Wspólne Polityki Unii Europejskiej Wspólna Polityka Rolna
Transkrypt
Wspólne Polityki Unii Europejskiej Wspólna Polityka Rolna
Wspólne Polityki Unii Europejskiej Wspólna Polityka Rolna Dominika Milczarek Zajęcia 1 Ekonomiczna i polityczna specyfika sektora rolnego Zasady funkcjonowania wspólnej polityki rolnej wstęp Plan zajęć Zajęcia 1: Specyfika (ekonomiczna i polityczna) sektora rolnego Zasady funkcjonowania wspólnej polityki rolnej - wstęp Zajęcia 2: Reforma wspólnej polityki rolnej w kontekście Porozumienia Rolnego WTO, nowych negocjacji i akcesji nowych członków UE. 2 Szczególne cechy sektora rolnożywnościowego: struktura jednostek produkcyjnych; wpływ warunków naturalnych; przykład konkurencji doskonałej znaczne wahania produkcji rolnej, nieprzewidywalność wielkości produkcji niska elastyczność cenowa popytu na żywność; powoduje to duże wahania cen na rynku rolnym 3 Szczególne cechy sektora rolnożywnościowego: spadek udziału wydatków na żywność w ogólnych wydatkach na konsumpcję w miarę wzrostu dochodów ludności; Prawo Engla; prawdziwe dla gospodarstw domowych jak i w skali całej gospodarki relatywna niemobilność rolniczej siły roboczej gospodarstwo rolne jest zarówno miejscem zamieszkania jak i pracy 4 W krótkim okresie: niestabilność cen i dochodów; nieelastyczny charakter popytu na żywność; fluktuacje produkcji; niestabilność popytu światowego. 5 Wpływ zmian wielkości produkcji na ceny i dochód gospodarstw Pp Pn Dochód rol. D Małe zmiany w wielkości produkcji powodują znaczne zmiany w cenach produktów Pb Qp Qn Qb Wykresy na podstawie McGraw-Hill/Irwin, 2004 6 Wpływ zmian wielkości produkcji na ceny i dochód gospodarstw Małe zmiany popytu powodują znaczne zmiany cen produktów rolnych P1 P2 D2 D1 Qn 7 W długim okresie: zanikający przemysł; rozwój technologiczny i wzrost podaży produktów rolniczych; niska elastyczność dochodowa popytu; niewielki wzrost populacji; konieczność powiększania gospodarstw i odpływ pracowników do innych sektorów. 8 Wzrost popytu w długim okresie jest niwelowany przez większy wzrost podaży S1 P1 P2 D1 D2 Q1 Q2 S2 Poprawa technologii powoduje relatywnie większy wzrost podaży powodując spadek cen produktów rolnych 9 Specyfika rolnictwa W krajach znajdujących się na wczesnym etapie rozwoju: większość ludności zajmuje się rolnictwem i utrzymuje z dochodów rolniczych; rolnictwo stanowi znaczną część dochodu narodowego; niska jest produktywność rolnictwa. 10 Specyfika rolnictwa W rozwiniętych gospodarkach rynkowych: rolnictwo stanowi niewielką część dochodu narodowego; produktywność rolnictwa jest wysoka; występuje tendencja do nadprodukcji żywności. 11 Udział zatrudnionych w rolnictwie 0 25 50 75 100 Etiopia Mozambik Chiny Indie Brazylia Rosja Japonia Francja USA Niemcy Źródło: International Labour Office za McGraw-Hill/Irwin, Inc.2004 12 Zmiana znaczenia rolnictwa w krajach Europy Środkowej i Wschodniej: Udział rolnictwa w PKB Udział rolnictwa w zatrudnieniu 1989 1996 1989 1996 Albania 32,0 55,4 49,0 64,5 Estonia 17,8 5,2 12,0 8,1 Rumunia 13,7 18,7 27,5 37,3 Rosja 15,4 6,7 13,0 14,0 Czechy 6,3 3,0 9,9 4,3 Węgry 15,6 7,0 17,9 7,9 Polska 11,8 6,0 26,4 25,7 3,1 1,9 6,8 5,0 UE Źródło: OECD 13 Argumenty za wspieraniem rolnictwa • • • • Parytet dochodów rolniczych, Gospodarstwa rodzinne, Ryzyko związane z produkcją rolną, Konkurencyjna struktura produkcji rolnej. 14 Instrumenty polityki rolnej Narzędzia polityki handlowej i wsparcie cenowe np. subsydia eksportowe, ceny gwarantowane, Instrumenty budżetowe np. płatności bezpośrednie, subsydia, Regulacje bezpośrednie np. programy kredytowe. 15 Subsydia dla rolnictwa (% produkcji rolnej) w 2001 r. 0 20 40 60 80 Szwajcaria Norwegia Korea Płd. Japonia UE-15 USA Meksyk Kanada Turcja Australia Źródło: OECD za McGraw-Hill/Irwin, Inc.2004 16 Wskaźnik wsparcia producentów rolnych (PSE) OECD: Producer Support Estimate (PSE) Procentowy wskaźnik określający wielkość transferu środków pieniężnych od konsumentów i podatników do producentów rolnych poprzez dotacje, ochronę rynku, obniżone podatki 17 Wskaźnik wsparcia producentów rolnych (%PSE) 45 40 35 30 25 UE USA Brazylia 20 15 10 5 0 -5 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Źródło: Kwieciński 2005 18 Wskaźnik wsparcia producentów rolnych (%PSE) 1986-1990 1993 1996 1999 2001 Czechy 57 28 13 24 17 Estonia 75 -32 7 7 13 Węgry 32 20 9 23 12 Łotwa 80 -40 3 22 16 Litwa 77 -37 5 16 11 Polska -4 15 23 19 10 Słowacja 50 26 11 25 11 Rumunia 45 16 12 20 24 UE-15 43 44 35 39 35 OECD-24 38 38 30 35 31 Źródło: OECD 19 Skutki wsparcia cenowego S P nadwyżka Poziom wsparcia Ps Pe D Qc Qe Qs Q 20 Skutki wsparcia cenowego: • • • • • • • nadwyżka produkcji; korzyści dla rolników; koszt dla konsumentów; realokacja zasobów; inne koszty społeczne (obciążenie podatkowe, „pogoń za rentą”); koszty dla środowiska; koszty międzynarodowe. 21 Krytyka: • • • • Symptomy a nie przyczyny Źle skierowane subsydia Sprzeczności polityki Upolitycznienie polityki rolnej • • • Lobby rolnicze np. COPA-COGECA (Committee of Professional Agricultural Organisations; General Confederation of Agricultural Co-operatives) Teoria wyboru publicznego 22 Wspólna Polityka Rolna - Wstęp Znaczenie rolnictwa w założycielskiej „Szóstce” w połowie lat 1950-tych; 1. • Znaczne rozbieżności w dochodach w rolnictwie i w innych działach gospodarki; 2. • 3. 4. 25% pracujących w rolnictwie Przeciętny dochód w rolnictwie wynosił ok. 50% dochodów w innych zawodach we Francji, Niemczech i Włoszech. Szybki spadek zatrudnienia w rolnictwie i udziału rolnictwa w PKB pod koniec XX w. Wzrost udziału dużych gospodarstw. 23 Wspólna Polityka Rolna - Wstęp Rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich wspierane są w UE: w ramach Wspólnej Polityki Rolnej w ramach Funduszy Strukturalnych. Od połowy lat 1990-tych systematycznie obniżane są wydatki na WPR przy jednoczesnym wzroście wydatków na działania strukturalne. 24 Cele WPR Podstawa Wspólnej Polityki Rolnej - Traktat Rzymski z 25 marca 1957. Cele WPR (art. 33 ust.1): 1. Podnoszenie produkcyjności rolnictwa; 2. Zapewnienie ludności rolniczej właściwego poziomu życia; 3. Stabilizacja rynków; 4. Gwarancja bezpiecznego poziomu zaopatrzenia; 5. Zapewnienie konsumentom żywności po rozsądnych cenach. 25 Zasady WPR WPR ma kierować się trzema zasadami: 1. Zasada jedności rynku; 2. Zasada preferencji Wspólnoty; 3. Zasada solidarności finansowej. 26 Zasada jedności rynku Wspólny rynek produktów rolnych - swobodny przepływ produktów rolnych między krajami dzięki: likwidacji ceł i ograniczeń ilościowych; wprowadzeniu wspólnych cen i ujednoliceniu reguł konkurencji; ujednoliceniu przepisów sanitarnych i fitosanitarnych; stabilne kursy walutowe (zielone kursy); jednolitej polityce handlowej wobec państw trzecich. 27 Zasada jedności rynku 1962 r. - podstawowe metody funkcjonowania Wspólnej Organizacji Rynku w odniesieniu do zbóż; 1967 r. – wprowadzenie wspólnych cen zboża; Kolejne produkty w ciągu kilku kolejnych lat. 28 Zasada preferencji Wspólnoty Stworzenie warunków zapewniających pierwszeństwo zbytu dla własnych produktów rolnych poprzez: wysokie cła, zmienne opłaty wyrównawcze, licencjonowanie przywozu, itd. 29 Zasada solidarności finansowej Wspólne finansowanie WPR za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji w Rolnictwie (FEOGA: Fond Europeen d’Orientation et de Garantie Agricole EAGGF: European Agriculture Guidance and Guarantee Fund) Od 2007 r. za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Rolniczy Gwarancji (EFRG) Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) 30 Fundusz Orientacji i Gwarancji Fundusz Orientacji i Gwarancji powstał w 1962 r. W 1964 r. został podzielony na dwie sekcje: Sekcja Gwarancji – wspieranie działań interwencyjnych na rynkach rolnych, Sekcja Orientacji – wspieranie modernizacji rolnictwa. włączona do Funduszy Strukturalnych w 1989 r. 31 Fundusz Orientacji i Gwarancji Sekcja Gwarancji Wspólna Organizacja Rynku I filar Sekcja Orientacji Środki towarzyszące Modernizacja rolnictwa II filar Tab. Udział wydatków z Sekcji Gwarancji w budżecie UE WE-9 WE-10 WE-12 WE-15 1973 1980 1985 1986 1992 1996 77% 68% 68% 62% 52% 51% Źródło: Tracy (1997) 32 Finansowanie w latach 2007-2013 Europejski Funduszu Rolniczy Gwarancji (EFRG) finansowanie środków rynkowych i pozostałych środków Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) finansowanie programów rozwoju obszarów wiejskich poprawa konkurencyjności rolnictwa i leśnictwa poprawa środowiska naturalnego i terenów wiejskich poprawa jakości życia na obszarach wiejskich 33 Finansowanie w latach 2000-2006 EFOiGR Gwarancja Cała UE Nowe kraje UE Działania towarzyszące np. (renty strukturalne, ONW, itd.) EFOiGR Orientacja Poza celem 1 Inwestycje w gospodarstwach rolnych, przetwórstwo i marketing produktów rolnych, rozwój obszarów wiejskich Tymczasowy Instrument Rozwoju (wsparcie gospodarstw niskotowarowych, dostosowanie do standardów UE, wsparcie grup producenckich, itd.) PROW Objęte celem 1 LEADER + (cała UE) SPO 34 Finansowanie w latach 2007-2013 Europejski Fundusz Rolniczy Gwarancji Europejski Fundusz Rolny Rozwoju Obszarów Wiejskich Regulacja rynków rolnych, płatności bezpośrednie, itd. Finansowanie programu rozwoju obszarów wiejskich Dawna Sekcja Gwarancji EFOiGR Dawny II filar WPR i część polityki strukturalnej dla obszarów wiejskich i rolnictwa 35 Finansowanie w latach 2007-2013 Budżet na 2007 r. 126,5 mld EUR „Wydatki na zasoby naturalne”: 56,3 mld EUR (ok. 45%) Płatności bezpośrednie i regulacja rynków: 42,7 mld EUR (ok. 34%) Rozwój obszarów wiejskich: 12,4 mld EUR (ok. 10%) Źródło: http://ec.europa.eu/ 36