Untitled

© Copyright by SPBKD & Polski Cement, Kraków 2005
Stowarzyszenie Producentów Brukowej Kostki Drogowej
85-030 Bydgoszcz, ul. B. Rumińskiego 6
tel./fax +48 52 321 28 22
e-mail: [email protected]
http://www.kostka-brukowa.org.pl
Od 1 maja 2004 r., to jest od chwili wejścia Polski do Unii Europejskiej, krajowe
przepisy regulujące rynek wyrobów budowlanych wprowadzają obowiązujące w tym
zakresie standardy europejske. Znajomość tych przepisów i praktyczne ich zastosowanie
znane jest przede wszystkim ekspertom i specjalistom w tej dziedzinie. W wielu przypadkach potencjalny konsument lub użytkownik wyrobów budowlanych ma trudności
z właściwym zrozumieniem symboli i oznaczeń znajdujących się na wyrobach lub ich
opakowaniach, a wynikających właśnie z obowiązujących regulacji prawnych.
Zgodnie z przepisami Prawa budowlanego wyrób budowlany może być stosowany
przy wykonywaniu robót budowlanych jeżeli spełnia wymagania określone w ustawie
z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (Dz. U. nr 92, poz. 881). Wyrób
budowlany powinien posiadać takie właściwości użytkowe i parametry techniczne,
które zapewniają bezpieczeństwo użytkownikom obiektów budowlanych, w których
ten wyrób zostanie zastosowany. Za taki wyrób uznaje się wyrób budowlany, który
spełnia wymagania określone we właściwych przedmiotowo Polskich Normach lub
aprobatach technicznych (krajowych lub europejskich). Potwierdzeniem zgodności
z jednym z tych dokumentów odniesienia jest umieszczenie przez producenta na
wyrobie budowlanym lub na jego opakowaniu odpowiednich oznaczeń tj. oznakowania
lub znaku budowlanego .
W niniejszym opracowaniu przedstawiono przydatne w praktyce informacje normalizacyjne i prawne związane z produkcją, handlem i stosowaniem betonowych
elementów brukarskich tj.: betonową kostką brukową, płytami brukowymi i krawężnikami oraz innymi elementami betonowymi (galanterią betonową), do których – jako
wyrobów budowlanych – mają zastosowanie wyżej przedstawione zasady.
Do niedawna podstawowymi dokumentami odniesienia dla całego asortymentu
betonowych elementów brukowych były aprobaty techniczne wydawane przez Instytut
Badawczy Dróg i Mostów w Warszawie oraz normy branżowe. Obecnie podstawowymi dokumentami odniesienia dla tych wyrobów są Polskie Normy wprowadzające
normy europejskie. Wydane przed ustanowieniem nowych norm aprobaty techniczne,
mogą być stosowane jako dokumenty odniesienia do czasu ich ważności. Natomiast normy branżowe nie mogą być, w myśl ustawy o wyrobach budowlanych,
dokumentami odniesienia.
Warto wiedzieć zanim kupisz kostkę
WPROWADZENIE
1
I
N
F
O
R
M
A
T
O
Nowo wprowadzone regulacje prawne oraz wymagania zawarte w nowych Polskich Normach wymagają od producentów betonowych elementów brukowych, aby
dostarczane przez nich wyroby były bezpieczne w stosowaniu oraz posiadały powtarzalne właściwości użytkowe i parametry techniczne. Wiąże się to z koniecznością
ciągłego doskonalenia procesów technologicznych oraz systemów kontroli produkcji
i badań jakościowych gotowych wyrobów. Takie też działania są podejmowane przez
producentów betonowych elementów brukowych, zrzeszonych w Stowarzyszeniu
Producentów Brukowej Kostki Drogowej.
1. WŁAŚCIWOŚCI BETONOWYCH ELEMENTÓW
BRUKOWYCH.
INFORMATOR KOSTKI BRUKOWEJ
Betonowe elementy brukowe aby mogły być wprowadzone do obrotu i stosowane
przy wykonywaniu robót budowlanych, powinny spełniać wymagania określone we
właściwych przedmiotowo Polskich Normach lub ważnych aprobatach technicznych
wydanych przez Instytut Badawczy Dróg i Mostów.
Polskie Normy na betonowe wyroby brukowe to:
• PN-EN 1338:2005 Betonowa kostka brukowa. Wymagania i metody badań,
• PN-EN 1339:2005 Betonowe płyty brukowe. Wymagania i metody badań,
• PN-EN 1340:2004 Krawężniki betonowe. Wymagania i metody badań.
2
Normy te, będące transpozycją norm europejskich, nie określają, w odróżnieniu od
dotychczas stosowanych norm branżowych, konkretnych kształtów ani wymiarów dla
betonowych elementów brukowych. Wprowadzają jedynie ogólne definicje głównych
grup asortymentowych, czyli kostki, płyt i krawężników. Podstawową zaletą takiego
podejścia, jest brak ograniczeń rozwoju asortymentu produkcyjnego.
Zmieniony został również sposób klasyfikacji wyrobów. W dotychczasowych dokumentach odniesienia (normach, aprobatach technicznych) do klasy lub gatunku
były przypisywane wyroby po spełnieniu przez nie szeregu wymagań.
Obecnie pojęcie klasy jest ściśle związane z ocenianym parametrem, tzn. wprowadzono odpowiednie klasy np. ścieralności wyrobu, odporności na warunki atmosferyczne, wytrzymałości itp. Również numeracja klas została odwrócona. Wg norm
europejskich najniższe wymagania ma klasa 1, a wzrastające numery klasy oznaczają
coraz wyższe parametry (wyższą jakość elementu).
Zmienione zostało również podejścia do oceny betonowych elementów brukowych w kontekście stosowanego do ich produkcji betonu. W normach PN-EN 1338,
PN-EN 1339 i PN-EN 1340 nie ma bezpośredniego odwołania do normy na beton
(PN-EN 206-1:2003). Wynika to z faktu, że w ocenie jakości wyrobów bierze się
R
K O S T K I
B R U K O W E J
pod uwagę parametry gotowych elementów a nie parametry betonu z jakiego te
elementy zostały wykonane.
Wykaz „starych” i „nowych” specyfikacji technicznych dla betonowych elementów
brukowych
Nazwa wyrobu
Kostka brukowa
Trylinka
Płyty brukowe
Płyty ażurowe
Stary dokument
odniesienia
Aprobata techniczna
Nowy dokument
Oznakowaodniesienia
nie
PN-EN 1338:2005 lub aprobata techlub
niczna do końca swojej ważności
PN-EN 1338:2005 lub PN-EN 1339:
BN-80/6775-03.02
lub
2005 w zależności od grubości
BN-80/6775-03.03
PN-EN 1339:2005
lub
PN-EN 1339:2005; PN-EN 13369:
BN-80/6775-03.01
lub
2004 lub aprobata techniczna
Krawężniki betoBN-80/6775-03.04
nowe
Obrzeża chodniBN-80/6775-03.04
kowe
Elementy odprowadzające wodę
PN-EN 1340:2004
lub
PN-EN 1340:2004
lub
PN-EN 1340:2004
lub
1.1. Kierunki i kryteria oceny betonowych elementów brukarskich
Warto wiedzieć zanim kupisz kostkę
Oceny betonowych elementów brukowych oraz pozostałych prefabrykatów uzupełniających dokonuje się badając cztery podstawowe grupy cech:
3
I
N
F
O
R
M
A
T
O
Przy ocenie betonowej kostki brukowej można posługiwać się wytycznymi wyznaczonymi przez aprobaty techniczne IBDiM wydane do roku 2004 włącznie lub
wymaganiami normy PN-EN 1338:2005. Dla pozostałych elementów są to wyłącznie
normy PN-EN 1339:2005 i PN-EN1340:2004.
Nowe normy pozwalają producentowi na grupowanie wyrobów w rodziny dla potrzeb
oceny ich właściwości, gdy wartość wybranej cechy jest wspólna dla wszystkich
wyrobów. Przykładami takich rodzin są:
• rodziny wytrzymałości: gdy kostki (płyty lub krawężniki) produkowane są
z zastosowaniem takich samych rodzajów materiałów i metod produkcji, bez
względu na wymiary i zabarwienie,
• rodziny powierzchni: gdy kostki (płyty lub krawężniki), których mieszanka
betonowa stosowana na warstwę ścieralną zawiera taki sam rodzaj głównego
kruszywa (naturalny żwir rzeczny, łamane kruszywo granitowe, porfir, bazalt
lub wapień), a powierzchnia gotowego wyrobu jest obrabiana w ten sam
sposób, bez względu na wymiary i zabarwienie.
Nie można łączyć w rodziny wyrobów produkowanych wg różnych norm np.
kostki i krawężników, płyt i kostki itp.
INFORMATOR KOSTKI BRUKOWEJ
Ocena cech estetycznych.
4
W aprobatach technicznych i poprzednich normach branżowych ocenie wyglądu
zewnętrznego podlegały wszystkie ściany elementu brukarskiego. Oceniano je również
pod względem obecności rys i uszkodzeń.
Obecnie normy wymagają tylko oceny warstwy licowej (czyli tej widocznej i pracującej). Górna powierzchnia badanych elementów nie powinna wykazywać takich
wad jak rysy lub odpryski. W przypadku elementów dwuwarstwowych nie dopuszcza
się występowania rozwarstwienia (rozdzielenia) między warstwami.
Tekstura i zabarwienie powinny być zgodne z próbkami dostarczonymi przez
producenta i zatwierdzonymi przez odbiorcę. Ponadto pamiętać należy, że nabywając materiał na posesje prywatne należy w miarę możliwości kupować całą
ilość potrzebnej kostki jednorazowo i najlepiej z jednej partii produkcyjnej. Zmiany
właściwości surowców czy też zmiany warunków „dojrzewania” mogą powodować
naturalne różnice w jednolitości zabarwienia pomiędzy partiami.
Wykwity
Biały nalot czasami pojawia się na powierzchni kostek w początkowym okresie
eksploatacji. Są to wykwity wapienne. Nie są one wynikiem błędu producenta ani
nie wpływają ujemnie na trwałość wyrobów. Jest to jedno z „naturalnych” zjawisk
towarzyszących eksploatacji betonu w warunkach zewnętrznych. W trakcie użytkowania wykwity ulegają zanikowi (ścieranie nawierzchni, zmywanie deszczem itp.).
R
K O S T K I
B R U K O W E J
Czas ich zaniku zależy od intensywności eksploatacji nawierzchni i może wahać
się od kilku tygodni (np. na uczęszczanych chodnikach) do kilku (2-3) lat (np. na
posesjach prywatnych).
Wykwity, jako zjawisko nie mające szkodliwego wpływu na właściwości użytkowe elementów brukowych są dopuszczalne przez aprobaty techniczne i nowe
normy.
Ocena wymiarów liniowych.
Wszystkie dokumenty odniesienia wymagają oceny i systematycznej kontroli wymiarów gabarytowych elementów brukowych (w szczególności ich grubości). Nowe
normy podają odpowiednie klasy tolerancji wymiarowych wyrobów.
Dodatkowo konieczne jest podanie wymiarów elementów wyrobu takich jak fazy,
odstępniki itp.
Wytrzymałość mechaniczna.
Kostka brukowa
Przy korzystaniu z aprobaty technicznej IBDiM wykonywane jest badanie wytrzymałości na ściskanie, poprzez stemple o wymiarach ściśle uzależnionych od
grubości kostki.
Norma PN-EN 1338:2005 wprowadziła natomiast badanie wytrzymałości na rozciąganie przy rozłupywaniu kostki brukowej zwane potocznie badaniem wytrzymałości
na rozłupywanie.
Aprobata techniczna IBDiM
Norma PN-EN 1338:2005
Wytrzymałość na ściskanie
Wytrzymałość na rozciąganie przy rozłupywaniu
Wartość
Klasa 35
≥ 35 MPa
Klasa 50
≥ 50 MPa
Wartość charakterystyczna nie mniejsza niż 3,6 MPa
Przykładowe oznaczenie klasy wytrzymałości dla kostki brukowej zgodnie
z PN-EN 1338:2005:
Wytrzymałość na rozciąganie przy rozłupywaniu: zgodna z wymaganiami normy
Co oznacza, że wytrzymałość charakterystyczna badanej grupy kostek ma wartość co najmniej 3,6 MPa, natomiast żaden pojedynczy wynik nie jest mniejszy niż
2,9 MPa.
Warto wiedzieć zanim kupisz kostkę
Klasa wyrobu
5
I
N
F
O
R
M
A
T
O
Płyty brukowe
Norma PN-EN 1339:2005 wymaga dla płyt brukowych badania wytrzymałości na
zginanie. Klasyfikacji dokonuje się określając wytrzymałość charakterystyczną.
Klasy wytrzymałości na zginanie
Klasa
Znakowanie
Wytrzymałość charakterystyczna na zginanie
MPa
S
3,5
2
T
4,0
3
U
5,0
1
Dodatkowo dla płyt brukowych deklarowana jest nośność określona przez siłę
łamiącą.
Przykładowe oznaczenie klasy wytrzymałości dla płyty brukowej:
Wytrzymałość na zginanie: T 7
Co oznacza klasę 2 wytrzymałości na zginanie przy sile łamiącej płytę 70 kN.
Krawężniki betonowe.
Norma PN-EN 1340:2005 wymaga dla krawężników betonowych (a także obrzeży,
koryt ściekowych i innych elementów) badania wytrzymałości na zginanie. Klasyfikacji
dokonuje się określając wytrzymałość charakterystyczną. Nie wymaga ona jednak
klasyfikowania wg wartości siły łamiącej.
Klasy wytrzymałości na zginanie
Klasa
Znakowanie
Wytrzymałość charakterystyczna na zginanie
INFORMATOR KOSTKI BRUKOWEJ
MPa
6
S
3,5
2
T
5,0
3
U
6,0
1
Jeśli krawężniki z powodu ich geometrii, nie mogą być badane zgodnie z niniejszą normą, to można powołać się na badania wykonane na innym asortymencie
należącym do tej samej rodziny krawężników.
R
K O S T K I
B R U K O W E J
Przykładowe oznaczenie klasy wytrzymałości dla krawężnika betonowego:
Wytrzymałość na zginanie: T
Co oznacza klasę 2 wytrzymałości na zginanie krawężnika.
Ścieralność.
Normy dopuszczają dwie metody badania ścieralności:
• Metoda tzw. „szerokiej tarczy ściernej”, w której miarą ścieralności jest szerokość rowka pozostawionego w próbce przez pionową tarczę ścierną,
• Metoda „tarczy Boehme’go”, w której miarą ścieralności jest ubytek objętości
z jednostkowej powierzchni próbki (odnoszony do powierzchni 5000mm2).
Klasy odporności na ścieranie
Klasa
Wymaganie
Oznaczenie
Żaden pojedynczy wynik badania nie powinien przekraczać
dopuszczalnej wartości
Pomiar wykonany metodą
„szerokiej tarczy ściernej”
(załącznik G)
Pomiar wykonany metodą
„tarczy Boehme’go”
(załącznik H)
1
F
nie określa się
nie określa się
2*
G
£ 26 mm
£ 26 000 mm3/5 000 mm2
3
H
£ 23 mm
£ 20 000 mm3/5 000 mm2
4
I
£ 20 mm
£18 000mm3/5 000 mm2
*Dla kostki brukowej nie określa się klasy 2 ścieralności.
Oporność na poślizg/poślizgnięcie
Betonowe elementy brukowe wykazują zadawalającą odporność na poślizg/
poślizgnięcie pod warunkiem, że ich górna powierzchnia nie była szlifowana i/lub
polerowana w celu uzyskania bardzo gładkiej powierzchni. Jeżeli w wyjątkowym
przypadku wymagane jest podanie wartości odporności na poślizg/poślizgnięcie to
należy zastosować metodę badania przy pomocy „wahadła angielskiego” i zadeklarować wartość minimalną odporności na poślizg/poślizgnięcie.
Warto wiedzieć zanim kupisz kostkę
Wybór wyrobów o odpowiedniej klasie ścieralności uzależniony jest od ich
zastosowania, a w szczególności od klasy obciążenia ruchem danej przestrzeni
komunikacyjnej.
7
I
N
F
O
R
M
A
T
O
Jeśli powierzchnia elementów brukowych zawiera nierówności, jest rowkowana,
lub posiada inne cechy uniemożliwiające wykonanie badania za pomocą wahadłowego przyrządu do badania tarcia to przyjmuje się, że wyrób spełnia wymagania
niniejszej normy bez konieczności przeprowadzenia badania.
Odporność na warunki atmosferyczne
Odporność na warunki atmosferyczne określa się dla betonowych elementów
brukowych przez badania nasiąkliwości wodnej lub, jeżeli element ma być eksploatowany w warunkach częstego stosowania zimą środków odladzających, przez
badanie odporności na zamrażanie/rozmrażanie w obecności soli odladzających.
Klasy odporności na warunki atmosferyczne
Klasa
Znakowanie
Badana cecha
Przykłady zastosowań
w Polsce
1
A
nie określa się
Powierzchnie osłonięte przed
warunkami atmosferycznymi
(np. posadzki w halach itp.)
2
B
Nasiąkliwość w % masy próbki
wartość średnia £ 6 %
Nawierzchnie zewnętrzne nie
poddawane oddziaływaniu
środków odladzających
Ubytek masy z badanej powierzchni po 28 cyklach zamrażania/
rozmrażania wyrażony w kg/m2
Nawierzchnie utrzymywane
z użyciem środków
odladzających
3
D
wartość średnia £ 1,0 kg/m2
przy czym żaden pojedynczy
wynik > 1,5 kg/m2
Zdjęcia kostek po badaniu odporności na zamrażanie/rozmrażanie z udziałem
soli odladzających: A – złuszczenia (ubytek masy) 0,25 kg/m2: wynik pozytywny;
B – złuszczenia (ubytek masy) 1,8 kg/m2: wynik negatywny.
INFORMATOR KOSTKI BRUKOWEJ
A
8
B
R
K O S T K I
B R U K O W E J
Ocenie odporności na zamrażanie/rozmrażanie z udziałem soli odladzających
poddawana jest tylko warstwa licowa kostki brukowej i pozostałych elementów brukowych. W trakcie badania pozostałe powierzchnie (dolna i boczne) są dokładnie
izolowane od wpływu czynników niszczących.
W porównaniu do dotychczasowych specyfikacji technicznych badania nasiąkliwości
i mrozoodporności nie są traktowane oddzielnie, lecz jako kolejne stopnie odporności
na oddziaływanie warunków naturalnych.
Inne właściwości betonowych elementów brukowych
Zawartość azbestu
Obecnie normy nie dopuszczają stosowania azbestu lub materiałów, zawierających azbest do produkcji betonowych elementów brukowych i elementów małej
architektury ulic i ogrodów.
Właściwości ogniowe i przewodność cieplna
W szczególnych przypadkach kostka brukowa i inne elementy mogą być wykorzystywane do budowy samego budynku a nie tylko kształtowania jego otoczenia
(np. posadzki, dachy o charakterze użytkowym itp.). Dlatego normy klasyfikują
betonowe elementy brukowe do klasy A1 reakcji na ogień (wyrób niepalny) bez
potrzeby przeprowadzania badań w tym zakresie. Ponadto, mogą być stosowane
jako elementy pokrycia dachowego, ponieważ są uważane za spełniające wymagania
dotyczące odporności na działanie ognia zewnętrznego bez potrzeby badania.
Jeżeli przewiduje się, że betonowe elementy brukowe będą uwzględnione w ustalaniu właściwości cieplnych przegrody np. będą stanowić pokrycie nawierzchni usytuowanej na dachu budynku, producent powinien deklarować przewodność cieplną
na podstawie danych obliczeniowych podanych w PN-EN 13369:2004.
Betonowe elementy brukowe produkowane w technologii wibroprasowania betonu
charakteryzują się wysoką wytrzymałością mechaniczną i trwałością w warunkach
atmosferycznych. Jednak sam materiał nie przesądza o odpowiedniej trwałości nawierzchni. Należy, zatem zwrócić szczególną uwagę nie tylko na jego prawidłowe
ułożenie ale również na właściwe wykonanie warstw podbudowy.
Coraz częściej zalecenia co do układania kostki i warunków eksploatacji nawierzchni
podawane są przez producenta w materiałach informacyjnych o wyrobach lub nawet
na etykietach dołączonych do wyrobu.
Pamiętać powinniśmy, że można w znacznej mierze ograniczyć kłopotliwą dla
obu stron wymianę już ułożonej kostki, eliminując na etapie wykonywania nawierzch-
Warto wiedzieć zanim kupisz kostkę
Uwagi eksploatacyjne
9
I
N
F
O
R
M
A
T
O
ni pojedyncze elementy z widocznymi wadami. W przypadku zaistnienia większej
niezgodności, należy przerwać układanie i skontaktować się ze sprzedawcą lub
producentem.
OZNAKOWANIE „KOSTKI BRUKOWEJ” W ŚWIETLE
WYMAGAŃ PRAWNYCH
Zasady znakowania betonowych elementów brukowych
Zgodnie z ustawą o wyrobach budowlanych betonowy element brukowy nadaje
się do stosowania przy wykonywaniu robót budowlanych, jeżeli został:
• oznakowany
,
albo
• oznakowany znakiem budowlanym
.
INFORMATOR KOSTKI BRUKOWEJ
Kostka brukowa lub inny element brukowy oznakowany
oznacza, że dokonana
przez producenta lub jego upoważnionego przedstawiciela, mającego siedzibę na
terenie Unii Europejskiej, ocena zgodności wykazała zgodność tego wyrobu z normą
zharmonizowaną (PN-EN 1338, PN-EN 1339, PN-EN 1340). Systemy oceny zgodności
i zasady znakowania wyrobu budowlanego oznakowaniem CE określa rozporządzenie ministra infrastruktury z dnia 11 sierpnia 2004 r. w sprawie systemów oceny
zgodności, wymagań, jakie powinny spełniać notyfikowane jednostki uczestniczące
w ocenie zgodności, oraz sposobu oznaczania wyrobów budowlanych oznakowaniem
CE (Dz. U. z 2004r, Nr 195, poz. 2011).
10
Kostka brukowa lub inny element brukowy oznakowany znakiem budowlanym
oznacza, że producent wyrobu budowlanego, mający siedzibę na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej, lub upoważniony przedstawiciel producenta, jeżeli producent ma siedzibę poza terytorium RP, dokonał oceny zgodności i wydał, na swoją
wyłączną odpowiedzialność, krajową deklarację zgodności z Polską Normą wyrobu
(np.: PN-EN 1338, PN-EN 1339, PN-EN 1340) albo aprobatą techniczną Instytutu
Badawczego Dróg i Mostów. Systemy oceny zgodności i zasady oznakowania wyrobu
budowlanego znakiem budowlanym określa Rozporządzenie Ministra Infrastruktury
z dnia 11 sierpnia 2004 r w sprawie sposobów deklarowania zgodności wyrobów
budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz. U. z 2004r,
Nr 198, poz. 2041)
R
K O S T K I
B R U K O W E J
Systemy oceny zgodności betonowych elementów brukowych.
Zgodność produkowanych betonowych elementów brukowych z normą lub aprobatą techniczną powinna być potwierdzona z zastosowaniem 4 systemu oceny
zgodności (dla wyrobów budowlanych o mniejszym wpływie na bezpieczeństwo
obiektu budowlanego). Dotyczy to zarówno wyrobów oznakowanych CE jak i znakiem budowlanym.
System
1+
1
2+
2
3
4
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Zadania Producenta
Badanie wstępne (typu)
X
Systematyczne badanie próbek wyrobu (autokontrolne)
Zadania Jednostki Notyfikowanej
X
Certyfikacja zgodności wyrobu
X
Badanie wstępne (typu)
Certyfikacja zakładowej kontroli produkcji
X
Ocena zakładowej kontroli produkcji
X
Kontrolne badania próbek pobieranych w zakładzie
X
X
X
X
X
Producent lub jego upoważniony przedstawiciel może zadeklarować zgodność betonowego elementu brukowego z właściwą normą lub aprobatą techniczną poprzez
wystawienie deklaracji zgodności WE (dla wyrobów oznakowanych CE) lub krajowej
Warto wiedzieć zanim kupisz kostkę
Zakładowa Kontrola Produkcji (ZKP)
11
I
N
F
O
R
M
A
T
O
deklaracji zgodności (dla wyrobów oznaczanych znakiem budowlanym), o ile wykonane
przez niego wstępne badanie typu wykazało, że wyrób jest zgodny ze zharmonizowaną specyfikacją techniczną wyrobu, a przez zakładową kontrolę produkcji zapewnił
ciągłość tej zgodności.
Tak więc producent zamierzając wprowadzić do obrotu betonową kostkę drogową
lub inne elementy brukowe powinien wykazać zgodność tego wyrobu z postanowieniami właściwych norm lub aprobat technicznych w kontekście deklarowanych
właściwości użytkowych i parametrów technicznych (klasy i poziomy) poprzez:
• wykonanie wstępnego badania typu wyrobu
• wprowadzenie, utrzymanie i dokumentowanie systemu Zakładowej Kontroli
Produkcji, łącznie z badaniem gotowych wyrobów.
Wstępne badanie typu wyrobu budowlanego jest pełnym zestawem badań lub
innych procedur opisanych w normie wyrobu, których celem jest określenie właściwości użytkowych i własności technicznych próbek wyrobu reprezentatywnych dla
danego typu, w zakresie wynikającym z załącznika ZA do normy (zharmonizowane
właściwości wyrobu). Wstępne badanie typu weryfikuje zgodność wyrobu z normą,
definiując jednocześnie deklarowany poziom zharmonizowanych właściwości użytkowych. Typ wyrobu może obejmować wiele wersji wyrobu, pod warunkiem, że różnice
pomiędzy tymi wersjami nie wpływają na poziom bezpieczeństwa i inne wymagania
dotyczące właściwości użytkowych wyrobu.
INFORMATOR KOSTKI BRUKOWEJ
W przypadku betonowej kostki brukowej, dla której dokumentem odniesienia jest
aprobata techniczna IBDiM, za wstępne badanie typu można uznać badania wyrobu
wykonane na potrzeby postępowania aprobacyjnego.
Zależnie od wybranych przez producenta ograniczeń zamierzonych zastosowań
wyrobu zakres wstępnego badania typu można ograniczyć do takich badań, które
mają zastosowanie w przewidzianych zastosowaniach.
12
System zakładowej kontroli produkcji jest to zbiór działań zapisanych w odpowiednich
procedurach mających na celu kontrolę i regulację całego procesu produkcyjnego począwszy od momentu przyjęcia surowców, na sprzedaży wyrobu gotowego skończywszy.
Integralną częścią tego systemu jest kontrola i badanie laboratoryjne wyrobów na różnych
etapach produkcji. Wszystkie działania wykonywane w ramach systemu zakładowej kontroli
produkcji powinny być zapisywane i potwierdzone podpisem uprawnionej osoby.
Po dokonaniu czynności, które są wymagane w odpowiednich dokumentach
odniesienia i przyjętym systemie oceny producent wystawia na swoją wyłączną
odpowiedzialność deklarację zgodności dla produkowanego wyrobu. W przypadku
betonowych elementów brukowych wprowadzanych do obrotu z oznakowaniem CE
jest to deklaracja zgodności WE, a w przypadku wyrobów oznaczanych znakiem
budowlanym jest to krajowa deklaracja zgodności.
R
K O S T K I
B R U K O W E J
Deklarację zgodności producent przechowuje i przedkłada właściwym organom
kontroli na ich żądanie.
Udział jednostek notyfikowanych w ocenie betonowych elementów brukowych
System 4 oceny zgodności nie wymaga udziału jednostki notyfikowanej w procesie deklarowania zgodności i oznakowaniu betonowych elementów brukowych. Udział
strony trzeciej czyli jednostki certyfikującej system Zakładowej Kontroli Produkcji lub
laboratorium zewnętrznego badającego wyroby jest zatem całkowicie dobrowolny.
Bardzo często producenci dbający o jakość swoich wyrobów poddają je dodatkowo
okresowej kontroli w laboratoriach zewnętrznych. Wzmacnia to miarodajność wyników
uzyskanych w ich własnym laboratorium.
Ponadto normy dla betonowych elementów brukowych dopuszczają możliwość
przeprowadzenia badań odbiorczych (np. w przypadkach wątpliwych). Jednak jeżeli
w procesie deklarowania zgodności uczestniczy strona trzecia (np. badająca wyrób)
takie badania są nie potrzebne (za wyjątkiem spraw spornych, gdzie badana jest
tylko właściwość lub właściwości co do których pojawiły się wątpliwości).
Do oznakowania betonowego elementu brukowego (oznakowaniem
lub znakiem
budowlanym ) wymagane jest wcześniejsze wystawienie przez producenta deklaracji zgodności. Oznakowanie powinno być nanoszone na wyrób w sposób trwały,
w formie takiej jaką określają przepisy. Powinno być umieszczone (o ile pozwalają
na to warunki techniczne) na:
• wyrobie lub etykiecie przymocowanej do wyrobu,
• opakowaniu jednostkowym albo zbiorczym wyrobu,
• dokumentach handlowych dotyczących wyrobu (w szczególnych przypadkach).
Uwaga. Na wyrobie oznaczonym oznakowaniem CE lub znakiem budowlanym
mogą być umieszczone inne oznakowania, pod warunkiem, że nie będę one
ograniczać widoczności i czytelności oznakowania CE lub znakiem budowlanym, a ich znaczenie i forma graficzna nie będą wprowadzać w błąd, iż
jest to oznakowanie CE lub znak budowlany.
Oznakowanie
betonowych elementów brukowych składa się ze znaku zgodności
CE i informacji o oznakowanym wyrobie.
Informacja towarzysząca znakowi CE obejmuje :
• nazwę lub znak identyfikacyjny producenta,
• nazwę lub znak identyfikacyjny zakładu, w którym wyrób został wytworzony,
• ostatnie dwie cyfry roku, w którym naniesiono oznakowanie
• numer deklaracji zgodności WE,
Warto wiedzieć zanim kupisz kostkę
Oznakowanie wyrobu
13
I
N
•
•
•
F
O
R
M
A
T
O
numer Polskiej Normy (norma zharmonizowana), z którą wyrób jest zgodny,
deklarowane właściwości użytkowe wyrobu wg normy,
informacje dodatkowe (np. data produkcji, nr partii i inne).
Do wyrobu oznakowanego znakiem budowlanym
producent jest obowiązany
dołączyć informację zawierającą:
• określenie, siedzibę i adres producenta oraz adres zakładu produkcyjnego,
• dane umożliwiające identyfikację wyrobu: nazwę, nazwę handlową, typ, odmianę, gatunek, wg dokumentu odniesienia,
• numer i rok publikacji Polskiej Normy wyrobu lub aprobaty technicznej, z którą
potwierdzono zgodność,
• numer i datę wystawienia krajowej deklaracji zgodności,
• inne dane, jeżeli wynika to z dokumentu odniesienia.
Oznakowanie
betonowej kostki brukowej
INFORMATOR KOSTKI BRUKOWEJ
Oznakowanie CE na betonowej kostki brukowej umieszcza jego producent.
Znak CE wraz z informacja towarzyszącą o wyrobie powinien znajdować się na
opakowaniu kostki i/lub w dokumentach handlowych. Informacja o wyrobie powinna
zawierać:
• nazwa lub znak identyfikacyjny producenta;
• adres pod którym zarejestrowany jest producent;
• adres zakładu w którym jest produkowany wyrób
• ostatnie dwie cyfry roku, w którym dokonano oznakowania;
• numer Polskiej Normy PN-EN 1338:2005;
• rodzaj wyrobu (np. prefabrykowana betonowa kostka brukowa) i zamierzone
zastosowanie (np. nawierzchnie wewnętrzne, nawierzchnie zewnętrzne i/lub
elementy pokrycia dachowego);
• informacje odnoszące się do właściwości/wartości deklarowanych.
14
Dla wyrobów przeznaczonych na zewnętrzne ciągi piesze i obszary ruchu kołowego
należy podać :
• wytrzymałość na rozciąganie przy rozłupywaniu;
• odporność na poślizg/poślizgnięcie;
• trwałość;
Na wyrobach przeznaczonych do stosowania na nawierzchnie wewnętrzne należy
podać:
• euroklasę w zakresie reakcji na ogień;
• wytrzymałość na rozciąganie przy rozłupywaniu;
• odporność na poślizg/poślizgnięcie;
• trwałość;
R
K O S T K I
B R U K O W E J
Jeżeli przewiduje się, kostka będzie uwzględniona w ustalaniu właściwości cieplnych przegrody np. będą stanowić pokrycie nawierzchni usytuowanej na dachu
budynku, producent powinien deklarować przewodność cieplną na podstawie danych
obliczeniowych podanych w PN-EN 13369:2004.
PRZYKŁAD PRAWIDŁOWEGO OZNAKOWANIA
05
logo firmy
Nazwa Producenta Kostki Brukowej s.j.
Adres
Zakład Produkcyjny nr ....
Adres
PN-EN 1338:2005
Prefabrykowana betonowa kostka brukowa
Data produkcji:
Wewnętrzne
nawierzchnie
Zewnętrzne
nawierzchnie
Brak
Brak
Zgodna
(³ 3,6 MPa)
Zgodna
(³ 3,6 MPa)
Odporność na poślizg/poślizgnięcie
45
45
Współczynnik przewodności cieplnej [W/(mK)]
1,2
X
X
X
Zadawalająca
D
H
Zadawalająca
D
H
A1
X
Zamierzone zastosowania
Emisja azbestu
Wytrzymałość na rozciąganie przy rozłupywaniu
Odporność na działanie ognia zewnętrznego
Trwałość:
Odporność na warunki atmosferyczne:
Odporność na ścieranie:
Reakcja na ogień
X – nie stosuje się
Znak budowlany na betonowej kostki brukowej umieszcza na wyrobie jego producent.
Znak budowlany wraz z informacja towarzyszącą o wyrobie powinien znajdować
się na opakowaniu kostki i/lub w dokumentach handlowych. Informacja o wyrobie
powinna zawierać:
• określenie, siedzibę i adres producenta oraz adres zakładu produkcyjnego,
• identyfikację wyrobu: nazwę, nazwę handlową, typ, odmianę i wymiary wg
dokumentu odniesienia,
Warto wiedzieć zanim kupisz kostkę
Oznakowanie betonowej kostki brukowej znakiem budowlanym
15
I
N
•
•
•
F
O
R
M
A
T
O
numer aprobaty technicznej IBDiM,
numer i datę wystawienia krajowej deklaracji zgodności,
deklarowane właściwości kostki, według aprobaty technicznej.
Właściwości kostki, o których mówią aprobaty techniczne:
• klasa (35 lub 50)
• gatunek (I lub II)
PRZYKŁAD PRAWIDŁOWEGO OZNAKOWANIA
logo firmy
Nazwa Producenta Kostki Brukowej s.j.
Adres
Zakład Produkcyjny
nr ....
Adres
Aprobata techniczna Nr ………………………
Betonowa kostka brukowa (nazwa handlowa, wymiary)
Numer i data krajowej deklaracji zgodności
Zamierzone zastosowania (wg aprobaty technicznej)
Klasa
Gatunek
Uwaga: Kostka brukowa może również zostać oznaczona znakiem budowlanym, jeżeli jest zgodna z Polską Normą PN-EN 1338:2005, a zgodność
ta została potwierdzona przez producenta poprzez wystawienie krajowej
deklaracji zgodności.
INFORMATOR KOSTKI BRUKOWEJ
Informacje dodatkowe
16
Etykiety mogą zawierać inne znaki towarowe oraz informacje dodatkowe, które
producent uznaje za istotne jak np.: data produkcji, nr partii produkcyjnej, masa
palety z wyrobami, uwagi dotyczące eksploatacji elementów brukowych itp. Muszą
one jednak być tak umieszczone aby nie kolidowały z informacjami bezpośrednio
odnoszących się do oznakowania
lub znakiem budowlanym
.
R
Informator opracowany przez
Stowarzyszenie Producentów
Brukowej Kostki Drogowej
Wydawca
Polski Cement Sp. z o.o.
ul. Lubelska 29, 30-003 Kraków
tel.
+48 12 423 33 55
tel./fax +48 12 423 33 45
e-mail: [email protected]
http://www.polskicement.pl
DTP
AM-STUDIO, Kraków
www.am-studio.com.pl
Druk
Drukarnia Skleniarz, Kraków