Przyczyny wyłonienia stomii

mgr Lidia Michalak
Spis treści
Wstęp ..................................................................................................................................................3
Co to jest stomia .................................................................................................................................3
Przyczyny wyłonienia stomii ............................................................. 4
Rodzaje stomii .................................................................................. 4
Układ pokarmowy ............................................................................. 5
Układ moczowy ................................................................................ 6
Sprzęt stomijny....................................................................................................................................7
Rodzaje sprzętu stomijnego .............................................................. 9
Pielęgnacja stomii............................................................................................................................. 10
Sprzęt i środki potrzebne do pielęgnacji.......................................... 10
Wymiana sprzętu jednoczęściowego .............................................. 11
Wymiana sprzętu dwuczęściowego ................................................ 12
Dieta po zabiegu wyłonienia stomii ................................................................................................. 15
Ubiór................................................................................................................................................. 17
Aktywność fizyczna .......................................................................................................................... 17
Podróżowanie................................................................................................................................... 17
Życie seksualne................................................................................................................................. 18
Kiedy zgłosić się do lekarza .............................................................................................................. 18
POL-ILKO ........................................................................................................................................... 18
Bibliografia ....................................................................................................................................... 19
Wstęp
Zabieg operacyjny, któremu byłeś poddany spowodował u ciebie
zupełnie nową, niespodziewaną sytuację życiową. Trudno jest na
początku pogodzić się z myślą o prowadzeniu normalnego trybu życia.
Z czasem powoli następuje przyzwyczajenie i akceptacja.
Duża liczba pacjentów z wyłonioną stomią potwierdza to, iż po
dobraniu odpowiedniego sprzętu stomijnego i przestrzeganiu zaleceń
może żyć prawie tak samo, jak przed operacją. Aby funkcjonować
normalnie musisz w miarę szybko przystosować się do nowych
warunków,
nauczyć
się
właściwie
i
sprawnie
pielęgnować
i zaopatrywać stomię oraz przełamać własne opory i problemy natury
psychologicznej.
Ty i twoja rodzina potrzebujecie pomocy, wiedzy i wsparcia, aby
okres akceptacji do nowych warunków życia był jak najkrótszy i mógł
skutkować zdolnością do samoopieki.
Wiedza i umiejętności praktyczne, które zdobyłeś w szpitalu znajdują
się w broszurce. Podziel się nią z rodziną, aby mogli zrozumieć twoją
sytuację i pomóc ci w odnalezieniu się w niej.
Co to jest stomia
Stomia (z grec. – otwór) - jest to celowo chirurgicznie wytworzone
połączenie światła narządu wewnętrznego ze skórą na brzuchu. Może
to dotyczyć przewodu pokarmowego (jelito cienkie lub grube) albo
układu moczowego.
Stomię wyłania się w sytuacji, kiedy wydalanie stolca lub moczu
drogą naturalną zostało uniemożliwione lub utrudnione.
Przyczyny wyłonienia stomii
Stomię wyłania się, gdy zaistnieją okoliczności:
 choroby nowotworowe;
 choroby nienowotworowe np.: stany zapalne jelit;
 urazy w obrębie miednicy;
 wady wrodzone.
Inne używane nazwy:
 przetoka jelitowa;
 sztuczny odbyt;
 anus;
 brzuszny odbyt.
Rodzaje stomii
a) wydalnicze

kolostomia – przetoka na jelicie grubym. Jest
wyłaniana najczęściej z lewej strony brzucha.
 ileostomia – przetoka na jelicie cienkim. Wyłania się
ją najczęściej po prawej stronie brzucha.

urostomia
–
przetoka
moczowa.
Może
być
umiejscowiona po prawej lub lewej stronie brzucha.
Najczęściej wyłania się poniżej pępka po prawej stronie
brzucha.
b) w zależności od czasu funkcjonowania
 stomia czasowa – istnieje możliwość zamknięcia
i odtworzenia ciągłości przewodu pokarmowego;
 stomia stała, czyli definitywna.
c) w zależności od jej anatomii
 stomia dwulufowa – jest najczęściej tymczasowa.
Zwykle wyłania się ją w celu wygojenia jelita, którego
część trzeba było usunąć np.: z powodu stanu
zapalnego;
 stomia jednolufowa (końcowa) – jest wyłaniana, gdy
trzeba usunąć część jelita grubego i/lub odbytnicy.
Stomia nie ma mięśni (zwieraczy) takich jakie są w odbycie, dlatego
nie ma możliwości kontroli nad wydalaniem stolca i gazów. Zawartość
jelita jest usuwana bezpośrednio do worka stomijnego. Stolec ma taki
wygląd, jak w danym odcinku jelita:
 kolostomia – jelito grube, stolec normalny, stały;
 ileostomia – jelito cienkie, stolec półpłynny lub płynny;
 urostomia – mocz wypływa kroplami do worka cały czas,
około jednej kropli na minutę.
Układ pokarmowy
Żeby zrozumieć budowę i pochodzenie stomii zapoznaj się
w skrócie z budową i funkcją przewodu pokarmowego:
1. Jama ustna
1
2. Przełyk
2
3. Jelito cienkie
4. Jelito grube
4
5. Odbytnica
3
6. Odbyt
6
5
1) jama ustna – w niej następuje rozdrabnianie spożytego
pokarmu.
2) żołądek – pod wpływem soków żołądkowych połknięty
pokarm zmienia się w płynną postać.
3) jelito cienkie – ma długość około 5 metrów. Postać płynna
pokarmu trafia do żołądka. Następuje trawienie i wchłanianie
substancji odżywczych – węglowodanów, białek i tłuszczy.
4) jelito grube – ma około 1,5 – 2 metrów długości. Kiedy
proces trawienia jest zakończony wszystkie niestrawione
resztki są usuwane z organizmu. Trafiają do jelita grubego,
gdzie następuje wchłanianie resztek substancji płynnych
(wody, witamin, elektrolitów).
5) odbytnica – końcowa część jelita grubego, gdzie następuje
formowanie stolca.
6) odbyt – wydalanie stolca.
Układ moczowy
Układ moczowy składa się z:
 nerki – parzysty narząd wytwarzający mocz. Odpowiedzialny
za wydalanie wody, soli mineralnych i innych szkodliwych dla
organizmu substancji.
 drogi moczowe:
 miedniczki nerkowe;
 pęcherz moczowy – zbiornik o objętości około 400-700 ml
opróżniany w miarę potrzeby i zależnie od naszej woli;
 cewka moczowa – ujście pęcherza moczowego, gdzie
mocz jest wydalany na zewnątrz.
Sprzęt stomijny
Sprzęt stomijny jest w 100% refundowany przez Narodowy
Fundusz Zdrowia, czyli jest bezpłatny. Zlecenie na sprzęt stomijny
może być wypisane maksymalnie na trzy miesiące i jest ważne przez
30 dni od daty wystawienia.
Zlecenie
na
sprzęt
stomijny,
kserokopię
dokumentu
potwierdzającego ubezpieczenie zdrowotne i dowodu ubezpieczenia
należy przesłać do właściwego Oddziału NFZ celem zarejestrowania
i otrzymania Karty Comiesięcznego Zaopatrzenia. Jest ona ważna
przez rok. Czynności te można dokonać także osobiście w siedzibie
NFZ. Po otrzymaniu Karty Comiesięcznego Zaopatrzenia i ze
zleceniem na sprzęt stomijny należy udać się do sklepu medycznego
celem odebrania sprzętu.
Lekarze uprawnieni do wypisywania zleceń na sprzęt stomijny:
 kolostomia – lekarz POZ, chirurg, onkolog, felczer;
 ileostomia - lekarz POZ, chirurg, onkolog, felczer;
 urostomia - lekarz POZ, chirurg, urolog, felczer;
Limit miesięczny na sprzęt stomijny:
 kolostomia – 300 zł.;
 ileostomia – 400 zł.;
 urostomia – 480 zł.;
Sprzęt stomijny musi spełniać następujące kryteria:
 szczelny dla treści jelitowej, jej zapachów i gazów;
 łatwy w obsłudze;
 elastyczny;
 niezauważalny dla otoczenia.
Piramida potrzeb pacjenta dotycząca sprzętu stomijnego
Akceptacja
Dyskrecja
Łagodność dla skóry
Bezbolesność
Pewność
`
Wyboru sprzętu stomijnego dokonuje się w szpitalu podczas
nauki samoobsługi stomii. Dobierany jest indywidualnie dla każdego
pacjenta biorąc pod uwagę:
 rodzaj i wielkość stomii;
 miejsce, w którym ją wytworzono (wyłoniono);
 wrażliwość skóry;
 tryb życia pacjenta.
Rodzaje sprzętu stomijnego
 system jednoczęściowy – płytka połączona razem z workiem
 worek zamknięty
 nie ma możliwości jego opróżnienia z treści jelitowej
 wymiana worka po każdorazowym zapełnieniu
 worek otwarty
 możliwość opróżnienia worka
 prawidłowo umocowany do skóry i nieprzepuszczajacy
treści jelitowej może być utrzymany na stomii przez 3-4 dni
 system dwuczęściowy – płytka + worek
 zamknięte
 bez możliwości ich opróżnienia z treści jelitowej
 otwarte
 możliwość opróżnienia z treści jelitowej
c) sprzęt urostomijny
 worki odpuszczalne ze specjalną zatyczką pozwalającą na
spuszczenie moczu i zamkniecie opróżnionego worka
Wszystkie rodzaje worków są produkowane w dwóch kolorach:
 przeźroczyste – powinny być stosowane w szpitalu i przez
pierwsze
trzy
miesiące
po
wyjściu
ze
szpitala.
Ich
przejrzystość pozwala na kontrolowanie stomii, jej wyglądu,
wielkości.
 cieliste – w późniejszym okresie warto zaopatrzyć się
w worki cieliste. Ostateczny wybór zawsze należy do
pacjenta.
Pielęgnacja stomii
Sprzęt i środki potrzebne do pielęgnacji
1. Sprzęt i środki do pielęgnacji:
 dostęp do ciepłej, najlepiej bieżącej wody, jeżeli nie ma takiej
możliwości, proszę przygotować małą plastikową miskę;
 łagodne mydło, najlepiej dziecięce;
 miękki papier toaletowy lub ręcznik papierowy;
 nożyki do wycinania otworu w płytce;
 papierowa miarka do mierzenia obwodu stomii (występuje
w zestawie worków);
 woreczek na zużyty worek stomijny
 nowy worek stomijny;
 lustro (będziesz miał możliwość obejrzenia stomii)
Przedmioty te powinny znajdować się w łazience, gdzie jest dostęp
do sedesu.
2. Pielęgnacja skóry wokół stomii
Skóra narażona jest na stykanie się z treścią jelitową, drażniona
odklejaniem płytki (przylepca). Czysta, zdrowa skóra, bez żadnych
zmian
gwarantuje
bezpieczną
przyczepność
worka.
Wszystkie
czynności związane z wymiana worka lub płytki powinny być
wykonywane delikatnie i dokładnie. Błona śluzowa jelita jest bardzo
delikatna i zbyt intensywne oczyszczanie stomii może spowodować,
że na jej powierzchni pojawia się krople krwi. Nie musisz obawiać się
bólu przy oczyszczaniu stomii, jelito nie jest unerwione, więc nie
będziesz czuł żadnych dolegliwości bólowych.
Nie wolno używać do czyszczenia skóry żadnych środków
odtłuszczających i zawierających w swym składzie alkohol. Będą one
działały drażniąco na skórę.
PAMIĘTAJ!
TWOJA SKÓRA WOKÓŁ STOMII MUSI BYĆ ZAWSZE CZYSTA I SUCHA !
Wymiana sprzętu jednoczęściowego
Wymiana sprzętu jednoczęściowego
 delikatnie odklej płytkę zaczynając od góry (zawartość worka
nie wydostanie się na zewnątrz);
 zużyty worek wrzucić do foliowej torebki (nigdy nie wyrzucaj
do muszli klozetowej);
 miękkim papierem toaletowym lub ręcznikiem papierowym
usuń resztki stolca ze stomii;
 obmyj delikatnie stomię;
 obmyj i osusz skórę wokół stomii;
 zmierz średnicę przetoki papierową miarką;
 zaznacz na płytce jej wielkość i kształt otworu, jaki masz
wyciąć;
 ogrzej płytkę w dłoniach (będzie miękka, łatwiejsza do
przyklejenia);
 zdejmuj folię ochronną z płytki i przyłóż ją do skóry,
zaczynając od dołu stomii uciskaj ją delikatnie palcami w celu
dokładnego przyklejenia;
 sprawdź, czy nie powstały fałdy i nierówności przez które
może wydostawać się treść jelitowa
 w przypadku nierówności wokół stomii lub blizn przed
przyklejeniem płytki, wypełnij nierówności specjalną pastą
stomijną i dopiero przyklej płytkę
Wymiana sprzętu dwuczęściowego
Wymiana sprzętu dwuczęściowego
a) zakładanie worka na płytkę:
 każdy worek ma obręcz z zamkiem. Sprawdź, czy jest
otwarty, nałóż worek na płytkę dociskając go do brzucha.
Sprawdź, czy dopasował się do płytki, zamknij zamek,
usłyszysz charakterystyczne „kliknięcie”.
b) wymiana worka
 odchyl górną część worka, otwórz zamek poprzez
naciśnięcie w jego środkową część;
 przytrzymaj jedną ręką płytkę, a drugą pociągnij za uszko
znajdujące się na worku;
 przed założeniem nowego worka oczyść dokładnie płytkę;
 jeżeli zakładasz worek otwarty zapięcie zawsze ma być
skierowane ku dołowi.
c) wymiana płytki
 chwyć za uszko, które znajduje się nad stomią i delikatnie
ją odklej;
 delikatnie i dokładnie umyj i osusz skórę przed założeniem
nowej płytki;
 oczyść stomię z resztek stolca;
 zmierz średnicę przetoki za pomocą papierowej miarki;
 zaznacz i wytnij w płytce jej wielkość i kształt;
 umieść płytkę na dokładnie osuszonej skórze zaczynając
od dołu stomii i przyciskaj delikatnie palcami, aby dokładnie
ją przykleić.
Obsługa worków otwartych (odpuszczalnych)
Worki tego typu zamykane są na rzepy lub przylepną zapinkę
a) instrukcja
zamykania
i
opróżniania
worka
na
samoprzylepną zapinkę
 unieś koniec worka ku górze
 odepnij zapinkę i odwiń końce worka
 opuść koniec worka nad sedes i opróżnij go
 umyj, oczyść końcówkę worka i zawiń dokładnie zapinkę
b) instrukcja opróżniania i zamykania worka na rzepy
 unieś koniec worka ku górze
 odklej rzepy, ugnij piankę wypuszczając zawartość worka
do muszli
 oczyść obie pianki ruchami od siebie na zewnątrz
 podwiń pianki pod spód
 zamknij worek rzepami
 schowaj ujście pod wyściółkę flizelinową worka
Irygacja
Irygacja jest zabiegiem oczyszczającym jelito grube ze stolca za
pomocą wlewu. Wykonuje się go tylko u pacjentów z kolostomią.
Regularne wykonywanie irygacji wytwarza odruch oddawania stolca
tylko po tym zabiegu. Wytworzenie odruchu wypróżniania trwa około
3-4 tygodnie. Istnieje kilka przeciwwskazań do irygacji, dlatego decyzję
o jej wykonaniu podejmuje się po konsultacji lekarskiej. Pierwsza
irygacja powinna być wykonana w obecności pielęgniarki.
Do irygacji dostępne są gotowe zestawy, w skład których wchodzą:
 rękaw do irygacji

stożek do irygacji
 płytka mocująca
 pasek mocujący
sprzęt potrzebny, gdy używasz zestawu
jednoczęściowego
 pojemnik na wodę
 nowy worek, który założysz po irygacji
W przypadku używania sprzętu jednoczęściowego płytkę mocujemy
na brzuchu paskiem. Jeżeli używasz sprzęt dwuczęściowy rękaw do
irygacji mocujesz bezpośrednio do płytki stomijnej. Następnie
końcówkę rękawa umieszcza się w sedesie. Przez górny otwór rękawa
wprowadza się do stomii natłuszczony stożek. Pojemnik napełniony
wodą o temperaturze ciała 36-38ºC i pojemności 1-1,25 litra
umieszcza się na wysokości ramion pacjenta.
Puszczamy wolno wodę regulując szybkość jej przepływu za
pomocą regulatora. Zabieg powinien trwać 10-15 minut. Jeżeli
w trakcie wlewu pojawi się uczucie rozpierania, zabieg przerywamy,
czekamy, aż miną dolegliwości i kontynuujemy.
 po wykonaniu irygacji odczekać 10-15 s., usunąć stożek ze
stomii, zamknąć górny otwór rękawa za pomocą zapinki.
Nastąpi opróżnienie jelita przez okres około 30-40 minut.
 po irygacji załóż na stomię czysty worek.
Dieta po zabiegu wyłonienia stomii
Po wyjściu ze szpitala zaleca się stosowanie diety lekkostrawnej,
nie powodującej zaparć, ani biegunek. W jej skład powinny wchodzić
potrawy gotowane, duszone na wodzie i parze lub grillowane. Należy
unikać potraw pieczonych i smażonych.
Stosowanie
kilku
zasad
pozwoli
na
normalne
funkcjonowanie:
 spożywaj
tylko
potrawy
przygotowane
ze
świeżych
produktów;
 spożywaj od 3 – 5 posiłków o tej samej porze;
 jedz powoli, dokładnie żując pokarm;
 wypijaj
codziennie
niegazowanej
wody,
około
soków
2
litrów
płynów,
owocowych,
najlepiej
słabej
kawy
i herbaty. Jest to niezbędne do prawidłowej pracy jelit;
 włącz do diety produkty o zwiększonej zawartości błonnika
(ciemne pieczywo, brązowy ryż, otręby, płatki owsiane,
pełnoziarnisty makaron, suszone owoce) – zapobiegniesz
zaparciom;
 spożywaj produkty mleczne – naturalne jogurty, maślankę,
twaróg, kefir, unikaj tłustego mleka i śmietany;
 wyklucz z diety produkty wysokotłuszczowe (żółty ser,
czekolada, majonez, ciasto z kremem);
 ogranicz spożywanie tłuszczów;
 unikaj
produktów
wzmacniających
wydzielanie
gazów
(czosnek, szparagi, cebula, kapusta, groch, fasola, bób), aby
zmniejszyć woń gazów wypijaj sok żurawinowy i pomidorowy,
jedz żurawinę i natkę pietruszki;
 wyklucz z diety produkty z konserwantami i sztucznymi
barwnikami;
 zadbaj, aby w diecie znalazło się chude mięso (drób,
wołowina, cielęcina, dziczyzna) i ryby morskie;
 unikaj alkoholu;
 nie stosuj ostrych, pikantnych przypraw;
 próbuj nowych produktów oddzielnie w niewielkiej ilości.
W przypadku zaparć zwiększ ilość wypijanych płynów, wypijaj na
czczo szklankę przegotowanej lub mineralnej wody. Możesz też wypić
napar z nasion lnu.
Jeżeli pojawi się biegunka skontaktuj się z lekarzem. Po pewnym
czasie sam potrafisz ustalić, które pokarmy tolerujesz, a które
powodują przykre dolegliwości.
Ubiór
Staraj się po operacji wybierać ubrania luźniejsze, nie krepujące
ruchów, a zarazem pozwalające na ukrycie worka stomijnego. Jeżeli
nosisz pasek umieść go poniżej lub powyżej worka stomijnego. Ubiór
powinien być przewiewny, uszyty z materiałów naturalnych. Unikaj
noszenia sztucznych materiałów, które są nieprzepuszczalne
i powodują nadmierne pocenie skóry, również na brzuchu.
Aktywność fizyczna
Stomia nie jest przeciwwskazaniem, aby aktywnie wypoczywać.
Po okresie rekonwalescencji (około 3 miesiące po zabiegu) możesz
uprawiać sporty, które sprawiały ci przyjemność przed operacją, o ile
tylko czujesz się na siłach. Można uprawiać turystykę, jeździć na
nartach, na rowerze, a także pływać w basenie, morzu, jeziorze (do
pływania są specjalne zatyczki stomijne) ). Aktywność fizyczna jest jak
najbardziej wskazana – poprawia prace jelit.
Podróżowanie
Mając wyłonioną przetokę jelitową możesz podróżować tak
samo, jak przed operacją. Musisz tylko pamiętać o kilku zasadach:
 zabierz ze sobą odpowiedni jakościowo i ilościowo sprzęt
stomijny;
 przestrzegać zasad dietetycznych;
 w przypadku wyjazdu za granicę zabrać ze sobą
zaświadczenie o posiadaniu stomii – może być przydatne
podczas kontroli celnej;
 wykupić ubezpieczenie;
 podróżują samochodem w upalne dni nie zostawiaj sprzętu
stomijnego w samochodzie (może stracić swoje właściwości
klejące).
Życie seksualne
Twoja aktywność seksualna i zdolność do współżycia jest taka
sama, jak przed operacją. Pojawiające się opory natury psychicznej
pomoże ci przełamać szczera rozmowa z partnerem o swych obawach
i wątpliwościach. Taktowny i czuły partner pozwoli na odnalezienie się
w nowej sytuacji. Przed stosunkiem możesz zmienić worek stomijny
na mniejszy lub wykorzystać miękkie przykrycie worka.
Kiedy zgłosić się do lekarza
Należy zgłosić się do lekarza chirurga w każdym przypadku gdy
wystąpi:
 krwawienie ze środka stomii;
 silna biegunka lub uporczywe zaparcia;
 zmiany kształtu, wielkości i koloru stomii
 zmiany na skórze wokół stomii (silne zaczerwienienie,
uwypuklenia )
POL-ILKO
Polskie Towarzystwo Opieki nad Chorymi ze Stomią POL-ILKO
powstało w 1987 roku.
Do zadań Towarzystwa należą wszelkie działania mające na
celu jak najszybszy i najpełniejszy powrót pacjenta ze stomią do pelnej
aktywności życiowej po operacji chirurgicznej.
Członkami Towarzystwa są ludzie ze stomią i ich rodziny,
lekarze, pielęgniarki, psycholodzy, seksuolodzy i pracownicy socjalni.
Odwiedź stronę internetową towarzystwa POL-ILKO:
http://www.polilko.w.interia.pl
Bibliografia
W. Kapała, Pielęgniarstwo w chirurgii
Magazyn Pielęgniarki i Położnej nr 6/ 2013
http://www.stomicy.org/forum
http://pl.wikipedia.org/wiki/stomia
www.polilko.pl/
http://coloplast.pl/