Konkurencja i monopol Typ: PDF File Rozmiar

Transkrypt

Konkurencja i monopol
Autor: Beata Łuba - Królik
Skrócony opis lekcji
W trakcie lekcji uczniowie poprzez symulacje rynku konkurencji i monopolu poznają różnicę
między tymi dwiema strukturami rynkowymi, wady i zalety każdej z nich, uświadamiają sobie
rolę konkurencji i jej wpływ na cenę, producenta i konsumenta.
Ważne jest, aby uczniowie zrozumieli różnicę między monopolem a konkurencją oraz
uświadomili sobie, iż konkurencja, swoboda działania na rynku przyczynia się do lepszego
wykorzystania czynników wytwórczych, likwidacji zjawisk korupcyjnych, podniesienia jakości
produktów a tym samym pełniejszego zaspokojenia potrzeb konsumentów.
Cele lekcji
Uczeń powinien:

umieć zdefiniować pojęcia: konkurencja doskonała, konkurencja monopolistyczna,
oligopol, monopol,

znać cechy oraz różnice między podstawowymi strukturami rynkowymi,

uświadomić sobie wady i zalety konkurencji i monopolu,

podać przykłady dóbr charakterystycznych dla poszczególnych struktur rynkowych,

poznać czynniki ograniczające konkurencję,

zrozumieć rolę konkurencji w gospodarce oraz jej wpływ na cenę, zachowania producenta i konsumenta.
Metody realizacji zajęć

odgrywanie ról,

praca w grupach,

praca ze schematem.
Adresat

uczniowie szkół gimnazjalnych i liceum.
Narodowy Bank Polski
2
Materiały
1. instrukcje do gry,
2. schemat „ Struktury rynkowe”,
3. ćwiczenie „Jaki to rynek?”,
4. dane statystyczne,
5. studium przypadku „Wanilia dla gospodarki”,
6. duża ilość cukierków, kartki – pieniądze lub karty do gry,
7. arkusze papieru, flamastry.
Proponowany przebieg zajęć
1. Na początku lekcji podziel losowo uczniów na cztery grupy – kupujący, sprzedający, obserwatorzy kupujących i obserwatorzy sprzedających. Kupującym rozdaj przypadkową ilość
pieniędzy – jest to ich dochód do dyspozycji. Sprzedającym rozdaj jednakową ilość cukierków
- jest to przedmiot wymiany, obserwatorom zaś daj odpowiednie karty obserwacyjne. Wyjaśnij,
że w trakcie inscenizacji uczniowie będą odgrywać role kupujących i sprzedających.
Przedmiotem wymiany będą cukierki.
Wymiana odbywa się zgodnie z zasadą „każdy z każdym”, tzn. dowolny nabywca może
negocjować cenę z dowolnym sprzedawcą. Każdy sprzedający i kupujący będzie miał swojego
obserwatora. Rozdaj uczestnikom symulacji odpowiednie instrukcje (materiał pomocniczy nr 1)
i poproś o zapoznanie się z nimi. Wyjaśnij wszelkie wątpliwości, mocno podkreśl, że role
przydzielone są na stałe i nie wolno ich zmieniać.
2. W pierwszej scence liczba sprzedawców i kupujących powinna być jednakowa. Poproś
o przeprowadzenie symulacji kupna – sprzedaży cukierków.
Po zakończeniu sesji poproś kupujących i sprzedających o uwagi nt. zawieranych transakcji:

Komu było „łatwiej” osiągnąć własne cele - kupującym czy sprzedającym?

W jaki sposób sprzedawcy zachęcali do kupienia cukierków właśnie u nich?

Czy stosowali bodźce pozacenowe? Jakie?

Kto ostatecznie ustalał cenę cukierków na rynku?

Czy produkty sprzedawane na rynku były zróżnicowane?

Zapytaj też obserwatorów – Jak zachowywali się sprzedawcy i kupujący?

Która strona była bardziej aktywna na rynku?

Czy między sprzedającymi lub kupującymi doszło do zawierania porozumień, umów?
3
Możesz nagrodzić sprzedawcę, który osiągnął największy zysk i kupującego, który kupił najwięcej cukierków. Podsumowując tę część lekcji powiedz uczniom, że warunki w których działali
były zbliżone do rynku konkurencyjnego.
Zdefiniuj wspólnie z uczniami pojęcie konkurencji.
Poproś uczniów o podanie przykładów dóbr i usług sprzedawanych na rynku konkurencyjnym.
3. W drugiej rundzie ogranicz liczbę sprzedających do 1 osoby, liczbę kupujących zostaw
niezmienioną. Pozostałe warunki nie ulegają zmianie. Znów poproś o przeprowadzenie
wymiany.
Po zakończeniu rundy podobnie jak poprzednio poproś kupujących, sprzedających i obserwatorów o uwagi.
Zapytaj:

Komu teraz było „łatwiej” zawierać transakcje?

Kto dyktował ceny?

Jakie emocje i zjawiska towarzyszyły transakcjom?

Jak kupujący starali się zdobyć cukierki? Czy były to tylko drogi legalne?
Podsumowując, powiedz uczniom, że rynek, na którym jest wielu kupujących, a tylko jeden
sprzedawca to rynek monopolistyczny.
Zapytaj czy uczniowie znają przykłady dóbr i usług, na które istnieje monopol.
Zapytaj:

Który rynek zdaniem uczniów był korzystniejszy dla konsumenta, a który dla
sprzedawcy?

Na którym częściej może dochodzić do zjawisk korupcyjnych?
4. Poproś, aby kupujący i ich obserwatorzy utworzyli jedną grupę i wypisali na arkuszach papieru wady i zalety monopolu. Poproś, aby grupa przedstawiła opinie i argumenty nt. czy
na wszystkie dobra może istnieć rynek konkurencyjny?
W jakich przypadkach istnienie monopolu jest uzasadnione?
Poproś o podanie przykładów monopoli w polskiej gospodarce.
4
Zwróć uwagę uczniów na występowanie tzw. monopoli naturalnych, które występują głównie
tam, „gdzie ogromne są koszty stałe funkcjonowania firm, przy stosunkowo niskich krańcowych
kosztach zmiennych. Często taka sytuacja ma miejsce w przedsiębiorstwach użyteczności
publicznej. Dobrym przykładem jest firma zajmująca się dystrybucją gazu. Budowa i utrzymanie
całej infrastruktury niezbędnej do dostarczenia gazu kosztuje dużo (wysokie koszty stałe). Kiedy
infrastruktura już istnieje, dostarczenie dodatkowej jednostki gazu wiąże się z relatywnie niskimi
kosztami (mały krańcowy koszt zmienny). Dlatego dość trudno wyobrazić sobie, aby rynek
o takiej charakterystyce cieszył się wolną konkurencją. (…) Budowanie kilku sieci gazociągowych
przez małe, konkurujące między sobą firmy zwyczajnie się nie opłaca.
Dlatego też naturalnym rozwiązaniem dla tego rynku jest struktura monopolistyczna”.
5. Poproś sprzedających i ich obserwatorów, aby też utworzyli wspólną grupę i na arkuszach
papieru wypisali wady i zalety konkurencji. Poproś grupę o przygotowanie wypowiedzi
na temat: jakie czynniki mogą ograniczać, zmniejszać konkurencję na rynku?
6. Powiedz uczniom, że liczba sprzedających i kupujących oraz ich pozycja na rynku określają
strukturę rynku. Ekonomiści wyróżniają 4 podstawowe struktury rynkowe: konkurencję czystą
(doskonałą), konkurencję monopolistyczną, monopol, oligopol. Podaj definicję oligopolu
i konkurencji monopolistycznej.
W ekonomii oligopol jest definiowany jako rynek, na którym działa kilku producentów silnie
od siebie uzależnionych.
Rozdaj uczniom schemat „Struktury rynkowe” (materiał pomocniczy nr 2) i poproś
o uzupełnienie.
Pomóż uczniom przy uzupełnianiu rubryki dotyczącej barier wejścia na rynek. Powiedz,
że barierami utrudniającymi czy wręcz uniemożliwiającymi wejście na rynek mogą być:

przepisy prawne, licencje, patenty,

restrykcyjna polityka handlowa,

położenie geograficzne tzn. posiadanie rzadkich i cennych surowców naturalnych,

możliwość zawierania porozumień między producentami a sprzedawcami dzięki czemu
są sprzedawane tylko wyroby wybranego producenta,

ustalona marka na produkty. Wypromowanie nowej marki wiąże się z poniesieniem
ogromnych kosztów.
5
Zwróć uwagę na to czy uczniowie rozumieją różnice między poszczególnymi typami struktur
rynkowych. Sprawdź czy podane przez nich przykłady odpowiadają poszczególnym strukturom
rynkowym.
Podkreśl, że zadaniem każdego państwa powinno być usuwanie tych barier i tworzenie takich
warunków, aby podaż i cena zbliżone były do sytuacji rynku konkurencyjnego. W Polsce
przeciwdziałaniem praktykom monopolistycznym zajmuje się Urząd Ochrony Konkurencji
i Konsumentów.
7. Poproś uczniów, aby znów podzielili się na cztery grupy, każdej rozdaj instrukcje do ćwiczenia
„Jaki to rynek?” (materiał pomocniczy nr 3). Poproś, aby w grupach uczniowie przedyskutowali
opisaną sytuację i podali nazwę struktury rynkowej.
8. Zaproponuj uczniom przygotowanie w domu krótkiej notatki nt. czy polska gospodarka
jest gospodarką konkurencyjną? Jaką rolę powinno odgrywać państwo w zwiększaniu konkurencyjności naszej gospodarki? Przygotowując wypowiedź uczniowie mogą skorzystać z danych
statystycznych (materiał pomocniczy nr 4) oraz studium przypadku (materiał pomocniczy nr 5).
Uwagi dla prowadzącego
Lekcja „Konkurencja i monopol” jest przeznaczona dla uczniów gimnazjum, ale po dokonaniu
pewnych modyfikacji (rozwinięcie tematu, analiza przypadku, analiza danych statystycznych),
może być również wykorzystana w liceum.
Nauczyciel powinien uświadomić uczniom, że przeprowadzona w czasie zajęć symulacja
w sposób bardzo uproszczony ukazuje funkcjonowanie rynku konkurencji i monopolu.
Lekcja jest kontynuacją cyklu zajęć „Państwo w gospodarce” oraz „Podstawowe pojęcia
i mechanizmy ekonomiczne”.
W zależności od ilości czasu przeznaczonego na omówienie zagadnień, temat można zrealizować
na 1 lub 2 godzinach lekcyjnych.
6
Materiały pomocnicze
Materiał pomocniczy nr 1
Instrukcje dla odgrywających role
Instrukcja dla kupujących
Będziesz odgrywał rolę kupującego. W trakcie gry spotkasz na rynku sprzedawców oferujących
cukierki. Dysponujesz określoną kwotą pieniędzy, którą powinieneś przeznaczyć na zakup
cukierków. W Twoim interesie jest kupowanie cukierków po jak najniższej cenie. Możesz
negocjować ceny według zasady „każdy z każdym” tzn. możesz ustalać cenę i nabywać dobra
od dowolnego sprzedawcy. Sukces osiąga ten, komu uda się kupić jak najwięcej cukierków.
Instrukcja dla sprzedających
Będziesz odgrywał rolę sprzedawcy. Do sprzedania oferujesz cukierki. W Twoim interesie
jest sprzedawanie cukierków po jak najwyższej cenie. W trakcie gry spotkasz na rynku nabywców i to z nimi ustalasz cenę transakcji. Pamiętaj, że jeśli nie sprzedaż cukierków poniesiesz
wysokie koszty magazynowania.
Sukces osiąga ten, kto zarobi najwięcej na sprzedaży cukierków.
7
Instrukcja dla obserwatorów kupujących:
Jesteś obserwatorem osoby odgrywającej rolę nabywcy. Zwróć uwagę na zachowanie
obserwowanej przez Ciebie osoby. Swoje spostrzeżenia zapisz w arkuszu obserwacyjnym
Tabela do uzupełnienia 1. Arkusz obserwacyjny
Wyszczególnienie
Wyniki obserwacji
Ilość zawartych transakcji
Aktywność na rynku – z iloma
sprzedawcami zostały zawarte transakcje
Skuteczność negocjowania ceny
Argumenty używane w trakcje negocjacji
Porozumienia, umowy zawarte między
kupującymi
8
Instrukcja dla obserwatorów sprzedających:
Jesteś obserwatorem osoby odgrywającej rolę sprzedawcy. Zwróć uwagę na zachowanie
obserwowanej przez Ciebie osoby. Swoje spostrzeżenia zapisz w arkuszu obserwacyjnym
Tabela do uzupełnienia 2. Arkusz obserwacyjny
Wyszczególnienie
Wyniki obserwacji
Ilość zawartych transakcji
Aktywność na rynku – z iloma kupującymi
zostały zawarte transakcje
Skuteczność negocjowania ceny
Argumenty używane w trakcje negocjacji
Umiejętność przyciągania klientów
Porozumienia, umowy zawarte między
sprzedawcami
9
Schemat „Struktury rynkowe” (dla ucznia)
Uzupełnijcie poniższą tabelę, podajcie przykłady dóbr i usług odpowiadających poszczególnym
strukturom rynkowym.
Tabela do uzupełnienia 3. Struktury rynkowe
Cechy
charakterystyczne
Konkurencja
czysta
Konkurencja
monopolistyczna
Oligopol
Monopol
Ilość przedsiębiorstw
na rynku
Rodzaj produktu
Dostęp do rynku
Co/kto ustala cenę?
Rodzaj konkurencji
Przykład produktu
10
Odpowiedzi:
Materiał pomocniczy nr 3 - schemat „Struktury rynkowe” (dla nauczyciela)
Tabela 1. Struktury rynkowe
Cechy
charakterystyczne
Konkurencja
czysta
Konkurencja
monopolistyczna
Oligopol
Monopol
Ilość przedsiębiorstw
na rynku
Wiele
Wiele
Mało
Jedno
Rodzaj produktu
Jednorodny
Zróżnicowany
Jednorodny
Jeden produkt
Dostęp do rynku
Bardzo łatwy
Względnie łatwy
Mocno
utrudniony
Bardzo trudny
lub niemożliwy
Rynek
Rynek z niewielką
Możliwością
wpływu przez
sprzedawcę
Rynek przy
dużej
możliwości
wpływu przez
sprzedawcę.
Pojawia się tzw.
„przywódca
cenowy”
Sprzedawca
Brak
Cenowa i jakościowa
Niewielka za
pośrednictwem
usług
dodatkowych
Brak
Produkty
rolne
Produkty
sprzedawane
w detalu
o określonych
markach
np obuwie
Stal, statki
Gaz, energia
Co/kto ustala cenę?
Rodzaj konkurencji
Przykład produktu
11
Ćwiczenie „ Jaki to rynek?”
Przeczytajcie opisaną sytuację, zastanówcie się, jakiej strukturze rynkowej odpowiada,
uzasadnijcie swoją odpowiedź.
Grupa 1
Dlaczego dyrektor jedynej firmy w państwie Z produkującej lody nie może lub nie chce powiedzieć do kierownika sprzedaży – w sezonie letnim, aby zwiększyć sprzedaż lodów obniżymy
ich cenę do 1 zł za sztukę?
Grupa 2
We mieście X jest jeden sklep mający pozwolenie na sprzedaż cukierków. Następnym miejscem,
w którym można kupić cukierki jest sklep w sąsiednim mieście, oddalonym o 20 km. Co chroni
ten sklep przed konkurencją?
Grupa 3
Kierownik jednej z dyskotek w mieście Y postanowił, że w sobotę wszystkie Panie będą
wchodziły na zabawę za darmo oraz dostają jeden sok gratis. Czy kierownik tej dyskoteki mógł
podjąć taką decyzje, jaki to rodzaj konkurencji?
Grupa 4
Klienci jednego z supermarketów w mieście Z do każdych zrobionych zakupów dostają
bon upoważniający do 20% rabatu na towary kupione w tym sklepie. Czy dyrektor tego sklepu
mógł podjąć taką decyzje, jaki to rodzaj konkurencji?
12
Dane statystyczne, ranking konkurencyjności
Tabela 2. Polska w rankingu państw zapewniających największe swobody gospodarcze
Rok
Miejsce
1985
96. miejsce na 111 państw
1990
1995
57. miejsce na 122 państwa
1998 / 99
2000
2002
źródło: Economic Freedom of The World – The Fraser Institute
13
Tabela 3. Najwięksi polscy monopoliści
Nazwa firmy
Udział w rynku w %
Przychody w mld zł
Polski Koncern Naftowy Orlen SA
Ok. 60*
17,3
Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A.
100
13,7
Telekomunikacja Polska S.A.
Ok. 95**
13,3
PKP
100
0,9
Polskie Górnictwo Naftowe
i gazownictwo
100
0,7
Poczta Polska
100
0,4
* w rynku paliw
** w rynku telefonii stacjonarnej
źródło: Wprost, 13.08.2000. Dane z 1999 r.
14
Studium przypadku:
„Wanilia dla gospodarki”
Jeśli posłużymy się klasycznymi miarami koncentracji produkcji, to wyjdzie nam, że zbytnio
zmonopolizowana polska gospodarka niby nie jest, ale...... Oznaczać to może tylko tyle,
że klasyczne rozumienie monopolu nie jest odpowiednie do opisu dzisiejszej gospodarki.
Straszak monopolisty mającego wyłączność na sprzedaż jakiegoś towaru i podnoszącego dzięki
temu jego cenę nie jest w czasach coraz swobodniejszego handlu międzynarodowego taki znowu
straszny. Łatwo zauważyć, ze Carlsberg, niemal jedyny producent piwa w Danii, nie może
oferować swojego produktu po cenach wyższych niż na przykład browary niemieckie. Można
także to spostrzeżenie uogólnić: jeżeli na jakiś rynek łatwo mogą wejść konkurenci, nie jest istotne, czy funkcjonuje na nim sto firm, czy tylko jedna. Oczywiście cła zaporowe na benzynę,
monopol na telefonię międzynarodową, brak konkurencji w przewozach kolejowych i transporcie lotniczym, monopol na dostarczanie prądu i gazu oznaczają, że dziedziny, w których nie
ma konkurencji, niewiele mają wspólnego z rynkiem. Najlepszym przykładem są nasze rafinerie
podnoszące ceny, gdy na świecie drożeje ropa naftowa, a potem bardzo wolno obniżające je, gdy
ropa gwałtownie tanieje na światowych giełdach.
Kwestię zmonopolizowania gospodarki rozpatrywać należy w kategoriach free entry – swobody
rozpoczynania oraz prowadzenia działalności, i to nie tylko tej, która polega na imporcie produktów wytwarzanych w kraju po nadmiernie wysokich kosztach. Ograniczeniem swobodnego
dostępu do rynku (poza barierami celnymi) jest zarówno legalna reglamentacja gospodarcza
(koncesje i zezwolenia), jak i praktyka funkcjonowania władz centralnych, obyczaje oraz sposób
działania administracji. A pod tym względem w Polsce nie jest już tak dobrze.
Zgodnie z ustawą o działalności gospodarczej, koncesjonowaniu podlegają 24 jej rodzaje:
wydobywanie kopalin i surowców mineralnych, przetwórstwo i obrót metalami oraz kamieniami
szlachetnymi, przetwórstwo i obrót metalami oraz kamieniami nieżelaznymi, wytwarzanie
i obrót materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją, wytwarzanie środków farmaceutycznych
i materiałów medycznych, wyrób oraz rozlewanie spirytusu i wódek, wytwarzanie wyrobów
tytoniowych, transport morski i lotniczy, obrót hurtowy lekami, konfekcjonowanie i obrót
środkami ochrony roślin, obrót z zagranicą wybranymi towarami i usługami, obrót dobrami
kultury powstałymi przed 9 maja 1945 r.
Koncesjonowane usługi to ochrona osób i mienia, kurierskie, pocztowe, telekomunikacyjne,
przenoszenie zapisu dźwięku i obrazu na taśmy, płyty, kasety, wideokasety, wideopłyty,
obrót zwierzyną żywą i tuszami i ich częściami, prowadzenie agencji celnej, wytwarzanie,
15
przetwarzanie, magazynowanie, przesyłanie, dystrybucja tablic rejestracyjnych pojazdów,
międzynarodowy transport drogowy.
Ale to jeszcze nie wszystko. Wymóg posiadania licencji mogą w Polsce narzucić także inne
przepisy. A dotyczy to m.in. działalności w zakresie dozoru nad niektórymi przedmiotami
użytku, holowania statków w polskich portach morskich, działalności w zakresie radiofonii
i telewizji, budowy i eksploatacji autostrad płatnych. Oprócz koncesji istnieją również zezwolenia. I choć w encyklopediach prawniczych takiego pojęcia nie ma, to w naszej rzeczywistości
występuje często. Zezwolenie potrzebne jest m.in. do wyrobu substancji trujących, produkcji
środków odurzających, wykorzystania energii atomowej, produkcji i opracowywania filmów,
rybołówstwa morskiego, chowu, hodowli oraz połowu ryb w wodach śródlądowych, uprawy
maku i konopi. Zezwolenie niezbędne jest też na hurtową i detaliczną sprzedaż alkoholu, obrót
materiałami siewnymi, prowadzenie targowisk oraz składów celnych, a także świadczenie
usług telekomunikacyjnych, rentgenowskich, założenie i prowadzenie szkoły publicznej i uczelni
niepaństwowej, utworzenie banku, prowadzenie działalności ubezpieczeniowej, pośrednictwa
ubezpieczeniowego, biura maklerskiego, loterii fantowych, gier losowych, działalności
gospodarczej w specjalnej strefie ekonomicznej, prowadzenie prac konserwatorskich, a także
archeologicznych i wykopaliskowych.
Do ograniczeń praktycznych zaliczyć należy typowe utrudnienia administracyjne. Wprawdzie
samo zarejestrowanie działalności gospodarczej czy założenie spółki prawa handlowego nie
wiąże się ze specjalnymi kłopotami, na przeszkody napotykamy jednak przy każdej próbie
inwestycji. Zdaniem inwestorów gmatwanina przepisów ogólnych, szczegółowych, niejasne
kompetencje i zła wola urzędników tworzą znakomite pole do korupcji. Przekupstwo,
wymienione tutaj jako ostatni czynnik ograniczający wolność gospodarczą, nie jest bynajmniej
najmniej ważnym.
źródło: M. Zieliński „Wanilia dla gospodarki”, Wprost, 13.08.2000 r.
16
Propozycja sprawdzenia wiedzy
Ćwiczenie:
Określ każde zdanie w kategoriach konkurencji (K) lub monopolu (M).

W naszym banku możesz uzyskać najtańszy kredyt,

Zapewniamy najsympatyczniejszą obsługę,

Pracujemy 24 godziny na dobę,

W naszym mieście tylko firma Dzwonek założy Ci telefon,

Najsmaczniejsze zapiekanki są w barze Rondelek,

Na wszystkich stacjach benzynowych litr paliwa kosztuje 5 zł,

Nad morze możesz jechać tylko pociągiem o godzinie 5.00,

Gry komputerowe można kupić tylko w sklepie komputerowym,

Jadąc nad morze wybrałeś autobus firmy Express, gdyż lubisz w trakcie podróży oglądać
filmy w TV,

W piekarni osiedlowej możesz wybierać między 15 rodzajami bułeczek.
17
Odpowiedź
K - W naszym banku możesz uzyskać najtańszy kredyt.
K - Zapewniamy najsympatyczniejszą obsługę.
K - Pracujemy 24 godziny na dobę.
M - W naszym mieście tylko firma dzwonek założy Ci telefon.
K - Najsmaczniejsze zapiekanki są w barze Rondelek.
M - Na wszystkich stacjach benzynowych litr paliwa kosztuje 5 zł.
M - Nad morze możesz jechać tylko pociągiem o godzinie 5.00.
M - Gry komputerowe można kupić tylko w sklepie komputerowym.
K - Jadąc nad morze wybrałeś autobus firmy Express, gdyż lubisz w trakcie podróży oglądać
filmy w TV.
K - W piekarni osiedlowej możesz wybierać między 15 rodzajami bułeczek.
18
Słownik
Konkurencja czysta (doskonała) – rynek, na którym swoją działalność gospodarczą prowadzi
dużo firm oferujących na sprzedaż identyczne produkty, a podstawowe siły rynkowe (popyt,
podaż) mogą działać w pełni efektywnie.
Konkurencja monopolistyczna (niedoskonała) – rynek, na którym swoją działalność
gospodarczą prowadzi względnie dużo firm oferujących na sprzedaż podobne, ale nie identyczne produkty.
Monopol – rynek, na którym działa jeden producent, sprzedawca.
Oligopol - rynek, na którym działa kilku producentów silnie od siebie uzależnionych.
Struktura rynku – sposób zorganizowania pracy rynku na podstawie liczby kupujących
i sprzedających oraz ich pozycji na tym rynku.
Bibliografia

Ewelina Nojszewska „Podstawy ekonomii” WSiP Warszawa 1995 r.,

„Jak uczyć ekonomii w szkole średniej” CODN Warszawa 1994 r.
19
www.nbp.pl

Konkurencja i monopol Typ: PDF File Rozmiar

Transkrypt

Podobne dokumenty

Lekcja 12. Temat: Klasyfikowanie rynków Rynek jest to ogół

(dla studentów_wykład 3_konsumenci+producenci+ - WSL

Czy jestesmy samotną wyspą? - Związek Pracodawców Gospodarki

„Lublin na sportowo”