PROPONOWANY UKŁAD SCENARIUSZA ZAJĘĆ

Transkrypt

Program warsztatów „Przedstawiciele różnych wyznań jako pacjenci – kompetencje
kulturowe w opiece zdrowotnej”
Oprac. Małgorzata Nagórska
Warszawa, 2013
Celem głównym zajęć jest rozbudzenie zainteresowania uczestników i uczestniczek warsztatów wielokulturowością w kontekście medycznym,
zapoznanie ich ze zwyczajami osób wyznających wybrane religie, które są potencjalnymi podopiecznymi placówek ochrony zdrowia, oraz
uwrażliwienie na potrzeby osób odmiennych kulturowo. Podczas zajęć osoby uczestniczące poznają charakterystykę pięciu wielkich religii.
Po zakończeniu zajęć osoba uczestnicząca:
 zna podstawowe podobieństwa i różnice pomiędzy wielkimi religiami: judaizmem, islamem, buddyzmem, hinduizmem, chrześcijaństwem,
 rozumie potrzeby pacjentów/tek wynikające z przynależności do określonej grupy religijnej,
 umie nawiązywać bardziej konstruktywny i efektywny dialog z pacjentami/tkami odmiennymi kulturowo.
utrwalenie pojęć: osoba odmienna kulturowo, religia,
nowe pojęcia: kompetencje kulturowe, wrażliwość kulturowa
OP – osoba/y prowadząca/e
OU – osoba/y uczestnicząca/e
Scenariusz powstał w ramach projektu Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka Weź kurs na wielokulturowość. Edukacja na temat praw człowieka i wielokulturowości
kluczem do budowania otwartego społeczeństwa przyjmującego obywateli państw trzecich. Projekt jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu na rzecz
Integracji Obywateli Państw Trzecich oraz budżetu państwa.
Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za treści umieszczone w scenariuszu.
Copyright © Helsińska Fundacja Praw Człowieka 2013
Przebieg/treści programowe (opis szczegółowy)
Czas
Metody
Niezbędne materiały
 praca w parach,
 praca w grupach
 nalepki na imiona,
 kolorowe pisaki,
 flipchart
WPROWADZENIE
1. Autoprezentacja osoby prowadzącej.
2. Przedstawienie się osób uczestniczących – w parach każda osoba opisuje
sąsiada/kę): Proszę w parach opowiedzieć o sobie nawzajem o sobie wg
schematu:
a. Mam na imię…
b. Mieszkam w …
c. Jestem … i pracuję w …
d. W wolnych chwilach najchętniej …
e. Na wyspę bezludną zabrałbym/zabrałabym…
f. Gdybym nie był/a tym kim jestem, byłbym/byłabym…
3. Kontrakt – spisanie umowy dotyczącej zachowania się i zasad współpracy
na warsztatach.
60 min.
4. Oczekiwania. Proszę powiedzieć, czego oczekujecie po tych warsztatach?
OP spisuje oczekiwania, a po wszystkich wypowiedziach odnosi się do nich
i omawia cel warsztatów.
Celem zajęć jest zapoznanie OU ze zwyczajami osób wyznających wybrane
religie, które są potencjalnymi podopiecznymi placówek ochrony zdrowia oraz
uwrażliwienie na potrzeby osób odmiennych kulturowo. Podczas zajęć OU
poznają także charakterystykę pięciu wielkich religii. Pracownicy ochrony
zdrowia na co dzień pomagają ludziom w utrzymaniu zdrowia i w walce
z chorobą, towarzyszą przy narodzinach i śmierci. Wiedza medyczna już od
dawna przestała wystarczać w ich pracy. Dzisiaj konieczna jest wiedza
interdyscyplinarna, wnosząca nową jakość w opiekę medyczną, z zakresu
socjologii, psychologii, etyki, prawa itp. Nasze warsztaty mają nam uświadomić
potrzeby osób odmiennych kulturowo oraz to, że czasami niewielki wysiłek
z naszej strony znacząco poprawi ich samopoczucie, co bez wątpienia ma
wpływ na zdrowie. Moim (OP) osobistym celem jest zainteresowanie Was
wielokulturowością w medycynie, dyscypliną, która dynamicznie się rozwija
i która stara się wychodzić naprzeciw pacjentom/pacjentkom odmiennym
kulturowo. Chcę podkreślić przy tym, że wielokulturowość to nie tylko
odmienna kultura czy religia. Odmienność kulturowa odnosi się do każdego
niemal wymiaru: wieku, płci, orientacji seksualnej, pochodzenia, wykształcenia
itp. Wiedza z zakresu wielokulturowości jest coraz bardziej niezbędna w pracy
personelu służb medycznych i bez niej nie można dziś sobie wyobrazić
profesjonalnej opieki medycznej.
Przerwa
15 min.
Moduł I. Pięć wielkich religii: Judaizm, Islam, Buddyzm, Hinduizm,
Chrześcijaństwo.
OP dzieli OU na 5 grup (prosi, by odliczyć do pięciu i usiąść w grupach zgodnie
z numerami). Każda grupa otrzymuje kartkę A4 z nazwą jednej z pięciu religii.
OP prosi, aby każda grupa wpisała jedno określenie, skojarzenie, jakie kojarzy
jej się z daną religią i przekazała kartkę dalej. Kartki krążą aż do wyczerpania
się pomysłów OU. OP monitoruje sytuację i kończy zadanie, gdy widzi, że
grupy nie są już aktywne. Reprezentant/ka każdej grupy odczytuje słowa
zapisane na kartce, którą ma dana grupa. OU mogą dopytywać, dopowiadać,
podsumowywać. Na koniec OP przedstawia wykład dotyczący wymienionych
religii. Po wykładzie zaprasza OU do dyskusji, zadając np. takie pytania:
 Czy taka wiedza jest przydatna w pracy z pacjentem/ką?
 Które elementy religii/ wyznawania religii/ kultu są istotne?
 Czy zauważyliście jakieś podobieństwa pomiędzy poznanymi religiami?
 Co jest
trudniejsze/łatwiejsze – budowanie relacji na zasadzie
 metoda „gorących
kartek”,
 mini-wykład
 dyskusja
105min.
 kolorowe kartki,
 taśma klejąca,
 komputer,
 rzutnik.
poszukiwania podobieństw czy różnic? Dlaczego?
 Czy rozumienie specyfiki różnych wyznań i religii może się przydać w
pracy? W jakich sytuacjach?
Obiad
30 min.
Moduł II. Przedstawiciel/przedstawicielka mniejszości religijnej jako
pacjent/pacjentka. Dieta zróżnicowana kulturowo/ze względów religijnych.
 praca w grupach,
 praca na forum,
 dyskusja,
prezentacje
1. Ćwiczenie: „Jakie to zwierzę?”
Grupa zostaje podzielona na 5 zespołów (prośba o odliczenie do pięciu
i utworzenie 5 zespołów (jedynki, dwójki, trójki…).
Wyobraźcie sobie, że znajdujecie się w ciemnym pokoju. W pokoju znajduje się
pewne zwierzę. Za chwilę rozdam Wam opis tego zwierzęcia. Opisy są pewnego
rodzaju sprawozdaniem osób, które miały okazję być w pokoju i dotknąć
zwierzęcia. Spróbujcie odgadnąć, co to za zwierzę.
OP podaje zasadę, że zespoły sobie nie podpowiadają i nie wymieniają się
informacjami. Każdy zespół otrzymuje kartkę z zagadką (załącznik 1). Na
każdej kartce znajduje się inny opis (OU tego nie wiedzą). Następnie
w zespołach OU próbują rozwiązać zagadkę (ok. 5 min.). W dalszej kolejności
poszczególne zespoły przedstawiają swoje propozycje rozwiązania na forum.
Na zakończenie OP udziela poprawnej odpowiedzi (np. może posiadać obrazek
słonia) oraz prosi, by każda grupa odczytała swój opis zagadki.
90 min.
 załącznik 1 –
opisy/zagadki,
 flipchart,
 taśma samoprzylepna;
 załącznik 2 – opisy
zadań „przez żołądek do
serca”
Na zakończenie OP prosi reprezentantów/ki poszczególnych grup o ich
refleksje na temat ćwiczenia:
 Czy trudno było zgadnąć, jakie to zwierzę?
 Co pomagało, co utrudniało? Dlaczego są tak różne odpowiedzi?
 W jaki sposób ludzie postrzegają (przez jakie pryzmaty)?
 Czy odnosi się to do naszego postrzegania innych osób – poprzez co
„widzimy” (i oceniamy) innych?
OP podsumowując zwraca uwagę, że postrzeganie ludzi zależy od perspektywy,
wiedzy i stereotypów, co nie zawsze jest zgodne z rzeczywistością. Stereotypy
zafałszowują rzeczywistość, co może przeszkadzać w kontakcie z innymi
ludźmi, co ma szczególne znaczenie w sytuacjach zawodowych, gdy nasza
praca jest służbą publiczną.
/Źródło: Izabela Kołodziejczyk-Olczak (red.), Chcesz Lepiej nauczać? Doskonalenie
kwalifikacji nauczycieli i trenerów, LA* PE * CO – Laboratorium Kompetencji Społecznych.
Podnoszenie kwalifikacji nauczycieli i trenerów, Łódź 2011, s. 22. Autorką ćwiczenia jest Marta
Łuczak/
2. Ćwiczenie: „Przez żołądek do serca”
OP dzieli grupę na cztery zespoły – odliczenie do czterech i prośba, by OU
usiadły zgonie z numerami.
OP rozdaje OU zadania (załącznik 2), równocześnie tłumacząc: Macie za
zadanie przygotować menu na cały dzień dla swoich gości, biorąc pod uwagę,
ze obiad zjecie w najbliższej restauracji. W załączeniu macie menu. (uwaga: OP
powinna przygotować kilka zestawów menu z pobliskich barów restauracji)
Na zakończenie przedstawiciel/ka każdej grupy przedstawia propozycje menu
i dzieli się odczuciami i spostrzeżeniami na ten temat. Wykonane ćwiczenie
pozwoli na praktyczne zmierzenie się z problemem osób stosujących różną
dietę wynikającą z wyznawanej religii oraz utrwalenie wiedzy na temat diet
związanych z religią. Należy zadać OU pytanie o zastosowanie wiedzy
w praktyce zawodowej – czy trudno byłoby wdrożyć przepisy diet
zw. z określonym wyznaniem, które właśnie poznaliśmy, w praktyce szpitalnej?
Dlaczego tak, dlaczego nie? Co stoi temu na przeszkodzie? Czy są jakieś stereotypy
dotyczące żywienia związanego z wyznawaną religią, które znamy i które mogą
przeszkadzać – przez które ignorujemy te zakazy i nakazy żywieniowe albo
umniejszamy ich znaczenie? Na koniec wspólne poszukiwanie rozwiązania
problemu dostosowywania posiłków szpitalnych do diet pacjentów różnych wyznań.
/Ćwiczenie zostało zainspirowane autorskim ćwiczeniem przygotowanym przez Annę Huk,
uczestniczkę i absolwentkę Kursu trenerskiego „Weź kurs na wielokulturowość” realizowanego
w latach 2011-2012/
Przerwa
15 min.
Moduł III. Dobre praktyki wobec pacjentów/pacjentek odmiennych
kulturowo. Opracowanie standardu.
OU należy podzielić na 4 grupy (odliczenie do czterech, praca w grupach zgodnie
z numerami). Każda grupa opisuje w formie plakatu jeden z problemów
dotyczących pacjentów/pacjentek odmiennych kulturowo. Obszary problemowe:
1. Dieta.
2. Praktyki religijne.
3. Stereotypy związane z wyglądem i zachowaniem, stylem bycia.
4. Komunikacja.
Zasady tworzenia plakatu. Pole plakatu podzielone jest na 4 obszary części:
1. Jak jest? – opis aktualnego stanu.
2. Jak powinno być? – informacje
o stanie idealnym.
3. Dlaczego nie jest tak, jak powinno 4. Co zrobić, aby poprawić stan
być? – informacje dot. przyczyn
faktyczny? – wnioski, rozwiązania
rozbieżności między stanem
problemów.
aktualnym a idealnym.
135 min.
 metaplan,
 burza mózgów,
 praca
indywidualna,
 praca w grupach,
 dyskusja,
 praca na forum,
 prezentacje
 flipchart,
 post-ity.
Podsumowanie:
Na zakończenie przedstawiciel/ka każdej grupy przedstawia wypracowany
plakat. Po omówieniu poszczególnych plakatów OU zwraca uwagę na punkt 2.
Jako przykłady dobrej praktyki (czy w rzeczywistości funkcjonują takie
rozwiązania, gdzieś istnieje „stan idealny”?) i punkt 4., gdzie są propozycje
rozwiązań (czy mogą one posłużyć jako bodziec do dalszego działania, czy ich
wprowadzenie jest możliwe, realne, w jaki sposób – co rzeczywiście możemy
zrobić, gdy wrócimy następnego dnia do swojej placówki?).
OP zachęca, by OU dzieliły się refleksjami dotyczącymi tego, czy praktyki
stosowane w placówkach medycznych wychodzą naprzeciw potrzebom
pacjentów/pacjentek odmiennych kulturowo. OP proponuje pytania do dyskusji:
 Czy w waszych miejscach pracy stosuje się jakieś procedury dotyczące
omawianych obszarów problemowych?
 Jak sobie radzicie, gdy pojawiają się jakieś trudności?
 Czy Waszym zdaniem powinno się zadbać o potrzeby pacjentów/pacjentek
wynikające z odmienności? Dlaczego?
 Czy realizacja tych potrzeb pomaga czegoś szczególnego w pracy
i kontakcie z pacjentem/tką odmiennymi kulturowo, wyznającymi różne
religie? Czego? Czy warto podejmować taki wysiłek? Dlaczego tak/nie?
Warto zapisać na flipcharcie odpowiedzi na pytanie 2. i poświęcić staraniom
OU więcej uwagi, docenić je.
Po dyskusji OP prosi grupę, aby wspólnie wypracować mierniki dla
standardów opieki nad pacjentami/kami odmiennymi kulturowo/wyznawcami
różnych religii wg obowiązującego schematu:
1. Kryterium struktury – wskaźniki umożliwiające ocenę warunków technicznych
i organizacyjnych oraz niezbędnych zasobów, które umożliwiają odpowiedź na
pytanie: Co musi być zapewnione do osiągnięcia standardu?
2. Kryterium procesu – mierniki określające działania oraz interakcje między
osobami dostarczającymi opiekę/usługę a osobami z niej korzystającymi; dają
odpowiedź na pytania: Co trzeba robić i jak trzeba robić, aby osiągnąć standard?
3. Kryterium wyniku – mierniki określające rezultat końcowy dostarczonej opieki/
usługi, daje odpowiedź na pytanie: Co chcemy osiągnąć za pomocą standardu?
OP prosi, by każda osoba chwilę się zastanowiła nad takimi wskaźnikami,
a następnie proponuje pracę metodą burzy mózgów. OP zapisuje na 3 osobnych
kartkach odpowiedzi OU. Dopytuje, doprecyzowuje tak, by odpowiedzi były
możliwie konkretne. Efektem pracy ma być gotowy standard, który można
będzie zastosować w praktyce zawodowej. OU wspólnie zastanawiają się, czy
możliwe będzie jego zastosowanie w praktyce.
UWAGA: Możliwa także modyfikacja – OP rozdaje post-ity w 3 różnych kolorach.
Każda OU zapisuje samodzielnie kryteria/mierniki, a następnie zawiesza je na
osobnych kartkach flipchart. Gdy wszystkie osoby zawieszą swoje odpowiedzi, OP je
odczytuje, grupuje, nazywa i zapisuje jako element standardu. Cd. jak wyżej.
Podsumowanie
OP w podsumowaniu może podkreślić: Jak się okazuje wiedza z zakresu
wielokulturowości, dotycząca różnych wyznań i związanych z nimi nakazów
i zakazów, stereotypów itp. jest bardzo potrzebna w pracy w opiece zdrowotnej,
gdyż pomaga w lepszym zrozumieniu i realizowaniu potrzeb pacjentów
i pacjentek o specjalnych potrzebach np. dietetycznych czy religijnych. Jako
przedstawiciele i przedstawicielki zawodów medycznych wiemy, że dobre
samopoczucie przyspiesza proces leczenia i rekonwalescencji, dlatego warto
rozpowszechniać szkolić personel szpitali i przychodni.
30 min.
OP prosi OU o krótką wypowiedź: co zabierasz ze sobą z dzisiejszego spotkania
i jak to doświadczenie wykorzystasz w swojej pracy?
OP rozdaje ankiety ewaluacyjne.
Łączny czas:
8h
LITERATURA
a. uzupełniające źródła informacji dla OP
1. Majda A., Zalewska-Puchała J., Ogórek-Tęcza B. (red.): Pielęgniarstwo trans kulturowe, PZWL Warszawa 2009.
2. Krajewska-Kułak E., Wrońska I., Kędziora-Kornatowska K. (red.): Problemy wielokulturowości w medycynie, Wydawnictwo Lekarskie
PZWL Warszawa, 2010.
3. Klöcker M., Tworuschka U. i M.: Etyka wielkich religii, Wydawnictwo Verbinum, Warszawa 2002.
4. Kramer K. P.: Śmierć w różnych religiach świata, Wydawnictwo WAM, Kraków 2007.
5. Poznańska S. Płażewska-Żywko L.: Wybrane modele pielęgniarstwa, Wydawnictwo CMUJ Kraków 2001.
6. Izabela Kołodziejczyk-Olczak (red.), Chcesz Lepiej nauczać? Doskonalenie kwalifikacji nauczycieli i trenerów, LA*PE*CO –
Laboratorium Kompetencji Społecznych. Podnoszenie kwalifikacji nauczycieli i trenerów, Łódź 2011.
b. uzupełniające źródła informacji dla uczestników
1. Janus B., Istota Pielęgniarstwa transkulturowego Madeleine Leininger, (w: Górajek-Jóźwik J. (red.): Filozofia i teorie Pielęgniarstwa,
Wydawnictwo Czelej, Lublin 2007, s. 359-370.
2. Kramer K. P.: Śmierć w różnych religiach świata, Wydawnictwo WAM, Kraków 2007.
3. Janus B.; Szalczyńska K.: Opieka transkulturowa, Pielęgniarstwo 2000, 1998, nr 3-4, s. 13-15.
4. Janus B., Szalczyńska K.: Transkulturowy model pielęgnowania, Pielęgniarstwo 2000, 1997, nr 5, s. 15-17.
5. Szulc W.: Etnopielęgniarstwo, Pielęgniarstwo 2000, 1999, nr2, s. 34-36.
6. Lalak D.: Migracja uchodźstwo wielokulturowość - Zderzenie kultur we współczesnym świecie, Wydawnictwo akademickie Żak, 2007.
Załącznik 1. ĆWICZENIE: Jakie to zwierzę? Opisy-zagadki dla każdego zespołu:
Zespół I
Zespół II
Zespół III
Zespół IV
Zespół V
OPIS
„Coś twardego, podłużnego, ok.3 m, ostre zakończenie, o nie zbyt dużej średnicy.
„Czuję oddech zwierzęcia, coś podłużnego, jest zakończone dwoma wyrostkami.
„Duża powierzchnia, do 1,5 m długości. Gdy zwierze się porusza odczuwam lekki wiatr.
„Coś o kształcie kolumny lub filaru, na spodzie coś miękkiego i delikatnego. Gdy zwierzę się
porusza robi to bezszelestnie.
„Ogromna powierzchnia, wyczuwam pomarszczenia i szczątkowe owłosienie. Skóra jest gruba,
marszczona skóra o grubości 2–4 cm
ODPOWIEDŹ
słoń (kość słoniowa)
słoń (trąba)
słoń (uszy)
słoń (stopy/nogi)
słoń (tułów)
Załącznik 2. ĆWICZENIE: „Przez żołądek do serca” – karty zadań
Grupa 1. gości przyjaciół – wyznawców judaizmu (ortodoksyjnych).
Żywność dozwolona do spożycia jest określana jako koszerna (kaszer). Natomiast nieczyste, trefne pożywienie obejmuje:
- mięso zwierząt nieparzystokopytnych (wielbłądy) lub nieprzeżuwających (świnie, zające, króliki),
- stworzenia wodne nie posiadające płetw i łusek (kraby, raki, krewetki, węgorze),
- krew,
- owady (z wyjątkiem niektórych latających, np. szarańczy) i robaki,
- większość ptaków i jaj od nich pochodzących,
- mleko od zwierząt wymienionych wyżej,
- owoce z drzew mających nie więcej niż trzy lata.
Nie wolno jeść mięsa zwierząt, które nie zostały zabite w sposób rytualny przez wykwalifikowanego rzeźnika, albo które padły i których
wnętrzności nie zostały skrupulatnie sprawdzone. Z innych przepisów: nie wolno spożywać mięsa razem z mlekiem. Ortodoksyjni Żydzi mają
dwa komplety garnków, naczyń stołowych, sztućców i zmywarek), a między spożyciem potrawy mięsnej i mlecznej winien minąć stosowny
czas.
Zadanie dla grupy: Przygotować menu na cały dzień dla gości, biorąc pod uwagę, ze obiad zjecie w najbliższej restauracji (załączone menu).
Na zakończenie przedstawiciel/ka każdej grupy przedstawi propozycje menu.
Grupa 2. gości przyjaciół – wyznawców hinduizmu (braminów)
Bramini to jedna z kast w Indiach. Bramini są często kapłanami, są też ścisłymi wegetarianami (nie jedzą mięsa i ryb), unikają czosnku i cebuli,
a także jajek i wszelkich składników, które działają jak afrodyzjaki lub mogą wpływać na świadomość.
Grupa 3. gości przyjaciół – wyznawców buddyzmu (mnichów buddyjskich)
W buddyzmie otacza się zwierzęta szczególnym szacunkiem i współczuciem, dlatego buddyści są w większości wegetarianami, a niektórzy
weganami tj. unikają wszystkich produktów pochodzenia zwierzęcego, nabiału, miodu alkoholu, i niektóych przypraw (pieprz, czosnek, papryka,
szczypior).
Grupa 4 gości przyjaciół – wyznawców islamu
Muzułmanie jedzą to co jest „halal” (nakazane). Przeciwieństwem tych produktów są produkty „haram” (zabronione).
Haram to: krew, wieprzowina i jej pochodne, padlina, alkohol. Muzułmanie mogą spożywać inne rodzaje mięsa po warunkiem, że zwierzę
zostało ubite rytualnie (posiada certyfikat halal). W krajach niemuzułmańskich, gdzie trudno o taki certyfikat niektórzy decydują się na jedzenie
mięsa innego niż wieprzowina.

PROPONOWANY UKŁAD SCENARIUSZA ZAJĘĆ

Transkrypt

Podobne dokumenty

Dialog wielokulturowy w opiece zdrowotnej

Rozwijanie kompetencji międzykulturowych urzędników

Wrażliwość i otwartość pracowników i pracowniczek urzędów

Wielokulturowość w polskich więzieniach

Kompetencje kulturowe w pielęgniarstwie

Wrażliwa kulturowo opieka zdrowotna

Wielokulturowość w polskiej szkole

Różnorodność jest w(sród) nas - Helsińska Fundacja Praw Człowieka

Inny w polskiej szkole. Zrozumieć ucznia cudzoziemca

sposób działania tak nie