Standard Operating Procedure
Transkrypt
Standard Operating Procedure
instrukcja rating Procedure kontroli ręcznych systemów dozujących L) owa instrukcja kontroli ręcznych systemów dozujących Standard Operating Procedure Standardowa instrukcja kontroli ręcznych systemów dozujących Copyright© 2016 Eppendorf AG, Germany. All rights reserved, including graphics and images. No part of this publication may be reproduced without the prior permission of the copyright owner. Eppendorf® and the Eppendorf logo are registered trademarks of Eppendorf AG, Germany. Biomaster®, Combitips®, Combitips advanced®, Combitips plus®, ep Dualfilter T.I.P.S.®, epT.I.P.S.®, Eppendorf Varitips®, Eppendorf Reference®, Eppendorf Reference® 2, Eppendorf Research®, Eppendorf Xplorer®, Eppendorf Xplorer® plus, Mastertip®, Maxipettor®, Multipette®, Multipette stream®, Multipette Xstream®, Repeater®, PICASO®, Varipette® and Varispenser® are registered trademarks of Eppendorf AG, Germany. Eppendorf Top Buret ™ is a protected trademark of Eppendorf AG, Germany. Registered trademarks and protected trademarks are not marked in all cases with ® or ™ in this manual. U.S. Design Patents are listed on www.eppendorf.com/ip ASOP P39 170-10/042016 Spis treści Standard Operating Procedure 3 Polski (PL) Spis treści 1 Sposób korzystania z instrukcji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 1.1 Słowniczek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7 1.2 Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 1.3 Przegląd wersji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 1.4 Wspierane dozowniki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 1.4.1 Mechaniczne pipety tłokowe – Praca na zasadzie poduszki powietrznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 1.4.2 Elektroniczne pipety tłokowe – Praca na zasadzie poduszki powietrznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 1.4.3 Mechaniczne pipety tłokowe – System hybrydowy. . . . . . . . . . . . 14 1.4.4 Mechaniczne pipety tłokowe – Praca na zasadzie wyporu bezpośredniego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 1.4.5 Mechaniczne dozowniki wieloskokowe – Praca na zasadzie wyporu bezpośredniego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 1.4.6 Elektroniczne dozowniki wieloskokowe – Praca na zasadzie wyporu bezpośredniego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 1.4.7 Mechaniczne dozowniki jednoskokowe – Praca na zasadzie wyporu bezpośredniego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 1.4.8 Mechaniczna biureta butelkowa – Praca na zasadzie wyporu bezpośredniego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 2 Informacje dotyczące czyszczenia i serwisu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1 Czyszczenie i serwis pipet tłokowych – Dozowanie na zasadzie poduszki powietrznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.2 Czyszczenie pipet tłokowych – Dozowanie na zasadzie wyporu bezpośredniego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3 Czyszczenie dozownika wieloskokowego – Dozowanie na zasadzie wyporu bezpośredniego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.4 Czyszczenie dozownika jednoskokowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.5 Czyszczenie biuret butelkowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.6 Dekontaminacja przed wysyłką. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 16 17 17 17 17 18 3 Przyczyny błędów i rozwiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 4 Odstępy między testami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 5 Rodzaje testów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1 Inspekcja wizualna dla wszystkich dozowników. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2 Inspekcja wizualna dozowników jednoskokowych i biuret butelkowych . . . 5.3 Sprawdzanie szczelności dozowników działających na zasadzie poduszki powietrznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3.1 System dozujący jest szczelny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3.2 System dozujący jest nieszczelny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20 20 20 21 21 21 Spis treści 4 Standard Operating Procedure Polski (PL) 5.4 5.5 5.6 Sprawdzanie szczelności dozowników działających na zasadzie wyporu bezpośredniego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Testy pośrednie – Szybka kontrola . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Test zgodności. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 6 Warunki wstępne testu grawimetrycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.1 Przygotowanie stacji pomiarowej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.1.1 Waga analityczna i naczynko wagowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.1.2 Stacja pomiarowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.2 Ciecz testowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3 Końcówki testowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4 Przenoszenie danych i ocena danych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.5 Pozostałe warunki testowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 23 23 24 24 24 24 24 7 Przeprowadzanie kalibracji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25 7.1 Przygotowanie stacji pomiarowej do kalibracji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 7.1.1 Przygotowanie dozownika, cieczy testowej i wagi analitycznej . . 27 7.1.2 Przygotowywanie dokumentacji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 7.2 Lista sprawdzająca przygotowania do kalibracji. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27 7.2.1 A – Warunki testowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 7.2.2 B – Ciecz testowa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 7.2.3 C – Dozownik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 7.2.4 D – Waga analityczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29 7.2.5 E – Oprogramowanie do kalibracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 7.3 Wykonywanie serii pomiarów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 7.3.1 Objętość znamionowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 7.3.2 Liczba mierzonych wartości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 7.3.3 Objętość testowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 7.3.4 Przegląd procesu kalibracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31 7.3.5 Określanie mierzonych wartości – Mechaniczne pipety jednokanałowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 7.3.6 Określanie mierzonych wartości – Mechaniczne pipety wielokanałowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 7.3.7 Określanie mierzonych wartości – Elektroniczne pipety jednokanałowe. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 7.3.8 Określanie mierzonych wartości – Elektroniczne pipety wielokanałowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 7.3.9 Określanie mierzonych wartości – Systemy hybrydowe . . . . . . . . 35 7.3.10 Określanie mierzonych wartości – Mechaniczne dozowniki wieloskokowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 7.3.11 Określanie mierzonych wartości – Elektroniczne dozowniki wieloskokowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 7.3.12 Określanie mierzonych wartości – Mechaniczne dozowniki jednoskokowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 7.3.13 Określanie mierzonych wartości – Mechaniczne biurety butelkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36 Spis treści Standard Operating Procedure 5 Polski (PL) 8 Ocena kalibracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.1 Przekształcanie wartości zmierzonych grawimetrycznie na objętość. . . . . . 8.2 Współczynnik korekcji Z . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.3 Obliczanie średniej arytmetycznej objętości. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.4 Obliczanie błędu systematycznego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.4.1 Bezwzględny błąd systematyczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.4.2 Względny błąd systematyczny. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.5 Obliczanie błędu przypadkowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.5.1 Bezwzględny błąd przypadkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.5.2 Względny błąd przypadkowy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.6 Protokół testu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.6.1 Osoba testująca . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.6.2 Dozownik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.6.3 Końcówka testowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.6.4 Waga analityczna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.6.5 Regulacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.6.6 Warunki testowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.6.7 Proces testowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.6.8 Seria pomiarów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.6.9 Czyszczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.6.10 Serwis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 38 39 40 41 41 41 42 42 42 43 43 43 43 43 43 44 44 44 45 45 9 Dopuszczalne błędy pomiarowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 9.1 Warunki badania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 9.1.1 Multipette E3/E3x . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 9.1.2 Multipette stream/Xstream . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 9.1.3 Xplorer/Xplorer plus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46 9.2 Biomaster – Błąd pomiaru. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47 9.3 Multipette/Repeater E3/E3x – Błąd pomiaru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 9.4 Multipette/Repeater M4 – Błąd pomiaru. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49 9.5 Multipette/Repeater plus – Błąd pomiaru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50 9.6 Multipette/Repeater stream/Xstream – Błąd pomiaru . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 9.7 Reference – Błąd pomiaru. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 9.7.1 Reference – Pipeta jednokanałowa o stałej objętości . . . . . . . . . . 52 9.7.2 Reference – Pipeta jednokanałowa o zmiennej objętości . . . . . . . 53 9.8 Reference 2 – Błąd pomiaru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 9.8.1 Reference 2 – Pipeta jednokanałowa o stałej objętości. . . . . . . . . 54 9.8.2 Reference 2 – Pipeta jednokanałowa o zmiennej objętości. . . . . . 55 9.8.3 Reference 2 – Pipeta wielokanałowa o zmiennej objętości . . . . . . 56 9.9 Research – Błąd pomiaru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57 9.9.1 Research – Pipeta jednokanałowa o stałej objętości . . . . . . . . . . . 57 9.9.2 Research – Pipeta jednokanałowa o zmiennej objętości . . . . . . . . 57 9.9.3 Research – Pipeta wielokanałowa o zmiennej objętości . . . . . . . . 58 Spis treści 6 Standard Operating Procedure Polski (PL) 9.10 Research plus – Błąd pomiaru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.10.1 Research plus – Pipeta jednokanałowa o stałej objętości . . . . . . . 9.10.2 Research plus – Pipeta jednokanałowa o zmiennej objętości . . . . 9.10.3 Research plus – Pipeta wielokanałowa o zmiennej objętości . . . . Research pro – Błąd pomiaru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.11.1 Research pro – Pipeta jednokanałowa o zmiennej objętości. . . . . 9.11.2 Research pro – Pipeta wielokanałowa o zmiennej objętości . . . . . Top Buret M/H – Błąd pomiaru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.12.1 Top Buret H . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.12.2 Top Buret M. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Varipette – Błąd pomiaru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.13.1 Maxipettor – Błąd pomiaru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Varispenser/Varispenser plus – Błąd pomiaru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.14.1 Varispenser . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.14.2 Varispenser plus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Xplorer/Xplorer plus – Błąd pomiaru . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.15.1 Xplorer/Xplorer plus – Pipeta jednokanałowa o zmiennej objętości. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.15.2 Xplorer/Xplorer plus – Pipeta wielokanałowa o zmiennej objętości. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Maksymalne dopuszczalne błędy zgodnie z EN 8655 . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.16.1 Przykład – Reference 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.16.2 Pipety działające na zasadzie poduszki powietrznej, o stałej lub zmiennej objętości. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.16.3 Pipety wyporu bezpośredniego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.16.4 Dozownik wieloskokowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.16.5 Dozownik jednoskokowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.16.6 Biurety tłokowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 71 72 73 74 75 10 Regulacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.1 Regulacja w przypadku zmiennych wyników kalibracji . . . . . . . . . . . . . . . . 10.1.1 Sprawdzanie przyczyny odchyleń dozowanej objętości . . . . . . . . 10.2 Regulacja w przypadku zmiennych warunków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 76 76 77 9.11 9.12 9.13 9.14 9.15 9.16 59 59 60 61 62 62 63 64 64 64 65 65 66 66 67 68 68 69 70 70 Indeks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 Sposób korzystania z instrukcji Standard Operating Procedure 7 Polski (PL) 1 1.1 Sposób korzystania z instrukcji Słowniczek A Autoklawowanie Procedura termiczna mająca na celu zabicie mikroorganizmów i inaktywację wirusów i enzymów. DNA nie jest całkowicie niszczone. Autoklawowane przedmioty są przechowywane w otoczeniu pary wodnej w pojemniku ciśnieniowym w 121 °C, pod ciśnieniem 1000 hPa (1 bar) przez 20 min. B Biureta butelkowa Biuret tłokowych używa się do dozowania cieczy do momentu spełnienia odpowiednich kryteriów zewnętrznych (takich jak pH, przewodność). Dozownik do dozowania dużych objętości cieczy. Maksymalna objętość dozowania odpowiada objętości butelki. Do tej grupy należą Top Buret M i Top Buret H. Blokada skoku resztkowego Podczas korzystania z dźwigni sterującej blokada skoku resztkowego zapobiega dozowaniu nieprawidłowej objętości, kiedy nie jest dostępna wystarczająca ilość cieczy do wykonania kroku dozowania. Błąd przypadkowy Precyzja, odchylenie standardowe. Miara rozproszenia mierzonych wartości wokół wartości średniej. Błąd systematyczny Niedokładność. Odchylenie średniej wartości dozowanej objętości względem nastawy urządzenia. C Combitip advanced Końcówka dozująca do wszystkich urządzeń Eppendorf Multipette i Repeater. Combitips advanced są produktami jednorazowymi. Combitips advanced składają się z tłoka oraz cylindra i działają na zasadzie bezpośredniego wypierania zawartości. Cykl Ruch tłoka w górę (pobranie cieczy) i w dół (dozowanie cieczy) składają się razem na jeden cykl. Sposób korzystania z instrukcji 8 Standard Operating Procedure Polski (PL) D Dokładność Dokładność rzeczywistej wartości względem nastawy. Dozowanie na zasadzie strumienia swobodnego Dozowanie cieczy bez dotykania końcówką (pipety lub dozownika) wewnętrznej ścianki probówki. Dozowanie po ściance Dozowanie na ściankę probówki. Podczas dozowania cieczy końcówka pipety lub dozownika dotyka wewnętrznej ścianki probówki. Dozownik Urządzenie dozujące działające na zasadzie wyporu bezpośredniego. Dozowniki dzielą się na dozowniki wieloskokowe i jednoskokowe. Dozownik butelkowy Dozownik, który może dozować ciecz jednokrotnie po każdym jej pobraniu. Do tej grupy należą Varispenser i Varispenser plus. Dozownik jednoskokowy Dozowniki działające na zasadzie wyporu bezpośredniego. Dozowniki jednoskokowe są również nazywane dozownikami butelkowymi. Cała pobrana objętość jest dozowana w ramach jednego kroku dozowania. Dozownik wieloskokowy Dozowniki umożliwiające dozowanie pobranej cieczy w wielu krokach. Do grupy dozowników wieloskokowych należą urządzenia Multipette/Repeater. Dozowniki wieloskokowe są również nazywane dozownikami manualnymi. Działanie na zasadzie wypierania bezpośredniego Zasada działania dozowników tłokowych. Ciecz wchodzi w bezpośredni kontakt z tłokiem końcówki dozującej (Combitip) podczas operacji pobierania i dozowania. E epT.I.P.S. Nazwa handlowa końcówek do pipet bez filtra firmy Eppendorf AG. G Grawimetryczna kontrola objętości Oznaczenie masy dozowanej objętości cieczy w warunkach jej przechowywania. Ciężar cieczy i wartość jej gęstości w temperaturze pomiarowej są następnie używane do obliczenia dozowanej objętości. Sposób korzystania z instrukcji Standard Operating Procedure 9 Polski (PL) I ISO 8655 Norma określająca wartości graniczne dla błędu systematycznego i przypadkowego oraz metody testowania dozowników. K Kalibracja Proces pomiarowy umożliwiający wiarygodne i odtwarzalne określenie i udokumentowanie błędu pomiaru dozownika. Krok dozowania Dozowanie cieczy o określonej objętości za pomocą urządzeń działających na zasadzie wyporu bezpośredniego oraz pipet elektronicznych. L Lepkość Parametr opisujący lepkość cieczy i zawiesin. Lepkość dynamiczna lub bezwzględna jest obecnie wyrażana w Pa·s lub mPa·s. W starszej literaturze używana jest jednostka P lub cP (1 mPa·s odpowiada 1 cP). W temperaturze otoczenia 50 % roztwór glicerolu ma lepkość ok. 6 mPa·s. Wraz ze wzrostem stężenia glicerolu lepkość roztworu znacząco rośnie. Całkowicie bezwodny glicerol ma lepkość ok. 1480 mPa s w temperaturze otoczenia. M Maksymalne dopuszczalne błędy Specyfikacja dotycząca najwyższego i najniższego dopuszczalnego odchylenia dozowanej objętości od wartości nominalnej lub względem użytecznego zakresu objętości. Określone są maksymalne dopuszczalne błędy pomiarowe systematyczne i przypadkowe. Maksymalne dopuszczalne błędy są określane zgodnie z ISO 8655 oraz wartościami granicznymi ustalonymi przez Eppendorf. O Objętość dodatkowa Łączna objętość skoku pozostałego i skoku odwrotnego. Objętość dozowania Objętość przypadająca na jeden krok dozowania. Objętość maksymalna Maksymalna objętość, która może być dozowana. Objętość nominalna Maksymalna objętość dozowania systemu dozującego określona przez producenta. Sposób korzystania z instrukcji 10 Standard Operating Procedure Polski (PL) P Pipeta o stałej objętości Objętość, którą można dozować, jest stała i nie podlega regulacji. Pipeta tłokowa W zależności od wykonywanej operacji tłok pipety przesuwa się w górę lub w dół. Ciecz jest pobierana do końcówki pipety. Pozostały skok Zapas cieczy. Ciecz, która pozostaje w końcówce po wykonaniu wszystkich kroków dozowania. Praca na zasadzie poduszki powietrznej Zasada działania pipet tłokowych. Ciecz w plastikowej końcówce do pipet jest oddzielana od tłoka wewnątrz pipety przez poduszkę powietrzną. Poduszka powietrzna jest przesuwana przez tłok i działa jak elastyczna sprężyna. Precyzja Rozproszenie mierzonych wartości wokół nastawy. Mniejszy zakres rozproszenia oznacza wyższą precyzję. Większy zakres rozproszenia oznacza niższą precyzję. Probówka Mikroprobówka lub pojedynczy dołek płytki. Prężność pary Termin ten odnosi się do nacisku wywieranego przez pary materiału (stałego lub ciekłego) w zamkniętym naczyniu. Para znajduje się w stanie równowagi z fazą stałą lub ciekłą danego materiału. Prężność pary wzrasta wraz ze wzrostem temperatury. Każda czysta ciecz ma w temperaturze wrzenia prężność pary równą 1013 hPa (mbar). Błędy objętości spowodowane pracą z cieczami o wysokiej prężności pary można zredukować poprzez wstępne zwilżenie końcówki pipety. R Regulacja Mechaniczna modyfikacja skoku tłoka, której celem jest uzyskanie małego błędu pomiaru względem nastawy i zgodności ze specyfikacją urządzenia. Sposób korzystania z instrukcji Standard Operating Procedure 11 Polski (PL) S Skok Wielkość skoku lub rozdzielczość. Najmniejsza możliwa wartość, o którą można powiększyć parametr. Skok Skok to odległość pokonywana przez tłok. Skok odwrotny Po pobraniu cieczy tłok porusza się do określonej pozycji początkowej. Podczas ruchu tłoka dozowana jest ciecz. Skok odwrotny nie jest jednym z kroków dozowania. Statyw Podstawa dla probówek lub końcówek do pipet. System dozujący Dozownik i odpowiednia końcówka dozująca należącą do systemu dozującego. Szczelność Nieprzepuszczalność dla powietrza lub cieczy. W dozownikach przestrzeń pomiędzy cieczą a tłokiem musi być szczelnie oddzielona. W Współczynnik Z Nazywany również współczynnikiem korekty Z. Współczynnik Z służy do przeliczania masy w określonej temperaturze i pod ciśnieniem atmosferycznym na objętość. Wydmuch Tłok przesuwa się do najniższej pozycji, aby dokonać wydmuchu cieczy pozostającej w końcówce. Podczas operacji pipetowania ciecz dozowana w ramach wydmuchu stanowi część objętości dozowania. Podczas pipetowania odwrotnego taka ciecz nie stanowi części objętości dozowania. Sposób korzystania z instrukcji 12 Standard Operating Procedure Polski (PL) 1.2 Wstęp Ta "Standardowa procedura operacyjna (SOP) dla manualnych systemów dozujących" to rezultat pełnego przeglądu poprzedniego dokumentu: "SOP - standardowa procedura operacyjna dla pipet" firmy Eppendorf AG. Standardowa procedura operacyjna opisuje wymogi dotyczące miejsca przeprowadzania testu, niezbędne przygotowania oraz sposób wykonania serii testów i analizy wyników pomiaru, które należy przeprowadzić podczas kalibracji dozownika manualnego (mechanicznego/elektronicznego). W pierwszej kolejności należy przeprowadzić serwis dozownika (np. czyszczenie). Aby ułatwić czytanie tego dokumentu, informacje specyficzne dla określonych produktów są opatrzone odnośnikami do odpowiednich instrukcji obsługi. Test szczelności umożliwia sprawdzenie, czy system dozujący jest szczelny. Jednakże nie dostarcza on informacji na temat faktycznej sprawności pipety i w związku z tym nie zastępuje ogólnej inspekcji polegającej na kalibracji. W dalszej kolejności urządzenie jest poddawane testowi, tj. przeprowadzana jest kalibracja. Procedura jest wykonywana zgodnie ze specyfikacją ISO 8655-6 dotyczącą testów grawimetrycznych. Kolejny etap polega na analizie i ocenie wyników pomiarów. Ta procedura SOP zawiera w związku z tym instrukcję obliczania błędu systematycznego i przypadkowego oraz maksymalne dopuszczalne wartości błędów zgodnie z normami Eppendorf AG i ISO 8655. W przypadku pipet może być przeprowadzany jeszcze jeden etap: Jeśli kalibracja wykaże, że pipeta nie działa w określonych granicach maksymalnych dopuszczalnych błędów, urządzenie można regulować. Regulacji można dokonać dopiero po wykluczeniu błędów związanych z obsługą, błędów systemu lub sprzętu testowego. Sposób korzystania z instrukcji Standard Operating Procedure 13 Polski (PL) 1.3 Przegląd wersji Numer wersji Data wydania Zmiany 10 2016-04 • Pełny przegląd i aktualizacja struktury rozdziałów i zawartości • Dodano testy grawimetryczne urządzeń działających na zasadzie wyporu bezpośredniego z 30 zmierzonymi wartościami • Informacje specyficzne dla produktów dotyczące czyszczenia, serwisu, autoklawowania i regulacji. Odnośniki do odpowiednich instrukcji obsługi. • Poprawiony błąd w obliczeniu • Dostosowanie wzorów • Dodano diagramy przepływu dotyczące procesu kalibracji • Dodano Multipette E3/E3x - Repeater E3/E3x • Dostosowano test szczelności do nowych pipet • Poszerzono glosariusz • Zmieniono tytuł i zdjęcie na stronie tytułowej 09 2014-01 • Aktualizacja numeru dokumentu 08 2013-05 • Dodano pipetę Reference 2 07 2013-04 • Zmiana projektu Sposób korzystania z instrukcji 14 Standard Operating Procedure Polski (PL) 1.4 Wspierane dozowniki Ta standardowa procedura operacyjna może być stosowana do następujących dozowników. 1.4.1 • • • • Mechaniczne pipety tłokowe – Praca na zasadzie poduszki powietrznej Reference Reference 2 Research Research plus 1.4.2 Elektroniczne pipety tłokowe – Praca na zasadzie poduszki powietrznej • Research pro • Xplorer • Xplorer plus 1.4.3 • • • • Mechaniczne pipety tłokowe – System hybrydowy Varipette + Varitip S-System – praca na zasadzie poduszki powietrznej Maxipettor + Maxitip S-System – praca na zasadzie poduszki powietrznej Varipette + Varitip P – praca na zasadzie wyporu bezpośredniego Maxipettor + Maxitip P – praca na zasadzie wyporu bezpośredniego 1.4.4 Mechaniczne pipety tłokowe – Praca na zasadzie wyporu bezpośredniego • Biomaster 1.4.5 Mechaniczne dozowniki wieloskokowe – Praca na zasadzie wyporu bezpośredniego • Multipette M4/Repeater M4 • Multipette/Repeater • Multipette plus/Repeater plus 1.4.6 Elektroniczne dozowniki wieloskokowe – Praca na zasadzie wyporu bezpośredniego • Multipette E3/E3x – Repeater E3/E3x • Multipette stream/Repeater stream • Multipette Xstream/Repeater Xstream Sposób korzystania z instrukcji Standard Operating Procedure 15 Polski (PL) 1.4.7 Mechaniczne dozowniki jednoskokowe – Praca na zasadzie wyporu bezpośredniego • Varispenser • Varispenser plus 1.4.8 Mechaniczna biureta butelkowa – Praca na zasadzie wyporu bezpośredniego • Top Buret M • Top Buret H Informacje dotyczące czyszczenia i serwisu 16 Standard Operating Procedure Polski (PL) 2 Informacje dotyczące czyszczenia i serwisu Regularne czyszczenie i serwisowanie dozowników zapewnia utrzymanie ich błędów pomiarowych w określonych granicach. Częstotliwość, z jaką należy czyścić i serwisować dozownik, zależy od intensywności użytkowania i rodzaju dozowanych odczynników. W przypadku intensywnego użytkowania lub dozowania agresywnych substancji może być konieczne częstsze czyszczenie. Eppendorf zaleca prowadzenie dziennika serwisowego dla dozowników lub notowanie szczegółowych informacji dotyczących serwisu w protokole kalibracji. Informacje dotyczące czyszczenia, pielęgnacji, konserwacji, sterylizacji i dezynfekcji są dostępne w instrukcjach obsługi dozowników. Należy przestrzegać specyfikacji podanej w rozdziale "Konserwacja" instrukcji obsługi dozownika. Instrukcje obsługi są dostępne na stronie www.eppendorf.com/manuals. Przed kalibracją urządzenia konieczne jest jego czyszczenie/serwis. Wyjątek: Jeśli aktualny stan dozownika ma zostać zanotowany w celu wyciągnięcia wniosków dotyczących wyników analizy, może być uzasadnione przeprowadzenie kalibracji przed serwisem. W takim przypadku po czyszczeniu/serwisie przeprowadza się ponowną kalibrację. 2.1 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Czyszczenie i serwis pipet tłokowych – Dozowanie na zasadzie poduszki powietrznej Wyczyść zewnętrzną powierzchnię obudowy. Zdejmij, wyczyść i wysusz dolną część. Autoklawuj pipetę, jeśli to konieczne. Sprawdź, czy uszczelka tłoka nie jest uszkodzona. Wymień uszkodzoną uszczelkę tłoka. Nasmaruj tłok lub cylinder, jeśli to konieczne. Zmontuj dolną część. W przypadku pipet wielokanałowych wymień pierścienie uszczelniające. Sprawdź szczelność. Należy używać wyłącznie specjalnego smaru do pipet od Eppendorf AG. Ten smar jest autoklawowalny i zapewnia optymalne smarowanie tłoka. Smaru nie trzeba zmieniać, o ile nie został zanieczyszczony. Smar można zamówić jako akcesorium. Informacje dotyczące czyszczenia i serwisu Standard Operating Procedure 17 Polski (PL) 2.2 Czyszczenie pipet tłokowych – Dozowanie na zasadzie wyporu bezpośredniego W przypadku pipet tłokowych działających na zasadzie wyporu bezpośredniego tłok jest wbudowany w końcówkę pipety. To założenie konstrukcyjne zabezpiecza wewnętrzne układy pipety przed zanieczyszczeniem. Wyczyść zewnętrzną powierzchnię pipety. 2.3 Czyszczenie dozownika wieloskokowego – Dozowanie na zasadzie wyporu bezpośredniego W przypadku dozowników wieloskokowych tłok jest wbudowany w końcówkę dozującą. To założenie konstrukcyjne zabezpiecza wewnętrzne układy dozownika wieloskokowego przed zanieczyszczeniem. Wyczyść zewnętrzną powierzchnię dozownika. 2.4 Czyszczenie dozownika jednoskokowego Dozowniki jednoskokowe należy czyścić z zewnątrz i wewnątrz. 1. Wyczyść zewnętrzną powierzchnię obudowy. 2. Przepłucz rurkę i układ tłoka wiele razy roztworem obojętnego środka czyszczącego. 3. Przepłucz rurkę i układ tłoka wiele razy wodą demineralizowaną. 2.5 Czyszczenie biuret butelkowych W przypadku biuret butelkowych tłok wchodzi w bezpośredni kontakt z dozowaną cieczą. Z tego względu konieczne jest czyszczenie dozownika od wewnątrz i od zewnątrz. Top Buret nie jest autoklawowalna. 1. 2. 3. 4. Wyczyść zewnętrzną powierzchnię obudowy. Przepłucz rurkę i układ tłoka wiele razy roztworem obojętnego środka czyszczącego. Przepłucz rurkę i układ tłoka wiele razy wodą demineralizowaną. Sprawdź szczelność. Informacje dotyczące czyszczenia i serwisu 18 Standard Operating Procedure Polski (PL) 2.6 Dekontaminacja przed wysyłką PRZESTROGA! Używanie zanieczyszczonego urządzenia może skutkować obrażeniami ciała i zniszczeniem urządzenia. Przed wysyłką lub przechowywaniem urządzenia wyczyść je i poddaj dekontaminacji zgodnie z instrukcją. Substancje niebezpieczne to: • • • • • • roztwory stanowiące zagrożenie dla zdrowia materiały potencjalnie zakaźne rozpuszczalniki organiczne i reagenty substancje radioaktywne białka stanowiące zagrożenie dla zdrowia DNA 1. Prosimy o przeczytanie informacji w dokumencie "Certyfikat dekontaminacji zwracanych produktów". Można go znaleźć na naszej stronie www.eppendorf.com w formie PDF. 2. W certyfikacie dekontaminacji należy podać numer seryjny urządzenia. 3. Do zwracanego urządzenia należy dołączyć dokładnie wypełniony certyfikat dekontaminacji towaru. 4. Wyślij urządzenie do Eppendorf AG lub do autoryzowanego serwisu. Przyczyny błędów i rozwiązania Standard Operating Procedure 19 Polski (PL) 3 Przyczyny błędów i rozwiązania Objaw/komunikat Przyczyna Rozwiązanie Ciecz kapie z pipety • Końcówka pipety jest zbyt luźna. Ponownie załóż końcówkę • Używana jest niewłaściwa końcówka. Użyj oryginalnej końcówki • Uszkodzony tłok. Wymień tłok i uszczelkę pipety. Eppendorf. tłoka. Wymień uszczelkę. • Używana jest ciecz o lekko Kilkakrotnie przeprowadź • Uszkodzona uszczelka. zwiększonym ciśnieniu par nasyconych. • Używana jest ciecz o wysokim ciśnieniu par nasyconych. • Końcówka dozująca jest Błędna objętość nieszczelna. dozowana przez dozowniki wieloskokowe Przycisk sterujący jest sztywny wstępne zwilżanie końcówki. Użyj urządzenia działającego na zasadzie wyporu bezpośredniego. Użyj nowej końcówki dozującej. • Końcówka dozująca jest zbyt ciepła. Zapewnij jednolitą • Tłok jest zanieczyszczony. Wyczyść i nasmaruj tłok. • Uszczelka jest zanieczyszczona. Wyczyść uszczelkę. • Uszkodzona uszczelka. Wymień uszczelkę. Wymień tłok. Zdejmij i rozmontuj dolną • Uszkodzony tłok. • Do pipety dostały się pary rozpuszczalnika. temperaturę. część. Wyczyść i nasmaruj tłok. Odstępy między testami 20 Standard Operating Procedure Polski (PL) 4 Odstępy między testami Zmiany dotyczące błędu systematycznego i przypadkowego zachodzą stopniowo. Użycie agresywnych substancji może je przyspieszać. Nie istnieją ogólne zasady ani sposoby obliczania odstępu pomiędzy testami. W celu ustalenia indywidualnej częstotliwości kalibracji można przeanalizować wyniki kalibracji dokumentowane wcześniej przez dłuższy okres czasu. Odstępy pomiędzy testami mogą być również określone w regulacjach dotyczących laboratorium. Norma ISO 8655 wymaga kalibracji raz do roku. Zastosowanie krótszych odstępów pomiędzy procedurami konserwacji, serwisu i kalibracji zależy od następujących czynników: • Częstotliwości użytkowania • Wymaganej dokładności dozownika • Sposobu obchodzenia się z urządzeniem • Odczynników • Regulacji obowiązujących w laboratorium 5 Rodzaje testów Istnieją różne metody testowania systemów dozujących. Najłatwiejszym i najczęściej wykonywanym rodzajem kontroli jest wizualna inspekcja dozownika pod kątem uszkodzeń i zanieczyszczeń. Poszczególne metody testowe opisano w poniższych rozdziałach. Kalibrację można przeprowadzić według następujących procedur: • Miareczkowy • Fotometryczny • Grawimetryczny (proces wzorcowy ISO 8655) 5.1 Inspekcja wizualna dla wszystkich dozowników Sprawdź stożek końcowy pod kątem zadrapań i pęknięć. Sprawdź elementy dozownika pod kątem uszkodzeń. Sprawdź dozownik pod kątem zanieczyszczeń zewnętrznych. Sprawdź, czy tłok porusza się swobodnie. Nierównomierny ruch tłoka może oznaczać napęczniałą uszczelkę. 5.2 Inspekcja wizualna dozowników jednoskokowych i biuret butelkowych Wymień ciecz w przypadku krystalizacji. Wyczyść dozownik. Odpowietrz układ, jeśli tworzą się w nim pęcherzyki gazu. Rodzaje testów Standard Operating Procedure 21 Polski (PL) 5.3 Sprawdzanie szczelności dozowników działających na zasadzie poduszki powietrznej Warunki wstępne • Temperatura otoczenia jest stała • Temperatura otoczenia mieści się w zakresie 20 °C – 25 °C • Wilgotność względna> 50 % • Końcówka testowa epT.I.P.S. • Ciecz testowa: woda demineralizowana • Dozownik, końcówka testowa i ciecz testowa mają temperaturę równą temperaturze otoczenia 1. Ustaw pipetę na wartość nominalną. 2. Załóż końcówkę pipety. 3. Napełnij i opróżnij końcówkę 5 razy. Powoduje to nasycenie poduszki powietrznej parą i zapobiega dalszemu parowaniu cieczy testowej. 4. Pobierz objętość nominalną. 5. Zawieś pipetę pionowo w uchwycie. Pipetę można też przytrzymać pionowo dwoma palcami. Należy unikać przenoszenia ciepła dłoni na pipetę. 5.3.1 System dozujący jest szczelny System dozujący jest szczelny, jeśli w ciągu 15 sekund na końcówce pipety w ogóle nie formuje się kropla cieczy. 5.3.2 System dozujący jest nieszczelny System dozujący jest nieszczelny, jeśli w ciągu 15 sekund na końcówce pipety formuje się kropla cieczy. 1. Sprawdź, czy pipeta jest prawidłowo zmontowana. 2. Sprawdź, czy uszczelka tłoka nie jest uszkodzona. Wymień uszkodzoną uszczelkę tłoka. 3. Powtórz test szczelności. Rodzaje testów 22 Standard Operating Procedure Polski (PL) 5.4 Sprawdzanie szczelności dozowników działających na zasadzie wyporu bezpośredniego W przypadku systemów działających na zasadzie wyporu bezpośredniego o szczelności decyduje wyłącznie końcówka. Wszystkie końcówki dozujące są jednorazowe i po intensywnym użyciu mogą zacząć przeciekać. W przypadku dozowników jednoskokowych i biuret butelkowych o nieszczelności układu tłok/cylinder świadczy obecność powietrza w układzie rurek. Nieszczelność może być spowodowana krystalizacją lub uszkodzeniem uszczelek. Usuń kryształki z urządzenia. Jeśli po wyczyszczeniu urządzenie nadal jest nieszczelne, należy je wysłać do autoryzowanego serwisu. 5.5 Testy pośrednie – Szybka kontrola Szybka kontrola to skrócona kalibracja polegająca na wykonaniu 4 pomiarów na każdą objętość. 4 pomiary nie zapewniają pewności statystycznej. Z tego względu szybka kontrola nie zastępuje pełnej kalibracji, która zakłada po 10 pomiarów na każdą objętość. Jeśli wyniki pomiarów wykraczają poza określone tolerancje, konieczna jest kalibracja dozownika. 5.6 Test zgodności Z testem zgodności jednoznaczna jest pełna kalibracja. Pomyślny wynik testu zgodności potwierdza, że błędy pomiaru dozownika mieszczą się w granicach tolerancji. Test zgodności ma na celu sprawdzenie, czy system dozujący działa w granicach określonej tolerancji pomiaru. W tym celu należy przeprowadzić kalibrację z użyciem 10 pomiarów na każdą objętość. Użytkownik może dowolnie określić wartości graniczne mieszczące się w zakresie wartości granicznych ISO. Testy w laboratoriach kalibracyjnych są zwykle przeprowadzane z użyciem wartości granicznych określonych przez producenta i polegają na sprawdzeniu zgodności z tymi wartościami. Warunki wstępne testu grawimetrycznego Standard Operating Procedure 23 Polski (PL) 6 Warunki wstępne testu grawimetrycznego Aby uniknąć zakłóceń wyników pomiarowych, należy zminimalizować błędy powodowane przez sprzęt testowy i metodę testową. 6.1 Przygotowanie stacji pomiarowej Pełne wyposażenie stacji pomiarowej to: • Waga analityczna • Zabezpieczenie przed parowaniem (np. oddzielacz par) • Termometr • Higrometr • Barometr • Pojemnik na ciecz testową • Ciecz testowa (woda demineralizowana) • Końcówki testowe 6.1.1 Waga analityczna i naczynko wagowe Wiodący producenci wag oferują specjalne naczynka wagowe i zabezpieczenia przed parowaniem (np. oddzielacze par) do grawimetrycznego testowania pipet. Takie wyposażenie zapewnia stabilne wyniki ważenia. Błędy pomiarowe spowodowane przez parowanie zostają znacząco zredukowane, szczególnie w przypadku małych objętości. Waga analityczna musi spełniać następujące wymagania: • Wyniki osiągane za pomocą wagi mieszczą się w wymaganych granicach tolerancji • Wyniki pomiarów są wyświetlane szybko i stabilnie • Rozdzielczość wagi jest dobrana odpowiednio do testowanej objętości Wartość nominalna dozownika Rozdzielczość wagi 1 μL – 10 μL 0,001 mg 1 μL – 100 μL 0,01 mg 100 μL – 1000 μL 0,1 mg 1 mL – 10 mL 0,1 mg 1 mL – 200 mL 1 mg Naczynko wagowe musi spełniać następujące wymagania: • Możliwość szczelnego zamknięcia • Rozmiar dobrany do objętości testowej • Stosunek wysokości do szerokości co najmniej 3:1 Warunki wstępne testu grawimetrycznego 24 Standard Operating Procedure Polski (PL) 6.1.2 Stacja pomiarowa Stacja pomiarowa musi spełniać następujące wymagania: • Brak przeciągów • Stacja robocza wolna od wibracji • Wilgotność względna > 50 % • Temperatura otoczenia 15 °C – 30 °C, ±0,5°C • Brak bezpośredniego promieniowania termicznego 6.2 Ciecz testowa Jako ciecz testowa używana jest woda destylowana. Pojemnik zawierający ciecz testową musi być wyposażony w pokrywkę. Zabezpiecza ona ciecz testową przed ochładzaniem z powodu parowania i zanieczyszczeniem przez kurz. Ciecz testowa musi spełniać następujące wymagania (ISO 3696): • Przewodność: ≤ 0,5 mS/m w 25 °C • Temperatura wody jest równa temperaturze otoczenia • Odgazowana lub w stanie równowagi z powietrzem 6.3 Końcówki testowe Wszystkie pipety i dozowniki Eppendorf należy testować za pomocą oryginalnych końcówek do pipet lub końcówek dozujących Eppendorf. • • • • • Pipety tłokowe – epT.I.P.S. Urządzenia Multipette i Repeater – Combitip advanced Biomaster – Mastertip P Maxipettor – system Maxitip P lub Maxitip S Varipette – system Varitip P lub Varitip S 6.4 Przenoszenie danych i ocena danych Oprogramowanie do kalibracji to wygodne narzędzie do automatycznej rejestracji wartości zmierzonych metodami grawimetrycznymi, konwersji mierzonych wartości do skorygowanej objętości i obliczania błędów pomiaru na podstawie tych wartości. 6.5 Pozostałe warunki testowe Czas trwania cyklu testowego (czas potrzebny do zważenia dozowanej objętości) powinien być jak najkrótszy. Norma ISO 8655 określa maksymalny czas na 60 sekund. W przypadku wszystkich wymienionych dozowników inspekcja polega na oznaczeniu objętości dozowania w naczyniu używanym do ważenia (ex). Przeprowadzanie kalibracji Standard Operating Procedure 25 Polski (PL) 7 Przeprowadzanie kalibracji Kalibracja składa się z różnych etapów opisanych w tej procedurze SOP. Poniższy rysunek zawiera pełen przegląd poszczególnych etapów pracy. Symbol Objaśnienie Rozpoczęcie lub zakończenie procesu. Pojedyncza czynność lub sekwencja czynności. Odgałęzienie lub decyzja w ramach sekwencji. Przeprowadzanie kalibracji 26 Standard Operating Procedure Polski (PL) Abb. 7-1:Kompletny proces kalibracji START wyczyść Tak Przecieka? Nie napraw Tak Zepsuta? Nie wyreguluj kalibruj Tolerancja OK? Tak Certyfikat KONIEC Rys. 7-1: Kompletny proces kalibracji Nie Przeprowadzanie kalibracji Standard Operating Procedure 27 Polski (PL) 7.1 7.1.1 Przygotowanie stacji pomiarowej do kalibracji Przygotowanie dozownika, cieczy testowej i wagi analitycznej Warunki wstępne • Dozownik został wyczyszczony. • Uszkodzone części dozownika zostały wymienione. • Dozownik został zdekontaminowany, o ile było to konieczne. Przygotuj stację pomiarową. Wlej ciecz testową. Ustaw dozownik i końcówki do pipet blisko stacji pomiarowej. Poczekaj co najmniej 2 h, aż dozownik, końcówki do pipet i ciecz testowa zaaklimatyzują się w pomieszczeniu testowym. 7.1.2 Przygotowywanie dokumentacji Wydrukuj listę sprawdzającą (patrz str. 27). Wydrukuj protokół testowy lub przygotuj listę w programie Excel. Uruchom oprogramowanie do kalibracji. 7.2 Lista sprawdzająca przygotowania do kalibracji Poniższej listy sprawdzającej można użyć podczas przygotowań do przeprowadzenia procesu, aby upewnić się, że w czasie kalibracji dostępne będzie całe wymagane wyposażenie. W tym celu w tabeli umieszczono pola, które można zaznaczać (Tak, Nie, Nie dotyczy). Lista sprawdzająca jest podzielona na następujące sekcje: • A – Warunki testowe • B – Ciecz testowa • C – Dozownik • D – Waga analityczna • E – Oprogramowanie do kalibracji Przeprowadzanie kalibracji 28 Standard Operating Procedure Polski (PL) 7.2.1 A – Warunki testowe Liczba Opis A01 Dostępny jest stół do ważenia wolny od wibracji. A02 Dozownik, końcówki do pipet, ciecz testowa itp. mają temperaturę równą temperaturze otoczenia. A03 Stacja pomiarowa nie jest narażona na ciągi powietrza. A04 Temperatura otoczenia wynosi 15 °C – 30 °C, ±0,5°C A05 Wilgotność względna wynosi > 50 % A06 Udokumentuj temperaturę, wilgotność i ciśnienie atmosferyczne. A07 Osoba testująca jest kompetentna w zakresie obsługi dozownika. A08 Udokumentuj dane testowe (imię i nazwisko testującego, data itp.). A09 Podaj metodę testową (informacje od producenta, ISO, norma laboratoryjna, itp.). A10 Dozowanie cieczy do naczynka wagowego (ex) 7.2.2 Tak Nie Nie Nie dotyczy B – Ciecz testowa Liczba Opis B01 Dostępna jest ciecz testowa (zgodna z ISO 3696). B02 Ciecz testowa ma temperaturę otoczenia. B03 Większe naczynia zostały napełnione co najmniej 2 h przed kalibracją. B04 Oddzielacz wilgoci został napełniony cieczą testową co najmniej 2 h przed kalibracją. B05 Wstępne napełnianie naczynka wagowego cieczą testową (ok. 3 mm). B06 Biureta butelkowa: Ciecz testowa została wlana co najmniej 2 godziny przed kalibracją. B07 Dozownik butelkowy: Ciecz testowa została wlana co najmniej 2 godziny przed kalibracją. Tak Przeprowadzanie kalibracji Standard Operating Procedure 29 Polski (PL) 7.2.3 C – Dozownik Liczba Opis C01 Dozownik został wyczyszczony. C02 Wadliwe elementy zostały wymienione. C03 Mechaniczna pipeta tłokowa: Zaślepka regulacji jest dostępna i nieuszkodzona. C04 Dozownik elektroniczny: Akumulator jest naładowany. C05 Elektroniczny dozownik wieloskokowy: Ustawiono tryb "Dispensing". C06 Pipeta elektroniczna: Ustawiono tryb "Pipetting". C07 Dozownik mechaniczny: Wybrano objętość nominalną. C08 System dozujący ze zmienną objętością: Ustawiono objętość testową. C09 Pipeta tłokowa: Prawidłowo założona końcówka do pipet. C10 Dozownik wieloskokowy: Prawidłowo założona końcówka dozująca. 7.2.4 Tak Nie Nie dotyczy Tak Nie D – Waga analityczna Liczba Opis D01 Waga jest ustawiona poziomo. D02 Waga jest skalibrowana lub dostępny jest ważny certyfikat kalibracji. D03 Ustawienie czułości jest dostosowane do objętości testowej. D04 Objętość naczynka wagowego jest wystarczająca do wykonania 10 dozowań cieczy o objętości nominalnej. D05 Waga została włączona co najmniej 2 h godziny przed kalibracją. Przeprowadzanie kalibracji 30 Standard Operating Procedure Polski (PL) 7.2.5 E – Oprogramowanie do kalibracji Liczba Opis E01 Komputer jest włączony i połączony z wagą analityczną. E02 Oprogramowanie do kalibracji może rejestrować mierzone wartości. E03 Oprogramowanie do kalibracji i waga analityczna są przygotowane do komunikacji. 7.3 Tak Nie Nie dotyczy Wykonywanie serii pomiarów Wartości zmierzone w ramach serii pomiarów muszą być oznaczane jedna po drugiej. Ogranicza to ryzyko błędów lub odchyleń pomiędzy zmierzonymi wartościami. 7.3.1 Objętość znamionowa Objętość nominalna pipety tłokowej jest wydrukowana na pipecie i oznacza największą objętość, jaką można wybrać. W przypadku dozowników mechanicznych objętość nominalna jest obliczana na podstawie: • Największego ustawienia selektora • Objętości końcówki dozującej • Objętości dozowania W przypadku dozowników elektronicznych objętość nominalna zależy od objętości założonej końcówki dozującej. 7.3.2 Liczba mierzonych wartości Pipety jednokanałowe o zmiennej objętości: • Po 10 mierzonych wartości na objętość testową Pipety wielokanałowe: • Po 10 mierzonych wartości na kanał dla każdej objętości testowej Oznacza to: – 8 kanałów = 240 mierzonych wartości – 12 kanałów = 360 mierzonych wartości Na wszystkie kanały należy założyć końcówkę do pipety i napełnić ją cieczą testową, nawet jeśli tylko jeden kanał może być zmierzony grawimetrycznie. Przeprowadzanie kalibracji Standard Operating Procedure 31 Polski (PL) 7.3.3 Objętość testowa W przypadku pipet o zmiennej objętości testowane są następującej objętości: • 10 % objętości nominalnej lub najmniejsza objętość, którą można wybrać (należy wybrać większą z tych dwóch objętości) • 50 % objętości nominalnej • 100 % objętości nominalnej lub • Opcjonalnie: dowolny wybór objętości testowej (np. ze względu na wymogi regulacji obowiązujących laboratorium) 7.3.4 Przegląd procesu kalibracji Proces kalibracji różni się w zależności od grupy urządzeń. Poniższy przegląd ilustruje te różnice. Symbol Objaśnienie Rozpoczęcie lub zakończenie procesu. Pojedyncze działanie lub sekwencja działań. Odgałęzienie lub decyzja do podjęcia w ramach sekwencji. Przeprowadzanie kalibracji 32 Standard Operating Procedure Polski (PL) Abb. 7-2:Proces kalibracji poszczególnych grup urządzeń Pipeta tłokowa Dozownik wieloskokowy Załóż końcówkę testową Załóż końcówkę testową 10 % 50 % 100 % Ustaw objętość testową 10 % 50 % 100 % Ustaw objętość testową Dozownik jednoskokowy Biureta butelkowa 10 % 50 % 100 % Ustaw objętość testową 5× Pobierz/dozuj 1× Pobierz/dozuj Pobierz bez pęcherzyków powietrza Test dozowania Test dozowania Test dozowania 10× Zmierzona wartość 10× Zmierzona wartość 10× Zmierzona wartość 3 Serie pomiarów 3 Serie pomiarów 3 Serie pomiarów Tak KONIEC Rys. 7-2: Nie Nie Tak KONIEC Proces kalibracji poszczególnych grup urządzeń Tak KONIEC Nie Przeprowadzanie kalibracji Standard Operating Procedure 33 Polski (PL) 7.3.5 Określanie mierzonych wartości – Mechaniczne pipety jednokanałowe Warunki wstępne • Została założona końcówka testowa. Końcówki testowej można używać do przeprowadzenia całej kalibracji. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Ustaw objętość testową. Pobierz i wypuść ciecz testową 5 razy. Zanurz końcówkę testową w cieczy testowej pionowo na kilka milimetrów. Utrzymując głębokość zanurzenia, pobierz ciecz testową powolnym i jednostajnym ruchem. Poczekaj, aż pobieranie cieczy zostanie zakończone. Wyjmij końcówkę testową z cieczy. Zetknij końcówkę testową z wewnętrzną ścianką probówki w naczynku testowym pod ostrym kątem. Wykonaj dozowanie testowe. Określ zmierzone wartości dla każdej objętości testowej. 7.3.6 Określanie mierzonych wartości – Mechaniczne pipety wielokanałowe Warunki wstępne • Na wszystkie kanały założono końcówki. Końcówek testowych można używać do przeprowadzenia całej kalibracji. Każdy kanał należy sprawdzić oddzielnie. W tym celu używa się albo wagi analitycznej zawierającej po jednym ogniwie obciążnikowym na każdy kanał albo specjalnego urządzenia ze spustem służącym do usuwania cieczy z pozostałych kanałów. 1. 2. 3. 4. Ustaw objętość testową. Pobierz i wypuść ciecz testową 5 razy. Zanurz końcówki testowe w cieczy testowej pionowo na kilka milimetrów. Utrzymując głębokość zanurzenia, pobierz ciecz testową powolnym i jednostajnym ruchem. 5. Poczekaj, aż pobieranie cieczy zostanie zakończone. 6. Wyjmij końcówki testowe z cieczy. 7. Zetknij końcówkę testową kanału, który jest testowany, z wewnętrzną ścianką probówki w naczynku testowym pod ostrym kątem. 8. Dozuj ciecz testową szybko i równo na wewnętrzną ściankę probówki. 9. Odrzuć ciecz testową z pozostałych kanałów. 10.Przeprowadź dozowanie testowe. 11.Określ zmierzone wartości dla każdego kanału i każdej objętości testowej. Przeprowadzanie kalibracji 34 Standard Operating Procedure Polski (PL) 7.3.7 Określanie mierzonych wartości – Elektroniczne pipety jednokanałowe Pipety elektroniczne są testowane tylko w jednym trybie pracy. Błędy pomiarowe zdarzają się we wszystkich trybach pracy. Ewentualna korekta ma taki sam wpływ na wszystkie tryby. Końcówek testowych można używać do przeprowadzenia całej kalibracji. 1. Ustaw prędkość pobierania i prędkość dozowania (patrz Warunki badania str. 46). 2. Ustaw tryb pracy (patrz Warunki badania str. 46). 3. Załóż końcówkę testową. 4. Ustaw objętość testową. 5. Pobierz i wypuść ciecz testową 5 razy. 6. Zanurz końcówkę testową w cieczy testowej pionowo na kilka milimetrów. 7. Utrzymując głębokość zanurzenia, pobierz ciecz testową. 8. Poczekaj, aż pobieranie cieczy zostanie zakończone. 9. Wyjmij końcówkę testową z cieczy. 10.Zetknij końcówkę testową z wewnętrzną ścianką probówki w naczynku testowym pod ostrym kątem. 11.Dozuj ciecz testową na wewnętrzną ściankę probówki. 7.3.8 Określanie mierzonych wartości – Elektroniczne pipety wielokanałowe Pipety elektroniczne są testowane tylko w jednym trybie pracy. Błędy pomiarowe zdarzają się we wszystkich trybach pracy. Ewentualna korekta ma taki sam wpływ na wszystkie tryby. Końcówek testowych można używać do przeprowadzenia całej kalibracji. 1. Ustaw prędkość pobierania i prędkość dozowania (patrz Warunki badania str. 46). 2. Ustaw tryb pracy (patrz Warunki badania str. 46). 3. Załóż końcówki testowe na wszystkie kanały. 4. Ustaw objętość testową. 5. Pobierz i wypuść ciecz testową 5 razy. 6. Zanurz końcówki testowe w cieczy testowej pionowo na kilka milimetrów. 7. Utrzymując głębokość zanurzenia, pobierz ciecz testową. 8. Poczekaj, aż pobieranie cieczy zostanie zakończone. 9. Powoli wyjmij końcówki testowe z cieczy. 10.Zetknij końcówkę testową kanału, który jest testowany, z wewnętrzną ścianką probówki w naczynku testowym pod ostrym kątem. 11.Przeprowadź dozowanie testowe. Dozuj ciecz testową na wewnętrzną ściankę probówki. 12.Określ zmierzone wartości dla każdej objętości testowej. Przeprowadzanie kalibracji Standard Operating Procedure 35 Polski (PL) 7.3.9 Określanie mierzonych wartości – Systemy hybrydowe W zależności od założonej końcówki testowej system hybrydowy (Varipette/Maxipettor) pracuje albo na zasadzie poduszki powietrznej albo wyporu bezpośredniego. W związku z tym mierzone wartości należy określić albo zgodnie z procedurą dla mechanicznych pipet jednokanałowych albo dla mechanicznych dozowników wieloskokowych. Jako końcówki testowej użyj końcówki dozującej, która jest zwykle używana w Twoim laboratorium. 1. 2. 3. 4. 5. Załóż końcówkę testową. Ustaw objętość testową. Przeprowadź kalibrację odpowiednią dla założonej końcówki testowej. Przeprowadź dozowanie testowe. Określ zmierzone wartości dla każdej objętości testowej. 7.3.10 Określanie mierzonych wartości – Mechaniczne dozowniki wieloskokowe Eppendorf zaleca użycie końcówek 5 mL Combitip advanced, ponieważ za pomocą tych końcówek jest przeprowadzana kontrola jakości nowych dozowników wieloskokowych. Jednakże do kalibracji można użyć każdej innej końcówki Combitip advanced. Eppendorf określa maksymalny dopuszczalny błąd dla każdej końcówki Combitip advanced. • Ustawienie selektora na 1 odpowiada 10 % objętości nominalnej • Ustawienie selektora na 5 odpowiada 50 % objętości nominalnej • Ustawienie selektora na 10 odpowiada 100 % objętości nominalnej 1. 2. 3. 4. 5. 6. Załóż końcówkę testową. Ustaw objętość testową. Ustaw prędkość. Pobierz i wypuść ciecz testową jeden raz. Przeprowadź dozowanie testowe. Określ mierzone wartości. Przeprowadzanie kalibracji 36 Standard Operating Procedure Polski (PL) 7.3.11 Określanie mierzonych wartości – Elektroniczne dozowniki wieloskokowe Eppendorf zaleca użycie końcówek 5 mL Combitip advanced, ponieważ za pomocą tych końcówek jest przeprowadzana kontrola jakości nowych dozowników wieloskokowych. Jednakże do kalibracji można użyć każdej innej końcówki Combitip advanced. Eppendorf określa maksymalny dopuszczalny błąd dla każdej końcówki Combitip advanced. 1. 2. 3. 4. 5. 6. Ustaw tryb pracy Dis. Załóż końcówkę testową. Ustaw objętość testową. Pobierz i wypuść ciecz testową jeden raz. Przeprowadź dozowanie testowe. Określ zmierzone wartości dla każdej objętości testowej. 7.3.12 Określanie mierzonych wartości – Mechaniczne dozowniki jednoskokowe Varispenser/Varispenser plus 1. 2. 3. 4. 5. Postaw zlewkę na wadze analitycznej. Ustaw objętość testową. Pobierz ciecz testową bez pęcherzyków powietrza. Przeprowadź dozowanie testowe. Określ zmierzone wartości dla każdej objętości testowej. 7.3.13 1. 2. 3. 4. Określanie mierzonych wartości – Mechaniczne biurety butelkowe Postaw zlewkę na wadze analitycznej. Usuń pęcherzyki powietrza z systemu dozującego. Przeprowadź dozowanie testowe. Określ zmierzone wartości dla objętości testowej. Ocena kalibracji Standard Operating Procedure 37 Polski (PL) 8 Ocena kalibracji Aby określić sprawność dozowników, należy oznaczyć błąd systematyczny i przypadkowy. Wnioski można wyciągnąć dopiero na podstawie kombinacji obu tych błędów. Abb. 8-1:Rozkład zmierzonych wartości 1 2 3 4 Rys. 8-1: Rozkład zmierzonych wartości 1 Niska precyzja i dokładność 3 Niska precyzja, dobra dokładność 2 Dobra precyzja i dokładność 4 Dobra precyzja, niska dokładność Błąd systematyczny i przypadkowy jest obliczany w ramach następujących kroków: • Przekształć wartość masy na objętość • Wyciągnij średnią ze zmierzonych wartości objętości • Oblicz błąd systematyczny i przypadkowy Ocena kalibracji 38 Standard Operating Procedure Polski (PL) 8.1 Przekształcanie wartości zmierzonych grawimetrycznie na objętość Wartości zmierzone metodami grawimetrycznymi należy przekształcić na wartości objętości. Współczynnik korekcji Z uwzględnia zależność gęstości wody od temperatury i ciśnienia atmosferycznego. Pomnóż wartość zmierzoną metodami grawimetrycznymi przez współczynnik korekcji Z. Wynik to zmierzona wartość objętości. Symbol Objaśnienie Współczynnik korekcji Wartość zmierzona grawimetrycznie Objętość Ocena kalibracji Standard Operating Procedure 39 Polski (PL) 8.2 Współczynnik korekcji Z Tabelaryczne przedstawienie wartości korekcji dla wody destylowanej w zależności od temperatury i ciśnienia atmosferycznego. Temperatura w °C 15 15,5 16 16,5 17 17,5 18 18,5 19 19,5 20 20,5 21 21,5 22 22,5 23 23,5 24 24,5 25 25,5 26 26,5 27 27,5 28 28,5 29 29,5 30 Współczynnik korekcji Z w μL/mg 800 hPa 850 hPa 900 hPa 950 hPa 1000 hPa 1013 hPa 1,0017 1,0018 1,0019 1,0019 1,0020 1,0020 1,0018 1,0019 1,0019 1,0020 1,0020 1,0020 1,0019 1,0020 1,0020 1,0021 1,0021 1,0021 1,0020 1,0020 1,0021 1,0021 1,0022 1,0022 1,0021 1,0021 1,0022 1,0022 1,0023 1,0023 1,0022 1,0022 1,0023 1,0023 1,0024 1,0024 1,0022 1,0023 1,0023 1,0024 1,0025 1,0025 1,0023 1,0024 1,0024 1,0025 1,0025 1,0026 1,0024 1,0025 1,0025 1,0026 1,0026 1,0027 1,0025 1,0026 1,0026 1,0027 1,0027 1,0028 1,0026 1,0027 1,0027 1,0028 1,0028 1,0029 1,0027 1,0028 1,0028 1,0029 1,0029 1,0030 1,0028 1,0029 1,0029 1,0030 1,0031 1,0031 1,0030 1,0030 1,0031 1,0031 1,0032 1,0032 1,0031 1,0031 1,0032 1,0032 1,0033 1,0033 1,0032 1,0032 1,0033 1,0033 1,0034 1,0034 1,0033 1,0033 1,0034 1,0034 1,0035 1,0035 1,0034 1,0035 1,0035 1,0036 1,0036 1,0036 1,0035 1,0036 1,0036 1,0037 1,0037 1,0038 1,0037 1,0037 1,0038 1,0038 1,0039 1,0039 1,0038 1,0038 1,0039 1,0039 1,0040 1,0040 1,0039 1,0040 1,0040 1,0041 1,0041 1,0041 1,0040 1,0041 1,0041 1,0042 1,0042 1,0043 1,0042 1,0042 1,0043 1,0043 1,0044 1,0044 1,0043 1,0044 1,0044 1,0045 1,0045 1,0045 1,0045 1,0045 1,0046 1,0046 1,0047 1,0047 1,0046 1,0046 1,0047 1,0047 1,0048 1,0048 1,0047 1,0048 1,0048 1,0049 1,0049 1,0050 1,0049 1,0049 1,0050 1,0050 1,0051 1,0051 1,0050 1,0051 1,0051 1,0052 1,0052 1,0052 1,0052 1,0052 1,0053 1,0053 1,0054 1,0054 1050 hPa 1,0020 1,0021 1,0022 1,0022 1,0023 1,0024 1,0025 1,0026 1,0027 1,0028 1,0029 1,0030 1,0031 1,0032 1,0033 1,0034 1,0036 1,0037 1,0038 1,0039 1,0040 1,0042 1,0043 1,0044 1,0046 1,0047 1,0048 1,0050 1,0051 1,0053 1,0054 Ocena kalibracji 40 Standard Operating Procedure Polski (PL) 8.3 Obliczanie średniej arytmetycznej objętości Wyciągnij średnią ze zmierzonych wartości. Podziel sumę wartości objętości przez liczbę pomiarów. Wynik: średnia arytmetyczna objętości. Symbol Objaśnienie Średnia Objętość Liczba pomiarów Ocena kalibracji Standard Operating Procedure 41 Polski (PL) 8.4 Obliczanie błędu systematycznego Błąd systematyczny to miara odchylenia średniej dozowanej objętości od nastawy objętości. 8.4.1 Bezwzględny błąd systematyczny Odejmij ustawioną objętość testową od = −− 8.4.2 średniej objętości. Wynik: bezwzględny błąd pomiaru wyrażony w jednostkach objętości. Względny błąd systematyczny Pomnóż bezwzględny błąd pomiaru = Symbol (− − ) · 100 % przez 100 i podziel wynik przez objętość testową. Wynik: względny błąd pomiaru w procentach. Objaśnienie Błąd systematyczny Średnia objętość Objętość testowa Ocena kalibracji 42 Standard Operating Procedure Polski (PL) 8.5 Obliczanie błędu przypadkowego Odchylenie standardowe jest miarą rozproszenia poszczególnych wartości wokół średniej dozowanej objętości. 8.5.1 Bezwzględny błąd przypadkowy Oblicz odchylenie standardowe dla wartości objętości. Wynik: bezwzględny błąd przypadkowy. 8.5.2 Względny błąd przypadkowy Pomnóż bezwzględny błąd pomiaru = Symbol 100 % · przez 100 i podziel wynik przez średnią objętość. Wynik: procentowy błąd pomiaru. Objaśnienie Odchylenie standardowe powtarzalności Liczba pomiarów Objętość testowa Średnia objętość Współczynnik zmienności Ocena kalibracji Standard Operating Procedure 43 Polski (PL) 8.6 Protokół testu Wyniki kalibracji i wszystkie wypływające na nią czynniki należy udokumentować. Poniższe rozdziały opisują zawartość protokołu testu. 8.6.1 Osoba testująca Nazwisko Imię Dział Data kalibracji 8.6.2 Dozownik Producent Rodzaj Numer modelu Objętość nominalna Numer seryjny 8.6.3 Końcówka testowa Producent Przeznaczenie Objętość Numer partii 8.6.4 Waga analityczna Producent Model Numer seryjny Ostatnia kalibracja 8.6.5 Regulacja Przyczyna regulacji (ex) Regulacja wykonana przez Ocena kalibracji 44 Standard Operating Procedure Polski (PL) 8.6.6 Warunki testowe Temperatura powietrza w °C Ciśnienie atmosferyczne w hPa Wilgotność względna w % Temperatura cieczy testowej °C 8.6.7 Proces testowania ISO 8655 Regulamin laboratorium Informacje producenta Inne 8.6.8 Seria pomiarów Seria pomiarów 1 Zmierzone wartości Wartość rzeczywista Wartość ustawiona Wartość znamionowa Wartość rzeczywista Wartość ustawiona Wartość znamionowa Wartość średnia Błąd systematyczny Błąd przypadkowy Komentarz Seria pomiarów 2 Zmierzone wartości Wartość średnia Błąd systematyczny Błąd przypadkowy Komentarz Ocena kalibracji Standard Operating Procedure 45 Polski (PL) Seria pomiarów 3 Zmierzone wartości Wartość rzeczywista Wartość średnia Błąd systematyczny Błąd przypadkowy Komentarz 8.6.9 Czyszczenie Imię Nazwisko Dział Data Komentarz 8.6.10 Serwis Imię Nazwisko Dział Data Wymienione części Komentarz Wartość ustawiona Wartość znamionowa Dopuszczalne błędy pomiarowe 46 Standard Operating Procedure Polski (PL) 9 Dopuszczalne błędy pomiarowe Tabele błędów pomiarowych zawarte w tym rozdziale są posortowane alfabetycznie według nazwy produktu. 9.1 Warunki badania Warunki testowe i analiza wyników były zgodne z normą ISO 8655, część 6. Testy wykonano z użyciem normalizowanej wagi analitycznej z oddzielaczem wilgoci. • • • • Liczba oznaczeń przypadająca na każdą objętość: 10 Woda, zgodnie z normą ISO 3696 Test w temperaturze 20°C – 27°C ±0,5°C Dozowanie na wewnętrzną ściankę probówki 9.1.1 Multipette E3/E3x • Test przy całkowicie naładowanej Combitip advanced • Poziom prędkości: 5 9.1.2 Multipette stream/Xstream • Tryb pracy: Dis • Poziom prędkości: 7 9.1.3 Xplorer/Xplorer plus • Tryb pracy: Pip • Poziom prędkości: 5 Dopuszczalne błędy pomiarowe Standard Operating Procedure 47 Polski (PL) 9.2 Biomaster – Błąd pomiaru Model 1 μL – 20 μL Końcówka testowa Mastertip 20 μL jasnoszara 52 mm Objętość testowa Błąd pomiaru Błąd systematyczny Błąd przypadkowy ±% ± μL ±% ± μL 2 μL 6,0 0,12 4,0 0,08 3 μL 5,0 0,15 3,0 0,09 5 μL 4,0 0,2 2,0 0,1 10 μL 3,0 0,3 1,5 0,15 20 μL 2,0 0,4 0,8 0,16 Dopuszczalne błędy pomiarowe 48 Standard Operating Procedure Polski (PL) 9.3 Multipette/Repeater E3/E3x – Błąd pomiaru Końcówka testowa Zakres objętości Objętość Combitip advanced testowa Błąd pomiaru Błąd systematyczny ±% 0,1 mL biała 1 μL – 100 μL 0,2 mL jasnoniebieska 2 μL – 200 μL 0,5 mL fioletowa 5 μL – 500 μL 1 mL żółty 10 μL – 1000 μL 2,5 mL zielony 5 mL niebieski 10 mL pomarańczowy 25 mL czerwona 50 mL jasnoszary 25 μL – 2500 μL 50 μL – 5000 μL 0,1 mL – 10 mL ± μL Błąd przypadkowy ±% ± μL 10 μL 1,6 0,16 2,5 0,25 50 μL 1,0 0,5 1,5 0,75 100 μL 1,0 1,0 0,5 0,5 20 μL 1,3 0,26 1,5 0,3 100 μL 1,0 1,0 1,0 1,0 200 μL 1,0 2,0 0,5 1,0 50 μL 0,9 0,45 0,8 0,4 250 μL 0,9 2,25 0,5 1,25 500 μL 0,9 4,5 0,3 1,5 100 μL 0,9 0,9 0,55 0,55 500 μL 0,6 3,0 0,3 1,5 1000 μL 0,6 6,0 0,2 2,00 250 μL 0,8 2,0 0,45 1,125 1250 μL 0,5 6,25 0,3 3,75 2500 μL 0,5 12,5 0,15 3,75 500 μL 0,8 4,0 0,35 1,75 2500 μL 0,5 12,5 0,25 6,25 5000 μL 0,5 25 0,15 7,50 1 mL 0,5 5 0,25 2,5 5 mL 0,4 20 0,25 12,5 10 mL 0,4 40 0,15 15 0,25 mL – 25 mL 2,5 mL 0,5 mL – 50 mL 0,3 7,5 0,35 8,8 12,5 mL 0,3 37,5 0,25 31,3 25 mL 0,3 75 0,15 37,5 5 mL 0,3 15 0,5 25 25 mL 0,3 75 0,20 50 50 mL 0,3 150 0,15 75 Dopuszczalne błędy pomiarowe Standard Operating Procedure 49 Polski (PL) 9.4 Multipette/Repeater M4 – Błąd pomiaru Końcówka testowa Zakres objętości Objętość Combitip advanced testowa 0,1 mL biała 0,1 μL – 20 μL 0,2 mL jasnoniebieska 2 μL – 40 μL 0,5 mL fioletowa 5 μL – 100 μL 1 mL żółta 10 μL – 200 μL 2,5 mL zielona 5 mL niebieska 10 mL pomarańczowa 25 mL czerwona 50 mL jasnoszara 25 μL – 500 μL 50 μL – 1000 μL 0,1 mL – 2 mL 0,25 mL – 5 mL 0,5 mL – 10mL Błąd pomiaru Błąd systematyczny Błąd przypadkowy ±% ± μL ±% ± μL 2 μL 1,6 0,032 3,0 0,06 10 μL 1,2 0,12 2,4 0,24 20 μL 1,0 0,2 2,0 0,4 4 μL 1,3 0,052 2,0 0,08 20 μL 0,8 0,16 1,5 0,3 40 μL 0,8 0,32 1,5 0,6 10 μL 0,9 0,09 1,5 0,15 50 μL 0,8 0,4 0,8 0,4 100 μL 0,8 0,8 0,6 0,6 20 μL 0,9 0,18 0,9 0,18 100 μL 0,6 0,06 0,6 0,06 200 μL 0,6 1,2 0,4 0,8 50 μL 0,8 0,4 0,8 0,4 250 μL 0,6 1,5 0,6 1,5 500 μL 0,5 2,5 0,3 1,5 100 μL 0,6 0,6 0,6 0,6 500 μL 0,5 2,5 0,5 2,5 1000 μL 0,5 5,0 0,25 2,5 0,2 mL 0,5 1,0 0,6 1,2 1 mL 0,5 5 0,4 4 2 mL 0,5 10 0,25 5,0 0,5 mL 0,4 2,0 0,6 3,0 2,5 mL 0,3 2,5 0,5 12,5 5 mL 0,3 15 0,25 12,5 1 mL 0,3 3,0 0,5 5,0 5 mL 0,3 15 0,5 25 10 mL 0,3 30 0,3 30 Dopuszczalne błędy pomiarowe 50 Standard Operating Procedure Polski (PL) 9.5 Multipette/Repeater plus – Błąd pomiaru Końcówka testowa Zakres objętości Objętość Combitip advanced testowa Błąd pomiaru Błąd systematyczny ±% 0,1 mL biała 1 μL – 20 μL 0,2 mL jasnoniebieska 2 μL – 40 μL 0,5 mL fioletowa 5 μL – 50 μL 1 mL żółta 10 μL – 200 μL 2,5 mL zielona 5 mL niebieska 10 mL pomarańczowa 25 mL czerwona 50 mL jasnoszara 25 μL – 500 μL 50 μL – 1000 μL 0,1 mL – 2 mL 0,25 mL – 5 mL 0,5 mL – 10 mL Błąd przypadkowy ± μL ±% ± μL 2 μL 1,6 0,032 3,0 0,06 10 μL 1,2 0,12 2,4 0,24 20 μL 1,0 0,2 2,0 0,4 4 μL 1,3 0,052 2,0 0,08 20 μL 0,8 0,16 1,5 0,3 40 μL 0,8 0,32 1,5 0,6 10 μL 0,9 0,09 1,5 0,15 50 μL 0,8 0,4 0,8 0,4 100 μL 0,8 0,8 0,6 0,6 20 μL 0,9 0,18 0,9 0,18 100 μL 0,6 0,06 0,6 0,06 200 μL 0,6 1,2 0,4 0,8 50 μL 0,8 0,4 0,8 0,4 250 μL 0,6 1,5 0,6 1,5 500 μL 0,5 2,5 0,3 1,5 100 μL 0,6 0,6 0,6 0,6 500 μL 0,5 2,5 0,5 2,5 1000 μL 0,5 5,0 0,25 2,5 0,2 mL 0,5 1,0 0,6 1,2 1 mL 0,5 5 0,4 4 2 mL 0,5 10 0,25 5,0 0,5 mL 0,4 2,0 0,6 3,0 2,5 mL 0,3 2,5 0,5 12,5 5 mL 0,3 15 0,25 12,5 1 mL 0,3 3,0 0,5 5,0 5 mL 0,3 15 0,5 25 10 mL 0,3 30 0,3 30 Dopuszczalne błędy pomiarowe Standard Operating Procedure 51 Polski (PL) 9.6 Multipette/Repeater stream/Xstream – Błąd pomiaru Końcówka testowa Zakres objętości Objętość Combitip advanced testowa Błąd pomiaru Błąd systematyczny ±% 0,1 mL biała 1 μL – 100 μL 0,2 mL jasnoniebieska 2 μL – 200 μL 0,5 mL fioletowa 5 μL – 500 μL 1 mL żółta 10 μL – 1000 μL 2,5 mL zielona 5 mL niebieska 10 mL pomarańczowa 25 mL czerwona 50 mL jasnoszara 25 μL – 2500 μL ±% ± μL 10 μL 1,6 0,16 2,5 0,25 50 μL 1,0 0,5 1,5 0,75 100 μL 1,0 1,0 0,5 0,5 20 μL 1,3 0,26 1,5 0,3 100 μL 1,0 1,0 1,0 1,0 200 μL 1,0 2,0 0,5 1,0 50 μL 0,9 0,45 0,8 0,4 250 μL 0,9 2,25 0,5 1,25 500 μL 0,9 4,5 0,3 1,5 100 μL 0,9 0,9 0,55 0,55 500 μL 0,6 3,0 0,3 1,5 1000 μL 0,6 6,0 0,2 2,00 250 μL 0,8 2,0 0,45 1,125 1250 μL 0,5 6,25 0,3 3,75 2500 μL 0,5 12,5 0,15 3,75 0,8 4,0 0,35 1,75 2500 μL 0,5 12,5 0,25 6,25 5000 μL 0,5 25 0,15 7,50 50 μLd – 5000 μL 500 μL 0,1 mL – 10 mL ± μL Błąd przypadkowy 1 mL 0,5 5 0,25 2,5 5 mL 0,4 20 0,25 12,5 10 mL 0,4 40 0,15 15 0,25 mL – 25 mL 2,5 mL 0,5 mL – 50 mL 0,3 7,5 0,35 8,8 12,5 mL 0,3 37,5 0,25 31,3 25 mL 0,3 75 0,15 37,5 5 mL 0,3 15 0,5 25 25 mL 0,3 75 0,20 50 50 mL 0,3 150 0,15 75 Dopuszczalne błędy pomiarowe 52 Standard Operating Procedure Polski (PL) 9.7 9.7.1 Model 1 μL 2 μL 5 μL Reference – Błąd pomiaru Reference – Pipeta jednokanałowa o stałej objętości Końcówka testowa epT.I.P.S. 0,5 μL – 20 μL L jasnoszara 46 mm 10 μL 10 μL 20 μL 25 μL 2 μL – 200 μL żółta 53 mm 50 μL 100 μL 200 μL 250 μL 500 μL 50 μL – 1000 μL niebieska 71 mm 1000 μL 1500 μL 2000 μL 2500 μL 500 μL – 2500 μL czerwona 115 mm Błąd pomiaru Błąd systematyczny Błąd przypadkowy ±% ± μL ±% ± μL 2,5 0,025 1,8 0,018 2,0 0,04 1,2 0,024 1,5 0,075 0,8 0,04 1,0 0,1 0,5 0,05 1,0 0,1 0,5 0,05 0,8 0,16 0,3 0,06 0,8 0,2 0,3 0,075 0,7 0,35 0,3 0,15 0,6 0,6 0,2 0,2 0,6 1,2 0,2 0,4 0,6 1,5 0,2 0,5 0,6 3,0 0,2 1,0 0,6 6,0 0,2 2,0 0,6 9,0 0,2 3,0 0,6 12 0,2 4,0 0,6 15 0,2 5,0 Dopuszczalne błędy pomiarowe Standard Operating Procedure 53 Polski (PL) 9.7.2 Reference – Pipeta jednokanałowa o zmiennej objętości Model 0,1 μL – 2,5 μL 0,5 μL – 10 μL 2 μL – 20 μL 2 μL – 20 μL 10 μL– 100 μL 50 μL – 200 μL 50 μL – 250 μL 100 μL – 1000 μL 500 μL – 2500 μL Końcówka testowa epT.I.P.S. Objętość testowa Błąd pomiaru ±% ± μL ±% ± μL 0,1 μL – 10 μL ciemnoszara 34 mm 0,25 μL 12,0 0,03 6,0 0,015 1,25 μL 2,5 0,031 1,5 0,019 2,5 μL 1,4 0,035 0,7 0,018 0,5 μL – 20 μL jasnoszara 46 mm 1 μL 2,5 0,025 1,8 0,018 5 μL 1,5 0,075 0,8 0,04 10 μL 1,0 0,1 0,4 0,04 0,5 μL – 20 μL jasnoszara 46 mm 2 μL 3,0 0,06 2,0 0,04 10 μL 1,0 0,1 0,5 0,05 20 μL 0,8 0,16 0,3 0,06 2 μL – 200 μL żółta 53 mm 2 μL 5,0 0,1 1,5 0,03 10 μL 1,2 0,12 0,6 0,06 20 μL 1,0 0,2 0,3 0,06 2 μL – 200 μL żółta 53 mm 10 μL 3,0 0,3 0,7 0,07 50 μL 1,0 0,5 0,3 0,15 100 μL 0,8 0,8 0,15 0,15 2 μL – 200 μL żółta 53 mm 50 μL 1,0 0,5 0,3 0,15 100 μL 0,9 0,9 0,3 0,3 200 μL 0,6 1,2 0,2 0,4 50 μL – 1000 μL niebieska 71 mm 50 μL 1,4 0,7 0,3 0,15 100 μL 1,1 1,1 0,3 0,3 250 μL 0,6 1,5 0,2 0,5 50 μL – 1000 μL niebieska 71 mm 100 μL 3,0 3,0 0,3 0,3 500 μL 1,0 5,0 0,2 1,0 Błąd systematyczny Błąd przypadkowy 1000 μL 0,6 6,0 0,2 2,0 500 μL – 2500 μL 0,5 mL czerwona 1,25 mL 115 mm 2,5 mL 1,5 7,5 0,3 1,5 0,8 10 0,2 2,5 0,6 15 0,2 5,0 Dopuszczalne błędy pomiarowe 54 Standard Operating Procedure Polski (PL) 9.8 9.8.1 Model 1 μL 2 μL 5 μL 10 μL Reference 2 – Błąd pomiaru Reference 2 – Pipeta jednokanałowa o stałej objętości Końcówka testowa epT.I.P.S. 0,1 μL – 10 μL ciemnoszara 34 mm Błąd pomiaru Błąd systematyczny Błąd przypadkowy ±% ± μL ±% ± μL 2,5 0,025 1,8 0,018 2,0 0,04 1,2 0,024 1,2 0,1 μL – 20 μL kolor szary pośredni 1,0 40 mm 0,06 0,6 0,03 0,1 0,5 0,05 0,16 0,3 0,06 20 μL 0,5 μL – 20 μL L jasnoszara 46 mm 0,8 10 μL 2 μL – 200 μL żółta 53 mm 1,2 0,12 0,6 0,06 1,0 0,2 0,3 0,06 1,0 0,25 0,3 0,075 20 μL 25 μL 50 μL 0,7 0,35 0,3 0,15 100 μL 0,6 0,6 0,2 0,2 200 μL 200 μL 250 μL 500 μL 50 μL – 1000 μL niebieska 71 mm 1000 μL 2,0 mL 2,5 mL 0,5 mL – 2,5 mL czerwona 115 mm 0,6 1,2 0,2 0,4 0,6 1,2 0,2 0,4 0,6 1,5 0,2 0,5 0,6 3,0 0,2 1,0 0,6 6,0 0,2 2,0 0,6 12 0,2 4 0,6 15 0,2 5 Dopuszczalne błędy pomiarowe Standard Operating Procedure 55 Polski (PL) 9.8.2 Reference 2 – Pipeta jednokanałowa o zmiennej objętości Model 0,1 μL – 2,5 μL 0,5 μL – 10 μL 2 μL – 20 μL 2 μL – 20 μL 10 μL – 100 μL 20 μL – 200 μL 30 μL – 300 μL 100 μL – 1000 μL 0,25 mL – 2,5 mL Końcówka testowa epT.I.P.S. Objętość testowa ±% ± μL ±% ± μL 0,1 μL – 10 μL ciemnoszara 34 mm 0,1 μL 48,0 0,048 12,0 0,012 0,25 μL 12,0 0,03 6,0 0,015 1,25 μL 2,5 0,031 1,5 0,019 2,5 μL 1,4 0,035 0,7 0,018 0,1 μL – 20 μL kolor szary pośredni 40 mm Błąd pomiaru Błąd systematyczny Błąd przypadkowy 0,5 μL 8,0 0,04 5,0 0,025 1 μL 2,5 0,025 1,8 0,018 5 μL 1,5 0,075 0,8 0,04 0,04 10 μL 1,0 0,10 0,4 0,5 μL – 20 μL L jasnoszara 46 mm 2 μL 3,0 0,06 1,5 0,03 10 μL 1,0 0,10 0,6 0,06 20 μL 0,8 0,16 0,3 0,06 2 μL – 200 μL żółta 53 mm 2 μL 5,0 0,10 1,5 0,03 10 μL 1,2 0,12 0,6 0,06 20 μL 1,0 0,2 0,3 0,06 2 μL – 200 μL żółta 53 mm 10 μL 3,0 0,3 0,7 0,07 50 μL 1,0 0,5 0,3 0,15 100 μL 0,8 0,8 0,2 0,2 2 μL – 200 μL żółta 53 mm 20 μL 2,5 0,5 0,7 0,14 20 μL – 300 μL pomarańczowa 55 mm 30 μL 150 μL 300 μL 0,6 50 μL – 1000 μL niebieska 71 mm 100 μL 3,0 3,0 0,6 0,6 500 μL 1,0 5,0 0,2 1,0 1000 μL 0,6 6,0 0,2 2,0 0,25 mL – 2,5 mL 0,25 mL czerwona 1,25 mL 115 mm 2,5 mL 4,8 12 1,2 3 0,8 10 0,2 2,5 0,6 15 0,2 5 100 μL 1,0 1,0 0,3 0,3 200 μL 0,6 1,2 0,2 0,4 2,5 0,75 0,7 0,21 1,0 1,5 0,3 0,45 1,8 0,2 0,6 Dopuszczalne błędy pomiarowe 56 Standard Operating Procedure Polski (PL) Model Końcówka testowa epT.I.P.S. 0,5 mL – 5 mL 0,5 mL – 5 mL 1 mL – 10 mL 1 mL – 10 mL 9.8.3 Objętość testowa Błąd pomiaru Błąd systematyczny Błąd przypadkowy ±% ± μL ±% ± μL 0,1 mL – 5 mL fioletowa 120 mm 0,5 mL 2,4 12 0,6 3 2,5 mL 1,2 30 0,25 6 5,0 mL 0,6 30 0,15 7,5 0,1 mL – 5 mL L fioletowa 175 mm 0,5 mL 5,0 25 1,0 5,0 2,5 mL 3,0 75 0,9 22,5 5,0 mL 2,0 100 0,8 40 1 mL – 10 mL turkusowa 165 mm 1,0 mL 3,0 30 0,6 6 5,0 mL 0,8 40 0,2 10 10,0 mL 0,6 60 0,15 15 1 mL – 10 mL L turkusowa 243 mm 1,0 mL 6,0 6 1,0 10 5,0 mL 3,0 150 0,9 45 10,0 mL 2,0 200 0,7 70 Reference 2 – Pipeta wielokanałowa o zmiennej objętości Model 0,5 μL – 10 μL 10 μL – 100 μL 30 μL – 300 μL Końcówka testowa epT.I.P.S. Objętość testowa Błąd pomiaru ±% ± μL ±% ± μL 0,1 μL – 20 μL kolor szary pośredni 40 mm 0,5 μL 12,0 0,06 8,0 0,04 1 μL 8,0 0,08 5,0 0,05 5 μL 4,0 0,2 2,0 0,1 10 μL 2,0 0,2 1,0 0,1 2 μL – 200 μL żółta 53 mm 10 μL 3,0 0,3 2,0 0,2 50 μL 1,0 0,5 0,8 0,4 100 μL 0,8 0,8 0,3 0,3 20 μL – 300 μL pomarańczowa 55 mm 30 μL 3,0 0,9 1,0 0,3 150 μL 1,0 1,5 0,5 0,75 300 μL 0,6 1,8 0,3 0,9 Błąd systematyczny Błąd przypadkowy Dopuszczalne błędy pomiarowe Standard Operating Procedure 57 Polski (PL) 9.9 9.9.1 Research – Błąd pomiaru Research – Pipeta jednokanałowa o stałej objętości Model Końcówka testowa epT.I.P.S. 10 μL 2 μL – 200 μL żółta 53 mm 20 μL 25 μL Błąd pomiaru Błąd systematyczny Błąd przypadkowy ±% ± μL ±% ± μL 1,2 0,12 0,6 0,06 1,0 0,2 0,3 0,06 1,0 0,25 0,3 0,075 0,15 50 μL 0,7 0,35 0,3 100 μL 0,6 0,6 0,2 0,2 0,6 1,2 0,2 0,4 0,6 1,5 0,2 0,5 0,6 3,0 0,2 1,0 0,6 6,0 0,2 2,0 200 μL 0,05 mL – 1 mL niebieska 71 mm 250 μL 500 μL 1000 μL 9.9.2 Research – Pipeta jednokanałowa o zmiennej objętości Model 0,1 μL – 2,5 μL 0,5 μL – 10 μL 2 μL – 20 μL 10 μL – 100 μL Końcówka testowa epT.I.P.S. Objętość testowa Błąd pomiaru ±% ± μL ±% ± μL 0,1 μL – 10 μL ciemnoszara 34 mm 0,25 μL 12,0 0,03 6,0 0,015 1,25 μL 2,5 0,031 1,5 0,019 2,5 μL 1,4 0,035 0,7 0,018 0,5 μL – 20 μL L jasnoszara 46 mm 1 μL 2,5 0,025 1,8 0,018 5 μL 1,5 0,075 0,8 0,04 10 μL 1,0 0,1 0,4 0,04 2 μL – 200 μL0 żółta 53 mm 2 μL 5,0 0,1 1,5 0,03 10 μL 1,2 0,12 0,6 0,06 20 μL 1,0 0,2 0,3 0,06 2 μL – 200 μL żółta 53 mm 10 μL 3,0 0,3 1,0 0,1 50 μL 1,0 0,5 0,3 0,15 100 μL 0,8 0,8 0,2 0,20 Błąd systematyczny Błąd przypadkowy Dopuszczalne błędy pomiarowe 58 Standard Operating Procedure Polski (PL) Model Końcówka testowa epT.I.P.S. 20 μL – 200 μL 100 μL – 1000 μL 0,5 mL – 5 mL 1 mL – 10 mL 9.9.3 Objętość testowa Błąd pomiaru Błąd systematyczny Błąd przypadkowy ±% ± μL ±% ± μL 2 μL– 200 μL żółta 53 mm 20 μL 2,5 0,5 0,7 0,14 100 μL 1,0 1,0 0,3 0,3 200 μL 0,6 1,2 0,2 0,4 0,05 mL – 1 mL niebieska 71 mm 100 μL 3,0 3,0 0,6 0,6 500 μL 1,0 5,0 0,2 1,0 1000 μL 0,6 6,0 0,2 2,0 0,1 mL – 5 mL fioletowa 120 mm 0,5 mL 2,4 12 0,6 3,0 2,5 mL 1,2 30 0,25 6,25 5,0 mL 0,6 30 0,15 7,5 1 mL – 10 mL turkusowa 165 mm 1,0 mL 3,0 30 0,6 6,0 5,0 mL 0,8 40 0,2 10 10,0 mL 0,6 60 0,15 15 Research – Pipeta wielokanałowa o zmiennej objętości Model 0,5 μL – 10 μL 10 μL – 100 μL 30 μL – 300 μL Końcówka testowa epT.I.P.S. Objętość testowa Błąd pomiaru ±% ± μL ±% ± μL 0,5 μL – 20 μL L jasnoszara 46 mm 1 μL 8,0 0,08 5,0 0,05 5 μL 4,0 0,2 2,0 0,1 10 μL 2,0 0,2 1,0 0,1 2 μL – 200 μL żółta 53 mm 10 μL 3,0 0,3 2,0 0,2 20 μL – 300 μL pomarańczowa 55 mm Błąd systematyczny Błąd przypadkowy 50 μL 1,0 0,5 0,8 0,4 100 μL 0,8 0,8 0,3 0,3 30 μL 3,0 0,9 1,0 0,3 150 μL 1,0 1,5 0,5 0,75 300 μL 0,6 1,8 0,3 0,9 Dopuszczalne błędy pomiarowe Standard Operating Procedure 59 Polski (PL) 9.10 9.10.1 Model Research plus – Błąd pomiaru Research plus – Pipeta jednokanałowa o stałej objętości Końcówka testowa epT.I.P.S. Błąd pomiaru Błąd systematyczny ±% Błąd przypadkowy ± μL ±% ± μL 10 μL 1,2 0,1 μL – 20 μL kolor szary pośredni 40 mm 0,12 0,6 0,06 20 μL 0,5 μL – 20 μL L jasnoszara 46 mm 0,8 0,16 0,3 0,06 10 μL 2 μL – 200 μL żółta 53 mm 1,2 0,12 0,6 0,06 1,0 0,2 0,3 0,06 1,0 0,25 0,3 0,08 50 μL 0,7 0,35 0,3 0,15 100 μL 0,6 0,6 0,2 0,2 200 μL 0,6 1,2 0,2 0,4 0,6 1,2 0,2 0,4 0,6 1,5 0,2 0,5 0,6 3,0 0,2 1,0 0,6 6,0 0,2 2,0 20 μL 25 μL 200 μL 250 μL 500 μL 1000 μL 50 μL – 1000 μL niebieska 71 mm Dopuszczalne błędy pomiarowe 60 Standard Operating Procedure Polski (PL) 9.10.2 Research plus – Pipeta jednokanałowa o zmiennej objętości Model 0,1 μL – 2,5 μL 0,5 μL – 10 μL 2 μL – 20 μL 2 μL – 20 μL 10 μL – 100 μL 20 μL – 200 μL 30 μL – 300 μL 100 μL – 1000 μL 0,5 mL – 5 mL Końcówka testowa epT.I.P.S. Objętość testowa ±% ± μL ±% ± μL 0,1 μL – 10 μL ciemnoszara 34 mm 0,1 μL 48 0,048 12 0,012 0,25 μL 12 0,03 6,0 0,015 0,1 μL – 20 μL kolor szary pośredni 40 mm Błąd pomiaru Błąd systematyczny Błąd przypadkowy 1,25 μL 2,5 0,031 1,5 0,019 2,5 μL 1,4 0,035 0,7 0,018 0,025 0,5 μL 8,0 0,04 5,0 1 μL 2,5 0,025 1,8 0,018 5 μL 1,5 0,075 0,8 0,04 10 μL 1,0 0,1 0,4 0,04 0,5 μL – 20 μL L jasnoszara 46 mm 2 μL 5,0 0,1 1,5 0,03 10 μL 1,2 0,12 0,6 0,06 20 μL 1,0 0,2 0,3 0,06 2 μL – 200 μL żółta 53 mm 2 μL 5,0 0,1 1,5 0,03 10 μL 1,2 0,12 0,6 0,06 20 μLL 1,0 0,2 0,3 0,06 2 μL – 200 μL żółta 53 mm 10 μL 3,0 0,3 1,0 0,1 50 μL 1,0 0,5 0,3 0,15 100 μL 0,8 0,8 0,2 0,2 2 μL – 200 μL żółta 53 mm 20 μL 2,5 0,5 0,7 0,14 100 μL 1,0 1,0 0,3 0,3 200 μL 0,6 1,2 0,2 0,4 20 μL – 300 μL pomarańczowa 55 mm 30 μL 2,5 0,75 0,7 0,21 150 μL 1,0 1,5 0,3 0,45 300 μL 0,6 1,8 0,2 0,6 50 μL – 1000 μL niebieska 71 mm 100 μL 3,0 3,0 0,6 0,6 500 μL 1,0 5,0 0,2 1,0 1000 μL 0,6 6,0 0,2 2,0 0,1 mL – 5 mL fioletowa 120 mm 0,5 mL 2,4 12 0,6 3 2,5 mL 1,2 30 0,25 6,25 5,0 mL 0,6 30 0,15 7,5 Dopuszczalne błędy pomiarowe Standard Operating Procedure 61 Polski (PL) Model Końcówka testowa epT.I.P.S. Objętość testowa Błąd pomiaru Błąd systematyczny ±% 0,5 mL – 5 mL 1 mL – 10 mL 1 mL – 10 mL 9.10.3 ± μL Błąd przypadkowy ±% ± μL 0,1 mL – 5 mL L fioletowa 175 mm 0,5 mL 5,0 25 1,0 5 2,5 mL 3,0 75 0,9 22,5 5,0 mL 2,0 100 0,8 40 1 mL – 10 mL turkusowa 165 mm 1,0 mL 3,0 30 0,6 6 5,0 mL 0,8 40 0,2 10 10,0 mL 0,6 60 0,15 15 1 mL – 10 mL L turkusowa 243 mm 1,0 mL 6,0 60 1,0 10 5,0 mL 3,0 150 0,9 45 10,0 mL 2,0 200 0,7 70 Research plus – Pipeta wielokanałowa o zmiennej objętości Model 0,5 μL – 10 μL 10 μL – 100 μL 30 μL – 300 μL Końcówka testowa epT.I.P.S. Objętość testowa Błąd pomiaru ±% ± μL ±% ± μL 0,1 μL – 20 μL kolor szary pośredni 40 mm 0,5 μL 12 0,06 8,0 0,04 1 μL 8,0 0,08 5,0 0,05 5 μL 4,0 0,2 2,0 0,1 10 μL 2,0 0,2 1,0 0,1 2 μL – 200 μL żółta 53 mm 10 μL 3,0 0,3 2,0 0,2 50 μL 1,0 0,5 0,8 0,4 100 μL 0,8 0,8 0,3 0,3 20 μL – 300 μL pomarańczowa 55 mm 30 μL 3,0 0,9 1,0 0,3 150 μL 1,0 1,5 0,5 0,75 300 μL 0,6 1,8 0,3 0,9 Błąd systematyczny Błąd przypadkowy Dopuszczalne błędy pomiarowe 62 Standard Operating Procedure Polski (PL) 9.11 9.11.1 Research pro – Błąd pomiaru Research pro – Pipeta jednokanałowa o zmiennej objętości Model 0,5 μL – 10 μL 5 μL – 100 μL 20 μL – 300 μL 50 μL – 1000 μL 100 μL – 5000 μL Końcówka testowa epT.I.P.S. Objętość testowa Błąd pomiaru Błąd systematyczny Błąd przypadkowy ±% ± μL ±% ± μL 0,018 0,5 μL – 20 μL L jasnoszara 46 mm 1 μL 2,5 0,025 1,8 5 μL 1,5 0,075 0,8 0,04 10 μL 1,0 0,1 0,4 0,04 2 μL – 200 μL żółta 53 mm 10 μL 2,0 0,2 1,0 0,1 50 μL 1,0 0,5 0,3 0,15 100 μL 0,8 0,8 0,2 0,2 20 μL – 300 μL pomarańczowa 55 mm 30 μL 2,5 0,75 0,7 0,21 150 μL 1,0 1,5 0,3 0,45 300 μL 0,6 1,8 0,2 0,6 50 μL – 1000 μL niebieska 71 mm 100 μL 3,0 3,0 0,6 0,6 500 μL 1,0 5,0 0,2 1,0 1000 μL 0,6 6,0 0,2 2,0 0,1 mL – 5 mL fioletowa 120 mm 0,5 mL 3,0 15 0,6 3,0 2,5 mL 1,2 30 0,25 6,25 5,0 mL 0,6 30 0,15 7,5 Dopuszczalne błędy pomiarowe Standard Operating Procedure 63 Polski (PL) 9.11.2 Research pro – Pipeta wielokanałowa o zmiennej objętości Model 0,5 μL – 10 μL 5 μL – 100 μL 20 μL – 300 μL 50 μL – 1250 μL Końcówka testowa epT.I.P.S. Objętość testowa Błąd pomiaru ±% ± μL ±% ± μL 0,5 μL – 20 μL L jasnoszara 46 mm 1 μL 5,0 0,05 3,0 0,03 5 μL 3,0 0,15 1,5 0,075 10 μL 2,0 0,2 0,8 0,08 2 μL – 200 μL żółta 53 mm 10 μL 2,0 0,2 2,0 0,2 50 μL 1,0 0,5 0,8 0,4 100 μL 0,8 0,8 0,25 0,25 20 μL – 300 μL pomarańczowa 55 mm 30 μL 2,5 0,75 1,0 0,3 150 μL 1,0 1,5 0,5 0,75 300 μL 0,6 1,8 0,25 0,75 50 μL – 1250 μL zielona 76 mm 120 μL 6,0 7,2 0,9 1,08 600 μL 2,7 16,2 0,4 2,4 1200 μL 1,2 14,4 0,3 3,6 Błąd systematyczny Błąd przypadkowy Dopuszczalne błędy pomiarowe 64 Standard Operating Procedure Polski (PL) 9.12 9.12.1 Top Buret M/H – Błąd pomiaru Top Buret H Model H Objętość testowa Błąd pomiaru Błąd systematyczny ±% 0,01 mL – 999,9 mL 5 mL 9.12.2 ± mL Błąd przypadkowy ±% ± mL 2,0 0,1 1,0 0,05 25 mL 0,4 0,1 0,2 0,05 50 mL 0,2 0,1 0,1 0,05 Top Buret M Model M Objętość testowa Błąd pomiaru Błąd systematyczny 0,01 mL – 999,9 mL 2,5 mL Błąd przypadkowy ±% ± mL ±% ± mL 2,0 0,05 1,0 0,025 12,5 mL 0,4 0,05 0,2 0,025 25 mL 0,2 0,05 0,1 0,025 Dopuszczalne błędy pomiarowe Standard Operating Procedure 65 Polski (PL) 9.13 Varipette – Błąd pomiaru Model Końcówka testowa Objętość testowa Błąd pomiaru Błąd systematyczny ±% 2,5 mL – 10 mL 1 mL – 10 mL 9.13.1 Varitip S-System 2,5 mL Varitip P ± mL Błąd przypadkowy ±% ± mL 1,0 0,025 0,2 0,005 5 mL 0,4 0,02 0,2 0,01 10 mL 0,3 0,03 0,2 0,02 1 mL 0,6 0,006 0,2 0,002 5 mL 0,5 0,025 0,1 0,005 10 mL 0,3 0,03 0,1 0,01 Maxipettor – Błąd pomiaru Model Końcówka testowa Objętość testowa Błąd pomiaru Błąd systematyczny ±% 2,5 mL – 10 mL 1 mL – 10 mL Maxitip S-System 2,5 mL Maxitip P ± mL Błąd przypadkowy ±% ± mL 1,0 0,025 0,2 0,005 5 mL 0,4 0,02 0,2 0,01 10 mL 0,3 0,03 0,2 0,02 1 mL 0,6 0,006 0,2 0,002 5 mL 0,5 0,025 0,1 0,005 10 mL 0,3 0,03 0,1 0,01 Dopuszczalne błędy pomiarowe 66 Standard Operating Procedure Polski (PL) 9.14 9.14.1 Varispenser/Varispenser plus – Błąd pomiaru Varispenser Model Objętość testowa Błąd pomiaru Błąd systematyczny ±% 0,5 mL – 2,5 mL 1 mL – 5 mL 2 mL – 10 mL 5 mL – 25 mL 10 mL – 50 mL 20 mL – 100 mL ± mL Błąd przypadkowy ±% ± mL 0,5 mL 6,0 0,015 1,0 0,0025 1,25 mL 1,2 0,015 0,2 0,0025 2,50 mL 0,6 0,015 0,1 0,0025 1,00 mL 2,5 0,025 0,5 0,0050 2,50 mL 1,0 0,025 0,2 0,0050 5,00 mL 0,5 0,025 0,1 0,0050 2,00 mL 2,5 0,050 0,5 0,0100 5,00 mL 1,0 0,050 0,2 0,0100 10,00 mL 0,5 0,050 0,1 0,0100 5,00 mL 2,5 0,125 0,5 0,0250 12,50 mL 1,0 0,125 0,2 0,0250 25,00 mL 0,5 0,125 0,1 0,0250 10,00 mL 2,5 0,250 0,5 0,0500 25,00 mL 1,0 0,250 0,2 0,0500 50,00 mL 0,5 0,250 0,1 0,0500 20,00 mL 2,5 0,500 0,5 0,1000 50,00 mL 1,0 0,500 0,2 0,1000 100,00 mL 0,5 0,500 0,1 0,1000 Dopuszczalne błędy pomiarowe Standard Operating Procedure 67 Polski (PL) 9.14.2 Varispenser plus Model Objętość testowa Błąd pomiaru Błąd systematyczny 0,5 mL – 2,5 mL 1 mL – 5 mL 2 mL – 10 mL 5 mL – 25 mL 10 mL – 50 mL 20 mL – 100 mL Błąd przypadkowy ±% ± mL ±% ± mL 0,5 mL 6,0 0,015 1,0 0,0025 1,25 mL 1,2 0,015 0,2 0,0025 2,50 mL 0,6 0,015 0,1 0,0025 1,00 mL 2,5 0,025 0,5 0,0050 2,50 mL 1,0 0,025 0,2 0,0050 5,00 mL 0,5 0,025 0,1 0,0050 2,00 mL 2,5 0,050 0,5 0,0100 5,00 mL 1,0 0,050 0,2 0,0100 10,00 mL 0,5 0,050 0,1 0,0100 5,00 mL 2,5 0,125 0,5 0,0250 12,50 mL 1,0 0,125 0,2 0,0250 25,00 mL 0,5 0,125 0,1 0,0250 10,00 mL 2,5 0,250 0,5 0,0500 25,00 mL 1,0 0,250 0,2 0,0500 50,00 mL 0,5 0,250 0,1 0,0500 20,00 mL 2,5 0,500 0,5 0,1000 50,00 mL 1,0 0,500 0,2 0,1000 100,00 mL 0,5 0,500 0,1 0,1000 Dopuszczalne błędy pomiarowe 68 Standard Operating Procedure Polski (PL) 9.15 9.15.1 Xplorer/Xplorer plus – Błąd pomiaru Xplorer/Xplorer plus – Pipeta jednokanałowa o zmiennej objętości Model Końcówka testowa epT.I.P.S. Objętość testowa Błąd pomiaru Błąd systematyczny ±% 0,5 μL – 10 μL 5 μL – 100 μL 15 μL – 300 μL 50 μL – 1000 μL 0,2 mL – 5 mL 0,5 mL – 10 mL ± μL Błąd przypadkowy ±% ± μL 0,1 μL – 20 μL kolor szary pośredni 40 mm 1 μL 2,5 0,025 1,8 0,018 5 μL 1,5 0,075 0,8 0,04 10 μL 1,0 0,1 0,4 0,04 2 μL – 200 μL żółta 53 mm 10 μL 2,0 0,2 1,0 0,1 50 μL 1,0 0,5 0,3 0,15 100 μL 0,8 0,8 0,2 0,2 15 μL – 300 μL pomarańczowa 55 mm 30 μL 2,5 0,75 0,7 0,21 150 μL 1,0 1,5 0,3 0,45 300 μL 0,6 1,8 0,2 0,6 50 μL – 1000 μL niebieska 71 mm 100 μL 3,0 3,0 0,6 0,6 500 μL 1,0 5,0 0,2 1 1000 μL 0,6 6,0 0,2 2 0,1 mL – 5 mL fioletowa 120 mm 0,5 mL 3,0 15,0 0,6 3 2,5 mL 1,2 30,0 0,25 6,25 5 mL 0,6 30,0 0,15 7,5 1 mL – 10 mL turkusowa 165 mm 1 mL 3,0 30,0 0,60 6,0 5 mL 0,8 40,0 0,20 10,0 10 mL 0,6 60,0 0,15 15,0 Dopuszczalne błędy pomiarowe Standard Operating Procedure 69 Polski (PL) 9.15.2 Xplorer/Xplorer plus – Pipeta wielokanałowa o zmiennej objętości Model 0,5 μL – 10 μL 5 μL – 100 μL 15 μL – 300 μL 50 μL – 1200 μL Końcówka testowa epT.I.P.S. Objętość testowa Błąd pomiaru ±% ± μL ±% ± μL 0,1 μL – 20 μL kolor szary pośredni 40 mm 1 μL 5,0 0,05 3,0 0,03 5 μL 3,0 0,15 1,5 0,075 10 μL 2,0 0,2 0,8 0,08 2 μL – 200 μL żółta 53 mm 10 μL 2,0 0,2 2,0 0,2 50 μL 1,0 0,5 0,8 0,4 100 μL 0,8 0,8 0,25 0,25 15 μL – 300 μL pomarańczowa 55 mm 30 μL 2,5 0,75 1,0 0,3 150 μL 1,0 1,5 0,5 0,75 300 μL 0,6 1,8 0,25 0,75 50 μL – 1250 μL zielona 76 mm 120 μL 6,0 7,2 0,9 1,08 600 μL 2,7 16,2 0,4 2,4 1200 μL 1,2 14,4 0,3 3,6 Błąd systematyczny Błąd przypadkowy Dopuszczalne błędy pomiarowe 70 Standard Operating Procedure Polski (PL) 9.16 Maksymalne dopuszczalne błędy zgodnie z EN 8655 Maksymalne dopuszczalne błędy zawsze dotyczą kompletnego systemu pipety i końcówki do pipety. Jeśli nominalna objętość pipety znajduje się pomiędzy dwiema wartościami, obowiązuje ją bezwzględny maksymalny dopuszczalny błąd dla następnej największej objętości nominalnej. Bezwzględne maksymalne dopuszczalne błędy dla wartości nominalnej dotyczą każdej objętości, którą można wybrać. Poniżej przedstawiono przykład obliczania względnego maksymalnego dopuszczalnego błędu dla wartości nominalnych niewymienionych w tabelach ISO. Wymieniono również bezwzględne i względne maksymalne dopuszczalne błędy w zależności od objętości. W przypadku pipet wielokanałowych maksymalne dopuszczalne błędy są równe dwukrotności błędów podanych dla pipet jednokanałowych. 9.16.1 Przykład – Reference 2 Bezwzględne błędy pomiaru dla wartości nominalnej są stosowane do wszystkich innych objętości, które można wybrać. W tym celu dla danej wybieralnej objętości należy obliczyć procentowy błąd pomiaru na podstawie bezwzględnego błędu pomiaru dla objętości nominalnych. 100 % objętości nominalnej: • Objętość nominalna: 2500 μL • Bezwzględny błąd systematyczny: 40 μL • Względny błąd systematyczny: 1,6 % • Bezwzględny błąd przypadkowy: 15 μL • Względny błąd przypadkowy: 0,6 % 50 % objętości nominalnej: • Użyteczny zakres objętości: 1250 μL • Bezwzględny błąd systematyczny: 40 μL • Względny błąd systematyczny: 3,2 % • Bezwzględny błąd przypadkowy: 15 μL • Względny błąd przypadkowy: 1,2 % 10 % objętości nominalnej: • Użyteczny zakres objętości: 250 μL • Bezwzględny błąd systematyczny: 40 μL • Względny błąd systematyczny: 16 % • Bezwzględny błąd przypadkowy: 15 μL • Względny błąd przypadkowy: 6 % Dopuszczalne błędy pomiarowe Standard Operating Procedure 71 Polski (PL) 9.16.2 • • • • • • • Pipety działające na zasadzie poduszki powietrznej, o stałej lub zmiennej objętości Reference Reference 2 Research Research plus Research pro Xplorer Xplorer plus Objętość znamionowa Maksymalne dopuszczalne błędy Błąd systematyczny Błąd przypadkowy ±% ± μL ±% ± μL 1 μL 5,0 0,05 5,0 0,05 2 μL 4,0 0,08 2,0 0,04 5 μL 2,5 0,125 1,5 0,075 10 μL 1,2 0,12 0,8 0,08 20 μL 1,0 0,2 0,5 0,1 50 μL 1,0 0,5 0,4 0,2 100 μL 0,8 0,8 0,3 0,3 200 μL 0,8 1,6 0,3 0,6 500 μL 0,8 4,0 0,3 1,5 1000 μL 0,8 8,0 0,3 3,0 2000 μL 0,8 16 0,3 6,0 5000 μL 0,8 40 0,3 15,0 10000 μL 0,6 60 0,3 30,0 Dopuszczalne błędy pomiarowe 72 Standard Operating Procedure Polski (PL) 9.16.3 Pipety wyporu bezpośredniego • Biomaster • Varipette/Maxipettor Objętość znamionowa Maksymalne dopuszczalne błędy Błąd systematyczny Błąd przypadkowy ±% ± μL ±% ± μL 5 μL 2,5 0,13 1,5 0,08 10 μL 2,0 0,2 1,0 0,1 20 μL 2,0 0,4 0,8 0,16 50 μL 1,4 0,7 0,6 0,3 100 μL 1,5 1,5 0,6 0,6 200 μL 1,5 3,0 0,4 0,8 500 μL 1,2 6,0 0,4 2,0 1000 μL 1,2 12,0 0,4 4,0 Dopuszczalne błędy pomiarowe Standard Operating Procedure 73 Polski (PL) 9.16.4 • • • • • • Dozownik wieloskokowy Multipette plus Multipette/Repeater E3 Multipette/Repeater E3x Multipette/Repeater M4 Multipette stream Multipette Xstream Objętość znamionowa Maksymalne dopuszczalne błędy Błąd systematyczny Błąd przypadkowy ±% ± μL ±% ± μL 0,001 mL 5,0 0,05 5,0 0,05 0,002 mL 5,0 0,1 5,0 0,1 0,003 mL 2,5 0,075 3,5 0,11 0,01 mL 2,0 0,2 2,5 0,25 0,02 mL 1,5 0,3 2,0 0,4 0,05 mL 1,0 0,5 1,5 0,75 0,1 mL 1,0 1,0 1,0 1,0 0,2 mL 1,0 2,0 1,0 2,0 0,5 mL 1,0 5,0 0,6 3,0 1 mL 1,0 10 0,4 4,0 2 mL 0,8 16 0,4 8,0 5 mL 0,6 30 0,3 15 10 mL 0,5 50 0,3 30 25 mL 0,5 125 0,3 75 50 mL 0,5 250 0,25 125 100 mL 0,5 500 0,25 250 200 mL 0,5 1000 0,25 500 Dopuszczalne błędy pomiarowe 74 Standard Operating Procedure Polski (PL) 9.16.5 Dozownik jednoskokowy • Varispenser • Varispenser plus Objętość znamionowa Maksymalne dopuszczalne błędy Błąd systematyczny Błąd przypadkowy ±% ± μL ±% ± μL 0,01 mL 2,0 0,2 1,0 0,1 0,02 mL 2,0 0,4 0,5 0,1 0,05 mL 1,5 0,75 0,4 0,2 0,1 mL 1,5 1,5 0,3 0,3 0,2 mL 1,0 2,0 0,3 0,6 0,5 mL 1,0 5,0 0,2 1,0 1 mL 0,6 6,0 0,2 2,0 2 mL 0,6 12,0 0,2 4,0 10,0 5 mL 0,6 30,0 0,2 10 mL 0,6 60,0 0,2 20,0 25 mL 0,6 150,0 0,2 50,0 50 mL 0,6 300,0 0,2 100 100 mL 0,6 600,0 0,2 200 200 mL 0,6 1200 0,2 400 Dopuszczalne błędy pomiarowe Standard Operating Procedure 75 Polski (PL) 9.16.6 Biurety tłokowe • Top Buret H • Top Buret M Objętość znamionowa Maksymalne dopuszczalne błędy Błąd systematyczny Błąd przypadkowy ±% ± μL ±% ± μL ≤ 1 mL 0,6 6,0 0,1 1,0 2 mL 0,5 10 0,1 2,0 5 mL 0,3 15 0,1 5,0 10 mL 0,3 30 0,1 10 20 mL 0,2 40 0,1 20 25 mL 0,2 50 0,1 25 50 mL 0,2 100 0,1 50 100 mL 0,2 200 0,1 100 Regulacja 76 Standard Operating Procedure Polski (PL) 10 Regulacja Regulacja umożliwia ustawienie pipety w taki sposób, aby zminimalizować błąd systematyczny uzyskiwany w określonym zastosowaniu. Możliwość regulacji może być przydatna w przypadku zmiennych wyników kalibracji lub zmiennych warunków pracy. Regulacja nie ma wpływu na błąd przypadkowy. Błąd przypadkowy można ograniczyć poprzez wymianę zużytych części. Na błąd przypadkowy ma również wpływ sposób obsługi. 10.1 Regulacja w przypadku zmiennych wyników kalibracji Jeśli wyniki kalibracji pipet mechanicznych wykraczają poza dopuszczalne wartości graniczne, może być konieczna regulacja. W przeciwieństwie do pipet mechanicznych, w pipetach elektronicznych regulacja jest przeprowadzana z użyciem wielomianu piątego stopnia w całym zakresie skoku tłoka. Z tego względu użytkownik nie może modyfikować regulacji producenta. Jeśli wyniki dozowania wykraczają poza wartości graniczne wskazane przez producenta, oznacza to, że pipeta jest uszkodzona i należy ją wysłać do autoryzowanego serwisu. 10.1.1 Sprawdzanie przyczyny odchyleń dozowanej objętości Przed regulacją pipety należy wykluczyć wpływ warunków zewnętrznych. • • • • • • • • • • • • Stożek końcowy pipety jest sprawny Końcówka do pipet jest kompatybilna z pipetą System dozujący (pipeta i końcówka) jest szczelny Ciecz testowa została pobrana i dozowana 5 razy (nasycona poduszka powietrzna) Ciecz testowa, dozownik i otaczające powietrze mają taką samą temperaturę Ciecz testowa spełnia wymogi ISO 3696 Głębokość zanurzenia podczas pobierania cieczy jest zgodna z Dozowanie po wewnętrznej ściance probówki Prędkość dozowania jest prawidłowa Rozdzielczość wagi jest dobrana odpowiednio do testowanej objętości Brak ciągów powietrza w miejscu pomiaru Prawidłowa analiza wyników pomiarowych Zadecyduj, czy regulacja jest konieczna. Wyreguluj dozownik (patrz informacje dotyczące produktu www.eppendorf.com/manuals). Można również wysłać dozownik w celu regulacji do autoryzowanego serwisu. Regulacja Standard Operating Procedure 77 Polski (PL) 10.2 Regulacja w przypadku zmiennych warunków Właściwości fizyczne cieczy i warunki otoczenia to istotne czynniki mające wpływ na pracę pipet tłokowych. Pipety mechaniczne i elektroniczne można regulować pod kątem tych czynników. Zmiana regulacji jest przydatna w następujących przypadkach: • Ciecze, których właściwości fizyczne (gęstość, lepkość, napięcie powierzchniowe, ciśnienie par nasyconych) różnią się znacząco od właściwości wody • Zjawiska kapilarne podczas zanurzania końcówki pipety (np. w przypadku DMSO) • Zmiany ciśnienia atmosferycznego w zależności od wysokości nad poziomem morza, na której używana jest pipeta • Końcówki do pipet o geometrii znacznie różniącej się od geometrii standardowych końcówek (np. epT.I.P.S.) Wyreguluj dozownik (patrz informacje dotyczące produktu www.eppendorf.com/manuals). Indeks 78 Standard Operating Procedure Polski (PL) Indeks B Biomaster Błąd pomiaru .................................... 47 Mechaniczna pipeta tłokowa ............ 14 Błąd Przyczyna błędu ............................... 19 Rozwiązanie...................................... 19 Błędy pomiarowe Maksymalne dopuszczalne błędy zgodnie z ISO 8655 .......................... 70 Producent ......................................... 46 C Ciecz testowa.......................................... 24 Czyszczenie ............................................ 16 Częstotliwość kalibracji Odstęp między testami ..................... 20 D Diagram przepływu Kalibracja systemu dozującego ................................. 26, 32 Kompletny proces kalibracji ............. 26 E Elektroniczne dozowniki wieloskokowe Multipette E3/E3x............................. 14 Multipette stream ............................. 14 Multipette Xstream........................... 14 Repeater E3/E3x............................... 14 Repeater stream ............................... 14 Repeater Xstream ............................. 14 Elektroniczne pipety tłokowe Research pro .................................... 14 Xplorer.............................................. 14 Xplorer plus ...................................... 14 H Historia dokumentu................................ 13 K Końcówki testowe ...................................24 L Lista sprawdzająca ..................................27 Ciecz testowa ....................................28 Dozownik ..........................................29 Oprogramowanie do kalibracji..........30 Waga analityczna ..............................29 Warunki testowe ..............................28 M Maksymalne dopuszczalne błędy zgodnie z ISO 8655 .................................70 Maksymalny dopuszczalny błąd zgodnie z ISO 8655 Biomaster ..........................................72 Maxipettor.........................................72 Multipette E3.....................................73 Multipette E3x...................................73 Multipette M4 ...................................73 Multipette plus ..................................73 Multipette stream..............................73 Multipette Xstream ...........................73 Reference ..........................................71 Reference 2 .......................................71 Repeater E3.......................................73 Repeater E3x.....................................73 Repeater M4......................................73 Research............................................71 Research plus....................................71 Top Buret H.......................................75 Top Buret M ......................................75 Varipette............................................72 Varispenser .......................................74 Varispenser plus................................74 Xplorer ..............................................71 Xplorer plus ......................................71 Maxipettor Błąd pomiaru.....................................65 Maxipettor + Maxitip P Mechaniczna pipeta tłokowa.............14 Indeks Standard Operating Procedure 79 Polski (PL) Maxipettor + Maxitip S-System Mechaniczna pipeta tłokowa ............ 14 Mechaniczna biureta butelkowa Top Buret H ...................................... 15 Top Buret M...................................... 15 Mechaniczna pipeta tłokowa Biomaster ......................................... 14 Maxipettor + Maxitip P..................... 14 Maxipettor + Maxitip S-System........ 14 Reference.......................................... 14 Reference 2....................................... 14 Research ........................................... 14 Research plus ................................... 14 Varipette + Varitip P ......................... 14 Varipette + Varitip S-System ............ 14 Mechaniczne dozowniki jednoskokowe Varispenser....................................... 15 Varispenser plus ............................... 15 Mechaniczne dozowniki wieloskokowe Multipette ......................................... 14 Multipette M4................................... 14 Multipette plus ................................. 14 Repeater ........................................... 14 Repeater M4 ..................................... 14 Repeater plus.................................... 14 Mierzone wartości Pipeta jednokanałowa ...................... 30 Pipeta wielokanałowa ....................... 30 Multipette Mechaniczne dozowniki wieloskokowe ................................... 14 Multipette E3/E3x Błąd pomiaru .................................... 48 Elektroniczne dozowniki wieloskokowe ................................... 14 Multipette M4 Błąd pomiaru .................................... 49 Mechaniczne dozowniki wieloskokowe ................................... 14 Multipette plus Błąd pomiaru .................................... 50 Mechaniczne dozowniki wieloskokowe ................................... 14 Multipette stream Błąd pomiaru.....................................51 Elektroniczne dozowniki wieloskokowe ....................................14 Multipette Xstream Błąd pomiaru.....................................51 Elektroniczne dozowniki wieloskokowe ....................................14 O Objętość testowa .....................................31 Objętość znamionowa .............................30 Obliczanie Błąd przypadkowy.............................42 Błąd systematyczny...........................41 Średnia ..............................................40 Obliczenie Konwersja wartości masy..................38 Objętość ............................................38 Ocena Protokół testu ....................................43 Ocena danych..........................................24 Ocena kalibracji ......................................37 Odchylenie standardowe.........................42 Odstęp między testami Częstotliwość kalibracji.....................20 Oprogramowanie do kalibracji................24 P Pierścień uszczelniający .........................16 Proces kalibracji......................................31 Fotometryczny...................................20 Grawimetryczny ................................20 Miareczkowy .....................................20 Indeks 80 Standard Operating Procedure Polski (PL) Protokół testu ......................................... 43 Czyszczenie ...................................... 45 Dozownik .......................................... 43 Końcówka testowa............................ 43 Osoba testująca ................................ 43 Proces testowania............................. 44 Regulacja .......................................... 43 Seria pomiarów ................................ 44 Serwis ............................................... 45 Waga analityczna.............................. 43 Warunki testowe .............................. 44 Przenoszenie danych.............................. 24 Przygotowanie stacji pomiarowej..... 23, 27 Naczynko wagowe............................ 23 Stacja pomiarowa ............................. 24 Waga analityczna.............................. 23 R Reference Błąd pomiaru dla stałej objętości ..... 52 Błąd pomiaru dla zmiennej objętości ........................................... 53 Mechaniczna pipeta tłokowa ............ 14 Reference 2 Błąd pomiaru dla stałej objętości ..... 54 Błąd pomiaru dla wielokanałowych.. 56 Błąd pomiaru dla zmiennej objętości ........................................... 55 Mechaniczna pipeta tłokowa ............ 14 Repeater Mechaniczne dozowniki wieloskokowe ................................... 14 Repeater E3/E3x Błąd pomiaru .................................... 48 Elektroniczne dozowniki wieloskokowe ................................... 14 Repeater M4 Błąd pomiaru .................................... 49 Mechaniczne dozowniki wieloskokowe ................................... 14 Repeater plus Błąd pomiaru .................................... 50 Mechaniczne dozowniki wieloskokowe ................................... 14 Repeater stream Błąd pomiaru.....................................51 Elektroniczne dozowniki wieloskokowe ....................................14 Repeater Xstream Błąd pomiaru.....................................51 Elektroniczne dozowniki wieloskokowe ....................................14 Research Błąd pomiaru dla stałej objętości......57 Błąd pomiaru dla wielokanałowych...............................58 Błąd pomiaru dla zmiennej objętości............................................57 Mechaniczna pipeta tłokowa.............14 Research plus Błąd pomiaru dla stałej objętości......59 Błąd pomiaru dla wielokanałowych ..61 Błąd pomiaru dla zmiennej objętości............................................60 Mechaniczna pipeta tłokowa.............14 Research pro Błąd pomiaru dla wielokanałowych ..63 Błąd pomiaru dla zmiennej objętości............................................62 Rodzaj testu Inspekcja wizualna ......................20, 20 Szybka kontrola.................................22 Test pośredni.....................................22 Test szczelności...........................21, 22 Test zgodności ..................................22 Rodzaje testów ........................................20 Rozdzielczość wagi .................................23 S Serwis......................................................16 Smar do pipet..........................................16 Indeks Standard Operating Procedure 81 Polski (PL) T Test grawimetryczny .............................. 23 Top Buret H Błąd pomiaru .................................... 64 Mechaniczna biureta butelkowa....... 15 Top Buret M Błąd pomiaru .................................... 64 Mechaniczna biureta butelkowa....... 15 U Uszczelka tłoka ....................................... 16 V Varipette Błąd pomiaru .................................... 65 Varipette + Varitip P Mechaniczna pipeta tłokowa ............ 14 Varipette + Varitip S-System Mechaniczna pipeta tłokowa ............ 14 Varispenser Błąd pomiaru .................................... 66 Mechaniczne dozowniki jednoskokowe................................... 15 Varispenser plus Błąd pomiaru .................................... 67 Mechaniczne dozowniki jednoskokowe................................... 15 W Wartość gęstości wody........................... 39 Wartość korekcji Z ....................................................... 39 Wartość średnia...................................... 40 Wspierane dozowniki ............................. 14 Współczynnik korekcji Z ....................................................... 39 Wykonywanie serii pomiarów ................ 30 Wzór Bezwzględny błąd systematyczny.....41 Objętość ............................................38 Odchylenie standardowe...................42 Współczynnik zmienności .................42 Względny błąd przypadkowy ......42, 42 Względny błąd systematyczny ..........41 Średnia objętość................................40 X Xplorer Błąd pomiaru dla wielokanałowych ..69 Błąd pomiaru dla zmiennej objętości............................................68 Xplorer plus Błąd pomiaru dla wielokanałowych...............................69 Błąd pomiaru dla zmiennej objętości............................................68 Z Zabezpieczenie przed parowaniem ........23 Indeks 82 Standard Operating Procedure Polski (PL) Evaluate Your Manual Give us your feedback. www.eppendorf.com/manualfeedback Your local distributor: www.eppendorf.com/contact Eppendorf AG · 22331 Hamburg · Germany [email protected] · www.eppendorf.com