1 łyżka octu • 1 cukier waniliowy. Ser: 8 jajek • 2 niepełne szklanki cukru • 1 kg sera półtłustego zmielonego • sok z 1 cytryny • 1 i 1/2 budyniu śmietankowego • 400 ml śmietany kremówki. Masło utrzeć z cukrem i cukrem waniliowym, dodać żółtka, mąkę, proszek, ocet. Białka ubić na pianę. Wymieszać z ciastem i wyłożyć na dużą blachę. Włożyć do piekarnika o temp. do 180o C i podpiec spód na złoty kolor. Wyjąć i lekko ostudzić. Żółtka utrzeć z cukrem, dodać ser i budyń – suchy, na koniec dodać ubite białka i ubitą śmietanę. Wymieszać delikatnie drewnianą łyżką. Masa jest bardzo rzadka. Wyłożyć ją na podpieczony spód i wstawić do piekarnika. Piec w temp. 180o C przez 1 godz. 250 g mielonych orzechów (dowolnych) • 150 g płatków migdałowych • 4 jajka • 120 g cukru pudru • 120 g masła (zawartość tłuszczu 82%) • 120 g mąki pszennej • 5 łyżek cukru pudru (do bezy) • 2 lub 3 okrągłe wafle tortowe. Masło utrzeć z cukrem na puszystą masę. Do masy dodać żółtka. Gdy masa będzie jednolita, wsypać mąkę i mielone orzechy. Masą orzechową posmarować wafle. Trzeba to robić delikatnie, żeby nie uszkodzić wafli, ponieważ masa jest dosyć gęsta. Ma to jednak taką zaletę, że wafle nie namakają i pozostają chrupiące i suche. Z białek ubić pianę, pod koniec ubijania dodać cukier. Gdy piana będzie sztywna i lśniąca, wsypać płatki migdałowe. Pianę rozsmarować na masie orzechowej. Mazurek piec przez 40 – 50 minut w piekarniku rozgrzanym do około 150o C. Przed pieczeniem można posypać wierzch bezy płatkami migdałowymi lub orzechami. Alina Ciesielska Agnieszka Rojewska SERNIK Z BAKALIAMI Ciasto kruche: 1 i 1/4 szklanki mąki pszennej • 125 g margaryny • 3 żółtka • 1 łyżka cukru • 1 łyżka śmietany (12%). Masa serowa: 1 kg białego półtłustego sera • 3/4 szklanki cukru • 7 jajek • 1 łyżeczka cukru waniliowego • 200 g masła • 1 op. budyniu śmietankowego bez cukru • 1 łyżeczka proszku do pieczenia • 100 g mieszanki skórek kandyzowanych • 50 g rodzynków. Ponadto: papier do pieczenia • 1 puszka brzoskwiń • 3 białka • 1 łyżka cukru pudru • 100 g płatków migdałowych. Z podanych składników zagnieść ciasto, włożyć do lodówki na 30 minut. Blachę o wymiarach 36 x 25 cm wyłożyć papierem do pieczenia i wykleić ciastem. Piec ok. 10 minut w temp. l75° C. Ser trzykrotnie zemleć. Żółtka utrzeć z cukrem. Dodać roztopione masło, a następnie budyń, proszek, twa- 62 Uwaga! Zapraszamy członkinie Kół Gospodyń Wiejskich do przesyłania przepisów na ulubione potrawy i ciasta, które będziemy publikować na łamach naszego miesięcznika. Przepisy opatrzone zdjęciami i informacją, kto jest ich autorem, prosimy przesyłać na adres: [email protected], tel. 607143790 lub za pośrednictwem specjalistek WGD pracujących w BP PODR. 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Oferty Usługi Korekcja racic u bydła. Wiadomość: tel. kom. 608868322. Regeneracja części do maszyn rolniczych i budowlanych (sita otworowe, żaluzjowe, klepiska, posiewacze, sprzęgła, sworznie, pompy hydrauliczne, siłowniki, rozdzielacze). Wiadomość: tel. (55) 619 80 85, (55) 231 25 30, tel. kom. 509349400, Jegłownik. Wydzierżawię Budynek, przy drodze powiatowej, o powierzchni 300 m2 na magazyn lub działalność gospodarczą. Wiadomość: tel. kom. 668056776 (gm. Nowy Staw). Kupię Ciągnik Ursus C 330 lub 4514, rozrzutnik jednoosiowy, może być do remontu. Wiadomość: tel. kom. 502108979. Ziemię rolną na Żuławach. Wiadomość: tel. kom. 695908555. Kombajn zbożowy Bizon Super lub Bizon Record oraz przystawkę do kukurydzy. Wiadomość: tel. kom. 795807728. Kwotę mleczną i jałówki cielne. Wiadomość: tel. kom. 600673280 lub tel. (55) 277 01 06. Ciągnik Ursus lub Zetor 4- lub 6-cylindrowy oraz kombajn ziemniaczany Anna. Wiadomość: tel. kom. 794365678. Skóry królicze. Wiadomość: tel. kom. 602714793. Gospodarstwo rolne od 20 do 50 ha w województwie pomorskim lub kujawsko-pomorskim, z budynkami gospodarczymi w dobrym stanie, z możliwością hodowli krów. Wiadomość: tel. kom. 723540887. Sprzedam Śrutownik bijakowy, agregat uprawowy bierny do ciagnika C-360, pokosówkę Fortschritt taśmową i ślimakową oraz części do dojarki konwiowej. Wiadomość: tel. kom. 602584241, Malbork. Siewnik do nawozów Amazone 803, ładowność 800 kg oraz pług podorywkowy 5-skibowy. Wiadomość: tel. kom. 696047688. Pomorskie Wieści Rolnicze • 3/2012 Siedmioletnią klacz huculską, karą, ze źrebakiem. Wiadomość: tel. kom. 609514361. Kwotę mleczną, hurtową (40 000 kg). Wiadomość: tel. (55) 275 76 21. Jałówki 100% limousine (8 szt.) bardzo spokojne, bezrożne, po doskonałych rodzicach (wnuki słynnego buhaja francuskiego Napoleona nr FR 8797013359) stado pod oceną PZHiPBM oraz 4 byczki w cenie od 4000 zł. Wiadomość: tel. kom. 609850331, pow. lęborski. Peluszkę i kminek. Wiadomość: tel. (58) 692 60 83. Dwa graniczące ze sobą siedliska rolnicze na obrzeżach Chojnic: tj. 2,2 ha ze stawem o pow. 800 m2, przyłączami i możliwością budowy oraz 2,2 ha z dwoma nowymi budynkami w stanie surowym lub samą ziemię (4 ha). Cena do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 691877920. Przyczepę-wywrotkę o ład. 4,5 t na niskich kołach; opryskiwacz zawieszany o szer. rob. 12 m; przenośnik ślimakowy (żmijka) o dł. 8,5 m; ciągnik Ursus C-385 A z przednim napędem Turbo, 105 KM; ciągnik Ursus C-4011; glebogryzarkę o szer. rob. 1,5 m; siewnik zbożowy Poznaniak; zestaw bron ciężkich 5-polowych, zawieszanych; zestaw bron średnich 5-polowych, zawieszanych; rozsiewacz nawozowy lejowy o szer. rob. 12 m, ład. 800 kg; rozsiewacz nawozów lejowy, pielnik - wielorak; 2 wentylatory do siana ø 1 m. Wiadomość: tel. kom. 668056776. Agregat uprawowo-siewny Krone, aktywny z hydropakiem, szer. rob. 3 m. Wiadomość: tel. kom. 606361986. Ciągnik Ursus 902 i prasę rolującą. Wiadomość: tel. kom. 507418292. Opryskiwacz Pilmet Krukowiak Goliat, przyczepę o ład. 10 t oraz ciągnik Deutz-Fahr 80. Marek Iwaniuk, Królewo 48, tel. kom. 600027344. Chłodnię do mleka Alfa Laval, poj. 1700 l, cysterna samomyjąca, stan idealny; dojarkę przewodową na 5 aparatów, stan idealny, gumy strzykowe zmienione na nowe; prasę rolującą łańcuchową, stan idealny; przetrząsacz do siana, szer. rob. 7 m. Wiadomość: tel. kom. 501456443. Agregat uprawowy wraz z siewnikiem, szer. rob. 2,2 m; opryskiwacz Pilmet i dmuchawę do zboża. Wiadomość: tel. kom. 604138054. Pług 4-skibowy, obrotowy, kupiony w kraju, stan b. dobry. Wiadomość: tel. kom. 697068600. 63 Oferty Ciągnik rolniczy Ursus 1214 z turbo, r. prod. 1978, stan dobry; kombajn zbożowy Bizon Z056 z kabiną, z szarpaczem słomy, stołem do rzepaku, sitem do rzepaku, kosami bocznymi, r. prod. 1980. Wiadomość: tel. kom. 663228640 lub 721597480. Tura-2 do ciągnika C-360, ciągnik C-360, opielacz do buraków, krajzego-heblarkę, baloty sianokiszonki. Wiadomość: tel. kom. 502058584. 12 t łubinu słodkiego. Cena do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 698619985. Kombajn zbożowy Claas Merkator 60, cena - 27000 zł; agregat aktywny + siewnik Amazone D-7 super, r. prod. 1998, cena - 13000 zł; kosiarkę rotacyjną, szer. rob. 1,6 m, cena - 1500 zł. Wiadomość: tel. kom. 501243092. Opryskiwacz Pilmet, szer. rob. 18 m, poj. 2000 l; ciągnik rolniczy McCormick XTX – 185, rok prod. 2006, stan b. dobry; rozsiewacz nawozów Amazone dwutarczowy, szer. rob. 18 m, regulacja wysiewu hydrauliczna; rozsiewacz nawozów Amazone pneumatyczny, szer. rob. 18 m, poj. skrzyni 1000 kg, regulacja wysiewu elektroniczna. Ceny do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 605118253. Dom w mieście, stan surowy, zamknięty (300 m2); działkę rekreacyjną nad jeziorem w Jaromierzu; agregat prądotwórczy dużej mocy; hale o wym. 12 x 30 x 6,5 m i 40 x 10 x 4 m (stalowe oraz blacha); maszyny rolnicze: ciągnik 914, opryskiwacz, rozrzutnik nawozów, siewnik talerzowy, brony, wały, pług; przyczepy (3 szt.); garaż samochodowy; taśmy do obrywarki fasoli; przyczepy do balotów słomy, zbiornik o poj. 4000 l. Wiadomość: tel. kom. 783043724, Kwidzyn. Materiał siewny kwalifikowany C1 pszenicy jarej odmiany Bombona oraz bobik i gorczycę białą. Wiadomość: gm. Cedry Wielkie, tel. kom. 500333456. Ciągniki John Deere 3040, 95 KM, stan b. dobry, kabina komfort, wspomaganie kierownicy; ciągnik John Deere 2030, 70 KM, stan b. dobry, kabina komfort, wspomaganie kierownicy, komplet zaczepów; kombajn do buraków Neptun, stan b. dobry; kombajn do ziemniaków Anna; brony 5-polowe 16-tki składane; dmuchawę do siana z rurami i kolanami; opryskiwacz Termit o poj. 400 l, lance 10 m, w całości lub na części; rozdrabniacz Bąk, stan idealny; wał pierścieniowy 3 m; beczki do kiszenia ogórków; koła bliźniaki rozmiar 34 ze sprzęgami (pasują do 912). Wiadomość: Kwidzyn, tel. kom. 504626142. Ciągnik Ursus 4512, r. prod. 1997, pierwszy właściciel, cena - 34 000 zł. Wiadomość: tel. 512425955, gm. Nowy Dwór Gdański. 64 Gorczycę, cena - 2,50 zł/kg, ziemniaki jadalne odm. Jelly, cena - 0,50 zł/kg i sadzeniaki odm. Jelly, kaliber C2, cena - 0, 80 zł/kg. Wiadomość: tel. kom. 691296426. Gospodarstwo Rolno-Nasienne sprzeda kwalifikowany materiał siewny nasion grochu odmiany Ezop w stopniu C 2. Sztabiński Władysław, Myszewko 9, 82-100 Nowy Dwór Gdański, tel. (55) 247 42 71. Ciągnik Zetor 16245, r. prod. 1992, cena - 44000 zł; pług Atlas; opryskiwacz Pilmet, poj. 2000 l, szer. rob. 18 m. Wiadomość: tel. kom. 602539584, Różnowo. Jęczmień, owies i żyto. Wiadomość: tel. kom. 508119880. Ciągnik rolniczy Ursus 1224, r. prod. 1988, stan dobry, cena - 29 000 zł. Wiadomość: tel. kom. 662308143. Ciągnik C-385, cena do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 609135140, tel. (55) 275 12 67. Ciągnik Ursus 914, 4 x 4, r. prod. 1985, stan b. dobry, zarejestrowany, opłacony, ważny przegląd, cena do uzgodnienia. Wiadomość: Prabuty, tel. kom. 515035539. Kojce porodowe (16 szt.), wygrodzenia dla loch luźnych, solidnie wykonane, autokarmniki dla prosiąt (15 szt.) i autokarmniki dla tuczników (2 szt.) z mocnego tworzywa sztucznego, smoczki dla loch i prosiąt, ruszta z tworzywa dla macior, koryta kamionkowe dla loch, klatkę do przewozu loch zawieszaną na tuz. Wiadomość: tel. kom. 697580947. Ciągnik rolniczy Lamborghini Grand Prix 90, 90 KM, stan bardzo dobry, pierwszy właściciel. Marian Cieśliński, tel. kom. 500087588. Grykę i łubin słodki wąskolistny. Wiadomość: tel. kom. 604412831. Kombajn zbożowy International 541, heder 3 m; opielacz do buraków; pług 3-skibowy i pług podorywkowy 5-skibowy oraz ciągnik Białoruś 60 KM, sprawny technicznie. Stan dobry. Ceny do uzgodnienia. Wiadomość: tel. kom. 516861660. Bobik (100 ton). Wiadomość: tel. kom. 514271896, gm. Stegna. Poznam Sympatyczny chłopak po studiach rolniczych pozna miłą dziewczynę. Wiadomość: tel. kom. 600679814. 3/2012 • Pomorskie Wieści Rolnicze Rozrywka dla dorosłych i dla dzieci 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 KUPON 3 A B C D E Marzec 2012 F G H I J K Hasło: G-11 E-2 A-5 C-8 G-1 I-4 K-3 POZIOMO: A - 1) zbiór piosenek C - 1) pierwiastek chem. o liczbie atomowej 46 D - 6) podłużny dół E - 1) stolica Egiptu F - 5) część książki G - 1) emituje światło widzialne H - 7) część ceny detalicznej towarów I - 1) podłogowe lub ścienne J - 6) egzamin dojrzałości K - 1) rzymski bóg wina PIONOWO: 1 - G) pułapka na muchy 2 - A) nieszczęście, klęska 2 - I) gatunek ropuchy 3 - E) dramatopisarz norweski 4 - A) podłużne ciastko 5 - F) flisak 6 - A) ozdoba np. koszulki 6 - I) rozszerzony SMS 7 - F) ułatwia wyjmowanie gwoździ 8 - A) kwiat doniczkowy 8 - H) dokumenty 9 - F) ... brzuszny 10 - H) miasto w woj. lubuskim 11 - F) bohaterka powieści „Chata za wsią” Wśród czytelników, którzy do 20 marca nadeślą do redakcji w Starym Polu prawidłowe rozwiązanie krzyżówki wraz z kuponem, rozlosujemy nagrodę książkową. Rozwiązanie z nr. 2/2012 – HASŁO: „WALENTYNKI”. Nagrodę wylosował: Andrzej Dąbal ze Starego Pola. Nagrodę prześlemy pocztą. Wykreślanka dla dzieci Wykreślcie z diagramu podane słowa. Są one wpisane poziomo lub pionowo, a niektórych liter użyto dwukrotnie. Nieskreślone litery, czytane kolejno rzędami, utworzą rozwiązanie. M A R Z A N N A N W R K W I A T Y A D I O M T E S Ł O Ń C E Z O R L C H O D Ł R T T A E Z I W I Ą Z O Y W Ń O S N A K B P L A P O G O D A A Y S K O W R O N E K KWIATY ŁĄKA MARZANNA MOTYL POGODA ROZTOPY SKOWRONEK SŁOŃCE TRAWA WIERZBA ZIELEŃ Poniżej znajduje się trzecia część rysunku składającego się z 11 elementów. Wśród dzieci (do lat 13), które do 20 grudnia 2012 roku nadeślą cały rysunek, naklejony na karcie pocztowej, rozlosujemy rower. KUPON 3 Marzec 2012 Wśród dzieci, które do 20 marca nadeślą do redakcji prawidłowe rozwiązanie wykreślanki wraz z kuponem, rozlosujemy nagrodę książkową. Rozwiązanie z nr. 2/2012 – HASŁO: „ZIMOWISKO W GÓRACH”. Nagrodę wylosowała: Klaudia Miętka z miejsowości Zielenin. Nagrodę prześlemy pocztą. Pomorskie Wieści Rolnicze • 2/2012 Konkurs dla wytrwałych Rozwiązania krzyżówki i wykreślanki należy przysyłać na adres: PODR w Gdańsku, Oddział w Starym Polu 82-220 Stare Pole, ul. Marynarki Wojennej 21 65 POMORSKIE WIEŚCI ROLNICZE POMORSKI OŚRODEK DORADZTWA ROLNICZEGO W GDAŃSKU 80-001 Gdańsk, ul. Trakt św. Wojciecha 293 tel. (58) 326 39 00, fax (58) 309 09 45 e-mail: [email protected] www.podr.pl WYDAWCA: Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku Pomorska Izba Rolnicza Oddział w Starym Polu 82-220 Stare Pole, ul. Marynarki Wojennej 21 tel. (55) 270 11 11 lub 270 11 00, fax 270 11 62 e-mail: [email protected] Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku 80-001 Gdańsk, ul. Trakt św. Wojciecha 293 tel. (55) 270 11 32, e-mail: [email protected] DZIAŁ REKLAMY I PRENUMERATY: Lubań, tel. (58) 688 20 11, (58) 688 21 50, fax (58) 688 22 52, e-mail: [email protected] ODDZIAŁY REDAKCJA: KOLEGIUM REDAKCYJNE: mgr inż. Krzysztof Pałkowski (przewodniczący), mgr inż. Andrzej Dolny, mgr inż. Antoni Hajdaczuk, Jarosław Jelinek (Pomorska Izba Rolnicza), mgr inż. Zdzisław Kołodziejski, mgr inż. Bożena Korzańska (red. naczelna), mgr inż. Andrzej Okrój, dr inż. Daniel Roszak, mgr inż. Jan Rozenek, mgr inż. Ewa Szymańska, mgr Beata Wójcik Wanda Ciecholewska i Bożena Korzańska BP ODR Chojnice ul. 31 Stycznia 56, 89-600 Chojnice, tel./fax (52) 397 41 12 e-mail: [email protected] KOREKTA: mgr Lucyna Lesińska BP ODR Człuchów Osiedle Młodych 9, 77-300 Człuchów, tel. (59) 834 24 34 e-mail: [email protected] DRUK: Przedsiębiorstwo Prywatne „WiB” ul. Sobieskiego 14, 80-216 Gdańsk, tel. (58) 522 30 29 BP ODR Gdańsk ul. Trakt św. Wojciecha 293, 80-001 Gdańsk, tel. (58) 326 39 22 e-mail: [email protected] Wpłaty przyjmujemy na konto: PODR w Gdańsku, PKO S.A. Nr 91 1240 1268 1111 0010 3636 0465 CENA PRENUMERATY: półroczna – 12,00 zł + 12,00 zł (koszty przesyłki) = 24,00 zł roczna – 22,00 zł + 22,00 zł (koszty przesyłki) = 44,00 zł Prenumeratę przyjmują również doradcy BP ODR. CENNIK ODPŁATNOŚCI ZA MATERIAŁY INFORMACYJNO-REKLAMOWE Ogłoszenia, komunikaty i informacje handlowe, artykuły sponsorowane: cała strona - 800 zł + VAT; 1/2 strony - 480 zł + VAT; 1/4 strony - 300 zł + VAT; 1 cm2 - 1,60 zł + VAT reklama kolorowa wewnątrz numeru - cała strona - 1200 zł + VAT reklama kolorowa wewnątrz numeru - 1/2 strony - 720 zł + VAT reklama kolorowa na okładce II i III - 1400 zł + VAT reklama kolorowa na okładce IV - 1800 zł + VAT zamieszczenie wkładki reklamowej (kartka formatu A4) 500 zł + VAT Drobne ogłoszenia od rolników są zamieszczane bezpłatnie. Ogłoszenia te można zgłaszać telefonicznie: tel. (55) 270 11 32, 270 11 31 lub 270 11 30, drogą elektroniczną: e-mail: [email protected] albo listownie na adres redakcji. Redakcja nie zwraca tekstów niezamówionych i nie drukuje ich bez podania przyczyny. Redakcja zastrzega sobie również prawo redagowania i skracania nadesłanych materiałów. Za treść ogłoszeń, tekstów sponsorowanych i reklam zleconych Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku nie ponosi odpowiedzialności. Ogłoszenia dla rolników indywidualnych są bezpłatne. Przyjmują je doradcy BP ODR lub można je przesłać pocztą. BIURA POWIATOWE OŚRODKA DORADZTWA ROLNICZEGO NAKŁAD: 4 200 egz PRENUMERATA: Dział Systemów Produkcji Rolnej, Standardów Jakościowych i Doświadczalnictwa w Lubaniu 83-422 Nowy Barkoczyn tel. (58) 688 20 11, (58) 688 21 50, fax (58) 688 22 52, e-mail: [email protected] BP ODR Bytów ul. Wojska Polskiego 33, 77-100 Bytów, tel. (59) 822 27 52 e-mail: [email protected] SKŁAD KOMPUTEROWY: CENA 1 egz. - 2,00 zł Oddział w Strzelinie 76-200 Słupsk 2 tel. (59) 847 12 88, fax (59) 847 12 81 e-mail: [email protected] BP ODR Kartuzy ul. Hallera 1, 83-300 Kartuzy, tel./fax (58) 681 42 67 e-mail: [email protected] BP ODR Kościerzyna ul. Wodna 14, 83-400 Kościerzyna, tel./fax (58) 686 66 23 e-mail: [email protected] BP ODR Kwidzyn ul. Grudziądzka 8, 82-500 Kwidzyn, tel. (55) 261 34 59 e-mail: [email protected] BP ODR Lębork ul. Czołgistów 5, 84-300 Lębork, tel. (59) 862 21 72 e-mail: [email protected] BP ODR Malbork ul. Marynarki Wojennej 21, 82-220 Stare Pole, tel. (55) 270 11 19 e-mail: [email protected] BP ODR Nowy Dwór Gdański Plac Wolności 1, 82-100 Nowy Dwór Gd., tel. (55) 247 28 68 e-mail: [email protected] BP ODR Puck ul. Wejherowska 5, 84-100 Puck, tel. (58) 673 28 77 e-mail: [email protected] BP ODR Słupsk z siedzibą w Strzelinie 76-200 Słupsk 2, tel. (59) 847 12 81 e-mail: [email protected] BP ODR Starogard Gdański Nowa Wieś Rzeczna, ul. Rzeczna 18, 83-200 Starogard Gd., tel. (58) 562 49 63 e-mail: [email protected] BP ODR Sztum ul. Mickiewicza 39, 82-400 Sztum, tel. (55) 267 04 33 e-mail: [email protected] BP ODR Tczew ul. Lecha 12, 83-110 Tczew, tel. (58) 531 38 27 e-mail: [email protected] BP ODR Wejherowo ul. Sobieskiego 241, 84-200 Wejherowo, tel. (58) 672 13 09 e-mail: [email protected]
Podobne dokumenty
w numerze - Pomorski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Gdańsku
Warsztaty aktywizacyjne w siedzibie Pomorskiej Izby Rolniczej Kurs kucharza w Lęborku Miastowy, wiejski... czy polski Nowe miejsca pracy na wsi Relacja z otwarcia wystawy strojów żuławskich
Bardziej szczegółowo