Ocena ryzyka zawodowego
Transkrypt
Ocena ryzyka zawodowego
Bezpieczeństwo – Ocena ryzyka | promotor 7-8/2013 Ryszard Bryła główny specjalista ds. BHP, inspektor ochrony ppoż., wykładowca, szkoleniowiec, autor publikacji z zakresu BHP Ocena ryzyka zawodowego dla czynności wykonywanych przez policjanta służby prewencji oparta na założeniach normy – MIL STD 882 „Systems Safety Manual” Czynnościom wykonywanym przez służby mundurowe, w tym przez policję, towarzyszy wiele zagrożeń. Zostały one przedstawione i ocenione w artykule na tle zadań oraz uprawnień tej służby. Do oceny ryzyka wykorzystano tutaj metodę, która zapewnia dużą precyzję oceny. W policji występują trzy główne rodzaje służb: prewencji, kryminalna i logistyki. Podstawowe zadania służby policyjnej przedstawia Ustawa z 6 kwietnia 1990 r. o Policji (tj. Dz.U. z 2011 r., nr 287, poz. 1687). Stanowi ona m.in. o tym, iż policja tworzy umundurowaną i uzbrojoną formację, służącą społeczeństwu, przeznaczoną do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Podstawowe zadania policji to przede wszystkim: • ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra; • ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie spokoju w miejscach publicznych oraz w środkach publicznego transportu i komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach przeznaczonych do powszechnego korzystania; • inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi; • wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców; • nadzór nad specjalistycznymi uzbrojonymi formacjami ochronnymi w zakresie określonym w odrębnych przepisach; • kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych związanych z działalnością publiczną lub obowiązujących w miejscach publicznych; • współdziałanie z policjami innych państw oraz ich organizacjami międzynarodowymi, a także z organami i instytucjami Unii Europejskiej na podstawie umów i porozumień międzynarodowych oraz odrębnych przepisów; • gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji kryminalnych; • prowadzenie bazy danych zawierającej informacje o wynikach analizy kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA). Policjanci wykonując swoje czynności mają m.in. prawo do: • legitymowania osób w celu ustalenia ich tożsamości; • zatrzymywania osób w trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw; • zatrzymywania osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia; • przeszukiwania osób i pomieszczeń w trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw; • dokonywania kontroli osobistej, a także przeglądania zawartości bagaży i sprawdzania ładunku w portach i na dworcach oraz w środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego, w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary; • obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków technicznych – obrazu i dźwięku zdarzeń w miejscach publicznych. W razie niepodporządkowania się wydanym na podstawie prawa poleceniom organów policji lub jej funkcjonariuszy, policjanci mogą stosować środki przymusu bezpośredniego. Rodzaje tych środków i zasady ich użycia określa wspomniana wyżej Ustawa z 6 kwietnia 1990 r. Informacje szczegółowe dotyczące stanowiska pracy (służby) Policjant służby prewencji prowadzi rozpoznanie i zapobiega przestępczości, wykroczeniom oraz zjawiskom kryminogennym, a także zapewnia spokój i porządek w miejscach publicznych; współdziała w tym zakresie z zainteresowanymi organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi. W pionie prewencji pracują zarówno dzielnicowi, którzy utrzymują kontakt z mieszkańcami miasta, policjanci patroli miejskich, jak i policjanci ruchu drogowego. Zadania, jakie wykonuje policjant służby prewencji, to: • udział w operacjach policyjnych w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnianie spokoju w miejscach publicznych, środkach komunikacji publicznej i ruchu drogowym; 11 promotor 7-8/2013 | Bezpieczeństwo – Ocena ryzyka Przewidywana ciężkość następstw (stopień szkód) Przewidywane prawdopodobieństwo 1. Duża (D) 2. Średnia (S) 3. Mała (M) 4. B. mała (BM) A. Bardzo duże (BD) B. Duże (D) 1A 1B 2A 2B 3A 3B 4A 4B C. Średnie (S) 1C 2C 3C 4C D. Małe (M) E. Bardzo małe (BM) 1D 1E 2D 2E 3D 3E 4D 4E Tab. 1. Wskaźniki oceny ryzyka według MIL STD 882 Wskaźnik ryzyka Ryzyko Proponowane kryteria oceny 1A, 1B, 1C, 2A, 2B, 3A Duże (D) 1D, 2C, 2D, 3B, 3C Średnie (S) 1E, 2E, 3D, 3E, 4A, 4B Małe (M) Niedopuszczalne Niepożądane, warunkowo akceptowalne – podjąć działania naprawcze i zaostrzyć procedury kontrolne Dopuszczalne, akceptowalne przy stałej kontroli 4C, 4D, 4E Bardzo małe (BM) Dopuszczalne, akceptowalne przy dorywczej kontroli Tab. 2. Kryteria oceny ryzyka według MIL STD 882 • inicjowanie i organizowanie działań, mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z zainteresowanymi organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi; • ochrona bezpieczeństwa porządku publicznego podczas pobytu przedstawicieli obcych państw, podczas legalnych zgromadzeń oraz w czasie imprez sportowych; • przywracanie porządku publicznego w przypadku zbiorowych naruszeń prawa; • kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych, związanych z działalnością publiczną lub obowiązujących w miejscach publicznych; • służba w patrolach, obchodach i na posterunkach, legitymowanie osób w celu ustalenia ich tożsamości; • sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem przepisów o bezpieczeństwie i porządku ruchu na drogach publicznych, pouczanie i wdrażanie uczestników ruchu do przestrzegania zasad bezpiecznego i kulturalnego korzystania z dróg; • zapewnianie płynności ruchu, podejmowanie ręcznego kierowania ruchem w czasie i miejscach, w których występuje jego natężenie bądź szczególne utrudnienie; • zatrzymywanie osób w trybie i w przypadkach określonych w Kodeksie postępowania karnego i innych ustawach; 12 • dokonywanie kontroli osobistej, a także przeglądanie zawartości bagaży oraz przeszukiwanie osób i pomieszczeń w przypadkach określonych w Kodeksie postępowania karnego i innych ustawach; • rozpoznawanie zagrożeń dla bezpieczeństwa obywateli oraz porządku publicznego w rejonie służbowym dzielnicowego; • dokonywanie obchodu rejonu służbowego; • prowadzenie ciągłego rozpoznania przydzielonego rejonu służbowego pod względem osobowym, terenowym, ogólnej charakterystyki rejonu oraz zjawisk i zdarzeń, wywierających wpływ na stan porządku i bezpieczeństwa publicznego. Wymagania dotyczące osoby policjanta Do obowiązków policjanta w zakresie BHP należy: • przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (służby), które wynikają bezpośrednio z ogólnych i szczegółowych zasad prawnych regulujących realizację zadań w policji; • przestrzeganie zapisów: instrukcji, wytycznych, regulaminów itp.; • udział w szkoleniach z zakresu BHP; • wykonywanie zadań służbowych w sposób zgodny z przepisami, zasadami bezpieczeństwa i higieny służby oraz stosowanie się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych; • dbanie o należyty stan sprzętu i wyposażenia oraz porządek i ład w miejscu pracy; • stosowanie zbiorowych środków ochrony, a także używanie przydzielonych środków ochrony indywidualnej i wyposażenia, takich jak: kamizelki kuloodporne, kaski, środki przymusu bezpośredniego itp.; • poddawanie się badaniom profilaktycznym; • współdziałanie z przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy (służby). Wśród wymogów formalnych, które to powinien spełniać policjant, wskazać można na: • posiadanie obywatelstwa polskiego, • nieskazitelną postawę moralną i patriotyczną, • pełnię praw publicznych, • brak karalności. Ponadto osoba wykonująca zawód policjanta nie może być członkiem żadnej partii politycznej. Wśród wymagań psychologicznych najważniejsze jest posiadanie umiejętności nawiązywania kontaktu z ludźmi oraz prowadzenia rozmowy w sposób pozwalający na pozyskanie niezbędnych informacji. Policjant powinien odznaczać się empatią i chęcią niesienia pomocy, a także umiejętnością pracy w zespole. Praca policjanta wymaga odporności na stres i pracę w trudnych warunkach. Wymagane są także: dokładność, spostrzegawczość, szybki refleks i dobry wzrok. Od policjantów oczekuje się dobrej kondycji fizycznej i psychicznej oraz odpowiedniego wykształcenia (minimum – ukończenie szkoły średniej). Ocena ryzyka oparta na założeniach normy MIL STD 882 Systems Safety Manual Ciężar przewidywanych następstw norma MIL STD 882 podaje w czterech stopniach, przewidując następujące określenia stopnia ciężkości następstw (szkód): • duże: bardzo ciężkie wypadki lub zachorowania, powodujące niezdolność do pracy dłuższą niż 16 tygodni lub śmierć; • średnie: wypadki lub zachorowania, powodujące niezdolność do pracy od 2 do 16 tygodni; • małe: wypadki lub zachorowania, powodujące niezdolność do pracy od 1 do 2 tygodni; Bezpieczeństwo – Ocena ryzyka | promotor 7-8/2013 Przed korektą (S) (P) (R) Zagrożenie (zdarzenie) Możliwe źródła zagrożeń Możliwe skutki zagrożenia 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 1 Powierzchnie, na których jest możliwy upadek (upadek na tym samym poziomie). Śliskie i nierówne powierzchnie w miejscach wykonywania służby. Potłuczenia, złamania kończyn, zwichnięcia, urazy wewnętrzne. S D D – 2B Stosowanie w czasie służby odpowiednio dobranego obuwia, z podeszwą antypoślizgową. Zachowanie szczególnej ostrożności. S S S – 2C 2 Różnica poziomów (upadek na niższy poziom). Pobyt w punktach znajdujących się nad poziomem terenu, w czasie Ciężkie obrażenia ciała. prowadzonych akcji. Ćwiczenia Śmierć. sprawnościowe. Przemieszczanie się po schodach. D D D – 1B Zachowanie szczególnej uwagi. Przestrzeganie przyjętych procedur bezpieczeństwa. D M S – 1D D – 1B Przestrzeganie przyjętych procedur i instrukcji bezpieczeństwa – w zależności od rodzaju działań. Wzajemna asekuracja policjantów, gdy zachodzi taka konieczność. W razie ataku, stosowanie technik samoobrony. D M S – 1D M S – 1D Udział we właściwie prowadzonych szkoleniach. Dokładne przestrzeganie procedur bezpieczeństwa, w tym także tych dotyczących przechowywania broni. D BM M – 1E D Przyjmowanie na zmianę pozycji stojącej lub siedzącej – o ile istnieje taka możliwość. Rotacja pracowników D – 2 B podczas wykonywania uciążliwych czynności – o ile jest taka możliwość. Ćwiczenia rozluźniająco-relaksacyjne. M S S – 3 C S D – 1C Stosowanie właściwego obuwia. Właściwe rozplanowanie czasu przeznaczonego na odpoczynek. Doskonalenie technik samoobrony i chwytów obezwładniających w trakcie systematycznych treningów. S M S – 2D D – 1C Przestrzeganie procedur przekazywanych w trakcie szkoleń i odpraw oraz zapisanych w instrukcjach (regulaminach). Stosowanie, w razie takiej konieczności, ochronników słuchu. Dokonywanie na bieżąco potrzebnych napraw i konserwacji pojazdu policyjnego. S M S – 2D Udział w prawidłowo prowadzonych szkoleniach – także w zakresie ochrony przeciwpożarowej. Przestrzeganie na terenie patrolowanego terenu (obiektu) podstawowych zasad ochrony ppoż. Przeprowadzanie okresowej kontroli instalacji elektrycznej pojazdu policyjnego (karetki policyjnej). Wyposażenie pojazdu policyjnego we właściwy sprzęt ppoż. Znajomość zasad postępowania w czasie zaistnienia pożaru lub wybuchu. D BM M – 1E Dostosowanie natężenia oświetlenia do wymagań norm. Stosowanie w trakcie patrolowania nieoświetlonego terenu (gdy oświetlenie to jest niedostateczne) odpowiednio dobranych latarek. S BM M – 2E 3 4 5 6 7 8 9 Agresja osób. Broń palna (postrzelenie) Przestępcy albo osoby niezrównoważone, uległe „psychozie tłumu”, będące pod wpływem alkoholu lub narkotyków – używające tępych i ostrych narzędzi lub broni. Konserwacja broni. Ćwiczenia na strzelnicy. Inne zdarzenia. Obciążenie fizyczne – statyczne. Wielogodzinne przyjmowanie pozycji stojącej w trakcie służby. Długotrwałe przebywanie w pojazdach policyjnych w czasie patroli. Obciążenie fizyczne – dynamiczne. Długotrwałe patrolowanie terenu. Stosowanie środków przymusu bezpośredniego (m.in. chwytów obezwładniających) oraz technik samoobrony. Śmierć. Ciężkie obrażenia ciała. Śmierć. Ciężkie obrażenia ciała. Choroby zwyrodnieniowe stawów i kręgosłupa. Skręcenia stawów. Urazy kręgosłupa. Hałas. Ćwiczenia na strzelnicy. Ruch drogowy. Uszczerbek słuchu. Nerwice. Pożar i wybuch. Zaprószenie ognia. Niesprawna instalacja elektryczna w pomieszczeniach. Gromadzenie materiałów łatwopalnych w miejscach potencjalnie zagrożonych wystąpieniem zapłonu. Nieostrożne obchodzenie się z materiałami łatwopalnymi i wybuchowymi. Niesprawna instalacja elektryczna pojazdu policyjnego. Ciężkie urazy ciała. Śmierć. Nieodpowiednie oświetlenie. Źle dobrane punkty świetlne w pomieszczeniu przeznaczonym na pobyt pracowników. Brak lub niedostateczne oświetlenie strzeżonego terenu. Wypadki (złamania kończyn, zwichnięcia, urazy wewnętrzne) w trakcie patrolowania terenu. Osłabienie narządu wzroku. D D S D D D S D S S S D – 1C S – 2C Środki profilaktyczne Po korekcie (S) (P) (R) Lp. 13 promotor 7-8/2013 | Bezpieczeństwo – Ocena ryzyka Lp. Zagrożenie (zdarzenie) Możliwe źródła zagrożeń Możliwe skutki zagrożenia 1 2 3 4 10 Prąd elektryczny (porażenie prądem elektrycznym). 11 Czynniki biologiczne – mikroorganizmy chorobotwórcze przenoszone: drogą kropelkowo-powietrzną, m.in. wirus grypy oraz bakterie gruźlicy; drogą skórną, np. wirus opryszczki; poprzez płyny ustrojowe, np. wirusy – HCV, HIV. 12 13 14 15 16 Czynniki biologiczne – makroorganizmy chorobotwórcze m.in. wektory chorób, w tym kleszcze. Czynniki chemiczne – toksyczne, żrące, uczulające. Przebicie elektryczne do obudowy urządzeń. Przetarcia przewodów. Uszkodzony osprzęt (gniazda wtykowe, wtyczki). Kontakt z zakażonymi osobami. Przebywanie w miejscach stwarzających zagrożenie. Spaliny, benzyna, olej napędowy, smary. Rozpuszczalniki. Środki utrzymania czystości. Przed korektą (S) (P) 5 6 (R) Środki profilaktyczne 7 (S) (P) (R) 8 9 10 11 D BM M – 1E D BM M – 1E S BM M – 2E D – 1C Zapewnienie właściwego stanu środków transportu poprzez bieżącą kontrolę, naprawy i terminowe badania techniczne. Przestrzeganie przyjętych procedur i zasad bezpieczeństwa, w tym szczególnie tej, by nie przechowywać środków niebezpiecznych w opakowaniach przeznaczonych tradycyjnie dla środków spożywczych. S M S – 2D D – 1C Zachowanie szczególnej ostrożności i przestrzeganie procedur. Przestrzeganie przez kierującego pojazdem, w trakcie patroli i akcji, podstawowych zasad obowiązujących w ruchu drogowym, a w tym szczególnie art. 3 i art. 4 Kodeksu drogowego. S M S – 2D S – 2C Używanie przez pracownika dostosowanej do warunków BM atmosferycznych odzieży. Stosowanie rotacji pracowników przy wykonywaniu uciążliwych zadań. M BM – 4D Przestrzeganie ustalonych procedur. Zainteresowanie i pomoc udzielana ze strony przełożonych. Zachowanie postaw asertywnych przez zatrudnionego. S S – 3C D S D – 1C Systematyczny przegląd instalacji elektrycznej. Dbanie o właściwy stan przewodów i osprzętu elektrycznego. Stosowanie sprawnego zabezpieczenia antyporażeniowego dla pomieszczeń, w których przebywają pracownicy. Przestrzeganie procedur bezpieczeństwa. Choroby układu oddechowego. Choroby skóry. D Choroby powodujące infekcje ogólnoustrojowe. S D – 1C Przestrzeganie procedur w sytuacjach zagrażających zakażeniem. Przestrzeganie terminów badań profilaktycznych. Śmierć. Choroby powodujące infekcje ogólnoustrojowe, m.in. kleszczowe zapalenie mózgu i kleszczowe zapalenie opon mózgowych Zatrucia. Oparzenia chemiczne. Uczulenia. Poruszające się pojazdy (wypadek drogowy). Pojazdy w trakcie: kontroli, kierowania ruchem, patroli, akcji policyjnych. Ciężkie uszkodzenia ciała. Urazy wewnętrzne. Zmienne warunki atmosferyczne. Niskie lub wysokie temperatury, promieniowanie słoneczne, opady deszczu lub śniegu. Przeziębienie lub przegrzanie organizmu, udar słoneczny. Obciążenie emocjonalne (stres). Obawa przed agresją osób – w tym z użyciem niebezpiecznych narzędzi oraz broni. Długotrwała praca zmianowa i stała czujność (także poza godzinami pracy). Presja przełożonych dotycząca m.in. założonych wyników, na przykład prowadzonych kontroli – w tym ruchu drogowego. Konflikty międzyludzkie. Nerwice. Choroby ogólnoustrojowe. D D D S S S S S S D Po korekcie D – 1C D – 2B Przestrzeganie przyjętych procedur medycznych, także w razie ukąszenia przez kleszcza. Stosowanie właściwego ubioru w trakcie służby. M Tab. 3. Ocena ryzyka zawodowego dla czynności wykonywanych przez policjanta służby prewencji oparta na założeniach normy MIL STD 882. (S) – stopień szkód, (P) – prawdopodobieństwo, (R) – ryzyko 14 Bezpieczeństwo – Ocena ryzyka | promotor 7-8/2013 • bardzo małe: wypadki i zachorowania, których wynikiem jest niezdolność do pracy krótsza niż 1 tydzień. Według normy MIL STD 882 Systems Safety Manual ustala się następujące stopnie prawdopodobieństwa zdarzeń: • bardzo duże: prawdopodobieństwo większe niż 1/100; • duże: prawdopodobieństwo od 1/100 do 1/10 000; • średnie: prawdopodobieńst wo od 1/10 000 do 1/100 000; • małe: prawdopodobieństwo od 1/100 000 do 1/1 000 000; • bardzo małe: prawdopodobieństwo mniejsze niż 1/1 000 000. Norma MIL STD 882 dzieli przewidywane prawdopodobieństwo wystąpienia szkodliwych zdarzeń na pięć stopni, natomiast ciężkość następstw na cztery. Na ich podstawie wyznacza się wskaźnik ryzyka – tab. 1. Na podstawie ustalonego wskaźnika ryzyka ustala się ryzyko zawodowe. Kryteria oceny tego ryzyka podaje tutaj tab. 2. Zaletą przedstawionej tutaj metody jest m.in. to, że w każdej kategorii (poziomie) ryzyka występuje kilka jego wskaźników (podpoziomów), począwszy od najwyższego do najniższego. Metoda ta nadaje się szczególnie do oceny ryzyka dla służb mundurowych (takie było też jej pierwotne założenie w Stanach Zjednoczonych). Podczas szkoleń wewnętrznych w tych służbach wymaga się bowiem dużej precyzji określeń, a ta metoda taką zapewnia w stosunku do oceny ryzyka. Sprawdza się także przy ocenie ryzyka dla czynności wykonywanych w innych zawodach. Przy ustalaniu kolejności wskaźników (podpoziomów) ryzyka w poszczególnych kategoriach (poziomach), jako priorytet podano tutaj przewidywaną ciężkość następstw. q Piśmiennictwo 1.Bryła R.: Bezpieczeństwo i higiena pracy, Wyd. ELAMED, Katowice 2011. 2.Bryła R.: Bezpieczne stanowisko pracy, Wyd. ELAMED, Katowice 2007. 3.Ogińska – Bulik N.: Stres zawodowy u policjantów. Wyd. Akademia Humanistyczn-Ekonomiczna, Łódź 2007. 4.Ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tj. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.). 5.Ustawa z 6 kwietnia 1990 r. o Policji (tj. Dz.U. z 2011 r., nr 287, poz. 1687). 6.Ustawa z 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej (Dz.U. z 2013 r., poz. 628). 7.Ustawa z 20 czerwca 1997r. – Prawo o ruchu drogowym (tj. Dz.U. z 2012 r., poz. 1137). 8.Rozporządzenie Rady Ministrów z 26 lipca w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów (Dz.U. z 2005 r., nr 141, poz. 1186). 9.Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tj. Dz.U. z 2003 r., nr 169, poz. 1650 ze zm.). 10.Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych dla zdrowia czynników biologicznych w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U. z 2005 r., nr 81, poz. 718). 11. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. z 2010 r., nr 109, poz. 719 ze zm.). reklama 15