Scenariusz zajęć na temat uzależnień \( ze szczególnym

Joanna Sarnecka-Żak
[email protected]
Pedagog szkolny
Liceum Ogólnokształcące Nr IV
im. C. K. Norwida
w Ostrowcu Św.
Scenariusz zajęć dla klas starszych szkół ponadgimnazjalnych
na temat uzależnień (ze szczególnym uwzględnieniem uzależnień
od narkotyków)
1. Co to jest uzależnienie ?
Uzależnienie jest to silna potrzeba, chęć powrotu do stanu, w jakim się
poprzednio było. Jest to pewien stan, któremu nie towarzyszą zwykle przyjemne
uczucia.
Od czego można się uzależnić?
2. Jakie rodzaje uzależnień możemy wyróżnić?
Fizyczne – np. gdy wzrasta dawka śmiertelna jakiegoś narkotyku, gdy rośnie
tolerancja na różne specyfiki, gdy przede wszystkim występują objawy
abstynencji (uwaga: nie zawsze gdy rośnie tolerancja na narkotyk, uzależniamy
się fizycznie. Taki wyjątek występuje w przypadku amfetaminy, która ma
związek z uzależnieniem psychicznym.)
Psychiczne – o ile nie wszystkie narkotyki uzależniają fizycznie, o tyle
psychicznie wszystkie!
3. Czy można wyleczyć narkomana?
Właściwie nie. Przyjmuje się, że po 10 latach abstynencji można
powiedzieć o „zaleczeniu” (tak jak w przypadku niepijącego aktualnie
alkoholika). Zdarza się, że u „zaleczonych” narkomanów wraca chęć brania
nawet po 13, 14 latach abstynencji.
2
4. Siła uzależniająca narkotyków w stosunku do alkoholu (wg Johnsona)
- marihuana uzależnia 18 razy silniej niż alkohol
- barbiturany – 100 razy silniej.............................
- amfetamina – 200 razy silniej.............................
- kokaina – 380......................................................
- heroina – 420!.....................................................
Kokaina i heroina mogą uzależnić fizycznie i psychicznie już za pierwszym
razem!
5. Jak rozpoznać osobę uzależnioną?
Jeżeli w ciągu jednego miesiąca spełniłeś choćby 3 podane niżej kryteria
jednocześnie, możesz właściwie uznać się za osobę uzależnioną lub jesteś na
najlepszej drodze do tego:
- brak kontroli nad ilością, częstotliwością i dawkami (pijesz, bierzesz częściej
lub więcej niż miałeś zamiar);
- poświęcasz dużo czasu na zdobywanie, przygotowywanie, spożywanie
używek, jesteś długi czas pod ich wpływem, dużo czasu poświęcasz na
usuwanie skutków;
- rezygnujesz z innych form aktywności na rzecz alkoholu czy narkotyków;
- gorzej funkcjonujesz w szkole, w domu;
- zdarza ci się prowadzić pojazd pod wpływem alkoholu, narkotyków;
- odczuwasz silną potrzebę powrotu do stanu, w jakim byłeś pod wpływem
alkoholu. czy narkotyku;
- bierzesz, pijesz mimo świadomości strat (własnych, rodzinnych, społecznych);
- masz własny, indywidualny sposób przyjmowania środków uzależniających
(np. swój charakterystyczny sposób zapalania papierosa);
- pojawiają się pierwsze abstynenckie objawy (dyskomfort związany z brakiem
jakiegoś środka);
- pijesz, bierzesz w celu usunięcia objawów abstynenckich lub z obawy przed
nimi;
- wzrasta tolerancja na środki uzależn. (coraz większe dawki).
3
Każdy narkotyk działa różnie na różne osoby! Tu nie ma pewników!
7. Ćwiczenie:
Wypisujemy na tablicy wszystkie słowa, które kojarzą się ze słowem
„narkotyk”.
Następnie porównujemy je, oceniamy, dzielimy na „przyjemne”
i „nieprzyjemne”
Wniosek: nie ma wyłącznie przyjemnych, czy tylko negatywnych skojarzeń.
Dla niektórych są atrakcyjne, inni o nich nie myślą. Przecież gdyby były
postrzegane tylko negatywnie, nikt by ich nie brał! Jest to więc kwestia
świadomego wyboru każdego z nas!
8. Ćwiczenie:
Wypisujemy na tablicy :„Dlaczego ludzie sięgają po narkotyki czy inne środki
uzależniające?”
np. dla poprawienia samopoczucia
- z nudów
- dla rozładowania stresu
- dla śmiałości
- łatwy dostęp
- z ciekawości
- dla pobudzenia, itp.
9. W jaki sposób rodzi się uzależnienie? Kiedy przekracza się niebezpieczną
granicę?
Omówienie na przykładzie uzależnienia narkotykowego:
I faza: Inicjacja narkotykowa. 80% młodzieży sięga po narkotyk
z ciekawości, nie mniej ważna jest też presja grupy! W bardzo wielu
przypadkach dzieje się to pod wpływem alkoholu, ponieważ rozluźnia on
i przełamuje lęk. Dolna granica wieku dzieci próbujących narkotyki wciąż się
obniża: często słyszy się o 8–12- latkach sięgających po kleje czy
rozpuszczalniki (są łatwo dostępne i niedrogie!). Powszechne jest palenie
marihuany (wśród nieco starszej młodzieży), która uznawana jest za
nieszkodliwą używkę, zdrowszą niż alkohol. Na tym etapie istnieje jeszcze inne
niebezpieczeństwo: czasami jest tak, że ktoś weźmie pierwszy raz narkotyk
i....nic się specjalnie przykrego nie dzieje, pojawia się za to poczucie
4
bezkarności, jest satysfakcja, że przekroczyło się barierę lęku. Ale! Bywa i tak,
że pierwszy kontakt z narkotykiem kończy się np. zapaścią, a nawet i śmiercią
(np.za duża dawka ).
II faza: Eksperymenty. Wciążj pojawia się bezkarność i ciekawość. Tu
się już „kombinuje” z narkotykami (np. łączenie ich z innymi środkami).
U biorących występuje poczucie pewnego wtajemniczenia, wyższości nawet
w stosunku do innych. W tej fazie nie odczuwa się zwykle braku narkotyku, jest
za to przyjemność, mówi się nawet, że jest to najszczęśliwszy okres w życiu
narkomana. Taki stan nie może trwać wiecznie. Pojawia się wobec tego :
III faza: Częste branie. Tu narkotyk nie jest tylko po to, by było
przyjemnie. Jest czymś, co wspiera, pomaga, bez niego właściwie nic się już nie
udaje.
IV faza: Uzależnienie. Narkotyk bierze się, by w ogóle „normalnie”
funkcjonować, uzależniony bardzo długo nie uświadamia sobie tego stanu.
10. Mechanizmy typowe dla uzależnień.
Przykłady: - mechanizm iluzji (zaprzeczanie), uważamy, że problem
uzależnień nas nie dotyczy
- racjonalizowanie (tłumaczenie sobie, że jest to co prawda złe, ale za to mamy
coś w zamian)
-„mechanizm protezy” (np. nadrabianie nieśmiałości alkoholem)
11. Ćwiczenie:
Uświadamianie sobie, w jaki sposób zanikają wartości u uzależnionych.
Wypisujemy na karteczkach 5 najważniejszych dla nas wartości. Następnie
wykreślamy 2 i po krótkim czasie znowu dwie (nie zdradzając wcześniej, czemu
służy to ćwiczenie). Na kartkach jasno widać, czego mogą pozbawić nas
narkotyki.
Opracowała mgr Joanna Sarnecka – Żak
Bibliografia:
1. T. Dimoff , S. Carper: „Jak rozpoznać czy dziecko sięga po narkotyki”. ELMA BOOKS, Warszawa 1993.
2. Z. B. Gaś: „Profilaktyka uzależnień”. Lublin 2001.
3. ks. Cekiera: „Ryzyko uzależnień”. Lublin 1992.