dokumentacja wystawy

PROJEKT „DOLINA ŚWIĘTYCH”
Projekt narodził się w 2008 roku z inicjatywy Philippe’a Abjeana Sébastiena Minguy i
Philippe’a Hajas, którzy, inicjując działalność stowarzyszenia Dolina Świętych zwanego
„szalonym projektem na stulecia”, postanowili stworzyć bretońską wersję Wyspy
Wielkanocną. Znajdujące się tam rzeźby powalają na poznanie mitologii bretońskiej a także
historii religii chrześcijańskiej poprzez przedstawienie sylwetek pierwszych świętych
przybyłych do Bretanii między V a VI wiekiem.
Na miejsce projektu wybrano dawne wzgórze zamkowe widoczne aż z góry Mont d’Arrée,
znajdujące się w niewielkiej gminie Carnoët, która okazała się najmniejszą, najbiedniejszą
oraz najbardziej centralnie położoną spośród wszystkich zaproponowanych gmin.
Rzeźby znajdujące się w „Dolinie” fundowane są przez mecenasów - finansują je zarówno
osoby prywatne jak i firmy. Średni koszt posągu to około 15 tys. euro, dlatego w wielu
bretońskich miasteczkach zawiązują się specjalne stowarzyszenia zajmujące się
pozyskiwaniem środków na wzniesienie posągu swojego patrona. Liczba rzeźb cały czas
rośnie – obecnie, po 18 latach od rozpoczęcia realizacji projektu, można ich podziwiać ok: 80,
a na 20-lecie Stowarzyszenia w 2018 r. ma być stworzonych 100 posągów. Docelowo
planowane jest postawienie aż tysiąca rzeźb.
Każdy z posągów ma 4 metry wysokości i jest wykonany z bretońskiego granitu. Trudno
określić jednoznacznie kolor kamienia, gdyż zmienia się on w zależności od miejsca
wydobywania materiału i przybiera barwy od czarnego, poprzez odcienie szarości, na
różowym kończąc. Każdy posąg charakteryzuje się własnym stylem. Rzeźby, owszem,
przedstawiają bretońskich świętych wraz z ich atrybutami, lecz świadczą też o uniwersalności
i nowoczesności bretońskich tradycji.
Dotąd Dolinę odwiedziło ponad 500 tysięcy zwiedzających. Projekt przyczynia się to do
znacznego ożywienia turystyki w tej części Bretanii.
BRETOŃSCY ŚWIĘCI
SIEDMIU LEGENDARNYCH ZAŁOŻYCIELI BRETANII
Bretania to region bardzo pobożny, w którym dominuje religia katolicka. Historie bretońskich
świętych, których działalność silnie przyczyniła się do procesu chrystianizacji Bretanii, w
sposób szczególny podkreślają ich odwagę oraz poświęcenie dla drugiego człowieka.
Bretończycy są przywiązani do swoich miejscowych świętych, których trudno zliczyć.
Możemy tu, co ciekawe, spotkać wielu świętych, którzy, mimo że są czczeni zarówno przez
lud jak i duchownych, nigdy nie zostali uznani przez Kościół, gdyż nie można było
udokumentować historycznie ich istnienia.
Religia katolicka rozwinęła się na terenach bretońskich między V a VI wiekiem wraz
z pojawieniem się ludności rzymsko-brytyjskiej przybyłej w czasach wielkich wędrówek
brytyjskich z wyspy nazywanej dziś Wielką Bretanią.
Pierwsze siedem posągów wzniesionych w Dolinie Świętych w Carnoët przedstawia siedmiu
założycieli Bretanii – św. Pol Aurélien, św. Tugdual z Tréguier,, św. Brieuc, św. Samson z Dol,
św. Malo, św. Patern z Vannes oraz św. Corentin z Quimper. Nie można zapomnieć również o
św. Annie oraz św. Iwonie, głównych patronach Bretanii.
Z inicjatywy siedmiu przybyszów stworzono siedem diecezji, a ich założycieli z czasem
uznano za świętych. Nieco później tereny powiększyły się o biskupstwo Rennes i Nantes,
tworząc jeden departament, który w niezmienionej formie przetrwał aż do czasów Rewolucji
Francuskiej. Liczba 7 ma bogatą symbolikę w religii chrześcijańskiej i często pojawia się na
kartach Pisma Świętego. Siedmiu Świętych dało początek słynnej pielgrzymce Tro Breizh,
która jest jedyną ruchomą pielgrzymką na świecie.
ŚW. ANNA
Świętą Annę, matkę Maryi, można zaliczyć do najważniejszych świętych bretońskich.
Nazywana w miejscowym języku „Mamm gozh ar Vretoned” - co znaczy „Babcia
Bretończyków”, jest również patronką wdów, kobiet wykonujących zawody manualne, a
także regionu Quebec. Święta Anna jest postacią związaną z licznymi legendami.
Jedna z nich, autorstwa Anatole’a le Braz, przedstawia świętą jako żonę okrutnego pana,
który kategorycznie zakazał jej posiadania potomstwa. Wygnana z zamku Moëllien po tym,
jak zaszła w ciążę, błąkała się samotnie po okolicznych terenach. Po urodzeniu córki Marii,
razem dotarły na plaże Tréfuntec, gdzie oczekiwał ich anioł, wraz z którym popłynęły barką
aż do Judei. Tam, po paru latach, Maria poślubiła Józefa i urodziła dziecię o imieniu Jezus, a
Anna powróciła do Bretanii, gdzie działała na rzecz ludu i rozdawała biednym swój majątek.
Mówi się, że z inicjatywy Świętej powstała również jedna z najważniejszych świątyń w
Bretanii – Sainte-Anne d’Auray, będąca miejscem licznych pielgrzymek. Legenda głosi, że w
1624 roku Anna objawiła się pewnemu chłopu, Yves’owi Nicolazic, prosząc o wzniesienie
kaplicy na swoją cześć w miejscu Ker Anna – niewielkim, słabo zaludnionym miasteczku,
obejmującym głównie tereny rolnicze.
7 marca 1624 roku, podczas wykonywania prac, Yves Nicolazic wraz ze swoim szwagrem i
czworgiem sąsiadów, późnym wieczorem, w świetle pochodni mieli odkopać pewną figurkę,
której wizerunek został uznany przez kapucynów za postać św. Anny. Z czasem, na skutek
decyzji podjętej przez biskupów z Vannes, kaplica zyskała status bazyliki.
Obecnie świątynia Sainte-Anne d’Auray jest najpopularniejszym miejscem, do którego
Bretończycy udają się, by uzyskać odpust, a także trzecim we Francji, zaraz po Lourdes i
Lisieux, kierunkiem pielgrzymek. W 1996 roku przed wizerunkiem św. Anny modlił się Ojciec
Święty Jan Paweł II, który, jako pierwszy papież w historii, odwiedził Bretanię.
ŚWIĘTY IWO
(fr. Yves, bret. Erwan)
Św. Iwo, właściwie Yves de Tréguier (1235-1303), nazywany po bretońsku świętym Erwanem
urodził się i zmarł w Minihy-Tréguier w diecezji Tréguier. Pochodził z rodziny szlacheckiej.
Otrzymał imię Yves Hélory de Kermartin. Już w okresie studiów teologicznych w Paryżu a
także prawniczych w Orleanie znany był z tego, że poświęcał się dla ubogich. Po ukończeniu
studiów powrócił do Bretanii, gdzie pracował w Rennes a potem w Tréguier.
Po przyjęciu w 1824 roku święceń kapłańskich zadziwił swych parafian rezygnując z łaciny na
rzecz odprawiania mszy po bretońsku, aby była zrozumiała dla wszystkich. Dużo podróżował
po regionie, gdzie był szczególnie ceniony za swoje poczucie sprawiedliwości.
Po jego śmierci w 1303 roku, po doniosłych uroczystościach pogrzebowych, jego mauzoleum
zostało umieszczone w katedrze Saint-Tugdual w Tréguier.
Iwo został ogłoszony świętym w 1347 roku. Podczas procesu kanonizacji w sposób
szczególny zwrócono uwagę na towarzyszącą mu przez całe życie sprawiedliwość. Jako
przykład podawano świadectwo z Rennes, kiedy Iwo miał rozstrzygać spór między
karczmarzem a żebrakiem. Pierwszy z nich oskarżył drugiego o zbyt częste włóczenie się w
pobliżu jego kuchni. Nie mając jednak dowodów potwierdzających kradzież jedzenia, zarzucił
mu, że „karmi się zapachami docierającymi z jego kuchni”. Iwo rzucił na stół kilka monet, po
czym karczmarz wyciągnął rękę, by je podnieść, lecz sędzia szybko wtrzymał jego ruch. „To
moje!”, wykrzyknął karczmarz, na co Iwo odpowiedział: „O nie! Dźwięk płaci za zapach.
Zapach twojej kuchni należy do nędzarza tak, jak dźwięk tych monet należy do ciebie!”
Święty prowadził proste życie, dając się poznać przede wszystkim jako osoba uczynna, która
często przyjmowała w swe progi biednych i chorych, karmiąc ich oraz rozdając swe ubrania.
To wszystko głęboko zakorzeniło się w pamięci ludu., który, po jego śmierci, wychwalał go w
licznych pieśniach, śpiewając „Św. Yves – Bretończyk, adwokat, a nie złodziej – rzecz dla ludu
pochwały godna »
Święty Iwo jest patronem Bretończyków oraz prawników, szczególnie adwokatów. Jego
święto, obchodzone 19 maja, przyciąga na odpust do Tréguier ogromną liczbę wiernych, w
tym duże grono przedstawicieli zawodów związanych z wymiarem sprawiedliwości.
Ceremoniom religijnym towarzyszy spora liczba uroczystości świeckich. Od 2011 roku dzień
19 maja został oficjalnie uznany poza dniem kultu religijnego za prawdziwe święto kulturalne
zwane „Świętem Bretanii”.
ŚWIĘTY MALO
Według tradycji św. Malo (Maclou) urodził się w Walii, a następnie, na wezwanie samego
Boga, przemierzył kanał La Manche i dotarł na tereny obecnej Francji. Tam przez 7 lat
podróżował w poszukiwaniu ziemskiego raju. Następnie osiadł w mieście Aneth, niedaleko
aktualnego Saint- Malo, gdzie prowadził życie pustelnika. Z czasem został biskupem i
rozpoczął misję ewangelizacyjną. Lud słuchał go z uwagą i doceniał jego naukę. Jako biskup
odwiedzał różne kościoły, leczył chorych, a także udzielał święceń kapłańskich.
W sposób szczególny zasłynął z dwóch historii: pierwsza z nich dotyczy tragedii
mieszkającego w Saint-Malo, Haëloca, któremu niejaki Rethwal zabił siedmiu spośród
piętnastu braci. Nie znający zabójcy Haëloc, niesłusznie oskarżył i prześladował biskupa
Malo, myśląc, że to właśnie on jest sprawcą tej ogromnej tragedii. Bóg ukarał Haëloca
czyniąc go ślepym, lecz z czasem, gdy ten okazał skruchę i przyznał się do niesłusznego
oskarżenia, za wstawiennictwem Malo mężczyzna odzyskał wzrok.
Druga opowieść nawiązuje do duchowej działalności biskupa, który starał się ograniczyć
liczbę małżeństw zawieranych pomiędzy krewnymi, co wywołało duże niezadowolenie wśród
ludu. Przeciwnicy biskupa, się na nim zemścić, postanowili ukarać niewinnych ludzi z jego
najbliższego otoczenia. Uprowadzili jego piekarza, a następnie zostawili go związanego na
plaży, wierząc, że porwie go morze. Stało się jednak odwrotnie, gdyż wody ocaliły
niewinnego. Po tym incydencie, biskup opuścił Aneth, rzucając na nie klątwę, wskutek której
miasto ogarnęła zaraza i głód. Mieszkańcy błagali Malo o zdjęcie tej straszliwej klątwy.
Biskup wysłuchał ich próśb. Zmarł jakiś czas później, ok. 620-649 roku w Saintes, a jego
relikwie przewieziono do Bretanii. Kult świętego rozwinął się w czasach średniowiecza
podczas najazdów normandzkich, kiedy religia chrześcijańska ponownie przeżywała swój
rozkwit. Między X a XII wiekiem święty Malo dołączył do grona legendarnych założycieli
Bretanii.
ŚWIĘTY CORENTIN
Św. Corentin urodził się w bretońskiej Kornwalii. Został pustelnikiem w Plomodiern
w departamencie Finistère. W swojej pustelni żywił się dziką roślinnością, wyżebranym
chlebem oraz cudowną rybą, której z dnia na dzień nie ubywało.
Pewnego dnia Gradlon, król Kornwalii zgubił się w lesie ze swoją świtą. Zgłodniali wędrowcy
przez przypadek natrafili na pustelnię Corentina, który wszystkich ich nakarmił swoją
cudownie mnożoną rybą, która stała się atrybutem Świętego.
Gradlon postanowił zmienić nazwę swojego miasta Kemper-Odet na Kemper-Korentin i
mianował pustelnika biskupem miasta, a potem opatem Landévennec.
Corentin odgrywa symboliczną rolę w bretońskiej legendzie o zatopionym mieście Is. Jako
przyjaciel króla Gradlona, miał wpłynąć na prowadzącą rozpustne życie córkę tego
ostatniego, Dahut, aby ją zniechęcić do budowania bogatego i niemoralnego miasta, w
którym miała panować pycha i łatwe uciechy. Niestety nie udało mu się zniechęcić
dziewczyny, która dopięła swego, czym sprowokowała gniew Boga, który postanowił zesłać
karę na ludzi mieszakjących w Ys i zatopił niepokorne miasto w wodach zatoki Duarnenez.