ZŁE PRZECHOWYWANIE BULW
Transkrypt
ZŁE PRZECHOWYWANIE BULW
ZŁE PRZECHOWYWANIE BULW W Polsce, okres przechowywania ziemniaków zależy od kierunku użytkowania i waha się od 6-7 miesięcy (materiał sadzeniakowy) do 9-10 miesięcy (ziemniaki konsumpcyjne i dla przetwórstwa). Przechowalnictwo ziemniaka należy do najważniejszych etapów w jego produkcji, należy stworzyć takie warunki, aby ubytki naturalne i straty w tym okresie były jak najmniejsze. Głównym zadaniem prawidłowego przechowywania ziemniaków jest zachowanie następujących cech użytkowych wymaganych przez poszczególne kierunki użytkowania: *sadzeniaki wysoki potencjał wzrostowo-rozwojowy i produkcyjny, *jadalne i do przetwórstwa spożywczego - niska zawartość cukrów, odpowiednia zawartość suchej masy i skrobi, mała skłonność do ciemnienie miąższu bulw surowych i po ugotowaniu, mała skłonność do powstawania ciemnej plamistości miąższu, wysoka zawartość odżywcza, *przemysłowe - wysoka zawartość skrobi. Ze względu na dużą liczbę małych gospodarstw, plon ziemniaka w przewadze przechowywany jest w kopcach, piwnicach lub budynkach gospodarczych adaptowanych na przechowalnię, w których kontrola warunków przechowywania jest bardzo utrudniona, a straty w niesprzyjających warunkach mogą dochodzić do 50%. W celu uniknięcia większych ubytków należy przede wszystkim w okresie wegetacji stosować zabiegi przyspieszające dojrzewanie bulw oraz poprawiające trwałość przechowalniczą, a następnie stosować się do podstawowych wymagań przechowalniczych. Niewłaściwe postępowanie z ziemniakami w tym czasie powoduje zawilgocenie bulw, zaparzenie i pleśnienie, wzmożone procesy oddychania i wydzielania wody, zahamowanie lub wydłużenie czasu korkowacenia skórki i zabliźnienia uszkodzeń mechanicznych. Tym niekorzystnym zmianom można zapobiec poprzez intensywną wentylację w pomieszczeniach przechowalniczych wyposażonych w urządzenia wentylacyjne a w kopcach tradycyjnych osuszyć bulwy przez wymianę mokrej słomy (po okryciu ziemią pozostawić odsłoniętą kalenicę na całej długości kopca). Należy unikać bezpośredniego okrywania pryzm ziemniaczanych folią, gdyż efekt będzie odwrotny – zamiast osuszenia, nastąpi skraplanie pary wodnej. Przechowywanie bulw w kopcach jest najtańszym i najbardziej rozpowrzechnionym sposobem, mimo to, aby był opłacalny należy stworzyć ziemniakom optymalne warunki: - teren, na którym mają być założone kopce powinien być równy, suchy o przepuszczalnym podłożu - należy zadbać o odprowadzenie wód opadowych na glebach zwięzłych - usytuować kopce w kierunku północ-południe w celu odpowiedniego nasłonecznienia - optymalna szerokość kopca 180cm, wysokość - 90cm - termometr powinien być umieszczony na głębokości 30cm, - okrycie kopca składa się z dwóch warstw: jesiennej i zimowej * jesienna - grubość słomy około 20 cm oraz 5-10 cm ziemi, * zimowa - 10-15 cm słomy i 15-20 cm ziemi. Przechowywanie bulw w piwnicy opiera się głównie na zapewnieniu optymalnego obiegu powietrza w pryzmie: - wietrzenie pryzmy odbywa się metodą naturalną - warunki dla przepływu powietrza są ograniczone, więc wymiana powietrza w pryzmie zachodzi na głębokość 100-120 cm 1 - umieszczenie podłogi ażurowej na posadzce piwnicy na wysokości 15 cm zwiększy intensywność wietrzenia - kontrola polega na pomiarze temperatury i obserwacji wierzchniej warstwy pryzmy ziemniaków. Wymagana temperatura i wilgotność względna powietrza podczas etapu długotrwałego przechowywania, w zależności od kierunku użytkowania. Etapy przechowywania Rodzaj użytkowania Temperatura Wilgotność Długotrwałe przechowywanie w °C względna sadzeniaki jadalne do przerobu na produkty spożywcze pasza 2-6° powietrza w % 90-95 4-6° 90-95 przemysł 6-8° 90-95 do 4° 90-95 (aż do zbytu) skrobiowy przemysł gorzelniczy Wymienione sposoby składowania, ze względu na często nieprawidłowe warunki termiczne i wilgotnościowe oraz utrudnione procesy przewietrzania, przynoszą wysokie straty jakościowe i ilościowe na skutek transpiracji, oddychania, kiełkowania czy rozwoju chorób grzybowych i bakteryjnych ( np. mokra i sucha zgnilizna ziemniaka). Mokra zgnilizna ziemniaka to choroba bakteryjna wywoływana przez bakterie z rodzaju Pseudomonas dawniej Erwinia carotovora var. carotovora. Rozwija się intensywnie na bulwach w wilgotnych i ciepłych warunkach przechowywania oraz gdy zwiększa się stężenie CO2. Mokre gnicie porażonych bakterią bulw rozpoczyna się od przetchlinek, można zaobserwować ciemnobrunatne plamy, pod którymi miąższ szybko zmienia się w brunatną, cuchnącą, mazistą, miękką, rozpadającą się masę. Rozwojowi choroby sprzyja występowanie czarnej nóżki jeszcze w czasie wzrostu na plantacjach, rozwija się szczególnie często w miejscach gdzie występują zastoiny wodne i na glebach gliniastych. W przechowalni tworzą się początkowo niewielkie ogniska bulw z objawami mokrej zgnilizny, które poprzez wycieki śluzu z chorych bulw stopniowo rozrastają się, mogąc w efekcie doprowadzić do zapadnięcia się kopców. Rozwój choroby ograniczają: selekcja negatywna w okresie wegetacji na czarną nóżkę, właściwy zbiór, dezynfekcja urządzeń i maszyn, uprawa odmian o podwyższonej odporności. Sucha zgnilizna ziemniaka powodowana przez grzyby z rodzaju Fusarium ssp. Na powierzchni porażonej bulwy występują ciemno brunatne plamki o koncentrycznym wyglądzie. Miąższ w tych miejscach mięknie i zapada się. Rozwijający się proces gnilny stopniowo opanowuje całą bulwę, która wysycha i ulega mumifikacji. Infekcji tej choroby sprzyjają uszkodzenia skórki bulw powstające podczas zbioru, transportu i obróbki, a także podwyższona koncentracja CO2 i wilgotność względna powietrza 50-70 % podczas przechowywania. Temperatura przechowywania ma duży wpływ na wielkość strat 2 wywołanych tą chorobą. Niskie temperatury przechowywania hamują rozwój patogena w miąższu bulw, należy dobrze przewietrzać pryzmę, jednak ciągła wentylacja stymuluje rozwój suchej zgnilizny. Metodami ekologicznymi ograniczającymi rozwój choroby oprócz zdrowej bulwy zbieranej w odpowiednich warunkach jest uprawa odmian o podwyższonej odporności na suchą zgniliznę. Straty w wyniku rozwoju chorób przechowalniczych zależą od warunków panujących w przechowalni. Warunki panujące w przechowalni o składowaniu luzem bardziej sprzyjają rozwoju mokrej zgnilizny natomiast w przechowalni o składowaniu w paletach większy jest rozwój suchej zgnilizny. Najkorzystniejsze warunki do rozwoju chorób przechowalniczych występują podczas przechowywania ziemniaków w wysokiej temperaturze, na bulwach uszkodzonych. Metody ograniczenia strat. Aby ograniczyć straty powodowane przez choroby okresu przechowywania należy prowadzić prawidłową technologię uprawy ziemniaka. • Używać zdrowych sadzeniaków (najlepiej z plantacji kwalifikowanych) oraz o podwyższonej odporności na choroby. • Sadzenie przeprowadzić w terminie optymalnym dla danego rejonu kraju i w prawidłowo uprawioną glebę. • Stosować jesienne nawożenie organiczne lub uprawę poplonów zielonych ( np. gorczyca). • Uprawiać ziemniaki na glebach lekko zwięzłych oraz dostosować poziom nawożenia azotowego do potrzeb danej odmiany. • Stosować w technologii produkcji ziemniaków szerokich rzędów, co najmniej 75cm. • Używać do ostatniego obsypywania urządzeń z profilowaniem redlin. • Prowadzić na plantacji prawidłową i dostosowaną do danej odmiany chemiczną ochronę przed chwastami, szkodnikami i chorobami. • Prawidłowo przygotować plantację do zbioru. Stosowanie chemicznej desykacji plantacji na 2-3 tygodnie przed planowanym zbiorem zapobiega porażeniu bulw przez zarazę ziemniaka oraz ułatwia przeprowadzenie zbioru, z możliwie małą ilością uszkodzeń mechanicznych. • Zbiór należy przeprowadzać w warunkach suchych i temperaturze powietrza powyżej 10°C. • Ziemniaki przeznaczone do długotrwałego przechowywania należy przesortować i usunąć wszelkie bulwy z widocznymi objawami chorobowymi lub uszkodzone. • Bulwy przed przechowywaniem powinny być pozostawione na kilka dni w suchym i przewiewnym miejscu, aby umożliwić zabliźnienie się skórki oraz odparowanie nadmiaru wody. • Ziemniaki przechowywać najlepiej w przechowalniach z możliwością kontrolowania atmosfery w temperaturze 3-4°C i wilgotności względnej ok. 85%. Bulwy ziemniaka to żywe organizmy, dlatego zadaniem przechowalnictwa jest maksymalne wydłużenie okresu uśpienia bulw. Z powodu malejącej powierzchni uprawy ziemniaka, należy lepiej wykorzystywać coraz mniejsze zbiory i ograniczać straty podczas przechowywania bulw. Marta Gardyna-Ciosek DODR we Wrocławiu 3