fsol

Od
Stockhausena do Future Sound of London
Dwa muzyczne zjawiska. Elitarny , genialny, zapatrzony w boski pierwiastek Stockhausen i
klubowa, modna w latach 90tych, ambientowa grupa Future Sound of London. Na pierwszy rzut
oka, są rozpięte na skrajnie odległych biegunach wrażliwości i przekazu muzycznego. Czy
jednak nie jest tak, że łączy ich więcej, niż można by było przypuszczać ?
Brzmienie Manchesteru to nie tylko ciemny i znaczący dla pokolenia zimnej fali Joy Division,
czy bardziej rockowy Oasis. To także The Future Sound Of London. Właśnie w Manchesterze,
w połowie lat 80. dwaj studenci elektroniki tamtejszego uniwersytetu, Garry Cobain i Brian
Dougans, postanowili, że będą wspólnie tworzyć muzykę.
Jako pierwszy duet, zaistniał poprzez klubowe hity " Stakker " ( jako Humanoid ) i " Papua
Nowa Gwinea . " Future Sound of London później stał się jednym z najbardziej uznanych i
szanowanych międzynarodowych eksperymentalnych nurtu ambient (muzyka otoczenia) ,
zawierające elementy techno , muzyki klasycznej, jazzu , hip-hopu , electro , industrialu i dub
w rozległych, epickich utworach.
Zaryzykuje twierdzenie, iż to właśnie FSOL wynalazło muzykę otoczenia, czyli ambient.
Ich drugim polem aktywności, są niezwykle kreatywne prace nad remiksami , tak znanych
formacji. jak chociażby Jona Andersona, Davida Sylviana , Robert Frippa i drugiej kultowej
formacji ambientu, Apollo 440. Przebudowane kawałki są niemal majestatyczne i precyzyjnie
złożone. Prace duetu FSOL, z połowy lat 90 aż do późnych lat 90-tych, to albumy Life Form ,
ISDN i Dead Citi . Sa to ważne punkty w hybrydyzacji europejskiego rave , jungle, trip-hop, i
dub. W ten sposób potwierdzili swoją wyjątkowa pozycje, na scenie ambient. Jak zwykle bywa z
osobami niezwykle wrażliwymi, członkowie zespołu, otarli się o chorobę psychiczna i długą
hospitalizacje.
Czym jest muzyka ambient ? Najprostszą odpowiedzią jest to to że jest to muzyka otoczenia.
Jest to nieskrepowana mieszanka wszystkich możliwych estetyk, tonacji i barw. Jest to
estetyka, która obrabia klasyczne podejście jazzu, (szczególnie ery lat 50 tych, czasu takich
geniuszy John Coltraina), ale obramowuje, je znanymi mieszkańcom wielkich miast, chropowata
ramą industrialu. Muzyka FSOL to zaproszenie do oszałamiającej podróżny przez miejsca i
kontynenty, w jednej chwili mamy swingujące piano, by natychmiast usłyszeć hinduska
mrdange i sitar. W tle jest swingujące sekcja deciaków. Obrazy malowane dźwiękiem, bogate
płynnie przechodzące z jednego w drugie.
Zarykuje twierdzenie, iż muzyka FSOL, jest
znakomitym, wręcz dedykowanym podkładem
muzycznym, który warto zastosować, pod trening autogenny. Składa się z sześciu
(sugerowanych) elementów, które następują po sobie:
Muzyka FSOL jest bardziej adekwatna , do tego treningu, niż proponowane i stosowane odgłosy
natury. Jesteśmy społeczeństwem industrialnym, żyjącym w miastach, naturę znając jedynie
przez programy na Discovery. Jak osobie która zna estetykę blokowisk, komunikacji miejskiej,
można zaproponować stan połowicznej hipnozy, bazując na dźwiękach delfinów, śpiewie
ptaków etc.
Co ma taki przekaz obudzić? Jak ma zawibrować?
Dokonania FSOL z ich niezwykła ornamentyką, bogactwem dźwięków, są dużo bardziej
predysponowani do tej roli.
Oczywiście FSOL musiało mieć swoje inspiracje, Ojców i przekaz. Co prawda można
zaryzykować twierdzenie że FSOL inspirowało wszystko od Koncertów Brandemburskich
Bacha po piłę elektryczna.
Jest jednak twórca o którym mówi się że wynalazł muzykę elektroniczną. A gdyby nie wynalazł
tej muzyki, to FSOL nie wynalazło by muzyki ambient.
Stockhausen jest postacią, które mnie fascynuje. Jednocześnie odpycha i przyciąga. Jego
niektóre zachowania przekraczają granice bycia ekstrawaganckim a lokują się na polu
zachowań niepodpuszczanych. Karlheinz Stockhausen był niezwykle muzykalnym dzieckiem,
rozpoczął naukę gry na pianinie w wieku sześciu lat. Studiował w Hochschule für Musik
w Kolonii, jednocześnie zarobkując jako muzyk jazzowy. W 1952 przeniósł się do Paryża, gdzie
kontynuował studia na konserwatorium pod kierownictwem Oliviera Messiaena, jednocześnie
pracując w studio radiowym, analizując właściwości dźwięków i eksperymentując
z instrumentami elektronicznymi. W tym czasie rozpoczął współpracę z twórcą muzyki
konkretnej Pierre Schaefferem. W 1953 powrócił do Niemiec, gdzie rozpoczął studia w
kierunku fonetyki i teorii informacji u Wernera Meyera-Epplera na uniwersytecie w Bonn. Tak
zdobyta wiedza pomogła mu w opracowaniu swych teorii psychologii odbioru wrażeń
akustycznych.
Proszę zwrócić uwagę jak niesamowitą podróż przebył Stockhausen. Od radosnego,
emocjonalnego obranego z konwenansów jazzu, po badanie muzyki jako zjawisk fizycznych i
psychologicznego odbioru muzyki.
Swoje pierwsze utwory w latach 50. pisał, korzystając z techniki serialnej
i punktualizmu (Kontra-Punkte, Kreuzspiel, Klavierstücke). Był również związany z
ruchem muzyki konkretnej i elektronicznej. W 1956 skomponował Gesang der Jünglinge (Śpiew
młodzianków) – jedno z pierwszych arcydzieł muzyki elektronicznej. Stockhausen
eksperymentował także z muzyką konkretną oraz łączył dźwięki elektroniczne z tradycyjnymi
instrumentami akustycznymi. Ten aspekt twórczości i warsztatu jest centralnym punktem
ekspresji FSOL. Artysta był też zainteresowany kwestiami budowy przestrzeni muzycznej.
Utwór Gruppen (1955-1957), skomponowany na trzy rozmieszczone wokół widowni orkiestry,
dyrygowane niezależnie przez trzech dyrygentów, grające oddzielnie lub wspólnie w różnych
konfiguracjach, stanowił przykład realizacji tychże koncepcji.
W kultowych albumie Papua , Nowa Gwinea możemy odnieść wrażenie, że jesteśmy w środku
kilku rożnych zespołów, grających muzykę z kilku kontynentów.
Stockhausen ulegał także wpływom kultur pozaeuropejskich, głównie azjatyckich. Wyrazem
multikulturowych zainteresowań był m.in. masywny, dwugodzinny utwór, Hymnen, collage z
dziesiątków hymnów państwowych przeplatanych muzyka elektroniczną i konkretną.
Zainteresowanie aleatoryzmem (kierunek w muzyce współczesnej polegający na wprowadzeniu
elementu przypadku zarówno w pracy kompozytorskiej, jak i wykonawczej), zaowocowało
utworem Klavierstücke XI, zapisanym na jedenastu stronach układanych w dowolnym porządku;
wykonanie tego utworu polegało na przypadkowym wybraniu jednego z fragmentów, zagraniu
go, a następnie uwzględnieniu zaznaczonych na jego końcu dynamiki i artykulacji, przy graniu
następnego przypadkowo wybranego fragmentu; utwór kończył się po trzykrotnym zagraniu
tego samego fragmentu, choćby nawet pewne fragmenty nie były zagrane ani razu.
Z czasem Stockhausen wprowadza do swych przedstawień elementy tańca, dramatu oraz aktów
multimedialnych. Do najbardziej ekstrawaganckich pomysłów muzycznych można zaliczyć utwór
Helikopter String Quartet na kwartet smyczkowy i cztery śmigłowce, w którym każdy
instrumentalista kwartetu gra na pokładzie latającego śmigłowca, a dźwięk przekazywany jest
do słuchaczy znajdujących się na murawie za pomocą wzmacniaczy i głośników. Stockhausen
jest także jednym z tych artystów, za których sprawą dokonała się nobilitacja muzyki
mechanicznej, (część muzyki na jego koncertach na żywo odtwarzana była z taśmy w formie
tzw. playbacku).
W latach 1977-2003 Stockhausen zajmował się komponowaniem monumentalnego cyklu
operowego Licht (Światło), w którym każda z siedmiu oper odpowiada jednemu z dni tygodnia.
Stockhausen w swoich poszukiwaniach sięgał po ezoteryke, muzykę plemienna i poszukiwał
ukrytych harmonii i praw, takich jak ciągi matematyczne.
Ciąg Fibonacciego odnajdowano w rożnych zjawiskach i tak ciąg ten, przypisuje się proporcjom
części w skrzypcach budowanym przez Antonio Stradivarieg. Przede wszystkim jednak
zależności takie występują w utworach muzycznych - najczęściej w proporcjach rytmicznych.
Węgierski muzykolog Lendvai wykrył wiele takich zależności w muzyce Beli Bartóka, przede
wszystkim w Muzyce na instrumenty strunowe, perkusję i czelestę, gdzie w cz. I kolejne
odcinki formy zaczynają się w następującym porządku:
•zakończenie ekspozycji - t. 21
•początek stretto - t. 34
•kulminacja części - t. 55
•koniec części - t. 89.
•
Karlheinz Stockhausen umieścił ciąg w Klavierstück IX, Oprócz niego znajdujemy go w Luigi
Nono Il canto sospeso, Christobal Halffter Fibonacciana[11]. Na ciągu Fibonacciego
stosowanym równocześnie w przód i wstecz zbudowane jest Trio klarnetowe Krzysztofa
Meyera. Jednostką miary jest w tym utworze ćwierćnuta, a kolejne odcinki różnią się obsadą. I
tak np.:
•kolejne odcinki grane przez fortepian mają długość: 89, 55, 34, 21, 13 ćwierćnut
•wszystkie instrumenty razem grają: 21, 34, 55, 89, 144 ćwierćnut[12].
Stockhausen jest artystą niezwykłym, kreatywnym i jednocześnie zdyscyplinowanym.
Otwartym na nowe brzmienia i masowe eksperymenty. Co łączy go z FSOL ?
1.
Obydwa zjawiska muzyczne, z olbrzymią lekkością tworzą nowe barwy.
Jünglinge i Papua Nowa Gwinea to różne, ale równie kreatywne dzieła.
Gesang der
2. Przypadkowość zdaje się być interesujące dla obu zjawisk. Klavierstücke XI wprost
wyraża fascynacje tym zjawiskiem, w utworach FSOL można odnieść wrażenie że
miksowanie jest przypadkowe i w pętlach.
3. Oba zjawiska muzyczne doceniają „zwykłe” dźwięki, przypadkową harmonie otoczenia.
4. Odbiór muzyki na poziomie psychologii i neurologii, był przedmiotem badań obydwu
zjawisk.
5. Obydwa zjawiska, choć odmienne w grupie docelowej (egalitarny FSOL i elitarny
Stockhausen), stworzyły nową komunikacje ze słuchaczem.
6. Fascynacja porządkiem, powiązanie do praw matematycznych, (choć to Stockhausen
zaszedł tak daleko), jest udziałem obydwu zjawisk muzycznych.
Domo arigato Kazaimatsu.
Maciej Kostecki Terapeuta zajęciowy 1 semestr.