wymiarowanie

GRAFIKA KOMPUTEROWA
Wymiarowanie
WYMIAROWANIE
ZASADY SPORZĄDZANIA RYSUNKU TECHNICZNEGO
Zarys przedmiotu (widoczne krawędzie) rysujemy zawsze linią grubą.
Wszystkie linie wymiarowe, linie pomocnicze i osie symetrii rysujemy linią cienką.
Jeżeli przedmiot ma oś symetrii, to zaczynamy od narysowania tej osi.
Linie wymiarowe kończymy zaczernionymi grotami strzałek; linie te rysujemy w odległości 10 mm od zarysu
przedmiotu.
5. Linie pomocnicze przeciągnięte są o około 2 mm poza odpowiadające im linie wymiarowe.
6. Odległość między równoległymi liniami wymiarowymi wynosi 7 mm.
7. Wszystkie wymiary na rysunku technicznym podajemy w milimetrach, ale bez pisania miana (mm).
8. Liczby wymiarowe pisane są pismem technicznym, którego wysokość wynosi minimum 3,5 mm.
9. Liczby wymiarowe piszemy nad linią wymiarową (patrząc od dołu i od prawej strony) i w połowie jej długości, około
1-2 mm nad linią.
10. Nie podajemy wymiarów oczywistych, tj. takich, które można obliczyć.
11. Wymiary na rysunku nie mogą się powtarzać oraz nie mogą się krzyżować.
12. Wymiarowanie rozpoczynamy od podawania wymiarów najmniejszych.
13. Nie zamyka się również łańcucha wymiarowego.
14. Środek otworu podaje się dwoma wymiarami.
15. Średnice otworów do 10 mm podaje się na zewnątrz otworu (strzałki skierowane do środka otworu), a powyżej 10
mm wewnątrz otworu (strzałki skierowane na zewnątrz środka otworu).
16. Grubość przedmiotu podaje się literą "×", średnicę "Ø" (fi), promień „R”, a sferę „S”.
17. Osie otworów do 12 mm zaznacza się liniami ciągłymi cienkimi, a powyżej 12 mm liniami punktowanymi cienkimi.
18. Wymiar gabarytowy podajemy tylko raz jako ostatni „na zewnątrz”.
19. Rysunek po zwymiarowaniu powinien być czytelny.
1.
2.
3.
4.
dr inż. Mirosław Puc e-mail: [email protected]
1
GRAFIKA KOMPUTEROWA
Wymiarowanie
WPROWADZENIE
Wymiarowanie - umożliwia odczytanie rysunku i
wykonanie przedmiotu zgodnie z wymaganiami
konstruktora.
wymiarów
Wymiarowanie
przedmiotów
to
podawanie
na
rysunkach
technicznych za pomocą:
linii wymiarowych,
liczb wymiarowych,
znaków wymiarowych.
Wymiary podajemy w [mm].
Z
wymiarowaniem
związane
jest
pojęcie
wymiaru rysunkowego. Jest to wartość liczbowa
wyrażona
w określonych
jednostkach,
której
formę graficzną stanowi zespół linii, znaków i
Wymiarowanie rysunku technicznego
liczb.
.
dr inż. Mirosław Puc e-mail: [email protected]
2
GRAFIKA KOMPUTEROWA
Wymiarowanie
OGÓLNE ZASADY WYMIAROWANIA
Przystępując do wymiarowania rysunku technicznego należy wziąć pod uwagę osoby, które na podstawie naszych
wymiarów będzie wykonywać dany przedmiot. Dlatego też należy zadbać o to, aby nie zabrakło żadnego z potrzebnych
wymiarów i aby można je było jak najłatwiej odmierzyć na materiale podczas obróbki. Zastosowanie się do tych wymagań
umożliwia w znacznym stopniu znajomość podstawowych zasad wymiarowania.
Do podstawowych zasad wymiarowania należą m.in.:
1. Zasada wymiarów koniecznych - zaleca podawanie na rysunku tylko wymiarów koniecznych do odtworzenia
przedmiotu przedstawionego na rysunku (wymiary gabarytowe). Nie należy wymiarować niewidocznych krawędzi,
oznaczonych linią kreskową (choć czasem się to stosuje, jeżeli dzięki temu zbędne jest rysowanie dodatkowego
rzutu). Każdy wymiar na rysunku powinien dawać się odmierzyć na przedmiocie w czasie wykonywania czynności
obróbkowych.
2. Zasada niepowtarzania wymiarów - nie dopuszcza podawania na rysunku wymiarów, które już raz były podane.
Każdy wymiar powinien być podany tylko jeden raz. Dlatego wymiary powinny być umieszczone na tych rzutach, na
których zwymiarowane zarysy przedmiotu występują najwyraźniej. Np. jeżeli wymiary szerokości i długości
przedmiotu umieściliśmy na rzucie z góry, nie należy powtarzać tych wymiarów na innych rzutach; jeżeli wysokość
przedmiotu została podana na rzucie głównym, nie ma potrzeby powtarzać tego wymiaru na rzucie bocznym.
3. Zasada niezamykania wymiarów - wiąże się z wymiarowaniem rysunku za pomocą tzw. łańcucha wymiarowego,
czyli szeregu następujących po sobie kolejno wymiarów. Łańcuch wymiarowy powinien być otwarty, to znaczy
powinien zawierać wszystkie wymiary z wyjątkiem jednego najmniej ważnego. Brakujący wymiar na rysunku oblicza
się jako różnicę wymiaru całkowitego i sumy wymiarów łańcucha. Zamknięcie łańcucha wymiarowego przez podanie
wymiaru całkowitego i wszystkich wymiarów łańcucha jest więc sprzeczne z zasadą niepowtarzania wymiarów.
4. Zasada pomijania wymiarów oczywistych - dotyczy głównie pomijania wymiarów kątowych wynoszących 0° i 90°
odnoszących się do linii równoległych i prostopadłych.
dr inż. Mirosław Puc e-mail: [email protected]
3
GRAFIKA KOMPUTEROWA
Wymiarowanie
RODZAJE WYMIAROWAŃ
Rozróżnia się wymiarowanie w układzie:
szeregowym,
równoległym,
mieszanym.
W układzie równoległym podaje się wszystkie
wymiary
równoległe
od
jednej
bazy
(powierzchni lub linii). W płaskim układzie
wymiarowym współrzędnych prostokątnych są
dwie wzajemnie prostopadłe bazy wymiarowe.
W przypadku skomplikowanych przedmiotów
dopuszcza
się
zastosowanie
kilku
baz
wymiarowych. Bazą nie może być linia:
kreślona pod kątem,
zakończona łukiem.
Należy
podawać
wymiary
gabarytowe
przedmiotu.
dr inż. Mirosław Puc e-mail: [email protected]
4
GRAFIKA KOMPUTEROWA
Wymiarowanie
.
Wymiarowanie w układzie szeregowym
Wymiarowanie w układzie szeregowym
.
dr inż. Mirosław Puc e-mail: [email protected]
5
GRAFIKA KOMPUTEROWA
Wymiarowanie
LINIE WYMIAROWE
Linia wymiarowa to cienka linia prosta lub łukowa
zakończona strzałką. Strzałki linii powinny dotykać od
wewnątrz linii rysunkowych, ewentualnie na zewnątrz
przedłużeń linii. Dopuszczalne jest stosowanie zamiast
strzałek (grotów) krótkich kresek o długości około 3,5
mm i nachylonych pod kątem 45° do linii
wymiarowych lub ewentualnie kropek o średnicy około
1 mm. Linie wymiarowe nie powinny się przecinać.
Większość wymiarów umieszcza się na zewnątrz
zarysów przedmiotu, posługując się pomocniczymi
liniami wymiarowymi. Pomocnicze linie wymiarowe są
to linie cienkie, ciągłe będące albo przedłużeniami linii
rysunku, albo stycznymi do nich. Pomocnicze linie
wymiarowe przeciąga się o 2 – 3 mm poza zetknięcie
z linią wymiarową. Linie te mogą się przecinać i można
je przerywać, gdy przecinają napis. Jeżeli pomocnicza
linia przechodzi przez zakreskowanie, to jej kierunek
nie może być zgodny z kierunkiem kreskowania.
Linie wymiarowe
Linia wymiarowa powinna być zawsze równoległa do
kierunku wymiaru, natomiast pomocnicze linie
wymiarowe są zwykle prostopadłe do kierunku
wymiaru i tylko wyjątkowo (dla przejrzystości) można
je prowadzić ukośnie do kierunku wymiaru.
dr inż. Mirosław Puc e-mail: [email protected]
6
GRAFIKA KOMPUTEROWA
Wymiarowanie
LICZBY WYMIAROWE
Wymiary na rysunkach technicznych podaje się w mm nie pisząc tego np. kiedy ściana boczna wymiarowanego
przedmiotu ma 10 milimetrów podczas wymiarowania umieszczamy nad linią wymiarową wartość "10", a nie "10 mm".
Jeżeli wymiary podawane są w jednostkach innych niż milimetry, należy to zaznaczyć dodając obok liczby określającej
wymiar oznaczenie jednostki np. cale, cm. Wymiary kątowe podaje się w stopniach, minutach i ewentualnie sekundach (w
postaci ułamkowej).
Dla liczb wymiarowych określających wymiary nominalne wysokość pisma wynosi co najmniej 3,5 mm, na
wszystkich rysunkach znajdujących się na jednym arkuszu. Liczby wymiarowe pisze się nad liniami wymiarowymi w
odległości 0,5 – 1,5 mm od nich, mniej więcej w środku.
Należy unikać umieszczania liczb wymiarowych na liniach zarysu przedmiotu, osiach i liniach kreskowania. Należy
unikać pisania liczb wymiarowych dokładnie jedna nad drugą. Gdy linia wymiarowa jest krótka, można liczbę napisać nad
jej przedłużeniem, w zasadzie z prawej strony.
dr inż. Mirosław Puc e-mail: [email protected]
7
GRAFIKA KOMPUTEROWA
Wymiarowanie
WYMIAROWANIE ŚREDNIC I PROMIENI
Zasady dotyczące wymiarowania średnic i promieni:
przy wymiarowaniu średnic liczbę wymiarową poprzedza się znakiem ∅,
znak ∅ pomija się gdy wymiar podany jest w postaci symbolu oraz przed oznaczeniem gwintu,
.
Wymiarowanie z użyciem ∅
Wymiarowanie bez użycia ∅
małe średnice można wymiarować wg sposobów podanych na rysunkach poniżej,
dr inż. Mirosław Puc e-mail: [email protected]
8
GRAFIKA KOMPUTEROWA
Wymiarowanie
..
.
średnice powierzchni obrotowych przedstawione na rysunku w postaci niepełnego okręgu,
.
w przypadku wymiarowania średnic w płaszczyźnie równoległej do ich osi, linie wymiarowe można prowadzić tylko po
jednej stronie osi, przeciągając je o 8÷10 mm,
półwidok
niewidoczna druga krawędź
dr inż. Mirosław Puc e-mail: [email protected]
9
GRAFIKA KOMPUTEROWA
Wymiarowanie
półprzekrój
przekroju
wiele średnic
.
w przypadku wymiarowania dużej liczby średnic można
zastosować metodę przedstawioną na rysunku obok
wymiary średnic i promieni powierzchni sferycznych
poprzedza się symbolem S
dr inż. Mirosław Puc e-mail: [email protected]
10
GRAFIKA KOMPUTEROWA
Wymiarowanie
w
przypadku
wymiarowania
promieni
łuków,
linię
wymiarową prowadzi się od środka łuku i zakańcza grotem
tylko od strony łuku, a liczbę wymiarową poprzedza się
zawsze symbolem R
.
a)
gdy środek łuku znajduje się w obszarze rysunku, to
położenie środka wyznacza się jako punkt przecięcia osi (a)
lub linii pomocniczych wymiarowych (b)
b)
dr inż. Mirosław Puc e-mail: [email protected]
11
GRAFIKA KOMPUTEROWA
Wymiarowanie
gdy środek łuku znajduje się poza obszarem rysunku, to
należy go przenieść do obszaru rysunku stosując linię
wymiarową łamaną
jeżeli nie ma potrzeby wymiarowania środka, to długa linię
wymiarową można skrócić
.
przy
wymiarowaniu
rowków
wykonywanych
frezem
tarczowym, gdy nie zależy na określonej długości wyjścia
rowka, wyjście to można zwymiarować podając tylko
promień freza
dr inż. Mirosław Puc e-mail: [email protected]
12
GRAFIKA KOMPUTEROWA
Wymiarowanie
pojedyncze małe promienie zaokrągleń można wymiarować
jak na rysunkach obok
linie wymiarowe dwóch różnych promieni nie powinny
leżeć na jednej prostej
.
kilka jednakowych małych promieni można zwymiarować jak na rys (a), a gdy mają one wspólny środek, to można
doprowadzić do niego tylko skrajne promienie (b)
dr inż. Mirosław Puc e-mail: [email protected]
13
GRAFIKA KOMPUTEROWA
Wymiarowanie
a)
b)
wymiar promienia powierzchni kulistej poprzedza się
symbolem S
.
UPROSZCZONE WYMIAROWANIE OTWORÓW
dr inż. Mirosław Puc e-mail: [email protected]
14
GRAFIKA KOMPUTEROWA
Wymiarowanie
Uczone wymiarowanie otworów można stosować, gdy:
otwory mają małą średnicę,
a)
b)
otwory mają walcowe lub stożkowe pogłębienia.
.
WYMIAROWANIE GWINTÓW
dr inż. Mirosław Puc e-mail: [email protected]
15
GRAFIKA KOMPUTEROWA
Wymiarowanie
Gwinty wymiaruje się przez podanie oznaczenia gwintu
i jego długości użytkowej . Oznaczenie gwintu składa
się ze znaku określającego rodzaj gwintu i jego
wymiarów.
Otwory gwintowane można wymiarować w sposób uproszczony, podając nad linią odniesienia, doprowadzoną do osi otworu,
odpowiednie wymiary, w kolejności: d×l1-l2/D×l3×φ.
.
,
WYMIAROWANIE ŚCIĘĆ KRAWĘDZI
dr inż. Mirosław Puc e-mail: [email protected]
16
GRAFIKA KOMPUTEROWA
Wymiarowanie
Ścięcia krawędzi przedmiotów (tzw. fazy) wykonywane pod kątem 45° wymiaruje się w postaci iloczynu wymiaru liniowego i
kątowego nad linią wymiarową lub nad linią odniesienia. Jeżeli kąt ścięcia jest inny, wymiaruje się zarówno kąt jak i długość.
.
Ogólnie – w przypadku wałków często wkładanych w otwory – stosuje się 4 rodzaje zakończeń (A, B, C i D).
.
WYMIAROWANIE GRUP JEDNAKOWYCH ELEMENTÓW
dr inż. Mirosław Puc e-mail: [email protected]
17
GRAFIKA KOMPUTEROWA
Wymiarowanie
Jeżeli na rysunku znajduje się kilka grup jednakowych elementów dowolnie rozmieszczonych, to dla uproszczenia
wymiarowania elementy te oznacza się literami.
.
WYMIAROWANIE ODMIAN WYKONANIA PRZEDMIOTU
dr inż. Mirosław Puc e-mail: [email protected]
18
GRAFIKA KOMPUTEROWA
Wymiarowanie
Jeżeli kilka części lub zespołów różni się tylko niektórymi wymiarami, to można dla nich wykonać jeden rysunek (tzw.
wykonanie podstawowe), na którym umieszcza się wymiary, tolerancje itp., wspólne dla wszystkich odmian. Wymiary zmienne
oznacza się literami i opisuje w tabeli.
dr inż. Mirosław Puc e-mail: [email protected]
19