zwrot do gleby pierwiastków — biogenów z opadem roślinnym w

zwrot do gleby pierwiastków — biogenów z opadem roślinnym w

R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T. X X V , Z. 3, W A R S Z A W A 1974
Z B I G N I E W P R U S IN K IE W IC Z , H E L E N A D Z IA D O W IE C ,
M A R IA J A K U B U S E K
ZWROT DO GLEBY PIERW IASTKÓW — BIOGENÓW Z OPADEM
ROŚLINNYM W LESIE LIŚCIASTYM I M IESZANYM
N A LUŹNYCH GLEBACH PIASKOW YCH
Z ak ład G leboznaw stw a Uniw ersytetu M. K opernika w Toruniu
W S T Ę P I O K R E Ś L E N IE C E L U B A D A Ń
W ekosystemach leśnych pierwiastki-biogeny pobrane przez drzewo­
stan powracają częściowo do gleby z corocznym opadem liści, gałązek,
owoców itp. Opad ten można traktować jako swego rodzaju naturalne
nawożenie gleby. Mimo ogromnego znaczenia, jakie dla ekologii i hodowli
lasu ma dokładne poznanie wszystkich ogniw biologicznego krążenia
składników w ekosystemach leśnych, liczba polskich prac badawczych
poświęconych tej problematyce jest wciąż jeszcze nader skromna. W la­
tach trzydziestych zagadnieniem tym zajmował się C h o d z i c k i [4].
Po ostatniej wojnie systematyczne badania tego rodzaju w rezerwatach
leśnych Dolnego Śląska prowadzi W a c h o w s k a - S e r w a t k a [9, 10,
11]. W nawiązaniu do Międzynarodowego Programu Biologicznego po­
dobne prace zainicjowała również M e d w e c k a - K o r n a ś [7].
Szczególnie ważną rolę odgrywa opad roślinny w lasach porastających
ubogie gleby piaskowe. Niekiedy spotkać można na takich glebach pięk­
ne, wielogatunkowe lasy liściaste i mieszane, 'które w naszym kraju zwy­
kło się raczej wiązać z glebami ukształtowanymi z zasobnych w skład­
niki odżywcze glin morenowych. Nasuwa się przypuszczenie, że tego ro­
dzaju „fenomeny” zawdzięczają swe istnienie między innymi, bardzo
sprawnemu 'biologicznemu obiegowi składników. Niedobory pewnych pier­
wiastków mogą być rekompensowane dużą intensywnością tego obiegu.
Niniejsza publikacja zawiera opis fragmentu prac, 'których celem jest
sprawdzenie tej hipotezy. Badania prowadzane były częściowo w ramach
koordynowanego przez Zakład Ekologii PAN problemu węzłowego 09.7.1.3.
238
Z. Prusinkiewicz, H. Dziadowiec, M. Jakubusek
O B IE K T B A D A Ń
Badania zostały zlokalizowane w rezerwacie Las Fiwnicki, na terenie
nadleśnictwa Olek k. Torunia. Według dokonanego przez IBL podziału
Polski na krainy i dzielnice przyrodniczo-leśne, obszar ten leży w Krainie
Wielkopolsko-Pomorskiej, dzielnicy Puszcza Notecka. Jest to dzielnica
najuboższa w opady w skali całego kraju (średnia wieloletnia dla To­
runia 495 mm). Gleby rezerwatu Las Piwnicki ukształtowały się w wię­
kszości z luźnych, częściowo zwydmionych, ubogich piasków terasowych
pradoliny Wisły (IX terasa według G a 1o n a 5). Ich skład mechaniczny,
zanalizowany w kilku typowych profilach, przedstawiono w tabeli 1.
Analiza składu mineralnego tych piasków potwierdza ubóstwo skał
macierzystych, z których rozwinęły się gleby rezerwatu (tab. 2).
W związku z urozmaiconą rzeźbą terenu (formy wydmowe) zwierciadło
wód gruntowych, zasilanych głównie podziemnymi spływami z pobliskiej
wysoczyzny, występuje w rezerwacie na bardzo różnych głębokościach.
Jednakże tylko połowa gleb rezerwatu kształtuje się z udzliałem wód
gruntowych. Pozostała część należy do gleb autonomicznych. Bardziej
szczegółowo stosunki wilgotnościowe w rezerwacie opisane zostały wcześ­
niej w pracy B e d n a r e k [3].
Pod względem typologicznym gleby omawianego obiektu reprezentują
zasadniczo trzy jednostki systematyczne: gleby rdzawobrunatne, gleby
bielicowe i gleby murszaste. Ponadto w kilku miejscach trafiają się nie­
wielkie powierzchnie płytkich gleb torfowych.
Roślinność rezerwatu należy, według Rejewskiego, do następujących
zespołów florystycznych : Pino-Quercetum, Tilio-Carpinetum (różne pod­
zespoły i facje), Circaeeo-Alnetum, Carici elongatae-Alnetum. Powierzch­
niowo dominują w rezerwacie dwie pierwsze asocjacje związane głównie
z glebami autonomicznymi. Granice zespołu Pino-Quercetum pokrywają
się mniej więcej z granicami typu siedliskowego boru mieszanego, a gra­
nice zespołu Tilio-Carpinetum obejmują dwie jednostki leśno-typologiczne: las mieszany i las świeży. Drzewostany w obu zespołach są dwuwar­
stwowe. Górną warstwę stanowią dęby (szypułkowy i bezszypułkowy —
220-280 lat) oraz sosna (150-200 lat). Niższą warstwę tworzy głównie
grab (do 80 lat) i podrost dębów. Ponadto pojedynczo spotyka się brzozę
brodawkowatą, a w miejscach najwilgotniejszych — olszę czarną.
Warstwa krzewów jest na ogół rozwinięta bardzo dobrze. Przeważa
leszczyna Corylus avellana, kruszyna Frangula alnus i czeremcha Padus
avium. Ta ostatnia tworzy niekiedy formy drzewiaste. Nieco rzadziej spo­
tyka się trzmielinę europejską i brodawkowatą Evonymus europaea, E.
verrucosa. W miejscach szczególnie wilgotnych trafia się porzeczka czar­
na Ribes nigrum.
T a b e l a
1
U ziam ienie <-jleb па powierzchniach badawczych
v: rezerwacie Larj Piwnicki
Soil cranulation on experimental plots in the
Las Piwnicki fore st reservation
i
Typ lasu
J
i
Forest type
Kr profilu
Pozior.:
Głębokość
Profile :;o
Heritor.
Depth
Czyści
s:;!:ieletowe
Procentov/a r:av/arto;'y c::.L::ci z.ir".:izLye/: / v:
Per cent of earthy particlos cf nn ir. dia
ГХ1
сг.
particles
>
Las świeży
Fresh fores*;
VIII
j
1
11
10-15
'.,09
3,92
"■1,29
2,42
24,80
0,26
5/, 42
32,97
C/G
75-85
0,39
2,4/
^,42
32^.9
/В//С
j
! /В//С
I
r
i
С
I
Fresh mired forest
XI
0,1- 0,05
<
4
-
0, 5
ii
1
1
1
0-5
0,75
15,22
57,44
18,n 3
20-25
1,45
10,52
r>3,44
1 ,1
45-55
0,54
63,92
20,7 j
90-100
0,90
7,17
9,27
1
1
64,89
22,75
-
-
i
i
120-130
0,18
4,02
53,10
32,77
2
1
0,06
2,52
54,30
34,80
165-175
0,08
4,20
3
00,60
с
2
i,r
9
180-190
0,28
4,14
58,62
26,75
0-5
0,42
7,15
58,74
18,87
10-15
0,54
7,56
60,49
66,24
21,85
19,62
A1
Л2
В
35-40
/В/с
70-80
j!
i
!
0,42
7,19
j!
0,02
3,42
58,86
30,87
67-, 99
15,00
74,62
21,00
с
115-120
II
3,05
13,36
G
L— .
175-180
_______ J ______
j
j
0,25
1,62
i
L
J
30,60
j
!
3
1
2
3
2
2
I
i
■—
2
1
3
^ ,f
■,>
p
4
2
1
1
1
-
155-165
10S*
0,02
10
2
3
2
1
iIi 0
j
I
i'-Cy r:iccr,ar.y J-.vic:;y
0,25- 0,1
4 5-55
A1
/3/
IX
0,5-0,25
3
A1
Las
l.'.ixcl Го rest
1-0,5
1 1ПП
1
1
i
V,
1
1
------- i !_---------------,
!
r
!
2
iI
!
~
I
-
j
I
“
T a b o 1 a
2
.':kłacl mineralny "wyrlmionych placków tarasowych w rezerwacie La3 Piwnicki
/ p r o fil nr IX/
Łiineral composition of (inne terracc яand:-: in the Lao Piwnicki forent reservation
/ p ro file Ко„IX/
20-25 j 90,4
:\2
45-55 i 3 1 ,е
i
90-100i 92 , 7
7,9 J 0,3
j
0,4
8,8
■ 2,3
j
j 12,0
5.4
i
1.6
! 39,5
2,9
!
i,e
I 35,0
3,1
i
1,2
1
j
2,1
1,2
0,8
i
8,8
0,1
j
10,5
3,7
155-165} 92,6
7,1
i 0,3
i
0,1
i
з,е
4,5
180-190j 91,9
7, 3
I Iм
'
4,0
i
i
. j . . —
—
34,1
1
j
i
i
30,0
39,9
____
1.8
1
П. P.
С-i Gh
c°
•H•' !
n. r..
Ul
Я r"i
Я
r-ł
>>
« «
1,1
1, 3
1.1
4,3
0,п
1,1
1.2
1,2
0,4
4,0
0.4
1,0
1,2
L _____
2, с
1.2
1
<r>
С
-н
ii rH"to
а п
!i! В ii
i
j 55
i
1
+
!
ii
1
i
1
.
i
i
ф
1
-H-H
: tl
Cl
ОО
1i л-iS Оd
I -P -4’
га a)
г-1 гЧ
ОО
ti
1
1
t1 -P <
D
P
It -p-и
i о о
-н-н
1 ГРРП
«
1
I\Tie ozn aczon e
U n i d e n t i fi e d
I tl о
I Я C.1
С)
■»= p
; ''J
rt Si
A p a ty t
A p a t it s
D ystön
D isth en
-----------------
\
I
i _______i ____________
o
rH r l
1 >i-rl
i -p
i 33
i
i
0,1
« 0,2
0,3
i
1
1
0,1
7,1
j
i
i
i
i
i
i
i
i
i___________________________
i
i------------- 1
1
~T
1
in q u a n t it a i; i v e Г;
Amfibole +
p ir o k s e n y
Amphiboles
I.Iirie r a l c o m p o s itio n o f h ea vy f r a c t i o n
1 I.Iir.cral сопт оc i t i e n o f i
J
j с and in v .'c ijjit -;i
i
i
i
i
T
T
i
1
1
1
1
1!
1
1
1
0)
1
П
1
1
-P
4
>
1
3
(D
v
i
;-j
f1
1
-H
•H f-i J r\\ 0> <—1 VvH
1
( я p:
p; es i co-н cJl +> +>
I
to
G) П. ) Й -brf ^5 Й tu a> t о о
t
о
-р
r-) en ! о -il l> о
I
ЙЙ
Ш
I йй
CJГН J G №Clß
1 й я
i >»-н
Ü Ш i -r]
G>■<-! to л
1
^
rj u
i о ы
СО
i Г-; o w n
1 u с.i
r
1
1
1
__________ _L __________
Grar.aty
G a m e ts
1
'О E
'[Л O
o
л : *>
оЛ
Л -Р
а* о ,
гЧ О
on
”
; ; j.: л ad m in e ra ln y f r a k c j i c i ę ż k i e j v/ ',j ilo ś c io w y c h
j
j
И
о
—— " “ Г -"'
г
i
j
Iln e n it
Ilm e n it e
:
! 3:<iaù n..ner a in y
j piasku \• ^ v/acoï/ych
2,8
1,0
1,?
i -
3,4
12,4 } 10,9
T.1 j -
3,6
25,4 } 5 , 9
4,9
31, 1
1
j
6,9 i 0,4
О
I 11
2 ,j
j 1,1
2,0
4,2
29,1
!
3 .8
2,3
22,4 1
I 2,b
i
i
i
6,1
4,9
!
j -
2,4
241
Opad roślinny w lesie liściastym na piaskach
M ETODY
Wybrano trzy powierzchnie reprezentujące trzy zasadnicze typy sie
dlisikowe rezerwatu: las świeży, las mieszany i bór mieszany (tab. 3).
Z przytoczonych danych wynika, że liczebność sosen nie odpowiada w
pełni siedliskowym typom lasu na poszczególnych powierzchniach. Na
każdej powierzchni rozmieszczono geometrycznie chwytacze opadu roś­
linnego o łącznej powierzchni otwarcia równej 5 m2. Zbiór oipadu prze­
prowadzano w ciągu 12 miesięcy — od początku października 1970 do
Tabel
U dział po ezególnych gatunków w drzewostanie na powierzchniach
doświadczalnych
Percentage of p a rtic u la r species in the tree stands on
experimental plots
P iętro i
drzewo­
stanu }
Gatunek
Species
Las świeży
Pr esh fo re st
Tree
stand
O ÏH
до
и
ft
ю P,
из
i
b
a
Pinus e ilv e s tris
i
Quercus robur
Quercus
s e s s ilis
G
<u
i—
i>
о
о
iH
+
+
о
й
fi. ё.
'O
о ^ft
Alnus
glutinosa
Carpinus
J botuluy
_____
a
b
с
54
46
27
28
92,63
87
16
52
J 75
28
28
75,00
2 ,11
42 J 28
5,26
13
76
27
11,21
_
_
_
-
d
28
28
67,74
19,35
88 !
2
4
J 82
28
12,90
5
J 28
20
11,69
_
j 24
-
18
-
84,85
-
124
16
27
21
58,77
8,53
181
24
13
22
16
15
15
63,73
8,45
22
16
3,46
69
20
15
32,70
79
17
14
27,82
8a 02
i
i 6,87
■ 1
i
i
i
88
-
-
-2 3 *2 1
_
-
21.75
94
-
-
30,72
132
-
-
33,00
-
-
! 40,52
181
-
-
i 45,25
9
Qucrcus robur
Quercus
_ s e s s i l i s _____ _
■ ■—
с
! d
i 59
65
-
Pinus
s i lv e r t r i s
! Bór mieszany świeży
Fresh mixed pine
fo re st
b
с
d
a
23
7
i
Alnus g lu tin osa 30
Carpinus
betulua
218
Quercus robur
Quercus
s e s s ilis
Las mieszany
Mixed fo re st
-23
'
-
20
i
-
243
-
____ j___
(
i
j
—
—
—
—
—
—____
_
18
-
i
S I-
1
j
85,11 j 124 j
i
i
i
t
I
1
i____ J
—l
1
-
_ !
13,79
---- ------ -- -- ___
а b с -
lic z b a drzew na powierzchni 1 ha - number of trees' on the area of 1 hectare
przeciętne pierśnice - average b re a s t-le v e l diameters
przeciętna wysokość - average height
d -
ud zia ł procentowy - percentage
____
końca września 1971 r. ze zmienną częstotliwością, zależną od intensyw­
ności opadu. Analizy chemiczne wykonano na materiale pochodzącym ze
zibioru masowego opadu jesiennego 1970 r. metodami Schillaka, zaleca­
nymi przez IMUZ [6].
R o c z n ik i G le b o z n a w c z e — 16
Z. Prusinkiewicz, H. Dziadowiec, M. Jakubusek
24 2
O M Ó W IE N IE W Y N I K Ó W
Maksymalne natężenie opadu roślinnego stwierdzono na wszystkich
trzech powierzchniach badawczych w październiku. Zebrano wówczas od
40 do 60% masy całorocznego opadu. Drugie, mniejsze maksimum, sta­
nowiące od 8 do 15% całorocznej produkcji ścioły, zaobserwowano w czer­
wcu. Zasadniczą masę czerwcowego opadu stanowiło igliwie sosny. Naj­
mniejsze ilości opadu zbierano w chwytaczach podczas miesięcy zimo­
wych. Roczny opad roślinny wyniósł na badanych powierzchniach prze­
ciętnie 1 około 4 t/ha (tab. 4). Zawierał on średnio ok. 45 kg ( ^ 1,1%)
T a b e l a
4
IIoiTć /•;; V.cJ'iwJ i ul:ład chemiczny opadu roülinne;jo r.a pov/icrr.cliriiach
oadav/czych w rezerwacie Lac Piwnic!:!
/uv.ou::; anc cl:j:/ical composition of vegetation f a l l on the experimental
plot3 in the Las j’ivmicki reservation
iioczny opad
Annual f -ili
Ducha masa
Dry matter
Topiói
Ash
bas świeży
Prosi; forest
Las miessany
î.'i::ccl forest
435Ь
3743
Bór niestary
świeśy
Presli p.i:-:ed
forent
3823
172,8
223,7
103,3
•''■i
67,0
44,0
33,0
i!a
i'.
27,«1
Ю,'.)
5,7
23,8
32,1
7» >
4 ,f;
4,1
2,3
1,1
11,1
>•>
?
Al
rV
i:
c
j
4,4
1,7
1,3
48,8
2101,0
33, D
1793,0
10,3
3,8
1,5
1,2
50,8
18-39,0
azotu i ok. 190 kg ( ^ 4,8%) składników popielnych. Poza krzemem (ок.
50 kg/ha) w popiele najwięcej było wapnia (ok. 28 kg/ha), potasu (ok.
10 kg/ha), magnezu (ok. 7,8 kg/ha) i fosforu (ok. 4 kg/ha). Glinu było
ok. 1,8 kg/ha. a żelaza 1,2 kg/ha. Podobne ilościowe uszeregowanie pier­
wiastków stwierdzili W а с h o w s к a - S e r w a t к a [9, 10, 11] w ma­
teriale z lasów liściastych Dolnego Śląska, R o d in i В a z у 1e w i с z
[8] w opadzie roślinnym lasów mieszanych europejskiej części ZSRR oraz
A u s s e n a c , B o n n e a u i Le T a c o n we Francji [2] ! Natomiast w opa­
1 Przy zastosowanej liczbie chwytaczy nie udało się ustalić statystycznie udo­
wodnionych różnic między powierzchniami.
Opad roślinny w lesie liściastym na piaskach
243
dzie szerokolistny ch lasów wschodniego Kaukazu A l i j e w
dził odmienny szereg pierwiastków:
[1] stwier­
Ca > Si > Mg > A l ^ P > S > Fe > Mn.
Ilościowe proporcje najważniejszych biogenów — N:Ca:P:K:M g —
układały się w badanym opadzie roślinnym mniej więcej jak: 10:5:1:2:1,
a w przeliczeniu N:Ca0 :P20 5 :K 20 :Mg0 — jak 4:3:1:1:0,7.
Zważywszy wysoką produktywność badanych drzewostanów można
przypuścić, że stwierdzone proporcje składników powracających do gleby
są zbliżone do optymalnych 2. Ustalając dawki nawozów mineralnych dla
drzewostanów liściastych i mieszanych na ubogich siedliskach piasko­
wych należałoby więc dążyć do zachowania podobnych proporcji.
Należy podkreślić, że w porównaniu ze stosowanymi obecnie w leś­
nictwie dawkami nawozowym i3 ilość pierwiastkow^biogenów powracają­
cych do gleby z opadem roślinnym była w badanych biocenozach mniej­
sza. Zdaje się jednak nie ulegać wątpliwości, że pierwiastki powoli uwal­
niane do gleby podczas stopniowej mineralizacji ścioły w ciągu całego
okresu wegetacyjnego zużytkowywane są przez drzewostany daleko eko­
nomiczniej niż jednorazowe „uderzeniowe” dozy nawozów sztucznych,
które w dodatku na glebach piaskowych mogą ibyć łatwo wypłukiwane
poza zasięg głównej masy korzeni drzew leśnych. Dopiero zestawienie
ilości pierwiastków zwracanych do gleby wraz z opadem listowia, z daw­
kami nawozowymi niezbędnymi do uzyskania dostrzegalnych efektów pro­
dukcyjnych pozwala na pełne uzmysłowienie sobie roli sprawnego obie­
gu składników mineralnych w kształtowaniu produktywności mało za­
sobnych leśnych gleb piaskowych. Wypływa stąd dla hodowli lasu wska­
zanie, aby stosując nawożenie gleb piaskowych nie zaniedbywać równo­
czesnego intensywnego wprowadzania i pielęgnacji podszytów, które
usprawniają biologiczny obieg składników odżywczych, chroniąc je tym
samym przed zibyt szybkim wypłukiwaniem z gleby.
L IT E R A T U R A
[1]
Aliev
G. A .: Return of A shy Elements into Soil in Various Ecological C on ­
ditions of the B rodleared Forests of the Eastern
SSR). G eoderm a 3, 1969/1970, 69-74.
[2]
A ussenaс
G.,
В onneau
2 Z a niskie m ogą być jedynie
М.,
Le
dane
Т а соn
F.:
Caucasus
(The A zerbaijan
Restitution
dotyczące potasu, którego
des
elements
dość znaczne
ilości spłukiw ane są do gleby przez deszcze przechodzące przez korony drzew oraz
spływ ające po pniach.
3 W lotniczym nawożeniu najsłabiej przyrastających drzewostanów sosnowych
północnej części B o ró w Tucholskich stosuje się np. obecnie po 100 kg mocznika,
fosforanu amonu (am ofos) oraz 56% chlorku potasowego na 1 ha.
Z. Prusinkiewicz, H. Dziadowiec, M. Jakubusek
244
m in érau x au sol par l ’interm édiaire de la litière et des précipitations
dans
quatre peuplements l’orestiers de l ’est de la France. Oecol. plant. 7, 1972, 1, 1-21.
[31 B e d n a r e k R.: Dynam ika stosunków wodnych w glebach piaskowych rezer­
w atu Las Piw nicki pod Toruniem. Zesz. nauk. U M K . N au k i m at.-przyr. 24,
G eografia V II, 1970, 43-64.
[4]
C h o d z i c k i E.: Domieszka buka w sośninach jako czynnik edaficzny na
piaszczystych popiołoziemach i buroziem ach dyluwialnych. K asa im. M ia n o w ­
skiego W arsza w a 1934, s. 254.
[5]
G a l o n R.: Dolina Dolnej W isły, jej kształt i rozwój na tle dolnego Powiśla.
Pr. Instyt. Geogr. U niw . P o m . nr 12-13, 1934.
[6]
Instytut M elioracji i Użytków zielonych: M etody analizy chemicznej gleb o r­
ganicznych i m ateriałów roślinnych. Falenty 1967.
[7]
M edwecka-Kornaś
A .: Progress raport 1967-68 of Polish National C o m ­
mitee for International Biological Program m e. W arsza w a 1969, P A N .
[8]
Rodin
L.
E., B a z y l e w i c z N.
i biołogiczeskij
I.: Dinam ika organiczeskogo wieszczestwa
krugow orot zolnych elem ientow i azota w
osnownych tipach
rastitielnosti ziemnogo szara. Nauka, M osk w a 1965, s. 252.
[9]
W achow ska-Serw atka
bie i w
K.: Dynam ika składników pokarm owych w g le ­
roślinach rezerw atu Łążczak. A cta U niv. W ratisl. Pr. bot. IV ,
1964,
24, 89-108.
[10]
W a c h o w s k a - S e r w a t k a K., M a r c z o n e k A . : Azot i składniki m ine­
ralne w liściach drzew i roślin zielnych w rezerwacie Leśna W oda. Acta Univ.
W ratisl. Pr. bot. IX , 1968, 64, 109-128.
[11] W a c h o w s k a - S e r w a t k a
ników m ineralnych w
K., M a r c z o n e k
A.: Sezonowe zmiany skład ­
liściach drzew i roślin zielnych w
rezerwacie K am ień
Śląski. A cta Univ. W ratisl Pr. bot. X I, 1970, 116, 108-119.
3. П Р У С И Н К Е В И Ч , X. Д З И А Д О В Е Ц , М. Я К У Б У С Е К
С
В О ЗВ РА Щ Е Н И Е В П О Ч В У Э ЛЕМ ЕН ТО В — БИ ОГЕНОВ
РАСТИТЕЛЬНЫ М
ОПАДОМ В ЛИ СТВЕН НОМ И СМ ЕШ АН Н ОМ
НА РЫ ХЛЫ Х ПЕСЧАНЫ Х ПОЧВАХ
ЛЕСУ
Лаборатория почвоведения Университета им. Н. Коперника в Торуни
Р е з юме
Целью работы было установление количеств и химического состава расти­
тельного опада в лиственном и смешанном лесах на слиготрсфны х ры хлы х
песчаных почвах в заповеднике Л яс Пивницки вблизи г. Торунь. Исследования
проводились на трех одногектарных опытных площ адях репрезентирующих
лиственный и смешанный леса. Результаты анализов характеризую щ их почвы
этих площадей помещены в табл. 1
Годичное производство сухой массы
около 4 т на га , из чего около 50%
максимум, составляющий около 12%
и 2. Состав древостоев показан в табл. 3.
растительного опада составило в среднем
приходилось на октябрь. Второй, меньший
годового производства, отмечен был в ию­
не. Участие главных растительных компонентов показано в табл. 4.
Круглогодовой опад доставлял около 45 к г азота и около 190 к г
золны х
элементов на га . За исключением кремния (около 50 к г на г а ) наибольше было
в золе кальция (около 28 к г на га ), затем к али я (около 10 к г на га), магния
Opad roślinny w lesie liściastym na piaskach
245
(около-' 7,8 к г на га ) и ф осф ора (около 4 к г на га ). П о сравнении с применяе­
мыми
в
лесоводстве
удобрительными
дозами
вышеприведенные
количества
являются заметно меньшими. Однако элементы освобождаемые в почву по­
немногу во время постепенной минерализации лесной подстилки в течение
всего вегетационного периода по-Бидимому используются древостоем значи­
тельно лучше, чем одноразовые „ударные’’ дозы минеральных удобрений. Лиш ь
сравнение количества элементов возвращаемых в почву с лиственным опадом
в сопоставлении с дозами удобрений, необходимыми для получения уловимого
производственного эффекта, позволяет уяснить себе полностью роль исправ­
ного протекания круговорота минеральных элементов в формировании про­
дуктивности слабо обеспеченных элементами лесны х песчаных почв.
Z. P R U S IN K IE W IC Z , Н. D Z IA D Ó W LEC, М. J A K U B U S E K
R E T U R N Т О S O IL O F E L E M E N T S — B IO G E N S W I T H L E A F F A L L
I N D E C ID U O U S A N D M IX E D F O R E S T O N L O O S E S A N D Y S O IL S
Departm ent of Soil Science, N. Copernicus University in Toruń
Summary
The aim of the w o rk w as to determine the amount and chemical composition
of leaf fa ll in deciduous and m ixed forest on poor loose sandy soils in the forest
reservation of L as P iw n ick i near Toruń. The respective investigations w ere carried
out on three one-hectare experim ental plots representing deciduous and m ixed
forest. The results of analyses characterizing soils of the above plots are put to­
gether in Tables 1 and 2. The composition of particular tree stands is presented
in table 3. A n n u al production of dry matter of the vegetation fa ll amounted on
the average
m axim um
to about 4 t/ha, 50% of which
amounting
fell in
October.
to about 12% of annual production
The
second, low er
occurred
in June. The
percentage of m ain vegetation elements in the fall bulk is presented in T able 4.
B y the w h o le-y ear fa ll about 45 kg nitrogen and about 190 kg ash elements
per
hectare
w ere
delivered.
Beside
silicon
(about
50 kg/ha),
the
ash
contained
high amounts of calcium (about 28 kg/ha), potassium (about 10 kg/ha), magnesium
(about 7.8 kg/ha) and
phosphorus
(about 4 kg/ha).
As
compared
w ith
the rates
of fertilizers applied in the forestry, they represent much low er amounts. H ow ever,
the elements delivered slowly to soil during the gradual litter m ineralization within
the w hole grow ing season, are surely better utilized than the single ’’shock” rates
of m ineral fertilizers. Only the comparison of amount of the elements returned
to soil with the falling leaves w ith the fertilizer rates necessary for reaching
distinct production effects, allows to be aw are of the role of an efficient circulation
of m ineral elements in form ing productivity of poor forest sandy soils. From
it
there can be derived the indication for the forest cultivation specialists not to
neglect the introduction and care of brushwood, which m aking more effective
the biological circulation
of particular
elements, protect them
against too quick
leaching out of soil.
Prof. dr Zbigniew Pruslnkiewicz
Zakład Gleboznawstwa U M K
Toruń, ul. Sienkiewicza 30
W płynęło do P T G
w październiku
1972