KLEJNOT Z OBRĄCZKĄ w Lidzbarku Warmińskim

KLEJNOT Z OBRĄCZKĄ w Lidzbarku Warmińskim

KLEJNOT Z OBRĄCZKĄ
RENOWACJA I OŻYWIENIE KOMPLEKSU PRZEDZAMCZA
w Lidzbarku Warmińskim
1
I WSTĘPNA CHARAKTERYSTYKA
Charakterystyka wnioskodawcy
Wnioskodawcą jest Gmina Miejska w Lidzbarku Warmińskim, a głównym współpartnerem jest Lidzbarski Dom
Kultury – samorządowa instytucja kultury
Urząd Miejski w Lidzbarku Warmińskim
ul. Ratuszowa 5
11-100 Lidzbark Warmiński
tel. (89) 767 22 31
fax (89) 767 23 03
Burmistrz – Mieczysław Byczkowski
Przewodniczący Rady Miejskiej – Artur Wajs
Lidzbarski Dom Kultury
ul. Słowackiego 4
11-100 Lidzbark Warmiński
tel.(89) 767 26 88
fax (89) 767 17 90
Dyrektor – Władysław Strutyński
Jaki problem rozwiązujemy
1. Ratujemy obiekty dziedzictwa poprzez remont i renowację zabytkowego przedzamcza zamku biskupów
warmińskich w Lidzbarku Warmińskim będącego w bardzo złym stanie technicznym
2. Dostosowanie amfiteatru przyległego do skrzydła północnego wyglądem i architekturą do bryły zamku.
Jaki jest cel naszych działań
Stworzenie
- z zamku będącego jednym z najcenniejszych zabytków architektury gotyckiej w Polsce
- z przedzamcza
- z amfiteatru
ośrodka kulturalnego o charakterze regionalnym i międzynarodowym umożliwiającego aktywne uczestnictwo
kulturalne społeczności lokalnej oraz potencjalnej rzeszy turystów.
2
Amfiteatr k/zamku
Jak projekt będzie wykonywany i kiedy
Realizacja
zadań
nastąpi
po
przyjęciu
projektu
do
programu
i
będzie
obejmowała
lata
2003 – 2007.
I faza projektu będzie obejmowała przygotowanie kompletnej dokumentacji budowlanej, kolejna to wybór
wykonawcy. III faza to prace remontowo – budowlana. Po zakończeniu prac nastąpi przeniesienie instytucji i
organizacji.
Jakie będą jego efekty
1.
Powstanie inwestycji w zakresie renowacji przedzamcza uratuje ten kompleks dziedzictwa przed degradacją,
poprawi estetykę i jakość krajobrazu kulturowego, wpłynie na wzrost atrakcyjności kulturowej miasta i
regionu a tym samym województwa. Podniesie to atrakcyjność zamieszkania w Lidzbarku Warmińskim.
2.
Koncentracja instytucji kultury, organizacji, stowarzyszeń, rzemiosła artystycznego (zanikające zawody)
stworzy w tym kompleksie atrakcję zachęcającą społeczność lokalną do uczestnictwa w kulturze, w
przedsięwzięciach o charakterze regionalnym i międzynarodowym. Takie działanie uszanują wartości
związane z całym kompleksem, nie naruszając jego atmosfery, będą kontynuacją i dopełnieniem oferty
kulturalnej Muzeum Warmii i Mazur mieszczącego się w zamku. Usytuowanie instytucji kultury na
przedzamczu zmobilizuje je do działań związanych z dziedzictwem kulturowym i mogących stanowić atrakcję
turystyczną.
3.
Dzięki temu projektowi nastąpi wzrost liczby korzystających z obiektów kultury.
4.
Tworzenie komplementarnej bazy (hotel, gastronomia, sala konferencyjna) połączonej z programami
fakultatywnymi wykorzystującymi lokalne środowisko artystyczne w celu popularyzacji różnorodności
kulturowej regionu.
5.
Przekazanie pomieszczeń mniejszościom narodowym, które będą stanowić stałą bazę dla przedsięwzięć
służących ugruntowaniu ich tożsamości oraz budowaniu klimatu tolerancji w społecznościach lokalnych.
Jaki jest wstępny koszt projektu
15 100 000 zł ,-
3
II OGÓLNY OPIS PROJEKTU
Wstępna analiza otoczenia i diagnoza potrzeb
Profesor Stanisław Lorentz – jeden z najwybitniejszych znawców dziedzictwa w XX wieku nazwał zamek
biskupów warmińskich w Lidzbarku Warmińskim (obecnie Muzeum Warmii i Mazur) KLEJNOTEM który nie
posiada obrączki. Metafora „obrączka”, według Stanisława Lorentza, to przedzamcze i cały teren wokół zamku.
Nasz projekt „Klejnot z obrączką” to nie tylko testament prof. Stanisława Lorentza, honorowego obywatela
Lidzbarka Warmińskiego, wobec zamku biskupów warmińskich lecz przede wszystkim uporządkowanie
przedzamcza i terenów wokół najcenniejszego obiektu dziedzictwa Warmii i Mazur.
„Klejnot z obrączką” to projekt dotyczący renowacji i nadania funkcji kulturotwórczej kompleksowi
przedzamcza zamku biskupów warmińskich, w którym rezydowali luminarze kultury tacy jak Mikołaj Kopernik,
Jan Dantyszek, Adam Stanisław Grabowski czy Ignacy Krasicki. Zespół zamkowy stanowi unikalne, związane
tylko z tym regionem dziedzictwo kulturowe.
Zagospodarowanie kompleksu przedzamcza zwiększy zatrudnienie i wpłynie na zmianę poziomu życia
mieszkańców a tym samym na rozwój społeczno - gospodarczy miasta i regionu.
Postępująca degradacja krajobrazu kulturowego, brak w Lidzbarku Warmińskim dostatecznie silniej atrakcji
turystycznej pozwalającej wygrać konkurencję z najciekawszymi przykładami dziedzictwa województw sąsiednich
zmusza do podjęcia działań, które doprowadzą do osiągnięcia powyższych celów.
Lokalizacja
Zamek - rezydencja książąt - biskupów - położony jest w Lidzbarku Warmińskim przy Placu Zamkowy.
Zespół zamkowy znajduje się w widłach rzeki Łyny i Symsarny, na wąskim półwyspie, przy ujściu Symsarny do
szerzej rozlewającej się Łyny. Zamek usytuowany jest pośrodku tego półwyspu. Od południowej strony zamku
znajduje się przedzamcze.
Zespół zamkowy jest uznawany za klejnot architektury gotyckiej, jedną z ważniejszych i cenniejszych
budowli Warmii. Jego położenie komponuje się z architekturą starego miasta, stanowiąc w czasie najazdów
przedmurze obronne. Dojazd na dziedziniec zamkowy jest dobry – ulicą Zamkową, przez bramę wjazdową
znajdującą się w skrzydle zachodnim, po sztucznie usypanej grobli pomiędzy fosą a Łyną. Dziedziniec
wybrukowany jest kamieniami polnymi, w środku którego stoi pomnik św. Katarzyny wzniesiony w 1756 r.
4
Zespół zamkowy wzniesiono w latach 1348-1400 na miejscu gródka pruskiego, jako samodzielny zespół
obronny. Całość, na którą składa się zamek i przedzamcze, otoczono od południa, wschodu i północy głębokimi
fosami zalanymi wodą. Zamek oddziela od przedzamcza kilkunastometrowa fosa sucha. Przedzamcze, które
pełniło funkcję administracyjną, mieszkaniową i gospodarczą, ma kształt prostokąta otwartego na północ.
W środku tego prostokąta powstał rozległy dziedziniec, który połączony jest z zamkiem mostem unoszącym się
nad suchą fosą.
Budowę zachodniego skrzydła przedzamcza datuje się na wiek XV, wskazują na to mury gotyckie. W tymże
skrzydle przedzamcza mieściły się stajnie i spichlerz.
Skrzydło wschodnie, przebudowane w połowie XVIII wieku przez biskupa Grabowskiego było bardzo efektowne.
Wyróżnia się jego okazała architektura budowlana z efektowną elewacją frontową i dobra kompozycja z basztą
południowo-wschodnią.
Skrzydło południowe powstało najpóźniej z całego zespołu zamkowego. Biskup warmiński Adam Stanisław
Grabowski w połowie XVIII wieku przeprowadził przebudowę obu gotyckich skrzydeł przedzamcza wschodniego i
zachodniego, z których wschodnie skrzydło przekształcone zostało gruntownie w 1745 r, w tym samym zapewne
czasie powstało wąskie skrzydło południowe.
Rys historyczny
Od II Pokoju Toruńskiego do I Rozbioru Polski zespół zamkowy stanowił siedzibę książąt biskupów
warmińskich – senatorów Prus Królewskich z Gdańskiem, Elblągiem i Warmią. Mecenat artystyczny biskupów
stworzył w Lidzbarku jeden z najważniejszych ośrodków kultury I Rzeczypospolitej.
Wielki mieszkaniec lidzbarskiego zamku - Mikołaj Kopernik stworzył tutaj „Komentarzyk o hipotezach ruchów
niebieskich”, który można uznać za zarys epokowego dzieła „De revolutionibus orbium coeloestium”.
Biskup Jan Dantyszek dyplomata, poeta polsko – łaciński, przyjaciel Erazma z Rotterdamu, założył galerię dzieł
sztuki i bibliotekę, które gromadziły najwybitniejsze dzieła zarówno malarstwa jak piśmiennictwa europejskiego.
W zbiorach biblioteki znalazła się Kronika Galla Anonima.
Znany jest fakt że w kapeli dworskiej za czasów Ignacego Krasickiego grali najwybitniejsi muzycy tacy jak np.
Antonio Lolli, Grabowiecki, Ivan Ivanowicz. Na zamku lidzbarskim miały miejsce wszystkie premiery dramatów
Krasickiego.
Mecenat biskupów dawał możliwości najwybitniejszym
twórcom różnych dziedzin sztuki. Wielu z nich z
inicjatywy biskupów warmińskich kształciło się w najlepszych uczelniach europejskich.
Po I Rozbiorze Polski Lidzbark Warmiński stracił status miasta stołecznego Warmii oraz swoją kulturotwórczą
rolę. Próby przywrócenia znaczenia i miejsca Lidzbarka na mapie kulturalnej Polski podjął prof. Stanisław
Lorentz – Dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie. W latach 1958 - 1965 za sprawą prof. Lorentza na
zamku lidzbarskim odbył się szereg wystaw o znaczeniu ogólnopolskim. Do sal wystawowych trafiły obrazy
znamienitych malarzy takich jak np. Matejko, Chełmoński, Mehoffer, Bacciarelli.
W 500 rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika dużym nakładem środków dokonano renowacji, odrestaurowania
wszystkich kondygnacji zamku, zapewniło to zadowalający stany techniczny budynku i powstrzymało jego
postępujące niszczenie. W chwili obecnej administratorem zamku jest Muzeum Warmii i Mazur, które zapewnia
ekspozycje muzealne.
Wcześniej wspomniany remont obejmował tylko bryłę zamku. Kompleks przedzamcza nie został wówczas ujęty.
Renowację wschodniego skrzydła przedzamcza tzw. Pałacu Grabowskiego przeprowadzono w latach 1988 –
1993. Niestety w roku 1994 Pałac częściowo strawił pożar. Po pożarze wykonano niezbędne prace
zabezpieczające, następnie odbudowano więźbę i pokryto połać dachową. Wykonano elewację zewnętrzną,
wymieniono okna, dokonano osuszenia i odgrzybienia murów zewnętrznych. Skromny budżet gminy miejskiej,
która jest właścicielem kompleksu przedzamcza nie pozwala na zakończenie pracy w skrzydle wschodnim, a
także na rozpoczęcie renowacji pozostałych dwóch skrzydeł.
Zagrożenia
5
Obecny
stan
przedzamcza
uniemożliwia
prowadzenia
tam
jakichkolwiek
działań
kulturotwórczych
i
aktywizujących oraz odbiera wiele uroku samemu zamkowi, często zniechęcając turystów do odwiedzenia
muzeum. Niepodjęcie jakichkolwiek działań grozi całkowitą dewastacją obiektu.
Cele projektu
Cel szerszy:
Zwiększenie roli kultury i dziedzictwa kulturowego jako czynnika rozwoju miasta i województwa.
Cele bezpośrednie:
- Rozbudowa, modernizacja i rozwój infrastruktury kulturalnej służącej wzmacnianiu konkurencyjności miasta i
regionu.
-
Wzrost
znaczenia
kultury
jako
czynnika
wpływającego
na
zwiększenie
zatrudnienia,
poziom
i atrakcyjność życia mieszkańców.
- Dostosowanie instytucji kultury do charakteru dziedzictwa
-
Kształtowanie
poczucia
tożsamości
kulturowej
z
regionem
poprzez
uczestnictwo
i partnerstwo przy organizacji przedsięwzięć kulturalnych.
- Segmentacja programów kulturalnych i odbiorców ze szczególnym uwzględnieniem dzieci i młodzieży
- Stworzenie ośrodka, który swoją działalnością obejmie propagowanie równości płci, wyrówna szanse ludzi
niepełnosprawnych (ułatwienia architektoniczne i urbanistyczne) oraz grup defaworyzowanych.
Ogólny harmonogram działań
Rok 2003
- rozpoczęcie prac remontowych kompleksu przedzamcza
- adaptacja amfiteatru
Rok 2004
- dalsze prace remontowe w kompleksie przedzamcza
- główne stałe działania kulturalne o charakterze regionalnym i międzynarodowym, które będą organizowane w
amfiteatrze w sezonie letnim
1.
W kręgu Bałtów – międzynarodowe warsztaty dla młodzieży z zakresu dziedzictwa i tożsamości
narodowej.
2.
Ziemia – Ojczyzna Ludzi – międzynarodowe działania obejmujące prezentacje artystyczne
przedstawiające działalność mniejszości narodowych.
3.
Lidzbarskie Biesiady Humoru i Satyry – Ogólnopolski Turniej Kabaretów Teatrów Satyry i
Producentów Radiowych Audycji Satyrycznych.
4.
Ogólnopolski POP Festiwal
5.
Imprezy o znaczeniu lokalnym.
Rok 2005
- zakończenie prac remontowych skrzydła wschodniego przedzamcza z basztą, przeniesienie Miejskiej Biblioteki
Publicznej i rozpoczęcie jej statutowej działalności wraz ze wszystkimi działaniami społecznymi przez nią
prowadzonymi
- prace remontowe pozostałych obiektów
- stała działalność kulturalna na terenie amfiteatru (wyżej wymienione działania)
Rok 2006
- zakończenie remontu w skrzydeł wschodniego i południowego
6
- przeniesienie Lidzbarskiego Domu Kultury, organizacji mniejszości narodowych, społecznych, otwarcie
pracowni ginących zawodów
- działania statutowe Miejskiej Biblioteki Publicznej
- stała działalność kulturalna na terenie amfiteatru (wyżej wymienione działania)
Rok 2007
- prace wykończeniowe alej wokół kompleksu przedzamcza oraz dziedzińca
- działalność statutowa Miejskiej Biblioteki Publicznej, Lidzbarskiego Domu Kultury, organizacji społecznych,
mniejszości narodowych
- realizacja stałego programu kulturalnego Lidzbarskiego Domu Kultury w tym programy wzmacniające atrakcję
dziedzictwa
- stała działalność kulturalna na terenie amfiteatru (wyżej wymienione działania)
Realizacja powyższego harmonogramu uzależniona jest o środków finansowych. Podczas trwania projektu będą
prowadzone starania o pozyskiwanie środków na działalność kulturalno-społeczną.
Realizatorzy
- Samorząd Gminy Miejskiej w Lidzbarku Warmińskim
- Lidzbarski Dom Kultury
Beneficjenci
- mieszkańcy Lidzbarka Warmińskiego i regionu
- turyści odwiedzający miasto
- uczestnicy programów społeczno-kulturalnych w tym także z zagranicy
Przewidywane rezultaty
- Umieszczenie ośrodka kulturalnego w otoczeniu dziedzictwa zainspiruje różne środowiska do działań
kulturotwórczych.
- Odpowiednio wyposażony ośrodek poprzez różnorodną działalność pozyska dochody na własną działalność
programową.
-
Programy
wypromowane
w
mediach
i
wydawnictwach
przybliżą
dziedzictwo
Warmii
w kraju i zagranicą, wytworzą więź mieszkańców ze swoją Małą Ojczyzną, będą miały wpływ na kształtowanie
tożsamości społeczności lokalnej.
- Różnorodność działań i kontakt ze sztuką wpłynie pozytywnie na rozwój osobowości ludzi młodych
kompensując braki wykształcenia w regionie , w którym wyniki nauczania są jedne z najgorszych w kraju.
- Stworzenie ośrodka, którego działalność wpłynie na poziom życia zahamuje negatywne trendy migracji ludzi
młodych.
Możliwość kontynuacji w przyszłości
Kontynuacja
dotyczyć
będzie
remontów
bieżących
dziedzictwa
stałego
(obiekty)
i doskonalenia oferty kulturalnej w tym unowocześnienie bazy zgodnie z postępem technicznym i cywilizacyjnym.
W przyszłości nastąpi potrzeba remontu samego zamku.
III. SZACUNKOWY BUDŻET PROJEKTU
7
Koszty inwestycyjne
Ogółem
15 100 000,-
w tym:
1. przygotowanie projektu budowlanego, badania archeologiczne,
nadzór inwestorski, autorski i archeologiczny
720 000,-
2. remont i adaptacja
9 200 000,-
a) skrzydło wschodnie (pałac Grabowskiego) + baszta
3 850 000,-
b) skrzydło południowe
1 750 000,-
c) skrzydło zachodnie
3 600 000,-
3. przebudowa dziedzińca
380 000,-
4. remont i odtworzenie murów oraz innych elementów kompleksu
750 000,-
5. oczyszczenie, pogłębienie i modernizacja fosy,
400 000,-
modernizacja fosy
6. wykonanie oświetlenia całego kompleksu
150 000,-
7. modernizacja amfiteatru
3 500 000,-
Koszty programowe
Koszty programowe wnikające z działalności statutowej instytucji kultury, organizacji społecznych
mieszczących się w kompleksie przedzamcza będą wynosiły łącznie około 600 000,- rocznie. Wzrost
kosztów programowych jest możliwy w momencie poszerzenia oferty kulturalno – społecznej.
Całość kosztów programowych pokrywają instytucje kultury i organizacje społeczne przeprowadzające
działania programowe
IV PARTNERZY I WSPÓŁPRACOWNICY W
TYM POTENCJALNI
-
Metropolita Warmiński – Edmund Piszcz
-
Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko – Mazurskiego
-
Narodowe Centrum Kultury
-
Telewizja Polska S.A.
-
Muzeum Warmii i Mazur
-
Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego
-
Uniwersytet Warmińsko – Mazurski
-
Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie
-
Starostwo Powiatowe
-
Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Lidzbarskiej
-
Stowarzyszenie Mniejszości Niemieckiej „Warmia”
-
Związek Ukraińców w Polsce
-
Miejska Biblioteka Publiczna w Lidzbarku Warmińskim
8