Wystąpienie pokontrolne - Łódzki Urząd Wojewódzki w Łodzi

WOJEWODA ŁÓDZKI
Łódź, 30 października 2015 r.
PS-II.431.24.2015
Pani
Bogusława Szymańska
Dyrektor
Rodzinnego Domu Dziecka w Tobiaszach
Tobiasze 14
97-225 Ujazd
WYSTĄPIENIE POKONTROLNE
Na podstawie art. 122 w związku z art. 186 pkt 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r.
o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2015 r. poz. 332, ze zm.), zwanej
dalej ustawą, w Rodzinnym Domu Dziecka w Tobiaszach, Tobiasze 14, 97-225 Ujazd,
przeprowadzona została w dniu 13 października 2015 roku kontrola w trybie uproszczonym.
Kontrola
przeprowadzona
została
przez
3-osobowy zespół
kontrolerów
będących
pracownikami Wydziału Polityki Społecznej Łódzkiego Urzędu Wojewódzkiego w Łodzi:
- Magdalenę Łongwa-Kurosz – inspektora wojewódzkiego w Oddziale do Spraw Rodziny (osoba pełniąca funkcję kierownika zespołu kontrolerów),
- Magdalenę Sobczyk-Wierzbicką– inspektora wojewódzkiego w ww. Oddziale,
- Roberta Pipińskiego - inspektora wojewódzkiego w ww. Oddziale
na podstawie upoważnień wydanych przez Dyrektora Wydziału Polityki Społecznej
Łódzkiego Urzędu Wojewódzkiego w Łodzi działającego z upoważnienia Wojewody
Łódzkiego.
Zakres kontroli obejmował:
- zapewnienie wychowankom bieżącej opieki,
-tworzenie
środowiska
wychowawczego
zapewniającego
bezpieczeństwa,
- organizacji czasu wolnego.
ŁÓDZKI URZĄD WOJEWÓDZKI W ŁODZI
90-926 Łódź, ul. Piotrkowska 104, tel.: (+48) 42 664 10 00, fax: (+48) 42 664 10 40
Elektroniczna Skrzynka Podawcza ePUAP: /lodzuw/skrytka
www.lodzkie.eu
dzieciom
poczucie
Celem kontroli było również dokonanie oceny obszarów działalności Placówki, które
pozostawały w zainteresowaniu Rzecznika Praw Dziecka. Dotyczyły one:
- stosowania przez opiekunów przemocy fizycznej i psychicznej wobec wychowanków,
- nierespektowania prawa dzieci do wolności wyznania,
- stosowania wobec wychowanków poniżających kar (przetrzymywanie w piwnicy/szopie).
Kwestie te były badane podczas kontroli działalności Placówki w zakresie realizacji standardu
opieki i wychowania przeprowadzonej przez pracowników Wydziału Polityki Społecznej
Łódzkiego Urzędu Wojewódzkiego w Łodzi w dniu 15 października 2014 roku, jednak
zebrany podczas czynności kontrolnych materiał dowodowy nie pozwolił na potwierdzenie
zasadności zarzutów. Z uwagi jednak na sposób wypowiadania się wychowanków, który
sugerował brak swobody i spontaniczności, wygłaszanych przez dzieci stwierdzeń i opinii nie
uznano wówczas za wiarygodne.
Na stanowisku dyrektora jednostki kontrolowanej zatrudniona jest od 1 marca 2014 r.
Pani Bogusława Szymańska.
Ustaleń dokonano na podstawie rozmów z:
- dziećmi obecnymi w Placówce – 3 dziewczynkami i 2 chłopcami w wieku 9-15 lat,
- wychowawcami: Panią Agatą Szymańską i Panem Markiem Szymańskim,
- dyrektorem Panią Bogusławą Szymańską oraz jej mężem - Panem Mieczysławem
Szymańskim.
Zapewnienie wychowankom bieżącej opieki
W dniu kontroli w Rodzinnym Domu Dziecka w Tobiaszach umieszczonych było
ośmioro wychowanków w wieku od 9 do 18 lat. Pięcioro z nich przebywało po zajęciach
szkolnych na terenie Placówki, dwoje w Specjalnym Ośrodku Szkolno-Wychowawczym
w Stemplewie, a 16-letnia wychowanka po skończonych lekcjach miała udać się do swojej
mamy. Nastolatka planowała również spędzić noc w domu rodzinnym by następnego dnia
udać się do Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Tomaszowie Mazowieckim w celu
zaplanowania procesu usamodzielnienia (dowody kontroli str. 13-14). Podczas pobytu
kontrolujących w placówce Pani dyrektor i wychowawcy nie próbowali uzyskać informacji
czy wychowanka spotkała się z mamą. Nie wiedziano również, czy następnego dnia ktoś
z Placówki zamierza towarzyszyć dziewczynie podczas wizyty w PCPR.
ŁÓDZKI URZĄD WOJEWÓDZKI W ŁODZI
90-926 Łódź, ul. Piotrkowska 104, tel.: (+48) 42 664 10 00, fax: (+48) 42 664 10 40
Elektroniczna Skrzynka Podawcza ePUAP: /lodzuw/skrytka
www.lodzkie.eu
Organizacja czasu wolnego
Z relacji wychowanków wynikało, że:
- po skończonych lekcjach dzieci uczestniczą w dodatkowych zajęciach organizowanych na
terenie szkoły. Są to głównie zajęcia edukacyjno-wyrównawcze (z matematyki, języka
polskiego, języka angielskiego, sporadycznie z fizyki) oraz spotkania z psychologiem
i pedagogiem, a także zajęcia taneczne (1 dziewczynka), trening piłki nożnej w ramach SKS
(1 chłopiec), koło dziennikarskie (1 dziewczynka),
- po powrocie ze szkoły i zjedzeniu obiadu dzieci odrabiają lekcje z pomocą osób dorosłych.
Nauka i odrabianie prac domowych zajmuje znaczą część czasu popołudniowo-wieczornego,
- w dni wolne od nauki (soboty, niedziele) tylko dwie dziewczynki pozostają na terenie
Rodzinnego Domu Dziecka. Pozostałe dzieci urlopowane są do domów rodziców lub innych
członków rodziny, z tym, że 2 wychowanków przebywających w Specjalnym Ośrodku
Szkolno-Wychowawczym w Stemplewie spędza w nim średnio co drugi weekend. Siostry,
które nie są urlopowane do domu rodzinnego czas wolny spędzają z Państwem Szymańskimi
uczestnicząc w czynnościach związanych z prowadzeniem domu (np. zakupy, sprzątanie,
przygotowywanie posiłków), praktykami religijnymi czy utrzymywaniem kontaktów
z rodziną Państwa Szymańskich i ich znajomymi,
- dzieci uczestniczą w zajęciach rekreacyjnych i wydarzeniach kulturalnych tylko wówczas,
gdy są one organizowane przez szkoły (wycieczki, wyjścia do kina, teatru) lub przez PCPR
w Tomaszowie Mazowieckim (np. we wrześniu dzieci uczestniczyły w wycieczce
do wrocławskiego ZOO),
- wychowankowie deklarowali, iż mają zgodę opiekunów na spotykanie się z rodzicami,
osobami bliskimi, kolegami i koleżankami na terenie placówki, mogą również zapraszać
znajomych na swoje urodziny. Przyznały jednak, że nie chcą by rówieśnicy odwiedzali ich
w Rodzinnym Domu Dziecka.
Tworzenie środowiska wychowawczego zapewniającego dzieciom poczucie bezpieczeństwa
Podczas rozmów z dziećmi kontrolujący pytali o zwyczaje panujące w placówce,
proponowane przez opiekunów formy spędzania czasu wolnego, relacje z rówieśnikami
i osobami dorosłymi na terenie Rodzinnego Domu Dziecka, kontakty z rodzinami, system kar
i nagród, pożądane i nieakceptowane przez opiekunów zachowania dzieci, formy pomocy
i wsparcia, na jakie dzieci mogą liczyć w przypadku wszelkiego rodzaju problemów,
ŁÓDZKI URZĄD WOJEWÓDZKI W ŁODZI
90-926 Łódź, ul. Piotrkowska 104, tel.: (+48) 42 664 10 00, fax: (+48) 42 664 10 40
Elektroniczna Skrzynka Podawcza ePUAP: /lodzuw/skrytka
www.lodzkie.eu
kieszonkowe, zaopatrzenie w odzież, obuwie, zabawki, dostęp do napojów i artykułów
żywnościowych, przygotowywanie posiłków, wizyty u lekarzy, obowiązki domowe dzieci,
znajomość praw dziecka i wiedzę na temat instytucji stojących na straży tych praw.
Początkowo wypowiedzi wszystkich dzieci, z którymi rozmawiano były jednakowe,
wychowankowie nie zgłaszali żadnych niepokojących treści. Wyczuwało się jednak
zahamowanie i skrępowanie dzieci oraz próby omijania przez wychowanków tematów
związanych z ich relacjami z opiekunami, stosowanymi metodami wychowawczymi,
odbywaniem praktyk religijnych czy z nauką i odrabianiem lekcji na terenie placówki.
W trakcie rozmowy, w obecności kontrolujących, część dzieci była upominana przez jedną
z wychowanek by „nie gadali głupot, bo będą z tego kłopoty”, dziewczynka przerywała
pozostałym dzieciom wypowiedzi dotyczące tego, jak im się mieszka w Rodzinnym Domu
Dziecka. Mimo tego, dzieci zaczęły opowiadać o tym, co im się podoba, a co im przeszkadza
w funkcjonowaniu placówki. Z ich wypowiedzi wynikało, że:
- najbardziej lubią przebywać w obecności wychowawcy Pani Agaty Szymańskiej (o której
mówili „Agatka”), czują się przy niej bezpiecznie, mogą liczyć na jej wsparcie w trudnych
sytuacjach, nie obawiają się prosić jej o pomoc, nigdy nie spotkała ich z jej strony żadna
przykrość. Pani Agata Szymańska opisywana jest przez dzieci jako osoba ciepła, spokojna,
cierpliwa, potrafiąca nauczyć ich i wytłumaczyć wiele trudnych tematów szkolnych (głównie
z przedmiotów humanistycznych),
- wychowawca Pan Marek Szymański (o którym mówili „Marek”) pomaga dzieciom
w odrabianiu lekcji (przedmioty ścisłe), latem wychodził z nimi na dwór, jeździli na rowerach,
ale raczej rzadko spędza czas z wychowankami - dzieci określiły Pana Marka Szymańskiego
jako wycofanego z ich aktywności,
- zaangażowanie Pana Mieczysława Szymańskiego („wujek”) w życie wychowanków dzieci
określiły jako zdecydowanie mniejsze niż wcześniej. Zdarza się, że pojedzie z dzieckiem
do lekarza czy pomoże przy odrabiania lekcji. Pana Mieczysława Szymańskiego dzieci
postrzegają jako wymagającego, surowego oraz niecierpliwego i krzyczącego podczas
odrabiania lekcji, gdy dziecko nie potrafi zrozumieć tłumaczonej przez niego treści. Jedno
z dzieci wspomniało o karze polegającej na nakazie przebywania w piżamie w chłodnym
pomieszczeniu (przy wejściu do domu) tak długo, aż trzęsło się z zimna, kara ta wymierzona
była za nieprzestrzeganie ciszy nocnej,
- Pani Bogusława Szymańska („ciocia”) postrzegana jest przez wychowanków podobnie jak
Pan Mieczysław Szymański – ostra, wymagająca, krzycząca na dzieci w sytuacji
ŁÓDZKI URZĄD WOJEWÓDZKI W ŁODZI
90-926 Łódź, ul. Piotrkowska 104, tel.: (+48) 42 664 10 00, fax: (+48) 42 664 10 40
Elektroniczna Skrzynka Podawcza ePUAP: /lodzuw/skrytka
www.lodzkie.eu
nieposłuszeństwa, skoncentrowana na karaniu, budząca u części dzieci lęk. Jedno z dzieci
opowiedziało o sytuacji, kiedy zostało uderzone podręcznikiem szkolnym po głowie.
Karę według dzieci można otrzymać za złe zachowanie przejawiające się w nieposłuszeństwie
czy zagubieniu lub zniszczeniu przyborów szkolnych i podręczników. Wychowankowie nie
potwierdzili otrzymywania nagród. Czworo dzieci zgłosiło, iż czują się przymuszani (głównie
przez Panią Dyrektor) do uczestniczenia w nabożeństwach i domowej modlitwie.
W rozmowie z wychowawcami i Państwem Szymańskimi ustalono natomiast, że:
- Pan Marek Szymański oferuje dzieciom pomoc przy odrabianiu lekcji, proponuje zajęcia
sportowe na dworze, odpowiedzialny jest również za stan sprzętu komputerowego, robienie
zakupów zgodnie z potrzebami wychowanków, sporadycznie organizuje wyjazdy do lekarza
rehabilitanta, a przede wszystkim zajmuje się pracami porządkowymi w ogrodzie,
- Pani Agata Szymańska pomaga wychowankom w odrabianiu lekcji, wspólnie z dziećmi
przygotowuje posiłki, utrzymuje kontakt z PPCR, prowadzi dokumentację (plany pomocy
dziecku, karty pobytu, protokoły ze spotkań zespołu do spraw okresowej oceny sytuacji
dziecka), czasem uczestniczy w wizytach u lekarzy,
- Pani Bogusława Szymańska realizuje zadania opiekuńczo-wychowawcze oraz zajmuje się
wszystkimi sprawami związanymi z prowadzeniem Rodzinnego Domu Dziecka. Pani
Dyrektor zaprzeczyła by jej zachowania wobec wychowanków nosiły znamiona przemocy,
a wypowiedzi dzieci tłumaczyła ich niezadowoleniem z powodu nałożenia na nie
podstawowych obowiązków edukacyjnych i domowych. Oboje jednak z mężem przyznali,
że zdarzają się sytuacje, w których podczas odrabiania z dziećmi lekcji irytują się i mówią
podniesionym głosem. Zdecydowanie zaprzeczyli jednak, by krzyczeli na wychowanków.
Ponadto ustalono, że wychowankowie nie znają swoich podstawowych praw
(wymienili jedynie prawo do nauki). Naprowadzani przez kontrolujących wskazali również
prawo do kontaktu z rodziną i osobami bliskimi oraz prawo do tajemnicy korespondencji
(treści sms, e-mail). Nie potrafili również wskazać instytucji stojących na straży praw dziecka,
w tym - Rzecznika Praw Dziecka.
Panującą w placówce atmosferę opisywały w kategoriach smutku, nudy, czekania,
niepewności, strachu. Młodsze dzieci stwierdziły, że chętnie zmieniłyby placówkę pod
warunkiem, że opiekę nad nimi będzie sprawowała „Agatka”. Jedna z nastolatek pytana o jej
plany związane z dalszą edukacją na poziomie średnim odpowiedziała, że wybór konkretnej
szkoły warunkuje dostępnością przy niej internatu.
ŁÓDZKI URZĄD WOJEWÓDZKI W ŁODZI
90-926 Łódź, ul. Piotrkowska 104, tel.: (+48) 42 664 10 00, fax: (+48) 42 664 10 40
Elektroniczna Skrzynka Podawcza ePUAP: /lodzuw/skrytka
www.lodzkie.eu
Młodsze dzieci mają poczucie nierównego traktowania wychowanków przez opiekunów.
Według niech przejawia się ono w braku kar dla starszych dzieci i w otrzymywaniu słodyczy,
czy smaczniejszych napojów.
Wypowiedzi niektórych dzieci świadczą o tym, że nie do końca rozumieją one swoją
sytuację, nie mają wiedzy co do działań podejmowanych na rzecz ich rodzin czy na rzecz ich
powrotu do domów rodzinnych, wydaje im się, że postępowanie wbrew ustalonym przez
„ciocię i wujka” zasadom będzie skutkowało brakiem zgody sądu na powrót do rodziców.
Do swoich obowiązków dzieci zaliczyły chodzenie do szkoły i dyżury porządkowe
w placówce. Wychowankowie potwierdzili fakt otrzymywania kieszonkowego w kwocie 2030 zł w każdym miesiącu. Z wypowiedzi wychowanków wynika, że nie zawsze mogą oni
przyrządzić sobie coś do jedzenia między posiłkami. Niektóre dzieci narzekały również, że do
picia mają wodę lub herbatę, która im nie smakuje - dlatego do szkoły nie zabierają napojów.
Niezwykle rzadko dostają słodycze. Według wychowanków posiadają oni niezbędną odzież
i obuwie, którego potrzebują. Jednak przy bardziej szczegółowych pytaniach kontrolujących,
jedno z dzieci stwierdziło, iż latem (nawet w upały) nosiło buty, w których chodzi aktualnie
(obuwie sportowe typu adidasy), a jeden z chłopców jako obuwie domowe nosił uszkodzone,
gumowe klapki ogrodowe.
Ustalono także brak właściwych relacji rówieśniczych - wychowankowie są ze sobą
skonfliktowani, nieżyczliwi wobec siebie, przejawiają zazdrość, wzajemną niechęć, brak
zaufania, nie mogą liczyć na wzajemne wsparcie. W rozmowach z dziećmi zauważono także,
iż mają one zaniżoną samoocenę.
Zauważono również nieprawidłowe relacje dorosły-dziecko, które oparte są na
oczekiwaniu opiekunów wobec wychowanków bezwzględnego podporządkowania, bez
możliwości współdecydowania ze strony dzieci w ważnych dla mieszkańców Rodzinnego
Domu kwestiach.
Mając na uwadze powyższe można z dużym prawdopodobieństwem przyjąć,
iż w Rodzinnym Domu Dziecka w Tobiaszach:
- nie przestrzega się prawa dzieci do wolności wyznania,
- model wychowania oparty jest na prezentowaniu skrajnie konserwatywnych postaw
wychowawczych przez małżonków, rygorystycznych metodach nastawionych na karanie,
- część dzieci nie czuje się bezpiecznie,
- nie są podejmowane próby mające na celu nawiązanie właściwych relacji rówieśniczych,
- konflikty dziecko-dorosły nie są rozwiązywane w sposób konstruktywny, zaburzona jest
komunikacja między dziećmi i dorosłymi.
ŁÓDZKI URZĄD WOJEWÓDZKI W ŁODZI
90-926 Łódź, ul. Piotrkowska 104, tel.: (+48) 42 664 10 00, fax: (+48) 42 664 10 40
Elektroniczna Skrzynka Podawcza ePUAP: /lodzuw/skrytka
www.lodzkie.eu
Należy w tym miejscu podkreślić, że opiekunowie nie uczestniczą w szkoleniach
zwiększających
kompetencje
wychowawcze,
przygotowujących
do
zmierzenia
się
z problemami związanymi z adolescencją, z zakresu profilaktyki społecznej, uzależnień, itp.
Na podstawie dokonanych ustaleń, działalność Rodzinnego Domu Dziecka
w Tobiaszach w kontrolowanym zakresie, ocenia się negatywnie
Za powyższe nieprawidłowości odpowiada dyrektor placówki oraz organizator
rodzinnej pieczy zastępczej z terenu Powiatu Tomaszowskiego.
Z uwagi na stwierdzone podczas czynności kontrolnych nieprawidłowości
w funkcjonowaniu placówki opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego - Rodzinnego Domu
Dziecka w Tobiaszach zalecam:
1. Niezwłocznie stworzyć w Placówce warunki sprzyjające poczuciu bezpieczeństwa, godności
i własnej wartości u dzieci, poprzez budowanie właściwych relacji z dziećmi opartych
na zaufaniu, wzajemnej akceptacji i szacunku, poszanowaniu praw i potrzeb dzieci.
2. Zapewnić wychowankom środowisko opiekuńczo-wychowawcze wolne od wymuszania
pożądanych zachowań głównie za pomocą krzyku i stosowania kar. W procesie wychowawczym
stosować nagrody.
3. Respektować prawa dzieci do swobody w odbywaniu praktyk religijnych, do odpoczynku,
kultury i rozrywki, wyrażania własnych poglądów, do wiedzy o sytuacji osobistej i planowanych
w stosunku do dzieci działaniach.
3. Dostosowywać wymagania wobec dzieci do ich możliwości psychofizycznych.
4. Podjęcie i ukończenie przez kadrę Placówki szkoleń z zakresu stosowania konstruktywnych
sposobów rozwiązywania konfliktów, metod wychowawczych, prawidłowej komunikacji,
profilaktyki społecznej, uzależnień, ryzykownych zachowań seksualnych i innych - stosownie do
potrzeb.
Zgodnie z § 14 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21
sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji
uprawniającej do przeprowadzania kontroli (Dz. u. z 2015 r., poz. 1477), zastrzeżenia do
wystąpienia pokontrolnego, w tym wystąpienia niezawierającego zaleceń pokontrolnych,
składa się na zasadach określonych w art. 197 d ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wpieraniu
rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2015 r., poz. 332 ze zm.).
ŁÓDZKI URZĄD WOJEWÓDZKI W ŁODZI
90-926 Łódź, ul. Piotrkowska 104, tel.: (+48) 42 664 10 00, fax: (+48) 42 664 10 40
Elektroniczna Skrzynka Podawcza ePUAP: /lodzuw/skrytka
www.lodzkie.eu
Zgodnie z art. 197 d ww. ustawy, kontrolowana jednostka może w terminie 7 dni od
dnia otrzymania zaleceń pokontrolnych, zgłosić do nich zastrzeżenia.
Informację do Wojewody Łódzkiego o realizacji zaleceń proszę nadesłać na adres
Wydziału Polityki Społecznej Łódzkiego Urzędu Wojewódzkiego w Łodzi, ul. Żeromskiego
87, 90-502 Łódź, w terminie 30 dni od otrzymania niniejszego wystąpienia.
Z up. WOJEWODY ŁÓDZKIEGO
Ryszard Szubański
Zastępca Dyrektora
Wydziału Polityki Społecznej
Zespół inspektorów
Magdalena Łongwa-Kurosz
inspektor wojewódzki
Magdalena Sobczyk-Wierzbicka
inspektor wojewódzki
Robert Pipiński
inspektor wojewódzki
inspektor wojewódzki
ŁÓDZKI URZĄD WOJEWÓDZKI W ŁODZI
90-926 Łódź, ul. Piotrkowska 104, tel.: (+48) 42 664 10 00, fax: (+48) 42 664 10 40
Elektroniczna Skrzynka Podawcza ePUAP: /lodzuw/skrytka
www.lodzkie.eu