docIV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach
download 
Reklamacja Transkrypt
IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach
IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach 1. Budownictwo a) kontrole zgodności wykonania obiektu z projektem budowlanym Realizowane w ramach tematu kontrole miały na celu ustalenie, czy przekazywane przez inwestorów do eksploatacji obiekty budowlane, mające być zakładami pracy, wykonane zostały zgodnie z projektem budowlanym oraz wymogami przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Organa PIP po dokonaniu takiej oceny zajmowały stanowisko w trybie art. 56 ustawy Prawo budowlane, w którym wyrażały opinię dotyczącą uzyskania pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego przez inwestora. W praktyce kontrole sprowadzały się do rozpoznania nieprawidłowości, a także zagrożeń, wynikających z nieprzystosowania przejmowanych do użytkowania obiektów budowlanych do obowiązujących przepisów. W 2008 roku do Okręgowego Inspektoratu Pracy w Białymstoku wpłynęło ogółem 895 zawiadomień o zakończeniu budowy i zamiarze przystąpienia do użytkowania obiektu budowlanego. Kontrolą objęto 227 obiekty, spośród których 165 to obiekty nowowybudowane, pozostałe 62 obiekty przekazywano do użytkowania po wykonaniu przebudowy lub modernizacji. Ze względu na rodzaj i funkcję obiektów, dominowały podobnie jak w latach ubiegłych budynki o funkcji handlowo-usługowej. Tego rodzaju obiekty stanowiły 47,1% ogólnej liczby kontrolowanych w 2008 r. obiektów budowlanych. Drugą pod względem wielkości grupę obiektów objętych kontrolą, stanowiły budynki produkcyjne i magazynowe - 36,1%. Biorąc pod uwagę kryterium wielkości zatrudnienia, należy zauważyć, że kontrole w małych zakładach (zatrudniających do 9 pracowników) w dalszym ciągu mają najbardziej istotny udział w ogólnej liczbie przeprowadzonych kontroli. Odsetek kontrolowanych zakładów w tej grupie zatrudnienia w roku ubiegłym wyniósł – 55,7%. Zakłady pracy prowadzące działalność gospodarczą przy ograniczonym do minimum zatrudnieniu, głównie w sektorze handlu, są cechą charakterystyczną ogólnej struktury zatrudnienia na terenie województwa podlaskiego. OIP Białystok Strona 38 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach Kontrole wykazały, iż najczęściej występujące nieprawidłowości dotyczyły: - stanu technicznego obiektów i pomieszczeń pracy, w szczególności – stanu pochylni, schodów, galerii, pomostów, okien i drzwi, - wentylacji, ogrzewania, oświetlenia, przy czym dominującą nieprawidłowością była niesprawna wentylacja, - organizacji procesów technologicznych, ze względu na niewłaściwy stan urządzeń sygnalizujących zagrożenie, brak lub niewłaściwe stosowanie barw i znaków bezpieczeństwa, - stanu urządzeń i instalacji energetycznych, przede wszystkim ze względu na brak terminowych przeglądów i badań instalacji elektrycznych, - stanu zaplecza higieniczno sanitarnego. Nieprawidłowości dotyczące stanu technicznego obiektów i pomieszczeń pracy jako dominujące stanowiły 33,9 % ogólnej liczby ujawnionych uchybień. Liczba obiektów budowlanych w stosunku do których nie wniesiono sprzeciwu lub uwag wynosiła 115 obiektów, co stanowi ok. 50,7% budynków objętych kontrolą. W pozostałych stanowiskach zawarto 300 uwag i dotyczyły one 398 nieprawidłowości. Sprzeciwy (na podst. art. 56 ustawy Prawo budowlane) wniesiono w 18 przypadkach. Główną przyczyną wydania sprzeciwów było nie zakończenie do dnia kontroli wszystkich robót budowlanych lub stwierdzenie uchybień rzutujących w sposób bezpośredni na bezpieczeństwo użytkowania. Część inwestorów zgłosiła powtórnie te same obiekty po usunięciu nieprawidłowości. W związku z ponownym zgłoszeniem przeprowadzono łącznie 12 kontroli, na podstawie których wydano inwestorom pozytywne stanowiska. W przypadku stwierdzenia w czasie kontroli faktu użytkowania obiektu bez wymaganego pozwolenia, inspektorzy pracy kierowali do właściwych organów stosowne zawiadomienia. W roku ubiegłym do organów wydających pozwolenie na użytkowanie obiektu skierowano łącznie 7 zawiadomień z informacją o naruszeniu przez inwestora obowiązującego w powyższym zakresie prawa. Nieprawidłowości stwierdzone w obiektach użytkowanych, regulowano w drodze 96 decyzji nakazowych. W roku ubiegłym wpłynęło 36 wniosków o wyrażenie zgody na zastosowanie w pomieszczeniach stałej pracy oświetlenia wyłącznie elektrycznego. W powyższej sprawie wydano 21 postanowień, w których wyrażono zgodę na zastosowanie w pomieszczeniach pracy oświetlenia sztucznego. W stosunku do 10 wniosków nie zajęto stanowiska, ponieważ nie dotyczyły one pomieszczeń stałej pracy. Liczba wniosków z prośbą o wyrażenie zgody na usytuowanie pomieszczeń stałej pracy poniżej poziomu otaczającego terenu wynosiła 77, z czego pozytywną ocenę otrzymały 52 wnioski. OIP Białystok Strona 39 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach Kontrole zgodności wykonania obiektu budowlanego z projektem budowlanym przyczyniły się w sposób znaczący do wyeliminowania wielu istotnych uchybień. Przewidywane efekty po wprowadzeniu zmian w obiektach na skutek wniesienia uwag lub sprzeciwów, np. w zakresie stanu technicznego budynków i pomieszczeń pracy, wiążą się z poprawą warunków pracy dla ok. 2250 pracowników. W świetle prawa inwestorzy obowiązani są do usunięcia stwierdzonych podczas kontroli nieprawidłowości przed przejęciem obiektu do użytkowania. W przypadku, gdy uchybienia dotyczą stanu maszyn, instalacji energetycznych, bądź braku odpowiednich zabezpieczeń tych elementów budynku, które znajdują się na wysokości, ich wyeliminowanie przed przekazaniem obiektów do użytkowania, ma istotne znaczenie dla bezpieczeństwa pracowników. Najczęstszą przyczyną wykonania obiektu niezgodnie z przepisami są zmiany powstałe na etapie wykonania, wprowadzane przez inwestorów z własnej inicjatywy bez uprzedniej konsultacji z autorem projektu. Odstąpienie od projektowanych rozwiązań np. w zakresie wysokości, oświetlenia lub usytuowania pomieszczeń może prowadzić do uchybień, które będą trudne do wyeliminowania po zakończeniu budowy. Nieprawidłowości w zakresie stanu technicznego budynków prowadzące do niezgodności z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, są często efektem działań mających na celu uzyskanie przez inwestora określonych oszczędności finansowych. Niezgodność wykonania obiektu z projektem budowlanym może być również wynikiem, nie zakończenia robót budowlanych, zaniechania realizacji istotnych dla bezpieczeństwa elementów budynku lub wyposażenia budynku w inne niż projektowane urządzenia i instalacje techniczne. Według danych szacunkowych w przejmowanych do eksploatacji obiektach budowlanych, które zostały objęte kontrolą, przewidziano zatrudnienie dla ok. 3700 pracowników. b) przestrzeganie wymagań minimalnych w odniesieniu do maszyn i urządzeń technicznych w zakładach eksploatujących maszyny budowlane Przeprowadzono ogółem 23 kontrole w 21 podmiotach gospodarczych, liczba skontrolowanych maszyn – 82, liczba maszyn, w których stwierdzono nieprawidłowości – 45. Kontrolowane zakłady są własnością prywatną, działają w branży budowlanej, w tym dwa podmioty należą do właścicieli zagranicznych - zajmują się budownictwem drogowym. Zakłady zatrudniające powyżej 50 pracowników dominują na lokalnym rynku i część prac zlecają mniejszym wykonawcom, co powoduje uzależnienie ich pod względem ekonomicznym. Tym samym, mniejsze firmy nie zawsze mogą pozwolić sobie na zakup nowoczesnego sprzętu i bardzo często na ich budowach spotyka się jeszcze maszyny OIP Białystok Strona 40 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach wyprodukowane w latach 80-tych i 70-tych ubiegłego wieku (są to głównie betoniarki, piły tarczowe, nożyce mechaniczne, itp.). O wiele korzystniejsze jest zaopatrzenie w elektronarzędzia – w zasadzie są one nowoczesne, z uwagi na to, że w latach wcześniejszych nie było ich lub dostęp do nich był utrudniony. Najczęstsze przyczyny nieprawidłowości - lekceważenie zagrożeń związanych z eksploatacją maszyn zarówno przez pracowników posługujących się maszynami jak i przez osoby nadzorujące ich pracę, - brak środków finansowych na zakup sprawnych maszyn, - niedostateczny nadzór nad pracą wykonywaną przez pracowników, - niewiedza pracodawców o konieczności dokonywania i dokumentowania przeglądów stanu technicznego maszyn, - lekceważenie przez pracowników zasad bezpiecznej pracy. Dane liczbowe dotyczące zastosowanych środków prawnych Zastosowane środki prawne (dotyczące realizacji tematu) Rodzaj Liczba 64 Decyzje Ogółem ½ Wstrzymanie prac/eksploatacji maszyn 2 Wnioski w wystąpieniach 3 Mandaty karne Liczba ogółem 4 000,Łączna wysokość 0 Wnioski do sądu o ukaranie 0 Środki wychowawcze Przykłady uzyskanych efektów - zamontowanie urządzeń ochronnych i wyegzekwowanie wymaganej sprawności technicznej zapewniającej bezpieczeństwo pracy - dla 40 pracowników, - przeprowadzenie i udokumentowanie kontroli stanu technicznego maszyn i założenie rejestrów kontroli stanu technicznego maszyn – dotyczyło to 71 pracowników. - opracowanie i dostarczenie 22 pracownikom instrukcji obsługi i konserwacji maszyn. Wnioski Na podstawie przeprowadzonych kontroli i dokonanych ustaleń nasuwają się następujące wnioski: - przeniesienie § 3 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dn. 06.02.2003 w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy…. do Prawa Budowlanego, z uzupełnieniem tego przepisu o sankcje karne za nieprzestrzeganie obowiązków z nim określonych. Obecnie OIP Białystok Strona 41 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach jest to przepis, z którego inwestorzy nie wywiązują się, gdyż sporadycznie zawiadamiają o planowanym rozpoczęciu prac budowlanych. - informacja o obowiązku zawiadomienia odpowiednich instytucji o rozpoczęciu prac budowlanych powinna znajdować się w decyzji o pozwoleniu na budowę. - alternatywnym rozwiązaniem (i chyba najbardziej odpowiednim) byłoby nałożenie obowiązku określonego w § 3 ww. rozporządzenia na wykonawcę prac budowlanych. c) bhp na placach budów W ramach realizacji tematu przeprowadzono 373 kontrole na terenie 270 placów budów, na których roboty wykonywało 2775 osób. W wyniku przeprowadzonych kontroli wydano 1860 decyzji eliminujących stwierdzone nieprawidłowości, w tym 150 decyzji wstrzymujących prace oraz 49 decyzje skierowujące pracowników do innych prac. W wyniku popełnionych 262 wykroczeń przeciwko prawom pracowników skierowano 9 wniosków do sądu o ukaranie, a w 115 przypadkach zastosowano postępowanie mandatowe na łączną kwotę 133500 zł. W trakcie przeprowadzonych kontroli inspektorzy pracy stwierdzili, że najbardziej istotne nieprawidłowości powtarzają się w stosunku do lat poprzednich i wystąpiły w wyniku: - nie przeszkolenia pracowników w zakresie instruktażu stanowiskowego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy – nieprawidłowość dotyczyła w sumie 131 pracowników, - nie posiadania przez operatorów maszyn i urządzeń stosowanych przy robotach ziemnych, budowlanych i drogowych świadectwa ukończenia szkolenia i uzyskania pozytywnego wyniku sprawdzianu przeprowadzonego przez komisję powołaną przez IMBiGS – nieprawidłowość dotyczyła 64 pracowników, głównie wykonujących prace w zakresie montażu rusztowań budowlanych metalowych i obsługi maszyn budowlanych takich jak betoniarka, - nie wyposażenia pracowników i innych osób świadczących prace na podstawie innych umów niż umowa o pracę w odpowiednie środki ochrony indywidualnej, w tym najczęściej ochrony głowy i ochrony przed upadkiem z wysokości – nieprawidłowość dotyczyła 219 pracowników, - nie używania przez pracowników i inne osoby świadczące prace na podstawie innych umów niż umowa o pracę środków ochrony indywidualnej – nieprawidłowość dotyczyła 349 pracowników w tym 84 - niestosowania środków ochrony przed upadkiem z wysokości, - nieprawidłowego zabezpieczenia skarp wykopów – stwierdzono na 12 placach budów, - braku lub niewłaściwym zabezpieczeniu stanowisk pracy przy wykonywanych pracach OIP Białystok Strona 42 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach na wysokości z użyciem środków ochrony zbiorowej – 79 przypadków, - wykonywania prac na wysokości przy użyciu rusztowań budowlanych metalowych o nieprawidłowej konstrukcji – stwierdzono w przypadku 57 konstrukcji, nieprawidłowe posadowienie na gruncie, w przypadku 145 brak prawidłowych balustrad, w przypadku 86 brak bezpiecznych pionów komunikacyjnych i w 86 rusztowaniach nieprawidłowe pomosty robocze. Przygotowanie pracowników do pracy Podczas kontroli stwierdzono, że 131 pracowników zostało dopuszczonych do pracy bez aktualnych orzeczeń lekarskich stwierdzających brak przeciwwskazań do pracy co stanowi 6% liczby skontrolowanych pracowników. Do pracy dopuszczono 141 pracowników bez wymaganego przeszkolenia w zakresie instruktażu stanowiskowego. W trakcie czynności kontrolnych ujawniono, że udokumentowanej oceny ryzyka zawodowego nie wykonano na 137 stanowiskach pracy. Jest to ok.12% liczby przebadanych stanowisk pracy w skontrolowanych zakładach pracy. Zagadnienie dokonania oceny ryzyka zawodowego uznano za istotne dlatego, że tę ocenę w przeważającej liczbie sporządzają osoby wykonujące zadania służby bhp często bez specjalistycznej wiedzy technicznej, bez wiedzy i konsultacji z kadrą zarządzającą na placach budów. Powstała w wyniku tego dokumentacja niejednokrotnie nie zawiera podstawowych zagrożeń związanych z wykonywaniem czynności na budowach oraz wskazuje na zbyt ogólne środki profilaktyczne. Na 77 placach budów pracę wykonywało bez środków ochrony głowy aż 349 pracowników. Problem pracy bez hełmów ochronnych ulega poprawie bardzo wolno. O ile ich stosowanie na placach budów dużych obiektów takich np. przy których realizacji wykorzystywane są żurawie wieżowe jest praktykowane, to przy mniejszych np. związanych z remontami budynków lub budową domów jednorodzinnych jest to problem. Oczywiście, z uwagi na rodzaj lub miejsce wykonywanych czynności, nie zawsze brak stosowania hełmu ochronnego związane będzie z bezpośrednim zagrożeniem zdrowia lub życia. Cechą charakterystyczną placów budów czy też miejsc wykonywanych robót odróżniającą je od stacjonarnych zakładów pracy jest ciągła zmiana warunków pracy ściśle związana z harmonogramem prac i wynikających z nich nowych innych zagrożeń. Dlatego też używanie środków ochrony głowy jest i powinno być obowiązkiem każdej osoby przebywającej na terenie budowy. Przygotowanie i organizacja budowy Inspektorzy pracy w trakcie czynności kontrolnych stwierdzili w 88 przypadkach brak opracowanych przez wykonawców robót instrukcji bezpiecznego ich wykonywania. Według OIP Białystok Strona 43 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach pracodawców – z nieprawidłowej powyższego wykonujących prace jako podwykonawcy – wynika to głównie interpretacji przez nich obowiązujących przepisów dotyczących zakresu tj. braku potrzeby opracowywania przedmiotowych instrukcji w przypadku opracowania planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia przez kierownika generalnego wykonawcy. Na budowach funkcjonują plany „Bezpieczeństwa i Ochrony Zdrowia”, które zawierają często instrukcje wykonywania prac. Plany te, a także instrukcje wykonywania poszczególnych prac takich jak przy pracach murarskich, ciesielskich, spawalniczych, betoniarskich itp. są bardzo ogólne i nie zawierają szczegółowych wskazówek postępowania podczas prowadzenia prac na konkretnej budowie np. zabezpieczenie krawędzi stropów przed możliwością upadku osób z wysokości. Ponadto zapis § 3 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. Nr 47, poz. 401) nakłada obowiązek na Inwestora zawiadomienia o zamiarze rozpoczęcia robót budowlanych właściwego inspektora pracy, na 7 dni przed rozpoczęciem budowy lub rozbiórki, na której przewiduje się wykonywanie robót budowlanych trwających dłużej niż 30 dni roboczych i jednoczesne zatrudnienie co najmniej 20 osób albo na której planowany zakres robót przekracza 500 osobodni. Z uwagi na nieznajomość tego przepisu przez inwestorów np. z uwagi na jego umieszczenie w tym rozporządzeniu a nie w ustawie Prawo budowlane oraz brak przepisów restrykcyjnych jest przepisem nie funkcjonującym w praktyce. W ciągu roku zdarzają się wyłącznie jednostkowe przypadki takich zawiadomień. Roboty ziemne i wykopy Wyniki przeprowadzonych kontroli przez inspektorów pracy unaoczniły naruszanie przepisów bhp przez pracodawców podczas prowadzenia prac ziemnych w szczególności na placach budów gdzie wykonywano przyłącza wodociągowo - kanalizacyjne. Przy tego typu robotach bardzo często pracodawcy tłumaczą się niemożliwością zastosowania do zabezpieczeń ścian wykopów głębszych niż 1,0m szalunków stalowych z uwagi na spore gabaryty tych zabezpieczeń. Również wykonanie bezpiecznego nachylenia ścian wykopu jest niemożliwe i w takich warunkach przeważnie dochodzi do naruszenia przepisów bhp i narażenia pracowników na wypadki. Dotyczy to wykopów przyłączy jak i wykopów szerokoprzestrzennych pod budynki w zabudowie śródmiejskiej, gdzie teren budowy jest ograniczony wielkością działki bądź sąsiednimi budynkami. Zdarza się, że z podobnych przyczyn urobek wykopu składuje się przy krawędzi wykopu i obciąża on tym samym niezabezpieczone skarpy wykopu. OIP Białystok Strona 44 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach Prace na wysokości Rokrocznie obserwowanym zjawiskiem na budowach jest naruszanie przepisów bezpieczeństwa podczas wykonywania robót murarskich i tynkarskich na wysokości. Prace te są realizowane z tanich, prostych a często mocno wyeksploatowanych rusztowań. Ich konstrukcje nierzadko są wykonane tylko z podstawowych elementów, np. samych ram rusztowania typu Warszawa bez elementów posadowienia z regulacją wypoziomowania, stężeń poziomych i pionowych, balustrad i pełnych podestów. Problem braku prawidłowo wykonanych pomostów roboczych związany jest z tempem prac murarskich, gdzie pracownicy często pracujący w systemie akordowym chcą używać wyłącznie prostych rusztowań, które mogą być szybko przestawiane w inne miejsce. Te parametry spełnia, w ocenie wykonujących prace, konstrukcja złożona jedynie z metalowych ram rusztowania typu „Warszawa” wypoziomowanych przy pomocy cegieł lub desek i w którym jako pomosty używane są deski z tarcicy budowlanej aktualnie nie wykorzystywane jako materiał szalunkowy, ponadto nie posiadają zabezpieczeń - balustrad od strony przestrzeni otwartej i uniemożliwiają upadek z poziomu roboczego. Pracodawcy na budowach nie posiadają również poza ramami takiego rusztowania innych elementów sytemu warszawskiego, co uniemożliwia zmontowanie takiego rusztowania zgodnie z przepisami bhp w tym zakresie. Dlatego też nagminnym zjawiskiem jest wykonywanie prac tego rodzaju bez zabezpieczenia przed upadkiem z wysokości, przy braku pełnego pomostu roboczego oraz bezpiecznego dojścia do stanowiska roboczego. W ocenie inspektora pracy wynika to z lekceważenia zagrożenia upadku z wysokości 1, 2 czy 3 metrów zarówno przez nadzór techniczny budowy jak i samych pracowników. Porównanie z wynikami kontroli z lat poprzednich Poniżej przedstawiono zestawienie danych liczbowych wybranych zagadnień kontrolowanych w ramach realizacji tematu w 2007 i 2008 roku. Nieprawidłowości Zagadnienie Czy pracownicy wykonujący roboty zostali poddani instruktażowi stanowiskowemu? Czy pracownicy posiadają aktualne orzeczenia lekarskie o braku przeciwwskazań do pracy na zajmowanym stanowisku? Czy operatorzy maszyn i urządzeń stosowanych przy robotach ziemnych, budowlanych i drogowych wymienionych w zał. 1 rozp. min. gospodarki z dnia 20.09.2001 posiadają świadectwo ukończenia szkolenia i uzyskały pozytywny wynik sprawdzianu przeprowadzonego przez komisję powołaną przez IMBiGS? Czy wykonano udokumentowaną ocenę ryzyka zawodowego dla stanowisk pracy na kontrolowanej budowie? Czy pracownicy zostali wyposażeni w odpowiednie środki ochrony indywidualnej? OIP Białystok 2007 2008 liczba % zbadanych Zmiana liczba % zbadanych 14 14 37 14 brak 22 22 61 22 brak 16 16 24 24 pogorszenie 21 21 58 21 brak 15 15 55 23 pogorszenie Strona 45 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach Czy pracownicy stosują wymagane środki ochrony indywidualnej? Czy zapewniono pomieszczenia higieniczno – sanitarne? Czy opracowano instrukcję bezpiecznego wykonywania robót ? Czy zabezpieczono i oznakowano strefy i miejsca niebezpieczne? Czy roboty ziemne i w wykopach prowadzone zgodnie z przepisami bhp? Dotyczy prawidłowego zabezpieczenia ścian pionowych wykopu, wykopu ze skarpą o bezpiecznym nachyleniu i składowania materiałów i urobku w bezpiecznej odległości od krawędzi wykopu. Czy zastosowano wymagane środki ochrony zbiorowej przed upadkiem z wysokości? Czy pracownicy stosują wymagane środki ochrony indywidualnej przed upadkiem z wysokości? Czy rusztowanie wykonane jest zgodnie z przepisami bhp? Dotyczy posadowienia na gruncie, wyposażenia w balustrady, piony komunikacyjne i wypełnienia pomostami roboczymi. Czy użytkowane maszyny i urządzenia są we właściwym stanie technicznym? 31 32 77 37 pogorszenie 38 37 63 30 poprawa 42 43 88 44 brak 53 43 85 31 poprawa 16 55 34 42 poprawa 31 65 79 53 poprawa 18 60 30 42 poprawa 96 53 287 49 poprawa 11 12 7 4 poprawa Analizując dane liczbowe możemy stwierdzić, że rodzaj nieprawidłowości niestety powtarza się. Pomimo stopniowej poprawy procent nieprawidłowości jest wysoki, szczególnie niepokojące jest utrzymywanie się wysokiego wskaźnika nieprawidłowości występujących podczas prowadzenia prac szczególnie niebezpiecznych na wysokości i w wykopach. Spowodowane może być to tempem wzrostu robót budowlanych na terenie województwa podlaskiego. W roku 2008 na terenie miasta Białegostoku wznoszone były poza budynkami wielorodzinnymi także: budynek Opery Podlaskiej, dwie galerie handlowe i trzy sklepy wielkopowierzchniowe. Uzyskane efekty polegały głównie na zapobieżeniu przed narażeniem na bezpośrednie zagrożenia zdrowia lub życia 169 pracowników, wykonujących prace na wysokości i w wykopach. Wnioski i zasadnicze problemy do rozwiązania Przeprowadzone kontrole w 2008r. oraz analiza wypadków przy pracy uwidaczniają niską świadomość części nadzoru technicznego budowy tj. kierowników budów, kierowników robót i majstrów odnośnie organizacji bezpiecznej pracy na placach budów. Problem ten wynika z braku wiedzy odnośnie szacowania oceny ryzyka zawodowego poczynając od identyfikacji zagrożeń a kończąc na stosowaniu środków ochrony zbiorowej i egzekwowaniu od osób wykonujących prace stosowania środków ochrony indywidualnej. W dalszym ciągu masowym zjawiskiem na budowach jest naruszanie przepisów bhp dotyczących prac na wysokości. W szczególności dotyczy to pracowników wykonujących roboty murarskie wyeksploatowanych i tynkarskie, którzy i nieprawidłowo roboty ustawionych wykonują z podestów poziomów lub roboczych rusztowań ale charakteryzujących się prostotą i szybkością montażu. O ile prace elewacyjne są OIP Białystok Strona 46 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach wykonywane z kompletnych rusztowań fasadowych to wykonywanie murów z prawidłowo zmontowanych rusztowań to rzadkość. Dodatkowo na terenie województwa podlaskiego pojawiły się w użytkowaniu nowe rusztowania budowlane sprowadzane z Rosji, które nie zostają poddawane badaniom w celu uzyskania certyfikatu bezpieczeństwa np. przez Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego w Warszawie, posiadają jednak deklaracje zgodności wydane przez producenta rosyjskiego. W czasie kontroli stwierdzamy natomiast, że konstrukcja ww. rusztowań nie w pełni odpowiada przepisom obowiązującym w Polsce. Między innymi, nie posiadają one balustrad zabezpieczających przed upadkiem na wysokości 1,0m. Pomiędzy pomostami roboczymi montowane są stężenia poprzeczno- krzyżowe, co nie zapewnia odpowiedniego zabezpieczenia przed upadkiem z wysokości. Obserwuje się zatrudnianie pracowników do obsługi maszyn budowlanych oraz urządzeń technicznych przez pracowników nie posiadających umiejętności w zakresie obsługi urządzeń, a także dodatkowych uprawnień kwalifikacyjnych. Dotyczy to obsługi przede wszystkim takich maszyn i urządzeń jak betoniarki i zagęszczarki mechaniczne. W związku z powyższym należy niezwłocznie podjąć działania w celu: - podjęcia działań legislacyjnych w celu wprowadzenia obowiązku sprawowania nadzoru inwestorskiego nad pracami budowlanymi również w zakresie wymagań przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym szczególnego nadzoru nad mniejszymi firmami podwykonawczymi, - podjęcia działań legislacyjnych w celu nowelizacji przepisu § 3 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. Nr 47, poz. 401) nakładającego obowiązek na Inwestora zawiadomienia o zamiarze rozpoczęcia robót budowlanych właściwego inspektora pracy, na 7 dni przed rozpoczęciem budowy lub rozbiórki, na której przewiduje się wykonywanie robót budowlanych trwających dłużej niż 30 dni roboczych i jednoczesne zatrudnienie co najmniej 20 osób albo na której planowany zakres robót przekracza 500 osobodni w taki sposób aby był praktycznie stosowany - zainicjowania uzupełnienia obowiązującego stanu prawnego o precyzyjne określenie kto i w jakim zakresie ma obowiązek dokonać kontroli poprawności sporządzenia planów BIOZ, w szczególności w przypadku wykonywania robót budowlanych na obiektach przebudowywanych i adaptowanych - podjęcia działań legislacyjnych uściślających treść § 108 ust. 2 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz. U. Nr 47, poz. 401), przede wszystkim odnośnie OIP Białystok Strona 47 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach kryteriów oceny wyrobów pod względem bezpieczeństwa w aspekcie rusztowań systemowych. d) bhp przy remoncie dróg i autostrad Zakresem merytorycznym przeprowadzonych kontroli tematycznych objęto przede wszystkim prace dotyczące budowy i modernizacji dróg krajowych, wiaduktów i mostów. W ramach realizacji tematu przeprowadzono 32 kontrole na terenie 22 budów, na których roboty wykonywało 507 pracowników. Wydano 190 decyzji eliminujących stwierdzone uchybienia, w tym 6 decyzji wstrzymujących prace oraz 5 decyzji skierowujących pracowników do innych prac. W 7 przypadkach, w wyniku popełnionych wykroczeń przeciwko prawom pracowników zastosowano postępowanie mandatowe na łączną kwotę 7.200 zł oraz w 1 przypadku skierowano wniosek o ukaranie do właściwego sądu rejonowego. Przyczyny naruszeń Znaczący wzrost inwestycji budowlanych w 2008r. sytuuje branżę „drogową” jako sektor wysokiego ryzyka w przemyśle budowlanym. Jest to związane z niebezpieczeństwem wykonywania prac zarówno charakterystycznych dla robót drogowych tj.przy nie zamkniętym ruchu drogowym, jak i typowych dla budownictwa tj. na wysokościach, w wykopach. Ogromne znaczenie ma również czasokres wykonywania tych prac w roku kalendarzowym, powodujący znaczne natężenie wykonywania przedmiotowych robót w okresach wiosna, lato, jesień. Prowadzi to do grupowania sił i środków w szybkim tempie prowadzenia robót zaniedbując niejednokrotnie aspekty technicznego bezpieczeństwa pracy. W trakcie przeprowadzonych kontroli inspektorzy pracy stwierdzili, że najbardziej istotne nieprawidłowości, w rzeczywistości prowadzące do zagrożeń wypadkowych, występują w wyniku: - nie posiadania przez operatorów maszyn i urządzeń stosowanych przy robotach ziemnych, budowlanych i drogowych świadectwa ukończenia szkolenia i uzyskania pozytywnego wyniku sprawdzianu przeprowadzonego przez komisję powołaną przez IMBiGS – nieprawidłowość dotyczyła 9 pracowników wykonujących prace przede wszystkim w zakresie montażu rusztowań budowlanych metalowych oraz obsługujących zagęszczarki wibracyjne, - nie stosowania przez pracowników środków ochrony indywidualnej – nieprawidłowość dotyczyła 30 pracowników, głownie nie stosujących4 odzieży ostrzegawczej o barwie pomarańczowej wyposażonej w elementy odblaskowe, OIP Białystok Strona 48 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach - nie zastosowanie wymaganych środków ochrony zbiorowej przed upadkiem z wysokości – nieprawidłowość dotyczyła 7 miejsc wykonywanych prac, w których prace wykonywało łącznie 87 pracowników, - wykonywania prac na wysokości przy użyciu rusztowań budowlanych metalowych nie posiadających balustrad zabezpieczających przed upadkiem z wysokości nieprawidłowość dotyczyła 4 miejsc wykonywanych prac, - braku zabezpieczenia pionowych ścian wykopów przed zawaleniem – nieprawidłowość dotyczyła 8 miejsc wykonywanych prac, w których łącznie wykonywało roboty 20 pracowników, - nie zastosowanie i brak właściwych znaków drogowych w przypadkach robót prowadzonych na zamkniętych lub ograniczonych odcinkach czynnego ruchu drogowego - nieprawidłowość dotyczyła 11 terenów budów, - nie zabezpieczenia przed uszkodzeniami mechanicznymi przewodów zasilających urządzenia elektryczne – nieprawidłowość dotyczyła 5 miejsc wykonywanych prac. Przygotowanie pracowników do pracy W czasie kontroli stwierdzono przede wszystkim przypadki nie posiadania przez operatorów maszyn i urządzeń stosowanych przy robotach ziemnych, budowlanych i drogowych szkolenia i uzyskania pozytywnego wyniku sprawdzianu przeprowadzonego przez komisję powołaną przez IMBiGS. Dotyczyło to 3 pracowników montujących rusztowania budowlane metalowe oraz 2 pracowników obsługujących zagęszczarki wibracyjne. Przez wykonawców tłumaczone jest to zwykle szybkim tempem realizacji inwestycji. Według pracodawców duże znaczenie ma także z jednej strony emigracja z dnia na dzień wykwalifikowanych pracowników do krajów europy zachodniej, a z drugiej konieczność realizacji inwestycji obwarowanych odpowiednimi umowami i związanymi z ich niewykonaniem karami. W związku powyższym pracownicy są kierowani do wykonywania prac na zasadzie ryzyka. Pracodawcy nie mają ponadto świadomości o powyższych wymaganiach w stosunku do osób, z którymi zawierają umowy cywilnoprawne. Środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze W zakresie środków ochrony indywidualnej stwierdzono głównie przypadki nie stosowania przez pracowników odzieży ochronnej o barwach ostrzegawczych oraz wyposażonych w elementy odblaskowe. Dotyczyło to przede wszystkim pracowników wykonujących prace np. w zakresie przyłączy wodno-kanalizacyjnych do budynków, w czasie których jednak konieczne było wchodzenie na jezdnię ulic nie zamkniętych przed ruchem pojazdów. OIP Białystok Strona 49 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach Prace na wysokości, rusztowania W trakcie przeprowadzonych kontroli stwierdzamy, że na budowach, na których stosowane są rozwiązania systemowe (np. deskowania ULMA, PALISANDER, PERI) corocznie zwiększa się poziom bezpieczeństwa w zakresie zabezpieczenia pracowników przed upadkiem z wysokości w związku z instalowaniem systemowych balustrad. Natomiast problem stanowią obiekty, na których wykonawcy własnymi środkami powinni instalować balustrady jako środek ochrony zbiorowej, których brak jest zwykle tłumaczony dużą pracochłonnością ich wykonania i szybkim postępem prac w zakresie realizacji inwestycji np. w zakresie betonowania (pracodawcy twierdzą, że balustrady utrudniają dokładność wykonania powyższego procesu). Biorąc pod uwagę prace wykonywane na rusztowaniach ponownie stwierdzane są nieprawidłowości przede wszystkim w zakresie konstrukcji rusztowań typu „Warszawa” tj.braku wypełnienia powierzchni roboczych rusztowań właściwymi pomostami roboczymi, braku balustrad ochronnych przy pomostach roboczych, braku pionów komunikacyjnych pomiędzy poziomami pomostów rusztowania. Ponadto w wyniku przeprowadzonych kontroli stwierdzono, że pracodawcy jeżeli stosują środki ochrony zbiorowej zabezpieczające przed upadkiem wysokości są to balustrady. Na uwagę zasługuje fakt, że na kontrolowanych budowach żaden z wykonawców nie zastosował innych zabezpieczeń np. w postaci siatek bezpieczeństwa. Pracodawcy tłumaczą to nie przekonaniem co do skuteczności tych zabezpieczeń, nie znajomością sposobu ich montażu oraz wysokimi kosztami zainstalowania ww. zabezpieczeń. Roboty ziemne Na podstawie przeprowadzonych kontroli stwierdzamy poważne zagrożenia przy wykonywaniu robót ziemnych w zakresie sieci, przyłączy wodno-kanalizacyjnych na terenach zurbanizowanych. Powyższe prace wykonywane są w wykopach wąskoprzestrzennych, o głębokości ok. 2,0m, o pionowych ścianach niezabezpieczonych przed zawaleniem. W miejscach wykonywanych prac możemy niejednokrotnie stwierdzić, że wykonawcy dysponują szalunkami skrzynkowymi przeważnie konstrukcji stalowej, natomiast w niektórych przypadkach brak jest szalunków gabarytowo dopasowanych do rzeczywistych warunków, co uniemożliwia ich faktyczne zastosowanie. Problem braku szalunków o odpowiednich gabarytach (mniejszych i wykonanych z lżejszych materiałów) sygnalizowany jest w czasie kontroli także przez wykonawców prac. W 6 przypadkach stwierdzono brak odpowiedniego zejścia (wyjścia) do wykopów, co oczywiście uniemożliwiało bezpieczną ewakuację pracowników z wykopu. OIP Białystok Strona 50 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach Eksploatacja maszyn, wygrodzenie stref niebezpiecznych Biorąc pod uwagę stwierdzony podczas kontroli stan faktyczny obserwowujemy poprawę stanu technicznego stosowanych maszyn i urządzeń. Wykonawcy w dużym stopniu modernizują swój park maszynowy zastępując maszyny wyeksploatowane sprzętem nowoczesnym firm Caterpillar, JCB, DYNAPAC, AMMAN. Jednak biorąc pod uwagę stosowanie maszyn m.in. firmy Caterpillar, DYNAPAC stwierdzono na terenie rozbudowy drogi krajowej Nr 8, że walce drogowe, koparki, koparko-ładowarki, rozkładarki gąsiennicowe nawierzchni mineralnobitumicznych posiadają na tabliczkach identyfikacyjnych elementów sterowniczych oraz tabliczkach ostrzegawczych napisy w języku angielskim i niemieckim co utrudnia zidentyfikowanie zawartych tam informacji. W związku z tym możemy stwierdzić, że nieprawidłowości związane z eksploatacją maszyn związane są nie z ich stanem technicznym a z samą organizacją pracy. W dalszym ciągu stwierdzamy w stosunku do maszyn budowlanych brak dokumentów potwierdzających przeprowadzenie ostatniej kontroli maszyn w miejscu ich użytkowania zgodnie z rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 30.10.2002r. w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy w zakresie użytkowania maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz. U. z dnia 18.11.2002 r.). Oznakowanie i zabezpieczenie robót prowadzonych w pasie drogowym Brak odpowiedniego zabezpieczenia terenu prowadzonych robót w pasie drogowym wynika głównie z szybko postępujących robót i związanym z tym przemieszczaniem się zarówno maszyn drogowych jak i samochodów samowyładowczych transportujących kruszywo oraz masę mineralnobitumiczną. Przewrócenie czy uszkodzenie urządzeń bezpieczeństwa ruchu powodowane jest także w dużej mierze ruchem pojazdów postronnych, w szczególności pojazdów o dużym tonażu typu TIR. Na wszystkich budowach stwierdzono opracowane i odpowiednio zatwierdzone projekty tymczasowej organizacji ruchu na czas budowy. Porównanie z wynikami kontroli z lat poprzednich Kontrole tematyczne w zakresie bezpieczeństwa prac podczas robót drogowych, w tym realizacji obiektów inżynierskich były przeprowadzone w 2004, 2007 i 2008r. Poniżej przedstawiono zestawienie danych liczbowych wybranych zagadnień kontrolowanych w ramach realizacji tematu. Liczba nieprawidłowości Zagadnienie Czy operatorzy maszyn i urządzeń stosowanych przy robotach ziemnych, budowlanych i drogowych wymienionych w zał. 1 rozp. OIP Białystok 2004 2007 2008 2 2 5 Strona 51 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach min. gospodarki z dnia 20.09.2001 posiadają świadectwo ukończenia szkolenia i uzyskały pozytywny wynik sprawdzianu przeprowadzonego przez komisję powołaną przez IMBiGS? Czy w przypadkach robót prowadzonych na zamkniętych lub ograniczonych odcinkach czynnego ruchu drogowego zastosowano i odpowiednio rozmieszczono właściwe znaki drogowe zgodnie z zatwierdzonym projektem? Czy opracowano instrukcję bezpiecznego wykonywania robót ? Czy zabezpieczono i oznakowano strefy i miejsca niebezpieczne? Czy roboty ziemne i w wykopach prowadzone zgodnie z przepisami bhp? Czy prace na wysokości prowadzone są zgodnie z przepisami bhp? Czy rusztowanie wykonane jest zgodnie z przepisami bhp? 1 5 11 2 5 8 4 11 13 1 3 7 2 1 6 5 7 4 Z ww. danych wynika, że rodzaj nieprawidłowości powtarza się corocznie. Na szczególną uwagę zasługuje jednak znaczny wzrost stwierdzonych zagrożeń podczas wykonywania robót ziemnych. Dotyczy to przede wszystkim prac wykonywanych w wykopach wąskoprzestrzennych. Statystyczny wzrost powyższych wskaźników jest również spowodowany większą liczbą kontroli tematycznych przeprowadzonych w ubiegłym roku kalendarzowym w porównaniu do roku 2004, w którym w ramach realizacji tematu przeprowadzono 18 kontroli na terenie 9 budów jak i 2007, w którym w ramach realizacji tematu przeprowadzono 27 kontroli na terenie 17 budów. Jednak niepokojącą sytuację dotyczącą robót ziemnych obrazuje stan faktyczny zastany na terenach kontrolowanych budów. Ocena stanu bezpieczeństwa pracy w budownictwie drogowym na terenie województwa podlaskiego powinna również odnosić się do liczby ciężkich, śmiertelnych i zbiorowych wypadków przy pracy. W latach 2003-2007 nie wydarzyły się przy bezpośrednim wykonywaniu robót drogowych i mostowych wypadki ciężkie, śmiertelne i zbiorowe. W 2006r. wydarzył się wypadek ze skutkiem śmiertelnym na terenie zaplecza budowy, na skutek przygniecenia pracownika konstrukcją wysięgnika łyżki do ramy ładowarki produkcji „Daewoo”. W 2008r. wydarzył się również 1 wypadek ze skutkiem śmiertelnym tj.na terenie budowy drogi krajowej Nr 19, na odcinku stanowiącym obwodnicę Wasilkowa, na skutek najechania przednim kołem równiarki. Uzyskane efekty Podstawową miarą efektywności działań inspektorów pracy jest likwidacja zagrożeń wypadkowych, w szczególności podczas wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych w wykopach i na wysokości. W wyniku wydanych decyzji wstrzymania prac zabezpieczono przed możliwością zasypania w wykopie 17 pracowników oraz zastosowano środki ochrony zbiorowej i indywidualnej w stosunku do stanowisk pracy, na których prace wykonywało łącznie 87 pracowników. OIP Białystok Strona 52 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach Wnioski Znaczny rozwój budownictwa drogowego umocnił jego pozycję w przemyśle budowlanym jako sektor zwiększonego ryzyka. Inspektorzy pracy stwierdzają podczas przeprowadzanych kontroli, że najbardziej istotne nieprawidłowości są corocznie zbliżone. Zagrożenia czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi zależą oczywiście od rodzaju robót, materiałów i stosowanej technologii. Jednak niepokojącym zjawiskiem jest znaczny wzrost nieprawidłowości dotyczący prac ziemnych. Dominujący wpływ na bezpieczeństwo na budowie mają również warunki atmosferyczne. Według pracodawców źródło nieprawidłowości tkwi przede wszystkim w bardzo krótkich terminach realizacji inwestycji, niekiedy niskiej wycenie wykonania inwestycji i wysokich nakładach pieniężnych związanych z zapewnieniem odpowiednich środków ochrony zbiorowej i indywidualnej. Prowadzi to do zaniedbywania aspektów technicznego bezpieczeństwa pracy. Szczególnie zakłady zatrudniające kilku pracowników ponownie wskazują na problem udzielania pierwszeństwa przez inwestorów czy generalnych wykonawców firmom proponującym najniższą cenę, tym samym niejednokrotnie nie posiadającym środków finansowych na właściwe zabezpieczenie stanowisk pracy pod względem bezpieczeństwa. Na podstawie przeprowadzonych kontroli możemy stwierdzić, że pracodawcy nie korzystają z oferowanych na rynku środków ochrony zbiorowej m.in. siatek zabezpieczających przed upadkiem wysokości, niejednokrotnie argumentując to niewiedzą w powyższym zakresie. Ponadto poza zagadnieniami bezpieczeństwa i higieny pracy pracodawcy corocznie sygnalizują potrzebę wydłużenia okresów rozliczeniowych w budownictwie drogowym co jest oczywiście związane ze specyfiką wykonywania robót ściśle zależną od pory roku (prace wykonywane są w okresach letnich w wydłużonym czasie pracy, po czym jest ok. 3 miesięczna przerwa). Znaczący rozwój inwestycji oraz niejednokrotnie brak wykwalifikowanych pracowników drogowych wpływa również na zwiększenie przepracowywanego czasu pracy pracowników w zakładach branży drogowej, zarówno w poszczególnych dniach jak i tygodniach pracy, co nie zawsze służy bezpieczeństwu pracy. Regulacje prawne Unii Europejskiej również stawiają przemysł budowlany w szeregu wysokiego ryzyka. Dyrektywa Rady 92/57/EWG dotycząca wdrożenia minimalnych wymagań bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na tymczasowych lub ruchomych budowach odnosi się do sfery zarządzania pracami budowlanymi, której podmiotami powinni być wszyscy uczestnicy procesu budowlanego tj. nie tylko wykonawca prac ale również inwestor, projektant. OIP Białystok Strona 53 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach W związku z powyższym należy niezwłocznie podjąć działania w celu: - nowelizacji rozporządzenia Ministrów Komunikacji oraz Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 10 lutego 1977r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu robót drogowych i mostowych (Dz. U. Nr 7, poz. 30) biorąc pod uwagę rozwój przemysłu drogowego przejawiający się w nowych technologiach (remixing, recykling) i związaną z nim eksploatację nowoczesnych maszyn i urządzeń (rozporządzenie w obecnym stanie może być stosowane do regulacji podstawowych, nieskomplikowanych zagadnień dotyczących całości procesu prowadzenia robót budowlanych). - określenia środków ochrony zbiorowej oraz indywidualnej zabezpieczających pracowników przed szkodliwym oddziaływaniem wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych (WWA) występujących w procesach stosowania asfaltów, - podjęcia działań w celu ustalenia faktycznej odpowiedzialności inwestora za naruszenie zagadnień bezpieczeństwa i higieny pracy na realizowanych budowach wynikających z art. 18 Prawa budowlanego tj. zorganizowanie procesu budowy, z uwzględnieniem zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, bądź określenia odpowiedzialności inwestora w przepisach bezpieczeństwa i higieny pracy. 2. Spełnianie wymagań zasadniczych – maszyn, urządzeń oraz środków ochrony indywidualnej kontrole nowych maszyn i urządzeń - działania realizowane w ramach nadzoru a) rynku W ramach realizacji tematu inspektorzy pracy przeprowadzili 56 kontroli, u 36 pracodawców i przedsiębiorców użytkujących wyroby wprowadzone do obrotu po dniu 01.05.2004r, kontrole u 3 producentów wyrobów oraz 11 kontroli w Urzędzie Celnym w Białymstoku. W czasie kontroli oceniono 40 wyrobów w tym: 13 wyrobów zgodnych z wymaganiami zasadniczymi, 27 wyrobów w odniesieniu do których stwierdzono niezgodności z wymaganiami zasadniczymi. Stwierdzone niezgodności z wymaganiami zasadniczymi dotyczyły głównie maszyn, tj: braku oznakowania znakiem CE - stwierdzono przy 7 maszynach, braku deklaracji zgodności lub nieprawidłowych deklaracji -stwierdzono przy 18 maszynach, OIP Białystok Strona 54 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach niezgodności w treści instrukcji obsługi stwierdzono przy 19 maszynach, nieprawidłowego wykonania elementów sterowniczych - stwierdzono przy 5 maszynach, braku urządzeń ochronnych zabezpieczających pracowników przed dostępem do stref niebezpiecznych - stwierdzono przy 11 maszynach. brak udziału jednostki notyfikowanej w ocenie zgodności maszyny – stwierdzono przy 1 maszynie. Nieprawidłowości stwierdzono w większości przy maszynach: - wyprodukowanych poza obszarem Unii Europejskiej, sprowadzanych bezpośrednio przez pracodawców na własne potrzeby, - wyprodukowanych przez pracodawców do użytkowania we własnym zakresie, - produkowanych jednostkowo. W wyniku działań prowadzonych w ramach właściwości terytorialnej Okręgowego Inspektoratu Pracy w Białymstoku oraz informacji uzyskanych z Okręgowych Inspektoratów Pracy do których przekazano dokumentację dotyczącą wyrobów nie spełniających wymagań zasadniczych usunięto niezgodności z wymaganiami zasadniczymi przy 6 typach wyrobów, w tym: - wycofano z użytku 1 maszynę, która nie spełniała wymagań zasadniczych, - poddano procedurze oceny zgodności oraz oznakowano znakiem ,,CE” 2 linie technologiczne, - sporządzono prawidłową deklarację zgodności dla 1 maszyny, - sporządzono prawidłowe instrukcje obsługi dla 5 maszyn, - wyposażono 6 typów maszyn w brakujące urządzenia ochronne zabezpieczające pracowników przed dostępem do stref niebezpiecznych, - dostosowano do wymagań zasadniczych system sterowania przy 1 maszynie. Izba Celna w Białymstoku występowała do OIP z wnioskami o wydanie opinii w sprawie zgodności z wymaganiami zasadniczymi maszyn sprowadzonych do Polski spoza Unii w Europejskiej, w wyniku poszczególnych Urzędach czego Celnych inspektorzy pracy przeprowadzili wydając negatywne opinie w 11 kontroli odniesieniu do 27 maszyn oraz 9 urządzeń niskonapięciowych. Dobrowolne działania podejmowane przez podmioty wprowadzające wyroby do obrotu przyniosły następujące efekty: - 3 egzemplarze maszyn wyposażono w urządzenia ochronne zabezpieczające przed upadkiem z wysokości, OIP Białystok Strona 55 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach - 1 maszynę wyposażono w urządzenia ochronne zabezpieczające operatora przed zgnieceniem przez elementy ruchome, - sporządzono i dostarczono użytkownikom prawidłowe deklaracje zgodności dotyczące 6 i prawidłowe instrukcje obsługi dotyczące 5 maszyn, - 1 maszynę poddano procedurze oceny zgodności oraz oznakowano znakiem CE, - 1 maszynę oznakowano informacjami ostrzegawczymi w języku polskim. W ocenie inspektorów pracy, przyczynami nieprawidłowości stwierdzonych w czasie kontroli jest w dalszym ciągu niedostateczna znajomość obowiązujących przepisów oraz aspekty ekonomiczne, polegające m.in. na tym, iż maszyna kupowana bezpośrednio w Chinach lub Turcji nie spełniająca wymagań zasadniczych jest tańsza od maszyn produkowanych na rynek Unii Europejskiej. Nadto producentom pojedynczych egzemplarzy maszyn nie ,,opłaca się’’ zmieniać ich konstrukcji, dlatego też są one produkowane wg dokumentacji technicznej opracowanej przed 2004r, która nie uwzględnia zmian wprowadzonych po dniu 01.05.2004r. b) kontrole maszyn i urządzeń stosowanych w budownictwie oraz ochron indywidualnych Kontrole sprawdzania wymagań zasadniczych prowadzone były w odniesieniu do dwóch grup wyrobów, tj. maszyn i urządzeń stosowanych w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych oraz środków ochrony indywidualnej układu oddechowego. W ramach realizacji tematu inspektorzy pracy przeprowadzili łącznie 51 kontroli dokonując oceny 26 maszyn i 27 ochron układu oddechowego. W grupie ocenionych wyrobów stwierdzono 14 przypadków nie spełniania wymagań zasadniczych, w tym 12 dotyczących maszyn oraz 2 środków ochrony układu oddechowego. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości dotyczyły dokumentacji, tj. niewłaściwie lub niestarannie sporządzonej deklaracji zgodności, niewłaściwego oznakowania wyrobu za pomocą opisów lub piktogramów, nieprawidłowej zawartości instrukcji obsługi. Biorąc natomiast pod uwagę rangę uchybień należy przede wszystkim stwierdzić występowanie nieprawidłowości dotyczących samej budowy wyrobu oraz nieprawidłowości w zakresie wystawienia certyfikatu oceny typu WE. Te ostatnie dotyczyły przede wszystkim maszyn, których producentem jest firma z siedzibą w Chinach. W odniesieniu do 3 wyrobów usunięto nieprawidłowości już w trakcie kontroli inspektora pracy w wyniku tzw. dobrowolnych działań producenta. Wynikiem wszczętego postępowania w stosunku do producenta - użytkownika, linia technologiczna (oceniany wyrób) została wyposażona w wymagane zabezpieczenia ochronne i elementy sygnalizacyjne oraz sporządzono deklarację zgodności, opracowano OIP Białystok Strona 56 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach dokumentację techniczną i dokonano oznakowania znakiem CE. Natomiast w 9 przypadkach w związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami w zakresie spełniania wymagań zasadniczych przez maszyny budowlane postępowanie, ze względu na siedzibę producenta lub sprzedawcy, prowadzone jest przez inne okręgowe inspektoraty pracy. 3. Zakłady charakteryzujące się największym nasileniem zagrożeń zawodowych a) zakłady stwarzające zagrożenie wystąpienia poważnej awarii przemysłowej z udziałem niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych Pięć zakładów na terenie woj. podlaskiego objętych kontrolami, prowadzi działalność w zakresie dystrybucji paliw gazowych w ilościach powyżej wartości progowych powodujących konieczność zakwalifikowania ich do grupy stwarzających duże ryzyko poważnej awarii przemysłowej. Najczęściej występujące nieprawidłowości dotyczyły: - nieprawidłowej oceny ryzyka na stanowiskach pracy w tym okresowej oceny ryzyka na stanowiskach pracy, na których występuje zagrożenie wybuchem stwierdzono w 5 zakładach, - braku wyposażenia pracowników w odpowiednie środki ochrony indywidualnej stwierdzono w 5 zakładach, - braku oznakowania zbiorników zawierających materiały niebezpieczne ujawniono w 3 zakładach, - braku opracowania procedur w związku z możliwością przebywania w wyznaczonych strefach zagrożenia wybuchem pracowników obcych firm – nieprawidłowości wystąpiły w 4 zakładach, - braku odpowiednich instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy w tym instrukcji wykonywania prac w wyznaczonych strefach zagrożenia wybuchem – dotyczy 5 zakładów, - niewłaściwego stanu technicznego maszyn i urządzeń oraz systemów zabezpieczających – stwierdzono w 4 zakładach. Przyczynami stwierdzanych nieprawidłowości najczęściej były: - brak rozpowszechnionej wiedzy, przykładowych analiz, wzorcowych dokumentów w zakresie zarządzania bezpieczeństwem, OIP Białystok Strona 57 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach - lekceważenie i bagatelizowanie zagrożenia lub dopuszczanie do kompromisu pomiędzy bezpieczeństwem, a wynikiem finansowym. - podejmowanie prób obniżenia kosztów prowadzonej działalności również poprzez ograniczenie wydatków na działania nie mające, zdaniem pracodawcy, bezpośredniego wpływu na stan bezpieczeństwa w zakładzie. Zasadnicze problemy do rozwiązania Na podstawie dokonanej oceny stanu przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy należy uznać, że wszystkie kontrolowane zakłady reprezentują podobny poziom jeżeli chodzi o stan zastosowanych zabezpieczeń technologicznych. Żaden z zakładów nie stosuje pełnej automatyzacji procesu umożliwiającej korygowanie błędów popełnionych przez obsługę. W sytuacji braku możliwości weryfikacji przez urządzenia technologiczne błędów popełnionych przez pracowników obsługi szczególnie istotne jest podejmowanie działań organizacyjnych i proceduralnych w celu wychwycenia odchyleń od założonych parametrów procesu. W zakresie zarządzania bezpieczeństwem natomiast, w każdym z kontrolowanych zakładów w mniejszym czy w większym stopniu nieprawidłowości były stwierdzane. Stwierdzane w czasie kontroli nieprawidłowości, mające charakter zaniedbań, świadczyły o niezbyt rzetelnym podejściu do problemów związanych z zarządzaniem bezpieczeństwem. Efekty Środki prawne wydane na podstawie wyników przeprowadzonych kontroli spowodowały: - przeprowadzenie prób ciśnieniowych i ciągłości uziemienia 35 elastycznych węży przeładunkowych użytkowanych w związku z prowadzonym przeładunkiem gazu, - na jednym stanowisku napełniania cystern samochodowych wyposażono rurociągi fazy ciekłej gazu w zdalnie sterowane zawory odcinające z możliwością ich ręcznego zamknięcia zblokowanie z zadziałaniem urządzeń wykrywających i alarmujących o niekontrolowanym wycieku gazu, - wyposażono trzy zbiorniki magazynowe gazu w zdalnie sterowane zawory odcinające na wypływie cieczy, - na jednym stanowisku rozładunku cystern samochodowych zastosowano awaryjny wyłącznik urządzeń przeładunkowych gazu, - wydanie pracownikom odzieży i obuwia oraz środków ochrony indywidualnej w wymaganym zakresie, OIP Białystok Strona 58 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach - w czterech kontrolowanych zakładach określono zasady koordynacji wszelkich prac wykonywanych przez pracowników różnych przedsiębiorstw w obrębie wyznaczonych na terenie obiektu stref zagrożenia wybuchem, - w trzech zakładach zapewniono zabezpieczenie rurociągów z gazem, odpowiednimi powłokami ochronnymi i w jednym ich skuteczne uziemienie. Ocena i wnioski Podsumowując wyniki przeprowadzonych kontroli należy uznać, że stan bezpieczeństwa w zakładach stwarzających ryzyko poważnej awarii przemysłowej ulega pewnej poprawie w porównaniu z wynikami kontroli przeprowadzanych w poprzednich latach. Ma to związek z objęciem ich systematyczną oceną prowadzoną w ramach systemu przez Inspekcję Ochrony Środowiska i Państwową Straż Pożarną. Na ogólnie pozytywną ocenę wpływa również fakt, iż w zakładach objętych kontrolą nie notowano poważnych awarii przemysłowych oraz wypadków przy pracy. W kontrolowanych zakładach stwierdzane nieprawidłowości dotyczyły w głównej mierze organizacji i zarządzania bezpieczeństwem. Świadczą o tym nieprawidłowości w zakresie; oceny ryzyka, w tym głównie oceny ryzyka na stanowiskach pracy, na których występuje zagrożenie wybuchem, organizowania prac szczególnie niebezpiecznych, koordynacji prac wykonywanych w wyznaczonych strefach zagrożenia wybuchem, opracowywania procedur wykonywania okresowych prac konserwacyjno remontowych. b) hałas i drgania mechaniczne Ogółem zostało przeprowadzonych 31 kontroli obejmujących zagadnieniami narażenia na hałas w środowisku pracy i 11 kontroli w zakresie drgań mechanicznych. Wśród 5316 zatrudnionych pracowników, w tym 1559 kobiet, na hałas narażonych było 2481 pracowników w tym 931 kobiet, natomiast w zakładach pracy, w których występowały drgania mechaniczne zatrudnionych było ogółem 998 w tym 181 kobiet. We wszystkich 11 kontrolowanych zakładach występowały zarówno drgania ogólne jak i miejscowe. Narażonych na drgania mechaniczne było ogółem 197 pracowników w tym 2 kobiety. Na drgania mechaniczne ogólne narażonych było 88 pracowników, natomiast na drgania mechaniczne miejscowe 109 pracowników, w tym 2 kobiety. Nie stwierdzono narażenia pracowników na drgania mechaniczne o wielkościach powyżej dopuszczalnej wartości NDN. Kontrolowane zakłady zajmowały się głównie produkcją stolarki otworowej z PCV, wyrobów z cementu, betonu oraz stali a także wyrobów bawełnianych. Do kontroli wytypowano zakłady, w których pracodawcy byli w posiadaniu OIP Białystok Strona 59 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach aktualnych badań i pomiarów hałasu i drgań mechanicznych a wyniki wykazały przekroczenia wartości progowych tych czynników dla zdrowia. We wszystkich kontrolowanych zakładach bez względu na branżę i rodzaj produkcji, źródłem hałasu były: eksploatowane maszyny wraz z ciągami technologicznymi, urządzenia wentylacyjne, instalacje sprężonego powietrza oraz zmechanizowane środki transportu wewnątrzzakładowego. Najczęściej występującymi źródłami drgań mechanicznych i to zarówno ogólnych jak i miejscowych były wszelkiego rodzaju pojazdy transportu wewnątrzzakładowego jak wózki z napędem silnikowym, samojezdne ładowarki, stanowiska operatorów stacjonarnych ciągów technologicznych. Źródłami występujących drgań miejscowych, najczęściej przenoszonych przez kończyny górne, były elektronarzędzia takie jak: wiertarki, szlifierki kątowe, mechaniczne polerki itp. Najczęściej występujące nieprawidłowości stwierdzane podczas kontroli: - brak w programach szkoleń z zakresu bhp i to zarówno szkoleń wstępnych jak i okresowych informacji na temat oceny ryzyka zawodowego, w tym m.in. wyników pomiarów, wartości NDN i progów działania, skutków oddziaływania oraz bezpiecznego postępowania, - nie zamieszczanie w skierowaniach pracowników na profilaktyczne badania lekarskie informacji o występowaniu hałasu lub drgań mechanicznych na stanowiskach pracy i jego wielkościach narażenia, - w ocenie ryzyka zawodowego nie uwzględniano narażenia pracowników na hałas, bądź nie oceniono i nie udokumentowano zawodowego związanego z uzupełniającej oceny narażeniem pracowników na istniejącego ryzyka hałas lub drgania mechaniczne, - brak właściwej okresowej konserwacji maszyn i urządzeń technologicznych w tym zmierzającej do m.in. wymiany zużytych łożysk powodujących zwiększoną emisję hałasu, - niewłaściwa organizacja pracy polegająca na zbyt dużym zagęszczeniu maszyn i nieodpowiednim rozlokowaniu maszyn w jednym pomieszczeniu lub hali produkcyjnej, - brak wyposażenia pracowników w środki ochrony indywidualnej przy występujących czynnikach szkodliwych (hałasie i drganiach mechanicznych) po przekroczeniu wartości progów działania, - brak konsekwencji nadzoru w egzekwowaniu używania przez pracowników przydzielonych środków ochrony indywidualnej. Przyczyny naruszeń: - lekceważenie zagadnień związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy zarówno przez OIP Białystok Strona 60 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach pracodawców jak i pracowników, w zakresie: opracowania i wyposażenia w odpowiednie instrukcje bezpiecznej obsługi poszczególnych maszyn i urządzeń oraz egzekwowania używania dostarczonych środków ochrony indywidualnej jak ochronniki słuchu czy przy drganiach mechanicznych miejscowych – rękawic ochronnych antywibracyjnych, - brak inwestycji zwłaszcza w małych zakładach związanych min. z wymianą parku maszynowego, środków transportu (eksploatowane w zakładach maszyny i urządzenia techniczne niejednokrotnie są już zużyte w takim stanie, że w wyniku długoletniej eksploatacji powodują nadmierną emisję hałasu i drgań mechanicznych), - zbyt małe zaangażowanie w bezpieczeństwo pracy osób wykonujących zadania służby bhp w małych i średnich zakładach, które nie analizują wyników pomiarów hałasu i drgań mechanicznych w odniesieniu do rzeczywistych warunków pracy. Z przesłanych przez zakłady pracy informacji wynika m.in. że: - w 5 zakładach w programach działań organizacyjno- technicznych uwzględniono zakres przedsięwzięć, które mają ograniczyć narażenie na hałas i dotyczyło to 157 pracowników, - przeszkolono w zakresie bhp 375 pracowników w 14 zakładach pracy z uwzględnieniem w programach szkoleń zagadnień związanych z zagrożeniami czynnikami fizycznymi jak hałas i drgania mechaniczne, - w 3 zakładach wyposażono 74 pracowników w środki ochrony indywidualnej słuchu w związku z przekroczeniem progu działania, - w 6 zakładach zobowiązano 66 pracowników do stosowania dostarczonych im środków ochrony indywidualnej słuchu. Ocena i wnioski Przeprowadzone kontrole, w których występują fizyczne czynniki szkodliwe potwierdzają, iż dominującym czynnikiem jest hałas, natomiast zdecydowanie w znacznie mniejszym stopniu są drgania mechaniczne. Wskazanym jest podnoszenie poziomu szkoleń w zakresie bhp i świadomości pracowników i pracodawców także w zakresie negatywnego wpływu na organizm ludzki takich czynników szkodliwych jak hałas zwłaszcza o wartościach powyżej progu działania tj. 80 dB(A). Podczas szkoleń okresowych problematykę związaną z ponadnormatywnym hałasem powinna prowadzić osoba dobrze przygotowana merytorycznie np. lekarz z odpowiednią specjalizacją, bądź sprawujący medyczną opiekę nad pracownikami. OIP Białystok Strona 61 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach Zobowiązanie pracodawców i służb technicznych zwłaszcza w średnich i dużych zakładach pracy do utrzymywania we właściwym stanie technicznym maszyn, które eliminowałyby emisję hałasu źródła, a w szczególności: - prowadzenie na bieżąco remontów i konserwacji eksploatowanych maszyn i urządzeń technicznych, - stosowanie zgodnie z zaleceniami producentów narzędzi skrawających o najniższej emisji hałasu, - umiejscawianie stanowisk emitujących ponadnormatywny hałas w oddzielnych pomieszczeniach i zabudowywanie ich kabinami z materiałami dźwiękochłonnymi. W celu zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy powinny być stworzone instrumenty prawne promujące w sposób bezpośredni zakłady pracy, ponoszące koszty związane z zapewnieniem bezpiecznych i higienicznych warunków pracy i tym samym przynosiły wymierne korzyści zarówno pracodawcom jak i pracownikom. c) produkcja chemii budowlanej W 2008 roku przeprowadzono 10 kontroli zakładów związanych z produkcją chemii budowlanej. Wytypowane do kontroli zakłady podzielono na cztery grupy: - zakład produkujący i sprzedający chemię budowlaną ogólnego stosowania - zakład produkujący i sprzedający szkło zespolone z wykorzystaniem uszczelniaczy - zakłady produkujące masy betonowe - zakłady świadczące usługi w zakresie nasycania impregnatem drewnianych elementów stosowanych w budownictwie. Charakterystyka najczęściej stwierdzanych nieprawidłowości - brak oceny ryzyka zawodowego. Wszystkie skontrolowane zakłady posiadały opracowaną ocenę ryzyka zawodowego. W 5 zakładach nie ujęto zagrożeń związanych ze stosowaniem czynników chemicznych o właściwościach np.: żrących, toksycznych, drażniących. W kolejnych 3 zakładach dokumentów opracowanych ocen ryzyka związanego ze stosowaniem czynników chemicznych wykazała, że nie uwzględniono: rodzaju, poziomu i czas trwania narażenia; wartości NDS miejscowego dopuszczalnego stężenia w środowisku pracy; efektów działań zapobiegawczych; warunków pracy przy użytkowaniu czynników chemicznych, z uwzględnieniem liczby tych czynników. - brak instrukcji dotyczących postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia, a w tym składowania, załadunku i transportu substancji i preparatów niebezpiecznych. - brak oznakowania zbiorników w których prowadzone są procesy technologiczne z udziałem niebezpiecznych substancji/preparatów chemicznych. OIP Białystok Strona 62 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach - nie wyposażenie pracowników w środki ochrony indywidualnej. - stosowanie niebezpiecznych substancji/preparatów chemicznych bez posiadania aktualnych kart charakterystyki. - nie oznakowanie magazynów preparatów chemicznych stosownymi znakami ostrzegawczymi. Przyczyny naruszeń prawa: W ocenie inspektorów pracy stwierdzane nieprawidłowości z zakresu stosowania nieaktualnych kart charakterystyki niebezpiecznych substancji lub preparatów niebezpiecznych, są wynikiem nie monitorowania przez pracodawców zmian dokonywanych w aktach wykonawczych do ustawy o substancjach i preparatach chemicznych oraz wdrażania postanowień REACH. Podczas kontroli stwierdzano, że pracodawcy nie podejmowali żadnych działań w celu uzyskania aktualnych kart poprzestając na wersjach otrzymanych przy pierwszej dostawie substancji lub preparatu do zakładu. Potwierdzeniem tego jest fakt, iż podczas kontroli pracodawcy niejednokrotnie za pomocą faksu lub internetu uzyskiwali od producenta, importera lub dostawcy aktualne karty charakterystyki, zgodne z obowiązującymi przepisami. W ocenie pracodawców wina za popełniane wykroczenia w całości jest po stronie dostawców, importerów. To oni, według przedsiębiorców, powinni z każdą dostawą produktu sprawdzać, czy odbiorca posiada aktualną kartę charakterystyki niebezpiecznego preparatu/substancji chemicznej. W przypadku występowania różnic, wraz z produktem należałoby dostarczać aktualną kartę charakterystyki. Oceny ryzyka zawodowego wykonywane są, na zlecenie pracodawców, przez firmy z zewnątrz bez uprzedniego wywiadu, wizji lokalnej stanowisk, analizy procesów produkcyjnych. Nieznajomość zagrożeń związanych ze stosowaniem w zakładzie niebezpiecznych substancji i niebezpiecznych preparatów chemicznych jest przyczyną ich pomijania przy dokonywanej ocenie. Zróżnicowanie metod oceny ryzyka zawodowego wymusza czasami uwzględnienie tych zagrożeń, które wiążą się z substancjami pomierzonymi przy badaniach toksykologicznych powietrza. Jednakże dotyczy to tylko tych substancji, które mają właściwości pylące. Wynikiem tego jest uwzględnienie w ocenie ryzyka substancji o właściwościach np. szkodliwych, pomijając substancje o bardziej szkodliwym dla zdrowia oddziaływaniach, np. żrących i większym stopniu ciężkości. Brak instrukcji bezpieczeństwa i higieny pracy z zakresu stosowanych w zakładzie technologii, prac w kontakcie z niebezpiecznymi substancjami i/lub niebezpiecznymi preparatami chemicznymi oraz udzielania pierwszej pomocy jest sztandarowym przykładem bagatelizowania przez pracodawców występujących zagrożeń. Realizacja w takich zakładach zadań służby bezpieczeństwa i higieny pracy jest sprowadzona do minimum. OIP Białystok Strona 63 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach Natomiast pracodawcy, skupiający się głównie na pozyskiwaniu klienta, nie poświęcają jednak czasu na samodzielne opracowanie wymaganych instrukcji. Niewłaściwy dobór środków ochrony indywidualnej jest wynikiem braku wiedzy w zakresie zagrożeń stwarzanych przez niebezpieczne czynniki chemiczne. Pracodawcy ograniczają swoje działania do obszaru pozyskania informacji o możliwości stosowania danego preparatu, bez uwzględnienia specyficznych wymagań przy ich magazynowaniu, stosowaniu i wzajemnym reagowaniu. Decydując się na daną substancję czy preparat, nie analizują wpływu na ryzyko zawodowe stanowiska pracy. Zadania służby bhp powierzane są osobom nie posiadającym dostatecznej wiedzy w zakresie stosowania niebezpiecznych substancji/ preparatów chemicznych. Realizujący zadania służby bhp nie potrafią dostrzec różnic pomiędzy substancją drażniącą a szkodliwą, substancją żrącą a toksyczną. Wytypowane do stosowania środki ochrony indywidualnej zazwyczaj nie posiadają właściwości ochronnych przed kontaktem z danym czynnikiem chemicznym. Służba bhp popełnia także błędy przy doborze znaków ostrzegawczych. Przy substancjach żrących stosowane są błędnie oznakowania przypisane substancjom toksycznym. Zasadnicze problemy do rozwiązania - dokonanie regulacji prawnej w zakresie wymagań środków ochrony indywidualnej niezbędnych do stosowania przy substancjach i preparatach chemicznych; - wyegzekwowanie realizowania zadań służby bhp w zakładach stosujących preparaty/substancje chemiczne, przez osoby posiadające odpowiednie wykształcenie zawodowe. - szczegółowe określenie wymagań w zakresie wentylacji w pomieszczeniach magazynowych dla substancji i preparatów chemicznych; Efekty Z udzielonych przez pracodawców odpowiedzi na zastosowane w czasie kontroli środki prawne wynika, że do dnia 30.11.2008r. w zakładach zrealizowano 61% wydanych decyzji (w tym 100 % decyzji opatrzonych rygorem natychmiastowej ich wykonalności) oraz wszystkie wnioski zawarte w wystąpieniach. W wyniku realizacji wykonano m.in.: - uzupełniono w 1 zakładzie istniejący spis niebezpiecznych substancji/preparatów chemicznych o stosowany niebezpieczny czynnik chemiczny. - 8 pracownikom w 3 zakładach udostępniono uzyskane karty charakterystyki dla 2 niebezpiecznych substancji chemicznych; - w 3 zakładach uzyskano aktualizacje kart charakterystyki niebezpiecznych substancji chemicznych udostępniając je dla 9 pracowników; OIP Białystok Strona 64 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach - oznakowano łącznie w 2 zakładach magazyn surowców i gotowych wyrobów zakwalifikowanych pomieszczenie do niebezpiecznych konfekcjonowania substancji/preparatów wodorotlenku sodu chemicznych znakami oraz informującymi o występującym zagrożeniu, do których ma wstęp 8 pracowników; - oznakowano w 1 zakładzie DPPL zawierający niebezpieczną substancję chemiczną; - zapewniono sprawną wentylację w magazynie surowców, - łącznie 10 pracownikom zatrudnionym w 2 zakładach opracowano i udostępniono do stałego korzystania instrukcję magazynowania czynników chemicznych; - wydano fartuch kwaso i ługoodporny oraz półmaski łącznie 17 pracownikom zatrudnionym w 1 zakładzie, dozującym komponenty, w skład których wchodzą niebezpieczne substancje/preparaty chemiczne o właściwościach żrących, toksycznych. Wnioski - podjęcie działań legislacyjnych mających na celu, wyeliminowanie możliwości powierzania realizacji zadań służby bhp, osobom nie posiadającym stosownego przygotowania zawodowego w zakładach używających i produkujących niebezpieczne preparaty chemiczne. - zaplanowanie i przeprowadzenie wśród pracodawców kampanii informacyjnej nt. bezpieczeństwa i higieny pracy podczas stosowania czynników chemicznych. d) bezpieczeństwo i ochrona zdrowia pracowników zatrudnionych w narażeniu na czynniki chemiczne, w tym o właściwościach rakotwórczych, mutagennych i działających na rozrodczość Realizując temat przeprowadzono ogółem 20 kontroli zakładów stosujących w swojej działalności czynniki chemiczne. Objęci kontrolami pracodawcy zatrudniali łącznie 1466 pracowników, w tym 396 kobiet. Wśród zatrudnionych - 209 osób, w tym 24 kobiety świadczyło pracę w kontakcie z czynnikami chemicznymi. Wytypowano 16 zakładów prowadzących działalność w zakresie usług poligraficznych oraz 4 zakłady świadczące usługi polegające na wytwarzaniu powłok galwanicznych. Nieprawidłowości: szkolenia bhp Szkolenia wstępne z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy udzielane były przez 11 pracodawców we własnym zakresie. Prowadzono je w oparciu o ramowe programy szkoleń OIP Białystok Strona 65 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach bhp, ujęte w postaci załącznika do obowiązującego rozporządzenia. Nie dostosowano programów do rodzaju i warunków prac wykonywanych przez pracowników. Instruktaży ogólnych i na stanowisku pracy udzielali pracodawcy. Szkolenia okresowe pracowników realizowane były dwutorowo. W 5 przypadkach przez pracodawców we własnym zakresie - bez opracowanego programu szkolenia lub przez jednostki organizacyjne w oparciu o ramowe programy, nie uwzględniające rzeczywistych warunków pracy. ocena ryzyka zawodowego Wśród kontrolowanych zakładów, 6 pracodawców nie dokonało oceny ryzyka zawodowego i nie poinformowało pracowników o ryzyku zawodowym, jakie wiąże się z wykonywaną pracą. Na 14 udokumentowanych ocen ryzyka zawodowego, 9 nie uwzględniało zagrożeń wynikających z stosowania czynników chemicznych, zaś w 3 opracowaniach nie ujęto wszystkich stosowanych substancji/preparatów chemicznych. Ujęte w ocenach ryzyka zagrożenia, pod względem szkodliwości dla pracowników, mają minimalny wpływ. Rzeczywiste, poważne zagrożenia są pomijane. W przypadku właściwej identyfikacji zagrożeń, ich wartości są zaniżane, w najczęściej stosowanej metodzie (RISK SCORE), do poziomów akceptowalnych. W niektórych przypadkach, obniżenie ryzyka zawodowego do poziomu akceptowalnego, pracodawcy osiągają poprzez wskazanie środków ochrony indywidualnej, niezbędnych do stosowania na danych stanowiskach. W praktyce, środki te nie są wydane lub wskazują, że dobór ich został dokonany przypadkowo. Analiza skontrolowanych dokumentacji wykazała, że oceny ryzyka przeprowadzane są jednorazowo. Nie dokonuje się aktualizacji oceny przy wdrażaniu nowych czynników chemicznych. Pracownicy zapoznawani są z oceną ryzyka podczas szkolenia ogólnego przez pracodawców. Podczas zajęć teoretycznych oceny ryzyka, przedkładane są pracownikom do wglądu. W praktyce, bez szczegółowego omawiania wyników oceny, informacja staje się całkowicie nieczytelna. Pracownicy przystępują do pracy w przeświadczeniu, że warunki pracy są bezpieczne i nie wymagające nawet zachowania ostrożności. czynniki szkodliwe, niebezpieczne i uciążliwe Brak aktualnego spisu substancji/preparatów niebezpiecznych wystąpił w 3/4 zakładów. Wiąże się on ściśle z brakiem w zakładzie kart charakterystyki niebezpiecznego czynnika chemicznego. Produkt dostarczany jest do zakładu w opakowaniu zawierającym znak ostrzegawczy, lecz dla pracodawców niezrozumiały. Wraz z produktem nie jest dostarczana karta charakterystyki niebezpiecznej substancji/preparatu chemicznego. Znacznie mniej, bo w 6 zakładach nie dokonano rozeznania warunków występujących na stanowiskach pracy i procesach technologicznych, w celu wytypowania do OIP Białystok Strona 66 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach badań i pomiarów chemicznych czynników szkodliwych dla zdrowia. Brak wytypowania czynnika szkodliwego do pomiaru nie dotyczy konkretnej substancji/preparatu lecz odnosi się do wszystkich czynników. Natomiast w tych zakładach, które dokonały pomiarów, nie przestrzegano okresowego ich ponawiania. Nie dokonywano także ponownych pomiarów po zmianie lokalizacji maszyn lub ich wymianie. Zakład pracy, zatrudniający pracownika w kontakcie z czynnikiem rakotwórczym, nie prowadzi rejestru prac i rejestru pracowników zatrudnionych przy tych pracach. Pracodawca stosuje sól zawierającą chromian sodu o stężeniu 10% (Cr6+), do uzyskania powłoki chromianowej nadającej kolor oraz wzmacniającą odporność na działanie czynników zewnętrznych. Właściciel nie podejmował działań w celu zastąpienia niebezpiecznego roztworu o właściwościach rakotwórczych mniej szkodliwym. Spośród kontrolowanych zakładów, żaden nie okazał pomiarów, które wskazywałyby na występowanie na stanowiskach pracy przekroczeń NDS czynników szkodliwych. Odnotowano natomiast w 1 zakładzie przekroczenie NDSCh (najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe). informacja o zagrożeniach chemicznych Spośród dwóch pracodawców, stosujących preparaty chemiczne o działaniu rakotwórczym, jeden nie sporządzał i nie przesyłał do OIP w Białymstoku informacji o substancjach/ preparatach, czynnikach, procesach technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym. Czynnik rakotwórczy sól zawierająca (Cr6+), stosowana jest w zakładzie od 4 lat. Czynniki chemiczne przechowywane są w opakowaniach producenta. Zawierają wymagane oznakowania i informacje ostrzegawcze, a także instrukcje prawidłowego postępowania. Odstępstwem od tej reguły są opakowania tymczasowe zawierające czynniki chemiczne pozyskane z opakowań producentów. Nie posiadają one wymaganego znaku ostrzegawczego wraz z informacją o rodzaju zagrożenia. Jedyną informacją jest odręcznie przepisana z etykiety nazwa preparatu. Oznakowanie w bardzo krótkim czasie ulega zniszczeniu, pozostawiając opakowanie całkowicie nieoznakowane. Nie są opracowywane w zakładach procedury informowania osób z zewnątrz z uwagi na ich całkowity zakaz wstępu do pomieszczeń pracy. pomieszczenia pracy Obiekty i pomieszczenia pracy zakładów poligraficznych, pod względem wysokości, powierzchni i kubatury zostały dostosowane do wymagań określonych w obowiązujących przepisach. Nie zachowano natomiast warunku oddzielenia pomieszczeń pracy, w których następuje wydzielanie się czynników chemicznych do środowiska pracy, od pozostałych stanowisk pracy. OIP Białystok Strona 67 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach zaplecze higieniczno sanitarne Pracodawcy zapewniają pracownikom pomieszczenia higieniczno- sanitarne. Oględziny tych pomieszczeń wykazały brak dbałości ze strony pracodawców o należyty stan higieniczny. wentylacja W jednym zakładzie usług poligraficznych wentylacja grawitacyjna realizowana jest poprzez otwory w stropie. Dodatkowo wdrożono zasadę przewietrzania pomieszczenia przy wykorzystaniu otwieralnych okien. W okresie zimowym przewietrzanie realizowane jest sporadycznie z uwagi na bezpośredni napływ chłodnego powietrza na stanowiska pracy. W dwóch zakładach realizujących procesy galwanotechniczne nie wykonano wentylacji mechanicznej ogólnej. Procesy technologiczne polegające na: odtłuszczaniu, trawieniu wykonywane są w odkrytych wannach. Opary stosowanych preparatów/substancji żrących, uwalniają się do środowiska pracy. Pomimo wymogu nie są stosowane miejscowe wyciągi. stanowiska i procesy pracy W kontrolowanych zakładach wdrożone są do stosowania instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy z zakresu prowadzenia procesów technologicznych i postępowania na wypadek awarii. Analiza treści instrukcji wykazała, że instrukcje nie są dostosowane do panujących w zakładzie warunków. Są to ogólnie opracowane instrukcje, dostępne w sprzedaży. Treść ich nie uwzględnia specyficznych wymagań postępowania i magazynowania z danym preparatem/substancją lecz zawiera ogólne wytyczne dotyczące wentylacji, oznakowania opakowań, zakazu palenia lub stanowi przeniesienie obowiązującego przepisu prawnego. W zakładach poligraficznych pracodawcy nie zakwalifikowali wykonywanych prac do prac szczególnie niebezpiecznych i tym samym nie sporządzali takiego wykazu. Wydane przez inspektorów pracy środki prawne i ich analiza W wyniku kontroli wydano 62 decyzje ustne oraz skierowano do 20 zakładów 23 nakazy pisemne zawierające łącznie 189 decyzji na piśmie, dotyczące warunków pracy łącznie 209 pracowników. Z ogółu decyzji wydano wstrzymanie prac (1 decyzja) związanych z obsługą galwanizerni do czasu wyposażenia pracownika w środki ochrony indywidualnej, spełniające wymagania dotyczące oceny zgodności, zabezpieczające przed stosowanymi w procesie technologicznym substancjami chemicznymi oraz 19 decyzji opatrzonych rygorem natychmiastowej ich wykonalności, wydanych w 11 zakładach. Podczas kontroli stwierdzono popełnienie przez 8 pracodawców oraz 1 osobę działającą w imieniu pracodawcy, łącznie 14 wykroczeń przeciwko prawom pracownika, OIP Białystok Strona 68 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach związanych z zagadnieniami ujętymi w ramach realizacji tematu. W następstwie stwierdzonych wykroczeń nałożono na 4 pracodawców mandaty karne kredytowane na łączną kwotę 4700 zł. W stosunku do 1 pracodawcy oraz 1 osoby działającej w imieniu pracodawcy zastosowano środek wychowawczy w postaci pouczenia. Do sądu skierowano dwa wnioski o ukaranie przeciwko dwóm pracodawcom. Sąd wymierzył karę w wysokości po 3000 zł. W stosunku do 1 pracodawcy skierowano zawiadomienie do prokuratury. Z uwagi na opuszczenie przez pracodawcę kraju, postępowanie zostało przez prokuraturę zawieszone. 14 wykroczeń przeciwko prawom pracownika, związanych było z zagadnieniami ujętymi w ramach realizacji tematu, które dotyczyły m.in.: - nie wykonania prawomocnych decyzji inspektora pracy - nie wyposażenia pracowników w ustalone, przyjęte do stosowania w zakładzie środki ochronny indywidualnej; - stosowania niebezpiecznych substancji/preparatów chemicznych bez uprzedniego uzyskania karty charakterystyki; - stosowania niebezpiecznych substancji/preparatów chemicznych nieoznakowanych w sposób widoczny, umożliwiający ich identyfikację. Najczęstsze przyczyny naruszeń prawa Szereg zadań z zakresu technicznego bezpieczeństwa i higieny pracy wiąże się z ponoszeniem określonych kosztów. Szczególnie w przypadku, gdy pracodawcy nie posiadają ukończonego szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Dążenie właścicieli zakładów do minimalizacji własnych kosztów wynikających z prowadzonej działalności powoduje, że sami przeprowadzają ocenę ryzyka zawodowego w zakładzie lub bagatelizując zagrożenia dopuszczają pracowników do wykonywania pracy bez uprzedniego poinformowania o ryzyku, jakie wiąże się z powierzaną pracą. Nieznajomość przez pracodawców obowiązujących przepisów skłania ich do stosowania niebezpiecznych czynników chemicznych bez uprzedniego uzyskania i zapoznania się z kartą charakterystyki niebezpiecznej substancji lub preparatu. Właściciele zakładów ograniczają swoje zainteresowanie substancjami lub preparatami chemicznymi, jedynie do pozyskania informacji o możliwości stosowania czynnika. Nie interesują się natomiast rodzajem zagrożenia jakie niesie ze sobą stosowanie danego preparatu lub substancji. Czynniki nie są ujmowane w wykazie niebezpiecznych substancji/preparatów chemicznych. Takie postępowanie skutkuje wykonywaniem pracy bez wymaganych środków ochrony indywidualnej. Pracownicy nie są zapoznawani z zagrożeniami związanymi z stosowaniem czynników chemicznych. Nie opracowuje się i nie wydaje pracownikom do OIP Białystok Strona 69 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach stałego korzystania instrukcji bezpiecznego stosowania substancji/preparatu, a także bezpiecznego postępowania na wypadek awaryjnego uwolnienia się czynnika do środowiska. Czynniki chemiczne magazynowane są w miejscach przypadkowych lub pomieszczeniach magazynowych nie spełniających dodatkowych wymagań, niezbędnych przy przechowywaniu niebezpiecznych czynników chemicznych. Brak stosownej wentylacji grawitacyjnej lub mechanicznej. Posadzki i ściany nie są przystosowane do łatwego utrzymania w czystości, np. poprzez ich możliwość zmywania bieżącą wodą. Brak urządzeń do wyłapywania i neutralizowania awaryjnych wycieków z uszkodzonych opakowań. Zadania służby bhp realizowane są w zakładach przez osobowy nie posiadające stosownego wykształcenia zawodowego. Przyczyną tego jest bagatelizowanie zagrożeń związanych z stosowaniem czynników chemicznych. Kolejna przyczyna występowania nieprawidłowości wynika z niejednoznacznie określonych przepisów w zakresie częstotliwości przeprowadzania okresowych pomiarów i badań czynników szkodliwych w środowisku pracy. W przypadku uzyskania wyniku poniżej granicy oznaczalności, pracodawcy poprzestają na jednorazowym pomiarze, bez jego ponowienia w określonym czasie. Wnioski - wprowadzenie wymogu realizowania zadań służby bhp w zakładach stosujących preparaty/substancje chemiczne, przez osoby posiadające stosowne wykształcenie zawodowe. - brak uregulowań prawnych określających wymagania dla pomieszczeń magazynowych substancji i preparatów chemicznych; - ustalenie czasookresu poddawania instalacji elektrycznych eksploatowanych w pomieszczeniach magazynowych substancji i preparatów chemicznych; - brak uregulowania prawnego, które wyeliminowałoby stosowanie równoległego dokonywania ocena ryzyka zawodowego i ocena ryzyka zawodowego na stanowiskach, na których występują czynniki chemiczne. 4. Leśnictwo W okresie od 01.02.2008r. do 31.10.2008r. realizując temat dotyczący bezpieczeństwa przy pozyskiwaniu drewna i innych pracach w leśnictwie przeprowadzono 23 kontrole Zakładów Usług Leśnych (zwane dalej ZUL), świadczących usługi na rzecz łącznie 7 nadleśnictw. We wszystkich 23 ZUL zatrudniano pracowników na podstawie stosunku pracy 71 pracowników (w tym 6 kobiet, które nie wykonywały prac związanych OIP Białystok Strona 70 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach z pozyskiwaniem drewna). W czasie kontroli nie stwierdzono przypadków zatrudniania w zakładach pracowników młodocianych. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości i ich przyczyny - brak szkoleń wstępnych łącznie 6 pracowników w 6 zakładach- pracownicy bez szkoleń podjęli zatrudnienie w trakcie kontroli lub bezpośrednio przed nią (pierwszy dzień w pracy). Brak instruktażu stanowiskowego części pracowników wynikał z faktu powierzania im nowych obowiązków (pilarza, traktorzysty), co wiązało się z nowymi zagrożeniami, które nie zostały ujęte w przeprowadzonych wcześniej szkoleniach, najczęściej dla stanowiska robotnik leśny, - brak realizacji obowiązku utworzenia służby bhp w 6 zakładach - stwierdzono u nowo powstałych pracodawców, dotychczas nie kontrolowanych. Należy przyjąć, że ze względu na oszczędności pracodawcy nie tworzyli służby bhp, czekali na pierwszą kontrolę i nakazanie utworzenia takiej służby, - brak uprawnień do obsługi pilarki dla 2 pracowników - pracownicy nie mieli obowiązku wykonywania prac pilarkami (zatrudnieni jako robotnicy leśni), samowolnie wykonywali prace okrzesywania i przerzynki przy pomocy pilarek, pod nieobecność pracodawców, - nie wydanie środków ochrony indywidualnej dla 5 pracowników w 5 zakładach, - nie stosowanie w pracy środków ochrony indywidualnej przez 16 pracowników, w 6 zakładach wynikało z niechęci pracowników do stosowania prac hełmów ochronnych oraz antyprzecięciowych ochron kończyn dolnych. Nieprawidłowości stwierdzono tam, gdzie pracownicy pracowali samodzielnie, a pracodawcy sprawowali nadzór doraźny. Wszyscy pracownicy otrzymali ochrony osobiste od pracodawców i posiadali je w lesie, jednak nie stosowali ich w czasie pracy, - nie wydanie odzieży roboczej 3 pracownikom w 3 zakładach dotyczyło nowo zatrudnionych pracowników, którym pracodawcy nie zdążyli wydać odzieży roboczej. - brak oznakowania 3 powierzchni leśnych tablicami zakazującymi wstępu w 3 zakładach dotyczyło powierzchni w głębi drzewostanów. Pracodawcy błędnie wnioskowali, że oznakowanie tablicami zakazu dotyczy dróg powszechnie uczęszczanych i nie jest wymagane na typowych drogach leśnych, - nie zapewnienie właściwego stanu technicznego i właściwej eksploatacji 5 pilarek, w 5 zakładach - pilarki uległy uszkodzeniu w czasie wykonywania prac w dniu kontroli, - nie zapewnienie dwuosobowego wykonywania pozyskiwania drewna na 3 powierzchniach, w 2 zakładach w stosunku do 3 pracowników wynikało z potrzeby szybkiego wykonania pilnych prac w różnych miejscach, przy zbyt małym zatrudnieniu pracowników. Właściciele ZUL wykonywali prace na terenie kilku leśnictw i zostali zobowiązani do jednoczesnego wykonania prac w różnych miejscach, OIP Białystok Strona 71 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach - tolerowanie stosowania nieprawidłowych technik ścinki drzew przez 8 pilarzy, w 6 zakładach wynikało z nadal powszechnej niechęci pilarzy do stosowania prawidłowych technik ścinki drzew. Zdaniem pilarzy z dłuższym stażem pozostawianie zawiasy w istotny sposób spowalnia pracę. Nieprawidłowości dotyczyły powierzchni, na których pilarze pracowali samodzielnie, bez stałego nadzoru pracodawców, - niedostosowanie 3 ciągników rolniczych do wymagań związanych ze zrywką surowca w 2 zakładach-spowodowane było tym, że oceniane w czasie kontroli ciągniki były urządzeniami nowo zakupionymi i pracodawcy nie zdążyli ich dostosować do potrzeb wykonywania prac w lesie. Stwierdzone w czasie kontroli nieprawidłowości wynikają z ogólnych przesłanek, charakterystycznych dla całej branży, tj.: a) braku specjalizacji w zakresie wykonywanych usług Powstanie wyspecjalizowanych zakładów spowodowałoby poprawę przestrzegania przepisów. Zajmowanie się wyłącznie określonym rodzajem prac ułatwiłoby zakup specjalistycznego sprzętu, egzekwowanie wykonywania prac w wymaganych środkach ochrony indywidualnej, a także umożliwiło szczegółowe wyszkolenie pracowników w zakresie zagrożeń z tymi pracami związanych oraz zasad bezpiecznego, prawidłowego ich wykonywania. b) braku kadry kierowniczej niższego szczebla Kontrolowani właściciele ZUL nie tworzyli kadry kierowniczej niższego szczebla, sprawującej bezpośredni nadzór nad wykonywaniem prac w lesie. Przy zatrudnianiu większej liczby pracowników lub wykonywaniu prac w różnych miejscach sprawowanie skutecznego nadzoru było niemożliwe. Powyższe założenia potwierdzają nieprawidłowości stwierdzone w czasie kontroli dotyczące stosowania nieprawidłowych technik ścinki, eksploatacji uszkodzonych pilarek, wykonywania pracy bez używania środków ochrony indywidualnej itp. W środowisku pilarzy panuje powszechna niechęć do stosowania hełmów, spodni antyprzecięciowych (zwłaszcza w okresie letnich upałów) oraz prawidłowego wykonywania ścinki drzew. Powoduje to, że pod nieobecność pracodawcy pracownicy nie stosują się do obowiązujących przepisów, tym bardziej, że nie ponoszą odpowiedzialności w przypadku kontroli inspektora pracy. c) braku prawidłowo funkcjonującej służby bhp Właściciele ZUL realizują obowiązek utworzenia służby bhp poprzez nawiązanie stałej współpracy ze specjalistami służby bhp spoza zakładu. Daje to w wielu zakładach OIP Białystok Strona 72 IV. Stan bezpieczeństwa i higieny pracy w wybranych branżach pozytywne rezultaty, gdy specjalista służby bhp rzetelnie realizuje swoje obowiązki. Niejednokrotnie jednak taka forma tworzenia służby bhp, sprowadza się wyłącznie do wizyty „specjalisty” w siedzibie pracodawcy, w wyniku zgłoszenia się po należność za wykonywaną usługę. d) braku doświadczenia i wymaganej wiedzy Duża rotacja pracodawców na rynku usług leśnych powoduje, że nowi pracodawcy nie dysponują wiedzą niezbędną do organizacji i prowadzenia robót. Potrzebne informacje uzyskują dopiero w czasie pierwszej kontroli, w następstwie realizacji środków prawnych wydanych przez inspektora pracy. Systematyczne działania kontrolne i prewencyjne spowodowały, iż: - nadleśnictwa zlecają wykonywanie prac w lesie wyłącznie właścicielom wieloosobowych ZUL. Wyeliminowano zlecanie prac jednoosobowych ZUL, pracującym w ramach samozatrudnienia, - systematyczne kontrole tematyczne spowodowały, że inspektorzy pracy skontrolowali większość właścicieli ZUL wykonujących prace w lesie. Skutkuje to stwierdzaniem mniejszej liczby nieprawidłowości, zwłaszcza związanych z występowaniem bezpośrednich zagrożeń życia lub zdrowia. Coraz częściej w wyniku kontroli inspektorzy pracy wydają minimalną liczbę środków prawnych. Zmienia się ciężar gatunkowy podejmowanych działań. Wydaje się zdecydowanie mniej zaleceń dotyczących spraw proceduralnych, przy jednoczesnej porównywalnej ilości decyzji wstrzymujących prace w lesie, - systematyczny nadzór podwykonawców spowodował, że znaczna ich część zaczęła zatrudniać przynajmniej 1 pracownika na podstawie stosunku pracy, - stwierdzano nieliczne przypadki wykonywania prac pilarkami przez osoby, które nie posiadają kwalifikacji wymaganych do wykonywania prac pilarkami (w 2008r. 2 przypadki). Świadczy to, iż wyeliminowano nieprawidłowości dotyczące wykonywania prac pilarkami przez pracowników, którzy nie ukończyli kursu dla pilarzy, - kontrolowani pracodawcy dysponują coraz większą świadomością zagrożeń związanych z tolerowaniem nieprawidłowych technik pracy, zwłaszcza wykonywania ścinki drzew oraz stosowania środków ochrony indywidualnej. OIP Białystok Strona 73
