lnicki Ekspertyzy psychiatryczne w wojsku 07.10.2016

lnicki Ekspertyzy psychiatryczne w wojsku 07.10.2016

EKSPERTYZY PSYCHIATRYCZNE W WOJSKU
OCENA ZDOLNOŚCI DO SŁUŻBY WOJSKOWEJ.
ZABURZENIA PSYCHICZNE ZWIĄZANE ZE SŁUŻBĄ WOJSKOWĄ.
SAMOBÓJSTWA
Stanisław ILNICKI
Oddział Ekspertyz Psychiatrycznych i Psychologicznych
Kliniki Psychiatrii, Stresu Bojowego i Psychotraumatologii
Wojskowego Instytutu Medycznego
w Warszawie
Akty prawne
 Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku
obrony Rzeczypospolitej Polskiej (tekst jednolity) Dz.U.2015.827
 Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 25 czerwca 2004
r. w sprawie orzekania o zdolności do czynnej służby wojskowej oraz
trybu postępowania wojskowych komisji lekarskich w tych sprawach
(Dz. U. z dnia 1 lipca 2004 r.)
 Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 8 sierpnia 2003 r.
w sprawie ustalania stopnia uszczerbku na zdrowiu oraz związku
śmierci żołnierzy ze służbą wojskową wskutek wypadku lub choroby
(Dz. U. nr 163, poz. 1578, zm.)
 Rozporządzenie MON z dnia 17.03.2009 r. zmieniające
rozporządzenie w sprawie ustalania wykazu chorób powstałych w
związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami służby
wojskowej (Dz.U. nr 52 poz. 425)
OCENA ZDOLNOŚCI
DO CZYNNEJ SŁUŻBY
WOJSKOWEJ
Źródło: Piotr Ilnicki: Samobójstwa żołnierzy w okresie transpormacji SZ RP 2000-2012.
Kategorie zdolności do czynnej słuzby wojskowej
Art. 30a. 1. Ustala się następujące kategorie zdolności do czynnej służby
wojskowej:
1) kategoria A - zdolny do czynnej służby wojskowej, co oznacza zdolność
do odbywania lub pełnienia określonego rodzaju czynnej służby wojskowej, o
którym mowa w art. 59, a także zdolność do odbywania służby w obronie
cywilnej oraz służby zastępczej;
2) kategoria B - czasowo niezdolny do czynnej służby wojskowej, co oznacza
przemijające upośledzenie ogólnego stanu zdrowia albo ostre lub przewlekłe
stany chorobowe, które w okresie do dwudziestu czterech miesięcy od dnia
badania rokują odzyskanie zdolności do służby wojskowej, o której mowa w pkt
1, w czasie pokoju;
3) kategoria D - niezdolny do czynnej służby wojskowej, o której mowa w pkt
1, w czasie pokoju;
4) kategoria E - trwale i całkowicie niezdolny do czynnej służby wojskowej, o
której mowa w pkt 1, w czasie pokoju oraz w razie ogłoszenia mobilizacji i w
czasie wojny.
Zącznik nr 1. Wykaz chorób lub ułomności uwzględniany przy
orzekaniu o zdolności do czynnej służby wojskowej*
§§
1
66
67
68
69
70
71
72
73
74
Choroba i ułomność
3
Zaburzenia nerwicowe
Zaburzenia adaptacyjne i związane ze stresem
Zaburzenia osobowości
Moczenie nocne
Zaburzenia psychotyczne
Sprawność umysłowa poniżej przeciętnej
Używanie szkodliwe i zależność od alkoholu i innych
1-5
środków psychoaktywnych
1-3 Zaburzenia psychiczne pochodzenia organicznego
1-3 Inne zaburzenia psychiczne
Pkt
2
1-2
1-3
1-3
1-2
1-5
1
Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 25 czerwca 2004 r. w sprawie orzekania o zdolności do czynnej służby wojskowej oraz trybu postępowania wojskowych
komisji lekarskich w tych sprawach (Dz. U. z dnia 1 lipca 2004 r.)
Grupy kwalifikacyjne osób badanych
przez Wojskowe Komisje Lekarskie
Osoby badane przez komisje lekarskie dzieli się na cztery grupy:
Grupa I (kolumna czwarta wykazu) obejmuje:
a) osoby podlegające kwalifikacji wojskowej oraz ochotników, w tym kobiety, o których mowa w art.
32 ust. 4 ustawy,
b) osoby, o których mowa w art. 34 ustawy, oraz osoby podlegające ze względu na wiek obowiązkowi
służby wojskowej, które zgłosiły się ochotniczo do jej odbywania,
c) osoby przeniesione do rezerwy niebędące żołnierzami rezerwy,
d) żołnierzy zasadniczej służby wojskowej,
e) żołnierzy służby przygotowawczej,
f) żołnierzy odbywających przeszkolenie wojskowe,
g) osoby podlegające kwalifikacji wojskowej przeznaczone do odbycia służby zastępczej lub pełnienia
służby w formacjach uzbrojonych niewchodzących w skład Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.
Grupa II (kolumna piąta wykazu) obejmuje żołnierzy rezerwy.
Grupa III (kolumna szósta wykazu) obejmuje kandydatów do służby:
a) w jednostkach desantowo-szturmowych,
b) w jednostkach reprezentacyjnych Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej,
c) w Żandarmerii Wojskowej,
d) w Służbie Kontrwywiadu Wojskowego i w Służbie Wywiadu Wojskowego.
Grupa IV (kolumna siódma wykazu) obejmuje kandydatów do służby:
a) poza granicami państwa,
b) w zasięgu działania promieniowania mikrofalowego,
c) w warunkach działania prądu elektrycznego.
CHOROBY W ZWIĄZKU
ZE SŁUŻBĄ WOJSKOWĄ
Zał. nr 2. Wykaz ustaląjący normy oceny uszczerbku
na zdrowiu wskutek wypadku w związku ze służbą wojskową
A. USZKODZENIA GŁOWY
Lp.
Rodzaj uszczerbku
Procent
uszczerbku
Zaburzenia adaptacyjne będące następstwem urazów
i wypadków, w których nie doszło do trwałych uszkodzeń o.u.n
10
a) utrwalone nerwice związane z urazem czaszkowomózgowym
5-10
b) ujawnienie się psychozy w następstwie ciężkiego
stresu
50-80
Rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej z dnia 8 sierpnia 2003 r. w sprawie ustalania stopnia uszczerbku na zdrowiu
oraz związku śmierci żołnierzy ze służbą wojskową wskutek wypadku lub choroby (Dz. U. nr 163, poz. 1578, zm.)
Zał. nr 2. Wykaz ustaląjący normy oceny uszczerbku
na zdrowiu wskutek wypadku w związku ze służbą wojskową
Lp.
199
Nazwa choroby
Zaburzenia reaktywne oporne na leczenie, powstałe w szczególnych warunkach służby wojskowej
a) zaburzenia stresowe pourazowe (PTSD)
b) psychozy reaktywne oporne na leczenie
c) trwałe potraumatyczne zmiany osobowości
Procent
uszczerbku
na zdrowiu
5-20
20-100
5-20
Rozporządzenie MON z dnia 12.02.2009 r. zmieniające Zał. Nr 2 do rozporządzenia z dnia 8.08.2003
r. w sprawie ustalania stopnia uszczerbku na zdrowiu oraz związku śmierci żołnierzy ze służbą
wojskowa wskutek wypadku lub choroby (Dz.U. z 2009 r. nr 30 poz. 197)
Zał. nr 1. Wykaz chorób powstałych w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami służby wojskowej
Lp.
Nazwa choroby
Zaburzenia reaktywne oporne na leczenie
a) zaburzenia stresowe pourazowe (PTSD)
18
b) psychozy reaktywne oporne na leczenie
c) trwałe potraumatyczne zmiany osobowości
Szczególne właściwości
i warunki służby
wojskowej
powodujące chorobę
Przeżycie wydarzenia
lub sytuacji traumatycznej
(oddziałującej krótko lub
długotrwale) bezpośrednio
zagrażającej utratą życia
lub zdrowia
Rozporządzenie MON z dnia 17.03.2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalania
wykazu chorób powstałych w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami służby
wojskowej (Dz.U. nr 52 poz. 425)
Zał. nr 2. Wykaz chorób, które uległy pogorszeniu
lub ujawniły się w czasie trwania służby wojskowej wskutek
szczególnych właściwości lub warunków służby (…)
Lp.
Nazwa choroby
Szczególne właściwości i warunki
służby wojskowej, które przyczyniły się do ujawnienia choroby
Długotrwała służba wojskowa w
warunkach szczególnego narażenia na stres
12
Zaburzenia nerwicowe
utrwalone
13
Choroby, do których powstania
przyczynił się w sposób zasadniSzczególne właściwości i warunki
czy pobyt w niewoli, obozie koncen- związane z pobytem w tych
tracyjnym lub innym miejscu
miejscach
odosobnienia przez nieprzyjaciela
Rozporządzenie MON z dnia 17.03.2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ustalania wykazu
chorób powstałych w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami służby wojskowej (Dz.U. nr
52 poz. 425)
SAMOBÓJSTWA
W WOJSKU*
Źródło: Piotr Ilnicki: Samobójstwa żołnierzy w okresie transformacji SZ RP 2000-2012.
DEFINICJA SAMOBÓJSTWA
 Przypadek śmierci, będący bezpośrednim lub pośrednim
wynikiem działania lub zaniechania, przejawionego przez ofiarę,
zdającą sobie sprawę ze skutków swego zachowa-nia. Emil
Durkheim, 1897
 Rozmyślny akt samouszkodzenia, który przed popełnieniem
wyklucza w świadomości sprawcy pewność przeżycia. Erwin
Stengel, 1972
 Wielowymiarowy akt samounicestwienia, świadomie i
samodzielnie podjęty przez osobę postrzegającą samobójstwo
jako najlepsze rozwiązanie jej problemu. Edwin Shneidman, 1985
 Samobójstwo jest aktem o skutku śmiertelnym, który zmarły ze
świadomością i oczekiwaniem takiego skutku sam zaplanował
i wykonał w celu spowodowania zmian przez siebie pożądanych
(upragnionych). Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), 1986
Współczynniki samobójstw ogółu mężczyzn
i żołnierzy w wieku 20-49 l. w latach 2000-2012*
45
39,9
40
33,7
35
33,2
33,1
33,5
32,5
32,1
30,2
30
31,6
29,6
30,3
31,5
R² = 0,4595
26,3
25
24,7
23,0
20
21,1
18,0
15
17,6
16,8
14,9
12,6
10
12,8
R² = 0,5059
12,4
11,5
10,9
5
Żołnierze WP
Mężczyźni 20-49 l.
0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
*Współczynniki niestandaryzowane
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Indywidualne uwarunkowania samobójstwa
(IUS) w wojsku
 Wcześniejsze próby samobójcze
 Zespół depresyjny (myśli, ideacje, niska
samoocena, poczucie winy)
 Osobowość typu borderline (niestabilna,
impulsywna)
 Używanie szkodliwe/uzależnienie od
alkoholu/substancji psychoaktywnych
Sytuacyjne uwarunkowania samobójstw
(SUS) wg ICD-10
Y07 Maltretowanie psychiczne (fala, mobbing)
Y36 Uczestnictwo w misji (Irak, Afganistan),
Z56 Nieaprobowana zmiana stanowiska, jednostki
Z59 Nieuregulowana zobowiązania finansowe
Z60 Problemy adaptacji do warunków służby wojskowej
Z63.0 Problemy w stosunkach z żoną/ partnerką
Z63.1 Konflikt z rodzicami
Z65 Problemy prawne (lęk przed karą)
Z72 Problemy związane z alkoholem, narkotykami
Z75 Nieefektywna pomoc psychologiczna/lekarska.
Wyniki
 Tylko 2% samobójstw wiązało się z jednym
czynnikiem suicydogennym.
 Przeważająca większość samobójstw
związana była z 3 - 4 czynnikami.
 Ogólna liczba czynników suicydogennych
w grupie żołnierzy z poboru była niższa niż
w grupie żołnierzy zawodowych.
 Poszczególne grupy przypadków samobójstw
miały tendencję do wiązania się z grupami
czynników SUS.
Czynniki podwyższonego ryzyka
suicydalnego – żołnierze zawodowi
 W grupie ż.z. podwyższone ryzyko samobójstwa
łączyło się z kombinacją problemów rodzinnych
i alkoholowych, w powiązaniu z efektami uczestnictwa w misjach.
 Drugą grupę czynników stanowiły indywidualne
uwarunkowania suicydantów, dla których w porę
nie zastosowano odpowiednich środków zaradczych.
 Trzecią, mniej liczną grupę stanowiły problemy
w miejscu służby, niepożądane zmiany warunków jej pełnienia oraz czynniki finansowe.
Syndromy suicydogenne żołnierze zawodowi
Y36 Udział w misjach
Z59 Problemy mieszkaniowe i finansowe
Z63 Problemy w stosunkach z małżonką/partnerką
Z72 Problemy związane
ze stylem życia
Czynniki podwyższonego ryzyka
samobójstwa – żołnierze niezawodowi
 Główne czynniki podwyższonego ryzyka
samobójstwa w grupie żołnierzy z poboru to:
trudności w adaptacji do warunków służby
wojskowej, indywidualne uwarunkowania
psychiczne i problemy w relacjach z partnerką.
 Trzy mniej liczne czynniki – to: problemy
rodzinne, czynniki związane używaniem
alkoholu/ narkotyków, konflikt z prawem,
nieadekwatna pomoc terapeutyczna.
Syndromy suicydogenne –
żołnierze niezawodowi (z poboru)
Z63 Problemy w stosunkach z rodzicami
i/lub dziewczyną
Z75 Nieskuteczna
pomoc
WNIOSKI
1. W przypadku żołnierzy zawodowych
podwyższone ryzyko samobójstwa najsilniej
wiązało się z długotrwałym narażeniem na
negatywne czynniki służbowe, problemami
w związkach – małżeńskim lub partnerskim
i nierozpoznaniem tych problemów na czas.
Wnioski
2. W przypadku żołnierzy z poboru, czynniki
podwyższonego ryzyka suicydalnego miały
charakter krótkookresowy, gwałtowny
i wzajemnie powiązany z trudnościami w
adaptacji do warunków służby wojskowej.
Dziękuję za uwagę