Konferencja Grupy Rodzinnej

Patryk Zawadzki
Magister pedagogiki w zakresie
pracy socjalnej i resocjalizacji.
Absolwent Uniwersytetu
im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Konferencja Grupy Rodzinnej - nowa metoda pomocy dziecku i młodzieży
w rodzinie
Na temat rodziny, funkcji i problemów jakie ją dotykają istnieje wiele opracowań
psychologicznych, pedagogicznych i socjologicznych. Rodzina znajduje się w centrum
zainteresowania wielu teoretyków i praktyków. Wszyscy zastanawiają się jak pomóc rodzinie,
szczególnie dysfunkcjonalnej, niewydolnej. „Coraz częściej nie wystarcza już kontrola i
sankcje dla funkcjonowania i zachowania pożądanego kształtu rodziny. Niezbędna staje się
świadoma działalność, pobudzająca zmiany w rodzinie w określonym kierunku np.
przystosowanie rodziny do określonego systemu wartości” (W. Tarnowiecki, 2001, s. 14).
W ostatnim czasie skupiono wysiłki na reformie systemu opieki nad dzieckiem;
zintensyfikowaniu pracy z rodzinami, a nie tylko jednostkami; zwróceniu uwagi na
dysfunkcje i nieefektywność dotychczasowych rozwiązań, opartych na działaniach pozornych
i prowadzących do uzależnienia od pomocy społecznej, głównie finansowej i umocnieniu
dysfunkcji w rodzinie. To z kolei, rodziło szereg błędów powodujących bezradność,
wzmacniających niewydolność rodzin i ukazujących dysfunkcyjność systemu pomocy
społecznej. Pisze o tym bardzo obszernie choćby D. Trawkowska (2009). W swych
opracowaniach wskazują na problemy „trawiące” Polski system pomocy społecznej, takie jak:
uzależnienie od pomocy społecznej, rutenizację i schematyczność działania, tworzenie i
wzmacnianie negatywnych zjawisk w jednostkach i rodzinach, brak podejścia systemowego,
brak diagnozy problemów, brak współpracy między instytucjami i podmiotami w zakresie
rozwiązywania danego problemu. Jest to zaledwie kilka zasadniczych negatywnych aspektów
składających się na nieefektywność pomocy świadczonej przez instytucje pomocy społecznej.
D Trawkowska (2009, s. 6-7) wskazuje na jeszcze kilka fundamentalnych kwestii,
składających się na działania pozornie, wobec choćby rodzin dysfunkcjonalnych. Są to:
•
pozornie włączające programy i projekty socjalne, których efekt końcowy jest odległy od
zamierzonego – „utopie inkluzji;
•
pozorne rozwiązywanie problemów społecznych – fikcja „papierowych strategii”;
1
•
pozorowana praca socjalna - niespełniony profesjonalizm: jak nie zawieść oczekiwań i
„zachować twarz”?;
•
nie pozorowana i pozorowana praca z klientem (indywidualnym przypadkiem) - „w co
grają ludzie”?;
•
pozorowana praca z rodziną – „markowana praca z rodziną”, „każdy robi swoje i oddala
problem”;
•
pozorowana praca z grupą (grupy wsparcia, zespoły interdyscyplinarne);
•
pozorowana współpraca między specjalistami (konsultanci - pracownicy
socjalni;
pracownicy socjalni – kuratorzy);
•
pozorowana współpraca międzysektorowa - trudne współistnienie;
•
pozorna reorganizacja instytucji (ośrodków pomocy społecznej, warsztatów terapii
zajęciowej itp.) i tworzenie nowych stanowisk pracy (konsultantów, koordynatorów).
Wszystkie te aspekty składają się na swoisty „efekt bumerangowy pomocy
społecznej” (termin wprowadzony przez autora niniejszego artykułu), utrwalający w klientach
i rodzinach korzystających z pomocy społecznej postawy które ów system chciał zmienić.
Dążąc do naprawy systemu, w ostatnim czasie stworzono kilka ciekawych rozwiązań
w zakresie pracy z rodziną i przebywającymi w niej dziećmi. Tak więc, przykładem niech
będzie uchwalona ustawa o asystentach rodzinnych. Innym może być praca socjalna i
rozwiązywanie problemów metodą grup i zespołów interdyscyplinarnych. Sięgnięto też po
nowatorskie, wypróbowane w innych krajach metody i narzędzia pracy z rodziną, czego
przykładem jest opisywana tu Konferencja Grupy Rodzinnej.
Czym jest Konferencja Grupy Rodzinnej?
Konferencja Grupy Rodzinnej (KGR) jest spotkaniem jak największej liczby
członków rodziny i osób bliskich dla rodziny w celu próby rozwiązania problemu jaki się w
niej pojawił. Jest szansą daną rodzinie, jako pierwszej instytucji odpowiedzialnej za nią samą,
na podjęcie samodzielnej próby zmierzenia się z problemem, często przed ingerencją ze
strony pomocy społecznej (J. Przeperski, 2006, s. 1). Konferencja Grupy Rodzinnej (KGR)
jest zebraniem, naradą i spotkaniem jak największej liczby członków rodziny celem
rozwiązania ściśle określonego problemu rodziny. Przy czym do rodziny zalicza się także
osoby, które są związane emocjonalnie, bliskie rodzinie, zazwyczaj sama rodzina traktuje ich
jak swoich członków (Tamże).
2
Omawiana metoda stanowi „nowym spojrzenie” na pracę z dziećmi, młodzieżą i całą
rodziną. Jest to niewątpliwe model składający się na twórczą i kreatywną pracę socjalną
opartą na modelu terapeutycznym. Podkreślić należy, że Konferencja Grupy Rodzinnej jest
narzędziem, skłaniającym rodzinę do wzięcia na siebie odpowiedzialności za decyzje
dotyczące np. dziecka. Pozwala na zaktywizowanie rodziny w kierunku stworzenia
bezpiecznego planu oraz podjęcie odpowiedzialności za jego wypełnianie. Ta innowacyjna
metoda pracy z rodziną wykorzystująca zasoby i potencjał jaki posiada każda rodzina może
być swobodnie zastosowania w programach aktywności lokalnej.
W Konferencji Grupy Rodzinnej uczestniczy rodzina oraz specjaliści, tacy jak: osoba
zgłaszająca, koordynator oraz fachowcy od konkretnego problemu, który występuje
w rodzinie (K. Mimiec, 2007, s. 13).
Reasumując, metoda Konferencja Grupy Rodzinnej jest spotkaniem jak największej
liczby członków rodziny i osób bliskich dla rodziny w celu rozwiązania problemu jaki w niej
się pojawił. Taka rodzina przygotowuje spotkanie przy wsparciu koordynatora, i wszelkie
decyzje należą do rodziny. Z taką rodziną współpracują specjaliści. Wszystkie działania
zmierzają do wypracowania samodzielnie przez rodzinę planu rozwiązania problemu.
Historia metody i jej rozwój
Metoda Konferencji Grupy Rodzinnej (KGR) powstała w Nowej Zelandii. Stała się
tam obowiązującą metodą pracy z rodziną, głownie w przypadkach występowania przemocy
czy zaniedbywania dzieci. Zostało to nawet unormowane prawnie w 1989 roku. „W
prawodawstwie nowozelandzkim istnieje zapis stanowiący, że każda rodzina ma prawo do
samodzielnego zmierzenia się z problemem stosując metodę Konferencji Grupy Rodzinnej
jeszcze przed podjęciem działań sądu rodzinnego” (J. Przeperski, 2006, s. 3).
Model Konferencja Grupy Rodzinnej (KGR) został oparty o praktykę podejmowania
decyzji przez całą rodzinę kultywowaną przez zamieszkujących Nową Zelandię Maorysów,
która polega na zapewnieniu wszystkim osobom spokrewnionym możliwość podjęcia własnej
decyzji związanej z bezpieczeństwem dziecka. Społeczność Maorysów, w sytuacji
problemowej zwoływała całą rodzinę celem ustalenia sposobów rozwiązania problemu.
Zazwyczaj narady takie były skuteczne (J. Metce, 1971, s. 53). Tak więc, społeczność ta
wypracowała swój odrębny sposób rozwiązywania problemów.
W ostatnich latach model Konferencji Grupy Rodzinnej (KGR) został wprowadzony
w wielu krajach, takich jak: Australia, Kanada, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone
Ameryki, Szwecja, Finlandia, Norwegia, Belgia, Holandia. Wprowadzono ja również w
3
Polsce. Powstało nawet Krajowe Centrum Konferencji Grupy Rodzinnej przy Fundacji
Nadzieja dla Rodzin w Toruniu, która działa na rzecz wspierania rodzin doświadczających
trudnych sytuacji życiowych.
„Fundamenty” teoretyczne metody
Opisywana metoda pracy jest oparta na „ekologicznym modelu pomocy rodzinie” (J.
Przeperski, 2007, s.18 - 20). W odróżnieniu do nuklearnego modelu pomocy dziecku, model
ekologiczny w procesie pomocowym uwzględnia szersze środowisko dziecka, w jakim się
ono znajduje. Wyniki badań naukowych wyraźnie wskazują, że pomoc dziecku jest skuteczna
wtedy, kiedy jest jednocześnie pomocą skierowaną ku rodzinie. Podejście ekologiczne w
pomocy społecznej będzie prowadziło do uznania, że rodzina ma w sobie ogromy potencjał,
często wystarczający by samodzielnie zmierzyć się z problemem jakiego doświadcza.
Interwencja w rodzinie winna więc być podjęta jedynie wtedy, kiedy jest najzupełniej
niezbędna i podjęta w takim zakresie aby rodzina nie była wyręczana z tych zadań, które
sama może pełnić. (J. Przeperski, 2007, s. 18 - 20).
Tak więc, Konferencja Grupy Rodzinnej opiera się na podejściu systemowym
uwzględniającym
szersze
środowisko
społeczne
w
kontekście
pomocy
rodzinie.
Fundamentem takiego rozumowania jest założenie, że rodzina jest najbardziej kompetentna
by sobie pomóc. Stąd wynika główne zadanie metody jaką jest KGR, które można
zdefiniować jako wyzwolenie działań opartych na więziach emocjonalnych obecnych w
każdej rodzinie.
Warto podkreślić, że podejście systemowe w terapii ma już ugruntowaną pozycję i
zajmuje ważne miejsce w pomocy rodzinie. Podejście systemowe w terapii rodziny ilustruje
rodzinę najpełniej, czyniąc to w kilku kontekstach, takich jak: społeczny, moralnym i
osobisty. Każdemu członkowi rodziny stwarza możliwość spostrzeżenia swej rodziny w
kontekście środowiskowym. Dzięki temu wskazuje role i znaczenie szkoły, przedszkola
dziecka czy miejsca pracy współmałżonków dla całokształtu funkcjonowania rodziny (M.
Tomaszewska, http://awans.szkola.net/).
I. Namysłowska (2000) zwraca uwagę, że podejście systemowe ujmuje problem, z
którym zgłasza się rodzina, w kategoriach całościowej dynamicznej struktury, którą tworzą
wszyscy członkowie rodziny. Stanowi to opozycję do ujmowania problemu w kategoriach
jednostki. Reasumując, rodzinę ujmuje jako „system” , co z greckiego oznacza złożoną rzecz.
4
Należy podkreślić, że omawiana koncepcja systemowa w terapii rodziny zwraca
uwagę na procesy w niej zachodzące, które sprowadza się do zasad przebiegu informacji w
rodzinie, takich jak:
•
zasada homeostazy, rozumianej jako zdolność systemu do zachowania własnej
równowagi;
•
zasada sekwencji zachowań, informującej, że zachowania rodziny nie mają charakteru
przypadkowego, lecz stanowią pewien cykl powtarzających się zachowań;
•
zasada centralizacji objawu, podkreślającej znaczenie objawów jako mechanizmów
pozwalających utrzymać homeostazę (Gaś, Wójcik, Pomianowski, 1986).
„Systemowe ujęcie rodziny wskazuje, że jest ona systemem, czyli pewną złożoną
rzeczywistością i zbiorem elementów w dynamicznej interakcji, w której każdy element jest
określany przez pozostałe. Takie rozumienie zakłada, że na jakość funkcjonowania całej
rodziny jako wspólnoty osób, mają wpływ wszyscy jej członkowie. System rodzinny
charakteryzuje się jeszcze jedną ważną cechą – cyrkularnością, która oznacza, że relacje
międzyludzkie nigdy nie są jednostronne, a zachowanie jednego osoby ma wpływ na cały
rodzinny układ. Patrzenie systemowe polega na ujmowaniu świata w kategoriach układów
zintegrowanych relacji.” ( B. de Barbaro, 1999, s. 10).
Konkludując, rozważania na temat podejścia systemowego w terapii rodzin, można
stwierdzić, że rodzina jest systemem oddziałujących na siebie elementów, którymi są
poszczególnie
członkowie
rodziny.
System
ten
charakteryzuje
się
dynamizmem,
zróżnicowaniem, organizacją oraz zdolnością do homeostazy, czyli równowagi. Rodzina
wytwarza mechanizmy samoregulujące dostosowujące wewnętrzne właściwości systemu do
zmian. Wspomniany dynamizm rodziny przejawia się w ciągłym przekształcaniu rodziny.
Członkowie rodziny komunikują się ze sobą w obrębie systemu jaki i poza nim. Ważnym
aspektem w podejściu systemowym jest proces komunikacji, który musi przebiegać według
określonych zasad relacji wszystkich członków rodziny – systemu. Na koniec trzeba
podkreślić, że terapia w ujęciu systemowym dotyczy bieżących, aktualnie występujących
zachowań w rodzinie. Jej głównym celem jest zmiana systemu a nie jednostki przejawiającej
niepokojący objaw (M. Tomaszewska, http://awans.szkola.net/).
Założenia Konferencji Grupy Rodzinnej
Wyjściem do określenia założeń KGR jest przekonanie, poszczególni członkowie
rodziny są połączeni specyficznymi więzami emocjonalnymi, które są nieosiągalne dla osób
spoza niej. Członkowie rodziny w najwyższym stopniu rozpoznają jej specyficzne struktury,
5
identyfikują jej wewnętrzne dynamizmy i sposoby podejmowania decyzji. Rodzina posiada
informacje, których osoba spoza rodziny może nigdy nie uzyskać – włączając w to rodzinne
sekrety, często bezpośrednio związane z sytuacją, w jakiej znalazło się dziecko. W
Konferencji Grupy Rodzinnej rodzina jest spostrzegana jako „ekspert”(J. Przeperski, 2007, s.
18 -20).
„Główną ideą tej formy pracy jest założenie, że w każdej rodzinie można znaleźć
„zdrowy element”, że rodzina potrafi się zmobilizować w przypadku zagrożenia, oraz że
członkom dalszej rodziny niejednokrotnie zależy na losie dzieci swoich krewnych, lecz nie
mają na ten temat dostatecznych informacji i nie wiedzą, że mogą coś w tym zmienić” 1 (M.
Zykubek, 2007, s. 3).
Analizując opracowania na ten temat, których jest na razie niewiele ze względu na
niewielki staż metody w naszym kraju, można stwierdzić, ze głównymi celami KGR jest:
•
wzmocnienie rodziny w zakresie samodzielnego podejmowania decyzji i działań w
sytuacjach problemowych;
•
wyzwolenie w rodzinie refleksji na temat swoich mocnych i słabych stron oraz zmiany
sytuacji przy pomocy swoich zasobów;
•
stworzenie szerokiej sieci wsparcia dla rodziny z problemem poprzez zaangażowanie jak
największej liczby członków rodziny, zarówno tych znaczących jak i miej ważnych;
•
zaangażowanie członków rodziny w proces konstruowania planu pomocowego poprzez
podniesienie ich motywacji i uwzględnienie aktualnych możliwości systemu;
•
wskazanie w rodzinie pozytywnych aspektów jej funkcjonowania i zasobów
poszczególnych członków w celu konstruktywnego rozwiązania problemu;
•
realizacja celów i zamierzeń stanowiących odpowiedź na potrzeby rodziny i wymagania
systemu;
•
uniknięcie przez rodzinę angażowania w problemy rodziny innych podmiotów i instytucji
np. sądów i bardziej restrykcyjnego rozwiązania problemów np. poprzez umieszczenie
dzieci w ośrodkach opiekuńczo – wychowawczych.
Schemat pracy metodą Konferencja Grupy Rodzinnej
Opisywana przeze mnie metoda składa się z następujących etapów:
1
Materiały szkoleniowe przygotowane na zlecenie Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Krakowie.
Szkolenie nt. Konferencja Grupy Rodzinnej odbywało się w Krakowie w dniach 27-28.09.20007 roku.
6
1. Zgłoszenie rodziny;
2. Przygotowanie do konferencji;
3. Spotkanie rodziny (konferencja rodzinna);
4. Wypełnianie postanowień i kontrola poczynań rodziny ze strony systemu pomocy (J.
Przeperski, 2006, s.1).
Zagadnienie to przedstawiam w formie tabeli.
Tabela nr 1:Schemat pracy metodą KGR
KROKI
Wstępne
zakwalifikowanie
rodziny znajdującej się
w sytuacji
problemowej do KGR;
Zgoda rodziny
podstawowej na udział
w KGR;
Przygotowanie przez
rodzinę (przy wsparciu
koordynatora)
konferencji – m.in.
ustalenie listy
uczestników, miejsca,
godziny spotkania,
rodzaju i sposobu
przygotowania posiłku,
który będzie
spożywany w czasie
konferencji;
Przygotowanie przez
koordynatora rodziny
podstawowej i dalszej
do konferencji (m.in.
zapoznanie z metodą,
zasadami, celem
spotkania);
Przygotowanie przez
koordynatora osoby
zgłaszającej do
prezentacji problemu w
czasie konferencji;
CHARAKTERYSTYKA DZIAŁAŃ
Zgłoszenie rodziny
Wstępna kwalifikacja rodziny do uczestniczenia w KGR. Ważnym
elementem jest uzyskanie zgody rodziny na udział w konferencji.
Niezwykle istotne jest, aby rodzina od początku miała poczucie, że
jest odpowiedzialna za przygotowanie i rezultaty konferencji (J.
Przeperski, 2007, s. 18 - 20).
Na tym etapie, rodzinie przydzielany jest koordynator KGR,
który wspomaga rodzinę w przygotowaniu spotkania oraz pomaga
w ustaleniu listy zaproszonych osób, sposobu ich zaproszenia,
ustala z rodziną materialną stronę spotkani. Ważną rolą będzie także
przygotowanie przez koordynatora osoby zgłaszającej i
specjalistów (Tamże).
Przygotowanie bezpośrednie do KGR
Jest to najdłuższy i najważniejszy etap w pracy
koordynatora Konferencji Grupy Rodzinnej.
7
Przygotowanie do
konferencji
specjalistów
zaproszonych na
konferencję;
Spotkanie rodziny
Po wprowadzeniu koordynatora osoba zgłaszająca, np.
pracownik socjalny przedstawia problem rodziny. Prezentuje mocne
strony rodziny, ale także obawy, jakie niesie zaistniała sytuacja.
Celem jest przedstawienie rodzinie możliwie pełnej informacji o
sytuacji rodziny. Ważne jest, by wszyscy członkowie usłyszeli w
jednym czasie i miejscu, od jednej osoby na czym polega problem,
ponieważ stan wiedzy o danej sytuacji może być różny w
przypadku poszczególnych członków rodziny. W tej części
konferencji ważna jest także możliwość zadawania dodatkowych
pytań osobie odpowiedzialnej za rodzinę z ramienia systemu
pomocy. Uczestnicy spotkania nie powinni dzielić się swoimi
informacjami na temat problemu – czyni to jedynie osoba
zgłaszająca. Jest to również czas na przypomnienie, że zadaniem
rodziny jest stworzenie bezpiecznego planu dla dziecka,
akceptowanego przez przedstawiciela systemu pomocy dziecku, tu
reprezentowanego przez osobę zgłaszającą (Tamże).
Prywatny czas dla
Jest to czas, w którym rodzina pozostaje sama. Wszyscy inni
rodziny;
opuszczają pomieszczenie. W tym czasie rodzina rozważa uzyskane
informacje, poszukuje optymalnych rozwiązań. Odpowiadając na
pytania przekazane przez koordynatora sporządza plan rozwiązania
problemu. W tym czasie koordynator i pracownik socjalny oczekują
na zakończenie tej części konferencji w innym pomieszczeniu.
Prywatny czas dla rodziny jest charakterystyczną cechą metody
Konferencja Grupy Rodzinnej. Ewaluacje poszczególnych
projektów pokazują, że większość rodzin tworzy w czasie spotkania
plany, które rzeczywiście służą rozwiązaniu złożonej sytuacji
rodzinnej (Tamże).
Zaakceptowanie (lub
Jeżeli pracownik socjalny akceptuje plan – uwzględniając
nie) planu stworzonego przede wszystkim bezpieczeństwo dziecka i rodziny - ustala
przez rodzinę;
sposoby wprowadzenia go w życie. Istotne jest, że plan nie ma być
odpowiedzią na oczekiwania i projekcje osoby zgłaszającej. Jest to
wynik pracy rodziny i jest wypadkową pomysłów wszystkich osób
uczestniczących w procesie decyzyjnym. Odrzucenie może
dotyczyć jedynie sytuacji związanych z brakiem zabezpieczenia
podstawowych interesów dziecka (Tamże).
Wypełnianie postanowień i kontrola poczynań rodziny ze strony systemu pomocy
Po konferencji koordynator przekazuje każdemu uczestnikowi kopię sporządzonego
planu. Przyjęcie planu przez rodzinę jest formą zobowiązania wobec jego postanowień. Od
tego momentu wszyscy członkowie angażują się w realizację planu. Zakończenie konferencji
nie jest jednoznaczne z zakończeniem pracy z rodziną. Na tym etapie koordynator wycofuje
się, a zadanie to podejmuje osoba zgłaszająca. Kontrola realizacji planu jest prowadzona
zarówno przez rodzinę, jak i instytucję. Przekazanie rodzinie funkcji kontrolnej jest także
jednym z fundamentów metody. Na ogół wyznacza się z rodziny jedną osobę, która regularnie
udziela informacji pracownikowi socjalnemu o stopniu wypełniania poszczególnych ustaleń
Dzielenie się
informacjami;
8
oraz, w razie potrzeby, zwraca się do niego z prośbą o pomoc. Osoba ta w razie konieczności
może również zaproponować ponowne zorganizowanie Konferencji Grupy Rodzinnej
(Tamże).
Źródło: opracowanie własne na podstawie J. Przeperski, 2007.
Model pracy z rodziną oparty na metodzie Konferencja Grupy Rodzinnej można
przedstawić graficznie.
Rysunek nr 1: Model Konferencja Grupy Rodzinnej
wstępne zakwalifikowanie rodziny do
KGR przez osobę zgłaszającą
zgoda rodziny podstawowej na
udział w KGR
zgłoszenie, przez zgłaszającego,
„przypadku”
do CENTRUM KGR
kwalifikacja rodziny do KGR przez
CENTRUM i wyznaczenie osoby
koordynatora
przygotowanie KGR
Konferencja Grupy Rodzinnej:
• dzielenie się informacjami,
• prywatny czas dla rodziny
(tworzenie planu),
• zaakceptowanie planu
realizacja planu
kontrola realizacji planu
9
ponowne spotkanie rodziny
(jeżeli rodzina takie ustali)
monitorowanie realizacji planu
przez odpowiednie instytucje
Źródło: J. Przeperski, Konferencja Grupy Rodzinne. Skrypt dla osób uczestniczących w szkoleniu na
koordynatorów KGR, Toruń 2006 r., s.5.
Pozytywne aspekty stosowania metody KGR i perspektywy na przyszłość
Wśród pozytywnych aspektów korzystania z interesującej mnie metody, mogę
wymienić:
•
motywacja rodziny i jej członków do podjęcia działań w kierunku pożądanych zmian
swojej sytuacji;
•
współpraca z specjalistami z różnych dziedzin, dzięki czemu metoda nabiera
charakteru interdyscyplinarnego;
•
współpraca z organizacjami pozarządowymi i podmiotami pracującymi na rzecz
rodziny;
•
uczynienie z rodziny eksperta w zakresie decydowania rozwiązywania swoich
problemów;
•
złożenie mocy sprawczej w ręce rodziny i w jej zasobach;
•
obniżenie kosztów pomocy społecznej i poprawa relacji rodziny z przedstawicielami
pomocy społecznej;
•
motywowanie i aktywizowanie do działania rodziny i społeczności lokalnej;
•
zredukowanie interwencji ze strony instytucji państwowych;
•
wzrost współpracy, współodpowiedzialności społeczności lokalnej, sąsiedzkiej,
rodzinnej;
•
wzrost odpowiedzialności rodzin za nie same poprzez wypracowanie strategii radzenia
sobie z problemami, które mogą pojawić się w przyszłości;
•
zmniejszenie liczby dzieci korzystających z opieki zastępczej;
•
zahamowanie procesów dezintegracji tradycyjnych struktur rodzinnych i wzrastającej
ilości młodych ludzi żyjących poza swoja rodziną;
•
skrócenie czasu przebywania dzieci poza rodzima i w zastępczych formach opieki.
J. Przeperski (2007, s. 20) przestrzega, „że choć metoda wydaje się prosta, to wiele
lokalnych projektów zakończyło się niepowodzeniem ze względu na brak dostatecznego
10
przygotowania osób odpowiedzialnych za projekt, koordynatorów, a przede wszystkim
niewłaściwego wprowadzania samej metody w społecznościach lokalnych. Jest to metoda,
która wpisuje się w system pomocy dziecku i rodzinie, i dlatego wymaga kompleksowego
wprowadzania na danym terenie.”
Należy zwrócić uwagę, że w praktyce metodę Konferencji Grup Rodzinnych stosuje
się z powodzeniem w pomocy społecznej i wymiarze sprawiedliwości. Duże rezultaty
przynosi w systemie opieki nad dzieckiem w przypadku niewydolności i dysfunkcjonalności
rodzin. Inne obszary stosowania tej metody to przemoc domowa oraz przestępczość dzieci i
młodzieży. J Przeperski (2007, s. 20) wskazuje jeszcze na jedno pole zastosowania KGR,
którym jest problem opieki nad chorymi terminalnie dziećmi, dorosłymi, osobami starszymi,
gdzie główny problem będzie koncentrował się wokół zorganizowania opieki i wsparcia
najbliższej rodziny.
Doświadczenia zagraniczne i polskie w sposób jednoznaczny wskazują, że
Konferencja Grupy Rodzinnej jest metodą skutecznie pomagającą rodzinom jeżeli jest
wprowadzana na zasadzie projektu, w sposób systemowy dla danej społeczności lokalnej.
Wyniki pracy metodą Konferencja Grupy Rodzinnej w krajach, gdzie została wprowadzona,
są dość obiecujące (M. Zykubek, 2007, s. 3). „Badania prowadzone nad skutecznością
metody potwierdzają, że wiele rodzin wykorzystuje z powodzeniem daną im szansę i
samodzielnie podejmuje zadania prowadzące do wyjścia z sytuacji problemowej. Z
perspektywy rodzin uczestniczących w KGR ważne było zaangażowanie całej rodziny w
rozwiązanie problemu i możliwość wpływania na decyzje jej dotyczące, a co za tym idzie wzięcia realnej odpowiedzialności za podjęte zobowiązania. KGR wzmaga jednocześnie
odpowiedzialność poszczególnych rodzin za nie same i pozwala wypracować skuteczne
strategie radzenia sobie z problemami, które pojawią się w przyszłości. Praca metodą
Konferencji Grupy Rodzinnej powoduje wzrost efektywności systemu pomocy społecznej.
Wiąże się to także z delegowaniem odpowiedzialności za podjęte działania wobec rodziny i
zaktywizowanie naprawdę szerokiego grona osób mogących udzielić jej wsparcia. Bardzo
ważnym argumentem przemawiającym za wprowadzaniem KGR w wielu miejscach jest
znaczące obniżenie kosztów funkcjonowania pomocy społecznej” (J. Przeperski, 2007, s. 20).
11
Podsumowanie
Konferencja Grupy Rodzinnej jest ciekawą, nowatorską i kreatywną metodą pracy
socjalnej. Zarówno teoretycy jak i praktycy wprowadzający tą metodę na grunt Polski,
pokładają w niej wielkie nadzieje i przewidują iż odniesie duży sukces. Badania prowadzone
w polskich realiach, wskazują że metoda KGR może być szeroko stosowana w pracy
socjalnej. Problemami stanowiącymi podstawę stosowania KGR w pracy z rodziną może być
ubóstwo, bezrobocie, bezradność opiekuńczo – wychowawcza, niepełnosprawność,
długotrwała choroba, przemoc w rodzinie i przestępczość członków rodziny. Można
zauważyć, że metodą KGR można pracować uwzględniając szerokie spektrum problemów.
Na koniec, pragnę zwrócić uwagę na ważny aspekt, który można wykorzystać w pracy
KGR. Można skutecznie połączyć ja z Podejściem Skoncentrowanym na Rozwiązaniach.
Koncepcja PSR jest wykorzystywana w pracy socjalnej, co przynosi pozytywne efekty.
W Podejściu Skoncentrowanym na Rozwiązaniach, tkwi założenie, że tylko w
procesie poszukiwania rozwiązań można osiągnąć zakładane cele. Nie chodzi tu o
rozwiązywanie problemów. Raczej wagę przywiązuje się do budowania „takiego fragmentu
rzeczywistości, w którym klient będzie miał możliwość zaspokojenia swoich potrzeb w taki
sposób, który jest dla niego przydatny, pomocny i do zaakceptowania. W koncepcji tej
problem jest sposobem przedstawienia przez klienta swoich potrzeb. Wymaga to, dokładnego
zbadania: potrzeb klienta (a nie problemów); jego zasobów i mocnych stron (a nie deficytów i
zaburzeń); jego dotychczasowych osiągnięć (a nie porażek i potknięć); wyjątków od sytuacji
problemowej (a nie częstotliwości występowania i rozmiarów problemu) oraz wyraźnego
nakreślenia i budowania pożądanej przyszłości (zamiast mrocznej i odbierającej siły
przeszłości, np. w celu stawiania diagnozy problemowej z potencjalnymi przyczynami).
Istotnym elementem takiego sposobu myślenia jest to, że w trakcie procesu zmiany pracujemy
z klientem
w kierunku osiągnięcia jego celu, a nie terapeuty”
(L. Alarcon,
http://www.pismo.niebieskalinia.pl/index.php?id=254).
W PSR ważnym elementem jest to, że klient jest ekspertem od swojego życia i, jak
każdy, potrzebuje czasem wsparcia. To właśnie klient będzie wskazywał kierunek naszej
podróży, on określi miejsce, do którego chce dotrzeć. Nasi klienci wiedzą najlepiej, które
zmiany będzie im wprowadzać najłatwiej, od czego też chcą zacząć. To oni będą decydować,
co i na ile w ich życiu jest możliwe do realizacji. Wierzymy, że nasi klienci posiadają siłę,
różne umiejętności, zdolności, cechy osobiste, które pomagają im radzić sobie w trudnych
momentach. Niewątpliwie robią to w oparciu o wykorzystanie właśnie zasobów osobistych, a
nie słabości i deficytów. Koncentrowanie się na zasobach ma na celu przywołanie
12
samouzdrawiającego potencjału ludzi. W oparciu o to stosujemy technikę komplementowania,
która oznacza wydobywanie, wzmacnianie, rozszerzanie we współpracy z klientem, tych
aspektów jego życia, które mogą być pomocne przy osiąganiu celu terapii” (M. Laskowska,
http://www.ctsr.pl/wp/?p=165).
Strategia i kierunek pracy z jednostka/rodziną determinowany jest tym, co pacjent
uważa za najważniejsze dla niego. To właśnie pacjent jest osobą, która wyznacza cele oraz
ocenia postępy w terapii, a także decyduje w jakim momencie należy terapię skończyć.
Ważna staje się też akceptacja perspektywy pacjenta na własne życie oraz założenie o
"nieuchronności zmiany w życiu klienta". Oznacza to, że nic nie trwa wiecznie w życiu
człowieka. A skoro tak, to muszą istnieć wyjątki, kiedy "problem nie występuje".
Perspektywa pracy terapeutycznej jest ciągle nakierowana na „teraźniejszość i przyszłość”
(T. Świtek, http://www.centrumpsr.eu/materialy/oSFBT.htm).
Poszukuje się tzw. „wyjątków od problemu”, czyli momentów w życiu klienta w
których problem nie występuje. „Wyjątki” sugerują stosowane już rozwiązania i stanowią
wartościowe źródło informacji o posiadanych zasobach (Tamże). Pracując z klientem lub
rodziną w konwencji TSR/PSR określa się obraz preferowanej przyszłości. Wyszukuje się
zasobów klienta, których poszukuje się w:
•
w jego rodzinie i najbliższym otoczeniu;
•
w jego umiejętnościach;
•
w jego systemie wartości;
•
w jego konkretnym działaniu.
W metodzie jaką jest KGR można wykorzystać też, procedurę terapeutyczną, noszącą
nazwę "Talia atutów". Istotą tej metody jest diagnozowanie obszarów problemowych oraz
obszarów pokazujących zasoby i możliwości klienta, jego mocne strony. "Talia atutów”
podzielona jest na dwa etapy - pierwszy służący bardziej opisowi własnej rzeczywistości,
drugi służący planowaniu i obserwowaniu wprowadzanych zmian w danym obszarze
funkcjonowania (T. Świtek, http://www.centrumpsr.eu/materialy/Taliaartykul.htm).
„Talia atutów" używana jest w bardzo szerokim zakresie. Stosuje się ją w pracy z
osobami zaburzonymi psychicznie, osobami uzależnionymi i ich rodzinami, osobami
uwikłanymi w przemoc w rodzinie, osobami mającymi problemy z przystosowaniem się do
życia w społeczeństwie, rodzicami mającymi trudności wychowawcze. Procedurę stosuje się
w ramach pracy indywidualnej, jaki i grupowej: albo jako jedna z propozycji, albo jako
"szkielet" tematyczny zajęć grupowych (Tamże).
13
Pragnę podkreślić, że w Konferencji Grup Rodzinnych, można wykorzystać schemat
„Wsparcie”, który jest modelem pracy obejmującym cele pracy z podopiecznym, takie jak
oszacowanie potrzeb jednostki oraz wynegocjowanie i opracowanie planu, który umożliwi
klientowi samodzielne podejmowanie decyzji i przyjęcie odpowiedzialności za własne życie.
Schemat składający się z czterech etapów: wstępnej oceny; planowania; realizacji oraz oceny
i ewaluacji, nastawiony jest na fachową pomoc, poprzez uporządkowanie wiedzy o problemie
i zastosowaniu optymalnych i odpowiednich narzędzi oraz procedur w celu jego skutecznego
rozwiązania. Tu można wykorzystać tez inne narzędzia, takie jak: technika sześciu Pytań,
Karta VIP-a, Genogram (P .Zawadzki, 2010,s. 83 – 92).
Na koniec nawołuję do oceniania efektywności i jakości pracy metodą Konferencja
Grup Rodzinnych. Monitorowanie metody pozwoli wyeliminować negatywne skutki,
usprawnić ją i wyeliminować błędy i „pozoranctwo”.
Bibliografia
1. Alarcon L.: Strategia skoncentrowana na mocy,
http://www.pismo.niebieskalinia.pl/index.php?id=254.
2. Barbaro de B. (red.): Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny, Kraków 1999.
3. Gaś B., Wójcik B., Pomianowski R.: Systemowa terapia rodzinna w doświadczeniu
zespołu Lubelskiego, (w:) Roczniki Filozoficzne Tom XXXIV zeszyt 4, 1986.
4. Laskowska M.: Wykorzystywanie Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach w pracy z
klientami, http://www.ctsr.pl/wp/?p=165.
5. Metce J.: Maorysi z Nowej Zelandii, przekład: M. Przymanowska, Warszawa 1971, s. 53.
6. Namysłowska J.: Terapia rodzin, Warszawa 2000.
7. Mimiec K.: Pomoc rodzinie dotkniętej przemocą z wykorzystaniem metody Konferencja
Grupy Rodzinnej, „es.O.es” ROPS Kraków 2007, nr 2, s. 13 - 16.
8. Przeperski J.: Konferencja Grupy Rodzinnej – nowa metoda pomocy rodzinie, „Gazeta
Samorządu i Administracji” 2007, nr 14, s. 18 – 20.
9. Przeperski J.: Praca z rodziną z zastosowaniem metody Konferencji Grupy rodzinnej,
„es.O.es” ROPS Kraków 2006, nr 2, s. 1 - 3.
10. Świtek T.: Solution Focused Brief Therapy - na przekór przyzwyczajeniom i schematom,
http://www.centrumpsr.eu/materialy/oSFBT.htm.
11.
Tarnowiecki W.: Polityka społeczna, Gdańsk 2001.
12.
Tomaszewska M.: Omówienie zalet podejścia systemowego w terapii rodzin,
http://awans.szkola.net/.
14
13.
Trawkowska D.: Działania pozorne w ośrodkach pomocy społecznej – przejawy i skutki,
„Praca Socjalna” 2009, nr 1, s. 3 – 25.
14.
www.wikipedia.pl.
15.
Zawadzki P.: Schemat „Wsparcie” jako przykład twórczego modelu pracy socjalnej,
„Praca Socjalna” 2010, nr. 1, s. 83 – 92.
16.
Zykubek M.: Konferencja Grupy Rodzinnej jako jedna z form pomocy rodzinie w kryzysie,
Materiały szkoleniowe ROPS, Kraków 2007.
15