Doświadczenia Estonii dotyczące przyjęcia waluty euro

Transkrypt

UNIWERSYTET MARII CURIE-SKŁODOWSKIEJ
W LUBLINIE
Wydział Ekonomiczny
Studia podyplomowe:
Mechanizmy funkcjonowania strefy euro
Emilia Sałata
nr albumu: 9355427
Doświadczenia Estonii dotyczące przyjęcia waluty
euro
Praca dyplomowa napisana
pod kierunkiem dr Moniki Wojtas
Lublin rok 2015
Spis treści
Wstęp ................................................................................................................................ 3
1. Przygotowania Estonii do przyjęcia euro ................................................................. 5
1.1. Podstawy organizacyjne i zmiany prawa ................................................................ 5
1.2. Spełnienie przez Estonię kryteriów konwergencji .................................................. 7
1.2.1.Kryterium stabilności cen ................................................................................. 7
1.2.2. Kryterium długoterminowych stóp procentowych .......................................... 9
1.2.3. Kryterium fiskalne ......................................................................................... 10
1.2.4. Kryterium kursu walutowego ........................................................................ 12
1.3. Praktyczne przygotowania Estonii do strefy euro ................................................. 15
1.3.1. Produkcja oraz dystrybucja banknotów ......................................................... 15
1.3.2. Działania informacyjne i akceptacja społeczeństwa ...................................... 16
2. Przebieg procesu wprowadzania euro..................................................................... 19
3. Sytuacja gospodarcza w Estonii po przyjęciu euro ................................................ 23
Podsumowanie ............................................................................................................... 31
Bibliografia .................................................................................................................... 34
Spis wykresów i tabel .................................................................................................... 36
2
WSTĘP
Decyzja o utworzeniu Unii Gospodarczej i Walutowej została podjęta przez
Radę Europejską w holenderskim mieście Maastricht w grudniu 1991 roku
i zapisana w Traktacie o Unii Europejskiej (Traktacie z Maastricht). Unia
Gospodarcza i Walutowa przyczynia się do integracji gospodarczej UE, która
rozpoczęła się w 1957 roku wraz z utworzeniem UE.1 Obejmuje ona:
 koordynację polityki gospodarczej między krajami członkowskimi;
 niezależną politykę pieniężną kierowaną przez Europejski Bank Centralny;
 koordynację polityk fiskalnych, szczególnie przez ograniczenia długu
publicznego oraz deficytu budżetowego;
 wspólną walutę i strefę euro.2
Unia Gospodarcza i Walutowa jest zaawansowanym etapem procesu
integracji gospodarczej. Poziomy integracji gospodarczej można podzielić na
sześć etapów, gdzie: unia gospodarcza i walutowa stanowi piąty etap. Pełna
integracja gospodarcza (wszystkie aspekty wymienione powyższej, a także
zharmonizowana polityka fiskalna i inne polityki gospodarcze).3
Kwestie rozszerzenia strefy euro zostały uregulowane w dwóch aktach
pierwotnego
prawa
wspólnotowego:
Traktacie
o
funkcjonowaniu
Unii
Europejskiej oraz Statucie Europejskiego Systemu Banków Centralnych
i Europejskiego Banku Centralnego (Statut). Normy regulujące powyższą kwestię
mają charakter uniwersalny i dość ogólny tak, aby uniknąć nowelizacji
istniejącego porządku prawnego w związku z przystąpieniem kolejnego państwa
do strefy euro.4
Estonia jako 17 kraj w Europie, a pierwszy z dawny republik radzieckich weszła do strefy euro. Pomimo problemów ekonomicznych, z jakimi borykała się
Wspólnota Europejska po kryzysie finansowym, władze Estonii postanowiły
sfinalizować proces integracji gospodarczej. Sytuacji tej sprzyjała w miarę
stabilna sytuacja ekonomiczna kraju, która umożliwiała spełnienie wszystkich
1 Unia Gospodarcza i Walutowa, http://ec.europa.eu/economy_finance/euro/emu/index_pl.htm,
(12.02.2015)
2 Unia Gospodarcza i Walutowa, op. cit..
3 Unia Gospodarcza i Walutowa, op. cit..
4 NBP, Doświadczenia Estonii z procesu zamiany waluty krajowej na euro, Warszawa, maj 2011,
https://www.nbp.pl/publikacje/o_euro/est_eur.pdf, s.22, (12.02.2015).
3
kryteriów z Maastricht.5
Celem pracy jest ukazanie doświadczeń gospodarki estońskiej w związku
z przyjęciem wspólnej waluty. Na początku pracy ukazane zostały wstępne
przygotowania Estonii do wprowadzenia euro dotyczące w szczególności
dostosowania prawa krajowego, spełnienia kryteriów konwergencji produkcji
i dystrybucji banknotów oraz działań informacyjnych społeczeństwa. Druga część
pracy
poświęcona
została
tematyce
związanej
z
przebiegiem
procesu
wprowadzania wspólnej waluty w Estonii. Ostatnia część prezentuje sytuację
gospodarczą w Estonii po przyjęciu wspólnej waluty.
5
D. Gwóźdź, Estonia 17. krajem strefy euro, (01.01.2011), http://www.uniaeuropejska.org/estonia17-krajem-strefy-euro, (12.02.2015).
4
1. Przygotowania Estonii do przyjęcia euro
1.1. Podstawy organizacyjne i zmiany prawa
Z państw Europy Środkowo-Wschodniej dotychczas wspólną walutę
przyjęły Litwa, Słowenia, Łotwa, Estonia oraz Słowacja. Co charakterystyczne, są
to państwa o niedługiej współczesnej historii państwowości – także waluty. Dzięki
temu
czynnikiem
ułatwiającym
wprowadzenie
jednej
waluty był
brak
przyzwyczajeń oraz tradycji społecznych powiązanych z krajową walutą.6
Estoński Bank Centralny rozpoczął przygotowania do przyjęcia euro dość
wcześnie gdyż już jesienią 2003 roku, przed przystąpieniem kraju do Unii
Europejskiej 1 maja 2004 roku. Podjęto decyzję, iż niezależnie od daty przyjęcia
wspólnej waluty, do połowy 2006 roku zakończone zostaną dostosowania
w ramach działalności operacyjnej banku, tak żeby po uzgodnieniu daty akcesji
wykonać zadania, których kraj nie był w stanie podjąć wcześniej z powodów
proceduralnych (np. kampania informacyjna, czy bicie monet). Przedsięwzięcia te
zostały zrealizowane. Ustawę o Banku Estonii znowelizowano w 2006 roku, tak
aby była zgodna z Traktatem oraz Statutem ESCB.7
W styczniu 2005 roku w Estonii powołany został „Narodowy Komitet ds.
Wprowadzenia Euro”, pod kierownictwem Sekretarza Generalnego Ministerstwa
Finansów, wraz z wiceprezesem Banku Estonii i przedstawicielami głównych
instytucji administracji publicznej. Zadaniem Komitetu była koordynacja działań
koniecznych do płynnego wprowadzenia wspólnej waluty. Komitet w lutym 2005
roku powołał 6 grup roboczych, które miały rozwiązywać potencjalne kłopoty
związane z wprowadzeniem euro w określonych regionach. Zaś w 2009 roku
mianowano siódmą grupę roboczą ds. monitorowania wypełniania kryteriów
z Maastricht.8
Ze względu na wprowadzenie przez Estonię waluty euro w charakterze
6 E. Dziwok, Wyzwania dla polityki pieniężnej Europejskiego Banku Centralnego wobec
poszerzonej strefy euro o kraje Europy Środkowo-Wschodniej, „Studia Ekonomiczne” nr 123,
2012, s. 98.
7 NBP, Praktyczne przygotowania do przyszłego wprowadzenia euro w Estonii oraz innych
państwach objętych derogacją, Listopad 2010,
https://www.nbp.pl/publikacje/o_euro/Estonia.pdf,, op. cit., s. 6, (12.02.2015).
8 NBP, Praktyczne przygotowania do, op. cit., s. 4.
5
prawnego środka płatniczego, niezbędne było przeprowadzenie odpowiednich
zmian w prawie krajowym. W wyniku przeglądu regulacji została podjęta decyzja,
że zostaną one ustanowione jedną ustawą horyzontalną, którą nazwano „ustawą
o wprowadzeniu Euro”. Europejski Bank Centralny oraz Komisja Europejska
określiły także w swoich Raportach o konwergencji opublikowanych w maju
2010 roku zakres wymaganych zmian w ustawodawstwie Estonii. Podkreślona
została m.in. Konstytucja Estonii oraz ustawa o Centralnym Banku Estonii
w odniesieniu
do:
„zakazu
finansowania
i
uprzywilejowanego
dostępu,
określonych w art. 123 i 124 TFUE; prawnej integracji Banku Estonii
z Eurosystemem w zakresie emisji banknotów i polityki kursów walutowych.”9
Rząd Estonii w celu spełnienia kryterium zbieżności prawnej 22 kwietnia 2010
roku dostosował krajową ustawę dotyczącą banku centralnego do Traktatu
o działaniu Unii Europejskiej oraz Statutu EBC i ESBC. Co więcej przyjęto
ustawę o wejściu euro, która wraz z przyjęciem euro w Estonii zastąpił prawo
dewizowe i ustawę dotyczącą bezpieczeństwa korony estońskiej.10
Rada Unii Europejskiej 13 lipca 2010 roku zaakceptowała wniosek Estonii
o włączenie się do Eurolandu 1 stycznia 2011 roku.11 Stwierdzono, iż Estonia
spełnia warunki wymagane do przyjęcia euro oraz zaproponowano anulowanie dla
niej derogacji wraz z 1 stycznia 2011 roku.12 Wydając decyzję w sprawie
wprowadzenia przez Estonię euro, Rada wzięła „pod uwagę ocenę prawną
przepisów prawa krajowego Estonii, przygotowaną przez Europejski Bank
Centralny i Komisję Europejską w raportach o konwergencji z maja 2010 roku.
Na ich podstawie Rada stwierdziła, że przepisy prawa krajowego Estonii (w tym
statut krajowego banku centralnego) są zgodne z art. 130 i 131 TFUE oraz ze
Statutem oraz że spełnione zostały kryteria konwergencji wymienione w czterech
tiret art. 140 ust. 1 TFUE i dodatkowe czynniki konieczne do przyjęcia euro.
Osiągnięcie takiej zgodności było warunkiem, które Estonia musiała spełnić, aby
9 NBP, Doświadczenia Estonii, op. cit., s. 27-28.
10 M. Markiewicz, Integracja Litwy, Łotwy i Estonii z Unią Gospodarczą i Walutową w
kontekście nominalnych kryteriów konwergencji, (2012),
http://repozytorium.uni.lodz.pl:8080/xmlui/bitstream/handle/11089/396/107120.pdf?sequence=1, s. 11, (12.02.2015).
11 http://www.ecb.europa.eu/euro/changeover/estonia/html/index.pl.html, (12.02.2015).
12 NBP, Doświadczenia Estonii, op. cit., s. 22.
6
przyjąć wspólną walutę.”13
1.2. Spełnienie przez Estonię gospodarczych kryteriów
konwergencji
1.2.1. Kryterium stabilności cen
Żeby przystąpić do strefy euro, kandydujący kraj zobowiązany jest spełnić
w sposób trwały cztery kryteria dotyczące stabilizacji gospodarczej: stabilności
cen, konwergencji długookresowych stóp procentowych, sytuacji budżetowej oraz
stabilności kursu walutowego. Dodatkowo, jako piąte kryterium, przepisy prawa
krajowego związane z polityką pieniężną muszą być zgodne z Traktatem UE.14
Od 28 czerwca 2004 roku na wniosek Estonii koronę estońską włączono do
mechanizmu kursów walutowych (ERM II). Władze estońskie podtrzymywały
swoje zobowiązanie dotyczące zarządu walutą, a także niezmieniony sztywny
kurs waluty krajowej do euro (1 euro = 15,6466 koron estońskich).15 W tym
państwie nie wykorzystano zwykle przyjmowanego pasma wahań +/-15% od
kursu parytetowego. Władze Estonii, podobnie jak Litwy oraz Łotwy, nie
przeprowadziły zmiany używanej metody kursowej na bardziej elastyczną.
W dłuższym okresie tak restrykcyjne rozwiązanie kursowe okazało się bardzo
nieskuteczne, ponieważ doprowadziło do pogorszenia się salda bilansu
handlowego i bilansu obrotów bieżących. Na dodatek, przy dynamicznym
wzroście gospodarczym pojawiły się poważne kłopoty z inflacją, w wyniku czego
Estonia w kolejnych latach członkostwa w ERM II nie mogła spełnić kryterium
dotyczącego stabilności cenowej.16 W 2006 roku Estonii zabrakło niecałe 2 p.p.
do uzyskania wartości referencyjnej, a w roku 2008 różnica ta znacznie wzrosła.
Raport o konwergencji opublikowany w maju 2008 wskazywał, iż w Estonii
14 Estonia w strefie euro od 2011 roku, (12.05.2010), http://www.wprost.pl/ar/194960/Estonia-wstrefie-euro-od-2011-roku/, (12.02.2015).
15 D. Żuchowska, Polityka kursowa a inflacja w procesie integracji walutowej Słowenii, Słowacji
i Estonii ze strefą euro, Oeconomia Copernicana 2011, nr 1,
http://www.oeconomia.copernicana.umk.pl/plikidopobrania/2011_1_zuchowska.pdf, s. 17,
(12.02.2015).
16 D. Zbierzchowska, Estońska droga do strefy euro – zmagania z inflacją w warunkach Systemu
Izby Walutowej, Oeconomia Copernicana 2010, nr 1,
http://www.oeconomia.copernicana.umk.pl/plikidopobrania/2010_1_zbierzchowska.pdf, s. 9,
(12.02.2015).
7
podczas okresu referencyjnego od kwietnia 2007 roku do marca 2008 roku
odnotowano dwunastomiesięczną średnią stopę inflacji HICP na poziomie 8,3% ponad 5 pkt. procentowych wyższą od wartości referencyjnej zawartej
w Traktacie, która dla tego okresu stanowiła 3,2%.17 Na rys. 1. zaprezentowano
tempo inflacji w Estonii od wejścia do marca 2011 roku.
Rys. 1. Dwunastomiesięczna średnia stopa inflacji HICP w Estonii w okresie maj
2004 – marzec 2011 roku (w %)
źródło: NBP, Doświadczenia Estonii z procesu zamiany waluty krajowej na euro, Warszawa 2011,
https://www.nbp.pl/publikacje/o_euro/est_eur.pdf, s. 16, (12.02.2015).
Spełnienie kryterium konwergencji dotyczącego stabilności cenowej przez
Estonię było możliwe tylko w wyniku załamania gospodarczego spowodowanego
światowym
kryzysem
finansowym.
Zahamowanie
napływu
kapitału
zagranicznego, zatrzymanie akcji kredytowej oraz pogorszenie się warunków na
rynku pracy wynikających ze spadku globalnego popytu znacznie wpłynęły na
spadek popytu wewnętrznego. Spowodowało to, że w Estonii od IV kwartału
2008 roku odnotowano proces gwałtownej dezinflacji, chwilami przechodzącej
w deflację.18 W okresie kwiecień 2009 – marzec 2010 roku średnia
dwunastomiesięczna stopa inflacji HICP wynosiła -0,7% oraz była niższa
w stosunku do wartości referencyjnej dla warunku stabilności cen (1%). Jednak
analizując dwunastomiesięczną stopę inflacji HICP w dłuższym okresie
17 D. Zbierzchowska, Estońska droga do, op. cit., s. 9.
18 D. Żuchowska, Polityka kursowa a inflacja, op. cit., s. 18.
8
podkreślić należy, iż uległa znacznym wahaniom.19 „W latach 2007-2008 wraz
z bardzo szybkim tempem wzrostu gospodarczego, któremu towarzyszył silny
wzrost wynagrodzeń w gospodarce estońskiej, nastąpił szybki wzrost cen. 12miesięczna stopa inflacji HICP silnie wzrosła, osiągając wartość 10,6% w 2008
roku. Silny spadek produkcji w 2009 roku przełożył się na silny spadek tempa
wzrostu cen, osiągając w pierwszej połowie 2010 roku wartości ujemne. Tym
samym EBC w Raporcie o konwergencji (2010) wskazał, że utrzymanie inflacji
na niskim poziomie w Estonii będzie stanowić poważne wyzwanie z uwagi na
ograniczone w ramach unii monetarnej pole manewru w polityce pieniężnej, tym
samym wyraził obawy co do trwałości konwergencji inflacji w tym kraju.”20
Z doświadczeń Estonii w mechanizmie kursowym ERM II wynika
wyraźnie, iż w warunkach rygorystycznego systemu kursowego nie jest możliwe
prowadzenie niezależnej polityki monetarnej, wspierającej spełnienie kryterium
dotyczącego stabilności cenowej. Osiągnięcie przez Estonię tego celu, który był
niemożliwy w czasie dobrej koniunktury, paradoksalnie nastąpiło w czasie
kryzysu gospodarczego. Pokazało niedopasowanie kryteriów z Maastricht do
sytuacji gospodarczej państw Europy Środkowo Wschodniej. Ziściły się również
prognozy, znajdujące się w Raporcie o konwergencji z maja 2010 roku, w którym
zostało podkreślone, iż występują pewne obawy dotyczące trwałości spadku
inflacji w kraju. Wraz z wystąpieniem ożywienia gospodarczego w drugiej
połowie 2011 roku z powrotem zaobserwowano trend wzrostowy wskaźnika
inflacji w gospodarce estońskiej, w listopadzie jej poziom przewyższył 4,5% r/r..21
1.2.2. Kryterium długoterminowych stóp procentowych
Długookresowe stopy procentowe w krajach członkowskich nie mogą
„przekraczać o więcej niż 2 p.p. średniego poziomu stóp procentowych w trzech
krajach UGiW o najniższym poziomie inflacji”22 W przypadku gospodarki
Estonii, która nie była emitentem długookresowych obligacji skarbowych
z powodu niskiego zapotrzebowania pożyczkowego, nieposiadanie rozwiniętego
rynku obligacji denominowanych w walucie narodowej uniemożliwiał ocenę
19
20
21
22
NBP, Doświadczenia Estonii, op. cit., s. 17.
NBP, Doświadczenia Estonii, op. cit., s. 17
D. Żuchowska, Polityka kursowa a inflacja, op. cit., s. 18-19.
M. Markiewicz, Integracja Litwy, op. cit., s. 8.
9
kształtowania się długoterminowych stóp procentowych.23 Zastępczo używane
miary to gruntowna analiza rynków finansowych, m.in. ratingi kraju czy
wysokość spreadów wynikających ze statystyk finansowych. Jednak żadnego
z powyższych wskaźników nie można rozpatrywać jako bezpośredniego
substytutu długoterminowej stopy procentowej.24 Europejski Bank Centralny
w Raporcie o konwergencji zaznaczył, iż wnioski z tak dokonanej, kompleksowej
oceny warunków na rynkach finansowych gospodarki Estonii były mieszane
(2010). Wiele wskaźników informowało, że uczestnicy rynku posiadali znaczne
obawy dotyczące trwałości konwergencji w Estonii, zwłaszcza w okresie
szczytowym globalnego kryzysu. Jednakże od IV kwartału 2009 roku
zaobserwowano złagodzenie presji rynkowej, wynikające z: rozwoju sytuacji
budżetowej, wzrostu globalnej skłonności do podejmowania ryzyka oraz oceny
przez uczestników rynku możliwości przyjęcia przez Estonię euro.25
1.2.3. Kryterium fiskalne
Kryterium deficytu sektora finansów publicznych dotyczy wprowadzenia
ograniczeń w zakresie wydatków w stosunku do przychodów budżetowych. O ile
ekspansywna działalność budżetowa oraz fiskalna jest bodźcem pobudzającym
gospodarkę w czasie recesji, to deficyt budżetowy nie może zostać podstawowym
źródłem opłacania potrzeb w gospodarce kraju. Ograniczeniu podlega także
zaciąganie zobowiązań publicznych, co prowadzi do uzyskania stabilizacji
budżetowej w długim okresie. Kontrola polityki fiskalnej oraz budżetowej
zakłada, iż kraj członkowski nie może przekroczyć deficytu budżetowego
powyżej 3% PKB, a długu publicznego 60% PKB.26
W Europie skutki kryzysu światowego dla poziomu produkcji były
najbardziej dotkliwe w republikach bałtyckich. W 2008 roku recesja spowodowała
istotne obniżenie dochodów budżetowych w Estonii – w szczególności podatków
pośrednich (realnie o 14%, por. tabela 1), co spowodowało spadek relacji tych
dochodów w porównaniu do PKB o 1,25 pkt proc.. Ogółem dochody sektora
23
24
25
26
M. Markiewicz, Integracja Litwy, op. cit.,s. 9.
10
finansów publicznych obniżyły się realnie o 4,85%.27
Tab. 1. Dochody sektora finansów publicznych w Estonii według kategorii
w latach 2007-2009 oraz zmiany pomiędzy poszczególnymi latami (w % PKB)
2007
2008
2009
VAT i akcyza
13,34%
12,09%
14,88%
PIT i CIT
Ubezpieczenia społeczne
Pozostałe dochody
7,56%
10,74%
5,30%
7,93%
12,09%
4,91%
7,54%
13,29%
7,70%
Zmiana realna
2008/2007 2009/2008
-13,95%
5,98%
-0,44%
4,96%
-8,14%
-18,14%
-3,58%
29,18%
Dochody razem
36,94%
37,02%
43,41%
-4,85%
0,96%
Źródło: NBP, Doświadczenia Estonii z procesu zamiany waluty krajowej na euro, Warszawa 2011,
Silniejsze determinanty pogorszenia sytuacji fiskalnej gospodarki Estonii
w czasie kryzysu światowego leżały aczkolwiek po stronie wydatków
budżetowych (por. tabela 2). W 2008 roku zaobserwowano wzrost w ujęciu
realnym wydatków sektora finansów publicznych o ponad 10%, przy czym
największy udział miały wzrastające wydatki społeczne. Warto zaznaczyć, iż
stopa bezrobocia w kraju wzrosła z 4,7% (2007 roku) do 13,8% (2009 roku), co
spowodowało, że poziom wydatków społecznych w relacji do PKB wzrósł z 10%
(2007) do 16% (2009). W roku 2008 można było również zaobserwować
zahamowanie aktywności inwestycyjnej w sektorze publicznym.28
Tab. 2. Wydatki sektora finansów publicznych w Estonii według kategorii
w latach 2007-2009 oraz zmiany pomiędzy poszczególnymi latami (w % PKB)
Zmiana realna
2008/2007
2008/2007
Wynagrodzenia
9,65%
11,36%
12,79%
11,83%
-3,07%
Wydatki społeczne
10,01%
12,22%
15,94%
15,97%
12,24%
Nakłady inwestycyjne
4,91%
5,28%
4,81%
2,05%
-21,51%
Konsumpcja pośrednia
6,29%
7,07%
7,67%
6,86%
-6,67%
Pozostałe wydatki
3,55%
3,93%
3,96%
5,23%
-13,29%
Wydatki razem
34,39%
39,87%
45,17%
10,05%
-2,46%
źródło: NBP, Doświadczenia Estonii z procesu zamiany waluty krajowej na euro, Warszawa 2011,
2007
2008
2009
Względnie sprzyjająca sytuacja fiskalna, z jaką Estonia wchodziła w kryzys
finansowy, mogła stać się niewystarczająca do spełnienia warunku fiskalnego
w zakresie deficytu sektora rządowego oraz samorządowego, bez pobudzenia
11
działań dyskrecjonalnych. W trakcie roku 2008 przeprowadzono zmiany
w budżecie sektora publicznego, które w szczególności polegały na:
• wycofaniu zwolnienia podatkowego dotyczącego pierwszego dziecka,
• wycofaniu odliczenia od dochodu odsetek od kredytów studenckich oraz składek
na związki zawodowe,
• ograniczeniu zwolnień z podatku od towarów i usług.29
W planie budżetowym na 2009 roku dokonano szerzej zakrojonych działań,
które umożliwiły uzyskanie korzystnej oceny Komisji Europejskiej oraz
wprowadzenie euro w 2011 roku Przedsięwzięcie to w dużej mierze opierało się
na spowolnieniu spadających dochodów. W tym celu w 2009 roku:30
• obniżono udział samorządów lokalnych w PIT,
• podniesiono stawki podatku od towarów i usług o 2 pkt proc.,
• podwyższono składki na ubezpieczenie od bezrobocia,
• podniesiono podatek na gaz oraz paliwa,
• zawieszono transfer środków do drugiego filaru ubezpieczeń emerytalnych.
W 2008 roku najtrudniejszym dla budżetu deficyt sektora rządowego oraz
samorządowego kraju osiągnął poziom 2,9% PKB, w roku 2009 1,8% PKB, zaś
w roku 2010 Estonia uzyskała niewielką nadwyżkę - 0,1% PKB. Estonia jako
jeden z trzech krajów Unii Europejskiej, obok Luksemburga oraz Szwecji, nie
objęta została procedurą nadmiernego deficytu, zaś w 2010 roku dostała
pozytywną ocenę Komisji Europejskiej, kiedy to uznano, że sytuacja sektora
finansów publicznych Estonii jest trwale zrównoważona. Warto także podkreślić,
że kraj ten konsekwentnie odnotowywał najniższy spośród wszystkich krajów
Wspólnoty poziom długu publicznego, gdzie w 2009 roku wynosił on jedynie
7,2% PKB. Gospodarka Estonii nie miała podstawowego problemu jakim jest
nadmierne zadłużenie, a z którym zmaga się wiele krajów strefy euro.31
1.2.4. Kryterium kursu walutowego
Kryterium kursu walutowego powiązane jest z przystąpieniem kraju do
mechanizmu kursowego ERM II, gdzie wahania waluty krajowej względem euro
powinny utrzymywać się w przedziale +/–15% w stosunku do ustalonego parytetu
12
przez co najmniej 2 lat, wykluczając dewaluację wyznaczonego parytetu.32
W 1992 roku Estonia wprowadziła mechanizm sztywnego kursu korony
estońskiej w relacji do marki niemieckiej, zaś Litwa oraz Łotwa prowadziły
mechanizm kursu płynnego z powodu niewystarczającego w tym czasie poziomu
rezerw walutowych. Dwa lata później Litwa wdrożyła system sztywnego kursu
walutowego powiązany z dolarem amerykańskim, zaś Łotwa wprowadziła stały
kurs walutowy powiązany z SDR.33
W Estonii podczas dwuletniego okresu referencyjnego, który zakończył się
23 kwietnia 2010 roku, nie odnotowano znaczących wahań kursu waluty
narodowej w stosunku do określonego parytetu centralnego wynoszącego 15,6466
koron za euro oraz nie podlegał on poważnym napięciom. Wynikało to
z „niezmiennej polityki kursowej w systemie izby walutowej. Estonia nie
zdewaluowała z własnej inicjatywy centralnego kursu swojej waluty wobec euro
w ERMII. Jedynie zmiany krótkookresowych stóp procentowych wskazywały na
przejściowy wzrost związanego z kryzysem finansowym postrzeganego ryzyka
kraju. Sytuacja ta ustabilizowała się jednak na przełomie lat 2009 i 2010.34
W czasie przynależności do ERM II nie odnotowano w Estonii zarówno
dużych odchyleń kursu waluty narodowej od parytetu na poziomie EUR =
15,6466 EEK, jak też istotnych zakłóceń stanu rezerw walutowych. Jeszcze
w grudniu 2009 roku różnica poziomu krótkoterminowych stóp procentowych
TALIBOR oraz EURIBOR była wysoka - na poziomie 4,8 p.p., jednak w marcu
2010 roku obniżyła się do 1,6 p.p.. Jednym z najważniejszych celów polityki
rządu estońskiego było przyspieszenie przyjęcia przez Estonię wspólnej waluty.
Komisja Europejska w maju 2010 roku stwierdziła, iż Estonia uzyskała wysoki
stopień
konwergencji
gospodarczej
oraz
prawnej,
w
wyniku
czego
zarekomendowała Radzie Unii Europejskiej aby przyjęła Estonię do UE od
stycznia 2011 roku.35
Estonii udało się osiągnąć wysoki stan trwałej konwergencji gospodarczej
oraz była gotowa na wprowadzenie euro 1 stycznia 2011 roku. Państwo to
32
33
34
35
M. Markiewicz, Integracja Litwy, op. cit., s. 9-10.
13
zasługuje na pozytywną ocenę za konsekwentne kierowanie rozważnej polityki.
Estonia przed 2011 rokiem musiała prowadzić działania, które prowadziły do
utrzymania ostrożnego kursu polityki budżetowej. Kraj ten musiał również
zachować czujność i zdecydowanie odpowiadać na początkowym etapie
w sytuacji wystąpienia oznak utraty konkurencyjności lub narastania zaburzeń
równowagi makroekonomicznej.36 Przyznając zgodę wprowadzenia euro wzięto
pod uwagę determinację rządu oraz obywateli, która doprowadziła do uzyskania
trwałego poziomu konwergencji w trudnym okresie kryzysu. Pozytywna ocena
dotycząca przygotowania rządu estońskiego do przyjęcia wspólnej waluty miała
być dla Wspólnoty dowodem na siłę strefy euro, która pomimo kryzysu
gospodarczego pozwala na podejmowanie polityki stabilizacyjnej przez państwa
członkowskie.37
Gospodarka Estonii charakteryzowała się stabilną stopą inflacyjną ocenianą
na minus 0,7 proc., niewysokim deficytem budżetowym stanowiącym 1,7 proc.
PKB oraz stabilnością dotychczasowej waluty. Estonia od 2004 roku była także
członkiem systemu kursowego ERM II.38
Tab. 3. Estonia w świetle nominalnych kryteriów z Maastricht w 2009 roku
Wyszczególnienie
Kryterium kursu
walutowego
Stopa
inflacji* (%)
Długoterminowe Deficyt/
Dług
stopy
nadwyżka
publiczny
procentowe* budżetowa
(% PKB)
(%)
(% PKB)
Wartość
referencyjna
ERM II
Kurs wobec
euro
11,0
6,0
-3,0
60,0
Estonia
Tak
0,0
-0,7
-
-1,7
7,2
* Średnioroczna stopa inflacji oraz średnioroczna stopa procentowa dotyczą
okresu 04.2009-03.2010 roku.
Źródło: M. Markiewicz, Integracja Litwy, Łotwy i Estonii z Unią Gospodarczą i Walutową
w kontekście
nominalnych
kryteriów
konwergencji,
(2012),
http://repozytorium.uni.lodz.pl:8080/ xmlui/bitstream/handle/11089/396/107-120.pdf?sequence=1,
s. 7, (12.02.2015).
36 KS, Sprawozdanie z konwergencji za 2010 r. - jedynie Estonia gotowa na przyjęcie waluty euro
z dniem 1 stycznia 2011 r.,
www.senat.gov.pl/download/gfx/senat/pl/defaultopisy/296/.../1/029.pdf, s. 1-2, (12.02.2015).
37 K. Czech, Rozwój strefy euro z perspektywy wybranych państw – wnioski dla Polski, UE
w Katowicach, http://www.ue.katowice.pl/uploads/media/4_K.Czech_Rozwoj_Strefy_Euro....
pdf, s. 8, (12.02.2015).
38 D. Gwóźdź, Estonia 17. krajem strefy euro, op. cit..
14
1.3. Praktyczne przygotowania Estonii do strefy euro
1.3.1. Produkcja oraz dystrybucja banknotów
Produkcja monet euro, które posiadały estońską stronę narodową, została
zlecona Mennicy Fińskiej w ilości 194 mln sztuk. W grudniu 2004 roku nastąpił
wybór estońskiej strony monety euro w ramach ogólnokrajowego konkursu,
w którym wyróżniono 10 projektów. Następnie były one oceniane przez
mieszkańców głosowaniu telefonicznym. W efekcie na monecie znalazły się
kontury granic Estonii razem z nazwą państwa w języku narodowym: Eesti.39
Estonia pożyczyła banknoty euro z zapasów Unii Europejskiej, które
zapewnił dla niej Bank Finlandii. Adekwatnie z wytycznymi EBC z lipca 2006
roku kraje członkowskie Unii Europejskiej będące poza strefą euro mogą
dostawać euro z jednego albo więcej państwowych banków centralnych Unii,
a w następnej kolejności, po przyjęciu euro, zwrócić w kolejnych latach
banknotami wytworzonymi bądź zamówionymi w ramach udziału w produkcji
banknotów i monet na dany rok ustalonego przez EBC.40
W grudniu 2010 roku Estończycy, podobnie jak w innych państwach
podczas wprowadzania euro, mieli możliwość uzyskania zestawów startowych
monet Wspólnoty z estońską stroną narodową. Przygotowanych zostało 600 tys.
zestawów, czyli po jednym na gospodarstwo domowe. Zestawy te zawierały 42
monety o całkowitej wartość 12,79 euro.41 Pakiety miały ułatwić dokonywanie
transakcji w euro od stycznia 2011 roku, a zwłaszcza odciążyć handlowców
podczas wydawania reszty w euro. Jak pokazało badanie przeprowadzone na
zlecenie Komisji Europejskiej przez Eurobarometr tylko 27% Estończyków
nabyło pakiet startowy monet a jedynie połowa z nich zmierzała go otworzyć,
żeby wykorzystać monety euro po 1 stycznia 2011 roku. Warto zaznaczyć, że
jeszcze przed wejściem euro do obiegu duża część mieszkańców Estonii
dysponowała monetami i banknotami euro uzyskanymi z innych źródeł, np.
z wyjazdów zagranicznych. Według tego badania monetami euro dysponowało
15
62% Estończyków, a banknotami euro - 50% .42
Bezprowizyjna wymiana waluty narodowej na euro była możliwa w filiach
banków komercyjnych miesiąc przed oraz pół roku po przyjęciu euro. Narodowy
Bank Estonii wymieniał koronę estońską bezterminowo, ze względu na to że
ponad 30% placówek banków komercyjnych zlokalizowanych było w Tallinie.
W trakcie wprowadzania euro także urzędy pocztowe dokonywały wymiany
banknotów w gminach, w których nie było filii banku. Współpraca z pocztą, była
ważnym elementem pozwalającym na usprawnienie procesu wymiany. Dotyczyła
ona rozpowszechniania na terenach wiejskich informacji dla obywateli oraz
operacji wymiany gotówki.43
1.3.2. Działania informacyjne i akceptacja społeczeństwa
W 2010 roku Komisja Europejska opublikowała badanie dotyczące
poglądów obywateli krajów spoza strefy euro w stosunku do wprowadzenia
wspólnej waluty, które zostało przeprowadzone w ramach Eurobarometru Flash.
Badanie przeprowadzono za pośrednictwem telefonów w maju 2010 roku na
grupie 8000 respondentów z Bułgarii, Czech, Estonii, Litwy, Węgier, Łotwy,
Rumunii oraz Polski.44 W Estonii liczba ankietowanych, którzy spodziewali się
pozytywnych skutków wprowadzenia euro przewyższała liczbę tych, którzy
oczekiwali negatywnego wpływu. Odmiennie było w przypadku indywidualnego
wpływu przyjęcia wspólnej waluty na każdego z respondentów. Estończycy
(77%) najbardziej obawiali się wzrostu cen, aczkolwiek porównanie wyników
z ostatnich lat pokazało, że te obawy słabły na rzecz poglądu, że euro spowoduje
wzrost stabilności cen.45
„W Estonii poparcie dla euro utrzymywało się w 2010 roku na prawie
niezmienionym poziomie - 37% respondentów wyraziło poparcie dla zamiany
waluty zarówno w maju, jak i we wrześniu, podczas gdy niezadowolenie
z przejścia na euro wyraziło we wrześniu 54% Estończyków (2 punkty
44 Flash Eurobarometr, Wprowadzenia euro w nowych państwach członkowskich, (29.07.2010),
https://polskawue.gov.pl/Flash,Eurobarometr,2010,Wprowadzenie,euro,w,nowych,panstwach,c
zlonkowskich,4000.html, (12.02.2015).
45 Flash Eurobarometr, Wprowadzenie euro, op. cit..
16
procentowe (p.p.) mniej niż w maju 2010 roku).”46
Rys. 2. Poparcie dla wprowadzenia euro w Estonii (w proc.)
źródło: NBP, Doświadczenia Estonii z procesu zamiany waluty krajowej na euro, Warszawa, maj
2011, https://www.nbp.pl/publikacje/o_euro/est_eur.pdf, s. 50, (12.02.2015).
Badania wykazały, że 81% respondentów obawiała się, że wprowadzenie
wspólnej
waluty w
spowoduje
wzrost
inflacji.
Odsetek
respondentów
obawiających się podwyższenia cen wzrósł we wrześniu o 4 p.p., w porównaniu
z majem 2010 roku.47
Strategię informacyjną dotyczącą przyjęcia euro w Estonii opracowano na
podstawie „Narodowego Planu Wprowadzenia Euro” z czerwca 2009 roku
i przyjęto w marcu 2010 roku. Kampania informacyjna została sfinansowana ze
środków Banku Estonii oraz ze środków budżetowych na 2010 roku. Część
projektów była także współfinansowana z funduszy Komisji Europejskiej,
w ramach podpisanej 13 lipca 2010 roku umowy o dotacje, zaś EBC dostarczył
m.in. materiały informacyjne.48 Kampania informacyjna kosztowała Estonię
niecały milion euro, z czego 15 proc. pokryła Komisja Europejska. Z badań
wynika, że za odpowiednio poinformowanych w związku euro uważało się 94
proc. Estończyków. Kwota ta może wydawać się niewysoka, jednak należy
pamiętać, iż w Estonii mieszka 1,3 mln osób - 30 razy mniej niż w Polsce.49
46 NBP, Doświadczenia Estonii, op. cit., s. 50
49 K. Berenda, Estonia zaczyna liczyć koszty wprowadzenia euro, (03.01.2011),
http://mojeinwestycje.interia.pl/wal/koment/wiecej/news?inf=1578282, (12.02.2015).
17
Przez pierwsze półrocze 2010 roku skoncentrowano się na działaniach
związanych z wypełnianiem kryteriów konwergencji i zakończeniem procesu
decyzyjnego dotyczącego poszerzenia strefy euro. W tym okresie aktywnie
kontaktowano się z grupami docelowymi oraz przeprowadzano szereg
technicznych działań przygotowawczych. W drugim półroczu 2010 roku
rozpoczęły się działania komunikacyjne dotyczące praktycznych aspektów
wprowadzania euro.50
Plan działań informacyjnych szczególnie koncentrował się na dwóch
zasadniczych grupach docelowych, t.j.:
a) ogół społeczeństwa (razem z mniejszościami narodowymi)
b) sektor przedsiębiorstw.51
Przekaz kampanii komunikacyjnej docierał do społeczeństwa przez takie
kanały jak: broszury, ulotki, bezpłatna infolinia, informacyjna strona internetowa
o euro (www.eesti.euro.ee), kanały telefonii komórkowej, media, spotkania
i konferencje, banki komercyjne, szkolenia, reklamy zewnętrzne, wystawy stałe
i objazdowe, rachunki gospodarstw domowych.52
Oceniając kampanię informacyjną przeprowadzoną w Estonii na temat euro
należy zaznaczyć, że jak wskazywały badania, na skutek działań informacyjnych
już przed datą przyjęcia euro przez Estonię, osiągnięto cel ilościowy
powiadomienia 90% ludności o procesie zmiany waluty. Cel odnoszący się do
procentowego wsparcia społecznego dla przebiegu wprowadzenia euro uzyskano
w styczniu 2011 roku. Stało się tak pomimo niekorzystnej sytuacji gospodarczej
w strefie euro. „Kampania informacyjna na temat wprowadzenia euro w Estonii
została przeprowadzona zgodnie z działaniami zaplanowanymi w strategii
komunikacyjnej. Na skutek wydarzeń mających miejsce w gospodarce strefy euro
w drugiej połowie 2010 roku, do planowanych działań dołączono nowe przekazy
informacyjne, mające na celu wyjaśnienie kwestii dotyczących stabilności
finansowej i fiskalnej strefy euro.”53
50
51
52
53
NBP, Praktyczne przygotowania, op. cit., s. 11.
NBP, Praktyczne przygotowania, op. cit., s. 12.
NBP, Praktyczne przygotowania, op. cit., s. 13-14.
18
2. Przebieg procesu wprowadzania euro
Estonia bardzo wcześnie rozpoczęła praktyczne przygotowania do
wprowadzenia wspólnej waluty. Na cztery miesiące przed przyłączeniem do Unii
Europejskiej, (15 stycznia 2004 roku), rząd Estonii wyznaczył cel związany
z technicznym przygotowaniem państwa do połowy 2006 roku na wprowadzenie
nowej waluty, miało to umożliwić przyjęcie wspólnej waluty od 1 stycznia 2007
roku. Jednak, problemy z wypełnieniem warunku stabilności cen doprowadziły do
tego, że Estonia przystąpiła do UGiW dopiero cztery lata później, czyli 1 stycznia
2011 roku i stała się wtedy siedemnastym krajem członkowskim strefy euro.54
Estonia, podobnie jak wszystkie pozostałe kraje, które przystępowały do
UGiW od 2007 roku, zdecydowała się na zastosowanie scenariusza „big bang”,
czyli wprowadzenia euro jednocześnie w formie gotówkowej i bezgotówkowej.
W okresie podwójnego obiegu walut korona estońska oraz euro miały status
prawnego środka płatniczego i mogły być wykorzystywane do dokonywania
transakcji gotówkowych.”55 Podawanie cen w obu walutach obowiązywało od 1
lipca 2010 roku i trwało do 30 czerwca 2011 roku. Tyczyło się to wszystkich cen
dotyczących oferowanych usług czy dóbr, które prezentowane były w cennikach,
na metkach, itd. Reguła ta dotyczyła także usług świadczonych i sprzedaży w ehandlu. Zamieszczano na stronie przedsiębiorcy odpowiedni kalkulator, który
automatycznie przeliczał wartość z waluty wiodącej.56
Rząd Estonii zaplanował stosunkowo krótki, dwutygodniowy okres
podwójnego obiegu walut korony estońskiej i euro. W tym okresie zarówno
dotychczasowa, jak i nowa waluta miały status prawnego środka płatniczego oraz
mogły być używane do przeprowadzania transakcji gotówkowych. Po skończeniu
się tego okresu, (od 15 stycznia 2011 roku) banknoty i monety euro stały się
jedynym środkiem płatniczym.57
„Od pierwszych godzin dnia 1 stycznia praktycznie wszystkie 867
54 Z. Binek, Minimalizacja kosztów wprowadzenia waluty euro − doświadczenia Estonii,
„Ekonomia economics” 1 (18) 2012, wyd. UE we Wrocławiu, Wrocław 2012, s. 77.
55 Z. Binek, Minimalizacja kosztów, op. cit., s. 78-79.
56 Zespół Roboczy ds. Sektora Finansowego, Analiza doświadczenia innych krajów UE, które
przyjęły euro w zakresie kompetencji ZRSF, „Euroopracowania” 2011, nr 12/sierpień, Biuro
Pełnomocnika Rządu ds. Wprowadzenia Euro przez Rzeczpospolitą Polską, Ministerstwo
Finansów, s. 24
19
bankomatów wydawało banknoty euro. Wydawały one głównie banknoty
o niskich nominałach (5, 10 i 20 EUR), natomiast bankomaty, które w przeszłości
wykazywały wysokie obroty, zaopatrzono również w banknoty o nominale 50
euro. Przed otwarciem sklepów 1 stycznia 2011 roku terminale kart płatniczych
w punktach sprzedaży oraz ogólnie systemy informatyczne z powodzeniem
zostały przestawione na euro.”58
W celu usprawnienia procesu wymiany waluty krajowej na euro, większa
część oddziałów banków była otwarta w dniach 1 oraz 2 stycznia 2011 roku,
jednak nie odnotowano w tym czasie dużej liczby klientów. Podczas trwania
podwójnego obiegu wymianę korony estońskiej na euro oferowały także urzędy
pocztowe, które specjalnie w tym celu były otwarte przez cały tydzień.59
Jednak już od 3 stycznia, aż przez cały czas podwójnego obiegu ilość
transakcji w kasach byłą o około 3-5 razy większa. Największą ilość transakcji
zarówno w urzędach pocztowych, jak i bankach zanotowano podczas 3 i 4
stycznia 2011 roku. Wskutek starannych przygotowań banki oraz urzędy
pocztowe poradziły sobie z dodatkową pracą w okresie podwójnego obiegu,
jednak nie do uniknięcia było tworzenie się kolejek podczas pierwszych dni
roboczych 2011 roku.60
Mimo zalecenia Komisji Europejskiej związanego z nałożeniem na
detalistów przez władze państwowe obowiązku wydawania reszty jedynie w euro
od momentu przyjęcia nowej waluty do obrotu, rząd Estonii ograniczył się jedynie
do rekomendacji w tej sprawie. Sprzedawcy mieli wydawać resztę w nowej
walucie, jednak pozostawiono im możliwość wypłacania, w czasie podwójnego
obiegu, reszty w starej walucie, w szczególności w sklepach zlokalizowanych
w oddalonych obszarach wiejskich, gdzie gotówka euro mogła nie być
dostarczona przed dniem wprowadzenia euro.61 Oceniając proces wprowadzenia
euro w sektorze handlu detalicznego można stwierdzić, iż dobrze poradził sobie
58 Zespół Roboczy ds. Wprowadzenia Banknotów i Monet Euro, Analiza doświadczeń państw w
zakresie wymiany pieniądza gotówkowego na euro, „Euroopracowania” 2011, nr 11/sierpień,
Biuro Pełnomocnika Rządu ds. Wprowadzenia Euro przez Rzeczpospolitą Polską,
Ministerstwo Finansów, s. 42.
60 Zespół Roboczy ds. Wprowadzenia Banknotów i Monet Euro, Analiza doświadczeń państw,
op. cit., s. 42.
20
z tym wyzwaniem. Detaliści byli odpowiednio zaopatrzeni w banknoty euro oraz
nie odnotowano zbytnio zakłóceń dotyczących kolejek. W dniu 1 stycznia
„w przypadku 75% transakcji gotówkowych sprzedawcy wydawali resztę
wyłącznie w euro. Odsetek ten wzrósł szybko do 92% w niedzielę 2 stycznia
(w dniu, w którym otwartych było wiele dużych sklepów). Wyniki sondażu
przeprowadzonego przez służby KE po zakończeniu okresu podwójnego obiegu
świadczą o tym, że znaczna większość Estończyków (87%) uznała, że operacja
wprowadzenia wspólnej waluty przebiegła sprawnie i bezproblemowo.”62
Wymiana koron estońskich na nową walutę bez prowizji i po
nieodwołalnym kursie wymiany zaczęła się w filiach banków komercyjnych
miesiąc przed wprowadzeniem euro. Była ona skierowana do osób fizycznych
i miała odciążyć po wprowadzeniu euro instytucje kredytowe i detalistów.63
Harmonogram wymiany pieniądza wyglądał następująco:64
 15 września 2010 roku - zaopatrzenie pierwotne i wtórne w monety
 15 listopada 2010 roku - zaopatrzenie pierwotne w banknoty
 1 grudnia 2010 roku - zaopatrzenie wtórne w banknoty oraz bezpłatna
wymiana koron estońskiej przez instytucje kredytowe
 1 stycznia 2011 roku - przewalutowanie rachunków bankowych
 14 stycznia 2011 roku - ostatni dzień podwójnego obiegu
 15 stycznia 2011 roku - banknoty oraz monety euro są jedynym prawnym
środkiem płatniczym
 31 grudnia 2011 roku - ostateczny termin wymiany monet i banknotów korony
estońskiej w bankach
 bezterminowo - ostateczny termin wymiany banknotów oraz monet korony
estońskiej w Eesti Bank.
„W myśl art. 52 Statutu ESBC i EBC oraz zgodnie z Wytycznymi EBC
z dnia 24 lipca 2006 roku bezpłatną wymianę banknotów nominowanych
w koronach estońskich na euro prowadziły do 28 lutego 2011 roku również inne
banki centralne Eurosystemu (podobnie jak to miało miejsce w przypadku
op. cit., s. 43.
op. cit., s. 55.
64 http://www.ecb.europa.eu/euro/changeover/estonia/html/index.pl.html, op. cit..
21
wprowadzania euro w Słowenii, na Cyprze, Malcie i Słowacji). Kwotę wymiany
ograniczono do 1000 EUR na osobę/transakcję dziennie. Kampania zachęcająca
do wycofywania dotychczasowych monet z obiegu rozpoczęła się w Estonii 1
października 2010 roku (przewidywała ona możliwość zdeponowania monet
nominowanych w koronach estońskich na własnym rachunku bez pobierania
dodatkowych opłat). Do końca 2010 roku została wycofana znaczna część koron
estońskich – ich wartość w obiegu na koniec grudnia tamtego roku zmniejszyła
się o ok. 40% w porównaniu z tym samym okresem w 2009 roku (z 9,7 mld do
5,8 mld EEK). W styczniu 2011 roku wartość dotychczasowej waluty spadła do
1,7 mld EEK, stanowiąc 18% wartości koron, jakie pozostawały w obiegu
w grudniu 2009 roku.”65
22
3. Sytuacja gospodarcza w Estonii po przyjęciu euro
Wejście Estonii do strefy euro w styczniu 2011 roku było zwieńczeniem
polityki integracyjnej kraju. Estonia konsekwentnie realizowała od czasu
odzyskania niepodległości w 1991 roku proces zacieśniania relacji z państwami
Europy Zachodniej, który miał na celu zerwanie z radziecką przeszłością oraz
stopniowe zmniejszanie dystansu jaki był między Estonią a najbardziej
rozwiniętymi gospodarkami w Europie. Umacnianie współpracy w ramach UE
oraz NATO a także pryncypialny stosunek do spełniania przyjętych zobowiązań
rząd Estonii traktował jako ważną część budowania międzynarodowego prestiżu
państwa. Spośród krajów bałtyckich Estonia najsilniej akcentowała swoją
polityczną, kulturową i ekonomiczną przynależność do Europy Zachodniej oraz
najefektywniej integrowała się z jej strukturami. Rozpoczęła ona negocjacje
akcesyjne z UE i zastąpiła walutę krajową wspólną walutą europejską jako
pierwsza z krajów bałtyckich.66 Sytuację gospodarki estońskiej wynikającą
z wprowadzenia euro przedstawiają tabele 4. - 10.
Tab. 4. Wzrost PKB i jego składowych w Estonii w latach 2006-2013
Jednostka
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
9,10
9,50
9,80
4.8
-3.8
..
8.3
4.7
1.6
6.0
-1.1
..
33.0
10.4
2.5
Produkcja i dochody
Tys. euro na
9,20 9,90 9,50 8,10 8,40
mieszkańca
Dochody do dyspozycji
Roczna
10.8 11.8 -0.1 -5.5 -1.9
gospodarstw domowych dynamika %
Wzrost gospodarczy
Roczna
Wzrost realnego PKB
10.4
7.9
-5.3 -14.7 2.5
dynamika %
Stopa oszczędności netto
dochodu do dyspozycji
%
-13.1 -8.2 -4.1
4.7
4.4
gospodarstw domowych
Nakłady brutto na środki
% PKB
22.9 10.3 -13.1 -36.7 -2.6
trwałe
źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Eurostatu oraz OECD
PKB na mieszkańca
PKB per capita w latach 2006-2008 wahało się w przedziale 9,20-9,90 tys.
euro na mieszkańca. W roku 2009 można zauważyć spadek do 8,10 tys. euro na
66
P. Siarkiewicz, Estonia w strefie euro – sukces strategiczny, (20.06.2011),
http://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2011-06-20/estonia-w-strefie-eurosukces-strategiczny, (28.02.2015).
23
mieszkańca spowodowany kryzysem z 2008 roku, niski poziom utrzymywał się
również w 2010 roku. Od 2011 roku zaobserwować można coroczny wzrost tego
wskaźnika osiągający w 2013 roku 9,80 tys. euro na mieszkańca.
W 2011 roku dochodów do dyspozycji gospodarstw domowych wzrósł
w stosunku do roku ubiegłego o 4,8% jednak w 2012 roku zanotowano spadek
o 3,8%. W latach 2006-2007 wskaźnik ten osiągną najwyższy poziom –
odpowiednio 10,8% i 11,8% (por. tab. 4).
Tempo wzrostu PKB Estonii było zróżnicowane. Jak pokazuje tabela 4 lata
2006 - 2007 to imponujący rozwój gospodarki i jej wzrost pomiędzy 7,9%
a 10,4%. Dwa kolejne lata to spadek PKB najpierw o 5,3% potem, aż o 14,7%.
Dalej gospodarka rozwijała sie pomiędzy 1,6 a 4,7%, z wyjątkiem 2011 roku 8,3%. Można zaobserwować znaczny wzrost PKB po wprowadzeniu euro jednak
tylko w 2011 roku, w wyniku czego nie da się stwierdzić że fakt przyjęcia przez
Estonię wspólnej waluty miał na PKB bezpośredni wpływ. PKB Estonii wynosił
w 2012 roku 16,9 mld euro. PKB Estonii rozwija się dzięki dużym inwestycjom
ze Skandynawii.67
Stopa oszczędności netto dochodu do dyspozycji gospodarstw domowych
w latach 2006-2009 miała tendencje wzrostową, najniższy jej poziom
zaobserwować można było w roku 2006 kiedy to wynosiła -13,1%. W roku 2010
nastąpił nieznaczny spadek z poziomu 4,7% do 4,4%, jak widać pomimo kryzysu
światowego w 2008 roku wskaźnik ten wzrósł i utrzymał się na dodatnim
poziomie. W 2011 roku kiedy to Estonia przyjęła euro stopa oszczędności netto
dochodu do dyspozycji gospodarstw domowych osiągnęła najwyższy poziom
(6%). Dopiero w 2012 roku nastąpił znaczny spadek do poziomu -1,1% (por. tab.
4).
W przypadku nakładów brutto na środki trwałe można zauważyć wpływ
kryzysu w 2008 roku na ich udział w PKB, który w 2008 roku spadł do 13,1%PKB a w 2009 do aż -36,7%PKB. Nakłady podnoszące wartość majątku
trwałego oraz nakłady ponoszone na remonty środków trwałych i przyrost
wartości niematerialnych i prawnych w wyniku przyjęcia wspólnej waluty przez
Estonię wzrosły do 33%PKB w 2011 roku, zaś w 2012-2013 spadły osiągając
67 http://euro-dane.com.pl/estonia
24
w ostatnim badanym roku 2,5%PKB (por. tab. 4).
Tab. 5. Deficyt, dług publiczny oraz dochody i wydatki rządu Estonii w latach
2006-2013
Deficyt i dług
jednostka 2006 2007 2008 2009 2010
publiczny
Deficyt publiczny
% PKB
2.5
2.4
-3.0
-2.0
0.2
Dług publiczny
% PKB
8.0
7.3
8.5
12.6 12.4
Ogólne dochody rządu % PKB 36.1 36.4 36.7 42.8 40.6
Ogólne wydatki
% PKB 33.6 34.0 39.7 44.7 40.4
rządowe
2011
2012
2013
1.0
9.6
39.1
-0.3
13.3
39.5
-0.5
..
38.4
38.0
39.7
38.9
Deficyt budżetowy Estonii - w latach 2006-2013 był dość stabilny. Kryzys
w Estonii ukazał się wcześniej niż w innych krajach bo już w roku 2008. W latach
2008-2009 Estonia zanotowała deficyt budżetowy.
W roku 2010 budżet był prawie zbilansowany, po przyjęciu euro wzrosła
nadwyżka budżetowa spowodowana dynamiką wzrostu PKB i gospodarki
estońskiej. W roku 2010 i 2011 Estonia wróciła do dobrych źródeł nadwyżki
przychodów nad wydatkami. Jednak w roku 2012 i 2013 w Estonii odnotowano
deficyt budżetowy wynikający ze wzrostu wydatków (por. tab. 5).
Dług publiczny Estonii w latach 2006-2008 utrzymywał się na stabilnym
poziomie – pomiędzy 7,3% PKB a 8,5% PKB. W roku 2009 wzrósł osiągając
poziom 12,6%PKB oraz w 2010 roku nieznacznie się obniżył– 12,4% PKB.
W wyniku wprowadzenia euro w 2011 roku zaobserwować można spadek długu
publicznego do poziomu 9,6% PKB, jednak już w 2012 roku wzrósł osiągając
poziom 13,3% PKB (por. tab. 5).
Ogólne dochody rządu w badanym okresie utrzymywał się na poziomie
pomiędzy 36,1% PKB a 42,8% PKB. Najwyższe dochody rządu odnotowano po
kryzysie w 2009 roku (42,8% PKB), w kolejnych okresach stopniowo malały
osiadając w 2013 roku poziom 38.4% PKB. Nie można tu zaobserwować
znaczącego wpływu przyjęcia wspólnej waluty na dochody rządu. W przypadku
ogólnych wydatków rządowych od 2008 do 2013 roku kształtowały się na
stabilnym poziomie – w granicach 38% PKB a 39,7%PKB, z wyjątkiem 2009
roku kiedy to zaobserwować można skutki kryzysu a wydatki osiągnęły
najwyższy poziom – 44,7% PKB. W wyniku kryzysu od początku 2008 roku do
25
połowy 2010 roku, pracę utraciło 100 000 osób, co spowodowało że wydatki na
szkolenia bezrobotnych wzrosły czterokrotnie od 2008 do 2009 roku.68 Przed
kryzysem estoński rząd utrzymywał zrównoważony budżet. Pozycja fiskalna
pogorszyła się w okresie boomu poprzedzającego kryzys, a przychody były
używane cyklicznie w celu sfinansowania wzrostu strukturalnego wydatków
publicznych. Kiedy kryzys uderzył w pełni w 2009 roku wydatki w połączeniu
z pracą automatycznych stabilizatorów po stronie przychodów doprowadziły, przy
niezmienionej polityce, do dużego deficytu fiskalnego.69 (por. tab. 5).
Tab. 6. Import i eksport towarów i usług w Estonii w latach 2006-2013
jednostka 2006 2007 2008 2009 2010
Handel
Import towarów i usług % PKB 73.7
72.1
70.8
55.9
68.8
Eksport towarów i usług % PKB 63.5
63.2
66.8
60.8
75.1
2011
82.5
86.1
2012
88.2
88.3
2013
85.2
86.1
Znaczący wpływ wprowadzenia wspólnej waluty w Estonii można
zaobserwować w przypadku importu i eksportu towarów i usług co mogło być
spowodowane większym bezpieczeństwem kursowym, tańszym inwestowaniem
oraz łatwiejszymi kontaktami z zagranicznym biznesem. W roku 2010 import
towarów i usług wynosił 68,8%PKB zaś w 2011 roku wzrósł do poziomu 82,5%
PKB. W kolejnych latach osiągnął odpowiednio poziom 88,2% PKB
i 85,2%PKB. W roku przyjęcia euro eksport towarów i usług wzrósł z 75,1%PKB
(w 2010 roku) do 86,1%PKB, w kolejnych latach utrzymywał się na dość
wysokim poziomie, osiągając w 2013roku wartość 86,1%PKB Od roku 2009
można zaobserwować dodatnie saldo handlowe oraz znaczący wpływ kryzysu
światowego na wartość importu i eksportu kiedy to znacząco spadły (por. tab. 6).
Tab. 7. Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Estonii w latach 20062013
Bezpośrednie inwestycje
jednostka 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
zagraniczne
Napływ bezpośrednich
MlnUSD 1 797 2 725 1 729 1 839 1 600 341 1 517
inwestycji zagranicznych
Odpływ zagranicznych
MlnUSD 1 107 1 746 1 112 1 549 142 -1 454 952
inwestycji bezpośrednich
68
OECD, OECD Economic Surveys: Estonia 2011, OECD Publishing.,
http://dx.doi.org/10.1787/eco_surveys-est-2011-en, s. 9, (15.05.2015).
69
OECD, OECD Economic Surveys: Estonia 2011, op. cit., s. 11.
26
2013
950
356
Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych znacząco się zmniejszył
w roku 2011 w stosunku do poprzedniego aż o 1256mln USD, co mogło być
wynikiem niepokoju inwestorów związanego z reakcją gospodarki na przyjęcie
wspólnej waluty przez Estonię, jednak już w 2012 roku osiągnął poziom 1517mln
USD (por. tab. 7).
Odpływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich już w roku 2010
zmniejszyły się z poziomu 1549 mln USD (w 2009 roku) do 142 mln USD, oraz
do ujemnej wartości w 2011 roku kiedy osiągnęły poziom -1454 mln USD.
Spowodowane to było wycofaniem przez estońskie przedsiębiorstwa kapitału
zainwestowanego za granicą W kolejnych latach ich poziom nie przekroczył
1000mln USD jak to miało miejsce w latach 2006-2009 (por. tab. 7).
Tab. 8. Inflacja w Estonii w latach 2006-2013
Ceny i stopy procentowe jednostka 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Inflacja: wszystkie
Roczna
4.4
6.6 10.4 -0.1
3.0
5.0
3.9
2.8
elementy
dynamika %
Roczna
Inflacja: jedzenie
5.0
9.3 14.2 -4.0
3.0
9.7
3.8
4.1
dynamika %
Roczna
Inflacja: energia
8.2
7.8 23.2 -2.5 12.3 8.2 10.6 5.7
dynamika %
Wskaźniki cen
Roczna
producentów (PPI):
4.8 10.1 7.6
-3.9
2.1
5.7
2.9
2.7
dynamika %
produkcyjne
Dwucyfrowa inflacja w Estonii pojawiła się w 2008 roku. W pozostałych
okresach utrzymywała się na poziomie niższym niż 6,6 %. Wysokie tempo
rozwoju gospodarki i jej niewielka skala wywołuje szybki wzrost cen. W 2009
roku odnotowano 0,1% deflację. Na skutek przyjęcia euro przez Estonię
zauważyć można znaczny wzrost cen o 5%, który w kolejnych latach malał.
Najwyższą inflację można zauważyć w przypadku żywności oraz cen
producentów, zaś spadek przy cenach energii (por. tab. 8).
Tabela 9 przedstawia wpływ wprowadzenia wspólnej waluty na inflację
w Estonii po upływie czterech miesięcy od chwili przystąpienia do strefy euro.
Jest to zestawienie miesięczne oraz roczne dynamiki inflacji w Estonii, strefie
27
euro i w całej Unii Europejskiej.70
Tab. 9. Stopa inflacji HICP w Estonii, strefie euro i w całej Unii Europejskiej
Miesiąc
12.2010
01.2011
02.2011
03.2011
r/r, %
m/m, %
r/r, %
m/m, %
r/r, %
m/m, %
r/r, %
m/m, %
Estonia
5,4
0,5
5,1
0,0
5,5
0,7
5,1
0,8
Unia Europejska
2,7
0,6
2,8
-0,4
2,9
0,5
3,1
1,1
Strefa euro
2,2
0,6
2,3
-0,7
2,4
0,4
2,7
1,4
źródło: NBP, Analiza sytuacji gospodarczej w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, Lipiec
2011, https://www.nbp.pl/publikacje/nms/nms_07_11.pdf, s. 26, (20.02.2015).
Ze wstępnej oceny wynika, iż łączny (jednorazowy) wpływ przyjęcia euro
przez Estonię na poziom inflacji HICP wyniósł w okresie od grudnia 2010 roku
do marca 2011 roku prawdopodobnie pomiędzy 0,2 a 0,3 pkt proc. Pokrywa się to
z doświadczeniami państw, które wcześniej przyjęły euro: Słowenii w 2007 roku
(0,3 pkt proc.), Malty i Cypru w 2008 roku a także Słowacji w 2009 roku (0,3 pkt
proc.). Zdaniem Eurostatu, skutki wprowadzenia wspólnej waluty w Estonii
wydają się zauważalne, chociaż ich skala nie okazała się aż tak duża, aby
spowodować trwały wzrost stopy inflacji bieżącej w tym kraju.71 (por. tab. 9).
Przed przyjęciem euro, w grudniu 2010 roku 12‐miesięczna średnia stopa
inflacji HICP Estonii osiągnęła poziom wyższy niż wartość referencyjna i tak
pozostało. W grudniu 2010 roku inflacja w ujęciu rocznym wynosiła 5,4%, zaś w
styczniu 2011 roku 5,1% (wartość referencyjna wyniosła odpowiednio 2,43%
i 1,97%). Silny wzrost cen rozpoczął się w II połowie 2010 roku – stopa inflacji
HICP w ujęciu rocznym w sierpniu 2010 roku osiągnęła poziom 2,8%, we
wrześniu 3,8% a w październiku 4,5% i była w dużej mierze spowodowana
wzrostem cen surowców i żywności na świecie. Wskaźniki inflacji w ujęciu
miesięcznym po wprowadzeniu euro kształtowały się następująco: w styczniu
2011 roku 0,0%, w lutym 0,7%, w marcu 0,8%.”72 (por. tab. 9).
70
NBP, Analiza sytuacji gospodarczej w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, Lipiec 2011,
https://www.nbp.pl/publikacje/nms/nms_07_11.pdf, s. 26, (20.02.2015).
71
Analiza sytuacji gospodarczej w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, op. cit., s. 26.
72
NBP, Doświadczenia Estonii, op. cit., s. 19-20.
28
Tab. 10. Zatrudnienie i bezrobocie w Estonii w latach 2006-2013
jednostka 2006 2007 2008 2009 2010
Zatrudnienie
Wskaźnik zatrudnienia w
%
31.8 34.6 36.5
29.1 26.1
populacji w wieku 15-24 lat
%
83.8 84.6 83.7 76.4 74.8
populacji w wieku 25-54 lat
populacji w wieku 55-64
%
58.2 59.4 62.1 60.3 53.8
lata
Bezrobocie
Stopa bezrobocia: łączna
%
5.9
4.6
5.5
13.6 16.7
siła robocza
Stopa bezrobocia,
%
6.2
5.4
5.7
16.7 19.3
mężczyźni
Stopa bezrobocia, kobiety
%
5.5
3.9
5.1
10.4 14.1
Długotrwałe bezrobocie:
%
48.6 49.8 31.2 27.3 45.3
ogółu bezrobotnych
2011
2012
2013
31.9
33.7
33.4
78.2
79.4
80.3
57.4
60.3
62.5
12.4
10.0
8.6
13.1
10.9
9.1
11.7
9.1
8.1
57.3
54.7
44.5
Na skutek przyjęcia wspólnej waluty przez Estonię najbardziej zwiększyło
się zatrudnienie w przypadku populacji w wieku 15-24 lat kiedy to wskaźnik
wzrósł z 26,1% w 2010 roku do 31,9% w 2011 roku, w kolejnych latach
utrzymywał się na poziomie ponad 33%. Większy wzrost można także
zaobserwować w zatrudnieniu populacji w wieku 55-64 lata kiedy to w roku 2011
osiągną poziom 57,4% i w kolejnych latach rósł osiągając poziom 64,2%. Wzrost
zatrudnienia nastąpił w przypadku populacji w wieku 25-54 lat z 74,8% w roku
2010 do 78,2% i miał tendencję wzrostową w kolejnych latach. Wzrost
zatrudnienia miał swoje odzwierciedlenie w ośmioprocentowym wzroście PKB
w 2011 roku. Można także zauważyć niekorzystny wpływ kryzysu na
zatrudnienie w wyniku którego spadło w 2009 i 2010 roku w każdych grupach
wiekowych oraz w grupie wiekowej 25-54 lat nie został osiągnięty jego poziom
w kolejnych latach na takim poziomie jak przed kryzysem (por. tab. 10).
W Estonii wskaźnik stopy bezrobocia miał bardzo wysoką amplitudę.
W najlepszych okresach gospodarczych obniżono bezrobocie do poziomu 4,6%
(2007 rok). Jednak gdy odwróciła się koniunktura gospodarcza bezrobocie
wzrosło do ponad 16%. Po przyjęciu euro Estonia nie musi się martwić
problemami związanymi z walutą oraz atakami na jej kurs, lecz silna wspólna
waluta wymusza na producentach dóbr i usług dużą konkurencyjność na
29
wspólnym rynku. Co z kolei wywołuje często zwolnienia oraz wzrost bezrobocia.
Po przyjęciu euro znacząco wzrosło długotrwałe bezrobocie (o 12pkt. proc.) zaś
w przypadku stopy bezrobocia ogółem odnotowano jej spadek o ponad 4pkt.
proc., tendencja spadkowa utrzymywała się w kolejnych latach. W badanym
okresie większe bezrobocie występowało wśród mężczyzn niż kobiet. Jednak
większy spadek w 2011 roku odnotowano w przypadku bezrobocia mężczyzn - aż
o 6,2 pkt. proc (por. tab. 10).
30
Podsumowanie
Z przeprowadzonej analizy sytuacji gospodarczej Estonii po przyjęciu euro
nasuwają się następujące wnioski:

Wstępując do OECD w 2010 roku oraz przyjmując wspólną walutę na
początku 2011 roku Estonia została liderem procesów integracyjnych pośród
państw bałtyckich. Wprowadzenie euro umocniło jej międzynarodową pozycję
i zwiększyło atrakcyjność dla inwestorów zagranicznych. Pozytywne
doświadczenia tego kraju stały się ważnym argumentem dla władz na Litwie
i Łotwie, gdy podejmował działania w celu przystąpienia do strefy euro.73

W Estonii można było zaobserwować znaczny wzrost PKB po wprowadzeniu
euro jednak tylko w 2011 roku, w wyniku czego nie można stwierdzić że
wspólna waluta miała na PKB bezpośredni wpływ. PKB Estonii wynosił
w 2012 roku 16,9 mld euro. PKB Estonii rozwija się dzięki dużym
inwestycjom ze Skandynawii.

Po przyjęciu euro wzrosła nadwyżka budżetowa spowodowana dynamiką
wzrostu PKB. W roku 2010 i 2011 Estonia wróciła do dobrych źródeł
nadwyżki przychodów nad wydatkami. Jednak w roku 2012 i 2013 w Estonii
odnotowano deficyt budżetowy.

W wyniku wprowadzenia euro w 2011 roku zaobserwować można spadek
długu publicznego do poziomu 9,6%PKB, jednak już w 2012 roku wzrósł
osiągając poziom 13,3%PKB.

Nakłady brutto na środki trwałe w wyniku przyjęcia wspólnej waluty przez
Estonię wzrosły do 33%PKB w 2011 roku, zaś w 2012-2013 spadły osiągając
w ostatnim badanym roku 2,5%PKB.

Na skutek przyjęcia euro przez Estonię zauważyć można znaczny wzrost cen
o 5%, który w kolejnych latach malał. Najwyższą inflację można zauważyć
w przypadku żywności oraz cen producentów, zaś spadek przy cenach energii.
W grudniu 2010 roku inflacja HICP w ujęciu rocznym wyniosła 5,4%,
natomiast w styczniu 2011 roku 5,1% (wartość referencyjna wynosiła
odpowiednio 2,43% i 1,97%). Silny wzrost cen rozpoczął się w II połowie
73
P. Siarkiewicz, Estonia w strefie euro – sukces strategiczny, op. cit..
31
2010 roku – stopa inflacji HICP w ujęciu rocznym w sierpniu 2010 roku
osiągnęła poziom 2,8%, we wrześniu 3,8% a w październiku 4,5% i była
w dużej mierze spowodowana wzrostem cen surowców i żywności na świecie.

W wyniku przyjęcia wspólnej waluty przez Estonię najbardziej zwiększyło się
zatrudnienie w przypadku populacji w wieku 15-24 lat kiedy to wskaźnik
wzrósł z 26,1% w 2010 roku do 31,9% w 2011 roku, w kolejnych latach
utrzymywał się na poziomie ponad 33%. Większy wzrost można także
zaobserwować w zatrudnieniu populacji w wieku 55-64 lata kiedy to w roku
2011 osiągną poziom 57,4% i w kolejnych latach rósł osiągając poziom 64,2%.
Wzrost zatrudnienia nastąpił w przypadku populacji w wieku 25-54 lat z 74,8%
w roku 2010 do 78,2% i miał tendencję wzrostową w kolejnych latach. Wzrost
zatrudnienia miał swoje odzwierciedlenie w ośmioprocentowym wzroście PKB
w 2011 roku

Po przyjęciu euro Estonia nie musi się martwić problemami związanymi
z walutą oraz atakami na jej kurs, lecz silna wspólna waluta wymusza na
dobrach i usługach dużą konkurencyjność na wspólnym rynku. Co z kolei
wywołuje często zwolnienia oraz wzrost bezrobocia. Po przyjęciu euro
znacząco wzrosło długotrwałe bezrobocie o 12pkt. proc. zaś w przypadku
stopy bezrobocia ogółem odnotowano jej spadek o ponad 4pkt. proc., tendencja
spadkowa utrzymywała się w kolejnych latach.
Przyjęcie wspólnej waluty miało pozytywny wpływ na eksport towarów
i usług gdzie wprowadzenie europejskiej waluty, w której rozliczana jest
większość transakcji w handlu zagranicznym Estonii, zmniejszyło koszty
ponoszone przez przedsiębiorców. Korzystny wpływ zauważyć można także
w przypadku nadwyżki budżetowej, która po przyjęciu euro wzrosła z 0,2%PKB
(w 2010 roku) do 1%PKB (w 2011 roku) i była spowodowana dynamiką wzrostu
PKB i gospodarki estońskiej. Pozytywnym efektem wprowadzenia euro było
także zniknięcie ryzyka kursu walutowego dla osób posiadających kredyty,
których zdecydowana większość była denominowana właśnie w euro.74
Wprowadzenie euro w Estonii miało negatywny wpływ na poziom cen.
74
P. Siarkiewicz, Estonia w strefie Eeuro – sukces strategicznyop. cit.
32
Inflacji nie udało się opanować i w wyniku przyjęcia euro przez Estonię ceny
wzrosły o 5%. Najwyższą inflację można zauważyć w przypadku żywności oraz
cen producentów.
Estonia po spełnieniu kryteriów z Maastricht oraz przyjęciu wspólnej
waluty zaczęła być przedstawiana w Europie jako wzór odpowiedzialnej polityki
budżetowej. W trakcie kryzysu strefy euro zaczęto ją przeciwstawiać krajom
silnie zadłużonym oraz przeżywającym poważne problemy finansowe. Kraj ten
wypomina bogatszym państwom członkowskim finansową nieroztropność oraz
życie na kredyt, i jednocześnie mając najniższy dług publiczny w Unii
Europejskiej, wykorzystuje to do budowania międzynarodowego wizerunku.75
75
P. Siarkiewicz, Estonia w strefie euro – sukces strategiczny, op. cit..
33
Bibliografia
1. Berenda K., Estonia zaczyna liczyć koszty wprowadzenia euro, (03.01.2011),
http://mojeinwestycje.interia.pl/wal/koment/wiecej/news?inf=1578282,
(12.02.2015)
2. Binek Z., Minimalizacja kosztów wprowadzenia waluty euro − doświadczenia
Estonii, „Ekonomia economics” 1 (18) 2012, wyd. UE we Wrocławiu,
Wrocław 2012.
3. Czech K., Rozwój strefy euro z perspektywy wybranych państw – wnioski dla
Polski,
UE
w
Katowicach,
http://www.ue.katowice.pl/uploads/media
/4_K.Czech_Rozwoj_Strefy_Euro....pdf, (12.02.2015).
4. Dziwok E., Wyzwania dla polityki pieniężnej Europejskiego Banku
Centralnego wobec poszerzonej strefy euro o kraje Europy ŚrodkowoWschodniej, „Studia Ekonomiczne” nr 123, 2012
5. Estonia
w
strefie
euro
od
2011
roku,
(12.05.2010),
http://www.wprost.pl/ar/194960/Estonia-w-strefie-euro-od-2011-roku/,
(12.02.2015).
6. Flash Eurobarometr, Wprowadzenia euro w nowych państwach członkowskich,
(29.07.2010),
https://polskawue.gov.pl/Flash,Eurobarometr,2010,Wprowadzenie,euro,w,now
ych,panstwach,czlonkowskich,4000.html, (12.02.2015).
7. Gwóźdź
D.,
Estonia
17.
krajem
strefy
euro,
(01.01.2011),
http://www.uniaeuropejska.org/estonia-17-krajem-strefy-euro, (12.02.2015).
8. http://euro-dane.com.pl/estonia
9. http://www.ecb.europa.eu/euro/changeover/estonia/html/index.pl.html,
(12.02.2015).
10.
KS, Sprawozdanie z konwergencji za 2010 r. - jedynie Estonia gotowa na
przyjęcie
waluty
euro
z
dniem
1
stycznia
2011
r.,
www.senat.gov.pl/download/gfx/senat/pl/defaultopisy/296/.../1/029.pdf,
(12.02.2015).
11.
Markiewicz M., Integracja Litwy, Łotwy i Estonii z Unią Gospodarczą i
Walutową w kontekście nominalnych kryteriów konwergencji, (2012),
http://repozytorium.uni.lodz.pl:8080/xmlui/bitstream/handle/11089/396/107-
34
120.pdf?sequence=1, (12.02.2015).
12.
NBP, Analiza sytuacji gospodarczej w krajach Europy Środkowej
i Wschodniej, Lipiec 2011, https://www.nbp.pl/publikacje/nms/nms_07_11.pdf,
(20.02.2015).
13.
NBP, Doświadczenia Estonii z procesu zamiany waluty krajowej na euro,
Warszawa,
maj
2011,
https://www.nbp.pl/publikacje/o_euro/est_eur.pdf,
(12.02.2015).
14.
NBP, Praktyczne przygotowania do przyszłego wprowadzenia euro
w Estonii oraz innych państwach objętych derogacją, Listopad 2010,
https://www.nbp.pl/publikacje/o_euro/Estonia.pdf, (12.02.2015).
15.
OECD, OECD Economic Surveys: Estonia 2011, OECD Publishing.,
http://dx.doi.org/10.1787/eco_surveys-est-2011-en, (15.05.2015).
16.
Siarkiewicz P., Estonia w strefie euro – sukces strategiczny, (20.06.2011),
http://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2011-06-20/estonia-wstrefie-euro-sukces-strategiczny, (28.02.2015).
17.
Unia
Gospodarcza
i
Walutowa,
http://ec.europa.eu/economy_finance/euro/emu/index_pl.htm, (12.02.2015)
18.
Zbierzchowska D., Estońska droga do strefy euro – zmagania z inflacją
w warunkach Systemu Izby Walutowej, Oeconomia Copernicana 2010, nr 1,
http://www.oeconomia.copernicana.umk.pl/plikidopobrania/2010_1_zbierzcho
wska.pdf, , (12.02.2015).
19.
Zespół Roboczy ds. Sektora Finansowego, Analiza doświadczenia innych
krajów
UE,
które
przyjęły
euro
w
zakresie
kompetencji
ZRSF,
„Euroopracowania” 2011, nr 12/sierpień, Biuro Pełnomocnika Rządu ds.
Wprowadzenia Euro przez Rzeczpospolitą Polską, Ministerstwo Finansów.
20.
Zespół Roboczy ds. Wprowadzenia Banknotów i Monet Euro, Analiza
doświadczeń państw w zakresie wymiany pieniądza gotówkowego na euro,
„Euroopracowania” 2011, nr 11/sierpień, Biuro Pełnomocnika.
21.
Żuchowska D., Polityka kursowa a inflacja w procesie integracji walutowej
Słowenii, Słowacji i Estonii ze strefą euro, Oeconomia Copernicana 2011, nr 1,
http://www.oeconomia.copernicana.umk.pl/plikidopobrania/2011_1_zuchowsk
a.pdf, (12.02.2015).
35
Spis rysunków
Rys. 1. Dwunastomiesięczna średnia stopa inflacji HICP w Estonii w okresie maj
2004 – marzec 2011 roku (w %) ............................................................................. 8
Rys. 2. Poparcie dla wprowadzenia euro w Estonii (w proc.) .............................. 17
Spis tabel
Tab. 1. Dochody sektora finansów publicznych w Estonii według kategorii
w latach 2007-2009 oraz zmiany pomiędzy poszczególnymi latami (w % PKB) .11
Tab. 2. Wydatki sektora finansów publicznych w Estonii według kategorii
w latach 2007-2009 oraz zmiany pomiędzy poszczególnymi latami (w % PKB) .11
Tab. 3. Estonia w świetle nominalnych kryteriów z Maastricht w 2009 roku ..... 14
Tab. 4. Wzrost PKB i jego składowych w Estonii w latach 2006-2013 ............... 23
Tab. 5. Deficyt, dług publiczny oraz dochody i wydatki rządu Estonii w latach
2006-2013 ............................................................................................................. 25
Tab. 6. Import i eksport towarów i usług w Estonii w latach 2006-2013 ............. 26
Tab. 7. Napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych w Estonii w latach 20062013 ....................................................................................................................... 26
Tab. 8. Inflacja w Estonii w latach 2006-2013 ..................................................... 27
Tab. 9. Stopa inflacji HICP w Estonii, strefie euro i w całej Unii Europejskiej ... 28
Tab. 10. Zatrudnienie i bezrobocie w Estonii w latach 2006-2013 ...................... 29
36

Doświadczenia Estonii dotyczące przyjęcia waluty euro

Transkrypt

Podobne dokumenty

W dniach od 23 do 30kwietnia 2011 roku sześć uczennic z

Estonia

numer 46

Spotkanie średniowiecza z nowoczesnością

wersja polska