Marksizm Pierwszej Międzynarodówki

Karl Korsch
Marksizm Pierwszej
Międzynarodówki
Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (Uniwersytet Warszawski)
WARSZAWA 2006
Karl Korsch – Marksizm Pierwszej Międzynarodówki (1924 rok)
Tekst Karla Korscha „Marksizm Pierwszej
Międzynarodówki” został napisany w 1924 r.
Podstawa tłumaczenia: Karl Korsch, Marxism and
Philosophy, angielskie tłumaczenie z języka
niemieckiego, wraz ze wstępem, Freda Halliday'a,
wyd. Monthly Review Press, 1970 r.
Niniejsze wydanie jest pierwszą polską publikacją
tekstu.
Tłumaczenie z języka angielskiego: Piotr Strębski.
-2© Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (UW)
www.skfm-uw.w.pl
Karl Korsch – Marksizm Pierwszej Międzynarodówki (1924 rok)
28 września 1864 r. na międzynarodowym spotkaniu robotników w Londynie zapadła decyzja o
powołaniu Międzynarodowego Stowarzyszenia Robotników. 25 lipca 1867 r. Karol Marks napisał
przedmowę do pierwszego wydania pierwszego tomu Kapitału. W ciągu jednego, pojedynczego okresu
historii, w latach 60-tych XIX stulecia, oba aspekty marksizmu osiągnęły swą pełną realizację: w tym
samym czasie, co nowa niezależna nauka klasy robotniczej osiągnęła w literaturze rozwój formy
teoretycznej, nowy niezależny ruch proletariatu uzyskał w historii swą formę praktyczną. [Johann Georg]
Eccarius, „milcząca postać” na trybunie St. Martin's Hall, „reprezentujący” niemieckich robotników na
konferencji założycielskiej Międzynarodowego Stowarzyszenia Robotników, reprezentował także
„prawdziwe siły” zaczątkowego światowego ruchu proletariackiego z jego teoretycznym wyrazem, który
rozwinął on po dokonaniu olbrzymiej pracy intelektualnej.
Przełomowym wydarzeniem, które zapoczątkowało ten nowy szczebel w teorii i praktyce ruchu
klasy robotniczej była amerykańska wojna domowa lat 1861-1865. Po upadku rewolucji roku 1848
wszystkie państwa europejskie zaznały okresu niespotykanego wzrostu gospodarczego, który popchnął siły
reakcji do szalonych serii kontrrewolucyjnych orgii. Wielki kryzys ekonomiczny roku 1857 położył temu
kres i (jak określił to Marks) ukazał, że pozorne zwycięstwa reakcji w tym okresie stanowiły jedynie środek
„dostarczający idealnych warunków roku 1848 materialnym warunkom roku 1857”. Wielki strajk
robotników budowlanych trwający w Londynie pomiędzy 21 lipca 1859 a 6 lutego 1860 roku, wespół z
wielkim strajkiem na wiosnę roku 1861, który nastąpił zaraz po nim, pociągnął nawet najmniej świadome
klasowo związki [robotników] do walki „ekonomii politycznej klasy robotniczej” przeciwko „ekonomii
politycznej burżuazji”. W tym samym czasie, podczas tych walk, pracodawcy zagrozili wprowadzeniem
taniej siły roboczej z kontynentu i już faktycznie dało się odnaleźć w niektórych angielskich fabrykach
wzrost konkurencji ze strony robotników niemieckich. Była to praktyczna lekcja dla angielskich robotników
potrzeby budowy zjednoczonego, międzynarodowego ruchu związkowego. Na europejską klasę robotniczą
silnie wpłynęły polityka wewnętrzna i zagraniczna bonapartystycznego imperializmu socjalnego we Francji,
ruchy liberalne we Włoszech oraz zniesienie poddaństwa w Rosji w 1861 roku. Ale tym wydarzeniem
historycznym na miarę światową, które było w stanie wytworzyć ogromny wzrost w proletariackiej
świadomości klasowej, z której wyłoniła się pierwsza międzynarodowa organizacja klasowa europejskiego
proletariatu, była czteroletnia wojna domowa pomiędzy północnymi stanami Ameryki i południowymi
stanami właścicieli niewolników. Była to wojna domowa, która łączyła ogromnie ważną politycznie
„szlachetną walkę o wyzwolenie uciemiężonej rasy” z głębokimi konsekwencjami ekonomicznymi w
warunkach pracy i życia angielskich i francuskich klas robotniczych. Tylko przy pobieżnym spojrzeniu
może się wydawać, że powodem utworzenia Międzynarodówki w 1864 roku było polskie powstanie roku
1863. Na europejski proletariat miał dużo większy wpływ praktyczny ekonomiczny fakt amerykańskiej
wojny domowej, w wyniku którego angielski import bawełny spadł z wielkości 1140,6 miliona funtów
wagi w 1860 roku do 309,3 miliona funtów wagi w roku 1862. To znaczyło, że w październiku 1862 r.,
60,3 procent wrzecion i 58 procent krosien w angielskich zagłębiach tekstylnych było nieużywanych, i że
angielscy i francuscy robotnicy przemysłu tekstylnego zaznali masowego bezrobocia i chorób z głodu i
cierpienia. W tym okresie angielska klasa robotnicza, pod silną presją tych wydarzeń ekonomicznych,
przejawiała także energiczny i heroiczny opór przeciwko skłonnościom rządu angielskiego do interwencji w
wojnie domowej po stronie stanów właścicieli niewolników. Te praktyczne sprzeczności w obrębie ich
własnej sytuacji i działań nauczyły ich podstaw „ekonomii politycznej klasy robotniczej”, które znalazły
swe organizacyjne i teoretyczne wyrażenie w powołaniu Międzynarodówki i w Kapitale Marksa. Marks, w
przedmowie do pierwszego tomu Kapitału, zwracał uwagę na zdecydowaną ważność amerykańskiej wojny
domowej w wyzwoleniu prawdziwego międzynarodowego ruchu rewolucyjnego proletariatu, który mógłby
z nim porwać całą Europę. „Pozwólcie byśmy się sami nie oszukiwali w tej kwestii” – ostrzega on tych
czytelników swojej książki na kontynencie europejskim, którzy mogliby skłaniać się do postrzegania w
Kapitale tylko historii i teorii kapitalistycznych stosunków produkcji w jednym, odosobnionym państwie:
„Podobnie jak amerykańska wojna o niepodległość w wieku XVIII stała się dzwonem alarmowym dla
europejskiej klasy średniej, amerykańska wojna domowa w wieku XIX zabrzmiała jak dzwon alarmowy dla
-3© Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (UW)
www.skfm-uw.w.pl
Karl Korsch – Marksizm Pierwszej Międzynarodówki (1924 rok)
europejskiej klasy robotniczej. W Anglii ten proces przewrotu jest niemal namacalny. W pewnym punkcie
rozwoju musi on przerzucić się na kontynent”.
Amerykańska wojna domowa lat 1861-1865 jako „dzwon alarmowy” dla europejskiej klasy
robotniczej! Poprzez to wyrażenie możemy dostrzec ożywienie rewolucyjnego entuzjazmu lat 60-tych XIX
wieku. Wreszcie, po 15 latach demoralizacji i braku uczestnictwa mas, ożywienie klasy robotniczej było
widoczne jednocześnie w Anglii, Francji, Niemczech i we Włoszech. Jest to już widoczne w Manifeście
Inauguracyjnym z 1864 r., który Marks napisał jako program nowej międzynarodowej organizacji klasowej,
i który został jednogłośnie przyjęty z wielkim entuzjazmem przez Komitet Generalny Międzynarodówki.
Kulminuje się ono we fragmencie mówiącym, że przejęcie władzy politycznej jest głównym zadaniem
przed którym obecnie staje proletariat i jest ono celem nowoutworzonej międzynarodowej organizacji
klasowej proletariatu europejskiego. Ta teza jest konkretnie rozwijana w żądaniu, by klasa robotnicza w
różnych krajach także dowodziła swej braterskiej współpracy poprzez zapobieganie polityce zagranicznej
„wygrywającej przesądy narodowe i w grabieżczych wojnach trwoniącej krew i mienie ludu”, jak miało to
miejsce w polityce Palmerstona wobec amerykańskiej wojny domowej i powstania w Polsce, i polityce
bonapartystycznej Francji i carskiej Rosji. Z tego powodu klasa robotnicza powinna [dążyć do]
„opanowania tajników polityki międzynarodowej, śledzenia działalności dyplomatycznej swych rządów,
przeciwdziałania jej w razie potrzeby wszelkim rozporządzalnymi środkami”.
To pozostało dla „marksistów” Drugiej Międzynarodówki, dla Messieurs Kautsky'ego, Hilferdinga i
Ski., by zafałszować te jednoznaczne sformułowania rewolucyjnej praktyki i teorii marksizmu Pierwszej
Międzynarodówki, i by twierdzić, że Karol Marks, rewolucjonista roku 1848, dojrzał do wieku męskiego w
następnych pięćdziesięciu latach, i „przetworzył” [marksizm] w polityczną „teorię względności” opartą na
reformach „w obrębie państwa kapitalistycznego”. Na tej podstawie przeciwstawiają oni „wspaniały i
rozwinięty” marksizm lat 60-tych XIX wieku, który „także dawał się zastosować do okresów
nierewolucyjnych” – „prymitywnemu marksizmowi z ich wczesnych prac, które Marks i Engels tworzyli w
okresie, gdy mieli dwadzieścia parę lat, do rewolucji 1848 r., i jej następstw w latach 1849-50” (Kautsky).
Hilferding dodaje odkrycie, że obecny premier Wielkiej Brytanii, MacDonald, „zaczął wprowadzać w
życie” politykę międzynarodową, której domagano się w Manifeście Inauguracyjnym od międzynarodowej
klasy robotniczej, w jego „honorowej polityce pokoju” mającej na celu „zjednoczenie głównych narodów”.
Ci socjaldemokratyczni agenci kapitalistycznej wojny i powojennej polityki haniebnie porzucili
prawdziwą teorię i praktykę Karola Marksa i Pierwszej Międzynarodówki. Stając wobec tej [sytuacji],
Trzecia Międzynarodówka ma przed sobą postawione przez Lenina zadanie zrealizowania dziedzictwa
Marksa i urzeczywistnienia go. Podejmuje się tego historycznego zadania w sytuacji, która, po rewolucji
rosyjskiej, odtwarza wszystkie polityczne i ekonomiczne konsekwencje podobne do tych, jakie wydarzenie
typu amerykańskiej wojny domowej lat 1861-1865 miało wpływ na europejską klasę robotniczą. Stają się
one obecnie odczuwane przez wyzyskiwane klasy i uciskane ludy Europy, Ameryki, Azji i całego świata na
bardzo rozległą skalę i z niezrównaną sobie siłą. Dzwon alarmowy rewolucji światowej słychać z Rosji
radzieckiej.
-4© Studenckie Koło Filozofii Marksistowskiej (UW)
www.skfm-uw.w.pl