„Przemoc rodzinna wobec dziecka – teoria a rzeczywistość”

„Przemoc rodzinna wobec dziecka – teoria a rzeczywistość”
Często zastanawiamy się dlaczego niektórzy rodzice biją
swoje dzieci? Problem przemocy wobec dzieci przybiera zatrważające rozmiary
we współczesnym świecie. Co gorsza zjawisko to, dotyczy wszystkich
środowisk-nie tylko rodzin patologicznych, zaliczonych do obszaru marginesu
społecznego. Doniesienia o przemocy wobec dzieci docierają do nas bardzo
często, mass media informują nas o kolejnych pobiciach, wykorzystywaniach,
zaniedbaniach., bulwersując społeczną opinię.
Rodzina jest pierwszym środowiskiem wychowawczym w życiu dziecka. W nim
nawiązuje ono pierwsze kontakty i zdobywa doświadczenie. Rodzice powinni
troszczyć się o prawidłowy rozwój swoich dzieci od pierwszych chwil ich życia,
a nawet jeszcze wcześniej, zanim pojawią się na świecie, czyniąc wszystko by
rosły i rozwijały się jak najlepiej. Tym bardziej zjawisko to budzi żywą reakcje,
z uwagi na fakt, że miłość rodzicielska jest najważniejszym czynnikiem
prawidłowego rozwoju dziecka. W literaturze wielu dyscyplin naukowych, w
których polach badawczych znajduje się problematyka przemocy wobec dzieci,
podejmuje się próby zdefiniowania tego zjawiska. Aby skutecznie zapobiegać i
przeciwdziałać krzywdzeniu dzieci, trzeba poznać specyfikę tego problemu oraz
zasady prowadzenia działań profilaktycznych i pracy terapeutycznej z osobami
uwikłanymi w sytuacje przemocy.
Rodzina jest pierwszym i naturalnym środowiskiem, do którego „wstępuje” się
z chwilą narodzin. W niej kształtują się wyobrażenia o świecie, ona przekazuje
dziecku podstawowe normy moralne i wzory kulturowe społeczeństwa. Zatem
jej dysfunkcjonalność wpływa w zasadniczy sposób na osobowość kształtującej
się jednostki. Jak pokazuje liczna literatura z zakresu przedmiotu, przemoc
wobec dzieci jest problemem interdyscyplinarnym, stanowi przedmiot
zainteresowań wielu dziedzin.
1
Jest to zjawisko powszechnie znane od czasu, gdy ludzie zaczęli rejestrować
swoją historię. Źródłem tego zjawiska wydaje się przede wszystkim
depersonalizacja dziecka oraz przekonanie, że dziecko jest z natury złe i nie
posłuszne. Tak więc obecność rodziców i ich prawidłowe postawy są bardzo
ważne dla prawidłowego rozwoju dziecka. Jak już wiemy przemoc przejawia
się w czterech wymiarach: przemoc fizyczna, psychiczna, seksualna i
zaniedbywanie, natomiast krzywdzenie dziecka według Światowej Organizacji
Zdrowia (WHO) to każde zamierzone lub nie zamierzone działanie osoby
dorosłej, społeczeństwa lub państwa które ujemnie wpływa na rozwój fizyczny
lub psychospołeczny dziecka. Stosowanie przemocy wobec najmłodszych
powoduje występowanie u nich wielu form zaburzonego zachowania od
siniaków, oparzeń, złamań po liczne urazy wewnętrzne, nie widoczne gołym
okiem jak i lęki i zachowania obronne, natury psychologicznej. Charakteryzuje
je znacznie wyższy stopień niepokoju, depresji niż w przypadku dzieci które
nigdy nie były maltretowane. Często paraliżuje je strach oraz są zestresowane
ciągłą groźbą wystąpienia agresji. Obecnie przyjmuje się, że maltretowanie
uwarunkowane jest wieloma czynnikami, łącznie z sytuacją demograficzną i
otoczeniem kulturowym. Nie dla wszystkich dzieci ich dom jest miejscem
bezpiecznym i pełnym miłości. Wiele z pośród nich jest krzywdzonych przez
tych, którzy powinni zapewnić im bezpieczeństwo. Przemoc wobec dzieci
często ukrywana jest pod pozorem metod wychowawczych. Zdaniem wielu
specjalistów nadal istnieje społeczne przyzwolenie na stosownie kar fizycznych
wobec najmłodszych jako najbardziej efektywnej metody wychowawczej, co
niestety utrudnia określenie skali tego zjawiska. Ofiary często są zastraszone i
żyją w poczuciu winy, bojąc się zawiadamiać o dokonanym przestępstwie.
Skala przemocy wobec dzieci jest trudna do oszacowania, gdyż rejestrowane są
jedynie przypadki drastycznych nadużyć. Nadal bowiem problem krzywdzenia
dzieci jest trudny do wykrycia ze względu na fakt iż większość rodziców uznaje
dzieci za swoją własność.
2
Wiemy, że maltretowanie dzieci może mieć miejsce niezależnie od wieku, płci i
grupy społecznej zarówno sprawcy jak i ofiary. Istnieje zespół czynników, które
nazwiemy „czynnikami ryzyka”, a które odnoszą się do cech wszystkich osób
uwikłanych w sytuacje maltretowania dzieci oraz do otaczających je
okoliczności. Z owych „czynników ryzyka” najważniejszymi są:
·
Indywidualne cechy agresora: wysoki poziom agresji, niska kontrola
emocji, sztywne, surowe, karzące postawy wobec dzieci, zaburzenia
psychiczne, niedojrzałość emocjonalna, młody wiek
·
Indywidualne cechy osoby będącej życiowym partnerem agresora:
niska akceptacja roli rodzicielskiej
·
Cechy dziecka, które staje się ofiarą: zaburzony rozwój dziecka, wady
rozwojowe, dziecko urodzone po śmierci poprzedniego, rozczarowanie
związane z płcią, zachowanie dziecka
·
Czynniki rodzinne;
·
Czynniki otoczenia (społeczne, zawodowe, kulturowe)- Izolacja
społeczna rodziny, problemy społeczno-ekonomiczne, doświadczenie
przez rodziców przemocy w dzieciństwie
1. Bijąc - uczysz bić. Naśladownictwo i modelowanie to bardzo istotne
mechanizmy psychologiczne w dziecku.
3
2. Bicie promuje i nasila gniew - zarówno w dziecku, jak i w rodzicu,
niszczy dziecko i jego psychikę. Straty często są nieodwracalne.
3. Bicie niszczy rodzica i nierzadko skazuje go na wyrzuty sumienia do
końca życia.
4. Bicie nasila się: od klapsa i szturchania do maltretowania jest krótka
droga.
5. Bicie nie zmienia zachowania dziecka - wywołuje tylko strach przed
oprawcą.
6. Bicie nie jest polecane przez Biblię - te zalecenia są tam elementem
pochodzącym z ówczesnej kultury.
7. Bicie nie jest elementem dyscypliny, ale przemocą. Każdy ma prawo do
życia bez przemocy.
8. Przemoc wobec dziecka jest bardzo poważnym przestępstwem, karanym
więzieniem.
mgr Emilia Piotrowska
Bibliografia:
Cz. Czapów: „ Rodzina a wychowanie”, Warszawa 1968
E. Jarosz: „ Dom, który krzywdzi”, Katowice 2001
Red. E. Milewska: „Rodzice i dzieci- psychologiczne obrazy sytuacji
problemowej” , Warszawa 2000
J. Mazur: „ Przemoc w rodzinie- teoria i rzeczywistość”, Warszawa 2002
I. Pospieszyl: „ Razem przeciw przemocy”, Warszawa 1999
I. Pospieszyl: „ Przemoc w rodzinie”, Warszawa 1994
4