{86}wrzesień 2011 nowości wydawnicze zapowiedzi

NOWOŚCI
WYDAWN
ICZE
ZAPOWIED
EGZEMPL
PRZEWODNIK PO ŚWIECIE KSIĄŻEK
ZI
PROMOCJ
E
ARZ BEZ
{86} WRZES
PŁATNY
IEŃ 2011
TOP MATRASA
20 BESTSELLERÓW – SIERPIEŃ 2011
1
Syrenka
8
Camilla Läckberg
Czarna Owca
2
Mężczyźni, którzy
nienawidzą kobiet
Dziewczyna,
która igrała
z ogniem
9
Gwałt
10
11
Gra o tron
12
Starcie królów
Kuszona
13
2
{86} WRZESIEŃ 2011
Dom sióstr
Hanka Bielicka.
Umarłam ze
śmiechu
Arabska żona
Tanya Valko
Prószyński i S-ka
14
P. C. Cast, Kristin Cast
Książnica
17
Cień wiatru
Carlos Ruiz Zafón
Muza
Urodzony by
przetrwać
Bear Grylis
Pascal
18
Jedz, módl się,
kochaj
Elizabeth Gilbert
Rebis
19
Zamek z piasku,
który runął
Stieg Larsson
Czarna Owca
Zbigniew Korpolewski
Prószyński i S-ka
George R. R. Martin
Zysk i S-ka
7
Szkoła
przetrwania
Arabska córka
Tanya Valko
Prószyński i S-ka
Charlotte Link
Sonia Draga
George R. R. Martin
Zysk i S-ka
6
16
Kultowy poradnik
survivalowy
Bear Grylis
Pascal
Joanna Chmielewska
Klin
5
Zeznanie
Nawałnica
mieczy.
Stal i śnieg
George R. R. Martin
Zysk i S-ka
John Grisham
Amber
Stieg Larsson
Czarna Owca
4
15
Carlos Ruiz Zafón
Muza
Stieg Larsson
Czarna Owca
3
Pałac północy
20
Nawałnica
mieczy.
Krew i złoto
George R. R. Martin
Zysk i S-ka
Lista bestsellerów powstała na podstawie
najlepiej sprzedających się książek w okresie
1.08 – 31.08.2011 w sieci księgarń Matras.
Z NOTATNIKA KSIĘGARZA
Być jak Kerouac
Joanna Jasińska
Odkąd kilkanaście lat temu po raz pierwszy przeczytałam W drodze
Jacka Kerouaca, nie ma takiego lipca czy sierpnia bym mogła obyć się
bez myśli o tej książce.
No to zacznijmy od początku. Mamy rok 1957
i w Stanach Zjednoczonych po raz pierwszy
wydano powieść W drodze. Nie ma jeszcze
rock and rolla i hipisów, nie było festiwalu
w Woodstock i rewolucji obyczajowej, a o Janis Joplin albo pigułce antykoncepcyjnej nikt
jeszcze nie słyszał. Mamy za to Jacka Kerouaca, Williama Burroughsa, Allena Ginsberga
i paru innych poetów i pisarzy tworzących
rewolucyjny ruch Beat Generation, będący
zaczynem rewolty, która przetoczy się nad
światem już w następnej dekadzie. Póki co
wszystko ma jeszcze ustalone ramy. Mieszczańskie marzenia są proste i przyziemne.
Dzieci słuchają rodziców, a liczne tematy
tabu zamiata się pod dywan i dawkuje od
czasu do czasu w postaci bezpiecznej, lekkostrawnej papki. I w to wszystko wkracza ON.
Dziki i szalony Jack Kerouac, ucieleśnienie
wszelkiego zła w ówczesnej rzeczywistości,
zaprzeczenie stereotypowo pojmowanego
pisarza. Pojawia się jak mroczny sen. Grzech
zamienia w święto i jak czarodziej darowuje
młodym ludziom prawo do marzeń o wolności. Świat bezpowrotnie się zmienia. Tak
mniej więcej w wielkim skrócie wygląda
wkład beatników w wielką rewolucję, która
przeorała Amerykę w latach sześćdziesiątych
dwudziestego wieku.
Odkąd kilkanaście lat temu po raz pierwszy
przeczytałam W drodze Jacka Kerouaca, nie
ma takiego lipca czy sierpnia bym mogła
obyć się bez myśli o tej książce. Serio. To prawie tak, jak z idealnym wspomnieniem, do
którego zawsze wracasz, obojętnie czy jest ci
dobrze, czy z lekka smętnie. Przychodzi samo,
nie wiem kiedy i wywołuje kolosalną radość
i tęsknotę, a kiedy odchodzi – pozostawia po
sobie nutkę żalu i melancholii i strasznie cię
wyrywa i nęci, by po raz drugi przeżyć coś, co
już było i już się spełniło… I nie chce do nas
dotrzeć, że przecież nic dwa razy…
Kiedy ktoś mówi, że Kerouac to pijak i gra-
foman, wzruszam ramionami. Kiedy inny ktoś
twierdzi, że jego dzieła pozbawione są wartości estetyczno- literackich, obdarzam delikwenta najwymowniejszym uśmieszkiem
zwątpienia w człowieka na jaki mnie stać
i odwracam się na pięcie.
Tak się bowiem złożyło, czy to się komuś
podoba czy nie, że nie ma drugiego pisarza,
który z takim rozmachem kreśli portret młodości i w tak trafny sposób oddaje jej tęsknoty i udręki, ale też nieokiełznaną radość życia.
Czuć w tym szczerość, dziką pasję i zdaje się,
że właśnie dlatego proza szalonego Jacka
wciąż pozostaje tak świeża, pełna przestrzeni
i absolutnie kultowa.
Siła pisarstwa Kerouaca nie polega na
idealnie harmonijnych, równiutko i gładko
wykrojonych zdaniach, a na rozbuchanej
spontaniczności i improwizacji w opisywaniu kolejnych zdarzeń i bohaterów powieści. Widać w tej prozie zarówno wielką
miłość do ludzi, do poszukiwania przygód,
jak i ogromną fascynację jazzem, którego
odpowiednika Kerouac szukał w literaturze.
Jego spontaniczna narracja, pełna pourywanych fraz i nieoczekiwanych zwrotów,
miała być tak samo nieokiełznana jak żywioł muzyki i żywioł samego życia beatników. A wiadomo, że nie było to życie zwyczajne, że łamało konwencje i konwenanse,
że nie stroniono od narkotyków i epizodów
homoseksualnych. Jeśli wziąć pod uwagę
fakt, że pierwszą powieść pisarza wydano
przeszło pięćdziesiąt lat temu, mogło to
gorszyć i prowokować, ale wytykanie Kerouacowi dzisiaj tego, że był niegrzecznym
chłopcem, wydaje mi się zupełnie nie na
miejscu.
Jestem właśnie po lekturze trzeciej powieści
Jacka Kerouaca. O ile druga czytana przeze
mnie (Włóczędzy Dharmy) poświęcona była
niemal w całości odkrywaniu przez niego
buddyzmu i filozofii zen, Big Sur jest słodkim
powrotem do korzeni i do postaci z debiu-
tanckiej książki. Rozpoznajemy więc w niej
bohaterów z niezastąpionym Deanem na
czele, który tu przybiera imię Cody. Jest też
oczywiście cała reszta przyjaciół zręcznie
schowana za mniej lub bardziej ekscentrycznymi imionami. Big Sur wydana została
w Stanach Zjednoczonych kilka lat po wielkim sukcesie powieści W drodze (u nas wydana w tym roku po raz pierwszy), czuć więc
w niej chwilami ogromne zmęczenie autora
sławą i legendą, w którą zaczynał obrastać,
a która szybko zaczęła mu ciążyć. Nie obyło
się więc od ucieczki Kerouaca w autodestrukcyjne zachowania, coraz większe uzależnienie alkoholowe i alienację. Przez to Big Sur
ma zupełnie inny wydźwięk, inną ekspresję
świadczącą o tym, że zmieniała się również
osobowość samego Kerouaca. Jest w tej
książce na pewno więcej analizy, dystansu
do świata i mimo wszystko wyciszenia. Jest
też coraz większa świadomość siebie i świadomość niedoskonałości świata. To proza niewątpliwie dojrzalsza, z drugiej strony wciąż
niebywale wyrazista, jędrna.
Dla mnie Big Sur jest jak kropka nad i, jak
dopełnienie, którym Kerouac gruntuje swoją pozycję pisarza absolutnie wyjątkowego,
łączącego nierozerwalnie pisanie z samym
życiem, tworząc jednocześnie i z jednego,
i z drugiego lekko wymykające się spod kontroli, ale przepiękne dzieło sztuki.
A wracając do tego słynnego debiutu: W drodze przeczytałam pewnie z dziesięć razy. Obszerne jej fragmenty znam na pamięć, a mój
własny egzemplarz dumnie pręży grafitowy
grzbiet na podręcznej półce (wraz z paroma
innymi książkami pierwszej potrzeby). Zdawać by się mogło, że posiadłam więc prozę
Kerouaca w sposób zadowalający każdego
czytelnika, a jednak wciąż za nią tęsknię. Tęsknię za niepowtarzalnym uczuciem odkrywania jej po raz pierwszy i zazdroszczę dziką
i zieloną zazdrością każdemu, dla kogo lektura tej książki to premiera.

{86} WRZESIEŃ 2011
3
NOWOŚCI WYDAWNICZE
PIESEK NA SPACERZE
CHCĘ MIEĆ PIESKA
To książeczka dla tych dzieci, które chciałyby mieć pieska i dla tych, które już go
mają, a także dla tych, które po prostu
lubią pieski i inne zwierzęta. Posiadanie
zwierząt to ogromna przyjemność, ale
też ogromna odpowiedzialność. Powinniśmy uczyć dzieci tej odpowiedzialności
od najmłodszych lat.
To książeczka dla tych dzieci, które chciałyby mieć pieska i dla tych, które już go mają,
a także dla tych, które po prostu lubią pieski
i inne zwierzęta. Dzięki książeczce „Chcę mieć
pieska” dziecko dowie się, jakie potrzeby ma
jego czworonożny przyjaciel i co trzeba robić,
żeby piesek był szczęśliwy i towarzyszył nam
przez długie lata
Wydawnictwo G+J Książki
Wydawnictwo G+J Książki
KOBIETA NA KRAŃCU ŚWIATA
KOBIETA NA KRAŃCU ŚWIATA
Martyna Wojciechowska
Martyna Wojciechowska
Praca zbiorowa
zesien_matras2011.indd 1
8/26/11
wrzesien_matras2011.indd
1:12:30 PM
4
ARGENTYNA
Jeżeli przeszliście chorobę wieku szkolnego, którą generalnie można nazwać... słabością do książek o Indianach to ta historia jest właśnie dla was. Rzecz ma się o kowbojach, którzy ponad konie mechaniczne wolą prawdziwe wierzchowce. Ze swoimi czworonożnymi
przyjaciółmi przemierzają bezkresne argentyńskie pampy. Ich stylu
życia nie zmieni żaden pastuch elektryczny, żadna maszyna do
zaganiania bydła, ani nawet kolonizacja Marsa bowiem prawdziwi
kowboje, tacy jak Edith to romantycy o szorstkich dłoniach. I tylko
wolność, ciężka praca i przygoda daje im prawdziwą radość.
Wydawnictwo G+J RBA
zesien_matras2011.indd 5
zesien_matras2011.indd 7
BOLIWIA
Carmen nie urodziła się po to, żeby walczyć. Jej droga życiowa
miała być prosta - zakochać się, wyjść za mąż, urodzić dzieci
i zająć się domem, jak każda szanująca się, porządna boliwijska kobieta. I prawie jej się to udało. Jednak coś poszło nie tak.
Książę z bajki okazał się żabą, a Carmen z uległej pani domu
stała się wojowniczką, która niemal codziennie wychodzi na
ring i własnymi pięściami spuszcza manto facetom. Tylko że
na ringu oraz poza nim i tak rządzą mężczyźni. I to oni za kulisami ustawiają te walki.
wydan
kieszonk ie
owe
Wydawnictwo G+J RBA
EGZOTYCZNE CYWILIZACJE
Teraz ulubione dania kuchni międzynarodowej
możesz przygotować w domu. Ponad 150 prostych
przepisów na najlepsze potrawy z całego świata –
włoskie, śródziemnomorskie, francuskie, meksykańskie, indyjskie, chińskie, tajskie i wietnamskie – to
kulinarna podróż dokoła świata. Każdy z tych smakowitych przepisów wykorzystuje łatwe do kupienia
składniki i pozwala uzyskać efekt smakowy z pozoru
trudny do osiągnięcia w warunkach domowych.
O egzotycznych cywilizacjach można przeczytać w każdym
numerze miesięcznika „Focus”. Fascynujące plemiona, ciekawe kultury i niesamowite obrzędy z zachodniej perspektywy
nie zawsze są rozumiane. Nasza cywilizacja jest tylko jedną
z wielu. Warto poznać inne. Opisywane w tej książce obyczaje są i zabawne i szokujące, ale wszystkie są prawdziwe.
W tym tomiku znajdziesz odpowiedzi na pytania:
– W jakim kraju kobiety miały swoje pismo?
– Gdzie ludzie poślubiają zwierzęta?
– Skąd się wzięły tatuaże?
8/26/11
wrzesien_matras2011.indd
1:13:38 PM
6
9/2/11 1:58:24 PM
Praca zbiorowa
wydan
kieszonk ie
owe
Wydawnictwo G+J Książki
KRYMINALNE ZAGADKI
KTO ZABIŁ
Nic tak nie fascynuje, jak tajemnica. Nic tak nie rozpala
wyobraźni, jak zagadka. Sensacyjne tematy często goszczą
w miesięczniku „Focus”. Nasi autorzy opisują je z naukowym
zacięciem. Zaglądają do laboratoriów, prześwietlają ekspertów, tropią dowody, by opisać najbardziej tajemnicze sprawy i rozwikłać najbardziej skomplikowane zagadki W tym
tomiku znajdziesz odpowiedzi na pytania:
– Czy całun turyński jest autentyczny?
– Jak prześwietlić gang?
– Dlaczego tortury nie sa skuteczne?
To nieprawda, że śledztwo zawsze kończy się wraz z sądowym wyrokiem. Często, gdy wymiar sprawiedliwości
zamyka sprawę, do akcji wkraczają dziennikarze. Bo
wiele przestępstw skrywa tajemnice, których nie udało
się rozwikłać prokuratorom i sędziom; bo niektóre wyroki
pozostają w sprzeczności nie tylko z poczuciem sprawiedliwości, ale także z wiedzą, do jakiej organom ścigania
nie udało się dotrzeć. Bo są ludzie, których niesłusznie
naznaczono piętnem zbrodniarzy, i są zbrodnarze, którzy
pozostają bezkarni.
Wydawnictwo G+J Książki
Wydawnictwo G+J Książki
8/26/11
wrzesien_matras2011.indd
1:16:52 PM
8
Praca zbiorowa
4
8/26/11 1:13:23 PM
KUCHNIE ŚWIATA
Rick Rogers
Wydawnictwo G+J RBA
zesien_matras2011.indd 14
Praca zbiorowa
8/26/11 1:14:16 PM
Praca zbiorowa
{86} WRZESIEŃ 2011
8/26/11
wrzesien_matras2011.indd
1:14:06 PM
9
8/26/11 1:14:33 PM
wydanie
pocket
NOWOŚCI WYDAWNICZE
MOWA CIAŁA W PRACY
ZBRODNIA I PARAGRAF
Joe Navarro
FOCUS ŚLEDCZY POLECA
Praca zbiorowa
zesien_matras2011.indd 10
zesien_matras2011.indd 11
To nieprawda, że śledztwo zawsze kończy się wraz z sądowym wyrokiem. Często, gdy wymiar sprawiedliwości
zamyka sprawę, do akcji wkraczają dziennikarze. Bo wiele
przestępstw skrywa tajemnice, których nie udało się rozwikłać prokuratorom i sędziom; bo niektóre wyroki pozostają
w sprzeczności nie tylko z poczuciem sprawiedliwości, ale
także z wiedzą, do jakiej organom ścigania nie udało się dotrzeć. Bo są ludzie, których niesłusznie naznaczono piętnem
zbrodniarzy, i są zbrodnarze, którzy pozostają bezkarni.
Masz wszelkie atuty, by odnieść sukces – wykształcenie, fachową wiedzę, uczciwość i ambicję
– a mimo to w karierze zawodowej nie osiągasz
wyżyn? Opanuj sztukę inteligencji niewerbalnej!
Specjalista w dziedzinie analizy zachowań i autor
światowych bestsellerów, Joe Navarro, pokaże ci,
jak posługiwać się prostym, lecz bardzo skutecznym modelem komfortu i dyskomfortu psychicznego.
Wydawnictwo G+J Książki
Wydawnictwo G+J Książki
KALENDARZ ŚCIENNY
UEFA EURO 2012 (KWADRATOWY)
KALENDARZ ŚCIENNY
UEFA EURO 2012 (PODŁUŻNY)
Kalendarz ścienny jest licencjonowanym produktem UEFA EURO 2012 i posiada oficjalne logo
przyszłorocznych Mistrzostw Europy. Zawiera
harmonogram rozgrywek w Polsce i na Ukrainie
oraz pełne dynamiki zdjęcia piłkarzy. Kalendarz jest czterojęzyczny, zarówno kalendarium,
jak i podpisy do zdjęć przetłumaczono na niemiecki, polski, włoski i francuski.
Kalendarz ścienny jest licencjonowanym produktem
UEFA EURO 2012 i posiada oficjalne logo przyszłorocznych
Mistrzostw Europy. Zawiera harmonogram rozgrywek w
Polsce i na Ukrainie oraz pełne dynamiki zdjęcia piłkarzy.
Kalendarz jest czterojęzyczny, zarówno kalendarium,
jak i podpisy do zdjęć przetłumaczono na niemiecki, polski, włoski i francuski.
Wydawnictwo G+J Książki
Wydawnictwo G+J Książki
GABINET OSOBLIWOŚCI
POWIEDZ PRAWDĘ
W starym tunelu pod Nowym Jorkiem zostają
odkryte szczątki ponad trzydziestu okaleczonych ciał. Kiedy do akcji wkracza charyzmatyczny
i ekscentryczny agent FBI – Pendergast, w mieście
dochodzi do kolejnej fali morderstw. Ale sprawca
wcześniejszej zbrodni powinien już dawno nie żyć.
Tamta masakra wydarzyła się bowiem ponad sto lat
temu. Kto jest odpowiedzialny za nowe zabójstwa?
To pytanie do Pendergasta i jego przyjaciół.
Producentka telewizyjna Fliss Benson dostaje
anonimową kartkę z szesnastoma cyframi ułożonymi w cztery rzędy i kolumny. Nic jej one nie
mówią. Tego samego dnia Fliss dowiaduje się, że
będzie pracowała przy filmie dokumentalnym
o pomyłkach sądowych dotyczących kobiet niesłusznie oskarżonych o dzieciobójstwo...
Wydawnictwo G+J Książki
Wydawnictwo G+J Książki
8/26/11
wrzesien_matras2011.indd
1:14:50 PM
2
8/26/11 1:13:00 PM
8/26/11
wrzesien_matras2011.indd
1:15:03 PM
12
8/26/11 1:15:13 PM
Sophie Hannah
Douglas Preston, Lincoln Child
Fascynująca matematyka
Anne Rooney
zesien_matras2011.indd 13
Bellona
Barwne i fascynujące kompendium wiedzy na
temat dziejów królowej nauk – od starożytności aż do czasów współczesnych. Znajdziemy
w niej wiele ciekawostek i anegdot, dzięki którym najsłynniejsi matematycy – znani prawie
wyłącznie jako patroni wzorów i definicji – stają się nam bliżsi.
Od staroegipskiej geometrii, do teorii prawdopodobieństwa i rozmaitych rodzajów logiki.
Od Euklidesa do Gaussa, Riemanna i Russella.
Od prymitywnych liczydeł do komputerów.
Miłość staropolska. Obyczaje,
intrygi, skandale
8/26/11
wrzesien_matras2011.indd
1:15:29 PM
3
Agnieszka Lisak
8/26/11 1:13:11 PM
Bellona
Autorka zaprasza czytelnika na chwilę do staropolskiej alkowy, gdzie działo się naprawdę
wiele. W tej książce nie znajdą czytelnicy ani
królów w koronie, ani wielkich magnatów
w kontuszach. Nie będzie też nic o marsowych
zwycięzcach, którym bliżej do pomników ze
spiżu niż do żywego człowieka. Odnajdą za to
zwykłych ludzi z ich namiętnościami – w sypialni, w nocnej koszuli, w plątaninie wątpliwości.
{86} WRZESIEŃ 2011
5
ESEJ
Kamieńska i Heaney –
poeci ziemi
Jarosław Jakubowski
* **
Spod mułu cywilizacji
odgrzebywać siebie
z długimi drucianymi włosami,
z szerokimi nagimi plecami
opasanymi tęczą potopu
i wstrząsanymi dzikim szlochem
zachwytu.
Ten krótki wiersz znalazłem w książce Anny
Kamieńskiej pt. „Rzeczy nietrwałe” z 1963
roku. Zwrócił moją uwagę nie tylko swoją zwięzłością, ale i zadziwiającym podobieństwem do – znanych mi już wcześniej
– „wierszy bagiennych” Seamusa Heaney’a.
Najwcześniejszy z nich, „Bogland” („Kraina
bagien”*) irlandzki noblista opublikował
w 1969 roku, nie mógł być więc znany Annie Kamieńskiej, kiedy pisała przytoczony
na wstępie tekst. Nic mi także nie wiadomo, aby Heaney znał twórczość Kamieńskiej. Możemy zatem przyjąć, że zachodzi
tu paralela tematyczna przy zachowaniu
autonomii obojga poetów. Jeszcze jeden
dowód, że poezja nie bierze się z powietrza,
papieru, ale - najdosłowniej – z ziemi.
Nie jest moim zamiarem udowadnianie więzi bliźniactwa między poezją Kamieńskiej a poezją Heaney’a. Byłoby to
zresztą trudne do przeprowadzenia, pisarstwa te różni bowiem nie tylko umiejscowienie geograficzne i kulturowe, ale
i forma. Heaney poza nielicznymi wyjątkami jest narracyjny, wręcz gawędziarski,
Kamieńska – lapidarna i skupiona. Heaney buduje napięcie mozolnie, dochodząc do kulminacji drogą cierpliwego
wykładania racji. Kamieńska właściwie
zaczyna od kulminacji i stara się nie
spuszczać z tonu aż do końca wiersza.
Oboje są precyzyjni i zmysłowi, ale oboje
na swój niepowtarzalny sposób.
Różnic jak widać jest wystarczająco
sporo, by uznać tych poetów – przynajmniej w potocznym sensie tego słowa
6
– za „odległych”. Ale po odrzuceniu potoczności okazuje się, że dwoje odległych poetów mogą łączyć więzi, które dyktują im
podobne słowa.
Porównując go z utworami Heaney’a takimi, jak „Człowiek z Tollund”, „Człowiek z Grauballe” czy „Kara”, można powiedzieć, że wiersz Kamieńskiej operuje
na wyższym poziomie uogólnienia. Nie
ma tu wyjaśnienia do jakiego konkretnie
znaleziska paleontologicznego się odnosi i czy w ogóle konkret był tu „bazą”, na
której poetka budowała utwór. Pierwsza
linijka świadczyłaby raczej za tym, że chodzi o uniwersalną przypowieść. „Muł cywilizacji” to sformułowanie dość odległe od
namacalnego niemal „bagna” czy „torfu”
z wierszy Irlandczyka. Już samo użycie
Anna
słowa „cywilizacja”, pojemnego znaczenioKamieńska
wo, wskazywałoby na bardziej uogólniaRzeczy nietrwałe
jące zamierzenie autorki. „Muł cywilizacji”
Czytelnik
przeciwstawia się także Heaney’owskiej
1963
konstrukcji: „Każdy odkryty pokład/ Nosi
ślad wcześniejszego obozowiska” („Kraina
bagien”). U Kamieńskiej „cywilizacja” za- z epoki żelaza zakonserwowane tak domazuje podział na „pokłady”. To, co „było”, skonale, jak te znajdowane na skandynawrozmywa się, ginie w tym, co „jest”. Ów
skich czy irlandzkich torfowiskach. Na nabrak hierarchii prowadzi do buntu, który
szych terenach znajduje się jedynie resztki
przejawia się w dążeniu, aby „odgrzeby- – kości, ozdoby, skorupy naczyń, broń, na
wać siebie”. Brzmi to jak wezwanie (albo
podstawie których z trudem można sorzucony „na brudno” równoważnik zdania).
bie wyobrazić wygląd człowieka. NajbarOd trzeciego do ostatniego wersu Ka- dziej plastycznymi śladami pradziejów
mieńska opisuje jak widzi „siebie”. W tym
na Słowiańszczyźnie są chyba owady lub
fragmencie widać najbardziej uderzające
też pęcherzyki powietrza zastygłe w kropodobieństwo do „wierszy bagiennych” plach bursztynu – o obydwu pisze poetka
Seamusa Heaney’a.
w „Rzeczach nietrwałych”.
Nie wiemy czy poetka dysponowała
Bagienni ludzie Heaney’a to ofiary
jakimiś materiałami ikonograficznymi, tak
zwykłych mordów albo plemiennych
jak Heaney, który pisząc o „ludziach z ba- egzekucji. Na ich szyjach i kończynach
gien” patrzył na ich fotografie zamieszczo- wciąż zaciskają się postronki, ich ciała są
ne w znanej książce P. V. Globa. Być może
nienaturalnie poskręcane, jakby zastygłe
Polka zawierzyła swej wyobraźni, która
w rozpaczliwych próbach uratowania się.
podpowiedziała jej wygląd człowieka od- „Człowiek spod mułu” Kamieńskiej również
grzebanego spod mułu. Wiadomo skądi- mógł paść ofiarą przemocy. Jego włosy
nąd, że w Polsce nie natrafiono na zwłoki
są „długie” i „druciane” – być może to ja-
{86} WRZESIEŃ 2011
ESEJ
kieś pozostałości po narzędziach zbrodni, około 10 tysięcy lat temu, na ten okres
ale równie dobrze – po jakimś drucianym
należy więc datować śmierć bohatera
nakryciu głowy. Za wątkiem „kryminalnym” wiersza Kamieńskiej. Jest on zatem „róprzemawiałyby również „wiosła stóp ob- wieśnikiem” ludzi z bagien Heaney’a, co
wiązane rzemieniem” – ciało przypomina
stanowi jeszcze jeden dowód na „podpoetce łódź, czółno, unieruchomione na
ziemne pokrewieństwo” obojga poetów.
zawsze owym rzemieniem, zawiązanym
Zarówno Kamieńska, jak i Heaney nie
być może przez kata wykonującego wy- ograniczają się do suchego opisu ludzrok społeczności. Paradoksalnie - lapidar- kich wykopalisk. Zwraca się uwagę, że
ność wiersza stwarza szerokie pole do
bagno to dla Heaney’a poręczna figura,
domysłów. Autorka musiała – stosując
ponieważ wiersz powinien mieć najlepiej
tak oszczędną poetykę – godzić się na
kilka warstw: historyczną, krajobrazową,
interpretacje nawet mocno oddalone od
językową, wreszcie intymną. Przyznam,
jej pierwotnego zamysłu. Dlatego idąc
że za pierwszym razem szokująco zatropem mordu plemiennego przyjrzyj- brzmiało dla mnie wyznanie: „Mój biedny
my się płci „człowieka spod mułu”. Wiele
koźle ofiarny,// Kocham cię prawie”. Taką
wskazuje na to, że to mężczyzna: jego ple- tkliwość budzi w poecie widok zmumicy są „nagie”, ale także „szerokie”. Czy ów
fikowanych wnętrzności ofiary mordu
nieszczęśnik leży odwrócony do nas – od- sprzed tysięcy lat. Krótkie słówko „prakrywców – plecami? Zapewne, w wierszu
wie” w tym wyznaniu, a także końcówka
nie znajdujemy ani słowa na temat jego
wiersza „Kara” („Punishment”) dowodzą,
twarzy. Musi być więc niewidoczna.
że czułość ma swoją granicę, a jest nią
Poeci ziemi, jakimi bez wątpienia są
przynależność plemienna (czytaj: cywiKamieńska i Heaney, dobrze orientują
lizacyjna). Heaney rzuca samooskarżesię w składzie i budowie ziem, na któ- nie: „[ja – przyp. J.J.] który tolerowałem/
rych żyją. Są archeologami i geologami
gwałty cywilizacji, (podkreślenie moje
jednocześnie. Irlandia i Jutlandia, o któ- – J.J.)/ rozumiem tę intymną/ i dokładną,
rych pisze Heaney, to przede wszystkim
plemienną zemstę”. Podobny niepokój
rozległe torfowiska, powstałe, gdy lasy
pobrzmiewa w wezwaniu Kamieńskiej
porastające te tereny przed tysiącami
o „odgrzebywaniu siebie”. Muł cywilizacji,
lat zostały zalane wodami z lodowców.
nalot plemiennych wymogów zaciera auW Polsce torfowisk jest stosunkowo nie- tentyzm, zabija indywidualizm, odbiera
wiele, ale lodowiec wyrzeźbił dużą część
zdolność buntu.
naszego terytorium. Pamiątkami po nim
Nie powinniśmy czytać Heaney’a
jest pas jezior w północnej części kraju.
w oderwaniu od kontekstu historycznoW jeziorze odkryto najbardziej znaną -politycznego. Polska czasu Gomułkowsłowiańską osadę – Biskupin. Z jezior wy- skiej „małej stabilizacji” i Irlandia Północdobywa się pozostałości łodzi, którymi
na burzliwej doby, przełomu lat 60. i 70.
posługiwali się nasi dalecy przodkowie.
Pewnie przesadą byłoby stwierdzenie,
Jeziorna woda niestety nie jest środowi- że wiersz Kamieńskiej jest wymierzony
skiem, w którym ludzkie ciało mogłoby
przetrwać całe milenia, ale nie można
wykluczyć, że Kamieńska widziała fotografie ludzi wydobytych z jutlandzkich
czy irlandzkich bagien i ten obraz „nałożył się” w jej wyobraźni z „krajobrazem
polodowcowym”. W nim, jak pisze poetka w wierszu pod takim właśnie tytułem „Nie było mchu ani drzewa./ Nie było
zwierzęcia, ptaka ani człowieka”. Zamiast
nich „ciekły strugi piargów,/ szły warstwice iłów”. W tym pustym, zimnym pejzażu
Kamieńska umieszcza jednak człowieka,
z którym się identyfikuje. Wywodzi „siebie”
z ziemi, z tych piargów i iłów, i z wody –
jego plecy opasa „tęcza potopu”. „Potop”
to słowo o biblijnej proweniencji, jeśli
jednak zwiążemy je z naszym rodzimym
krajobrazem, to dojdziemy do wniosku,
że może chodzić o okres, kiedy lodowiec,
w wyniku globalnego ocieplenia, zmienił
się w niewyobrażalną masę wody, zalewając niezmierzone połacie lądów. Ostatnie takie ocieplenie miało u nas miejsce
w gomułkowszczyznę, tak jak wsadzenie
Heaney’a w szufladkę „pacyfizmu”. Oboje wszak są jawnie dysydenccy. Czułość,
a nawet miłość okazywana (w czasie wojny domowej), anonimowej ofierze linczu
podobnie jak pochwała indywidualizmu
w epoce kolektywizacji brzmią jak deklaracje polityczne.
Kamieńska zresztą idzie jeszcze dalej
w kontrkulturę, jest do tego stopnia radykalna, że aż metafizyczna. Jej zagrzebanym w mule, spętanym bohaterem
wstrząsa „dziki szloch/ zachwytu”. Jako się
rzekło, ów człowiek leży twarzą do dna,
nie wiemy więc co widzi. „Zachwyt” wskazywałby jednak na rzeczywistość zwaną
po staroświecku „rajem”. „Szloch” może być
naturalną reakcją, „płaczem ze szczęścia”,
ale też wyrazem żalu za rzeczywistością
utraconą, do której człowiek jest odwrócony plecami. „Szloch zachwytu” – to wyrażenie wewnętrznie sprzeczne, podobnie
„niekonsekwentne” jak ludzka egzystencja.
Kamieńska wskrzesza dawno pogrzebanego człowieka, przywołując echo
przypowieści o Łazarzu. Ale i u Heaney’a „wilgotne centrum nie ma dna” („Kraina
bagien”). Dwa różne miejsca, dwa różne
czasy, dwa różne światy, ale jeden wspólny mianownik ziemi i jedno wspólne
odczucie nieskończoności. Ziemia, torf,
bagno, muł, glina, ił i piach – to po czym
stąpamy, to w czym spoczywają relikty naszej przeszłości dzięki poezji staje się bazą
do zbudowania pasjonującej perspektywy
poznawczej.
* Tłumaczenie Piotra Sommera
{86} WRZESIEŃ 2011

Seamus Heaney, fot. SeanOConnor2010
7
NOWOŚCI WYDAWNICZE
Wydawnictwo Papilon
Wydawnictwo Dolnośląskie
PUBLICAT
S.A.
Wydawnictwo Publicat
Katarzyna Kłosińska
Słownik przysłów. Przysłownik
Ponad 500 przysłów, powiedzeń i sentencji z opisem znaczenia, wyjaśnieniami dotyczącymi pochodzenia i użycia oraz synonimami i antonimami.
„Przysłowia są – można rzec – okularami, przez
które patrzymy na świat. Zapisały się w nich nasze
wyobrażenia o świecie, przez co w dużej mierze
wpływają na to, jak obecnie postrzegamy świat.
Można na ich podstawie dociec, jak Polacy widzą siebie; jakim wartościom hołdują, co sądzą
o kobietach, o miłości, o pieniądzach; czy wierzą
w przeznaczenie, w prawdziwą przyjaźń, w sprawiedliwość.” (ze wstępu)
Wydawnictwo Publicat
Pero Simić
Tito. Zagadka stulecia
Fascynująca podróż przez meandry historii całych
narodów i jednego człowieka.
Obraz człowieka, który odważył się sprzeciwić
Stalinowi, chociaż to dzięki niemu osiągnął swoją
pozycję. Autorowi udało się rozwikłać zagadkę
chorwackiego mechanika, który osiągnął szczyty
władzy, stając się jednym z najbardziej intrygujących przywódców powojennej Europy.
Wydawnictwo Dolnośląskie
Steve Jay Schneider
1001 filmów, które musisz zobaczyć
Kanon sztuki filmowej – jak każdy wybór może
wydawać się dyskusyjny. Jednak znajdują się tutaj
omówienia najważniejszych filmów, które powinien zobaczyć każdy. Jest to kolejne, zaktualizowane wydanie książki, która cieszy się ogromnym
powodzeniem u czytelników już od wielu lat.
Wydawnictwo Elipsa
Chuck Williams, Kristine Kidd
Wydawnictwo Książnica
Wydawnictwo Elipsa
Terry Teachout
Pops.
p Życie
y Louisa Armstronga
Porywający portret człowieka i muzyki, która była
jego światem.
Wielki artysta, a zarazem dobry człowiek. Urodzony w slumsach geniusz, który zdetronizował
Beatlesów na listach przebojów. Louis Armstrong
– dla przyjaciół Pops – zapisał się w pamięci fanów
jako wspaniały trębacz i wokalista. Poza sceną był
uwielbianym przez znajomych dowcipnym człowiekiem o zaskakująco złożonej osobowości i wybuchowym charakterze.
Wydawnictwo Dolnośląskie
Catherine Epstein
Wzorcowyy nazista
Historia człowieka, który zainicjował „ostateczne
rozwiązanie kwestii żydowskiej” w okupowanej
przez nazistów Polsce.
W latach 1939-1945 Arthur Greiser był przywódcą
Kraju Warty, gdzie wdrażał działania mające doprowadzić do germanizacji tego regionu. Za jego
przyzwoleniem powstało pierwsze i najdłużej
istniejące getto, wprowadzono w życie największy program pracy przymusowej oraz dokonano
pierwszych masowych egzekucji Żydów w komorach gazowych.
Wydawnictwo Dolnośląskie
Jack Challoner
1001 wynalazków,
y
które zmieniły świat
Kompendium wiedzy o przełomowych projektach
technicznych na przestrzeni dziejów – od koła po
odtwarzacz MP3. Książka opowiada historie związane z powstaniem nowych technologii i śledzi ich
rozwój od koncepcji do skończonego dzieła. Stanowi źródło intrygujących odkryć, a historię świata
prezentuje przez pryzmat niezwykłych pomysłów
i ich realizacji.
Wydawnictwo Elipsa
Romana Chojnacka, Jolanta Przytuła
Wielka księga kucharska. Gotujemy w domu Potrawy, które leczą!
Najlepszy przewodnik dla gotujących w domu!
Ogromna liczba przepisów sprawia, że stanie się
biblią nieodzowną w każdej kuchni.
Ponad 1000 naszych najlepszych receptur: doskonałe na codzienne gotowanie oraz przyjęcia
bez stresu. Przepisy odzwierciedlają różnorodność
smaków i kuchni.
Wydawnictwo Publicat
8
{86} WRZESIEŃ 2011
Coraz częściej zwracamy uwagę na to, co zjadamy.
Czy potrawy mogą leczyć? Czy codzienna dieta
może wpływać na stan naszego zdrowia?
Autorki opisują choroby, które dotykają nas najczęściej: poza objawami wskazują, jak można im zapobiegać przez spożywanie lub unikanie pewnych
produktów. W książce znajdziemy przykładowe diety, menu na kilka dni oraz przepisy na potrawy, które hamują rozwój choroby lub jej przeciwdziałają.
Wydawnictwo Publicat
NOWOŚCI WYDAWNICZE
Wydawnictwo Papilon
Wydawnictwo Dolnośląskie
PUBLICAT
S.A.
Wydawnictwo Publicat
Wydawnictwo Książnica
Wydawnictwo Elipsa
czytaj po zmierzchu
Lisa Desrochers
Demony. Pokusa
Gdybyś musiała wybrać pomiędzy Niebem
a Piekłem, co byś wybrała?
… Jesteś pewna?
Wydawnictwo Dolnośląskie
Simon Scarrow
Podbój. Orły imperium 2
Drugi tom bestsellerowego cyklu rzymskiego
ORŁY IMPERIUM
Kiedy centurion Lucjusz Korneliusz Macro stawia po raz pierwszy stopę
na wybrzeżu Brytanii jako żołnierz armii inwazyjnej cesarza Klaudiusza
w 43 r. p.n.e., zaczyna rozumieć, że czeka go najcięższa kampania
długiego i spędzonego na walce życia. Mimo tak wielu doświadczeń
okazuje się nieprzygotowany na zaciętą brutalność i uporczywe męstwo
brytyjskich wojowników.
Wydawnictwo Książnica
Elżbieta Bednarek, Krzysztof Nowopolski
Mały inżynier. Nauka i zabawa
Zapraszamy do zabawy w świecie fascynujących, a jednocześnie bardzo pouczających
eksperymentów. W czasie naszej podróży po
świecie nauki i techniki dzieci zbudują własną
starożytną machinę wojenną, dowiedzą się,
jak zmusić balonik, by nadmuchał się sam,
stworzą niezwykłą miksturę, która w tajemniczy sposób zmienia swoje właściwości,
oraz zamienią puszkę po coca coli w wirujący
silnik.
Wydawnictwo Papilon
Marcin Przewoźniak Praktyczny poradnik
ucznia. Twoja szkoła bez tajemnic
Fantastyczna książka, którą powinien przeczytać każdy uczeń i każda uczennica. Jeśli
rozpoczynasz przygodę w szkole i nie wiesz,
co cię w niej czeka, nasz poradnik-przewodnik jest właśnie dla ciebie. Znajdziesz w nim
cały worek wskazówek i odpowiedzi na ważne pytania, szybko oswoisz się ze szkołą i dowiesz się, jak fajnie być uczniem. A jeśli masz
przed szkołą obawy, wspólnie wygonimy
stracha, który cię obleciał. No, proszę ucznia
i proszę uczennicy, ruszamy!
Wydawnictwo Papilon
{86} WRZESIEŃ 2011
9
POEZJA
To, co pozornie oczywiste
Jacek Soliński
Być poetą w dzisiejszych czasach znaczy posiadać dar skupiania wielu dróg kultury w całość. Język poezji, który może otwierać inne
rzeczywistości, ma moc sprawczą. Ksiądz
Franciszek Kamecki osiągnął tę umiejętność
w stopniu imponującym. W słowach i poprzez słowa odkrywa duchowe przestrzenie,
przywołuje zapomniane znaczenia, rozwija zaskakujące przesłania. Mówi własnym
głosem, idzie swoją drogą, nie poddając się
schematom, modom czy konwencjom. Podjął poetycki dialog, w którym współczesny
świat spotyka się z wiarą. Bohaterami jego
utworów są często osoby przeżywające
przełom duchowy. W ich jestestwach niepokorność wobec świata zmaga się z potrzebą zawierzenia Opatrzności. Wiara ściera
się z niewiarą w tyglu zdarzeń. Powstające
dylematy, których nie sposób rozstrzygnąć,
rodzą rozmaite pytania wprowadzając w wewnętrzny dyskurs.
Dramat ludzkiego losu przyjmuje tu
charakter rozległej refleksji o istnieniu. Poeta dzieli się swym egzystencjalnym niepokojem w imię poszukiwania Dobra. Próby
zrozumienia człowieka prowadzą tu do
odkrywania Boga. Doświadczenie współczesności ma w tej poezji wymiar głęboko
ludzki i metafizyczny zarazem.
Uobecniane w twórczości księdza Franciszka mity naszej kultury kształtują nowy
wizerunek tajemnicy. Ponadczasowa wędrówka postaci z wierszy zyskuje eschatologiczny wydźwięk. Motywem przewodnim
tej podróży pozostaje odwieczne poszukiwanie sensu ludzkiego bytu. Poeta potrafi niepozorne przejawy życia zobaczyć
ponownie, zmieniając logikę ich powszedniości, zaś filozoficzna optyka przemienia
zwyczajność spraw codziennych w uniwersalną przypowieść. Pojawiająca się ironia
ma łagodny charakter – raczej uwrażliwia
niż przynosi gorycz. Wielokrotnie używana
przez autora forma wyznania kondensuje
wrażenie uczuciowej bliskości z czytelnikiem.
Twórczość poetycka ks. Kameckiego
uderza prostotą i komunikatywnością.
W jednym ze swoich utworów pisze: Poeci
wolą jedno kryształowe zdanie, niż tysiąc
hałasujących wierszy. Bycie przystępnym
i zrozumiałym zdaje się być wpisane w program misji artysty. Ksiądz–poeta jawi się
jako twórca bezpretensjonalny, który dobrze rozumie tych, do których się zwraca.
W twórczy sposób nazywa i „odsłania” to,
co niewidzialne, przybliża to, co pozornie
oczywiste a nieuchwytne. Oryginalność tej
poezji fascynuje i jednocześnie pobudza
czytelnika do konfrontowania się z etycznym kanonem dobra, prawdy i piękna. 
Franciszek Kamecki – od 1964 r. ksiądz katolicki, od 1982 r. proboszcz w Grucznie.
Rekolekcjonista, wykładowca, organizator
biwaków, rekreacji i wyjazdów dla młodzieży.
Pisze wiersze, opowiadania, scenariusze, eseje, krótkie formy, felietony, artykuły i rozważania. Publikuje w czasopismach i antologiach,
w radio i telewizji, w internecie, tłumaczony
na niemiecki, angielski, czeski, słowacki i słoweński.
Opublikował tomy wierszy: 16 wierszy
w antologii poezji kapłańskiej „Słowa na
pustyni”, Oficyna Poetów i Malarzy Londyn
1971; ,,Parabole Syzyfa”, Warszawa, PIW,
1974; ,,Sanczo i ocean”, Warszawa, LSW,
1981; „Epilogi Jakuba”, Warszawa, PIW, 1986;
„Borowiackie językowanie”, Gruczno, 1989;
„Drabiną do nieba”, (felietony), Pelplin,
Bernardinum, 1997; „Ten co umywa nogi”,
(wiersze zebrane), Pelplin, Bernardinum,
2001; „Skarga Księdza”, Sopot, Biblioteka
Toposu, 2002; „Pejzaż osobisty”, (album
z poezją i prozą Franciszka Kameckiego,
z fotografiami Małgorzaty i Jerzego Karnasiewiczów), Kraków, Novum, 2004; „Podsłuchiwanie siebie”, Bydgoszcz, Galeria Autorska, 2006; „Tam gdzie pędraki, zielsko i cisza”
Bydgoszcz, Galeria Autorska, 2006, 2008 (II
wydanie); „Lustro”, Warszawa, LSW, 2006,
2008 (II wydanie); „Narek kneze – Skarga
księdza”, polsko-czeskie wydanie, tłum. Lenka Danhelova, Praha, H&H, 2007; „W drodze
do Betlejem, Unterwegs nach Bethlehem”
(razem z ks. Witoldem Boniewskim i Dorotą
Sosnowską) Galeria Autorska Jan Kaja, Jacek
Soliński, Bydgoszcz – Stuttgart 2009; „V krajine zazraku”, Rimskokatolicka farnost Pecka,
Czech Republic, 2009, tłum. Jiri Cervenka;
„Podróże i przystanki”, Pelplin, Bernardinum,
2010; „Brat opuszczonych”, Bydgoszcz, Galeria Autorska, 2010; „Kuglarz i świadek”, Nowa
Ruda, Mamiko, 2011; „Borowiackie języko-
wanie”, Pelplin, Bernardinum, 2011 i inne.
Nagrody m.in.: ogólnopolska nagroda za
najciekawszy debiut roku 1974, nominacja
do nagrody Artrusa w 2002 r. za tom wierszy zebranych „Ten co umywa nogi” (Książka Lata 2001), I miejsce w konkursie internetowym Interartus w 2002 r., brązowa
statuetka Feliksa dla ludzi sukcesu „Gazety
Wyborczej” Bydgoszczy i Torunia za zorganizowanie wakacji dla dzieci powodzian
w 2002, Złoty Krzyż Zasługi RP w 2002 r.,
Medal za Twórczy Wkład w Kulturę Chrześcijańską – bydgoskie wyróżnienie za rok
2005, Pierścień Mechtyldy – wyróżnienie
literackie 2007, Pióro Kociewskie – nagroda Towarzystwa im. Małgorzaty Hillar 2007.
Członek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich
(SPP), Towarzystwa Miłośników Ziemi Cekcyńskiej (TMZC), Bydgoskiego Stowarzyszenia Artystycznego (BSA), Medal Prezydenta Bydgoszczy 2011.
10
{86} WRZESIEŃ 2011
Franciszek Kamecki, fot. Jacek Soliński
POEZJA
Nogi (interpretacja I)
Jak gdyby modlitwa
Nogi Pana Jezusa przybili żołnierze osobno dwoma gwoździami – mówią
prawosławni.
Jednym gwoździem przybito stopę na stopie – według katolików. Z drugim
gwoździem w dziobie gołąb poleciał do Rzymu.
Na pooranym wzgórzu artysta pozostawił białe buty bez sznurowadeł z szesnastoma dziurkami. I potem je namalował. Obrazowi dał tytuł „Wniebowstąpienie”.
Czy Kościół katolicki przyznaje się do tej świętej ikony z butami?
Ach, mówisz mi: spać bez pistoletu.
Bo Twój uczeń nie sprzeciwia się złu,
nie otwiera noża pod brzuchem bliźniego,
uderzającemu nadstawia drugi policzek i trzeci,
złodziejowi pokazuje portfel, aby wziął ile chce,
wynajmuje pokój, skoro ma jeszcze dwa puste,
traci tydzień, aby zyskać lata przyjaźni,
poświęca się, aby oszaleć z miłości,
umiera w śnie, aby ktoś go zbudził nad ranem
na brzegu innego świata,
gdzie rybacy siedzą na krzesełkach
i przebierają złote rybki.
Mówisz mi: u mnie nie ma pustego parku
ani opuszczonej ławki, ani spadających liści,
ani jesieni,
jest piękno, które przeciwstawia się nicości.
Wniebowstąpienie 1973, zbiory prywatne (interpretacja II)
Św. Bernard z Clairvuax – fragment 7/6
Na wzgórzu białe buty, które pozostawił Jezus. Dowód na wniebowstąpienie.
I na miłosierdzie. Ponieważ można je zabrać na srogą zimę albo sprzedać jako
relikwię świętych butów.
Twej piękności, o pani, nie przysłaniaj płótnem.
Nadmiaru bieli nie kryj. Brudne płachty utnę.
Pozostań. Tyś jedwabna. Drżąca w lśniących tiulach
Nad brzegiem, jak królowa matka pszczół przy ulach.
Nie wciągaj rękawiczek w zieleni bulwaru.
Niech przeźroczyste ręce, gładkie ramion linie
Zawstydzą brud, brzydotę i ścieki w dolinie.
I nie przymykaj powiek, rzęs, o śliczna pani.
Jesteś kontrastem, błyskiem przeciw konstrukcji zła,
Przed udawanym światłem na przycumowanych
Okrętach. W lustrze ciesz się okrągłością ciała,
Pokaż emocje, igłę, duszę niewidzialną,
Co kłuje i wonią krwi spryskuje biel bluzki.
Jesteś jak miłość, prawda. I prawdopodobna
Jak nasze podobieństwo do Pana i Boga.
Nogi (interpretacja II)
Po co mi nogi, skoro mam skrzydła i mogę latać?
Wniebowstąpienie 1973, zbiory prywatne (interpretacja I)
Trzy drzewa
Pan Bóg dał mi tylko trzy drzewa do podlewania i wiadro z wodą, która wystarczy na te trzy. Dlaczego diabeł przynosi czwarte, piąte i szóste drzewko? Bo
chce, abym podlewał sześć drzewek, chociaż wody mam zaledwie na trzy.
W szparze światła
Co mnie ciągnie do starej ściany
i do wiejskich mebli
jaki kolor jaka odległość jakie światło
jakiego okna szukam
(ze zwykłą klamką czy z paskłelem)
jakiego horyzontu ze srebrnym daszkiem
lub ogniem
jakiego błysku w oczach dziewczyny
jakiego sprawdzianu pragnę
czy E równa się em ce kwadrat
czy pi to właściwa liczba
aby objąć miłością wszystkie narody
i skupić wszystkich przy jednym świeczniku
z 6 miliardami świec?
tęsknię za takim mieszkaniem i oknem
i szparą między blokami
skąd widać świat do końca i jeszcze dalej
Mój wiersz
Mój wiersz mógłby się zakończyć w niebie
gdybym wyznał
że roztrwoniłem wszystkie polskie słowa
zgrzeszyłem przeciw niebu i Tobie
nie jestem godzien
nazywać się
wierszem
Gruczno, 2006
Lekcja mówienia
Mów nie
jeśli nie przeczuwasz prawdy.
Mów tak
skoro nad nami oczywistość.
Zapytaj połowę świata
dlaczego druga połowa nie jest objęta
rozwojem gospodarczym.
Krzyknij na hamulce
dlaczego opóźniają postęp.
Otwórz tamę
jeśli widzisz słuszne perspektywy.
Nie albo tak
tak – tak
nie – nie
uciecha sumienia
i pokój między nami.
{86} WRZESIEŃ 2011
11
POEZJA
Dwie drogi (według matki Cylki)
Brat opuszczonych
Cóż, Franek, zobacz,
ile polnych dróg i stecek
biegnie od nas za ogrodem
aż do czarnych kręgów wszechświata.
Lepiej trzymaj się tej drogi z krzyżem
niż tej z warkoczami jakiejś siksy
nawet najładniejszej,
bo przecież wnet będzie staruchą,
której pęknie serducho
i smród po niej zostanie.
Z pękniętego krzyża leje się słodka krew,
abyśmy pamiętali i smakowali na wieki
i woda też spływa,
aby spragnionych napoić.
Ilekroć przychodzę do kościoła
jestem skowronkiem
unoszę się nad łąkami
nie dotykam ostów ani pokrzyw
głaszczę aksamitną przestrzeń
wśród aniołów
nie pamiętam gnoju błota
nie czuję smrodów fabryki celulozy
płynę w niebieskim akwarium
łagodny dla mściwych
pokorny wobec uzbrojonych przez chwilę podobny do Jezusa
brata opuszczonych
i do tych ostatnich w kolejce po jedzenie ubranie mieszkanie 6. III.2006
***
Kiedy wychodzę poza nierozpoznawalny czas
i poza przestrzeń
nie wiem gdzie utracony raj
czy jeszcze jest owoc w ręku Adama i Ewy
i jest więź splecionych rąk
czyli miłość
chociaż też nie wiem co to miłość
ponieważ jest poza kroplą miodu
i poza solą i poza kapustą
miłość jest uboga i bez siły
nie potrafi się obronić
nie ma sukienki ani kapelusza
ani żółtego szalika pod szyją
nie ma kształtu ani kawałka
ani rany która by bolała
ogrzewa podobno lody naszych rąk
i zimne wargi
i obawę ośmiela
aby mówiła że cię kocham
mój bracie przyjacielu
i chyba nie odpłyniesz z mej duszy
ani z mojego ciała
bo dalej na oceanie nie ma żadnej pewności
lecz kłębią się ciemne odmęty
odległe zarysy zapadania się
jak to dobrze że czasem udaje mi się zamieniać doczesność w niebo
ciszę w adorację
obojętność w miłość
komuś zawdzięczam zdolności
przenoszenia wyobraźni z ostrych kantów i surowych kościelnych mebli na taką
wysokość gdzie nie ma metrów kilometrów ani
kilogramów dziękuję za rozum który wychodzi poza
logiczność
i siada jak zając na schodach wiary
i kombinuje jak przygarnąć najbardziej opuszczonych i wykluczonych jakże trudno oswoić tych u których spaliło
się niebo
a dom na piasku nie chce runąć
Prezydent Rafał Bruski wręcza ks. Franciszkowi
Kameckiemu Medal Prezydenta Miasta Bydgoszczy.
Galeria Autorska, Bydgoszcz, 10 sierpnia 2011.
Walka Jakuba z aniołem
dedykowane bratu Felkowi
Chociaż oczy nie widzą winy
uszy nie słyszą zdrady
anioł stróż zawsze blisko
służbista na szczycie
naszego organizmu
jedyny świadek na stadionie bez graczy
i kibiców
jedyny prąd morza i powietrza
ten który zadaje trudne pytania
ten który nie znajduje odpowiedzi
przynosi chorym butle z tlenem
na moją twarz biegnie jak samuraj
zbiera kości na pustyni
miecze podnosi na wschodzie
a zgrzyt rozlega się między górami zachodu
podpala nas
gasi
dodaje kilka centymetrów do naszego
wzrostu
potem odbiera nagle pół metra
przebija mury naszymi głowami
i głaszcze nasze guzy
byka rzuca na deski
wszechmocą miażdży nylony i stylony
Jest aniołem szczęścia
węglem rysuje białe pola
tym którzy nic nie posiadają
Zza mgły widać jego miecz ognisty
nie wiadomo czy to pozostałość po raju
czy już pierwszy ślad zbliżającego się sądu
według Memlinga
12
{86} WRZESIEŃ 2011
NOWOŚCI WYDAWNICZE
Tony i Susan
Historia Gestapo
Muza
Muza
Austin Wright
• olśniewające dzieło literackie
i jednocześnie ekscytujący thriller
• książka o strachu, żalu i zemście
• autor, Austin Wright, był powieściopisarzem i przez wiele lat
profesorem literatury angielskiej
na uniwersytecie w Cincinnati.
• Cudownie napisana powieść, choć
to ostatnia rzecz, jakiej można
oczekiwać od historii o krwawej
zemście. Przepiękna! Saul Bellow
Przed piętnastoma laty Susan Morrow odeszła od pierwszego męża, Edwarda Sheffielda. Pewnego dnia, całkiem znienacka, odbiera w domu, w którym mieszka z drugim mężem i dziećmi, przesyłkę zawierającą manuskrypt pierwszej powieści Edwarda. W liście
Edward prosi ją, żeby przeczytała ten tekst, gdyż zawsze była, jak twierdzi,
jego najlepszym krytykiem.
Susan rozpoczyna lekturę. Pochłania ją fikcyjne życie bohatera powieści profesora matematyki Tony’ego Hastingsa. Gdy towarzyszymy Susan w lekturze,
fikcyjne życie profesora Hastingsa i jego rodziny bez reszty pochłania i nas. Jest
całkiem zwykłe i drobiazgowo uporządkowane, a mimo to niespodziewanie
i katastrofalnie zbacza z ustalonego kursu. Susan w trakcie lektury zaczyna przypominać sobie własną przeszłość, musi stawić czoła ciemności, która ją wypełnia, nazwać lęki, które podkopują jej przyszłość i zmienią jej życie.
Dwie mroczne, przepiękne powieści o zemście w cenie jednej… Od obu najpierw przyspiesza, a potem zamiera serce. – „New York Newsday”
Thriller uparty jak pitbull. To niezwykle podstępna i przeraźliwie poruszająca
książka. Dlaczego Wright nie jest sławny? Nie znajduję odpowiedzi na to pytanie. Jest wspaniały! – Rupert Thomson
Domowy fitness
Zapomnij o siłowni
Scott Tudge
Muza
Jacques Delarue
Gestapo – te trzy sylaby przez
12 lat przyprawiały o dreszcz
Niemców, a potem ludność
całej Europy. Nigdy, w żadnym
państwie nie było organizacji
o tak skomplikowanej strukturze
i obdarzonej taką władzą, tak
skutecznej i okrutnej.
Jacques Delarue pokazuje, w jaki sposób faszystowski reżim mógł
dojść do władzy dzięki temu fundamentowi, na którym opierały się
najdrobniejsze elementy gmachu państwowego, udowadnia, że
dzięki wsparciu gestapo reżim nazistowski mógł panować, pokazuje
mechanizm funkcjonowania tej machiny, wyjmuje na światło dzienne jej bezlitosne tryby.
Koty. Kompendium wiedzy
Renate Jones
Muza
– Wykorzystaj 120 programów treningowych,
aby pozbyć się nadmiaru tłuszczu, ujędrnić
ciało i cieszyć się doskonałym wyglądem.
– Dowiedz się, jak zagospodarować każdą
wolną chwilę, aby poprawić sprawność fizyczną i utrzymać ją, nie płacąc ani grosza.
– Zapoznaj się z przedstawionymi krok po krok
ćwiczeniami służącymi kształtowaniu różnych
partii ciała.
Dbaj za darmo o kondycję i pożegnaj się z siłownią.
Najpierw tajemnicze spojrzenie ciemnozielonych
oczu, a potem cichutkie skradanie się na miękkich poduszeczkach, zwinny skok i już mruczek
zwija się w kłębek na naszych kolanach. O takich
chwilach marzą wszyscy miłośnicy kotów.
– Wszystko o naturalnych kocich zachowaniach, takich jak język ciała, zachowania socjalne i podczas polowania.
– Portrety i rzeczowe opisy najbardziej lubianych ras.
– Zasady dbania o dobre samopoczucie i zdrowego odżywiania kota oraz właściwej pielęgnacji.
Skarb heretyka
Wybierz psa dla siebie
Muza
Muza
Scott Mariani
– Powieść o poszukiwaniu starożytnego
skarbu ukrytego przez tysiące lat…
– Wspaniały prezent dla fanów twórczości
Roberta Ludluma, Dana Browna i Wilbura
Smitha.
– W wydawnictwie Muza kolejna po „Tajemnicy alchemika”, „Spisku Mozarta” i „Proroctwie Sądnego Dnia” sensacyjna powieść
z Benem Hope’em w roli głównej.
David Alderton
W tej książce przedstawiono całą psią różnorodność, od psów, które uwielbiają być rozpieszczane, po psy, które uwielbiają występować publicznie. Książka dostarcza informacji
niezbędnych do wybrania tego najwłaściwszego dla ciebie psa.
Opis 130 ras zawiera informacje o wielkości,
potrzebie ruchu i wymaganiach odnośnie
pielęgnacji oraz najczęstszych problemach
zdrowotnych.
{86} WRZESIEŃ 2011
13
ZAPRASZAMY DO UDZIAŁU W KONKURSACH
Wygraj Paryż i dziesiątki
innych nagród!
Zapraszamy do udziału w konkursie
„Moje opisanie świata”. Jak to zrobić?
Wystarczy umieścić na stronie konkursowej http://wakacje.matras.pl ciekawe
zdjęcie wraz z opisem… A oto przykładowe prace konkursowe, które pokazują
różnorodność świata.
Czajniczek
Po nocy spędzonej na pustyni zostaliśmy poczęstowani słynną marokańską miętową herbatą, którą
przyniesiono nam w tym „zabytkowym” czajniczku.
Mieliśmy taki sam w domu, kiedy byłem mały, więc
ucieszyłem się na widok przedmiotu, który kojarzy
mi się z dzieciństwem. Zdałem sobie jednak sprawę, że na pustyni niczego się nie wyrzuca, dopóki
całkowicie się nie zużyje i nie da się tego jakoś naprawić. Ten w domu po prostu przestał pasować do
wystroju kuchni... Kilka dni później na targu zobaczyłem, że każdy czajniczek ma szanse na kolejne
życie. Spawacz-artysta wykorzystał wszelkie zużyte
przedmioty domowego użytku do wytworzenia figurek i zwierzątek, które sprzedawał turystom.
Wuja 17
Zapach i kolor Prowansji. Na targu w Arles
Trochę celowo, trochę przypadkiem, znalazłam się
w Prowansji. Miałam o niej raczej niewielkie pojęcie,
nie studiowałam przewodników, nie czytałam też
żadnej powiesci Petera Mayle’a. Poznawałam Prowansję poprzez zmysły odbierające koloryt lokalny:
14
smaki, kolory, zapachy, kształty. Wszystko to w maleńkiej pigułce znalazłam na targu w Arles. Lawenda
w kolorze indygo o słodkawo-ziołowym zapachu,
przewijająca się jako motyw na przeróżnych wyrobach rzemieslniczych, zaprasza do olfaktywnego
poznania; niepozorny korzeń lukrecji, ale na pierwszym planie, kusi wraz z lawendą, by wejsć na targ;
dalej błyszczą w słońcu oliwki i butelki oliwy, czarno-brązowo-zgniłozielonkawy kącik, przełamany żywą
zielenią tymianku, oregano i rozmarynu; obok tłoczą
się amatorzy lokalnych „charcuteries” - wyrobów
wędliniarskich, drażniących nos i oko czerwienią
papryki i ostrym zapachem czosnku; przepiękna,
malowana na czerwono-zielono-żółto ceramika - to
barwy Cyganów z Camargue, jak mówi mój urodzony tu towarzysz; nabywam uroczą, maleńką tarkę do
czosnku w formie talerzyka z ostrymi wypustkami,
i miseczkę w podobnym stylu. Mijamy stoiska z mydłami marsylskimi w najróżniejszych pastelowych
kolorach i jeszcze bardziej zróżnicowanych zapachach, jest nawet osobliwe czarne mydło z wytłoczonym napisem „pavot”, czyli mak. Wydaje się, że
ulubioną formą, motywem i symbolem Prowansji
jest „cigale”, cykada. Wszędzie ich pełno: są gwizdki-cykady, cykady drewniane, cykady z mydła, cykady
ceramiczne, cukierki-cykady... a wieczorami rozlega
się przyjemny koncert dla ucha; znów cykady, ale
prawdziwe. Nie sposób opisać całej tej feerii barw,
smaków, zapachów. To trzeba poczuć wszystkimi
zmysłami.
safiya
Refleksja w refleksjach
W mojej tegorocznej podróży po Bułgarii kwateruję się na noc w przesympatycznym hostelu
w Veliko Tarnovo. Raczej nie licząc na to, że jakiś
fart spowoduje że akurat dziś odbędzie się spektakl
„Tsarevgrad Turnov – Sound and Light”, raczę się
piwem Kamenitza i rozprawiam z plecakowiczami
z różnych stron świata. Widowisko typu „światło
i dźwięk” jest prawdziwą ucztą, a zarazem świętem Tyrnowa i jego mieszkańców. Odbywa się
tylko czasami i nie sposób dowiedzieć się kiedy.
Gdy usłyszałam bicie dzwonów oraz hostelowych
gości, którzy w popłochu zostawiali swoje piwa,
zdążyłam tylko chwycić statyw, aparat i wybiegłam
na plac Cara Ivana Asena II.. Nie było czasu na nic,
{86} WRZESIEŃ 2011
murek posłużył za statyw, a statyw za podporę
obiektywu. To był niezapomniany obraz wzgórza
Carewiec i Zamku! Już pierwsze dźwięki wzruszają,
a z czasem przedstawienie nabiera tempa – to moment, który symbolizuje inwazję wrogów na kraj.
W chwili, gdy słyszę drewniany flet, wyobrażam
sobie skryte marzenia ludzi – marzenia o wolności..
jezabel
Do ostatniego okruszka
Uwielbiam zwierzaki i nie mogę patrzeć na ich
cierpienie, ale co zrobić gdy nie ma się wpływu
na ich dalszy los? Po raz pierwszy grupy bezpańskich kotów zobaczyłam w Grecji. Widok przerażający, bo tak inny od codziennego. Wychudzone
zwierzaki, przez skórę których widać żebra, zdane
są tylko na siebie... ale w tym słonecznym kraju,
gdzie pokarmu dla kotów jest niezbyt wiele, są
zdane na ludzi - głównie przyjezdnych. I jak tu
z małym stworzeniem nie podzielić się swoim
posiłkiem? Serce się kraje, jak łapczywie zjada...do
ostatniego okruszka, do ości.
goya7
NOWOŚCI WYDAWNICZE
Behemot
Biez wodki
Rebis
Rebis
Scott Westerfeld
Aleksander Topolski
Drugi tom rewelacyjnego cyklu Lewiatan!
„Czy nie byłoby odjazdowo, gdyby w pierwszej wojnie światowej genetycznie zmodyfikowane zwierzęta-mutanty walczyły z napędzanymi parą kroczącymi machinami? Odpowiedź brzmi: Tak, byłoby totalnie odjazdowo”
The New York Times
Ciąg dalszy przygód pary bohaterów – księcia
Aleksandra i Dery Sharp – dziewczyny w brytyjskich siłach powietrznych. Prawa do serii
zostały sprzedane już do 11 krajów.
Jeśli o literaturze obozowej można było napisać jeszcze coś nowego, to zrobił to Topolski!
Podróż przez wojenną Rosję widzianą oczami młodego chłopaka z najgorszej możliwej
perspektywy – zza więziennych krat i obozowych drutów. Ta wędrówka ma szczęśliwy
finał. Wiele w tym zasługi szczególnej postawy młodziutkiego Topolskiego, który ocalał,
schroniwszy się za tarczą niezwykłych w tych
okolicznościach poczucia humoru i ironii.
Nim zapadnie noc
Piętno
Rebis
Rebis
Michael Cunningham
Karin Slaughter
Najnowsza powieść autora bestsellerowych
Godzin!
Zastanawiasz się czasem, jakim cudem życie
nieustannie cię pochłania, mimo że rzadko
przytrafia ci się coś naprawdę wyjątkowego?
Peter – właściciel nowojorskiej galerii – szuka
w życiu, jak w sztuce, czegoś niepowtarzalnego.
Elementy jego uporządkowanego świata zaczynają się poddawać subtelnym zmianom, gdy
w mieszkaniu Petera i Rebekki pojawia się jej dużo
młodszy brat, chłopak z narkotykową przeszłością.
W lodowatych wodach jeziora zostaje znalezione ciało młodej kobiety. Pozostawiony
na brzegu list na pierwszy rzut oka wskazuje
na samobójstwo. Ale bardzo szybko staje się
jasne, że był to brutalny, popełniony z zimną
krwią mord. Prowadzący śledztwo napotykają mur milczenia małej, zżytej społeczności,
powiązanej głęboko sięgającą siecią związków i zależności. Jedyna osoba, która mogłaby powiedzieć prawdę o tym, co się wydarzyło, nie żyje.
PROMOCJE
Pisać skutecznie
KSIĄŻKA MIESIĄCA
Ewa Wilcz-Grzędzińska, Tomasz Wróblewski
Ossolineum
- 10%
KARTA STAŁEGO KLIENTA
Pisać skutecznie to pierwsza na polskim rynku książka redagowania bardzo prostych form: CV, podania, list
demonstrująca krok po kroku, jak należy konstruować motywacyjnego. Pisać skutecznie to doskonały poradnik
teksty autorskie. Teoria klarownego i dla wszystkich zarówno dla studentów, jak i dla każdego, kto ma ambiprzystępnego pisania, bogato przeplatana przykładami cje sprzedawania swoich tekstów, czy choćby lepszego
docierania ze swoją wiedzą.
i wskazówkami najlepszych dziennikarzy w Polsce.
Pisanie do szerokiej grupy odbiorców, konstruowanie Na książkę złożyło się blisko dwadzieścia lat doświadpoważnych form nie wymaga specjalnego talentu. Tech- czenia dziennikarskiego autorów, które zdobywali jako
niki pisania i myślenia o artykułach można się nauczyć. redaktorzy i twórcy takich pism, jak „Newsweek” czy
Można poznać arkana redagowania i przygotowywania polskie wydanie „Forbesa” oraz w popularnych tytuskomplikowanych tekstów do publikacji. Większość łach, jak „Super Express” czy prawno-biznesowych, jak
obecnych na rynku książek o pisaniu ogranicza się do „Dziennik Gazeta Prawna”.
– uprawnia do zakupów z rabatem:
5% – karta niebieska
10% – karta srebrna
20% – karta złota
{86} WRZESIEŃ 2011
15
NASZE KSIĘGARNIE
Matras
Matras
Matras Wiktoria
Matras CH Zielone Wzgórze
Matras CHR Sfera
Matras
Matras
Matras Galeria Pomorska
Matras Pod Arkadami
Matras CH Rondo
Matras
Matras
Matras CH Agora
Matras
Matras
Matras CH AKS
Matras
Matras
Matras
Matras
Matras Elipsa
Matras Wiedza
Matras CH Ogrody (Carrefour)
Matras CH Morena (Carrefour)
Matras CH Osowa (Real)
Matras Galeria Przymorze (E. Leclerc)
Matras CH Wzgórze (Real)
Matras Biały Kruk CH Batory
Matras CH Forum
Matras
Matras CH Galeria Gniezno
Matras
Matras CH Askana
Matras
Matras Galeria Grudziądzka
Matras
Matras
Matras
Matras
Matras Galeria Echo
Matras CH Galeria Kalisz II
Matras
Matras Papirus
Matras Galeria Echo
Matras Fala
Matras Morska
Matras Pegaz
Matras Galeria Emka
Matras
Matras Galeria Krakowska
Matras CH Plaza
Matras CH Solvay
Matras
Matras
Matras Galeria Gwarna
Matras CH Cuprum-Arena
Matras
Matras
Matras
Matras Manufaktura
Matras CH Pasaż Łódzki
Matras
Matras CH Aura
Matras
Matras
97-400 Bełchatów, Plac Narutowicza 20
42-500 Będzin, Małachowskiego 7
78-200 Białogard, Woj­ska Polskiego 12
15-664 Białystok, Wrocławska 20
43-300 Bielsko-Biała, Mostowa 5
85-005 Bydgoszcz, Gdańska 17
85-667 Bydgoszcz, Chodkiewicza 72
85-739 Bydgoszcz, For­doń­ska 141
85-070 Bydgoszcz, Fo­cha 2
85-213 Bydgoszcz, Kruszwicka 1
85-111 Bydgoszcz, Podwale 12
41-902 Bytom, Dworcowa 22 (wej. od ul. Moniuszki)
41-902 Bytom, Plac Kościuszki 1
89-600 Chojnice, Rynek 9-10
41-500 Chorzów, Wolności 28
41-500 Chorzów, Parkowa 20
32-500 Chrzanów, Al. Henryka 23
43-400 Cieszyn, Głęboka 15
42-200 Częstochowa, Al. NMP 20
42-200 Częstochowa, Al. NMP 28
77-300 Człuchów, Królewska 8
78-500 Drawsko Pomorskie, 4 Marca 4
82-300 Elbląg, Płk. Dąbka 152
80-172 Gdańsk, Schuberta 102a
80-299 Gdańsk, Spa­ce­ro­wa 48
80-398 Gdańsk, Obrońców Wybrzeża1
80-379 Gdynia, K. Górskiego 2
81-366 Gdynia, 10 Lu­te­go 11
44-100 Gliwice, Lipowa 1
44-100 Gliwice, Zwycięstwa 16
62-200 Gniezno, Pałucka 2
72-100 Goleniów, Konstytucji 3-go Maja 35
66-400 Gorzów Wlkp., Al. Konstytucji 3-go Maja
86-300 Grudziądz, Wybickiego 17
86-300 Grudziądz, Konarskiego 45
88-100 Inowrocław, Solankowa 3
88-100 Inowrocław, NMP 36
44-335 Jastrzębie Zdrój, Podhalańska 26
59-400 Jawor, Staszica 23
58-506 Jelenia Góra, Jana Pawła II 51
62-800 Kalisz, Poznańska 121-131
40-096 Katowice, Stawowa 10
47-200 Kędzierzyn Koźle, Poniatowskiego 1/3
25-323 Kielce, Świętokrzyska 20
78-100 Kołobrzeg, Giełdowa 8a
78-100 Kołobrzeg, Walki Młodych 32
75-005 Koszalin, Zwycięstwa 92
75-452 Koszalin, Jana Pawła II 20
31-008 Kraków, Rynek Główny 23
31-154 Kraków, Pawia 5
31-564 Kraków, al. Pokoju 44
30-420 Kraków, Zakopiańska 105
63-700 Krotoszyn, Koźmińska 2
82-500 Kwidzyn, Chopina 15/8
59-200 Legnica, Złotoryjska 30
59-300 Lubin, Gen. Sikorskiego20
20-081 Lublin, Staszica 2 (wej. od Krak. Przed.)
42-700 Lubliniec, Plac Kopernika 1
90-410 Łódź, Piorkowska 44
91-071 Łódź, Jana Karskiego 5
93-570 Łódź, Al. Jana Pawła II 30
90-004 Łódź, Piotrkowska 144
39-300 Mielec, Biernackiego 2 89-100 Nakło, Rynek 9
33-300 Nowy Sącz, Węgierska 170
44/ 633 81 62
32/ 267 21 54
94/ 311 34 76
85/ 661 00 73
33/ 822 54 46
52/ 322 37 34
52/ 341 60 13
52/ 346 61 92
52/ 321 27 35
52/ 320 15 66
52/ 322 70 14
32/ 388 53 97
32/ 396 25 66
52/ 397 33 58
32/ 241 74 62
32/ 241 67 10
32/ 623 03 27
33/ 851 48 40
34/ 366 46 98
34/ 361 17 10
59/ 834 22 52
94/ 363 22 66
55/ 232 38 15
58/ 322 36 23
58/ 522 99 62
58/ 761 47 17
58/ 669 64 77
58/ 620 13 98
32/ 231 51 98
32/ 231 40 77
61/ 424 34 75
91/ 407 19 61
95/ 737 27 45
56/ 461 12 64
56/ 465 60 74
52/ 357 35 13
52/ 357 95 60
32/ 470 10 17
76/ 870 70 91
75/ 754 44 25
62/ 767 11 17
32/ 203 80 85
77/ 482 32 29
41/ 201 20 57
94/ 354 90 63
94/ 352 81 92
94/ 342 67 97
94/ 343 04 36
12/ 422 56 98
12/ 421 29 86
12/ 684 44 36
12/ 255 95 34
62/ 725 23 12
55/ 261 38 34
75/ 746 00 43
76/ 749 48 78
81/534 42 94
34/ 351 10 98
42/ 632 26 07
42/ 633 23 13
42/ 255 48 11
42/ 632 80 67
17/ 583 61 74
52/ 385 26 14
18/ 540 86 93
Matras
Matras
Matras CH Solaris
Matras CH Karolinka
Matras
Matras
Matras CH Mazovia Matras
Matras
Matras CH King Cross (Marcelin)
Matras
Matras DH Sanowa
Matras CH Słoneczna
Matras
Matras
Matras CH Plaza
Matras CH Nowy Świat
Matras
Matras Staromiejska
Matras
Matras
Matras CH Plaza
Matras CH Turzyn (Carrefour)
Matras CH Piast
Matras Eureka
Matras
Matras
Matras
Matras CH Gemini Jasna Park
Matras CH Tarnowia
Matras
Matras
Matras CH Bielawy (Carrefour)
Matras
Matras
Matras
Matras Biały Ptak
Matras
Matras
Matras Galeria Victoria
Matras
Matras im. S. Żeromskiego
Matras CH Arkadia
Matras Leksykon
Matras CH Wileńska (Carrefour)
Matras
Matras
Matras
Matras
Matras
Matras CH Wzorcownia
Matras CH Borek (Carrefour)
Matras Dolnośląska
Matras CH Korona
Matras
Matras
Matras
Matras
Matras CH Twierdza
Matras
Matras
Matras Atena
Matras
Matras CH Lider
55-200 Oława, Rynek 4
45-056 Opole, Plac Teatralny 13
45-040 Opole, Plac Kopernika 16
45-837 Opole, Wrocławska 154
63-400 Ostrów Wielkopolski, Kolejowa 20
97-300 Piotrków Trybunalski, Słowackiego 20
09-410 Płock, Wyszogradzka 127
09-402 Płock, Tumska 10
59-100 Polkowice, Moniuszki 1a/1
60-197 Poznań, Bukowska 156
61-805 Poznań, Św. Marcin51
37-700 Przemyśl, Brudzewskiego 1
26-600 Radom, Chrobrego 1
26-610 Radom, Żeromskiego 37
97-500 Radomsko, Plac 3 Maja 10
41-710 Ruda Śląska, 1 Maja 310
35-311 Rzeszów, Krakowska 20
98-200 Sieradz, Jana Pawła II 3
76-200 Słupsk, Stary Rynek 4
41-200 Sosnowiec, Modrzejowska 29
83-200 Starogard Gdański, Ks.Kellera 7
16-400 Suwałki, Dwernickiego 15
71-411 Szczecin, Bo­ha­te­rów Warszawy 42
71-011 Szczecin, Mieszka I 73
78-400 Szczecinek, Kardynała Wyszyńskiego 5
58-100 Świdnica, Rynek 33
86-100 Świecie, Duży Rynek 15
42-600 Tarnowskie Góry, Krakowska 9
33-100 Tarnów, Nowodąbrowska 127
33-100 Tarnów, Krakowska 149
33-100 Tarnów, Plac Sobieskiego 3
87-100 Toruń, Rynek Staromiejski 31
87-100 Toruń, Olsz­tyń­ska 12
87-100 Toruń, Szeroka 32
87-100 Toruń, Wojska Polskiego 43/45
89-500 Tuchola, Świecka 26
43-100 Tychy, Bo­cheń­skie­go 12
43-540 Ustroń, Rynek 3a
58-300 Wałbrzych, Słowackiego 1
58-300 Wałbrzych, 1 Maja 64
78-600 Wałcz, Kilińszczaków 38
00-897 Warszawa, Al. Solidarności 119/125
00-175 Warszawa, Al. Jana Pawła II 82
00-042 Warszawa, Nowy Świat 41
03-734 Warszawa, Tar­go­wa 72
02-585 Warszawa, Al. Niepodległości 121/123
00-012 Warszawa, Zgoda 12
01-380 Warszawa, Powstańców Śląskich 126
84-200 Wejherowo, Sobieskiego 260
87-800 Włocławek, 3 Maja 34/36
87-800 Włocławek, Kilińskiego 3
50-984 Wrocław, Hal­le­ra 52
50-068 Wrocław, Świd­nic­ka 28
51-166 Wrocław Hallera 52
41-800 Zabrze, 3 Maja 5
41-800 Zabrze, Wolności 296
41-800 Zabrze, Plutonowego R. Szkubacza 1
41-800 Zabrze, Plac Teatralny 12
22-400 Zamość, Przemysłowa 10
98-220 Zduńska Wola, Łaska 21
65-071 Zielona Góra, Stary Rynek 22/3
78-520 Złocieniec, Józefa Piłsudskiego 2
77-400 Złotów, Wojska Polskiego 31
34-300 Żywiec, Zielona 9
71/ 303 46 97
77/ 453 87 01
77/ 448 58 59
77/ 457 01 70
62/ 735 16 63
44/ 647 12 22
51/ 615 20 02
24/ 235 01 38
76/ 845 05 27
61/ 886 01 45
61/ 816 25 23
16/ 733 13 20
48/ 382 20 93
48/ 362 59 80
44/ 683 21 70
32/ 340 05 87
17/ 863 00 07
43/ 654 21 02
59/ 841 29 75
32/ 269 90 27
58/ 562 43 62
87/ 618 20 63
91/ 464 64 73
91/ 434 53 58
94/ 374 77 50
74/ 851 39 17
52/ 331 12 93
32/ 287 20 64
509 441 811
14/ 646 64 55
14/ 656 48 98
56/ 654 99 59
56/ 662 53 87
56/ 622 05 33
56/ 623 15 48
52/ 334 48 05
32/ 227 21 97
33/ 854 17 67
74/ 842 35 64
74/ 632 31 53
67/ 250 83 44
22/ 620 46 28
22/ 331 21 53
22/ 826 45 33
22/ 331 64 35
22/ 845 42 45
22/ 826 00 48
22/ 569 71 00
58/ 677 49 15
54/ 231 26 51
54/ 288 54 85
71/ 783 18 72
71/ 343 58 49
71/ 783 18 72
32/ 370 26 10
32/ 271 24 15
32/ 746 82 31
32/ 273 90 96
84/ 530 05 88
43/ 823 28 95
68/ 324 37 38
94/ 367 14 88
67/ 263 55 28
33/ 475 53 53