pobierz plik

Raport końcowy
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i
bezpieczeństwo ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz
wyznaczenie pożądanych kierunków działań na przyszłość w obszarach objętych
tymi priorytetami
Projekt współfinansowany jest ze środków Unii Europejskiej – Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
oraz ze środków Samorządu Województwa Dolnośląskiego w ramach Pomocy Technicznej Regionalnego
Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Spis treści
1.
Streszczenie ........................................................................................................... 6
2.
Cele i koncepcja badania ..................................................................................... 17
2.1. Cel badania ..................................................................................................... 17
2.2. Kryteria stosowane w badaniu ........................................................................... 22
2.3. Opis realizacji badania ...................................................................................... 22
3.
Metodyka badania................................................................................................ 23
3.1. Analiza danych zastanych .................................................................................. 23
3.2. Analiza dokumentacji projektowej ...................................................................... 24
3.3. Indywidualne wywiady pogłębione ..................................................................... 24
3.4. Wywiady kwestionariuszowe (CATI) ................................................................... 25
3.5. Ankieta internetowa (CAWI) .............................................................................. 26
3.6. Case study....................................................................................................... 26
3.7. Panel ekspertów ............................................................................................... 26
3.8. Analiza wskaźnikowa w ujęciu D-P-S-I-R ............................................................. 27
4.
Wyniki z badań..................................................................................................... 28
4.1. Ocena realizacji celów i wskaźników RPO WD oraz Priorytetu 4 „Środowisko i
bezpieczeństwo ekologiczne” a także wybranych strategii poprzez projekty
objęte badaniem .............................................................................................. 28
4.1.1.
Wpływ projektów objętych badaniem na poprawę stanu środowiska
naturalnego oraz zapobieganie jego degradacji .................................................... 28
4.1.2.
Wpływ projektów objętych badaniem na osiągnięcie celu głównego RPO WD,
celu II szczegółowego RPO WD, celu Priorytetu 4................................................. 35
4.1.3.
Wpływ projektów objętych badaniem na osiągnięcie wskaźników realizacji celu
głównego i II celu szczegółowego RPO WD, a także wskaźników Priorytetu 4. .......... 39
4.1.4.
Realizacja preferencji w poszczególnych działaniach Priorytetu 4 przez
projekty objęte badaniem ................................................................................. 45
4.1.5.
Wpływ projektów objętych badaniem na realizację celów określonych w
Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020 ........................................... 50
4.1.6.
Wpływ projektów objętych badaniem w ramach priorytetu 4 i 5 na realizację
celów określonych w Strategii Lizbońskiej i Europa 2020 ....................................... 54
4.2. Ocena realizacji celów i wskaźników RPO WD oraz Priorytetu 5 „Energetyka”, a
także wybranych strategii poprzez projekty objęte badaniem ................................. 56
4.2.1.
Wpływ projektów objętych badaniem na osiągnięcie celu głównego RPO WD,
celu II szczegółowego RPO WD, celu Priorytetu 5. ................................................ 56
4.2.2.
Wpływ projektów objętych badaniem na osiągnięcie wskaźników realizacji celu
głównego a także wskaźników Priorytetu 5. ......................................................... 61
4.2.3.
Realizacja preferencji w poszczególnych działaniach Priorytetu 5 przez
projekty objęte badaniem ................................................................................. 64
4.2.4.
Wpływ projektów objętych badaniem na realizację celów określonych w
Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020 ........................................... 67
2
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.3. Ocena założeń i rozwiązań zastosowanych w aktualnej perspektywie
finansowania w Priorytecie 4 i 5 (w tym wybór projektów) .................................... 69
4.3.1.
System zarządzania wyborem projektów (kryteria, preferencje, nabory
celowane, projekty indywidualne, typy projektów, typy beneficjentów, kwota
dofinansowania itp.) a realizacja zakładanych celów w Priorytetach 4 i 5 ................. 69
4.3.2.
Skuteczność działań informacyjno-promocyjnych podejmowanych przez IZ
RPO i DIP w ramach konkursów związanych z Priorytetami 4 i 5 RPO WD ................ 91
4.3.3.
Zmiany konieczne do wprowadzenia w zakresie działań informacyjnopromocyjnych podejmowanych przez IZ RPO i DIP w ramach konkursów
związanych z Priorytetami 4 i 5 RPO WD ............................................................. 92
4.3.4.
Sposoby realizacji przez beneficjentów zaleceń środowiskowych wynikających
z procedury konsultacji środowiskowych z partnerami społecznymi ......................... 92
4.3.5.
Adekwatność udzielonego wsparcia w ramach priorytetu 4 i 5 do potrzeb
potencjalnych beneficjentów ............................................................................. 95
4.3.6.
Identyfikacja czynników zależnych i niezależnych od Instytucji Zarządzającej i
Dolnośląskiej Instytucji Pośredniczącej utrudniających lub uniemożliwiających
ubieganie się o dotację przez beneficjentów oraz utrudniających realizację i
rozliczanie dofinansowanych projektów, ułatwiających ubieganie się o dotację
oraz realizację i rozliczanie dofinansowanych projektów ........................................ 96
4.3.7.
Powody małego zainteresowania ze strony potencjalnych beneficjentów RPO
WD konkursami z priorytetów 4 i 5 (zwłaszcza w zakresie działań 4.3, 4.7, 5.1
i 5.3) ........................................................................................................... 103
4.4. Ocena realizacji zasady komplementarności na poziomie projektów objętych
badaniem ....................................................................................................... 109
4.4.1.
Komplementarność
projektów
objętych
badaniem
z
innymi
projektami/inwestycjami ................................................................................. 109
4.4.2.
Komplementarność projektów objętych badaniem zgodnie z założeniami
określonymi w punkcie 5 poszczególnych priorytetów w RPO WD
(Komplementarność i demarkacja) oraz punkcie 13 U RPO WD
(Komplementarność z innymi działaniami i priorytetami)...................................... 136
4.4.3.
Efekt synergii przy realizacji projektów komplementarnych. Identyfikacja
dobrych praktyk ............................................................................................ 141
4.5. Wypracowanie wstępnych założeń dla przyszłego okresu programowania w
zakresie obszarów oraz typów projektów............................................................ 143
4.5.1.
Potrzeba kontynuacji wsparcia w zakresie infrastruktury energetycznej oraz
służącej ochronie środowiska a także nowe typy projektów z tego zakresu............. 143
4.5.2.
Zmiany w systemie zarządzania i wdrażania nowego RPO WD .............................. 154
4.5.3.
Możliwość wykorzystania odnawialnych instrumentów finansowych ....................... 155
4.6. Identyfikacja czynników zewnętrznych, które wpływały na realizację celów i
wskaźników projektów realizowanych w ramach Priorytetu 4 i 5 RPO WD .............. 156
4.6.1.
Sposób, w jaki czynniki zewnętrzne przyczyniły do osiągnięcia zakładanych w
projekcie wskaźników..................................................................................... 156
4.6.2.
Sposoby minimalizacji ryzyka wystąpienia efektów negatywnych .......................... 157
4.6.3.
Główne przyczyny zmian i odstępstw w zakresie osiągnięcia efektu
ekologicznego ............................................................................................... 157
4.6.4.
Przedsięwzięcia charakteryzujące się najniższym kosztem w przeliczeniu na
osiągnięty efekt ekologiczny ............................................................................ 158
3
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.7. Ocena stanu środowiska w regionie, w tym rzeczywistego wpływu projektów
wdrażanych w ramach Priorytetów 4 i 5 RPO WD na stan środowiska przy
użyciu analizy wskaźnikowej w układzie D-P-S-I-R............................................... 159
4.7.1.
Analiza wskaźnikowa sytuacji z zakresu gospodarki odpadami w układzie D-PS-I-R ........................................................................................................... 159
4.7.2.
Analiza wskaźnikowa sytuacji z zakresu infrastruktury wodno-ściekowej w
układzie D-P-S-I-R ......................................................................................... 163
4.7.3.
Analiza wskaźnikowa sytuacji z zakresu jakości powietrza w układzie D-P-S-I-R ...... 167
4.7.4.
Analiza
wskaźnikowa
sytuacji
z
zakresu rekultywacji
obszarów
zdegradowanych w układzie D-P-S-I-R.............................................................. 172
4.7.5.
Analiza wskaźnikowa sytuacji z zakresu ochrony bioróżnorodności i edukacji
ekologicznej w układzie D-P-S-I-R .................................................................... 176
4.8. Ocena założeń i rozwiązań zastosowanych w aktualnej perspektywie
finansowania w Priorytecie 4 i 5 (w tym wybór projektów) ................................... 180
4.8.1.
Rekultywacja wysypiska śmieci w Wojczycach.................................................... 180
4.8.2.
Budowa instalacji mechanicznej obróbki odpadów komunalnych oraz
wykonanie drugiego etapu uszczelnienia kwatery w centrum utylizacji
odpadów gmin łużyckich w Lubaniu.................................................................. 183
4.8.3.
Budowa sieci kanalizacyjnej i wodociągowej w Kotli oraz budowa sieci
kanalizacyjnej w Moszowicach ......................................................................... 189
4.8.4.
Poprawa jakości powietrza poprzez budowę pomp ciepła w obiektach
użyteczności publicznej tj. Artystycznej Galerii Izerskiej w Kromnowie i
Świetlicy wiejskiej w Rybnicy ........................................................................... 193
4.8.5.
Ekomodernizacja systemu energetycznego Pływalni Miejskiej AQUARIUS w
Bielawie ....................................................................................................... 198
4.8.6.
Remont zabudowy regulacyjnej rzeki Kamiennej w km 0+000-10+500 w
miejscowości Jelenia Góra............................................................................... 203
4.8.7.
Lipki - Oława - modernizacja obwałowań, gm. Oława i Jelcz - Laskowice.
Modernizacja wału W-1(OM) ........................................................................... 207
4.8.8.
Likwidacja, rekultywacja i zagospodarowanie służbowych stacji paliw w 23
jednostkach miejskich i powiatowych Policji woj. dolnośląskiego ........................... 212
4.8.9.
Bezpieczny Dolny Śląsk – rozbudowa centrów ratownictwa województwa
dolnośląskiego - zakup specjalistycznego sprzętu technicznego ............................ 217
4.8.10. EkoCentrum Wrocław..................................................................................... 223
4.8.11. Modernizacja i rozbudowa elektrowni wodnej w Miłkowie mająca na celu
zwiększenie jej potencjału produkcyjnego przez MEW Śnieżka Spółka Jawna .......... 227
4.8.12. Budowa kotłowni opalanej biomasą w miejscowości Złoty Stok............................. 229
4.8.13. Przebudowa sieci elektroenergetycznej średniego i niskiego napięcia na
terenie miejscowości Szklarska Poręba.............................................................. 234
4.8.14. Modernizacja i poprawa parametrów technicznych sieci gazowej w rejonie
ulic: Złotoryjskiej, Mikołaja Reja i Władysława Grabskiego w miejscowości
Legnica ........................................................................................................ 242
4.8.15. Budowa i modernizacja sieci dystrybucji ciepła w Złotoryi .................................... 245
4.8.16. Budowa źródła skojarzonego opartego na gazie w EC Zawidawie .......................... 249
4.8.17. Termomodernizacja budynku głównego Dolnośląskiego Centrum Chorób Płuc
we Wrocławiu ............................................................................................... 255
4
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.8.18. Przebudowa, termomodernizacja budynku Ośrodka Zdrowia w Chełmsku
Śląskim przy ul. Lubawskiej nr 26, na działce nr 35, obręb Chełmsko Śląskie .......... 259
5.
Aneks 1 .............................................................................................................. 264
5
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
1. Streszczenie
Celem głównym badania było dostarczenie odpowiedzi na pytanie, czy realizacja projektów
dofinansowanych w ramach Priorytetu 4 i 5 przyczynia się/przyczyniła się do realizacji
zakładanych w programie celów, a także czy wyznaczone obszary wsparcia oraz podział
środków na priorytety i działania został właściwie zaplanowany i czy można było wdrażać te
priorytety skuteczniej i efektywniej.
Jednocześnie w związku z trwającym procesem programowania nowego RPO WD na lata 20142020 bardzo istotne było wskazanie kierunków wspierania infrastruktury energetycznej oraz
służącej środowisku, a także bezpieczeństwu ekologicznemu, które w najlepszym możliwym
stopniu przyczynią się do zaspokojenia potrzeb regionu oraz do rozwoju społecznogospodarczego województwa dolnośląskiego.
W ramach realizacji celów badania zweryfikowane zostało przede wszystkim, jak projekty
wybrane do dofinansowania w ramach Priorytetu 4 „Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne" i
Priorytetu 5 „Energetyka" RPO WD przyczyniają się/przyczyniły się do realizacji celów i
wskaźników tych priorytetów, założeń poszczególnych Działań, a także do wsparcia II celu
szczegółowego RPO WD oraz wybranych zagadnień w Strategii Województwa Dolnośląskiego.
Realizację badania podzielono na 8 głównych części.
W pierwszej przeprowadzono analizę danych zastanych. Analizie poddane zostały dokumenty
strategiczne Unii Europejskiej, krajowe oraz regionalne. Dokumenty związane z realizacją RPO,
a także dane statystyczne.
W kolejnym etapie dokonana została analiza dokumentacji projektowej. Zakres przedmiotowy
badania obejmował 148 projektów realizowanych w ramach priorytetu 4, oraz 56 realizowanych
w ramach priorytetu 5.
W trzecim etapie przeprowadzono indywidualne wywiady pogłębione oraz triadę. Rozmówcami
byli beneficjenci dwóch projektów kluczowych priorytetu 4, osoby zaangażowane w planowanie
kluczowych dla województwa inwestycji związanych z energetyką, pracownicy IZ oraz DIP,
przedstawiciele Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we
Wrocławiu oraz Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska we Wrocławiu.
Kolejny etap obejmował przeprowadzenie wywiadu kwestionariuszowego CATI. Badaniem
zostały objęte dwie grupy respondentów. W ramach pierwszej przeprowadzono 120 wywiadów
z beneficjentami priorytetu 4 i 5. W ramach drugiej przeprowadzono wywiady z
przedstawicielami potencjalnych wnioskodawców przyszłego okresu programowania (z
uwzględnieniem wnioskodawców, którzy nie przeszli pozytywnie któregoś z etapów oceny
projektu w RPO WD).
W piątym etapie przeprowadzono ankietę internetową CAWI. Respondentami tego badania byli
członkowie KOP z obszarów energetyka: odnawialne źródła energii, dystrybucja energii
elektrycznej i gazu, ciepłownictwo i kogeneracja, wytwarzanie przesył i dystrybucja energii
elektrycznej oraz środowisko: ochrona środowiska, infrastruktura wodno-ściekowa,
termomodernizacja. Ankieta skierowana została do wszystkich członków KOP z wybranych
obszarów.
Kolejny etap obejmował przeprowadzenie opisu studiów przypadków inwestycji realizowanych
bądź zrealizowanych dzięki pozyskaniu dofinansowania z priorytetu 4 oraz 5.
Wyniki wszystkich analiz i badań zostały zinterpretowane przez panele ekspertów, w czasie
których zostały wyciągnięte wnioski z badania. Przeprowadzone zostały dwa panele ekspertów.
Uczestnikami pierwszego byli eksperci z dziedziny energetyki, których wiedza i doświadczenie
dotyczą m.in. OZE i termomodernizacji - ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji na Dolnym
Śląsku. W drugim uczestniczyli eksperci z dziedziny środowiska i bezpieczeństwa, których
6
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
wiedza i doświadczenie dotyczą m.in. gospodarki odpadami rekultywacji
zdegradowanych - ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji na Dolnym Śląsk.
terenów
Etap ósmy obejmował przeprowadzenie analizy metodą D-P-S-I-R. Metoda ta oparta jest na
analizie wskaźnikowej. Pozwoliła ona na ocenę stanu środowiska w regionie, w tym wpływu
projektów wdrażanych w ramach Priorytetów 4 i 5 na stan środowiska.
Do najważniejszych wniosków, które można sformułować po przeprowadzeniu badania zaliczyć
można:
a) Dotyczące wpływu badanych projektów na stan środowiska, realizację zapisów
strategii oraz osiągnięcie celów
1. Projekty dofinansowane w ramach RPO WD w różnym stopniu wpłynęły na poprawę
stanu środowiska naturalnego oraz możliwość zapobiegania jego zagrożeniom (wynikało
to m.in. z ograniczeń w zakresie wspierania projektów w ramach RPO wynikających z
zapisów linii demarkacyjnej).
2. Analizowane przedsięwzięcia w dużym stopniu przyczyniły się do uporządkowania
gospodarki odpadami w poszczególnych gminach województwa oraz poprawy stanu
gospodarki wodno-ściekowej. W znacznym stopniu przyczyniają się do skuteczniejszej
ochrony przed skutkami zagrożeń naturalnych i technologicznych oraz usuwania
skutków tych zagrożeń. Poza tym pozwalają na przywracanie środowiska do właściwego
stanu i wzmacniania różnych elementów systemu zarządzania środowiskiem. Bez
wątpienia realizacja projektów przyczyniła się do zwiększenia świadomości ekologicznej
mieszkańców województwa.
3. Projekty w niewielkim stopniu wpłynęły na poprawę jakości powietrza atmosferycznego.
Powodem tego były ograniczone środki finansowe przeznaczone na realizację tego
działania co spowodowało ograniczenia w zakresie typu beneficjenta i rodzaju
wspieranych przedsięwzięć. Z uwagi na zakres potrzeb z zakresu infrastruktury
przeciwpowodziowej w regionie realizacja badanych projektów w niewielkim stopniu
przyczyni się do zmniejszenia zagrożenia przeciwpowodziowego i suszy oraz
zapobiegania i zwalczania ich skutków. Badane projekty wpływają na lokalną poprawę
stanu środowiska poprzez wykonywanie prac rekultywacyjnych. Należy jednak zwrócić
uwagę, że na terenie województwa istnieją bardzo duże potrzeby z zakresu
rekultywacji, które w niewielkim stopniu zostały zaspokojone przez zrealizowane
projekty. Analizowane projekty w niewielkim stopniu przyczyniły się również do ochrony
różnorodności biologicznej.
4. Realizacja projektów poddanych badaniu w dużym stopniu przyczyniła się do
osiągnięcia celu głównego RPO WD. Jednym bowiem z czynników decydujących o
jakości życia mieszkańców jest stan środowiska na danym terenie. W rezultacie
poprawy jakości środowiska następuje zatem poprawa jakości życia. Badane projekty
przyczyniły się również w dużym stopniu do poprawy infrastruktury ochrony środowiska
na terenie województwa, a co za tym idzie do realizacji II celu szczegółowego, a także
celu Priorytetu 4. Przyczyniły się także do poprawy stanu środowiska na terenie
województwa. Poprawa stanu środowiska jest czynnikiem wpływającym na podniesienie
poziomu życia mieszkańców, a także czynnikiem przyczyniającym się do wdrażania
koncepcji zrównoważonego rozwoju. W związku z czym badane projekty wprost
przyczyniły się do osiągnięcia celu głównego oraz celów zdefiniowanych w sferze
przestrzennej SRWD 2020.
5. Analizowane projekty ze względu na zakres tematyczny przyczyniają się w dużym
stopniu do realizacji celów Strategii Lizbońskiej oraz Strategii Europa 2020.
Odpowiadają one wprost na wyzwania, które zostały zdefiniowane w tych
dokumentach. Przede wszystkim przyczyniają się do wdrażania zintegrowanej i
efektywnej polityki energetycznej UE oraz do wdrażania rozwoju zrównoważonego
poprzez wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej
środowisku i bardziej konkurencyjnej.
7
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
6. Badane projekty będą miały pozytywny wpływ na zwiększenie udziału energii
produkowanej
ze
źródeł
odnawialnych,
dystrybucji
energii
elektrycznej,
upowszechniania gazu jako źródła energii. Jednak ze względu na stopień
zaawansowania realizacji badanych projektów ich realny wpływ w województwie stan
energetyki w regionie będzie widoczny dopiero w kolejnych latach. W niewielkim
natomiast stopniu przyczynią się one do poprawy stanu środowiska na terenie
województwa poprzez wsparcie przedsięwzięć dotyczących produkcji energii cieplnej
oraz produkcji ciepła i energii elektrycznej w układzie kogeneracji. Ze względu na
objęcie projektami termomodernizacyjnymi tylko obiektów ochrony zdrowia ich wpływ
na zmniejszenie emisji dwutlenku węgla będzie niewielki.
7. Jednym z czynników decydujących o poziomie życia jest poczucie bezpieczeństwa.
Bezpieczeństwo to może być rozumiane bardzo szeroko i obejmować aspekty związane
z bezpieczeństwem socjalnym, publicznym ale też bezpieczeństwem korzystania z
pewnych usług publicznych. Taką usługę jest np. zapewnienie mieszkańcom
bezpieczeństwa dostaw energii. Czynnikiem wpływającym na podniesienie poziomu
życia jest także przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu. Wykluczenie społeczne
przejawia się ograniczeniem lub brakiem możliwości korzystania z pewnych usług lub z
pewnej infrastruktury. Przeciwdziałając wykluczeniu należy dążyć do tego, aby każda
osoba, która chce, mogła korzystać np. z infrastruktury energetycznej lub gazowej.
Przeciwdziałając wykluczeniu przyczyniamy się tak naprawdę do podniesienia poziomu
życia mieszkańców. Badane projekty przyczyniły się zatem się w wysokim stopniu do
osiągnięcia zakładanego celu SRWD.
b) Dotyczące realizacji założonych wskaźników
8. Priorytet 4 RPO WD wdrażany jest w sposób systematyczny, bez większych opóźnień –
w przypadku większości wskaźników założone wartości są osiągnięte z nadmiarem.
Wyjątkami są wskaźniki Liczba projektów mających na celu poprawę jakości powietrza,
Liczba osób zabezpieczonych przed powodzią w wyniku realizacji projektu, Liczba
projektów z zakresu prewencji zagrożeń, Liczba osób przyłączonych do sieci
kanalizacyjnej, Długość wybudowanej sieci kanalizacyjnej oraz Liczba osób
przyłączonych do sieci wodociągowej. Na podstawie wartości zapisanych w umowach
można przyjąć, że istnieje prawdopodobieństwo, że zakładane wartości tych
wskaźników nie zostaną osiągnięte.
9. W ramach priorytetu 5 RPO WD w przypadku większości wskaźników założone wartości
będą osiągnięte z nadmiarem. Wyjątkami są wskaźniki Dodatkowa roczna produkcja
energii ze źródeł odnawialnych, Dodatkowa moc produkcji energii za źródeł
odnawialnych, Długość sieci dystrybucji energii elektrycznej. W przypadku pozostałych
wskaźników pomimo tego, że ich realizacja jest na poziomie niższym od zakładanego,
to na podstawie wartości wskazanych w podpisanych umowach można przyjąć, że ich
realizacja nie jest zagrożona
10. Beneficjenci dokonywali wyboru wskaźników przede wszystkim w oparciu o katalog
wskaźników zaproponowany przez Instytucję Zarządzającą. Wartości wskaźników były
szacowane na podstawie szczegółowych badań i analiz. Przy określaniu wartości
wskaźników korzystano również z usług firm zewnętrznych. Z przeprowadzonych badań
wynika, że nie ma wskaźników, których pomiar jest szczególnie trudny czy kosztowny.
11. W ponad dwóch na trzech przypadkach nie było konieczności zmiany wartości
wskaźników w trakcie realizacji projektu. Ewentualna konieczność zmiany wartości
wskaźników była głównie spowodowane brakiem wystarczających informacji do
prawidłowego oszacowania wartości wskaźników, brakiem dokładnych analiz,
nieaktualnymi dokumentami, na podstawie których wyznaczono wskaźniki, także
mniejszą liczbą osób, które przyłączyły się do sieci oraz zdarzeniami losowymi
(kradzieże, pożary itp.).
c) Dotyczące realizacji preferencji
8
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
12. Preferencje w ramach priorytetu 4 były realizowane w różnym stopniu. Można jednak
wskazać, że stopień ich realizacji był niewielki. W ramach bowiem działania 4.1
preferencje były realizowane przez co czwarty projekt, a w ramach działania 4.7 – przez
co piąty. W pozostałych działaniach preferencje były realizowane w znikomym stopniu
lub – jak w przypadku działania 4.5 – w ogóle.
13. Blisko połowa projektów z działania 5.2 oraz 5.4 realizowała preferencje. W przypadku
działania 5.2 najczęściej powoływano się na realizację projektów na obszarach wiejskich
lub małych miast, a w działaniu 5.4 na wykorzystanie odnawialnych źródeł energii.
14. Ze względu na uwarunkowania naturalne województwa preferowane powinno być
wpieranie energetyki wodnej. Jako zagrożenie dla rozwoju tego typu energetyki
wskazano jednak plany wprowadzenia opłat za korzystanie ze środowiska dla wody,
która wykorzystywana jest dla produkcji energii. Pomimo niezbyt korzystnych warunków
naturalnych na terenie województwa dobrze rozwija się energetyka wiatrowa.
15. Realizowane do tej pory projekty z zakresu edukacji ekologicznej koncentrowały się
głównie na edukacji dzieci i młodzieży. Brak było projektów związanych z edukacją osób
dorosłych.
16. Zbyt ogólne sformułowanie preferencji powodowało problemy interpretacyjne.
Przykładem takim mogą być preferencje dla projektów realizowanych na obszarach
turystycznych.
d) Dotyczące czynników utrudniających realizację projektów
17. Dużą trudnością w ubieganiu się o dotację są problemy w uzyskaniu odpowiednich
pozwoleń i dokumentów, zwłaszcza zgromadzenie wymaganej dokumentacji
środowiskowej. Z punktu widzenia beneficjentów ważne jest uwzględnienie czasu
wymaganego na przeprowadzenie procedury oceny oddziaływania na środowisko w
harmonogramie działań związanych ze składaniem wniosku.
18. Do czynników, które utrudniają realizację projektów można zaliczyć m.in. konieczność
uzyskiwania zgody właścicieli działek, przez które przebiega projektowana sieć (np.
elektroenergetyczna), problemy z wdrażaniem prawa unijnego w Polsce (np. przepisów
Ramowej Dyrektywy Wodnej) czy konieczność opracowania raportu oddziaływania na
środowisko dla niektórych przedsięwzięć.
e) Dotyczące nowego okresu finansowania
19. W nowym okresie programowania w zakresie gospodarki odpadami potencjalni
beneficjenci wyrażają zainteresowanie realizacją projektów dotyczących punktów
selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, rekultywacji składowisk, zakupu
wyposażenia niezbędnego do selektywnego zbierania odpadów oraz budowy spalarni.
Ze względu jednak na brak takiego obiektu na terenie województwa priorytetowo
powinna być potraktowana budowa spalarni odpadów.
20. W obszarze infrastruktury wodno-kanalizacyjnej beneficjenci wyrażają zainteresowanie
realizacją projektów związanych z budową lub modernizacją sieci kanalizacyjnej,
budową lub modernizacją sieci wodociągowej, budową oczyszczalni ścieków oraz
budową lub modernizacją stacji uzdatniania wody.
21. Wśród projektów dotyczących poprawy jakości powietrza beneficjenci są zainteresowani
w głównej mierze realizacją projektów dotyczących wymiany źródeł ciepła,
termomodernizacji, likwidacji źródeł niskiej emisji, modernizacji źródeł ciepła oraz
instalacji filtrów kominowych.
22. W obszarze zabezpieczenia przeciwpowodziowego i zapobiegania suszom beneficjenci
zainteresowani są przede wszystkim budową wałów, regulacją koryt rzecznych,
melioracją, budową zbiorników retencyjnych oraz modernizacją odwodnienia.
23. Beneficjenci wykazują zainteresowanie realizacją inwestycji za pomocą instrumentów
zwrotnych. Czynnikami decydującymi jednak o zainteresowaniu uzyskaniem wsparcia w
formach zwrotnych są niskie koszty i oprocentowanie, a zarazem wysoka kwota
9
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
dofinansowania projektu, długi okres spłaty, możliwość zaciągnięcia kredytu na wkład
własny, sytuacja finansowa jednostek samorządu terytorialnego oraz rentowność
projektu. Obszarami gdzie przede wszystkim mogły być stosowane instrumenty zwrotne
jest gospodarka odpadami oraz w mniejszym stopniu odnawialne źródła energii.
24. W obszarze projektów z zakresu gospodarki niskoemisyjnej beneficjenci wykazują
zainteresowanie realizacją projektów z zakresu wymiany oświetlenia ulicznego na
energooszczędne oraz zakupu niskoemisyjnych środków transportu. Czynnikiem
ułatwiającym uzyskanie wsparcia dla projektów z zakresu energetyki jest zatrudnianie w
gminach osób odpowiedzialnych za działania służące poprawie efektywności
energetycznej. Takie osoby zatrudnione są w kilku dolnośląskich gminach.
25. W ramach RPO 2007-2013 udało się zrealizować wiele projektów rekultywacyjnych na
terenie nieczynnych składowisk odpadów. Nierozwiązanym problem pozostaje nadal
„mała rekultywacja” związana np. z likwidacją dzikich składowisk odpadów. Projekty
takie są o niewielkiej wartości finansowej natomiast dzięki ich realizacji uda się osiągnąć
znaczny efekt ekologiczny.
Do najważniejszych rekomendacji, które można sformułować po przeprowadzeniu badania
zaliczyć można:
1. Wprowadzenie w okresie 2014-2020 możliwości realizacji małych projektów
rekultywacyjnych, preferencji dotyczącej realizacji projektów edukacyjnych dla osób
dorosłych oraz preferencji dotyczących energetyki wodnej.
2. Proponujemy aby w ramach RPO 20140-2020 w ramach działania Efektywność
energetyczna w budynkach publicznych i sektorze mieszkaniowym oraz gospodarka
odpadami rozważyć możliwość zastosowania obok form bezzwrotnych również wsparcie
w formach zwrotnych.
3. Rezygnację z kryterium oceny merytorycznej „O ile Wnioskodawca obniżył poziom
wnioskowanego dofinansowania dla projektu w stosunku do poziomu maksymalnie
dopuszczalnego” w RPO na lata 2014-2020.
4. Przeprowadzanie szkoleń dla osób mających odpowiadać za działania służące poprawie
efektywności energetycznej w gminach oraz szkoleń dla osób mających odpowiadać za
działania służące poprawie efektywności energetycznej w gminach.
5. Promowanie dobrych praktyk w zakresie tworzenia wizerunku gminy ekologicznej i
upowszechnianie przykładów projektów, które mogą prowadzić do efektów synergii.
Podkreślanie, że projekty realizowane w ramach RPO na lata 2014-2020 mogą
zwiększać efekty ekologiczne projektów realizowanych w perspektywie 2007-2013.
6. Utworzenie „centrum kompetencji”. Specjaliści pracujący w „centrum kompetencji”
powinni w podobny sposób podchodzić do określonych problemów, co pracownicy
instytucji zarządzającej, tak aby nie np. wystąpiły różnice w interpretacji określonych
wymagań.
7. Jednoznaczne określanie preferencji
8. Wprowadzenie większej przejrzystości strony internetowej, zwiększenie liczby spotkań,
konferencji i szkoleń, a także usuwanie nieaktualnych informacji ze stron internetowych
w nowym okresie programowania.
9. Utrzymanie funkcji opiekuna projektu w perspektywie 2014-2020.
10. Przeprowadzenie lobbingu dotyczącego nie wprowadzania opłat za korzystanie ze
środowiska za wodę wykorzystywaną w energetyce wodnej
11. Sugerujemy identyfikację przepisów prawnych generujących rozbieżne interpretacje i
podejmowanie przez IZ na odpowiednim szczeblu działań lobbingowych, na rzecz
odpowiedniej zmiany przepisów prawa. Rekomendujemy, aby IZ na bieżąco
monitorowała zmiany w przepisach prawnych, pojawiające się trudności i
niejednoznaczności z interpretacją przepisów prawnych. O problemach tych powinna
informować na bieżąco beneficjentów.
10
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
12. Proponujemy rozważenia wprowadzenia rozwiązania, w którym w przypadku projektów
o mniejszej wartości mogłyby być one zwolnione z przygotowywania części
dokumentacji aplikacyjnej. Pełna dokumentacja konkursowa byłaby wymagana tylko
przy projektach o znacznej wartości. Takie rozwiązanie stosowane jest w ramach
Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich gdzie w przypadku gmin nie jest wymagane
opracowywanie np. studium wykonalności.
13. Opracowanie metodologii obliczania efektu netto w odniesieniu do pojedynczego
projektu.
Summary
The main objective of the study was to provide answers to the question whether the
implementation of projects funded under the Priorities 4 and 5 contributes/contributed to the
realisation of the objectives of the programme, and whether the designated areas of support
and allocation of resources to priorities and measures were properly planned and whether these
priorities could be implemented more effectively and efficiently.
At the same time in connection with ongoing programming process of the new ROP LSV for the
years 2014-2020, it was crucial to provide directions for the promotion of energy infrastructure
and the environment infrastructure as well as ecological security, which in the best possible
extent will contribute to meeting the needs of the region and to the socio-economic
development of the Lower Silesia (Dolnośląskie) voivodship.
As part of the realisation of the objectives of the study there was verified primarily how projects
selected for funding under the Priority 4 "Environment and Ecological Safety" and the Priority 5
"Energy" of the ROP LSV contribute/contributed to the achievement of the objectives and
indicators of these priorities, assumptions of each Measure, and to supporting of the II specific
objective of the ROP LSV and the selected issues in the Strategy for the Lower Silesia
Voivodship.
The implementation of the study was divided into eight main parts.
In the first one an analysis of existing data (desk research) was conducted. There have been
analysed strategic documents of the European Union, as well as national and regional
documents. Documents relating to the execution of ROP, as well as statistical data.
In the next stage, the analysis of project documentation was performed. The subject scope of
the study included 148 projects implemented under the Priority 4 and 56 projects implemented
under the Priority 5.
In the third stage individual in-depth interviews were conducted as well as a triad interview.
Interviewees were the beneficiaries of two key projects in the priority 4, the people involved in
the planning of investments of the key importance for the region related to energy, employees
MA and DIP, representatives of the Voivodship Fund for Environmental Protection and Water
Management in Wrocław and the Voivodship Inspectorate for Environmental Protection in
Wrocław.
The next stage involved interviewing with the use of CATI questionnaire. The study covered the
two groups of respondents. In the first one there were 120 interviews conducted with
beneficiaries of the Priority 4 and 5. In the second group interviews were conducted with
representatives of potential applicants the next programming period (including applicants who
have not passed one of the steps of evaluation of their project under the ROP LSV).
In the fifth stage, an online CAWI survey was conducted. The respondents in this study were
members of the PEC of the following energy areas: renewable energy sources, distribution of
electricity and gas, district heating and cogeneration, generation, transmission and distribution
of electric energy and the following environment areas: environmental protection,
11
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
infrastructure, water and wastewater, thermal modernization. The survey was addressed to all
members of the PEC representing the selected areas.
The next stage involved carrying out a description of the case studies of investments being realized
or already realized thanks to the financing obtained under the Priority 4 or 5.
The results of all analyses and studies were interpreted by panels of experts, during which the
conclusions of the study were drawn. There were two panels of experts were conducted:
Participants of the first one were energy experts whose knowledge and experience relate to,
among others, RES and thermal modernization - with particular emphasis on the situation in the
Lower Silesia. The second one was attended by experts in the field of environment and security,
whose knowledge and experience relate to, among others, waste reclamation of degraded
areas - with particular emphasis on the situation in the Lower Silesia.
The eight stage included analysis carried out with the use of the D-P-S-I-R method. This
method is based on the analysis of the indicators. It allowed to evaluate the condition of the
environment in the region, including the impact of projects implemented under the Priority 4
and 5 on the environment.
The most important conclusions that can be drawn from the study include:
a) As regards the impact of the projects analysed on the environment,
implementation of the strategy, and achievement of the objectives
1. Projects funded under the ROP LSV have varying degrees of influence on the
improvement of the environment condition and the possibility of preventing its threats
(this was due among others to demarcation rules between UE funded programs that
limited possibilities of financing projects under regional program)
2. The analysed projects to a large extent contributed to the setting in order the waste
management in the different gminas of the voivodship and the improvement of water
and wastewater management. To a large extent, they contribute to more effective
protection against the effects of natural and technological risks and removal of the
effects of these threats. Besides, they allow to restore the environmental damage and
strengthen the various elements of the environmental management system. Without
any doubt, the implementation of the projects has helped to increase the environmental
awareness of the voivodship's population.
3. Projects slightly influenced the improvement of air quality. The reason for this was
limited financial resources for the implementation of this measure, which resulted in
restrictions on the type of beneficiary and type of supported projects. Given the scope
of the needs of flood control infrastructure in the region, the implementation of the
projects studied will little help to reduce the risk of flood and drought and will also little
help to control and counteract their effects. Projects analysed affect the improvement
of local environment's condition through the reclamation works. It should be noted,
however, that in the voivodship, there are very large needs in the field of land
reclamation, which to a small extent have been met by the completed projects. The
projects analysed to a small extent contributed also to the conservation of biodiversity.
4. Implementation of projects examined to a large extent contributed to the achievement
of the main objective of the ROP LSV. One of the factors determining the quality of life
of the inhabitants is the condition of the environment in the area. As a result of the
improvement in the quality of the environment the quality of life improves. The projects
analysed also contributed greatly to the improvement of environmental infrastructure in
the voivodship, and thus the implementation of the II specific objective, and the
objective of the Priority 4. These projects contributed to the improvement of the
environment condition in the voivodship. Improving the environment condition is a
factor in terms of raising the standard of living of the inhabitants, as well as the factor
contributing to the implementation of the concept of sustainable development. As a
12
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
result the projects examined directly contributed to the achievement of the main
objective and the objectives defined in the spatial sphere of DSLSV 2020.
5. The projects analysed due to the range of subjects contribute significantly to achieving
the objectives of the Lisbon Strategy and the Europe 2020 Strategy. They correspond
directly to the challenges that have been defined in these documents. First of all, they
contribute to the implementation of the integrated and effective EU energy policy and
the implementation of sustainable development by promoting a more resource efficient,
greener and more competitive economy.
6. The projects analysed will have a positive impact on increasing the share of energy
produced from renewable sources, electricity distribution, dissemination of gas as an
energy source. However, due to the degree of completion of the projects examined
their real impact on the energy sector in the region will be visible only in subsequent
years. Whereas to a small extent, they will contribute to improving the environment in
the voivodship by supporting projects concerning the production of thermal energy and
the production of heat and electricity in the system of cogeneration. Due to the fact
that only health facilities are covered by the thermal modernisation projects, their
impact on reducing carbon dioxide emissions will be small.
7. One of the factors determining the level of life quality is a sense of security. This
security can be understood very broadly and include aspects of social security, public
safety but also the safety of using certain public services. This service is e.g. to provide
residents with the security of energy supply. The factor to raise the standard of living
is also preventing the social exclusion. Social exclusion manifests itself in limited or lack
of possibilities to use certain services or certain infrastructure. In order to counteract
the exclusion one should strive to ensure that every person who wants it, is able to
benefit from e.g. energy or gas infrastructure. While counteracting the exclusion we
really contribute to raising the standard of living of the inhabitants. The projects
examined contributed therefore to a high degree to achieve the objective planned in
the DSLSV.
b) As regards the implementation of the planned indicators
8. The priority 4 of the ROP LSV is implemented in a systematic manner without much
delay - in the case of most of the indicators the established values are achieved with an
excess. Exceptions are the following indicators: Number of projects aimed at improving
air quality, Number of people protected from flooding as a result of projects realised,
Number of projects in the field of prevention of threats, Number of people connected to
the sewerage network, Length of sewerage network built and Number of people
connected to the water supply network. Based on the values enshrined in the
agreements it can be assumed that there is a likelihood that the assumed values of
these indicators will not be achieved.
9. Under Priority 5 of the ROP LSV the values planned for most of the indicators will be
achieved with an excess. Exceptions are the following indicators: Additional annual
energy production from renewable sources, Additional power of energy production for
renewable sources, Length of electricity distribution networks. For other indicators,
despite the fact that their implementation is at a lower level than planned, based on the
values specified in the contracts signed, it can be assumed that their performance is not
at risk.
10. Beneficiaries have made the choice of indicators based primarily on the catalogue of
indicators proposed by the Managing Authority. The values of the indicators were
estimated on the basis of detailed research and analysis. When determining the values
of the indicators outsourcing also have been used. The studies conducted show that
there are no indicators which are particularly difficult or expensive to measure.
11. In more than two out of three cases, there was no need to change the values of the
indicators during the project implementation. The possible need to change the values of
the indicators was mainly due to lack of sufficient information to properly estimate the
13
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
values of the indicators, the lack of accurate analyses, outdated documents which were
the determining basis for the indicators, including a smaller number of people who have
joined the network and random events (theft, fire, etc.).
c) As refers to the realisation of preferences
12. Preferences under the Priority 4 have been implemented to varying degrees. One can,
however, indicate that the degree of their implementation was low. Under the measure
4.1 preferences were implemented by every fourth project, and under the measure 4.7
- by every fifth project. In other measures preferences were implemented minimally or
- as in the case of the measure 4.5 - were not implemented at all.
13. Nearly half of the projects in the measures 5.2 and 5.4 have implemented preferences.
In the case of the measure 5.2 implementation of projects in rural areas or small towns
was invoked most frequently, and in the measure 5.4 - the use of renewable energy
sources.
14. Due to the natural conditions of the voivodship the supporting of hydropower should be
preferred. As a threat to the development of this type of power there were indicated,
however, plans to introduce charges for the use of the environment for water which is
used for energy production. Despite not very favourable natural conditions wind energy
is developing well in the voivodship.
15. The projects completed so far in the field of environmental education focused primarily
on the education of children and youth. There were no projects related to adult
education.
16. Too general formulation of preferences resulted in problems of interpretation. An
example of this may be preferences for projects implemented in tourist areas.
d) As refers the factors hindering the implementation of projects
17. The great difficulty in applying for a grant are problems in obtaining relevant permits
and documents, especially the gathering of the required environmental documentation.
From the point of view of the beneficiaries, it is important to take into account the time
required to carry out the procedure of environmental impact assessment in the
timetable of activities related to the submission of an application.
18. The factors that hinder the implementation of projects may include, among others, the
need to obtain the consent of the owners of parcels through which the proposed
network goes (e.g. electric power network), problems with the implementation of EU
law in Poland (e.g. regulations of the Water Framework Directive) and the need for
preparation of the environmental impact assessment for certain projects.
e) As refers the new funding period
19. In the new programming period in terms of waste management, potential beneficiaries
express their interest in the implementation of projects concerning points of separate
collection of municipal waste, reclamation of landfills, purchase of equipment necessary
for the selective collection of waste and building of incinerators. However, due to the
lack of such a facility in the voivodship the construction of a waste incinerator should be
treated as a priority.
20. In the area of water and sewage infrastructure beneficiaries express their interest in
the implementation of projects related to the construction or modernization of the
sewerage system, construction or modernization of the water supply system,
construction of sewage treatment plants and construction or upgrading of water
treatment plants.
21. Among the projects that concern the improvement of air quality, beneficiaries are
mainly interested in the implementation of projects concerning the exchange of heat,
thermal modernisation, elimination of low-emission sources, modernization of heat
sources and installation of filters towers.
14
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
22. In the area of flood protection and prevention of drought beneficiaries are primarily
interested in the construction of embankments, riverbeds control, land reclamation,
construction of reservoirs and the modernization of dehydration.
23. Beneficiaries are showing interest in implementation of investments using the repayable
instruments. However the factors determining interest in obtaining support in the
repayable forms are low cost and low interest rate, but also a high amount of project
financing, long repayment period, the possibility of taking out a loan for own deposit,
the financial position of local government units and the profitability of the project. Areas
where there can be mainly used repayable instruments are as follows: waste
management and to a lesser extent, renewable energy sources.
24. In the area of projects in the field of low-carbon economy, beneficiaries are showing
interest in implementation of projects in the field of exchange of street lighting into the
energy efficient one, and the purchase of low-emission means of transport. Factor
facilitating the obtaining of the support for projects in the energy sector is hiring in
gminas persons responsible for the measures that concern the improvement of the
energy efficiency. Such persons are employed in several gminas in the Lower Silesia.
25. Under the ROP 2007-2013 many reclamation projects were realized successfully in the
inactive landfills. Unresolved issue is still "small reclamation" that refers for example to
liquidate illegal landfills. Such projects are of little financial value while thanks to their
implementation significant environmental effect will be achieved.
The most important recommendations that can be drawn from the study include:
1. Introduction in the 2014-2020 period the feasibility of small reclamation projects,
preferences on realisation of educational projects for adults and preferences for water
power.
2. We suggest that the ROP 20140-2020 under the measure Energy efficiency in public
buildings and housing sector and waste management consider using, in addition to
grants also the support in the repayable forms.
3. Resignation of the substantive criterion "Unless the applicant reduced the level of
funding requested for the project in relation to the maximum permissible level" in the
ROP for the years 2014-2020.
4. Conduct training for persons who will hold responsibility in terms of measures to
improve energy efficiency in gminas and training for people who will hold responsibility
for measures to improve energy efficiency in gminas.
5. Promoting good practice in the creation of the image of the ecological gmina and
dissemination of examples of projects that can lead to synergy effects. Emphasising
that the projects implemented under the ROP for the years 2014-2020 may increase
the ecological effects of projects implemented in the 2007-2013 perspective.
6. Creating a "center of competence". Professionals working in the "center of competence"
should approach the specific problems in a similar manner that the staff of the
managing authority so that there were e.g. no differences in interpretation of the
specified requirements.
7. Unambiguous identification of preferences.
8. The introduction of greater transparency of the website, increasing the number of
meetings, conferences and training, as well as the removal of outdated information
from web pages in the new programming period.
9. Maintaining the function of the project supervisor in the 2014-2020 perspective.
10. Carrying out lobbying for not introducing fees for the use of the environment in terms
of water used in hydropower.
11. We suggest identifying the laws that generate divergent interpretations as well as
making the lobbying by the MA at the appropriate level in iorder to make appropriate
changes in the law happen. We recommend that MA to-date monitors changes in
15
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
legislation, emerging difficulties and ambiguities of interpretation of legislation. It
should inform the beneficiaries of these problems on ongoing basis.
12. We propose to consider the introduction of a solution in which in the case of projects
with a lower value, they could be exempted from preparing part of the application
documentation. Full documentation would be required in the contest only for projects of
significant value. This solution is used in the framework of the Rural Development
Programme where in the case of gminas development of such documents as e.g.
feasibility study is not required.
13. Develop a methodology for calculating the net effect with respect to a single project.
16
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
2. Cele i koncepcja badania
2.1. Cel badania
Celem głównym badania było dostarczenie odpowiedzi na pytanie, czy realizacja projektów
dofinansowanych w ramach Priorytetu 4 i 5 przyczynia się/przyczyniła się do realizacji
zakładanych w programie celów, a także czy wyznaczone obszary wsparcia oraz podział
środków na priorytety i działania został właściwie zaplanowany i czy można było wdrażać te
priorytety skuteczniej i efektywniej.
Jednocześnie w związku z trwającym procesem programowania nowego RPO WD na lata 20142020 bardzo istotne było wskazanie kierunków wspierania infrastruktury energetycznej oraz
służącej środowisku, a także bezpieczeństwu ekologicznemu, które w najlepszym możliwym
stopniu przyczynią się do zaspokojenia potrzeb regionu oraz do rozwoju społecznogospodarczego województwa dolnośląskiego.
W ramach realizacji celów badania zweryfikowane zostało przede wszystkim, jak projekty
wybrane do dofinansowania w ramach Priorytetu 4 „Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne" i
Priorytetu 5 „Energetyka" RPO WD przyczyniają się/przyczyniły się do realizacji celów i
wskaźników tych priorytetów, założeń poszczególnych Działań, a także do wsparcia II celu
szczegółowego RPO WD oraz wybranych zagadnień w Strategii Województwa Dolnośląskiego.
W przypadkach, w których projekty były jeszcze realizowane i nie można jeszcze dokładnie
określić rzeczywistych efektów projektu oraz ich rezultatów, założone zostały ich
przypuszczalne/spodziewane efekty na podstawie dokumentacji projektowej.
Ponadto zbadane i ocenione zostało czy narzędzia wybrane do realizacji tych priorytetów, w tym
w szczególności założone w dokumentach programowych typy projektów przewidziane do
wsparcia, wartości wskaźników, wartości projektów, preferencje, typy beneficjentów
umożliwiały osiągnięcie zakładanych celów priorytetu.
W związku z potrzebą wyznaczenia kierunków przyszłej perspektywy finansowej 2014+, w
ramach badania zostały wypracowane rekomendacje na aktualny i przyszły okres
programowania funduszy strukturalnych oraz wskazane „dobre praktyki" przeznaczone dla
beneficjentów.
Obszary badawcze:
1. Ocena realizacji celów i wskaźników RPO WD oraz Priorytetu 4 „Środowisko i
bezpieczeństwo ekologiczne" a także wybranych strategii poprzez projekty
objęte badaniem1
1.1. Czy i w jakim stopniu projekty objęte badaniem przyczyniły się lub mogą przyczynić do
osiągnięcia celów (celu głównego RPO WD, celu II szczegółowego RPO WD, celu
Priorytetu 4) oraz wskaźników realizacji celu głównego2 i II celu szczegółowego RPO
WD, a także wskaźników Priorytetu 4?
1.2. Czy i w jakim stopniu projekty objęte badaniem realizują cele i preferencje w
poszczególnych działaniach Priorytetu 43?
1.3. Czy i w jakim stopniu projekty realizują cele określone w Strategii Rozwoju
Województwa Dolnośląskiego 2020 (poprzedniej i zaktualizowanej wersji)?
1
Projekty w ramach Priorytetu 4 „Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne"
Wskaźnik „Liczba utworzonych miejsc pracy"
3
Na podstawie zapisów URPO
2
17
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
1.4. Czy i w jakim stopniu projekty realizują cele określone w Strategiach Lizbońskiej i
Europa 2020?
Powyższe obszary badawcze obejmują pytania badawcze:
a) Czy i w jakim stopniu/zakresie projekty objęte badaniem przyczyniają się/przyczyniły się
do poprawy stanu środowiska naturalnego oraz zapobieganie jego degradacji przez
uporządkowanie gospodarki odpadami?
b) Czy i w jakim stopniu/zakresie projekty objęte badaniem przyczyniają się/przyczyniły się
do poprawy jakości środowiska naturalnego i warunków życia mieszkańców przez
uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej oraz rozbudowę infrastruktury
wodociągowej?
c) Czy i w jakim stopniu/zakresie projekty objęte badaniem przyczyniają się/przyczyniły się
do poprawy jakości powietrza poprzez obniżenie emisji zanieczyszczeń z obiektów
użyteczności publicznej?
d) Czy i w jakim stopniu/zakresie projekty objęte badaniem przyczyniają się/przyczyniły się
do zmniejszenia zagrożenia przeciwpowodziowego i suszy oraz zapobieganie i
zwalczanie ich skutków przez wsparcie budowy i modernizacji niezbędnej
infrastruktury?
e) Czy i w jakim stopniu/zakresie projekty objęte badaniem przyczyniają się/przyczyniły się
do poprawy jakości środowiska naturalnego przez rekultywację obszarów
zdegradowanych?
f)
Czy i w jakim stopniu/zakresie projekty objęte badaniem przyczyniają się/przyczyniły się
do zwiększenia ochrony przed skutkami zagrożeń naturalnych i technologicznych,
usuwanie ich skutków, przywracanie środowiska do stanu właściwego oraz wzmocnienie
wybranych elementów systemu zarządzania środowiskiem?
g) Czy i w jakim stopniu/zakresie projekty objęte badaniem przyczyniają się/przyczyniły się
do zachowania potencjału środowiskowego regionu poprzez edukację ekologiczną i
stworzenie w regionie mechanizmów umożliwiających ochronę i rozwój
bioróżnorodności, terenów zielonych oraz ogrodów specjalnych?
h) Jak realizowane są preferencje ujęte w Uszczegółowieniu RPO WD w poszczególnych
działaniach priorytetu „Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne"?
i)
Czy zakładane w wybranych do realizacji projektach wskaźniki produktu i rezultatu, po
ich wypełnieniu dają gwarancję osiągnięcia wartości docelowych wskaźników realizacji
celów szczegółowych (II) RPO WD oraz wartości docelowej wskaźników produktu i
rezultatu Priorytetu 4 „Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne"?
j)
W jaki sposób beneficjenci szacowali wartości wskaźników w swoich projektach i czy w
trakcie realizacji projektów konieczne były zmiany wartości wskaźników?
k) Czy i w jakim stopniu projekty realizują cele określone w Strategii Rozwoju
Województwa Dolnośląskiego 2020 oraz Strategiach Lizbońskiej i Europa 2020?
2. Ocena realizacji celów i wskaźników RPO WD oraz Priorytetu 5 „Energetyka", a
także wybranych strategii poprzez projekty objęte badaniem4
2.1 Czy i w jakim stopniu projekty objęte badaniem przyczyniły się lub mogą przyczynić do
osiągnięcia celów (celu głównego RPO WD, celu II szczegółowego RPO WD, celu
4
Projekty w ramach Priorytetu 5 „Energetyka"
18
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Priorytetu 5) oraz wskaźników realizacji celu głównego5 a także wskaźników Priorytetu
5?
2.2 Czy i w jakim stopniu projekty objęte badaniem realizują cele i preferencje w
poszczególnych działaniach Priorytetu 56?
2.3 Czy i w jakim stopniu projekty realizują cele określone w Strategii Rozwoju
Województwa Dolnośląskiego 2020 (poprzedniej i zaktualizowanej wersji)?
2.4 Czy i w jakim stopniu projekty realizują cele określone w Strategiach Lizbońskiej i
Europa 2020?
Powyższe obszary badawcze obejmują pytania badawcze:
a) Czy i w jakim stopniu/zakresie projekty objęte badaniem przyczyniają się/przyczyniły się
do zwiększenia udziału energii wytwarzanej ze źródeł odnawialnych?
b) Czy i w jakim stopniu/zakresie projekty objęte badaniem przyczyniają się/przyczyniły się
do:
-
poprawy dystrybucji energii elektrycznej;
-
upowszechnienia wykorzystywania gazu jako źródła energii?
c) Czy i w jakim stopniu/zakresie projekty objęte badaniem przyczyniają się/przyczyniły się
do poprawy stanu środowiska poprzez wsparcie przedsięwzięć dotyczących produkcji
energii cieplnej oraz produkcji ciepła i energii elektrycznej w układzie kogeneracji?
d) Czy i w jakim stopniu/zakresie projekty objęte badaniem przyczyniają się/przyczyniły się
do zwiększenia efektywności energetycznej oraz zmniejszenia emisji dwutlenku węgla
poprzez działania termomodernizacyjne w obiektach ochrony zdrowia?
e) Jak realizowane są preferencje ujęte w Uszczegółowieniu RPO WD w poszczególnych
działaniach priorytetu „Energetyka"?
f)
Czy zakładane w wybranych do realizacji projektach wskaźniki produktu i rezultatu, po
ich wypełnieniu dają gwarancję osiągnięcia wartości docelowych wskaźników produktu i
rezultatu Priorytetu 5 „Energetyka"?
g) W jaki sposób beneficjenci szacowali wartości wskaźników w swoich projektach i czy w
trakcie realizacji projektów konieczne były zmiany wartości wskaźników?
h) Czy i w jakim stopniu projekty realizują cele określone w Strategii Województwa
Dolnośląskiego oraz Strategiach Lizbońskiej i Europa 2020?
3. Ocena założeń i rozwiązań zastosowanych w aktualnej
finansowania w Priorytecie 4 i 5 (w tym wybór projektów)
perspektywie
a) Jak system zarządzania wyborem projektów (kryteria, preferencje, nabory celowane,
projekty indywidualne, typy projektów, typy beneficjentów, kwota dofinansowania itp.)
wpłynął na realizację zakładanych celów w Priorytetach 4 i 5?
b) Jak można ocenić działania informacyjno - promocyjne podejmowane przez IZ RPO i
DIP w ramach konkursów związanych z Priorytetami 4 i 5 RPO WD? Czy i jakie zmiany
należy wprowadzić w tym zakresie?
5
6
Wskaźnik „Liczba utworzonych miejsc pracy"
Na podstawie zapisów URPO
19
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
c) Czy i jak beneficjenci realizują zalecenia i uwagi, wynikające z procedury konsultacji
środowiskowych
z
partnerami
społecznymi
(przedstawicielami
organizacji
pozarządowych ekologicznych oraz Regionalnym Konserwatorem Przyrody)?
d) Czy wsparcie udzielone w ramach priorytetu 4 i 5 było adekwatne do potrzeb
potencjalnych beneficjentów?
e) Jakie czynniki zależne i niezależne od Instytucji Zarządzającej i Dolnośląskiej Instytucji
Pośredniczącej:
f)
-
utrudniały lub uniemożliwiały ubieganie się o dotację przez beneficjentów (np. w
Priorytecie 5 brak ustawy o OZE),
-
utrudniały realizację i rozliczanie dofinansowanych projektów,
-
ułatwiały ubieganie się o dotację oraz realizację i rozliczanie dofinansowanych
projektów?
Jakie były powody małego zainteresowania ze strony potencjalnych beneficjentów RPO
WD niektórymi konkursami z priorytetów 4 i 5 (zwłaszcza w zakresie działań 4.3 i 4.7
oraz 5.1 i 5.3)?
4. Ocena realizacji zasady komplementarności na poziomie projektów objętych
badaniem
a) Czy i z jakimi projektami/inwestycjami komplementarne są projekty objęte badaniem7?
b) Czy projekty objęte badaniem są komplementarne zgodnie z założeniami określonymi w
punkcie 5 poszczególnych priorytetów w RPO WD (Komplementarność i demarkacja)
oraz punkcie 13 U RPO WD (Komplementarność z innymi działaniami i priorytetami)?
c) Czy przy realizacji komplementarnych projektów wystąpił efekt synergii i na czym
polegał - identyfikacja dobrych praktyk?
5. Ocena realizacji projektów - opracowanie 8 studiów przypadków inwestycji
realizowanych/zrealizowanych dzięki pozyskaniu dofinansowania z Priorytetu 4
„Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne" oraz 6 studiów przypadków
inwestycji realizowanych/zrealizowanych dzięki pozyskaniu dofinansowania z
Priorytetu 5 „Energetyka"
a) Jak został przez beneficjenta wybrany sam projekt i jego kształt?
b) Czy założenia projektu były konsultowane z potencjalnymi odbiorcami?
c) Czy cele projektu zdefiniowane na etapie przygotowania zostały osiągnięte?
d) Czy odpowiada on potrzebom użytkowników?
e) Czy system zarządzania i wdrażania projektu okazał się skuteczny?
f)
Czy został zrealizowany zgodnie z założeniami?
g) Czy proces inwestycji zorganizowany jest/był w sposób efektywny?
h) Jaki jest efekt netto8 realizowanego projektu?
7 Na podstawie m.in. bazy projektów komplementarnych i dokumentacji projektów z działania 5.1.i 5.3
8 Pod pojęciem efektu netto rozumie się zmiany spowodowane bezpośrednio przez interwencję publiczną, po
wyeliminowaniu oddziaływania innych czynników. Wymaga to odpowiedzi na pytanie, jak zmieniłby się założony
współczynnik, gdyby interwencja nie została podjęta.
20
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
i)
Czy jest zapewnione finansowanie eksploatacji po okresie trwałości projektu?
j)
Identyfikacja najistotniejszych barier i obszarów problemowych w analizowanym
zakresie
stanowiących utrudnienia/ryzyka w realizowaniu projektu?
6. Wypracowanie wstępnych założeń dla przyszłego okresu programowania w
zakresie obszarów/typów projektów
a) Jakie są potrzeby kontynuowania wsparcia w zakresie infrastruktury energetycznej oraz
służącej środowisku, a także bezpieczeństwu w przyszłej perspektywie finansowej w
województwie dolnośląskim? Jakie zmiany należy wprowadzić, by było ono jeszcze
bardziej efektywne (z uwzględnieniem m.in. opinii ekspertów, przyszłych potencjalnych
beneficjentów i przedstawicieli IZ RPO WD)?
b) Czy wspieranie w obecnej perspektywie w priorytetach 4 i 5 typów projektów powinno
być kontynuowane w nowej perspektywie, biorąc pod uwagę zapisy celów tematycznych
4-69?
c) Czy i jak w przyszłym okresie programowania należałoby poszerzyć katalog możliwości
dofinansowania z RPO WD o inne niż dotychczas typy projektów biorąc pod uwagę zapisy
propozycji linii demarkacyjnej między programami krajowymi i regionalnymi w latach
2014 - 2020?
d) Jakich zmian należałoby dokonać w systemie zarządzania i wdrażania nowym RPO WD (w
tym zwłaszcza zarządzaniem wyborem projektów), by udzielane wsparcie było
skuteczniejsze i bardziej efektywne?
e) Które obszary/typy projektów w zakresie tematyki objętej badaniem powinny być w
przyszłej perspektywie finansowane z odnawialnych instrumentów finansowych, a które z
dotacji? W jaki sposób należy zaprogramować wsparcie z odnawialnych instrumentów
finansowych, aby było ono skuteczne i trafiało w potrzeby wnioskodawców?
7. Identyfikacja czynników zewnętrznych, które wpływały na realizację celów i
wskaźników projektów realizowanych w ramach Priorytetu 4 i 5 RPO WD
a) W jakim stopniu czynniki zewnętrzne przyczyniły się do osiągnięcia zakładanych w
projekcie wskaźników?
b) W jaki sposób minimalizowano ryzyko wystąpienia efektów negatywnych?
c) W jaki sposób wykorzystano czynniki pozytywne?
d) Jakie były główne przyczyny zmian i odstępstw w zakresie osiągnięcia efektu
ekologicznego?
e) Jakie przedsięwzięcia charakteryzują się najniższym kosztem w przeliczeniu na
osiągnięty efekt ekologiczny?
9
Na podstawie zapisów projektu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady, ustanawiającego wspólne przepisy
dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności,
Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i
Rybackiego objętych zakresem wspólnych ram strategicznych oraz ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności oraz
uchylające rozporządzenie (WE) nr 1083/2006 (COM(2011)615)
21
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
8. Ocena stanu środowiska w regionie, w tym rzeczywistego wpływu projektów
wdrażanych w ramach Priorytetów 4 i 5 RPO WD na stan środowiska (przy
użyciu analizy wskaźnikowej w układzie D-P-S-I-R)
a) Jakie są aktualne potrzeby w zakresie działań mających na celu zapewnienie
właściwego (zgodnego z normami) stanu środowiska?
b) Jaki jest wpływ realizacji priorytetu 4 i 5 na stan środowiska?
c) Jakie są obszary wymagające dalszej interwencji (np. finansowej) – wg hierarchii
pilności/istotności – i źródeł jej finansowania?
d) Jakie rodzaje interwencji w poszczególnych obszarach ochrony środowiska i energetyki
tracą swą zasadność?
e) Jakie powinny być propozycje celów (i poziomów celów) dalszych działań w zakresie
interwencji w obszarze ochrony środowiska i energetyki w horyzoncie roku 2020?
2.2. Kryteria stosowane w badaniu
W badaniu zostały uwzględnione m.in. następujące kryteria ewaluacyjne:
-
-
-
kryterium skuteczności - pozwoliło ocenić, do jakiego stopnia cele RPO zdefiniowane na
etapie programowania zostały osiągnięte
kryterium użyteczności - pozwoliło ocenić, w jakim stopniu realizacja Programu RPO
rzeczywiście przyczyniła się do rozwiązania zidentyfikowanych problemów na terenie
Dolnego Śląska i/lub przyniosła korzyści beneficjentom
kryterium trafności - pozwoliło ocenić, w jakim stopniu przyjęte cele RPO odpowiadają
zidentyfikowanym przez beneficjentów problemom w obszarze objętym Priorytetem 4 i
5 i /lub realnym potrzebom beneficjentów
kryterium adekwatność - pozwoliło ocenić, czy narzędzia wybrane do realizacji
priorytetów objętych badaniem były właściwe względem założonych celów
2.3. Opis realizacji badania
Realizację badania rozpoczęła wstępna analiza dokumentów programowych, przekazanych
danych z projektów oraz raportów z badań, która posłużyła do opracowania raportu
metodologicznego wraz z projektami narzędzi badawczych.
Akceptacja raportu metodologicznego umożliwiła rozpoczęcie właściwej części badania. Prace
badawcze były zorganizowane w ten sposób, aby w miarę możliwości wykorzystać w kolejnych
etapach badania - przy gromadzeniu danych kolejnymi metodami – wyniki wcześniej
zrealizowanych etapów. Dlatego gromadzenie danych oraz ich analiza w pewnej mierze
przeplatały się: tam, gdzie to było wskazane, analiza danych następowała bezpośrednio po ich
zgromadzeniu, tak aby móc wykorzystać jej wyniki do lepszego (bardziej precyzyjnego)
ukierunkowania zainteresowań badawczych w trakcie realizacji kolejnych metod, poprzez
ewentualne udoskonalenie (w uzgodnieniu z Zamawiającym) narzędzi badawczych.
Pierwszym etapem badania właściwego była kontynuacja rozpoczętej już w początkowej fazie
analizy danych zastanych: pogłębiona analiza dokumentów strategicznych, programowych i
prawnych oraz raportów, podręczników i danych statystycznych. Równolegle przeprowadziliśmy
analizę dokumentacji projektowej.
Następnie przystąpiliśmy do realizacji badań terenowych na podstawie uzgodnionych narzędzi
badawczych.
22
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Badanie terenowe objęło w pierwszej kolejności indywidualne wywiady pogłębione z
przedstawicielami instytucji i beneficjentów oraz badania ankietowe z wykorzystaniem techniki
CATI oraz badanie CAWI z przedstawicielami KOP.
W następnym kroku rozpoczęliśmy realizację studiów przypadku.
Następnie dokonaliśmy całościowej analizy danych, poczynając od ostatecznej analizy danych
zebranych poszczególnymi metodami, a następnie dokonaliśmy syntezy i interpretacji
uzyskanych wyników w odniesieniu do poszczególnych problemów badawczych. Na tej
podstawie opracowaliśmy odpowiedzi na problemy badawcze określone dla wszystkich
obszarów badawczych.
Na tym etapie przeprowadziliśmy także panele ekspertów, w czasie których omówiono z
ekspertami wstępne wyniki badania.
Po analizie wyników przygotowany został raport końcowy.
3. Metodyka badania
3.1. Analiza danych zastanych
Analiza danych zastanych (desk research), a więc analiza źródeł wtórnych – rozpoczęła
właściwe badanie.
Dokumenty objęte analizą:
1. Strategiczne dokumenty wspólnotowe (dotyczącej obecnej i przyszłej perspektywy
finansowej)
2. Strategia Lizbońska
3. Strategia Europa 2020
4. Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do
zaktualizowana wersja)
2020
roku (archiwalna i
5. Analiza SWOT Województwa Dolnośląskiego
6. Diagnoza Województwa Dolnośląskiego
7. Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007 – 2013
8. Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa
Dolnośląskiego na lata 2007-2013 (Uszczegółowienie RPO WD)
9. Przewodnik po Kryteriach wyboru operacji finansowanych w ramach Regionalnego
Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013
10. Dokumentacja posiadana przez Menedżera ds. Środowiska w Wydziale Zarządzania RPO
11. Dane ze stron internetowych np. www.rpo.dolnyslask.pl, www.dip.dolnyslask.pl
12. Dane statystyczne dot. regionu Dolnego Śląska
13. Listy projektów wybranych do dofinansowania w ramach Priorytetu 4 i 5 RPO WD
14. Listy projektów rezerwowych w ramach Priorytetu 4 i 5
15. Opis projektów objętych badaniem
23
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
16. Baza projektów z Priorytetu 4 i 5 RPO WD komplementarnych z innymi programami
finansowanymi ze środków UE
17. Poradnik dla beneficjenta w ramach RPO WD.
18. Wytyczne dla wnioskodawców Działania 5.1 i 5.3 realizowanych przez DIP
19. Sprawozdanie z realizacji RPO WD za rok 2012
20. Identyfikacja i delimitacja obszarów wzrostu oraz obszarów problemowych w
województwie dolnośląskim
21. Wieloletni Program Inwestycyjny dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013
realizowany przez Samorząd Województwa.
3.2. Analiza dokumentacji projektowej
Analiza dokumentacji projektowej objęła:






wartość projektów oraz wysokość dofinansowania,
wartości docelowe wskaźników programowych,
osiągnięte wartości wskaźników od początku realizacji Programu,
analizę komplementarności,
formę prawną beneficjenta,
wynik przeprowadzonych konsultacji środowiskowych.
Badaniem zostały objęte 204 projekty. Podział projektów na poszczególne priorytety i działania
przedstawia tabela 1.
Tabela 1. Liczba projektów poddana analizie
Nr działania
Liczba projektów
4.1.
24
4.2.
52
4.3.
11
4.4.
10
4.5
6
4.6.
4
4.7
41
Razem priorytet 4
148
5.1.
11
5.2.
26
5.3.
8
5.4.
11
Razem priorytet 5
56
3.3. Indywidualne wywiady pogłębione
Indywidualne wywiady pogłębione (IDI) lub diady/triady zostały przeprowadzone z:
-
beneficjentami dwóch projektów kluczowych Priorytetu 4 RPO WD;
osobami zaangażowanymi w planowanie kluczowych dla województwa dolnośląskiego
inwestycji dot. energetyki;
24
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
-
pracownikami IZ RPO WD/DIP;
przedstawicielem Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
we Wrocławiu;
przedstawicielem Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska we Wrocławiu.
3.4. Wywiady kwestionariuszowe (CATI)
Badaniem zostały objęte dwie grupy respondentów:
1. przedstawiciele beneficjentów RPO WD osi 4 i 5
Struktura próby została przedstawiona w tabeli 2.
Tabela 2. Struktura próby beneficjentów RPO WD
Podmiot
Liczebność umów
Próba
Beneficjenci Priorytetu 4 „Środowisko
i bezpieczeństwo ekologiczne”
148
95
Beneficjenci Priorytetu 5 „Energetyka”
56
25
204
120
Suma
2. przedstawiciele potencjalnych wnioskodawców przyszłego okresu programowania (z
uwzględnieniem wnioskodawców, którzy nie przeszli pozytywnie któregoś z etapów
oceny projektu w RPO WD)
Struktura próby została przedstawiona w tabeli 3.
Tabela 3. Struktura próby potencjalnych wnioskodawców przyszłego okresu
Podmiot
Liczebność
Jednostki samorządu terytorialnego
Próba
196
5
336 928
5
Spółdzielnie mieszkaniowe, TBS, wspólnoty mieszkaniowe
484
5
Szkoły wyższe i jednostki naukowe
50
2
PGL Lasy Państwowe
36
1
LGD
19
1
NGO (ekologia, ochrona zwierząt, ochrona dziedzictwa
przyrodniczego)
625
5
Instytucje kultury
16
2
Podmioty lecznicze niebędące przedsiębiorcami
155
4
338 513
30
Przedsiębiorstwa
w tym przedsiębiorstwa energetyczne
w tym przedsiębiorstwa transportu zbiorowego
SUMA
25
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
3.5. Ankieta internetowa (CAWI)
Respondentami tego badania byli członkowie KOP z obszarów energetyka: odnawialne źródła
energii, dystrybucja energii elektrycznej i gazu, ciepłownictwo i kogeneracja, wytwarzanie
przesył i dystrybucja energii elektrycznej oraz środowisko: ochrona środowiska, infrastruktura
wodno-ściekowa, termomodernizacja.
Ankietę skierowana została do wszystkich członków KOP z wybranych obszarów. Zatem
zastosowano dobór pełny.
3.6. Case study
Opracowaliśmy 18 studiów przypadków inwestycji realizowanych/zrealizowanych dzięki
pozyskaniu dofinansowania z Priorytetu 4 „Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne” oraz
Priorytetu 5 „Energetyka” obejmujące każdorazowo:
-
pomiar efektu netto,
wywiady z osobami odpowiedzialnymi za realizacje projektów,
wywiady z ekspertami w danej dziedzinie
analizy dotyczące problemowych zagadnień,
obserwacja uczestnicząca,
obserwacja nieuczestnicząca – mająca na celu m. in. dokumentację fotograficzną
efektów projektu.
Studia przypadku zostały opracowane na podstawie analizy dokumentacji wybranych projektów
oraz wywiadów indywidualnych z przedstawicielami beneficjentów podczas wizyt na miejscu
projektu. Dodatkowo badacz przeprowadził obserwację nieuczestniczącą.
Dobór projektów do studiów przypadku miał charakter celowy. Szczegółowe kryteria wyboru
projektów:
-
działanie, w ramach którego wspierany był projekt (analizie zostaną poddane projekty z
wszystkich działań Priorytetów 4 i 5),
rodzaj projektu w danym działaniu (np. wybrane zostaną inwestycje w elektrownie
wodne i biomasę w ramach analizy projektów z działania 5.1.),
możliwość skorzystania przez badacza z efektów danego projektu (np. infrastruktury
edukacyjnej),
etap realizacji projektu (preferowane będą projekty zakończone),
wartość projektu (np. wybór projektu o najwyższej wartości w danym działaniu),
zakres projektu (np. rodzaj efektu, największy efekt w danym działaniu),
zalecenia dla projektu wynikające z konsultacji środowiskowych.
3.7. Panel ekspertów
Wyniki wszystkich analiz i badań zostały zinterpretowane przez panele ekspertów, w czasie
których zostały wyciągnięte wnioski z badania.
Przeprowadzone zostały dwa panele ekspertów:
-
z udziałem ekspertów z dziedziny energetyki, których wiedza i doświadczenie dotyczą
m.in. OZE i termomodernizacji - ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji na Dolnym
Śląsku
26
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
-
z udziałem ekspertów z dziedziny środowiska i bezpieczeństwa, których wiedza i
doświadczenie dotyczą m.in.
gospodarki
odpadami
rekultywacji
terenów
zdegradowanych - ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji na Dolnym Śląsku
3.8. Analiza wskaźnikowa w ujęciu D-P-S-I-R
Metoda D-P-S-I-R to metoda oparta na analizie wskaźnikowej, która pozwoliła na ocenę stanu
środowiska w regionie, w tym wpływu projektów wdrażanych w ramach Priorytetów 4 i 5 RPO
WD na stan środowiska.
27
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4. Wyniki z badań
4.1. Ocena realizacji celów i wskaźników RPO WD oraz Priorytetu 4 „Środowisko i
bezpieczeństwo ekologiczne” a także wybranych strategii poprzez projekty
objęte badaniem
4.1.1. Wpływ projektów objętych badaniem na poprawę stanu środowiska naturalnego oraz
zapobieganie jego degradacji
Wpływ projektów objętych badaniem na poprawę stanu środowiska naturalnego oraz
zapobieganie jego degradacji przez uporządkowanie gospodarki odpadami
Stan środowiska jest jednym z najważniejszych czynników decydujących o jakości życia mieszkańców.
Ocenę w tym zakresie można przeprowadzić badając zasoby i stan środowiska naturalnego, a także
działania związane z jego ochroną.
Powstawanie odpadów staje się coraz poważniejszym problemem w skali światowej ze względu na
rosnącą liczbę ludności, zwiększającą się produkcję dóbr konsumpcyjnych oraz postęp technologiczny.
Tabela 4 prezentuje podstawowe informacje na temat gospodarki odpadami w województwie
dolnośląskim w latach 2007-2012.
Tabela 4. Podstawowe informacje na temat gospodarki odpadami w województwie dolnośląskim w latach 2007-2012
Wyszczególnienie
2007
2008
2009
2010
2011
Odpady zebrane w ciągu roku (t)
975 722,54 928 483,83 990 114,46 994 421,23
Odpady zmieszane zabrane w ciągu roku
929 156,74 867 493,03 912 524,76 923 664,13
(t)
Odpady zebrane selektywnie w ciągu roku
46 565,8
60 990,8
77 589,7
70 757,1
(t)
Odpady zebrane selektywnie w relacji do
4,8
6,6
7,8
7,1
ogółu odpadów (%)
Odpady wytworzone w ciągu roku
25 020,2
23 883,6
22 804,8
23 163,1
poddane odzyskowi (z wyłączeniem
komunalnych) (tys. t)
Udział odpadów poddanych odzyskowi w
72,9
70,8
68,5
69,0
ilości odpadów wytworzonych w ciągu
roku (%)
Czynne składowiska odpadów na których
79
51
unieszkodliwiane są odpady (szt.)
Powierzchnia czynnych składowisk na
290,0
234,7
których unieszkodliwiane są odpady
komunalne (ha)
Liczba zlikwidowanych dzikich wysypisk
390
350
456
(szt.)
źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, www.stat.gov.pl/bdl
2012
914 943,87
849 424,87
902 431,60
828 796,80
65 519,0
73 634,8
7,2
8,2
24 196,0
23 581,8
69,0
68,3
42
39
209,0
200,6
414
382
Na terenie województwa w analizowanym okresie zebranych zostało ponad 57 mln t odpadów z czego
ponad 53,1 mln t stanowiły odpady zmieszane, a tylko niecałe 4 mln t zebrano w sposób selektywny.
Jako zjawisko pozytywne należy ocenić zwiększający się udział odpadów zebranych selektywnie w
relacji do ogółu odpadów. Udział ten bowiem w roku 2012 w porównaniu do 2007 był większy o 2,4
pkt. procentowego. Tendencję malejącą wykazuje natomiast ilość odpadów wytworzonych w ciągu
roku poddanych odzyskowi. Zmniejszył się także udział odpadów poddanych odzyskowi w ilości
odpadów wytworzonych w ciągu roku. W latach 2009-2012 o ponad połowę zmniejszeniu uległa liczba
czynnych składowisk, na których unieszkodliwiane są odpady. Równocześnie zmniejszeniu o blisko
31% uległa powierzchnia czynnych składowisk, na których unieszkodliwiane są odpady komunalne. W
latach 2008-2012 likwidacji uległy 1992 dzikie wysypiska odpadów. W opinii przedstawicieli inspekcji
28
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
ochrony środowiska, na terenie województwa występuje bardzo duży problem dzikich wysypisk śmieci.
W miejsce likwidowanych wysypisk cały czas powstają nowe.
Na poprawę sytuacji w obszarze gospodarki odpadami wpływ miały projekty objęte badaniem.
Realizacja tych projektów umożliwi bowiem poddawanie odzyskowi ponad 34,3 tys. t odpadów
rocznie. Ponad 156 tys. osób zostanie objętych selektywną zbiórką odpadów (do chwili obecnej objęte
nią zostało ponad 58 tys. osób), co przyczyni się do zwiększenia ilości odpadów zbieranych w sposób
selektywny, a także do zwiększenia udziału odpadów zbieranych w sposób selektywny w odpadach
ogółem. Wpływ na zwiększenie ilości odpadów zbieranych w sposób selektywny będzie też miało
objęcie system zagospodarowania odpadów pond 204 tys. osób. Na zwiększenie ilości odpadów
zbieranych w sposób selektywny miał też wpływ zakup 162 pojemników do selektywnej zbiórki
odpadów, a także zakup pojazdu do selektywnej zbiórki odpadów. Spośród zlikwidowanych 1992
dzikich wysypisk 74 zostały zlikwidowane dzięki wspieranym projektom. Wpływ na gospodarkę
odpadami w województwie będzie miało także wybudowanie 6 kompostowni odpadów, wybudowanie
5 i zmodernizowanie 4 sortowni odpadów, wybudowanie 5 stacji przeładunkowych odpadów oraz
zwiększenie pojemności składowisk odpadów o 460 tys. m3.
Przeprowadzona analiza pozwala na sformułowanie wniosku, że badane projekty w dużym
stopniu przyczynią się do uporządkowania gospodarki odpadami na terenie
województwa, a co za tym idzie do poprawy stany środowiska naturalnego. Efekty realizowanych
projektów mają duży wpływ na poprawę stanu gospodarki odpadami w poszczególnych gminach.
Dzięki realizacji tych projektów możliwe było spełnienie przez gminy wymogów, które zostały na nie
nałożone w związku z wejściem w życie nowych przepisów z zakresu gospodarki odpadami. W czasie
panelu eksperckiego zwrócono uwagę, że dopiero od połowy 2013 r. od wejścia w życie nowelizacji
Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, gminy stały się odpowiedzialnymi za
gospodarkę odpadami na swoim obszarze, co spowoduje, że w kolejnych latach można się spodziewać
znacznej poprawy z zakresu gospodarki odpadami. Zwrócono uwagę, że w systemie gospodarki
odpadami na terenie województwa brakuje spalarni odpadów. Jako jedną z przyczyn nie wybudowania
takiej instalacji wskazywano, że gminy nie były do tej pory właścicielami odpadów.
Wpływ projektów objętych badaniem na poprawę jakości środowiska naturalnego i
warunków życia mieszkańców przez uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej oraz
rozbudowę infrastruktury wodociągowej
Woda jest jednym z odnawialnych surowców spełniającym wiele bardzo ważnych funkcji w
gospodarce. Ważność tych funkcji powoduje, że konieczna jest jej ochrona przed zanieczyszczeniami,
a także racjonalne oraz oszczędne gospodarowanie jej zasobami. Ochrona zarówno jakościowa jak i
ilościowa zasobów wodnych stanowi integralny element ochrony środowiska. Podstawowe informacje
na temat gospodarki wodno-ściekowej w województwie dolnośląskim w latach 2007-2012 przedstawia
tabela 5.
Tabela 5. Podstawowe informacje na temat gospodarki wodno-ściekowej w województwie dolnośląskim w latach 2007-2012
Wyszczególnienie
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Długość sieci wodociągowej (km)
Ludność korzystająca z sieci wodociągowej
(osoby)
Udział ludności korzystającej z sieci
wodociągowej (%)
Długość czynnej sieci kanalizacyjnej (km)
Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej
(osoby)
Udział ludności korzystającej z sieci
kanalizacyjnej (%)
Liczba komunalnych oczyszczalni ścieków (szt.)
Ludność korzystająca z komunalnych oczyszczalni
ścieków (osoby)
13 604,6
2 622 028
13 888,3
2 625 512
14 110,8
2 629 053
14 429,5
2 668 184
14 345,2
2 672 697
14 681,4
2 679 347
91,1
91,3
91,4
91,5
91,6
91,9
7 201,3
1 924 740
7 584,0
1 940 651
7 918,9
1 950 600
8 248,6
1 986 325
8 733,2
2 021 539
9 290,4
2 044 359
66,9
67,5
67,8
68,1
69,3
70,1
201
2 168 458
203
2 185 429
209
2 181 935
208
2 215 199
217
2 240 268
224
2 250 679
29
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Udział ludności korzystającej z komunalnych
75,3
76,0
75,9
oczyszczalni ścieków (%)
Wielkość (przepustowość) oczyszczalni według
772 150
798 667
789 839
projektu (m3/dobę)
Ścieki oczyszczane w ciągu roku odprowadzone
100 685,7
97 911,6
99 450,2
ogółem (dam 3)
źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, www.stat.gov.pl/bdl
75,9
76,8
77,2
794 474
869 105
840 621
102 064,3
102 219,4
101 331,1
Długość sieci wodociągowej z roku na rok ulega systematycznemu zwiększeniu. W analizowanym
okresie jej długość zwiększyła się o 1076,8 km tj. o ponad 7,9%. Zwiększeniu uległa także liczba
ludności korzystającej z sieci wodociągowej. Udział ludności korzystającej z sieci wodociągowej
zwiększył się o 0,8 pkt. procentowego. Z roku na rok wydłużała się również sieć kanalizacyjna. Jej
długość zwiększyła się o 2 089,1 km. Systematycznie zwiększała się także liczba ludności korzystającej
z sieci kanalizacyjnej. Udział ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej w latach 2007-2012 zwiększył
się o 3,2 pkt. procentowego. O 23 wzrosła liczba komunalnych oczyszczalni ścieków. Liczba ludności
korzystającej z komunalnych oczyszczalni ścieków zwiększyła się o ponad 82 tys., a udział ludności
korzystającej z komunalnych oczyszczalni ścieków zwiększył się o 2,1 pkt. procentowego. Zwiększeniu
o blisko 9% uległa wielkość (przepustowość) oczyszczalni ścieków. Ilość natomiast ścieków
oczyszczanych w ciągu roku odprowadzanych ogółem wynosiła od ponad 97,9 tys. dam3 w 2008 roku
do ponad 102,2 dam3 w 2011 roku. Analiza tych danych pozwala na wyciągnięcie jednoznacznego
wniosku mówiącego o zdecydowanej poprawie sytuacji z zakresu gospodarki wodno-ściekowej na
terenie województwa.
Bardzo duży wpływ na sytuację w zakresie gospodarki wodno-ściekowej miały projekty
objęte badaniem. Udało się bowiem wybudować 218,72 km sieci wodociągowej, co stanowiło ponad
20% wybudowanej sieci w latach 2007-2012. Do sieci wodociągowej przyłączono 13 515 osób, co
stanowiło ponad 23% przyrostu liczby osób korzystających z sieci wodociągowej. W realizowanych
projektach zakłada się wybudowanie 354,74 km sieci kanalizacyjnej (do chwili obecnej wybudowano
212,66 km). Można więc wskazać, że co dziesiąty kilometr wybudowany na terenie województwa,
wybudowany został przez beneficjentów RPO. Do wbudowanej lub zmodernizowanej sieci
kanalizacyjnej podłączone zostaną 21 782 osoby (do chwili obecnej 11 984). Liczba osób
korzystających z sieci kanalizacyjnej w latach 2007-2012 zwiększyła się o 119 619 osób, zatem 10%
podłączono dzięki realizacji analizowanych projektów. Liczba komunalnych oczyszczalni ścieków na
terenie województwa zwiększyła się o 23, z czego dzięki RPO wybudowano 4, a 2 kolejne są w
budowie. Należy także wspomnieć, że przebudowanych zostanie 10 oczyszczalni ścieków. Do poprawy
sytuacji w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, a dokładnie jakości wody przyczyni się także
wybudowanie 8 oraz zmodernizowanie 9 stacji uzdatnia wody. Do poprawy jakości wód przyczyni się
także oczyszczanie ponad 2,5 tys. m3 ścieków w wyniku realizacji projektów.
W opinii przedstawiciela WFOŚiGW we Wrocławiu gospodarka wodno-ściekowa jest jednym z
obszarów gdzie zauważalna jest największa poprawa. W województwie istnieją gminy gdzie, wskaźnik
dotyczący udziału ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej wynosi blisko 100% (najczęściej w gm.
miejskich). Przedstawiciele inspekcji ochrony środowiska wskazali, że ilość oczyszczalni ścieków w tych
gminach, a także ich przepustowość jest wystarczająca i nie ma tam potrzeby wydawania kolejnych
środków w tym obszarze. Duże natomiast potrzeby występują w zakresie budowy sieci kanalizacyjnej
na terenach wiejskich. Środki powinny być kierowane tam gdzie występują braki w infrastrukturze
sanitarnej w zależności od potrzeb zarówno na budowę sieci kanalizacyjnej jak i na modernizację
oczyszczalni ścieków. Na terenach wiejskich powinno się rozpatrywać zasadność budowania
przydomowych oczyszczalni ścieków. Również w czasie panelu ekspertów wskazano, że obszar ten jest
tym, gdzie zauważyć można największe efekty.
Przedstawiciele inspekcji ochrony środowiska zwrócili także uwagę na poprawę stanu technicznego
sieci wodociągowej. Przyczyniło się to do zmniejszenia strat wody.
Wpływ projektów objętych badaniem na poprawę jakości powietrza poprzez obniżenie
emisji zanieczyszczeń z obiektów użyteczności publicznej
30
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Podstawowym celem działań podejmowanych w związku z ochroną powietrza powinno być utrzymanie
jakości powietrza na obszarach gdzie jest ona dobra oraz poprawa na pozostałych obszarach10.
Działania takie są bardzo ważne z uwagi na fakt, że zanieczyszczenia powietrza bardzo istotnie
wpływają na zdrowie ludzi oraz na przyrodę. Statystyka publiczna dostarcza bardzo ograniczonych
informacji na temat emisji zanieczyszczeń ponieważ ogranicza informacje dotyczące emisji
zanieczyszczeń do tzw. zakładów szczególnie uciążliwych. W 2012 r. na terenie województwa takich
zakładów było 146. Informacje na temat emisji z zakładów szczególnie uciążliwych przedstawia tabela
6.
Tabela 6. Emisja zanieczyszczeń z zakładów szczególnie uciążliwych w latach 2007-2012
Wyszczególnienie
2007
2008
2009
Gazowe (tys. t/rok)
16677,
16958,
15466,
w tym:
1
6
6
dwutlenek siarki
60,9
54,1
54,9
tlenki azotu
20,9
19,0
18,5
tlenki węgla
11,1
9,3
7,9
metan
4,0
4,2
2,9
Pyłowe (t/rok)
6,7
6,4
5,2
Zanieczyszczenia pyłowe zatrzymane lub zneutralizowane w 2408,9
2428,5
2204,3
urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń (tys. t/rok)
Zanieczyszczenia gazowe zatrzymane lub zneutralizowane w
860,9
830,7
781,9
urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń (tys. t/rok)
Zanieczyszczenia pyłowe zatrzymane lub zneutralizowane w
99,7
99,7
99,8
urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń w % zanieczyszczeń
wytworzonych
Zanieczyszczenia gazowe zatrzymane lub zneutralizowane w
89,7
90,4
90,2
urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń w % zanieczyszczeń
wytworzonych
źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, www.stat.gov.pl/bdl
2010
2011
2012
16343,
7
54,2
19,2
7,8
0,2
5,2
2745,7
15942,
2
48,4
18,7
7,1
0,2
4,1
2812,4
16039,
6
48,1
18,9
7,4
0,2
4,0
2811,3
825,8
913,4
628,9
99,8
99,9
99,9
90,9
92,3
89,2
Emisja zanieczyszczeń gazowych kształtowała się średnio na poziomie 16,2 mln t rocznie. Emisja
natomiast pyłowych kształtowała się średnio na poziomie blisko 5,3 mln t rocznie. W przypadku emisji
zanieczyszczeń gazowych zaobserwować można zmniejszanie się jej wielkości. Na uwagę zasługuje
fakt, że praktycznie zanieczyszczenia pyłowe są zatrzymane lub zneutralizowane w urządzeniach do
redukcji zanieczyszczeń. W przypadku zanieczyszczeń gazowych poziom zneutralizowania kształtuje
się na poziomie 90%.
Udział zakładów przemysłowych w zanieczyszczeniu powietrza jest znaczny, jednak przeprowadzane
do wielu lat badania pokazują, że największy wpływ na występowanie przekroczeń standardów jakości
powietrza ma emisja z sektora komunalnego i mieszkaniowego tzw. niska emisja oraz transport
drogowy. Główną przyczyną niskiej emisji jest spalanie niskiej jakości paliwa (np. zły gatunkowo
węgiel, niesezonowane drewno oraz muł węglowy), a także spalanie w piecach odpadów. Przyczynia
się to do zanieczyszczenia powietrza pyłem PM 10 oraz benzoalfapirenem. Ruch samochodowy jest
natomiast odpowiedzialny za emisję dwutlenku azotu oraz pyłu drobnego11.
Przeprowadzany w ostatnich dwudziestu latach monitoring jakości powietrza na terenie województwa
dolnośląskiego pokazał znaczną poprawę jakości powietrza w głównej mierze w odniesieniu do
dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i pyłu zawieszonego. Zmniejszenie tej emisji było głównie
rezultatem realizacji inwestycji ograniczających emisję zanieczyszczeń ze źródeł przemysłowych12.
Nierozwiązanym problem pozostaje jednak nadal niska emisja oraz emisja związana z transportem. W
opinii przedstawiciela WFOŚiGW ochrona powietrza jest obszarem gdzie jest jeszcze bardzo dużo do
zrobienia, a wsparcie w szczególności powinno trafiać na likwidację niskiej emisji.
10
Raport o stanie środowiska w województwie dolnośląskim w 2012 r., Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Wrocław
2012, s. 15.
11
Tamże, s.12
12
Tamże, s. 19
31
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Analizowane projekty przyczynią się do poprawy jakości powietrza poprzez objęcie 16 budynków
użyteczności publicznej działaniami w ramach tych projektów. Zmodernizowanych zostanie 8 źródeł
ciepła, co przyczyni się do ograniczenia emisji zanieczyszczeń pyłowych i gazowych. Rocznie możliwe
będzie ograniczenie emisji w przypadku dwutlenku siarki o 6,98 t, w przypadku tlenków azotu o 0,58
t, a w przypadku dwutlenku węgla o 742,3 t. Wpływ projektów poddanych analizie na jakość
powietrza na terenie województwa będzie niewielki. Projekty te jednak przyczynią się do
poprawy jakości powietrza poprzez zmniejszenie emisji i koncentracji zanieczyszczeń na
obszarach gdzie były realizowane.
Przedstawiciele inspekcji ochrony środowiska zwrócili uwagę na złą jakość powietrza na terenie
województwa. Do przekroczenia dopuszczalnego poziomu stężenia zanieczyszczeń w głównej mierze
dochodzi w okresie zimowym. Zwrócono uwagę na problem niskiej emisji i na spalanie odpadów w
domowych piecach. Wskazano, że należy podejmować działania zachęcające do przyłączania się do
zbiorczej sieci grzewczej. W pewnym stopniu ze względu na budowę obwodnic udało się ograniczyć
problem zanieczyszczenia środowiska spowodowany emisją ze środków transportowych.
W czasie panelu ekspertów wskazano, że w obszarze ochrony powietrza są jeszcze bardzo duże
potrzeby. Jako największe wyzwanie wskazano została konieczność likwidacji niskiej emisji.
Wpływ projektów objętych badaniem na zmniejszenie zagrożenia przeciwpowodziowego i
suszy oraz zapobieganie i zwalczanie ich skutków przez wsparcie budowy i modernizacji
niezbędnej infrastruktury
Na terenie województwa znajduje się 1 326,5 km wałów przeciwpowodziowych oraz 3005 różnego
typu budowli hydrotechnicznych (zbiorniki retencyjne, zbiorniki suche, kanały ulgi, przepompownie
itd.)13.
Z uwagi na zakres potrzeb z zakresu infrastruktury przeciwpowodziowej można wskazać,
że realizacja badanych projektów w niewielkim stopniu przyczynią się do zmniejszenia
zagrożenia przeciwpowodziowego i suszy oraz zapobiegania i zwalczania ich skutków.
Realizacja projektów umożliwi zabezpieczenie przed powodzią ponad 59 tys. mieszkańców (do chwili
obecnej udało się zabezpieczyć ponad 16 tys.). Zrealizowanych zostanie 10 projektów z zakresu
prewencji zagrożeń dotyczących infrastruktury zapobiegania powodziom i suszom. Wybudowanych,
wyremontowanych lub przebudowanych zostanie 16 obiektów ochrony przeciwpowodziowej. Ochroną
przeciwpowodziową objęte zostanie 9135 ha. Uregulowanych zostanie ponad 37 km cieków wodnych
oraz zmodernizowanych zostanie ponad 9 km wałów przeciwpowodziowych. Wybudowanych zostanie
także ponad 675 mb muru oporowego. Retencją w ramach małej i dużej retencji objęte zostanie 61,8
tys. m3 wody.
W opinii przedstawiciela WFOŚiGW w obszarze tym potrzebna jest jeszcze realizacja wielu projektów
aby można było zaobserwować zauważalną poprawę sytuacji. Realizacja takich projektów jest bowiem
bardzo czasochłonna, ale też są to projekty, które wymagają wielu uzgodnień administracyjnych.
Przedstawiciel Dolnośląskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w czasie panelu ekspertów
wskazał, że tylko 150 km wałów jest w dobrym stanie technicznym.
Wpływ projektów objętych badaniem na poprawę jakości środowiska naturalnego przez
rekultywację obszarów zdegradowanych
Kolejnym czynnikiem wpływającym na poprawę stanu środowiska jest rekultywacja. Bowiem dzięki
rekultywacji możliwe jest przywrócenie naturalnego ukształtowania terenu, osiągnięcie przez glebę lub
ziemię zawartości substancji zgodnych ze standardami określonymi w przepisach obowiązującego
prawa. Przyczynia się to do nadania lub przywrócenia terenom zdegradowanym wartości użytkowych
13
Biuletyn Informacji Publicznej Dolnośląskiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych. http://bip.dzmiuw.wroc.pl/mieniepodmiotu.html, data dostępu: 25.01.2014 r.
32
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
lub przyrodniczych.
W tabeli 7 przedstawiono dane o powierzchni gruntów wymagających rekultywacji oraz
zrekultywowanych i zagospodarowanych na terenie województwa dolnośląskiego.
Tabela 7. Powierzchnia gruntów wymagających rekultywacji oraz zrekultywowanych i zagospodarowanych na terenie
województwa w latach 2007-2012
Wyszczególnienie
2007 2008 2009 2010 2011 2012
Powierzchnia gruntów zdewastowanych wymagających rekultywacji (ha)
5289
5704
Powierzchnia gruntów zdegradowanych wymagających rekultywacji (ha)
1964
1719
Powierzchnia zrekultywowana w ciągu roku (ha)
185
26
Powierzchnia zagospodarowanych w ciągu roku (ha)
2
120
źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, www.stat.gov.pl/bdl
4755
2276
57
7
3608
2441
10
10
5892
2355
128
0
5898
2178
173
9
Na koniec 2012 roku na terenie województwa znajdowało się blisko 5,9 tys. ha gruntów
zdewastowanych oraz blisko 2,2 tys. ha gruntów zdegradowanych wymagających rekultywacji. W
2012 r. w porównaniu do 2007 r. było o 823 ha gruntów więcej wymagających rekultywacji. W latach
2007-2012 udało się zrekultywować 579 ha, a zagospodarować 148 ha.
Dzięki realizacji badanych projektów możliwe będzie zrekultywowanie lub odzyskanie 72,59 ha (do
chwili obecnej udało się zrekultywować lub odzyskać 28,79 ha). Wśród zrekultywowanej powierzchni
znalazło się 45,31 ha obszarów poprzemysłowych oraz 1 ha obszarów powojskowych. Możliwe było
przeznaczenie 2 300 m2 terenów zielonych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe.
Badane projekty wpływają na poprawę stanu środowiska poprzez wykonywanie prac
rekultywacyjnych. Należy jednak zwrócić uwagę, że na terenie województwa istnieją bardzo duże
potrzeby z zakresu rekultywacji. Powoduje to, że zrealizowane projekty w niewielkim stopniu
przyczyniły się do zmniejszenia powierzchni gruntów wymagających rekultywacji.
Wpływ projektów objętych badaniem na zwiększenie ochrony przed skutkami zagrożeń
naturalnych i technologicznych, usuwanie ich skutków, przywracanie środowiska do
stanu właściwego oraz wzmocnienie wybranych elementów systemu zarządzania
środowiskiem
Analiza wybranych do dofinansowania projektów pozwala na sformułowaniu wniosku o ich znacznym
wpływie na zwiększenie ochrony przed skutkami zagrożeń naturalnych i
technologicznych, usuwaniu ich skutków. Przyczyniły się one także do przywracania środowiska
do stanu właściwego oraz wzmocnienia wybranych elementów systemu zarządzania środowiskiem.
Realizowane są bowiem 4 projekty z zakresu prewencji zagrożeń, z czego 3 zostały już zakończone.
Zakupionych zostanie 47 wozów pożarniczych wyposażonych w sprzęt do prowadzenia akcji
ratowniczych i usuwania skutków katastrof (do chwili obecnej zakupiono 25 pojazdów). Wspartych lub
doposażonych zostało 18 jednostek straży pożarnej. Działaniem centrum ratownictwa w zakresie
ochrony przeciwpożarowej objęte zostało 1139 km2.
Wpływ projektów objętych badaniem na zachowania potencjału środowiskowego regionu
poprzez edukację ekologiczną i stworzenie w regionie mechanizmów umożliwiających
ochronę i rozwój bioróżnorodności, terenów zielonych oraz ogrodów specjalnych
Jednym z czynników decydujących o potencjale środowiskowym danego regionu jest powierzchnia
obszarów prawnie chronionych. Podstawowe informacje na ten temat prezentuje tabela 8.
Tabela 8. Obszary prawnie chronione oraz liczba nasadzeń drzew i krzewów w latach 2007-2012
Wyszczególnienie
2007
2008
2009
2010
Powierzchnia obszarów prawnie chronionych (ha)
Udział obszarów prawnie chronionych w powierzchni
ogółem (%)
360
918,8
18,1
359
688,8
18,0
362
429,7
18,2
369
870,5
18,5
2011
2012
371
007,0
18,6
371
020,0
18,6
33
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Liczba nasadzeń drzew (szt.)
17 204
12 231
13 301
Liczba nasadzeń krzewów (szt.)
190 499
133 715
143 332
źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, www.stat.gov.pl/bdl
13 651
120 572
11 921
226 679
8 221
70 265
Powierzchnia obszarów chronionych ulega systematycznemu zwiększeniu. Na koniec 2012 r. jej udział
wynosił 18,6%. W latach 2007-2012 na terenie województwa posadzono ponad 76 tys. drzew oraz
ponad 885 tys. krzewów.
Analiza dofinansowanych projektów nie pozwala na sformułowanie jednoznacznego
wniosku w jakim stopniu projekty te przyczyniły się do zachowania potencjału
środowiskowego regionu poprzez edukację ekologiczną i stworzenie w regionie
mechanizmów umożliwiających ochronę i rozwój bioróżnorodności, terenów zielonych
oraz ogrodów specjalnych. Realizacja projektów przyczyniła się bez wątpienia do zwiększenia
poziomu świadomości i wiedzy ekologicznej mieszkańców województwa. Wsparcie uzyskało bowiem
16 centrów edukacji ekologicznej. Z centrów edukacji ma korzystać blisko 79 tys. osób, z utworzonej
infrastruktury edukacji ekologicznej korzystać ma 18,4 tys. osób, a ze ścieżki przyrodniczo-edukacyjnej
blisko 152 tys. osób. Wytyczona została trasa pieszo-rowerowa o długości 104 km dotycząca obszarów
Natura 2000. Oznaczono tablicami informacyjnymi 9 stanowisk ścieżki przyrodniczej.
Przeprowadzonych zostanie także 920 godzin zajęć edukacyjnych. Wytyczonych zostanie 40,65 km
ścieżek przyrodniczych, z których planuje się, że będzie korzystać blisko 13 tys. osób rocznie.
Realizowanymi projektami objętych zostanie 15 punktów widokowych.
Realizacja projektów wpłynęła także na zachowanie różnorodności biologicznej na terenie
województwa. Ochroną ex situ objęto bowiem dwa gatunki chronione. Ponad 5,8 tys. ha obszaru
Natura 2000 objęte zostało monitoringiem priorytetowych gatunków ptaków. Objęto renaturalizacją
hydrograficzną oraz utrzymaniem obszarów wodno-błotnych 0,03 ha powierzchni terenu. Na ponad
355 ha przywrócona zostanie lub zostanie zapewniona ochrona właściwego stanu ekosystemów.
Realizowane projekty przyczynią się również do ochrony terenów zielonych. Przeprowadzone zostaną
bowiem 54 nasadzenia drzew, oraz ponad 10,9 tys. krzewów.
Wnioski
Przeprowadzona analiza nie pozwala na sformułowanie jednoznacznego wniosku dotyczącego wpływu
realizowanych projektów na poprawę stanu środowiska w województwie. W pewnych obszarach
wpływ ten jest bardzo duży (gospodarka odpadami, gospodarka wodno-ściekowa), a w innych
niewielki (infrastruktura przeciwpowodziowa). W opinii przedstawiciela WFOŚiGW we Wrocławiu
poprawa stanu środowiska na terenie województwa jest zauważalna. Przyczyniły się do tego efekty
ekologiczne inwestycji, które były realizowane nie tylko ze środków Unii Europejskiej. ale także ze
środków funduszy celowych. Wartość zrealizowanych inwestycji w latach 2007-2013 ze wszystkich
źródeł wyniosła ponad 7 mld zł.
Przedstawiciele inspekcji ochrony środowiska wskazali, że okres 7 lat jest zbyt krótki, aby można było
sformułować jednoznaczne wnioski dotyczące poprawy stanu środowiska. Aby móc ocenić zmiany w
stanie środowiska trzeba brać pod uwagę perspektywę co najmniej 10-20 letnią. I w tej perspektywie
w ich opinii można wskazać, że stan środowiska na terenie województwa uległ poprawie. Na
większości badanych obszarów stopień zanieczyszczeń jest coraz mniejszy. Na poprawę stanu
środowiska wpłynęły dwa czynniki. Pierwszy z nich miał charakter ekonomiczny i związany był z
zamknięciem wielu dużych zakładów przemysłowych, które były uciążliwe dla środowiska. Drugim
natomiast czynnikiem były podejmowane działania inwestycyjne, które miały za zadanie ograniczenie
negatywnego wpływu instalacji na środowisko.
34
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.1.2. Wpływ projektów objętych badaniem na osiągnięcie celu głównego RPO WD, celu II
szczegółowego RPO WD, celu Priorytetu 4
Cele oraz priorytety RPO WD 2007-2013 są spójne ze Strategią Rozwoju Województwa Dolnośląskiego
do 2020 roku (SRWD) oraz wpisują się w cele Polityki Spójności wspierającej wzrost gospodarczy i
zatrudnienie określone w Strategicznych Wytycznych Wspólnoty dla spójności (SWW) oraz na
poziomie krajowym w Narodowych Strategicznych Ramach Odniesienia (NSRO). Ustalając strategię
programu wzięto pod uwagę zdynamizowanie realizacji odnowionej Strategii Lizbońskiej określoną na
szczeblu państw członkowskich w „Zintegrowanym Pakiecie Wytycznych dla Wzrostu Zatrudnienia na
lata 2005-2008, a w Polsce w Krajowym Programie Reform na lata 2005-2008 na rzecz realizacji
Strategii Lizbońskiej” (KPR). Realizacja założeń tych dokumentów na Dolnym Śląsku w latach 20072013 związana była przede wszystkim z wdrażaniem Regionalnego Programu Operacyjnego. Biorąc
pod uwagę zapisy powyżej wskazanych dokumentów cel strategiczny RPO WD 2007-2013 został
zdefiniowany jako Podniesienie poziomu życia mieszkańców Dolnego Śląska oraz poprawa
konkurencyjności regionu przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju.
Realizacja celu głównego wymagała realizacji trzech celów szczegółowych. Z punktu widzenia zakresu
niniejszego opracowania najważniejszy jest II cel szczegółowy Rozwój infrastruktury służącej poprawie
jakości środowiska, warunków inwestowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Realizacja tego
celu miała się przyczynić do wyeliminowania zdiagnozowanej luki infrastrukturalnej z zakresu
infrastruktury wodno-ściekowej, gospodarki odpadami, komunikacji, dostarczania i wytwarzania
energii ze szczególnym uwzględnieniem źródeł odnawialnych. Osiągnięcie tego celu miało się
przyczynić do stworzenia infrastrukturalnych „korzyści zewnętrznych” dla środowiska i gospodarki.
Głównym natomiast celem priorytetu IV była poprawa stanu środowiska naturalnego, zapobieganie
jego degradacji i zachowanie różnorodności biologicznej oraz walorów przyrodniczych Dolnego Śląska,
a także poprawa poziomu bezpieczeństwa w regionie, poprzez przeciwdziałanie naturalnym i
technologicznym zagrożeniom, likwidację ich skutków oraz wspieranie działających w tym zakresie
służb ratowniczych. W ramach priorytetu realizowanych jest siedem działań. Zakładane do osiągnięcia
w ramach poszczególnych działań cele przedstawia tabela 9.
Tabela 9. Cele realizacji działań priorytetu IV
działanie
cel
4.1 Gospodarka odpadami
Poprawa stanu środowiska naturalnego oraz zapobieganie jego degradacji przez
uporządkowanie gospodarki odpadami.
4.2 Infrastruktura wodno-ściekowa
Poprawa jakości środowiska naturalnego i warunków życia mieszkańców przez
uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej oraz rozbudowę infrastruktury
wodociągowej.
4.3 Poprawa jakości powietrza
Poprawa jakości powietrza poprzez obniżenie emisji zanieczyszczeń z obiektów
użyteczności publicznej.
4.4 Zabezpieczenie
Zmniejszenie zagrożenia przeciwpowodziowego i suszy oraz zapobieganie i zwalczanie
przeciwpowodziowe i zapobieganie
ich skutków przez wsparcie budowy i modernizacji niezbędnej infrastruktury.
suszom
4.5 Rekultywacja obszarów
Poprawa jakości środowiska naturalnego przez rekultywację obszarów zdegradowanych
zdegradowanych
(przede wszystkim poprzemysłowych i powojskowych), polegająca na zagospodarowaniu
tych terenów na cele przyrodnicze, rekreacyjno-wypoczynkowe oraz gospodarki
proekologicznej.
4.6 Wsparcie instytucji zajmujących
Zwiększenie ochrony przed skutkami zagrożeń naturalnych i technologicznych, usuwanie
się zabezpieczeniem środowiska
ich skutków, przywracanie środowiska do stanu właściwego oraz wzmocnienie
naturalnego
wybranych elementów systemu zarządzania środowiskiem.
4.7 Ochrona bioróżnorodności i
Zachowanie potencjału środowiskowego regionu.
edukacja ekologiczna
Zdefiniowany zarówno cel główny Priorytetu 4 jak i cele poszczególnych działań wynikają z wyzwań z
zakresu środowiska i zasobów, które zostały zdefiniowane w diagnozie RPO.
35
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
W ramach priorytetu 4 od momentu uruchomienia Programu wartość dofinansowania ze środków Unii
Europejskiej dla 148 przeznaczonych do dofinansowania projektów wyniosła 525 008 805,1 zł.
Szczegółowy podział na poszczególne działania przedstawia tabela 10.
Tabela 10. Wykorzystanie środków w ramach poszczególnych działań priorytetu 4
Działanie
4.1 Gospodarka odpadami
4.2 Infrastruktura wodno-ściekowa
4.3 Poprawa jakości powietrza
4.4 Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i
zapobieganie suszom
4.5 Rekultywacja obszarów
zdegradowanych
4.6 Wsparcie instytucji zajmujących się
zabezpieczeniem środowiska naturalnego
4.7 Ochrona bioróżnorodności i edukacja
ekologiczna
Razem
156 269 756,3
402 809 462,7
5 740 990,62
96635730,52
Kwota
dofinansowania budżet państwa +
Unia Europejska
(w złotych)
96 829 270,70
258 944 741,00
4 692 970,66
70 276 602,90
13581027,35
10 615 528,10
10 615 528,08
60316897,38
38 091 957,30
38 091 957,26
65641642,77
45 557 734,70
45 557 734,65
800 995 507,60
525 008 805,00
525 008 805,10
Całkowita wartość
projektu
(w złotych)
Kwota
dofinansowania
z Unii Europejskiej
(w złotych)
96 829 270,72
258 944 740,90
4 692 970,66
70 276 602,89
Realizacja projektów w ramach priorytetu 4 przyczyni się w bardzo wysokim stopniu do
realizacji celu głównego RPO, II celu szczegółowego oraz celu priorytetu 4 i celów
poszczególnych działań. Dzięki dofinansowanym projektom będzie możliwe:
a) w ramach działania 4.1:
 zrekultywowanie lub odzyskanie 71,86 ha powierzchni zdegradowanej,
 objęcie selektywną zbiórką odpadów 156 316 osób,
 wybudowanie 6 kompostowni odpadów, 5 sortowni odpadów oraz zmodernizowanie 4
sortowni odpadów,
 zrekultywowanie 4 składowisk odpadów,
 objęcie system zagospodarowania odpadów 204 009 osób,
 zwiększenie pojemności składowisk o 460 tys. m3,
 zrekultywowanie 14 składowisk odpadów,
 likwidacja 74 dzikich wysypisk śmieci,
 stworzenie nowej kwatery składowiska o pojemności 101 100 m3,
 wybudowanie 5 stacji przeładunkowych odpadów,
 zakup 162 pojemników do segregacji odpadów, jednego pojazdu do selektywnej
zbiórki odpadów,
 wybudowanie jednej instalacji do pozyskiwania paliwa alternatywnego,
 poddanie odzyskowi 34335,51 Mg/rok odpadów,
 uzyskanie dodatkowej mocy przerobowej zakłady zagospodarowania odpadów
komunalnych 28 500 Mg/rok,
 zagęszczeniu w stacji przeładunkowej 5 795,77 ton odpadów rocznie,
36
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
wydzielenie na linii sortowniczej komunalnych odpadów zmieszanych frakcji
biodegradowalnej (30-80mm) w ilości 3 680 Mg,
 przetworzeniu 39 518 Mg odpadów rocznie, poddanych mechanicznej segregacji i
doczyszczaniu 1300 Mg odpadów szklanych rocznie.
ramach działania 4.2:
 oczyszczanie 2515510 m3 ścieków,
 wybudowanie 218,72 km sieci wodociągowej,
 zmodernizowanie 8,02 km sieci wodociągowej,
 wybudowanie 354,74 km sieci kanalizacyjnej,
 zmodernizowanie 1,07 km kanalizacji deszczowej,
 przyłączenie do sieci kanalizacyjnej 21 782 osób,
 przyłączenie do sieci wodociągowej 13 140 osób,
 wybudowanie 6 oraz przebudowanie 10 oczyszczalni ścieków,
 wybudowanie 8 oraz zmodernizowanie 9 stacji uzdatniania wody,
 wybudowanie 9 pompowni sieciowych oraz zbiorników wody czystej,
 wybudowanie 755 kanałów wód zużytych,
 wybudowanie 136,5 km rurociągów technologicznych,
 wybudowanie 7 przepompowni ścieków,
 osiągnięcie przepustowości wybudowanych oczyszczalni ścieków 1660 m3 na dobę,
 przyrost przepustowości zmodernizowanych oczyszczalni ścieków 6109,9 m3 na dobę,
 uzdatnienie wody w ilości 9,55 tys. m3 na dobę,
 objęcie monitoringiem 13 174 ha,
 podłączenie do sieci wodociągowej 10 przedsiębiorstw,
 workowanie 2,15 t odwodnionego osadu miesięcznie.
ramach działania 4.3:
 zmniejszenie emisji głównych zanieczyszczeń powietrza: dwutlenek siarki, tlenki
azotu, pyły, dwutlenek węgla o 750,38 t rocznie,
 zmodernizowanie 8 źródeł ciepła co ograniczyło emisję zanieczyszczeń pyłowych i
gazowych.
ramach działania 4.4:

zabezpieczenie przed powodzią 59 327 osób,

wybudowanie, wyremontowanie lub przebudowanie 16 obiektów ochrony
przeciwpowodziowej,

poddanie retencjonowaniu 61 800 m3 wody w ramach małej i dużej retencji,

objęcie ochroną przeciwpowodziową 9 135 ha,

uregulowanie 37,25 km cieków wodnych,

wybudowanie 657,5 km murów oporowych,

zmodernizowanie 9,14 km wałów przeciwpowodziowych.
ramach działania 4.5:
 zrekultywowanie oraz odzyskanie 46,31 ha powierzchni,
 usunięcie 625,52 Mg odpadów,
 przystosowanie 2 bunkrów na zimowiska dla nietoperzy,
 przeznaczenie 2300 ha powierzchni terenów zielonych na cele rekreacyjnowypoczynkowe,
 stworzenie 7600 km ścieżki turystycznej,
 korzystania przez 7100 turystów ze ścieżki turystycznej oraz przyrodniczej,

b) w
c) w
d) w
e) w
37
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
zagospodarowanie 0,48 ha terenów powojskowych na cele rekreacyjnowypoczynkowe.
f) w ramach działania 4.6:
 zakup 5 środków trwałych,
 zakup 47 wozów pożarniczych wyposażonych w sprzęt do prowadzenia akcji
ratowniczych i usuwania skutków katastrof,
 zakup sprzętu na potrzeby 5 centrów ratownictwa w zakresie ochrony chemicznej i
biologicznej,
 wybudowanie 1 obiektu infrastruktury przeciwpożarowej,
 objęcie działaniem centrum ratownictwa w zakresie ochrony przeciwpożarowej obszar
1139 ha,
 wsparcie lub doposażenie 18 jednostek straży pożarnej,
g) w ramach działania 4.7:
 przywrócenie lub zapewnienie ochrony właściwego stanu ekosystemów na obszarze
355,52 ha,
 objęcie projektem gatunków 58 gatunków,
 nasadzenie 54 drzew,
 objęcie renaturalizacją 0,03 ha obszarów hydrograficznych oraz utrzymaniem
obszarów wodno-błotnych,
 utworzenie ścieżek przyrodniczych o długości 40,65 km,
 objęcie projektami 15 punktów widokowych,
 wsparcie 16 centrów edukacji ekologicznej,
 przeznaczenie 4339,1 ha powierzchni terenów zielonych na cele rekreacyjnowypoczynkowe,
 oznaczenie tablicami informacyjnymi 9 stanowisk ścieżki przyrodniczej,
 16 obiektów służących do prowadzenia edukacji ekologicznej,
 przeprowadzenie 920 h zajęć edukacyjnych,
 nasadzenie 10 911 krzewów,
 1 opracowanie merytoryczne,
 stworzenie 1,12 km ścieżek dydaktycznych,
 stworzenie 2,5 km ciągów pieszych,
 wsparcie 1 ogrodu specjalnego o istotnym znaczeniu przyrodniczym,
 objęcie 2 gatunków chronionych ex situ projektem,
 stworzenie 104 km tras pieszo-rowerowych dotyczących obszarów NATURA 2000,
 poddanie odzyskowi 473 t odpadów,
 korzystanie z centrów edukacji przez 78 855 osób,
 12 935 turystów korzystających ze ścieżki turystycznej lubutwożonej ścieżki
przyrodniczej,
 3 szkoły korzystające ze ścieżki przyrodniczej,
 korzystanie z utworzonej infrastruktury edukacji ekologicznej przez 18 400 osób
 korzystanie ze ścieżki przyrodniczo – edukacyjnej przez 151 764 osoby,
 objęcie monitoringiem priorytetowych gatunków ptaków 5 806,59 ha powierzchni
obszaru Natura 2000,
 1000 osób korzystających z tras pieszo-rowerowych.
 zwiększenie się o 1000 osób korzystających z rozbudowanego punktu widokowego.

38
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Osiągnięte dzięki realizowanym projektom efekty będą miały bardzo duży wpływ na podniesienie
poziomu życia mieszkańców województwa. Poziom życia jest zjawiskiem złożonym, a jednym z
aspektów na niego wpływających jest stan środowiska. Efekty realizowanych w ramach priorytetu
projektów w bezpośredni sposób przyczyniają się zarówno do poprawy stanu środowiska, ale także do
zapobiegania jego degradacji. Kolejnym czynnikiem wpływającym na poziom życia na danym obszarze
jest poczucie bezpieczeństwa. Bezpieczeństwo w miejscu zamieszkania to jeden z aspektów szeroko
rozumianego poczucia bezpieczeństwa człowieka. Poprawa poczucia bezpieczeństwa przyczynia się do
podniesienia odczuwalnego poziomu życia na danym terenie. Analizowane projekty przyczyniły się do
podniesienia poziomu bezpieczeństwa poprzez minimalizowanie np. zagrożeń związanych z ryzykiem
wystąpieniem powodzi. Na zwiększenie poczucia bezpieczeństwa wpływ może mieć również
świadomość, że służby odpowiedzialne za reagowanie w sytuacjach kryzysowych posiadają
odpowiedni sprzęt. A taki sprzęt został zakupiony za pomocą analizowanego priorytetu.
Bezpieczeństwo może być także rozpatrywane z punktu widzenia bezpieczeństwa dostaw mediów, czy
też pewności niezawodnego funkcjonowania pewnych instalacji. Również na poprawę bezpieczeństwa
w tym aspekcie wpłynęły realizowane projekty poprzez modernizację sieci wodociągowej,
kanalizacyjnej czy też objęcie większej liczby ludności systemem gospodarowania odpadami. Można
więc wskazać, że analizowane projekty przyczyniły się zarówno do poprawy środowiska, zapobiegania
jego degradacji, poprawy poczucia bezpieczeństwa, a co za tym idzie do podniesienia poziomu życia.
Projekty te przyczyniły się także do poprawy konkurencyjności województwa. Jednym z czynników
decydujących o konkurencyjności danego regionu jest przecież stan infrastruktury, w tym
infrastruktury ochrony środowiska. Wybudowanie sieci wodociągowych, kanalizacyjnych, oczyszczalni
ścieków, instalacji do przetwarzania odpadów jest czynnikiem podnoszącym konkurencyjność regionu i
powodującym, że staje się on coraz bardziej atrakcyjny dla potencjalnych inwestorów. Analizowane
projekty służyły ochronie środowiska, przyczyniały się do podnoszenia świadomości ekologicznej czy
też ochrony różnorodności. Przyczyniały się one tym samym do realizacji zasad środowiskowych
zrównoważonego rozwoju. Projekty wpływały także na wymiar społeczny zrównoważonego rozwoju przeciwdziałały wykluczeniu społecznemu. Wykluczenie może się przejawiać jako brak możliwości
skorzystania np. z sieci wodociągowej czy systemu selektywnej zbiórki odpadów. Przeprowadzona
analiza pozwala na sformułowanie wniosku o dużym wpływie badanych projektów na osiągnięcie celu
głównego RPO. Bez wątpienia osiągnięty został także cel II szczegółowy RPO. Jak pokazała analiza
przeprowadzona w podrozdziale 3.1.1 analizowane projekty przyczyniły się do poprawy infrastruktury
służącej ochronie środowiska. Bez dyskusyjny pozostaje wpływ projektów na poprawę infrastruktury z
zakresu gospodarki odpadami czy też infrastruktury wodno-ściekowej. Poprawa infrastruktury
środowiskowej jest czynnikiem, który ma wpływa na podejmowanie decyzji inwestycyjnych przez
potencjalnych inwestorów, a także przyczynia się do poprawy warunków prowadzenia działalności
przez podmioty już funkcjonujące na danym terenie. Zaprezentowane efekty realizacji badanych
projektów, a także ich wpływa na osiągnięcie celu głównego oraz II celu szczegółowego RPO pozwala
na wyciagnięcie wniosku o dużym wpływie badanych projektów na osiągnięcie celu priorytetu IV oraz
celów poszczególnych działaniach. Należy oczywiście podkreślić, że cele niektórych działań osiągnięte
zostały w mniejszym stopniu. Takim przykładem może być cel działania 4.3 dotyczący poprawy
powietrza, czy też cel działania 4.7 dotyczący zachowania potencjału środowiskowego regionu.
4.1.3. Wpływ projektów objętych badaniem na osiągnięcie wskaźników realizacji celu
głównego i II celu szczegółowego RPO WD, a także wskaźników Priorytetu 4.
Wskaźnikiem realizacji celu głównego RPO WD jest wskaźnik „Liczba bezpośrednich utworzonych
miejsc pracy”. Wskaźnik ten jest obowiązkowy dla każdego projektu realizowanego w ramach
Programu z wyjątkiem projektów realizowanych w ramach priorytetu Pomoc Techniczna. W przypadku
gdy w ramach projektu nie planowano utworzenia miejsc pracy należało wpisać wartość 0. Zgodnie z
zawartymi umowami w ramach Priorytetu 4 założono utworzenie 123,25 nowych miejsc pracy, a do
końca listopada 2013 r. utworzono 53,25. Blisko 58% planowanych miejsc pracy ma powstać w
ramach działania gospodarka odpadami, a ponad 34% w obszarze infrastruktury wodno-ściekowej.
39
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Spośród analizowanych 148 projektów w przypadku 112 nie zaplanowano utworzenia nowych miejsc
pracy. Szczegółowe informacje w podziale na poszczególne działania przedstawia tabela 11.
Tabela 11. Realizacja wskaźnika Liczba bezpośrednich utworzonych miejsc w pracy w rozkładzie na poszczególne działania
Działanie
Szacowana
Realizacja według
Liczba projektów w
Liczba projektów w
realizacja
projektów
których
których nie
według umów
zakończonych
zadeklarowano
zadeklarowano
(stan na
(stan na
wzrost zatrudnienia
wzrost zatrudnienia
30.11.2013)
30.11.2013)
4.1 Gospodarka odpadami
71,25
17,25
9
15
4.2 Infrastruktura wodno42
32
19
33
ściekowa
4.3
Poprawa
jakości
0
0
0
11
powietrza
4.4
Zabezpieczenie
0
0
0
10
przeciwpowodziowe
i
zapobieganie suszom
4.5
Rekultywacja
2
2
1
5
obszarów
zdegradowanych
4.6 Wsparcie instytucji
0
0
0
4
zajmujących
się
zabezpieczeniem
środowiska naturalnego
4.7
Ochrona
8
2
7
34
bioróżnorodności
i
edukacja ekologiczna
Razem
123,25
53,25
36
112
Wskaźnikami realizacji celu szczegółowego II „Rozwój infrastruktury służącej poprawie jakości
środowiska, warunków inwestowania i prowadzenia działalności gospodarczej” są:
 liczba projektów dotyczących poprawy dostępności komunikacyjnej terenów inwestycyjnych i
atrakcji turystycznych,
 ilość oczyszczanych ścieków w wyniku realizacji projektów,
 liczba osób zabezpieczonych przed powodzią w wyniku realizacji projektów.
Ze względu na zakres tematyczny opracowania analizie poddane zostaną wartości dotyczące drugiego
i trzeciego wskaźnika. Wartości tych wskaźników, a także pozostałych wskaźników dla poszczególnych
działań prezentują tabele od 12 do 17.
Zaprezentowane dane pokazują, że zdecydowanie największe trudności występują z realizacją
wskaźnika Liczba projektów mających na celu poprawę jakości powietrza. Do końca analizowanego
okresu został on osiągnięty na poziomie 6,3%, natomiast na podstawie zapisów w umowach wskaźnik
ten może zostać osiągnięty na poziomie 34,4%.
W niewystarczającym stopniu do końca analizowanego okresu został również osiągnięty wskaźnik
Liczba osób zabezpieczonych przed powodzią w wyniku realizacji projektu. Realizacja tego wskaźnika
osiągnęła bowiem wartość 11,4%, a na podstawie podpisanych umów można założyć, że jego wartość
docelowa wyniesie 34,4%.
Kolejnym wskaźnikiem osiągniętym w niewystarczającym stopniu jest wskaźnik Liczba projektów z
zakresu prewencji zagrożeń. Do końca analizowanego okresu został on zrealizowany na poziomie
20,0%, natomiast na podstawie zapisów w umowach wynika, że może on zostać zrealizowany na
poziomie 26,7%.
W niewystarczającym stopniu osiągnięte zostały również wskaźniki z działania infrastruktura wodnościekowa. Wskaźnik Liczba osób przyłączonych do sieci kanalizacyjnej osiągnięty został na poziomie
33,6%, Długość wybudowanej sieci kanalizacyjnej na poziomie 39,4%, a Liczba osób przyłączonych
40
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
do sieci wodociągowej w wyniku realizacji projektu na poziomie 67,6%. Również na podstawie
zapisów w umowach można się obawiać o osiągnięcie założonej wartości powyższych wskaźników.
Wskaźniki te bowiem mogą zostać osiągnięte odpowiednio na poziomie 54,5%, 65,7% oraz 65,7%.
Wskaźnikiem, który nie został również osiągnięty w wystarczającym stopniu jest Liczba projektów
dotyczących gospodarki odpadami. W analizowanym okresie został on bowiem zrealizowany na
poziomie 87,5%. Na podstawie jednak ilości podpisanych umów można wskazać, że osiągnięcie
zakładanej wartości wskaźnika nie jest zagrożone. Osiągnął on bowiem wartość 150%.
Tabela 12. Lista wskaźników opisujące cele i priorytety Programu zawartych w uszczegółowieniu
gospodarka odpadami
Typ
Nazwa
jednostka
źródło
Wartość
Szacowan %realizac
wskaźnik
wskaźnik
docelowa
a
ji według
a
a
realizacja
umów
według
umów
(stan na
30.11.201
3)14
produkt
rezultat
rezultat
Liczba
projektów
dotyczącyc
h
gospodarki
odpadami
Liczba
osób
objętych
selektywną
zbiórką
odpadów w
wyniku
realizacji
projektu
Powierzchn
ia
zrekultywo
wana/odzy
skana
szt.
IZ RPO
0 (2010)
12 (2013)
16 (2015)
24
150
Realizacj
a według
projektó
w
zakończo
nych
(stan na
30.11.201
3)
14
osoby
beneficjent
0 (2010)
32 000
(2013)
40 000
(2015)
156 316
390,8
58 081
145,2
ha
beneficjent
0 (2010)
0 (2013)
1 (2015)
26,28
2628
21,88
2188
Tabela 13. Lista wskaźników opisujące cele i priorytety Programu zawartych w uszczegółowieniu
infrastruktura wodno-ściekowa
Typ
Nazwa
jednostka
źródło
Wartość
Szacowan %realizac
wskaźnik
wskaźnik
docelowa
a
ji według
a
a
realizacja
umów
według
14
RPO WD – Działanie 4.1
%
realizacje
według
projektó
w
zakończo
nych
87,5
RPO WD – Działanie 4.2
Realizacj
a według
projektó
w
%
realizacje
według
projektó
W analizie nie uwzględniono 3 projektów, dla których podpisano umowy w listopadzie 2013 r.
41
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
umów(sta
n na
30.11.201
3)
produkt
produkt
rezultat
rezultat
rezultat
Długość
wybudowa
nej sieci
wodociągo
wej
Długość
wybudowa
nej sieci
kanalizacyj
nej
Liczba
osób
przyłączon
ych do
sieci
wodociągo
wej w
wyniku
realizacji
projektów
Liczba
osób
przyłączon
ych do
sieci
kanalizacyj
nej w
wyniku
realizacji
projektów
Ilość
oczyszczan
ych
ścieków w
wyniku
realizacji
projektu
km
beneficjent
0 (2010)
130 (2013)
160 (2015)
218,72
136,7
zakończo
nych(stan
na
30.11.201
3)
226,74
w
zakończo
nych
km
beneficjent
0 (2010)
430 (2013)
540 (2015)
354,74
65,7
212,66
39,4
Osoby
beneficjent
0 (2010)
16 000
(2013)
20 000
(2015)
13 140
65,7
13 515
67,6
Osoby
beneficjent
0 (2010)
32 000
(2013)
40 000
(2015)
21 782
54,5
13 436
33,6
m3
beneficjent
0 (2010)
1 150 000
(2013)
1 440 000
(2015)
2 515 510
174,7
1 543 290
107,2
136,7
Tabela 14. Lista wskaźników opisujące cele i priorytety Programu zawartych w uszczegółowieniu RPO WD – Działanie 4.3
poprawa jakości powietrza
Typ
Nazwa
jednostk
źródł
Wartość
Szacowan
%realiza
Realizacja
%
wskaźni
wskaźni
a
o
docelow
a
cji
według
realizacje
ka
ka
a
realizacja
według
projektów
według
według
umów
zakończonych(st
projektów
umów(sta
an na
zakończony
n na
30.11.2013)
ch
30.11.201
3)
produkt
Liczba
szt.
IZ
0 (2010)
11
34,4
2
6,3
projektów
RPO
25
mających
(2013)
na celu
32
poprawę
(2015)
jakości
powietrza
Tabela 15. Lista wskaźników opisujące cele i priorytety Programu zawartych w uszczegółowieniu RPO WD – Działanie 4.4
zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom
42
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Typ
wskaźni
ka
Nazwa
wskaźnika
produkt
Liczba
projektów
dotyczących
infrastruktury
zapobiegania
powodziom i
suszy
Liczba osób
zabezpieczony
ch przed
powodzią w
wyniku
realizacji
projektu
rezultat
jednost
ka
źródło
wartość
docelo
wa
szt.
IZ RPO
0 (2010)
4 (2013)
5 (2015)
osoby
beneficje
nt
0 (2010)
110 000
(2013)
140 000
(2015)
Szacowan
a
realizacja
według
umów
(stan na
30.11.201
3)
10
%realiza
cji
według
umów
Realizacja
według
projektów
zakończony
ch (stan na
30.11.2013
)
%
realizacje
według
projektów
zakończony
ch
200
5
100
59 327
42,4
16 027
11,4
Tabela 16. Lista wskaźników opisujące cele i priorytety Programu zawartych w uszczegółowieniu
rekultywacja obszarów zdegradowanych
Typ
Nazwa
jednostka
źródło
wartość
Szacowan %realizac
wskaźnik
wskaźnik
docelowa
a
ji według
a
a
realizacja
umów
według
umów
(stan na
30.11.201
3)
rezultat
Powierzchn
ia
zrekultywo
wana/odzy
skana
ha
beneficjent
0 (2010)
5 (2013)
5 (2015)
46,31
771,8
RPO WD – Działanie 4.5
Realizacj
a według
projektó
w
zakończo
nych
(stan na
30.11.201
3)
6,91
%
realizacje
według
projektó
w
zakończo
nych
115,2
Tabela 17. Lista wskaźników opisujące cele i priorytety Programu zawartych w uszczegółowieniu RPO WD – Działanie 4.6
wsparcie instytucji zajmujących się zabezpieczeniem środowiska naturalnego
Typ
Nazwa
jednostk
źródł
wartość
Szacowan
%realiza
Realizacja
%
wskaźni
wskaźni
a
o
docelow
a
cji
według
realizacje
ka
ka
a
realizacja
według
projektów
według
według
umów
zakończonych(st
projektów
umów(sta
an na
zakończony
n na
30.11.2013)
ch
30.11.201
3)
produkt
Liczba
szt.
IZ
0 (2010)
4
26,7
3
20,0
projektów
RPO
8 (2013)
z zakresu
10
prewencji
(2015)
zagrożeń
Beneficjenci dokonywali wyboru wskaźników przede wszystkim w oparciu o zaproponowany przez
Instytucję Zarządzającą katalog wskaźników (4/5 wskazań) oraz zdecydowanie rzadziej (1/3 wskazań)
deklaruje, że była to ich własna propozycja (beneficjenci mogli wskazać więcej niż jedną odpowiedź).
43
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Beneficjenci najczęściej wskazywali na dwa główne sposoby szacowania wartości wskaźników:
szczegółowe badania i analizy oraz z pomocą firmy zewnętrznej – po 41% odpowiedzi. W dalszej
kolejności wskazywano na własne doświadczenie (26%) oraz intuicję (16%). Kilku beneficjentów
odpowiedziało, że wartości wskaźników zostały oszacowane na poziomie pozwalającym otrzymać
określoną kwotę dofinansowania. Jako bardzo częste źródło informacji wykorzystywane do obliczania
wartości wskaźników wskazywano w trakcie wywiadów na dane statystyczne publikowane przez GUS,
oraz dane statystyczne gromadzone przez beneficjenta.
Czterech na pięciu beneficjentów deklaruje, że na liście wskaźników nie ma takich, których pomiar
jest szczególnie trudny. Jednak kilkunastu wskazało, że ma problemy w pomiarze następujących
wskaźników rezultatu: ilość oczyszczonych ścieków, emisja zanieczyszczeń do powietrza, liczba osób
podłączonych do sieci, liczba osób korzystających z centrum edukacji ekologicznej, powierzchnia
obszarów, na których przywrócono lub zapewniono ochronę właściwego stanu ekosystemów.
Podobnie sytuacja wygląda, jeżeli chodzi o wskaźniki, których pomiar wiąże się z wysokimi
kosztami – ponad 80% nie identyfikuje takich wskaźników. Tylko kilku beneficjentów wskazało,
głównie wskaźniki rezultatu, dotyczące powierzchni gruntów zrekultywowanych, ilości emitowanych
zanieczyszczeń oraz liczby gatunków chronionych.
W ponad dwóch na trzech przypadkach nie było konieczności zmiany wartości wskaźników w
trakcie realizacji projektu. W 12 przypadkach konieczne było zmniejszenie, a w 11 ich zwiększenie.
Zmiany wartości wskaźników były głównie spowodowane brakiem wystarczających informacji do
prawidłowego oszacowania wartości wskaźników, brakiem dokładnych analiz, nieaktualnymi
dokumentami, na podstawie których wyznaczono wskaźniki, także mniejszą liczbą osób, które
przyłączyły się do sieci oraz zdarzeniami losowymi (kradzieże, pożary, itp.).
Na pytanie z jakimi konsekwencjami może wiązać się nieosiągnięcie zakładanych wartości
wskaźników, najczęściej wskazywano na: konieczność zmiany zakładanych wartości w umowie i
konieczność zmniejszenia kwoty dofinansowania (45%), zerwanie umowy i konieczność zwrotu
środków (40%) oraz z obniżeniem kwoty dofinansowania (39%). Należy zwrócić uwagę, że 10%
badanych uważa, że nieosiągnięcie zakładanych wskaźników nie wiąże się z żadnymi konsekwencjami.
Przedstawiciele IZ potwierdził, że beneficjenci nie mają problemów z szacowaniem wartości
wskaźników produktu. Pojawiające się zmiany są niewielkie na poziomie 2% do 3%. Problem pojawiał
się natomiast przy szacowaniu wartości wskaźników rezultatu. Jako przykład podano wskaźnik
dotyczący ilości odprowadzanych ścieków komunalnych, którego wartość przez beneficjentów często
oszacowana bywa przeszacowana. Wynika to z faktu, że beneficjentom w danym okresie nie udaje się
zrealizować projektu w zakładanym kształcie - zbudować kanalizację w kilku miejscowościach i
podłączyć do oczyszczalni ścieków szacowanej liczby osób. Przyczyną może być np. brak środków
finansowych na realizację inwestycji w zakładanym kształcie wynikający z braku otrzymania środków
zewnętrznych. Powoduje to, że nie ma możliwości osiągnięcia zakładanej wartości wskaźnika. Na
nieosiągnięcie zakładanych wartości wskaźników wpływała również zmiana danych statystycznych.
Beneficjenci brali pod uwagę bowiem liczbę produkowanych odpadów przez jedną osobę i na tej
podstawie szacowali wartość wskaźnika. Nowe dane statystyczne pokazywały jednak zmianę tej
wartości co powodowało trudności w osiągnięciu założonej wartości wskaźnika. Dużym problem dla
beneficjentów były również zmiany w liczbie ludności zamieszkującej na danym terenie. Na podstawie
danych statystycznych wskazywano, że na danym terenie mieszka tyle osób, a na podstawie deklaracji
śmieciowych okazywało się, że liczba ta jest zdecydowanie mniejsza. Na problem związany ze zmianą
liczby ludności, a co za tym idzie z koniecznością zmiany wskaźnika, zwrócił również uwagę
beneficjent projektu kluczowego w trakcie wywiadu indywidualnego. Wskazał on bowiem, że na
podstawie informacji urzędowych założono, że ochroną przeciwpowodziową zostanie objęta określona
liczba osób. Po zakończeniu realizacji projektu okazywało się, że na danym terenie mieszka
zdecydowanie mniej osób. Problemy z szacowaniem wartości wskaźników wynikały również z
nieznajomości specyfikacji technicznej planowanego do zakupu sprzętu. Przedstawiciele IZ wskazali,
że nie było problemów z osiągnięciem założonych wartości wskaźników w przypadku działania 4.3.
Wskaźniki te bowiem szacowane były na podstawie przeprowadzonych audytów energetycznych. W
44
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
opinii przedstawicieli IZ bardzo mocno widoczna jest zależność pomiędzy dobrze opracowanym
studium wykonalności, a oszacowaną wartością wskaźników. Czym bowiem lepiej przygotowane
studium, tym mniejsze pojawiały się problemy z osiągnięciem zakładanych wartości wskaźników. Na
nieosiągnięcie zakładanych wartości wskaźników ma również duży wpływ aspekt społeczny. Część
bowiem mieszkańców nie chce się podłączać do nowowybudowanej sieci kanalizacyjnej lub
wodociągowej co powoduje, że zakładana wartość wskaźnika jest niemożliwa do osiągnięcia. Problem
z niepodłączaniem się do sieci kanalizacyjnej nie wynika tylko i wyłącznie z niechęci, ale także z faktu,
że część mieszkańców dostała środki na wybudowanie przydomowej oczyszczalni ścieków. Mieszkańcy
nie przyłączają się również do wybudowanej sieci z uwagi na brak środków na wykonanie takiego
podłączenia. Konieczność zmiany wartości wskaźników może też wynikać z błędu ludzkiego. Osoba
dokonująca szacowania wartości wskaźnika popełnia błąd i dopiero na etapie powykonawczym
możliwe jest wykrycie tego błędu. Często też beneficjenci wskazują błędną jednostkę miary co ma
przełożenie na problem z osiągnięciem wartości wskaźników.
W przypadku wskaźników związanych z ograniczeniem emisji zanieczyszczeń były one szacowane na
podstawie dotychczasowej emisji zanieczyszczeń z pieca opalanego tradycyjnym paliwem. Jeden z
rozmówców wskazał, że wyliczenia zostały wykonane przez specjalistyczną firmę na podstawie
skuteczności i efektywności zastosowanej technologii.
Przedstawiciele IZ w trakcie wywiadu wskazywali, że posiadają duże doświadczenie we wdrażaniu
priorytetów środowiskowych. Spowodowało to pewną łatwość w doborze wskaźników, a także w
szacowaniu ich docelowej wartości. W opinii rozmówców założone wartości wskaźników zostaną
osiągnięte, a w części przypadków nawet przekroczone. Jedynym wskaźnikiem, przy którym wskazano
problem z jego realizacją jest wskaźnik dotyczący wybudowanej sieci kanalizacyjnej. Okazało się, że
beneficjenci częściej wnioskowali o wsparcie oczyszczalni ścieków niż budowy sieci kanalizacyjnej, co
w konsekwencji spowodowało przekroczenie wskaźnika dotyczącego ilości oczyszczanych ścieków
komunalnych. Również z powodu małego doświadczenia na bardzo ostrożnym poziomie określona
została wartość wskaźnika dotyczącego powierzchni terenów poddanych rekultywacji. Przyczyną
natomiast znacznego przekroczenia wartości wskaźnika dotyczącego ilości zlikwidowanych dzikich
wysypisk był fakt, że koszt realizacji takich przedsięwzięć jest niewielki co powoduje, że takie działania
są chętnie podejmowane przez beneficjentów.
4.1.4. Realizacja preferencji w poszczególnych działaniach Priorytetu 4 przez projekty objęte
badaniem
Na wstępie należy zauważyć, że część preferencji – najczęściej tych ogólnych – jest narzucona przez
Komisję Europejską. Preferencje te nie mogą ulec modyfikacji.
Przedstawiciele IZ RPO uznali, że w przypadku priorytetu 4 i 5 nie wystąpił zauważalny w innych
priorytetach problem zbyt małej liczby odpowiednich preferencji. Zauważono, że preferencje są raczej
dobrze ukierunkowane. Dobrze oceniono na przykład preferencje dla projektów na obszarach
uzdrowiskowych15, a także preferencje przewidziane w działaniach:
15
Zgodnie ze Szczegółowym Opisem Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na
lata 2007-2013 uzdrowisko to obszar, na terenie którego prowadzone jest lecznictwo uzdrowiskowe, wydzielony w celu
wykorzystania i ochrony znajdujących się na jego obszarze naturalnych surowców leczniczych, spełniających warunki określone
w Ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o lecznictwie uzdrowiskowym, uzdrowiskach i obszarach ochrony uzdrowiskowej oraz o
gminach uzdrowiskowych, któremu nadano status uzdrowiska. Wg rejestru prowadzonego przez Ministra Zdrowia status
uzdrowiska w woj. dolnośląskim posiadają następujące gminy Cieplice Śląskie-Zdrój (Jelenia Góra), Czerniawa-Zdrój
(Świeradów-Zdrój), Długopole-Zdrój, Duszniki-Zdrój, Jedlina-Zdrój, Kudowa-Zdrój, Lądek-Zdrój, Polanica-Zdrój, PrzerzeczynZdrój, Szczawno-Zdrój, Świeradów-Zdrój.
45
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami

4.3 – dla przedsięwzięć realizowanych na obszarach o dużej gęstości zaludnienia,

4.4 – dla przedsięwzięć realizowanych na obszarach górskich i podgórskich.
Preferencje ustanawiane dla obszarów uzdrowiskowych są korzystne ze względu na rosnącą
konkurencyjność uzdrowisk czeskich czy niemieckich. Przedstawiciele tych uzdrowisk mogą zgłaszać
występujące w polskich miejscowościach problemy związane z przekroczeniem stężenia pyłów.
Problem stanowić mogły preferencje, które sformułowane zostały na dużym poziomie ogólności.
Przykładem takim mogą być zapisy dotyczące preferowania projektów realizowanych na obszarach
turystycznych bez sprecyzowania co należy rozumieć pod tym pojęciem. Pogląd ten potwierdzony
został podczas triady z przedstawicielami IZ, gdzie wskazano, że problem ten rozwiązywano poprzez
przyjęcie, że są to obszary wymienione w Programie Rozwoju Turystyki dla Województwa
Dolnośląskiego. Sposób zdefiniowana tej preferencji pokazuje, że w momencie jej ustanawiania, nie
przeanalizowano jak będzie ona w praktyce wdrażana. Z drugiej jednak strony tworzenie zbyt
sztywnych zapisów dotyczących preferencji przysparza problemów beneficjentom. Przykładem takim
może być konieczność tworzenia dodatkowych miejsc pracy.
Badania pokazały, że przyjęty system preferencji był prawidłowy. Rozmówcy wskazywali jednak na
możliwość wprowadzenia pewnych dodatkowych zapisów, które z ich punktu widzenia przyczyniły by
się do zwiększenia zainteresowania realizacją projektów. I tak np. przedstawiciel RZGW wskazał na
konieczność dodania możliwości przebudowy obiektów. Jest to uzasadnione koniecznością przebudowy
pewnych obiektów, w tym poniemieckich w celu poprawy bezpieczeństwa (na przykład ruchomych
jazów sektorowych). Problem ten jednak można rozwiązać określając odpowiednio nazwę zadania i
opis celów.
Pozytywnie należy ocenić preferencje dla przedsięwzięć dotyczących obszarów górskich i podgórskich,
na których ma miejsce gwałtowny i nieoczekiwany przybór wód powodujący największe straty.
Potwierdzono to w rozmowie z przedstawicielami RZGW. Instytucja ta zarządza bowiem rzekami
powodującymi największe spustoszenie (np. Odra, Bystrzyca, Bóbr, Kwisa, Nysa Kłodzka). W ich opinii
inny rodzaj powodzi zagraża terenom górskim, a innym centralnym obszarom województwa. Dlatego
preferowanie realizacji projektów na tych obszarach jest bardzo pożądane.
Pożądany może być również brak zdefiniowania preferencji w działaniu. W przypadku działania 4.6
pozwolił on bowiem w sposób kompleksowy podejść do zagrożeń występujących na obszarze całego
województwa. Potwierdzeniem tego jest projekt realizowany przez Komendę Wojewódzką Straży
Pożarnej.
Zestawienie preferencji oraz sposobów ich realizacji przedstawia tabela 18.
Tabela 18. Zestawienie preferencji oraz sposoby ich realizacji.
Działanie
Rodzaj preferencji
4.1
W zakresie likwidacji „dzikich wysypisk śmieci” preferowane będą
projekty zwłaszcza na obszarach turystycznych czy
uzdrowiskowych oraz objętych ochroną np. siecią Natura 2000
W zakresie przedsięwzięć związanych z gospodarką odpadami
realizowane będą projekty zawarte w Wojewódzkim Planie
Gospodarki Odpadami
4.2
W ramach Priorytetu wspierane będą m.in. projekty dotyczące
sanitacji i racjonalnego gospodarowania wodą, zwłaszcza na
obszarach wiejskich i terenach objętych ochroną, np. siecią
Natura 2000, oraz na terenach turystycznych, czy
uzdrowiskowych. W przypadku infrastruktury wodociągowej
wspierane będą przedsięwzięcia realizowane przede wszystkim
na obszarach wiejskich. Na obszarach miejskich
współfinansowane będą wyłącznie zadania z zakresu poprawy
jakości wody. Preferowane będą projekty zintegrowane, tzn.
Sposób realizacji
Na etapie wyboru projektów do
dofinansowania przez Zarząd Województwa
na podstawie strategicznego kryterium
wyboru projektów „Wpływ projektu na rozwój
sektora/branży”.
Na etapie oceny formalnej na podstawie
kluczowego kryterium specyficznego dla
priorytetu „Środowisko” „Zgodność z
Wojewódzkim Planem Gospodarki Odpadami”
Na etapie wyboru projektów do
dofinansowania przez Zarząd Województwa
na podstawie strategicznego kryterium
wyboru projektów „Wpływ projektu na rozwój
sektora/branży”.
46
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
dotyczące jednocześnie obu elementów: infrastruktury
(oczyszczanie ścieków, dostarczanie wody) lub uzupełniające
istniejącą infrastrukturę (np. uzupełnienie istniejącej sieci
wodociągowej siecią kanalizacyjną lub indywidualnymi systemami
oczyszczania ścieków).
W zakresie projektów dotyczących kanalizacji i oczyszczalni
ścieków realizowane będą projekty zgodne z Krajowym
Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych (w zakresie
wskazanych w tym dokumencie aglomeracji od 2 tys. do 15 tys.
RLM.
W miarę możliwości i tylko w uzasadnionych przypadkach
realizując inwestycje liniowe należy uwzględnić infrastrukturę
niezbędną do wprowadzenia nowoczesnych rozwiązań ICT.
4.3
4.4
4.4
4.5
4.6
4.7
W zakresie projektów dotyczących poprawy jakości powietrza
preferowane będą przedsięwzięcia:
 realizowane na obszarach o dużej gęstości zaludnienia;
 mające wpływ na tereny objęte ochroną, np. siecią Natura
2000;
 zlokalizowane na terenach turystycznych czy
uzdrowiskowych.
W zakresie projektów dotyczących ochrony przeciwpowodziowej i
zapobiegania suszy preferowane będą przedsięwzięcia dotyczące:
 budowy, odbudowy lub rozbudowy istniejących systemów
zabezpieczenia przed zagrożeniami hydrologicznymi dla
ochrony skupisk ludzi i majątku dużej wartości, gdzie
zjawiska te mają największą skalę i powodują największe
straty, a także przedsięwzięcia dotyczące obszarów górskich i
podgórskich, na których ma miejsce gwałtowny i
nieoczekiwany przybór wód powodujący największe straty;
 budowy i modernizacja wielofunkcyjnych zbiorników wodnych
ze szczególnym uwzględnieniem tych o funkcji
przeciwpowodziowej i zapobieganiu suszy.
Preferowane będą projekty powiązane bądź znajdujące się w
„Programie dla Odry 2006”. Działania związane z ochroną
przeciwpowodziową będą wdrażane w kompleksowy sposób
zgodnie z przepisami Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz innym
prawodawstwem.
Przedsięwzięcia te muszą być zgodne z Programem Małej
Retencji Wodnej Województwie Dolnośląskim.
W ramach projektów z zakresu rekultywacji preferowane będą
projekty zlokalizowane na terenach turystycznych czy
uzdrowiskowych oraz terenach objętych ochroną, np. siecią
Natura 2000.
Nie określono preferencji
W ramach działania projekty powinny być ukierunkowane i
realizowane w obszarach prawnie chronionych, planowanych do
ochrony i atrakcyjnych turystycznie tak, aby region zachował
najcenniejsze gatunki i walory krajobrazowe.
Zapisane w ogłoszeniu o naborze projektów
jako kryterium dostępu. Weryfikacja zostanie
przeprowadzona na etapie oceny formalnej
na podstawie kryterium kluczowego
„Kwalifikowalność wniosku” (pkt. 1c) „Czy
projekt jest zgodny z typem projektów w
ramach ogłoszonego naboru?”.
Realizowane na etapie oceny merytorycznej
na podstawie kluczowego kryterium
dodatkowego „Wpływ realizacji projektu na
politykę społeczeństwa informacyjnego”
(sekcja 2.5).
Realizowane na etapie wyboru projektów do
dofinansowania przez Zarząd Województwa
na podstawie strategicznego kryterium
wyboru projektów „Wpływ projektu na rozwój
sektora/branży”.
Realizowane na etapie wyboru projektów do
dofinansowania przez Zarząd Województwa
na podstawie strategicznego kryterium
wyboru projektów „Wpływ projektu na rozwój
sektora/branży”.
Realizowane na etapie oceny formalnej na
podstawie kluczowego kryterium
specyficznego dla priorytetu „Środowisko”
„Zgodność z Programem dla Odry
2006/Programem Małej Retencji Wodnej”.
Realizowane na etapie wyboru projektów do
dofinansowania przez Zarząd Województwa
na podstawie strategicznego kryterium
wyboru projektów „Wpływ projektu na rozwój
sektora/branży”.
Realizowane na etapie wyboru projektów do
dofinansowania przez Zarząd Województwa
na podstawie strategicznego kryterium
wyboru projektów „Wpływ projektu na rozwój
sektora/branży”.
Analiza projektów poddanych badaniu pokazała, że w ramach poszczególnych działań beneficjenci w
różnym stopniu realizowali preferencje.
W ramach działania 4.1 gospodarka odpadami spośród 24 przeanalizowanych projektów w 5
beneficjenci powołali się na preferencje programowe. Czterech beneficjentów wskazało, że realizacja
projektu związana jest z realizacją preferencji dotyczącą realizacji projektu zawartego w Wojewódzkim
Planie Gospodarki Odpadami. W jednym przypadku wskazano, że realizacja projektu przyczyni się do
likwidacji dzikich wysypisk na obszarach chronionych. Wykaz projektów z działania 4.1, w których
beneficjent wskazał wpływ projektu na realizację preferencji zawiera tabela 19.
47
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Tabela 19. Wykaz projektów działania 4.1 mających pozytywny wpływ na preferencje
Nazwa projektu
Sposób realizacji preferencji
Likwidacja dzikich wysypisk śmieci na terenie gminy Projekt będzie realizowany m.in. na terenach chronionych
Gromadka
gminy, tzn. na obszarze Natura 2000 „Bory Dolnośląskie” oraz
na terenie Przemkowskiego Parku Krajobrazowego.
Rekultywacja składowiska odpadów komunalnych dla miasta i Projekt wpisuje się w linię interwencji Wojewódzkiego Planu
gminy Gryfów Śląski
Gospodarki Odpadami z uwagi na ujęcie Składowiska
Odpadów Komunalnych w miejscowości Wieża w Zestawieniu
składowisk będących w trakcie rekultywacji: WPGO Rozdział
6.1.8.3.1 Zamykanie składowisk komunalnych do 2009 roku
oraz Załącznik nr 14 do WPGO.
Rekultywacja składowiska odpadów komunalnych w m. Gatka
Przedsięwzięcie wynika z harmonogramu realizacji zadań z
zakresu gospodarki odpadami komunalnymi i jest wpisane do
Planu zamykania składowisk w roku 2009 stanowiącego
załącznik nr 13 do WPGO na pozycji 33. Zadanie to wypełnia
następujący cel przyjęty w Planie dla obszaru gospodarka:
zmniejszenie liczby czynnych składowisk odpadów innych niż
niebezpieczne i obojętnie niespełniających wymagań, na
którym składowane są odpady.
Budowa sortowni odpadów komunalnych w Legnicy przy ul. Realizacja projektu wpisuje się w WPGO dotyczy bowiem
Rzeszotarskiej
budowy lub rozbudowy instalacji i systemów obsługujących
do 150 tys. mieszkańców, zajmujących się zbiórką,
segregacją, składowaniem, recyklingiem, unieszkodliwieniem
różnego typu odpadów.
Budowa punktu przeładunkowego odpadów komunalnych Projekt związany jest z realizacją przedsięwzięcia w ramach
zlokalizowanego w Polanicy-Zdroju przy ul. Polnej 1
WPGO. Inwestycja jest zgodna z WPGO w zakresie budowy
obiektów obsługujących do 150 tys. mieszkańców
zajmujących sie zbiórką, segregacją i unieszkodliwianiem
różnego rodzaju odpadów.
Spośród analizowanych 52 projektów z działania 4.2 na realizację preferencji powołuje się tylko dwóch
beneficjentów. W przypadku jednego projektu wskazano, że jest on zgodny z Krajowym Programem
Oczyszczania Ścieków Komunalnych, a w drugim przypadku wskazano, że projekt realizuje
preferencje, ponieważ realizowany jest na terenach wiejskich. Żaden z projektów nie realizuje
preferencji polegającej na uwzględnieniu infrastruktury niezbędnej do wprowadzenia nowoczesnych
rozwiązań ICT. Wykaz projektów realizujących preferencje w ramach działania 4.2 zawiera tabela 20.
Tabela 20. Wykaz projektów działania 4.2 mających pozytywny wpływ na preferencje
Nazwa projektu
Sposób realizacji preferencji
Modernizacja oczyszczalni ścieków w Kątach Wrocławskich
Przedsięwzięcie dotyczy infrastruktury dla aglomeracji
wymienionej w KPOŚK wśród inwestycji priorytetowych dla
wypełnienia wymogów Traktatu Akcesyjnego i polega na
modernizacji oczyszczalni ścieków w celu spełnienia
wymogów Dyrektywy 91/271/EWG.
Uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej w zlewni rzeki Projekt polega na budowie sieci wodociągowej na obszarach
Kwisy etap I, II i III
wiejskich.
W ramach działania 4.3 poddanych analizie zostało 11 projektów. W jednym z nich wskazano, że
projekt realizuje preferencje przewidziane dla działania. W opisie projektu Ograniczenie emisji
zanieczyszczeń powietrza pochodzących z budynków Domu Pomocy Społecznej zlokalizowanych w
miejscowości Krośnice i Milicz poprzez montaż instalacji solarnej wskazano, że „Implementacja
projektu wpłynie na realizację preferencji programowych poprzez zgodność inwestycji z celem
szczegółowym nr 2 RPOWD- Rozwój infrastruktury służącej poprawie jakości środowiska, warunków
inwestowania i prowadzenia działalności gospodarczej”. Z przedstawionego opisu widać jednak, że
projekt nie wpływa na realizację preferencji określonych dla działania. Preferencje bowiem dotyczą
projektów realizowanych na obszarach o dużej gęstości zaludnienia, mających wpływ na tereny objęte
ochroną, np. siecią Natura 2000 oraz projektów zlokalizowanych na terenach turystycznych czy
uzdrowiskowych. W opisie projektu brak jest takich informacji.
W ramach działania 4.4 analizie poddanych zostało 10 projektów. Spośród nich jeden realizuje
preferencje wskazane w tym działaniu (tabela 21).
48
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Tabela 21. Wykaz projektów działania 4.4 mających pozytywny wpływ na preferencje
Nazwa projektu
Sposób realizacji preferencji
Przeciwdziałanie zagrożeniom-prewencja przeciwpowodziowa Implementacja projektu wpłynie na realizację preferencji
w Bogatyni
programowych, ponieważ ze względu na cel dotyczący
zwiększenia możliwości retencyjnych i przeciwdziałania
powodzi inwestycja jest powiązania z inwestycjami
przewidzianymi do realizacji w ramach "Programu dla Odry
2006" oraz przyczynia się do realizacji założeń "Programu
Małej Retencji Wodnej w Województwie Dolnośląskim".
Żaden z 6 projektów poddanych badaniu z działania 4.5 nie realizuje preferencji programowych
zdefiniowanych dla tego działania.
W przypadku natomiast działania 4.7 spośród poddanych badaniu 41 projektów na realizację
preferencji projektowych przewidzianych dla tego działania powołano się w 10 projektach. W
większości z nich beneficjenci wskazywali, że projekty realizują preferencje ponieważ realizacja
projektów odbywa się na obszarach chronionych. W mniejszym stopniu wskazywano na realizację
projektów na obszarach atrakcyjnych turystycznie. Wykaz projektów wraz ze sposobem realizacji
preferencji zawiera tabela 22.
Tabela 22. Wykaz projektów działania 4.7 mających pozytywny wpływ na preferencje
Nazwa projektu
Sposób realizacji preferencji
Utworzenie Centrum Edukacji Ekologicznej „STACJA WOŁÓW Projekt realizuje preferencje w zakresie ukierunkowania i
– NATURA 2000” w Wołowie
realizowania na obszarach prawnie chronionych, planowanych
do ochrony i atrakcyjnych turystycznie tak, aby region
zachował najcenniejsze gatunki i walory krajobrazowe.
„Budowa Centrum Edukacji Ekologicznej NATURA 2000 Podejmowane
w
ramach
działania
przedsięwzięcia
„Izerska Łąka” w Świeradowie-Zdroju”
realizowane będą w obszarach prawnie chronionych,
planowanych do ochrony i atrakcyjnych turystycznie tak, aby
region zachował najcenniejsze gatunki i walory krajobrazowe.
W głównej mierze projekt realizowany będzie na Obszarze
NATURA 2000 „Łąki Gór i Pogórza Izerskiego”.
Budowa wieży widokowej na Górze Dzikowiec
Projekt realizowany jest w obszarach prawnie chronionych i
atrakcyjnych turystycznie, tak aby region zachował
najcenniejsze gatunki i walory krajobrazowe. Przewidziane w
ramach projektu działania, polegające na budowie wieży
widokowej służącej edukacji ekologicznej i montażu tablicy
edukacyjnej, przyczynia się
do
poznania
walorów
przyrodniczych regionu i wypracowania proekologicznych
zachowań objawiających sie większą dbałością o stan
środowiska naturalnego. Tym samym projekt przyczyni się do
zachowania potencjału przyrodniczego regionu, a szczególnie
obszarów Natura 2000.
Utworzenie centrum edukacji ekologicznej Natura 2000 „Eko- Projekt jest ukierunkowany i realizowany w obszarach
wieża” w ramach przebudowy obiektu dawnego sanatorium prawnie chronionych, planowanych do ochrony i atrakcyjnych
„Grunwald” w Sokołowsku, wraz ze zmianą sposobu turystycznie tak, aby region zachował najcenniejsze gatunki i
użytkowania na międzynarodowe laboratorium kultury - walory krajobrazowe. Projekt przyczyni się do racjonalnego
zadanie I
korzystania z zasobów środowiska naturalnego obszarów
Natura 2000 (Góry Kamienne i Sudety WałbrzyskoKamiennogórskie) wokół Sokołowska, zapobieganiu ich
degradacji i dewastacji oraz przyczyni się do wzrostu
świadomości ekologicznej w regionie.
Modernizacja i odbudowa szlaku przyrodniczo-edukacyjnego Projekt realizowany jest na obszarach chronionych (rezerwat
„Ścieżka Hochbergów”, celem ochrony rzadkich siedlisk przyrody i obszar Natura 2000) oraz na obszarze atrakcyjnym
przyrodniczych w rezerwacie przyrody i obszarze NATURA turystycznie (okolice Zamku Książ).
2000 „Przełomy Pełcznicy pod Książem” oraz pełnienia funkcji
dydaktycznych związanych z przedmiotem ochrony
Miasto przyjazne środowisku- projekt modernizacji parków Inwestycja zlokalizowana jest w centrum Oleśnicy- mieście
miejskich w Oleśnicy w celu edukacji ekologicznej atrakcyjnym z uwagi na występowanie cennych zabytków.
społeczeństwa
Podjęte działania mają na celu ochronę i zachowanie walorów
przyrodniczych miasta.
Zwiększenie
potencjału
edukacyjnego
Arboretum Projekt realizowany jest w obszarach prawnie chronionych i
49
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Uniwersytetu Wrocławskiego w Wojsławicach poprzez
kompleksowe działania rozwojowe
Ścieżka przyrodniczo-edukacyjna przy gimnazjum im.
Odkrywców Polskiej Miedzi oraz na terenie Parku Miejskiego
w Chocianowie
Budowa edukacyjnej ścieżki przyrodniczej z elementami
ochrony bioróżnorodności w dolinie Zimnicy na terenie miasta
Lubin – Etap I
EkoCentrum Wrocław
atrakcyjnych turystycznie, tak aby region zachował
najcenniejsze gatunki i walory krajobrazowe.
Projekt realizowany jest na obszarze Parku Miejskiego w
Chocianowie o charakterze barokowo – krajobrazowym, który
jest obiektem chronionym ze względu na swoje wartości
historyczne i kompozycyjne. Jest jednym z najbardziej
wartościowych zespołów pałacowo – parkowych na Dolnym
Śląsku. Jest wpisany do rejestru zabytków pod numerami:
182 z dnia 31.05.1950 r. oraz 479/L z dnia 22.09.1976 r. Jest
także obszarem atrakcyjnym turystycznie. Planowana
powierzchnia obszarów, na których zapewniono ochronę
właściwego stanu ekosystemów wynosi 23000 m2 (2,3 ha).
Projekt jest zlokalizowany w obszarze planowanym do
ochrony, bardzo atrakcyjnym przyrodniczo, rekreacyjnie i
turystycznie, wspomagając ochronę najcenniejszych siedlisk,
gatunków i walorów krajobrazu regionu
Działalność EkoCentrum Wrocław będzie ukierunkowana na
wspieranie ochrony obszarów przyrodniczo cennych w tym
obszarów Natura 2000 na Dolnym Śląsku. Terenowe zajęcia
prowadzone na bazie EkoCentrum (z wykorzystaniem
wyposażenia EkoCentrum) będą realizowane bezpośrednio na
obszarach przyrodniczo-cennych leżących na terenie miasta
Wrocławia ze szczególnym uwzględnieniem obszarów Natura
2000: Grądy Odrzańskie, Grądy na Odrą, Dolina Widawy, Łęgi
nad Bystrzycą, Las Pilczycki.
4.1.5. Wpływ projektów objętych badaniem na realizację celów określonych w Strategii
Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020
Celem nadrzędnym Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 roku16 jest podniesienie
poziomu życia mieszkańców Dolnego Śląska oraz poprawa konkurencyjności regionu przy
respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. Strategia definiuje cele w odniesieniu do sfery
gospodarczej, przestrzennej i społecznej. Odwołania do aspektów związanych z ochroną środowiska i
bezpieczeństwem ekologicznym znaleźć można w sferze społecznej i przestrzennej. Jednym z
priorytetów w sferze społecznej jest stałe podnoszenie stanu bezpieczeństwa i zdrowia mieszkańców
województwa. W ramach niego przewidziano do realizacji działanie zmniejszenie narażenia ludności na
czynniki szkodliwe w środowisku życia, pracy i nauki. W sferze przestrzennej zdefiniowany został
najważniejszy priorytet z punktu widzenia zakresu tematycznego opracowania: zapewnienie
bezpieczeństwa ekologicznego społeczeństwa i gospodarki. Priorytet ten ma być realizowany poprzez
następujące działania:
1. Poprawa jakości powietrza atmosferycznego.
2. Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych ich ochrona oraz ochrona ich zlewni.
3. Ograniczenie negatywnego oddziaływania odpadów komunalnych i przemysłowych na
środowisko.
4. Podniesienie jakości gleb zdegradowanych i zrekultywowanych.
5. Ochrona zasobów naturalnych poprzez ich racjonalne wykorzystanie.
6. Utrzymanie i ochrona obszarów o wysokich walorach przyrodniczych, podniesienie
różnorodności biologicznej i krajobrazowej.
7. Prognozowanie, reagowanie i likwidacja skutków nadzwyczajnych zagrożeń dla zdrowia, życia,
mienia i środowiska.
8. Propagowanie wiedzy ekologicznej.
16
Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 roku, Wrocław 2005
50
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
9. Zapewnienie ochrony przeciwpowodziowej i zwiększenie retencji wód, w szczególności poprzez
zapewnienie realizacji „Programu dla Odry – 2006”.
10. Zapewnienie warunków przestrzennych i odpowiednich warunków ekologicznych dla
utrzymania i rozwoju funkcji uzdrowiskowych.
11. Monitoring wszystkich elementów środowiska.
12. Rozwój współpracy trans granicznej w zakresie ochrony środowiska przed zagrożeniami.
Celem głównym SRWD jest podniesienie poziomu życia. Poziom życia jest zjawiskiem złożonym, na
które wpływają różnorodne aspekty, między innymi materialne, zawodowe, zdrowotne, edukacyjne ale
też kwestie związane ze środowiskiem w którym dana jednostka mieszka oraz z poczuciem szeroko
rozumianego bezpieczeństwa. Człowiek stanowi integralną część środowiska, w którym żyje. Ścisła
zależność człowieka od środowiska, w którym żyje sprawia, że stan i ochrona środowiska jest na
danym obszarze jednym z decydujących aspektów o poziomie i jakości życia. Szkodząc środowisku
szkodzimy sami sobie. Wysoki poziom degradacji środowiska naturalnego sprawił, że problemy
ochrony środowiska i zapewnienia zrównoważonego rozwoju naszej cywilizacji stały się bardzo istotne
nie tylko w aspekcie przyrodniczym, ale przede wszystkim ekonomiczno-społecznym. Dlatego
poprawiając stan środowiska, czy też zapobiegając jego degradacji wpływamy na podniesienie
poziomu życia mieszkańców danego regionu. Celem realizacji priorytetu 4 była poprawa stanu
środowiska naturalnego, zapobieganie jego degradacji i zachowanie różnorodności biologicznej oraz
walorów przyrodniczych Dolnego Śląska, a także poprawa poziomu bezpieczeństwa w regionie,
poprzez przeciwdziałanie naturalnym i technologicznym zagrożeniom, likwidację ich skutków oraz
wspieranie działających w tym zakresie służb ratowniczych. Realizowane projekty musiały się zatem
przyczyniać do osiągnięcia tego celu, a co za tym idzie przyczyniały się do podniesienia poziomu życia
mieszkańców. Należy więc założyć, że wszystkie projekty realizowane w ramach działania w dużym
stopniu przyczyniły się do realizacji celu głównego SRWD.
W tabeli 23 przedstawiono powiązanie działań z zakresu tematycznego priorytetu Zapewnienie
bezpieczeństwa ekologicznego społeczeństwa i gospodarki z działaniami priorytetu 4 RPO WD 20072013.
Tabela 23. Powiązanie działań SRWD 2020 z działaniami priorytetu 4 RPO WD 2007-2013
Strategia Rozwoju WD 2007-2013, Sfera przestrzenna, RPO WD 2007-2013, Priorytet 4, działania:
priorytet: Zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego
społeczeństwa i gospodarki, działania:
1. Poprawa jakości powietrza atmosferycznego.
4.3 Poprawa jakości powietrza
2. Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych ich
4.2 Infrastruktura wodno-ściekowa
ochrona oraz ochrona ich zlewni.
3. Ograniczenie negatywnego oddziaływania odpadów
4.1 Gospodarka odpadami
komunalnych i przemysłowych na środowisko.
4. Podniesienie jakości gleb zdegradowanych i zrekultywowanych.
4.5 Rekultywacja obszarów zdegradowanych
5. Ochrona zasobów naturalnych poprzez ich racjonalne
4.7 Ochrona bioróżnorodności i edukacja ekologiczna
wykorzystanie.
6. Utrzymanie i ochrona obszarów o wysokich walorach
4.7 Ochrona bioróżnorodności i edukacja ekologiczna
przyrodniczych, podniesienie różnorodności biologicznej i
krajobrazowej.
7. Prognozowanie, reagowanie i likwidacja skutków
4.6 Wsparcie instytucji zajmujących się zabezpieczeniem
nadzwyczajnych zagrożeń dla zdrowia, życia, mienia i
środowiska naturalnego
środowiska.
8. Propagowanie wiedzy ekologicznej.
4.7 Ochrona bioróżnorodności i edukacja ekologiczna
9. Zapewnienie ochrony przeciwpowodziowej i zwiększenie retencji
4.4 Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie
wód, w szczególności poprzez zapewnienie realizacji „Programu
suszom
dla Odry – 2006”.
10. Zapewnienie warunków przestrzennych i odpowiednich
warunków ekologicznych dla utrzymania i rozwoju funkcji
uzdrowiskowych.
11. Monitoring wszystkich elementów środowiska.
4.6 Wsparcie instytucji zajmujących się zabezpieczeniem
51
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
12. Rozwój współpracy transgranicznej w zakresie ochrony
środowiska przed zagrożeniami.
środowiska naturalnego
-
Realizacja projektów z poszczególnych działań przyczyniła się do osiągnięcia celów szczegółowych z
zakresu ochrony środowiska zdefiniowanych w SRWD. Porównanie celów z zakresu ochrony
środowiska wskazanych w SRWD z działaniami zdefiniowanymi w ramach RPO pozwala na
wyciagnięcie wniosku, że dzięki wdrażaniu tych działań możliwe stało się osiągnięcie większości
zakładanych w Strategii celów.
Realizacji RPO nie przyczyniła się natomiast do rozwoju współpracy transgranicznej w zakresie
ochrony środowiska przed zagrożeniami. Takie projekty w głównej mierze na terenie województwa
realizowane są za pośrednictwem Programów Operacyjnych Współpracy Transgranicznej: PolskaSaksonia i Polska-Czechy. Tylko w opisie jednego projektu (Remont istniejącej zabudowy regulacyjnej
wraz z modernizacją stopni celem poprawienia spływu wód oraz umożliwienia migracji ryb na pot.
Włodzica w km 5+300-9+000 w miejscowości Nowa Ruda) można znaleźć informacje, że dzięki
realizacji projektu możliwe będzie zapewnienia ciągłości sieci transportu transgranicznego oraz
lokalnego poprzez ochronę mostów przed skutkami powodzi. Realizowane projekty również wprost nie
przyczyniły się do zapewnienia warunków przestrzennych i odpowiednich warunków ekologicznych dla
utrzymania i rozwoju funkcji uzdrowiskowych. Należy jednak podkreślić, że kilka projektów jest
realizowanych na terenie dolnośląskich uzdrowisk, co przyczynia się do poprawy stanu środowiska na
ich terenie. Przykładami takich projektów mogą być:
 Budowa punktu przeładunkowego odpadów komunalnych zlokalizowanego w Polanicy-Zdroju
przy ul. Polnej 1 (projekt przyczyni się do poprawy stanu środowiska poprzez między innymi
zwiększenie ilości zbieranych, segregowanych i unieszkodliwianych odpadów),
 Poprawa jakości wody do picia dla miasta Kudowy-Zdroju i Gminy Lewin Kłodzki modernizacja Stacji Uzdatniania Wody (projekt przyczyni się do podniesienia jakości życia
mieszkańców oraz kuracjuszy poprzez poprawę jakości wody),
 Zabezpieczenie prawego brzegu rzeki Białej Lądeckiej w km 24+250 – 25+130 w
miejscowości Lądek Zdrój (realizacja projektu przyczyni się do zmniejszenie zagrożenia
przeciwpowodziowego oraz zapobieganie i zwalczanie wystąpienia jego skutków),
 Remont zabudowy regulacyjnej rzeki Kamiennej w km 0+000-10+500 w miejscowości Jelenia
Góra (realizacja projektu przyczyniła się do zmniejszenia zagrożenia powodziowego między
innymi w uzdrowiskowej dzielnicy miasta – Cieplicach).
Do realizacji pozostałych działań z zakresu ochrony środowiska zdefiniowanych w SRWD 2020 w
różnym stopniu przyczynią się analizowane projekty. Zdefiniowane w ramach priorytetu 4 działania są
odpowiedzią na określone w SRWD 2020 potrzeby z zakresu ochrony środowiska. Stopień ich
osiągnięcia jest jednak zróżnicowany w ramach poszczególnych działań.
W SRWD wskazano, że celem działania Poprawa jakości powietrza atmosferycznego jest między
innymi dążenie do realizacji działań poprawiających jego jakość na obszarach dotychczas
charakteryzujących się niskimi walorami. Celem natomiast realizacji działania 4.3 jest poprawa jakości
powietrza poprzez obniżenie emisji zanieczyszczeń powietrza z obiektów użyteczności publicznej. Z
uwagi na bardzo ograniczony zakres możliwych do realizacji projektów, cel Strategii dotyczący
poprawy jakości powietrza osiągnięty został w niewielkim stopniu.
Jako uzasadnienie realizacji działania Poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych ich
ochrona oraz ochrona ich zlewni wskazano między innymi na konieczność podejmowania
kompleksowych działań zmierzających do poprawy jakości zasobów wodnych. W uzasadnieniu do
działania 4.2 wskazano natomiast, że podejmowane działania powinny się koncentrować przede
wszystkim na ochronie wód podziemnych i powierzchniowych poprzez zapobieganiu przedostawaniu
się zanieczyszczeń do środowiska. Cel Strategii dotyczący konieczności poprawy jakości wód udało się
zrealizować w dużym stopniu. W obszarze gospodarki wodno-ściekowych zostały bowiem zrealizowane
52
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
liczne projekty, których efektem będzie poprawa stanu wód. Jest to jeden z obszarów, gdzie efekty
zrealizowanych projektów są najbardziej widoczne.
W przypadku działania Ograniczenie negatywnego oddziaływania odpadów komunalnych i
przemysłowych na środowisko jako jego uzasadnienie wskazano, że jego celem jest szukanie w
gospodarce odpadami rozwiązań, które ograniczą maksymalnie ich uciążliwość dla środowiska poprzez
wdrażanie między innymi systemu recyklingu, segregacji i budowy składowisk spełniających najwyższe
normy Unii Europejskiej. Celem działania 4.1 jest natomiast poprawa stanu środowiska, zapobieganie
jego degradacji poprzez uporządkowanie gospodarki odpadami. Jako uzasadnienie do jego realizacji
wskazano między innymi wsparcie instalacji do zbiórki, segregacji, składowania, recyklingu oraz
unieszkodliwiania odpadów. Gospodarka odpadami jest jednym z obszarów, gdzie efekty
zrealizowanych projektów są najbardziej widoczne. Projekty realizowane w ramach priorytetu 4.1 w
bardzo dużym stopniu przyczyniły się do osiągnięcia celu z zakresu gospodarki odpadami
zdefiniowanego w Strategii. Realizowane projekty koncentrowały się na działaniach przyczyniających
się do rozbudowy systemu selektywnego zbierania odpadów czy też do ich recyklingu.
Uzasadnieniem realizacji działania Ochrona zasobów naturalnych poprzez ich racjonalne wykorzystanie
jest między innymi rozwój edukacji ekologicznej. W przypadku Utrzymania i ochrony obszarów o
wysokich walorach przyrodniczych, podniesienia różnorodności biologicznej jego uzasadnieniem jest
budowa systemu ochrony obszarów o wysokich walorach przyrodniczych oraz wzbogacenie
istniejących zasobów przyrodniczych. Budowa natomiast kompleksowego systemu edukacji
ekologicznej jest uzasadnieniem działania Propagowanie wiedzy ekologicznej. Odpowiedzią na tak
sformułowane cele jest działanie 4.7, którego celem realizacji jest zachowanie potencjału
środowiskowego regionu. Uzasadnieniem tego działania jest między innymi zapewnienie odpowiedniej
infrastruktury przyczyniającej się do edukacji ekologicznej. Realizowane projekty przyczyniły się do
rozwoju edukacji ekologicznej, a co za tym idzie do podniesienia świadomości ekologicznej
mieszkańców województwa. W mniejszym natomiast stopniu przyczyniły się do ochrony różnorodności
biologicznej na terenie województwa.
W uzasadnieniu do Podniesienia jakości gleb zdegradowanych i zrekultywowanych wskazano, że celem
tego działania jest pobudzanie gospodarki gruntami, która przyczyni się do zachowania ich jakości. W
odniesieniu natomiast do terenów zdegradowanych i poddanych rekultywacji przyczyni się do
podnoszenia ich jakości. Celem działania 4.5 jest natomiast poprawa jakości środowiska naturalnego
poprzez rekultywację obszarów zdegradowanych. Z uwagi na ilość terenów zdewastowanych i
zdegradowanych na terenie województwa zrealizowane projekty w niewielkim stopniu przyczyniły się
do celu wskazanego w Strategii. Należy jednak podkreślić, że zrealizowane projekty miały bardzo duże
znaczenie dla lokalnych społeczności. Przyczyniły się one do poprawy jakości gruntów, które stanowiły
dotychczas olbrzymi problem dla tych społeczności.
Kolejne działanie w Strategii dotyczy Zapewnienia ochrony przeciwpowodziowej i zwiększenia retencji
wód, w szczególności poprzez zapewnienie realizacji „Programu dla Odry – 2006”. Zakres tego
działania obejmuje prowadzenie gospodarki wodnej w zakresie dotyczącym między innymi
przedsięwzięć ograniczających zagrożenia. Odpowiedzią na taki zakres jest uzasadnienie działania 4.4,
gdzie wskazuje się na konieczność zmniejszania zagrożenia powodziowego i suszy oraz zapobieganie i
zwalczanie ich skutków. Realizowane w ramach tego działania projekty były odpowiedzią na zapisy
zdefiniowane w Strategii, a co za tym idzie przyczyniały się do osiągnięcia zdefiniowanego celu. Ze
względu jednak na zakres potrzeb w tym obszarze na terenie województwa i ograniczone środki
przeznaczone na realizację tego działania badane projekty w niewielkim stopniu przyczyniły się do
osiągnięcia celu Strategii.
Przedmiotem działania Monitoringu wszystkich elementów środowiska jest budowa kompleksowego
systemu monitorującego jakość środowiska poprzez między innymi instytucjonalną podbudowę. Celem
działania 4.6 jest natomiast zwiększenie ochrony przed skutkami zagrożeń naturalnych i
technologicznych, usuwanie ich skutków oraz przywracanie środowiska do stanu właściwego.
Doposażenie sprzętowe jednostek odpowiedzialnych za usuwanie skutków wystąpienia zagrożeń
53
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
naturalnych przyczyniło się do poprawy stanu bezpieczeństwa na trenie województwa. Nie udało się
jednak stworzyć kompleksowego systemu, który umożliwiłby monitorowanie stanu środowiska.
4.1.6. Wpływ projektów objętych badaniem w ramach priorytetu 4 i 5 na realizację celów
określonych w Strategii Lizbońskiej i Europa 2020
Celem przyjętej w 2000 r. na szczycie Rady Europejskiej w Lizbonie Strategii było utworzenie z Unii
Europejskiej do 2010 r. najbardziej dynamicznej, opartej na wiedzy gospodarki świata. Osiągnięcie
zakładanego celu miało być możliwe poprzez przeprowadzenie wielu reform gospodarczych,
społecznych oraz ekologicznych. Z punktu widzenia zakresu przeprowadzanej analizy najważniejszy
był wymiar ekologiczny Strategii, który został dodany podczas szczytu w Goeteborgu w 2001 r.
Wymiar ekologiczny miał się wyrażać poprzez pozytywne oddziaływanie na środowisko naturalne
człowieka np. poprzez zapewnienie rozwoju transportu przyjaznego środowisku, przeciwdziałanie
zmianom klimatycznym, ograniczanie zagrożeń dla zdrowia czy też bardziej odpowiedzialne
wykorzystanie zasobów naturalnych17. Do priorytetowych obszarów Strategii Lizbońskiej należą:
-
zwiększenie inwestycji w wiedzę i innowacje,
-
uwolnienie potencjału gospodarczego, szczególnie MŚP,
-
działania w obliczu globalizacji i starzenia się społeczeństw (w szczególności poprzez
zwiększanie zatrudnienia tzw. grup priorytetowych),
-
dążenie do zintegrowanej i efektywnej polityki energetycznej UE.
Zmiana w dokumentach strategicznych Unii Europejskiej spowodowała, że obecnie obowiązującą
strategią jest Strategia Europa 2020. Strategia Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i
zrównoważonego rozwoju18 jest strategią wzrostu Unii Europejskiej na lata 2010-2020. Obejmuje ona
trzy wzajemnie ze sobą powiązane priorytety:
-
rozwój inteligentny: rozwój gospodarki opartej na wiedzy i innowacji;
-
rozwój zrównoważony: wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej
przyjaznej środowisku i bardziej konkurencyjnej;
-
rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu: wspieranie gospodarki o wysokim poziomie
zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną.
Monitowanie postępów w zakresie wdrażania powyższych priorytetów ma się odbywać poprzez
wytycznie pięciu nadrzędnych, wymiernych celów:
-
zwiększenie poziomu zatrudnienia osób w wieku 20-64 lat do 75%,
-
przeznaczanie 3% PKB Unii Europejskiej na inwestycje w badania i rozwój,
-
z zakresu klimatu i energii (zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych o 20% w porównaniu z
poziomem z 1990 r., zwiększenie do 20% udziału energii odnawialnej w zużyciu energii,
dążenie do efektywności energetycznej o 20%);
-
ograniczenie do 10% liczby osób przedwcześnie kończących naukę szkolną, zwiększenie do co
najmniej 40% osób z młodego pokolenia mających wyższe wykształcenie;
-
zmniejszenie o 20 mln liczby osób zagrożonych ubóstwem.
17
Opis opracowany na podstawie E. Czerwińska, Strategia Lizbońska, Kancelaria Sejmu, Biuro Studiów i Ekspertyz, Warszawa
2004.
18
Komunikat Komisji Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjająca włączeniu
społecznemu, Bruksela 2010, KOM (2010) 2020 wersja ostateczna.
54
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Jednym z instrumentów realizacji obu powyżej wskazanych Strategii ma być RPO WD 2007-2013. We
wstępie bowiem wskazano, że jego zapisy odzwierciedlają główne idee rozwoju Unii Europejskiej w
zakresie trwałego, harmonijnego wzrostu i osiągania wewnętrznej spójności. Wskazano także, że
będzie on istotnym elementem w realizacji podstawowego celu Odnowionej Strategii Lizbońskiej,
jakim jest poprawa jakości życia obywateli Europy oraz uczynienie gospodarki Unii Europejskiej
bardziej dynamiczną i konkurencyjną. Podkreślono, że przy ustalaniu strategii RPO WD 2007-2013
uwzględniono potrzebę zdynamizowania realizacji odnowionej Strategii Lizbońskiej określonej na
szczeblu państw członkowskich w „Zintegrowanym Pakiecie Wytycznych dla Wzrostu Zatrudnienia na
lata 2005-2008, a w Polsce w Krajowym Programie Reform na lata 2005-2008 na rzecz realizacji
Strategii Lizbońskiej”(KPR). W RPO WD 2007-2013 przeprowadzona została także analiza zgodności
jego priorytetów z priorytetami KPR na lata 2005-2008 mającymi na celu realizację Strategii
Lizbońskiej. Wdrożeniu 4 Priorytetu KPR „Rozwój i modernizacja infrastruktury oraz zapewnienie
warunków konkurencji w sektorach sieciowych” w ramach RPO przyczyni się drugi cel szczegółowy
odnoszący się do rozwoju infrastruktury służącej poprawie jakości środowiska, warunków
inwestowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Wdrożenie priorytetów realizujących ten cel
doprowadzi bowiem między innymi do budowy i modernizacji infrastruktury sanitacji, wspomagania
rozwoju odnawialnych źródeł energii i modernizacji infrastruktury energetycznej. Na realizację celów
określonych w Strategii Lizbońskiej zaangażowanych ma być 497,5 mln euro z europejskiego
Funduszu Rozwoju Regionalnego, czyli 40,11 % przyznanej alokacji (tabela 24).
Tabela 24. Alokacja środków na poszczególne kategorie lizbońskie
Kategoria lizbońska
02 Infrastruktura B+RT (w tym wyposażenie, oprzyrządowanie i sieci informatyczne dużej
szybkości pomiędzy centrami badań) i centrów
03 Transfer technologii i ulepszenie sieci współpracy między MŚP i centrami badań
04 Wspieranie B+RT, w szczególności w MŚP (przez dostęp do usług B+RT w centrach badań)
05 Usługi zaawansowanego wsparcia w przedsiębiorstwach i ich grupach
07 Inwestycje w przedsiębiorstwa bezpośrednio związanych z innowacjami (technologie
innowacyjne, tworzenie nowych przedsiębiorstw przez uniwersytety, centra B+RT i istniejące już
przedsiębiorstwa)
08 Inne inwestycje w przedsiębiorstwa
09 Inne działania służące stymulowaniu innowacji i ducha przedsiębiorczości w MŚP
10 Infrastruktura ICT (w tym sieci szerokopasmowe)
11 Technologie informacyjne i komunikacyjne (dostęp, bezpieczeństwo, interoperacyjność,
zapobieganie ryzyku, badania, innowacje)
13 Usługi i aplikacje dla obywateli (e-zdrowie, e-administracja, e-nauczanie, e-wykluczenie)
16 Trasy kolejowe
41 Energia odnawialna: biomasa
42 Energia odnawialna: hydroelektryczna, geotermiczna i inne
43 Efektywność energetyczna, kogeneracja, opanowanie energii
52 Promocja czystego miejskiego transportu publicznego
Alokacja
(mln euro)
10
Działanie
22,3
2
110,8
14,1
1.4
1.2
1.2
1.1
136,6
2
47,9
25,1
1.1
1.2
2.1
2.2.
36,6
34,2
2,5
14,2
6,3
32,8
2.2
1.4
5.1
5.1
5.3
3.3
Poddane badaniu projekty zarówno z priorytetu 4 jak i 5 w głównej mierze przyczyniały się do
realizacji drugiego priorytetu Strategii Europa 2020 polegającego na wdrażaniu zrównoważonego
rozwoju, a także aspektów środowiskowych Strategii Lizbońskiej zdefiniowanych na szczycie w
Goeteborgu. Realizowane projekty z zakresu ochrony środowiska przyczynią się do ograniczenia presji
wywieranej na środowisko czy to w zakresie zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów, zwiększenia
55
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
ilości odpadów zbieranych selektywnie i poddawanych odzyskowi czy też poprzez poprawę jakości
powietrza spowodowaną ograniczaniem emisji zanieczyszczeń powietrza. Poprawa stanu środowiska
zostanie także osiągnięta w zakresie jakości wód poprzez zwiększenie ilości oczyszczanych ścieków,
wybudowanie sieci kanalizacyjnej czy też oczyszczalni ścieków. W Strategii Lizbońskiej podkreślono
konieczność ochrony różnorodności biologicznej. Do realizacji tych zapisów przyczynią się projekty
mające na celu ochronę ekosystemów, renaturalizację czy też edukację ekologiczną.
Projekty realizowane natomiast w ramach priorytetu 5 przyczynią się do osiągnięcia celów z zakresu
zrównoważonego rozwoju zdefiniowanych w Strategii Europa 2020 dotyczących zmian klimatu i
energii. Poddane analizie projekty mają bowiem na celu zwiększeniu udziału energii odnawialnej w
zużyciu energii, zwiększenie efektywności energetycznej oraz zmniejszenie emisji gazów
cieplarnianych.
Badane projekty przyczynią się także do wdrożenia celu Strategii Europa 2020 dotyczącego wzrostu
zatrudnienia. Beneficjenci priorytetu 4 i 5 zobowiązali się do utworzenia blisko 137 miejsc pracy.
Spośród analizowanych opisów wniosków projektowych w żadnym z nich nie odniesiono się
bezpośrednio do założeń Strategii Lizbońskiej oraz Strategii Europa 2020.
4.2. Ocena realizacji celów i wskaźników RPO WD oraz Priorytetu 5 „Energetyka”,
a także wybranych strategii poprzez projekty objęte badaniem
4.2.1. Wpływ projektów objętych badaniem na osiągnięcie celu głównego RPO WD, celu II
szczegółowego RPO WD, celu Priorytetu 5.
Wpływ analizowanych projektów na zwiększenia udziału energii wytwarzanej ze źródeł
odnawialnych
Tabela 25 zawiera informacje na temat produkcji elektrycznej na terenie województwa dolnośląskiego
w latach 2007-2012. Pełną analizę uniemożliwia jednak wyłączenie części danych z publicznego
udostępniania ze względu na ochronę tajemnicy statystycznej. Dostępne dane pokazują jednak, że z
roku na roku zwiększa się produkcja energii z odnawialnych nośników. Ponad trzykrotnie zwiększył się
też udział energii odnawialnej w produkcji energii elektrycznej ogółem.
Tabela 25. Produkcja energii elektrycznej
Ogółem (GWh)
2007
2008
2009
2010
2011
2012
14777,5
14816,1
13937,3
13368,0
13350,5
13567,7
#
#
#
#
#
658,9
4,9
#
#
#
#
#
703,5
5,3
#
#
#
#
#
897,0
6,6
elektrownie wodne i na paliwa odnawialne ogółem (GWh)
229,4
219,1
236,4
elektrownie wodne (GWh)
206,0
196,3
208,8
elektrownie cieplne konwencjonalne ogółem(GWh)
14548,1
#
#
elektrownie cieplne konwencjonalne - zawodowe(GWh)
14078,3
#
#
elektrownie cieplne konwencjonalne - przemysłowe(GWh)
469,8
#
90,7
z odnawialnych nośników energii(GWh)
257,4
272,0
446,7
udział energii odnawialnej w produkcji energii elektrycznej
1,7
1,8
3,2
ogółem (%)
źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, www.stat.gov.pl/bdl
#-
Dana wyłączona z publicznego udostępniania ze względu na ochronę tajemnicy statystycznej
56
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Badane projekty będą miały wpływ na zwiększenie ilości energii produkowanej ze źródeł
odnawialnych, a także jej udział w produkcji energii elektrycznej ogółem. Wśród badanych
projektów 11 dotyczy energii odnawialnej. W ramach projektów, które otrzymały dofinansowanie
wybudowane zostaną 3 jednostki wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej z biomasy i biogazu oraz
dwie jednostki wytwarzania energii elektrycznej z energii wodnej. Należy jednak podkreślić, że ze
względu na stopień zaawansowania realizacji badanych projektów ich realny wpływ na sytuację w
województwie będzie widoczny dopiero w kolejnych latach. Również w trakcie panelu ekspertów
wskazano, że liczba umów, które są realizowane powoduje, że w najbliższych latach należy się
spodziewać zwiększenia ilości energii produkowanej ze źródeł odnawialnych. Zwrócono równocześnie
uwagę, że w przypadku energetyki wodnej większość projektów bazowała na infrastrukturze
poniemieckiej, która po latach zaniedbania została odbudowana. Spowoduje to, że tak naprawdę
odbudowany zostanie potencjał, który był już posiadany. Przedstawiciele URE zwrócili uwagę, że
udział produkcji energii ze źródeł odnawialnych odpowiada poziomom wymaganym przepisami prawa.
Wpływ analizowanych projektów na poprawę dystrybucji energii elektrycznej oraz
upowszechnianie wykorzystania gazu jako źródła energii
Podstawowe informacje na temat sieci gazowej w województwie zawiera tabela 26.
Tabela 26. Podstawowe informacje na temat sieci gazowej
Wyszczególnienie
2007
2008
2009
2010
2011
2012
długość czynnej sieci ogółem w (km)
7948
8004
8091
8063
8225
8488
długość czynnej sieci przesyłowej (km)
2113
1995
1961
1959
1970
2027
długość czynnej sieci rozdzielczej (km)
5835
6009
6130
6103
6256
6461
czynne przyłącza do budynków mieszkalnych i
131317
135466
138815
139533
143324
148329
niemieszkalnych (szt.)
odbiorcy gazu (gospodarstwa domowe)
661798
667414
669291
666053
666592
668099
odbiorcy gazu ogrzewający mieszkania gazem
134537
140476
146102
149745
154918
167422
(gospodarstwa domowe)
zużycie gazu (tys. m3)
324862,90 325385,90 343805,90 369766,10 327307,60 343904,5
zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań (tys. m3)
174674,8
207435,8
220484,2
242785,8
217851,2
250123,7
ludność korzystająca z sieci gazowej
1800302
1795052
1814297
1831451
1827846
1800719
Udział ludności korzystającej z sieci gazowej
62,5
62,4
63,1
62,8
62,7
61,8
(%)
źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, www.stat.gov.pl/bdl, Rocznika statystycznego
województwa dolnośląskiego 2013, Urząd Statystyczny we Wrocławiu, Wrocław 2013, s. 186, Rocznika statystycznego
województwa dolnośląskiego 2010, Urząd Statystyczny we Wrocławiu, Wrocław 2010, s. 189.
W latach 2007-2012 długość czynnej sieci ogółem zwiększyła się o 540 km. Skróceniu o 86 km uległa
czynna sieć przesyłowa. Czynna sieć rozdzielcza wydłużyła się o 626 km. Z roku na rok zwiększała się
liczba czynnych przyłączy do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych. O 6301 zwiększyła się liczba
gospodarstw domowych będących odbiorcami gazu. Roczne zużycie gazu kształtowało się na poziomie
między 324,9 mln m3 a 369,8 mln m3. Z roku na rok zwiększa się udział gazu zużywanego na
ogrzewanie mieszkań w zużyciu gazu ogółem. W 2007 roku na cele ogrzewania zużyto 53,8% gazu, a
w 2012 już 72,7%. Na bardzo podobnym poziomie kształtuje się natomiast liczba ludności
korzystającej z sieci gazowej.
Badane projekty ze względu na ich zawansowanie dopiero w przyszłości wpłyną na upowszechnienie
wykorzystania gazu jako źródła energii. Wybudowanych zostanie bowiem ponad 57 km gazociągów
dystrybucyjnych (do chwili obecnej udało się wybudować niecałe 7 km). Liczba użytkowników
wybudowanego lub zmodernizowanego gazociągu wynosić będzie 4655 osób, a obecnie wynosi 741
osób. Długość zmodernizowanych gazociągów dystrybucyjnych wyniesie ponad 22 km (do chwili
obecnej udało się wybudować ponad 8 km). Przesyłanych gazociągiem dystrybucyjnym jest już blisko
556,8 tys. m3 gazu.
57
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Informacje na temat liczby odbiorców energii elektrycznej oraz zużycia energii w latach 2007-2012
przedstawia tabela 27.
Tabela 27. Podstawowe informacje na temat sieci elektrycznej
Wyszczególnienie
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Odbiorcy energii elektrycznej (gospodarstwa domowe) (tys.) 1079,4 1075,4 1081,3 1091,7 1101,0 1105,4
w miastach
807,6
809,9
802,5
810,0
836,8
838,7
na wsi
271,8
265,5
278,9
281,6
264,2
266,7
Zużycie energii (GWh)
2032,2 2045,5 1980,0 2218,4 2160,8 2246,4
Źródło: opracowanie własne na podstawie Rocznika statystycznego województwa dolnośląskiego 2013, Urząd Statystyczny we
Wrocławiu, Wrocław 2013, s. 186, Rocznika statystycznego województwa dolnośląskiego 2010, Urząd Statystyczny we
Wrocławiu, Wrocław 2010, s. 189.
W badanym okresie liczba gospodarstw domowych odbiorców energii elektrycznej uległa zwiększeniu
o 26 tys. Zwiększeniu o 214,2 GWh uległo także zużycie energii.
Z uwagi na zaawansowanie realizacji badanych projektów należy założyć, że dopiero w
najbliższych latach przyczynią się one do poprawy dystrybucji energii elektrycznej. Dzięki
realizowanym projektom zmodernizowanych zostanie 41,77 km sieci dystrybucji energii. Realizowane
projekty w głównej mierze przyczynią się do poprawy dystrybucji energii elektrycznej na obszarach
wiejskich. Z wybudowanej lub zmodernizowanej sieci elektrycznej korzystać będzie 515 525 osób.
Zmodernizowanych zostanie także 7 stacji elektroenergetycznych, 7 systemów telemechaniki i
bezpieczeństwa w stacjach GPZ (Główny Punkt Zasilający) oraz 2 rozdzielnie energii elektrycznej.
Przebudowanych zostanie 6 rozdzielni 20 kV oraz układów potrzeb własnych, a także zainstalowanych
zostanie 6 regulowanych dławników kompensacyjnych wraz z układem regulacji.
W czasie panelu ekspertów stwierdzono, że wspierane projekty dotyczyły sieci niskiego i średniego
napięcia. W odniesieniu do stanu tej sieci zauważyć można dużą poprawę. Należy jednak zwrócić
uwagę, że projekty w większości dotyczyły modernizacji istniejącej sieci energetycznej. Likwidowano
sieć napowietrzną i zastępowano ją siecią podziemną.
Wpływ analizowanych projektów na poprawę stanu środowiska poprzez wsparcie
przedsięwzięć dotyczących produkcji energii cieplnej oraz produkcji ciepła i energii
elektrycznej w układzie kogeneracji
Dostępne w statystyce publicznej informacje na temat sieci ciepłowniczej zawiera tabela 28.
Zaprezentowane dane wskazują na znaczny spadek liczby kotłowni. Niewielkie zmiany między
poszczególnymi latami można zaobserwować w przypadku długości sieci cieplnej przesyłowej oraz
długości sieci cieplnej przyłączy do budynków i innych obiektów.
Tabela 28. Informacje na temat sieci ciepłowniczej na terenie województwa
wyszczególnienie
2007
2008
2009
2010
2011
2012
kotłownie ogółem (szt.)
W tym długość sieci cieplnej przesyłowej
(km)
długość sieci cieplnej przyłączy do
budynków i innych obiektów (km)
kubatura budynków ogrzewanych centralnie
(dam3)
sprzedaż energii cieplnej w ciągu roku
ogółem (GJ)
z tego
budynki mieszkalne (GJ)
urzędy i instytucje (GJ)
1405
1448
1528
1416
1069
1226
1273,7
1462,9
1215,8
1224,5
1221,8
1148,6
593,6
597,1
515,9
526,5
543,0
536,0
112439,5
120318,0
130425,6
127036,7
125268,7
122292,4
13162953,
1
12938300,
6
13018455,
5
16240581,
0
12799549,
5
12587790,
0
11227181,
5
1935771,6
10867738,
7
2070561,9
10941420,
8
2077034,7
13655713,
0
2584868,0
10334595,
5
2464954,0
10013644,
0
2574146,0
źródło: opracowanie własne na podstawie Banku Danych Lokalnych, www.stat.gov.pl/bdl
58
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
W latach 2007-2012 o ponad 9 800 dm3 zwiększyła się kubatura budynków ogrzewanych centralnie.
Średnioroczna sprzedaż energii cieplnej wynosiła 13 457 928 GJ. Udział energii sprzedanej na cele
ogrzewania budynków mieszkalnych wynosił od blisko 80% w 2012 roku do ponad 85% w 2007 r.
Wśród analizowanych projektów znajdują się 3 mające na celu wybudowanie lub przebudowanie
jednostek wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej oraz 1 polegający na wybudowaniu lub
przebudowaniu jednostki wytwarzania energii cieplnej. Wybudowanych bądź też przebudowanych
zostanie ponad 17 km sieci ciepłowniczej. Można więc wskazać, że realizowane projekty w
niewielkim stopniu przyczynią się do poprawy stanu środowiska na terenie województwa
poprzez wsparcie przedsięwzięć dotyczących produkcji energii cieplnej oraz produkcji
ciepła i energii elektrycznej w układzie kogeneracji.
Wpływ analizowanych projektów na zwiększenie efektywności energetycznej oraz
zmniejszenia emisji dwutlenku węgla poprzez działania termomodernizacyjne w
obiektach ochrony zdrowia
W ramach analizowanych projektów termomodernizacją objętych zostanie 19 obiektów. Realizacja
projektów termomodernizacyjnych spowoduje roczne oszczędności energii w ilości 9094,36 MWh. W
14 budynkach zastosowane zostaną rozwiązania wykorzystujące odnawialne źródła energii.
Na niewielki wpływ realizowanych projektów na poprawę w zakresie infrastruktury energetycznej
wskazywali także eksperci w trakcie wywiadów indywidualnych. W ich opinii ocenę wpływu
realizowanych projektów można będzie dokonać dopiero po zakończeniu realizacji wszystkich
projektów.
Wpływ analizowanych projektów na osiągnięcie poszczególnych celów
Celem strategicznym RPO WD 2007-2013 jest Podniesienie poziomu życia mieszkańców Dolnego
Śląska oraz poprawa konkurencyjności regionu przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju.
Realizacja celu głównego wymaga realizacji trzech celów szczegółowych. Z punktu widzenia zakresu
niniejszego opracowania najważniejszy jest II cel szczegółowy Rozwój infrastruktury służącej poprawie
jakości środowiska, warunków inwestowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Realizacja tego
celu ma przyczynić się do wyeliminowania zdiagnozowanej luki infrastrukturalnej z zakresu
infrastruktury wodno-ściekowej, gospodarki odpadami, komunikacji, dostarczania i wytwarzania
energii ze szczególnym uwzględnieniem źródeł odnawialnych. Osiągnięcie tego celu ma się przyczynić
do stworzenia infrastrukturalnych „korzyści zewnętrznych” dla środowiska i gospodarki.
Głównym natomiast celem priorytetu V jest poprawa stanu infrastruktury energetycznej regionu
poprzez modernizację sieci dystrybucji energii w celu zmniejszenia strat i zapewnienia bezpieczeństwa
dostaw energii. Istotne będzie również zmniejszenie udziału paliw stałych oraz uwzględnienie
wymagań ochrony środowiska w procesie wytwarzania energii, w tym z wykorzystaniem odnawialnych
źródeł energii. W ramach priorytetu realizowane są cztery działania. Zakładane do osiągnięcia w
ramach poszczególnych działań cele przedstawia tabela 29.
Tabela 29. Cele realizacji działań
działanie
5.1 Odnawialne źródła energii
5.2
Dystrybucja
energii
elektrycznej i gazu
5.3
Ciepłownictwo
i
kogeneracja
5.4 Zwiększenie efektywności
energetycznej
priorytetu V
cel
Zwiększenie udziału energii wytwarzanej ze źródeł odnawialnych.
Poprawa dystrybucji energii elektrycznej oraz upowszechnienie wykorzystywania gazu jako
źródła energii.
Poprawa stanu środowiska poprzez wsparcie przedsięwzięć dotyczących produkcji energii
cieplnej oraz produkcji ciepła i energii elektrycznej w układzie kogeneracji.
Zwiększenie efektywności energetycznej oraz zmniejszenie emisji dwutlenku węgla.
59
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Zdefiniowany zarówno cel główny Priorytetu 5 jak i celów poszczególnych działań wynikają z wyzwań
z zakresu energetyki, które zostały zdefiniowane w diagnozie RPO.
W ramach priorytetu 5 od momentu uruchomienia Programu wartość dofinansowania ze środków Unii
Europejskiej dla 56 przeznaczonych do dofinansowania projektów wyniosła 87 275 934,00 zł.
Szczegółowy podział na poszczególne działania przedstawia tabela 30.
Tabela 30. Wykorzystanie środków w ramach poszczególnych działań priorytetu 5
działanie
Całkowita wartość
Kwota dofinansowania - budżet
projektu
państwa + Unia Europejska
(w złotych)
(w złotych)
5.1 Odnawialne źródła energii
5.2
Dystrybucja
energii
elektrycznej i gazu
5.3
Ciepłownictwo
i
kogeneracja
5.4 Zwiększenie efektywności
energetycznej
Razem
45 600 522,85
183 000 044,00
21 912 334,00
51 371 110,00
Kwota
dofinansowania
z Unii Europejskiej
(w złotych)
21 912 334,00
40 316 183,00
43 915 506,97
10 857 579,00
10 857 579,00
23 976 945,37
14 189 839,00
14 189 839,00
296 493 019,2
98 330 861,00
87 275 934,00
Realizacja projektów w ramach priorytetu 5 przyczyni się w bardzo wysokim stopniu do realizacji celu
głównego RPO, II celu szczegółowego oraz celu priorytetu 5 i celów poszczególnych działań. Dzięki
bowiem dofinansowanym projektom będzie możliwe:
a) w ramach działania 5.1:
 wybudowanie trzech jednostek wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej z biomasy i
biogazu,
 wybudowanie dwóch jednostek wytwarzania energii elektrycznej z energii wodnej,
 zmodernizowanie sześciu jednostek wytwarzania energii elektrycznej z energii wodnej.
b) w ramach działania 5.2:
 wybudowanie 41,77 km sieci dystrybucji energii elektrycznej,
 wybudowanie 57,22 km gazociągów dystrybucyjnych,
 podłączenie 515 525 odbiorców energii elektrycznej na obszarach wiejskich do
nowowybudowanej lub zmodernizowanej sieci elektrycznej,
 uzyskanie 4 655 użytkowników wybudowanego lub zmodernizowanego gazociągu,
 wybudowanie lub zmodernizowanie 79,26 km gazociągów przesyłowych i
dystrybucyjnych,
 zmodernizowanie 22,04 km gazociągów dystrybucyjnych,
 zmodernizowanie 15 stacji elektroenergetycznych,
 zmodernizowanie 7 stacji elektroenergetycznych,
 zmodernizowanie 7 systemów telemechaniki i bezpieczeństwa w stacjach GPZ,
 zmodernizowanie 2 rozdzielni energii elektrycznej,
 przebudowanie 6 rozdzielni 20kV oraz układów potrzeb własnych oraz zainstalowanie
regulowanych dławików kompensacyjnych wraz z układem regulacji,
 przesyłanie 453 316 m3 gazu gazociągiem dystrybucyjnym.
c) w ramach działania 5.3:
 wybudowanie lub przebudowanie 17,03 km sieci ciepłowniczej,
 wybudowanie lub przebudowanie trzech jednostek wytwarzania energii elektrycznej i
cieplnej,
 wybudowanie lub przebudowanie jednej jednostki wytwarzania energii cieplnej,
d) w ramach działania 5.4:

objęcie 19 obiektów termomodernizacją,

zaoszczędzenie w wyniku realizacji projektów termomodernizacyjnych 9094,36 MWh
energii rocznie,

wykorzystanie w 14 budynkach odnawialnych źródeł energii.
60
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Przedstawione efekty, które zostaną osiągnięte dzięki realizacji badanych projektów pozwalają na
sformułowanie wniosku o dużym ich wpływie na osiągnięcie poszczególnych celów. Cel główny RPO
sprowadza się do podniesienia poziomu życia oraz poprawy konkurencyjności regionu przy
respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. Wpływ na poziom życia ma stan infrastruktury, z
której korzystać mogą poszczególni mieszkańcy województwa. Infrastruktura energetyczna, ale też
ciepłownicza przyczynia się do zaspokajania podstawowych potrzeb mieszkańców. Dzięki niej mogą
oni realizować swoje cele społeczne czy też ekonomiczne. Poprawa jakości tej infrastruktury czy też
poprawa jakości w bezpośredni sposób wpływa na podniesienie konkurencyjności regionu zachęcając
potencjalnych inwestorów do inwestowania na danym terenie, a już prowadzących działalność
gospodarczą do jej rozszerzania. Badane projekty przyczyniają się również do realizacji zasad
zrównoważonego rozwoju. Poprzez bowiem realizację projektów, które przyczyniają się do
wykorzystania odnawialnych źródeł energii, czy też do produkcji energii w układzie kogeneracyjnym
przyczyniają się one do praktycznej realizacji zasady zrównoważonego rozwoju dotyczącej
konieczności ochrony zasobów kopalnych. Przeprowadzona analiza pozwala również na sformułowanie
wniosku mówiącego o dużym wpływanie badanych projektów na osiągnięcie II celu szczegółowego.
Realizowane projektu przyczyniają się również do osiągnięciu celu głównego priorytetu V. Należy
jednak podkreślić, że ze względu na ich zaawansowanie ostateczna ocena ich wpływu będzie możliwa
dopiero po ich zakończeniu. Niemniej jednak należy podkreślić, że każdy z badanych projektów ma
wkład w osiągniecie celu głównego priorytetu. W różnym stopniu należy natomiast ocenić wpływ
projektów na osiągnięcie celów poszczególnych działań. Zwiększenie udziału energii wytwarzanej ze
źródeł odnawialnych będzie można zaobserwować dopiero po zakończeniu realizacji projektów, co
powoduje, że także analiza wpływu na osiągnięcie tego celu powinna być odłożona. Badane projekty
przyczyniły się natomiast na pewno do osiągnięcia celu polegającego na poprawie dystrybucji energii
elektrycznej oraz upowszechniania wykorzystania gazu. Realizowane projekty w niewielkim stopniu
przyczynią się do osiągnięcia celu dotyczącego poprawy stanu środowiska na terenie województwa
poprzez wsparcie przedsięwzięć dotyczących produkcji energii cieplnej oraz produkcji ciepła i energii
elektrycznej w układzie kogeneracji. Również ze względu na ograniczenie dostępnych środków
finansowych, a co za tym idzie konieczność ograniczenia możliwych typów beneficjentów w niewielkim
stopniu badane projektu przyczynią się do zwiększenia efektywności energetycznej oraz zmniejszenia
emisji dwutlenku węgla.
4.2.2. Wpływ projektów objętych badaniem na osiągnięcie wskaźników realizacji celu
głównego a także wskaźników Priorytetu 5.
Wskaźnikiem realizacji celu głównego RPO WD jest wskaźnik „Liczba bezpośrednich utworzonych
miejsc pracy”. Wskaźnik ten jest obowiązkowy dla każdego projektu realizowanego w ramach
Programu z wyjątkiem projektów realizowanych w ramach priorytetu Pomoc Techniczna. W przypadku
gdy w ramach projektu nie planowano utworzenia miejsc pracy należało wpisać wartość 0. Zgodnie z
zawartymi umowami w ramach Priorytetu 5 założono utworzenie 14,5 nowych miejsc pracy, a do
końca listopada 2013 r. utworzono jedno. Spośród zaplanowanych do utworzenia miejsc pracy 69%
ma powstać w ramach działania odnawialne źródła energii, a ponad 17% w obszarze zwiększenia
efektywności energetycznej. Spośród analizowanych 56 projektów w przypadku 48 nie zaplanowano
utworzenia nowych miejsc pracy. Szczegółowe informacje w podziale na poszczególne działania
przedstawia tabela 31.
Tabela 31. Realizacja wskaźnika Liczba bezpośrednich utworzonych miejsc w pracy w rozkładzie na poszczególne działania
działanie
Szacowana
Realizacja według
Liczba projektów w
Liczba projektów w
realizacja według
projektów
których
których nie
umów (stan na
zakończonych (stan
zadeklarowano
zadeklarowano wzrost
30.11.2013)
na 30.11.2013)
wzrost zatrudnienia
zatrudnienia
5.1
Odnawialne
źródła energii
5.2
Dystrybucja
energii
10
0
5
6
1
1
1
25
61
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
elektrycznej i gazu
5.3 Ciepłownictwo
i kogeneracja
5.4
Zwiększenie
efektywności
energetycznej
Razem
1
0
1
7
2,5
0
1
10
14,5
1,0
8
48
Wskaźnikami realizacji celu szczegółowego II „Rozwój infrastruktury służącej poprawie jakości
środowiska, warunków inwestowania i prowadzenia działalności gospodarczej” są:
 liczba projektów dotyczących poprawy dostępności komunikacyjnej terenów inwestycyjnych i
atrakcji turystycznych,
 ilość oczyszczanych ścieków w wyniku realizacji projektów,
 liczba osób zabezpieczonych przed powodzią w wyniku realizacji projektów.
Ze względu na zakres tematyczny opracowania analizie w pkt. 3.1.3 poddane zostały wartości
dotyczące drugiego i trzeciego wskaźnika.
Pozostałe wartości wskaźników opisujących cele poszczególnych działań w priorytecie 5 przedstawione
zostały w tabelach od 32 do 34.
Jak wynika z danych przedstawionych w poniższych tabelach wskaźnikiem, co do którego można mieć
wątpliwość, czy zostanie osiągnięta jego docelowa wartość jest Długość sieci dystrybucji energii
elektrycznej. Na podstawie zawartych umów można oszacować jego realizację na poziomie 41,8%.
W przypadku pozostałych wskaźników pomimo tego, że ich realizacja jest na poziomie niższym od
zakładanego, to na podstawie wartości wskazanych w podpisanych umowach można wskazać, że ich
realizacja nie jest zagrożona.
Tabela 32. Lista wskaźników opisujące cele i priorytety Programu zawartych w uszczegółowieniu RPO WD – Działanie 5.1
odnawialne źródła energii
Typ
Nazwa
jednostk
źródło
Wartość
Szacowan
%realizac
Realizacja
%
wskaźni
wskaźnika
a
docelow
a
ji według
według
realizacje
ka
a
realizacja
umów
projektów
według
według
zakończony
projektów
umów
ch (stan na
zakończony
(stan na
30.11.2013)
ch
30.11.201
3)
produkt
Liczba
szt.
IZ RPO
0 (2010)
11
183,3
0
0
projektów
4 (2013)
dotyczącyc
6 (2015)
h energii
odnawialnej
rezultat
Dodatkowa
MWh/rok
beneficje
0 (2010)
24 382,52
101,6
0
0
roczna
nt
19 000
produkcja
(2013)
energii ze
24
000
źródeł
(2015)
odnawialny
ch
rezultat
Dodatkowa
MW
beneficje
0 (2010)
3,28
82
0
0
moc
nt
3 (2013)
produkcji
4 (2015)
energii ze
62
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
źródeł
odnawialny
ch
Tabela 33. Lista wskaźników opisujące cele i priorytety Programu zawartych w uszczegółowieniu RPO WD – Działanie 5.2
dystrybucja energii elektrycznej i gazu
Typ
Nazwa wskaźnika
jednos
źródło
Warto
Szacowa
%realiz
Realizacja
%
wskaźn
tka
ść
na
acji
według
realizacje
ika
docelo
realizacj
według
projektów
według
wa
a
umów
zakończo
projektów
według
nych
zakończo
umów
(stan na
nych
(stan na
30.11.201
30.11.20
3)
13)
produkt
Długość sieci dystrybucji
km
beneficj
0
41,8
41,8
0
0
energii elektrycznej
ent
(2010)
80
(2013)
100
(2015)
produkt
Długość wybudowanych
km
beneficj
32
57,22
141,1
6,75
16,9
gazociągów
ent
(2013)
dystrybucyjnych
40
(2015)
rezultat
Liczba odbiorców energii
szt.
beneficj
0
515525
103105,0
0
0
elektrycznej podłączonych
ent
(2010)
do nowo wybudowanej
400
lub zmodernizowanej sieci
(2013)
elektrycznej
500
(2015)
rezultat
Liczba użytkowników
szt.
beneficj
800
4 655
465,5
741
74,1
wybudowanego/zmoderni
ent
(2013)
zowanego gazociągu
1000
(2015)
Tabela 34. Lista wskaźników opisujące cele i priorytety Programu zawartych w uszczegółowieniu RPO WD – Działanie 5.3
ciepłownictwo i kogeneracja
Typ
Nazwa
jednostk
źródło
Wartość
Szacowan
%realizac
Realizacja
%
wskaźni
wskaźnika
a
docelow
a
ji według
według
realizacje
ka
a
realizacja
umów
projektów
według
według
zakończony
projektów
umów
ch (stan na
zakończony
(stan na
30.11.2013)
ch
30.11.201
3)
produkt
Dodatkowa
MWh/rok
beneficje
0 (2010)
8 224,50
137,08
0
0
roczna
nt
5 000
produkcja
(2013)
energii ze
6 000
źródeł
(2015)
odnawialny
ch
produkt
Dodatkowa
MW
beneficje
0 (2010)
1,2
120
0
0
moc
nt
1 (2013)
produkcji
1 (2015)
energii ze
źródeł
odnawialny
ch
63
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Beneficjenci dokonywali wyboru wskaźników przede wszystkim w oparciu o zaproponowany przez
Instytucję Zarządzającą katalog wskaźników (2/3 wskazania) oraz zdecydowanie rzadziej (1/3
wskazań) deklaruje, że była to ich własna propozycja.
Beneficjenci najczęściej wskazywali na dwa główne sposoby szacowania wartości wskaźników:
szczegółowe badania i analizy (48%) oraz pomoc firmy zewnętrznej (40%). W dalszej kolejności
wskazywano na własne doświadczenie (32%).
Trzech na czterech beneficjentów deklaruje, że na liście wskaźników nie ma takich, których pomiar
jest szczególnie trudny. Jednak blisko 1/4 wskazało, że ma problemy w pomiarze, przede
wszystkim ilości zaoszczędzonej energii w wyniku realizacji projektu (wskaźnik rezultatu).
Blisko połowa badanych wskazuje, że istnieją takie wskaźniki, których pomiar wiąże się z wysokimi
kosztami, w tym ponownie ilość zaoszczędzonej energii w wyniku realizacji projektu. Beneficjenci
zwrócili uwagę także na konieczność przeprowadzenia audytu energetycznego, który jest kosztowny.
W blisko trzech na cztery przypadkach nie było konieczności zmiany wartości wskaźników w
trakcie realizacji projektu. W kilku przypadkach konieczne było zwiększenie, a w 1 zmniejszenie.
Zmiany wartości wskaźników były głównie spowodowane brakiem wystarczających informacji do
prawidłowego oszacowania wartości wskaźników oraz brakiem odpowiednich, zdaniem beneficjentów,
działań informacyjnych.
Na pytanie z jakimi konsekwencjami może wiązać się nieosiągnięcie zakładanych wartości
wskaźników prawie połowa respondentów wskazała zerwanie umowy i konieczność zwrotu środków
oraz zwrotem dofinansowania (po 1/3 respondentów) oraz z koniecznością zmiany zakładanych
wartości w umowie i koniecznością zmniejszenia kwoty dofinansowania (prawie 1/3 respondentów).
Jeden na czterech beneficjentów nie wie z jakimi konsekwencjami wiąże się z nieosiągnięciem
wskaźników.
W trakcie wywiadu z przedstawicielami IZ wskazano, że w przypadku priorytetu związanego z
energetyką pojawił się duży problem z wyborem wskaźników, a także z oszacowaniem ich docelowej
wartości. Spowodowało to, że praktycznie w odniesieniu do każdego wskaźnika jego wartość docelowa
została albo nieoszacowana albo przeszacowana. W głównej mierze wynikało to z braku
doświadczenia w zakresie wdrażania priorytetu energetycznego z wcześniejszych programów. Jako
wskaźnik, z którym był największy problem wskazano liczbę osób podłączonych do nowowybudowanej
lub zmodernizowanej sieci energetycznej. Zakładano, że wskaźnik dotyczyć będzie osób nowo
podłączanych, a okazało się, że w ramach działania realizowane są projekty mające na celu tylko i
wyłącznie usprawnienie, polepszenie jakości dostarczania energii do osób już podłączonych. Problem z
osiągnięciem założonych wartości wskaźników może również wynikać z pewnych uwarunkowań
prawnych. Jako przykład podano projekty z zakresu produkcji energii ze źródeł odnawialnych.
Zwrócono uwagę, że producent takiej energii, który uzyska wsparcie zewnętrzne nie ma możliwości
sprzedaży certyfikatów na aukcjach. Problem z osiągnięciem wartości wskaźników w działaniu 5.2
wynika też z faktu, że w działaniu tym jest dwóch głównych beneficjentów realizujących łącznie
kilkanaście projektów. W przypadku, gdy pojawią się u niego jakiekolwiek trudności od razu ma to
wpływ na założone wartości wskaźników. U jednego z głównych beneficjentów działania 5.2
przeprowadzana była restrukturyzacja co wpłynęło na postępy w prowadzonych pracach a w
konsekwencji przełożyło się na osiągnięcie wartości wskaźników.
4.2.3. Realizacja preferencji w poszczególnych działaniach Priorytetu 5 przez projekty objęte
badaniem
W każdym z działań priorytetu 5 założono realizację preferencji. Zestawienie preferencji oraz sposób
ich realizacji w ramach poszczególnych działań zawiera tabela 35.
64
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Tabela 35. Zestawienie preferencji oraz sposoby ich realizacji.
Działanie
Rodzaj preferencji
5.1
Finansowane będą projekty z zakresu wytwarzania energii
odnawialnej, ze szczególnym uwzględnieniem elektrowni
wodnych.
5.2
5.3
5.4
Realizowane będą projekty polegające na budowie i
rozbudowie gazowych sieci dystrybucji gazu w celu
większego upowszechnienia tego źródła energii, zwłaszcza
do celów grzewczych. Preferowane będą inwestycje
prowadzące do obniżenia niskiej emisji na terenach
atrakcyjnych turystycznie i w uzdrowiskach.
Wspierane będą projekty dotyczące przebudowy istniejącej
sieci dystrybucji energii elektrycznej niskiego i średniego
napięcia. Działania te będą realizowane głównie na
obszarach wiejskich i małych miast oraz prowadzone będą
w oparciu o ocenę stanu technicznego sieci.
W przypadku projektów dotyczących sieci dystrybucji
energii elektrycznej i gazu wnioskodawcy powinny wykazać
w studium wykonalności, że rynek w zakresie sieci
przesyłowych nie funkcjonuje prawidłowo. Jednocześnie
należy zapewnić, że realizowane projekty nie będą zakłócać
procesu liberalizacji rynku.
W miarę możliwości i tylko w uzasadnionych przypadkach
realizując inwestycje liniowe należy uwzględnić
infrastrukturę niezbędną do wprowadzenia nowoczesnych
rozwiązań ICT.
Preferowane będą inwestycje wykorzystujące odnawialne
źródła energii (np. biomasa, energia geotermalna), a w
szczególności te, które przestawiają się z paliw w formie
ropy, gazu lub węgla na odnawialne źródła energii.
W miarę możliwości i tylko w uzasadnionych przypadkach
realizując inwestycje liniowe należy uwzględnić
infrastrukturę niezbędną do wprowadzenia nowoczesnych
rozwiązań ICT.
Preferowane będą inwestycje wykorzystujące odnawialne
źródła energii, a w szczególności te, które przestawiają się
z paliw w formie ropy, gazu lub węgla na odnawialne
źródła energii.
Sposób realizacji
Założenie to realizuje zagwarantowanie w planie
finansowym RPO WD odpowiedniej alokacji
środków na kategorię interwencji nr 42 (energia
odnawialna: hydroelektryczna, geotermiczna i
pozostałe).
Realizowane na etapie wyboru projektów do
dofinansowania przez Zarząd Województwa na
podstawie strategicznego kryterium wyboru
projektów „Wpływ projektu na rozwój
sektora/branży”.
Założenie to będzie realizowane na etapie wyboru
projektów do dofinansowania przez Zarząd
Województwa na podstawie strategicznego
kryterium wyboru projektów „Wpływ projektu na
alokację środków na wsparcie obszarów wiejskich i
małych miast”.
Realizowane na etapie oceny merytorycznej na
podstawie kluczowych kryteriów specyficznych dla
Działania 5.2 „Techniczne uwarunkowania
przebudowy istniejącej sieci elektrycznej” oraz
„Wpływ na liberalizację rynku energii”.
Realizowane na etapie oceny merytorycznej na
podstawie kryterium dodatkowego „Wpływ projektu
na politykę społeczeństwa informacyjnego” (sekcja
2. 5).
Realizowane na etapie strategicznego wyboru
projektów na podstawie kryterium nr 2 „Wpływ
projektu na rozwój sektora/branży”.
Realizowane na etapie oceny merytorycznej na
podstawie kryterium dodatkowego „Wpływ projektu
na politykę społeczeństwa informacyjnego” (sekcja
2. 5).
Realizowane na etapie strategicznego wyboru
projektów na podstawie kryterium nr 2 „Wpływ
projektu na rozwój sektora/branży”.
Spośród poddanych badaniu 11 projektów z działania 5.1, aż 8 realizuje preferencje dotyczące
wytwarzania energii w elektrowniach wodnych (tabela 36). Pokazuje to, że preferencja ta została
prawidłowo określona. Teza ta potwierdzona została podczas panelu ekspertów gdzie stwierdzono, że
ze względu na uwarunkowania naturalne województwa preferowane powinno być właśnie wpieranie
projektów dotyczących energii wodnej.
Tabela 36. Wykaz projektów działania 5.1 mających pozytywny wpływ na preferencje
Nazwa projektu
Sposób realizacji preferencji
Modernizacja technologiczna małej elektrowni wodnej
Wytwarzanie energii elektrycznej w elektrowniach wodnych.
„Ekowat”
Budowa Małej Elektrowni Wodnej na rzece Kaczawa w gminie
Wytwarzanie energii elektrycznej w elektrowniach wodnych.
Prochowice
Budowa nowej infrastruktury i modernizacja technologiczna
Wytwarzanie energii elektrycznej w elektrowniach wodnych.
Małej Elektrowni Wodnej w Krosnowicach Kłodzkich w km
3+096 rzeki Biała Lądecka.
Modernizacja i rozbudowa elektrowni wodnej w Miłkowie
Wytwarzanie energii elektrycznej w elektrowniach wodnych.
mająca na celu zwiększenie jej potencjału produkcyjnego
przez MEW Śnieżka Spółka Jawna.
Modernizacja Małej Elektrowni Wodnej w Ścinawce Dolnej w
Wytwarzanie energii elektrycznej w elektrowniach wodnych.
celu zwiększenia zdolności produkcyjnych.
65
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Modernizacja Małej Elektrowni Wodnej "Orzeł" w
Mysłakowicach poprzez zakup środków trwałych oraz
wartości niematerialnych i prawnych
Modernizacja Małej Elektrowni Wodnej w Piechowicach na
rzece Kamienna.
Budowa Małej Elektrowni Wodnej na rzece Kwisa w
miejscowości Nowogrodziec
Wytwarzanie energii elektrycznej w elektrowniach wodnych.
Wytwarzanie energii elektrycznej w elektrowniach wodnych.
Wytwarzanie energii elektrycznej w elektrowniach wodnych.
W ramach działania 5.2 badaniu poddanych zostało 26 projektów. Na realizację preferencji wskazano
w 12 projektach. W przypadku 7 projektów dotyczących dystrybucji energii elektrycznej wskazano, że
realizują one preferencję z uwagi na ich realizację na obszarach wiejskich i małych miast. W jednym z
nich wskazano także, że jego realizacja nie wpłynie na proces liberalizacji rynku, a w dwóch kolejnych
zwrócono uwagę, że ich realizacja uwzględnia infrastrukturę niezbędną do wprowadzenia
nowoczesnych rozwiązań ICT. W przypadku 4 projektów dotyczących sieci dystrybucji gazu wskazano,
że ich realizacja przyczyni się do upowszechniania tego źródła energii zwłaszcza do celów grzewczych.
W przypadku dwóch z nich wskazano także, że projekt nie zakłóci procesu liberalizacji rynku. W
jednym projekcie dotyczącym sieci energetycznej wskazano, że w ramach projektu uwzględniono
infrastrukturę niezbędną do wprowadzenia nowoczesnych rozwiązań ICT. Szczegółowe informacje na
temat realizowanych preferencji w poszczególnych projektach zawiera tabela 37.
Tabela 37. Wykaz projektów działania 5.2 mających pozytywny wpływ na preferencje
Nazwa projektu
Sposób realizacji preferencji
Modernizacja i poprawa parametrów technicznych gazociągu Zmodernizowana sieć dystrybucyjna gazu (w sensie
podwyższonego średniego ciśnienia w rejonie ulic Sportowej i przebudowy
z
jednoczesną
poprawą
parametrów
Armii Krajowej w Żarowie
technicznych dystrybucji gazu) umożliwi zwiększenie
możliwości dostawy gazu oraz zwiększenie upowszechnienia
tego źródła energii, zwłaszcza do celów grzewczych.
Modernizacja
i
poprawa
parametrów
technicznych W ramach projektu rozbudowana zostanie sieć dystrybucyjna
newralgicznych odcinków sieci gazowej na terenie Wrocławia
gazu, umożliwiając tym samym większe upowszechnienie
tego źródła energii, zwłaszcza do celów grzewczych.
Rozwój infrastruktury gazowej w rejonie ulicy Spółdzielczej w Projekt dotyczy budowy i rozbudowy sieci dystrybucji gazu w
miejscowości Jaworzyna Śląska
celu większego upowszechnienia tego źródła energii,
zwłaszcza do celów grzewczych. Ponadto, projekt nie będzie
zakłócać procesu liberalizacji rynku gazu.
Modernizacja i poprawa parametrów technicznych sieci Projekt dotyczy modernizacji sieć dystrybucji gazu,
gazowej w rejonie ulicy Kolejowej w Świdnicy
umożliwiając tym samym większe upowszechnienie tego
źródła energii, zwłaszcza go celów grzewczych. Realizowany
projekt nie będzie zakłócać procesu liberalizacji rynku.
Modernizacja stacji zasilających sieć średniego i niskiego Projekt uwzględnia infrastrukturę niezbędną do wprowadzenia
napięcia na terenie gmin Lądek, Boguszów-Gorce, Ząbkowice nowoczesnych rozwiązań ICT.
Śląskie, Bielawa, Kamieniec Ząbkowicki
Przebudowa sieci elektroenergetycznej średniego i niskiego Projekt dotyczy przebudowy istniejącej sieci dystrybucji
napięcia na terenie miejscowości Szklarska Poręba
energii elektrycznej niskiego i średniego napięcia na terenie
małego miasta. Projekt wpływa na poprawę procesów
liberalizacji rynku energii elektrycznej w Polsce.
Przebudowa sieci elektroenergetycznej średniego napięcia na Projekt dotyczy przebudowy istniejącej sieci dystrybucji
terenie miejscowości Świętoszów w gminie Osiecznica
energii elektrycznej średniego napięcia na obszarach
wiejskich.
Kompleksowa modernizacja sieci napowietrznej niskiego Projekt realizowany jest na obszarach małych miejscowości napięcia w miejscowościach Gromadka i Rudna.
gmin wiejskich Gromadka i Rudna.
Poprawa bezpieczeństwa zasilania na terenie województwa Projekt dotyczy przebudowy istniejącej sieci dystrybucji
dolnośląskiego poprzez wyposażenie linii średniego napięcia w energii elektrycznej niskiego napięcia na obszarach wiejskich i
łączniki sterowane radiowo lub automatycznie.
małych miast oraz obejmuje infrastrukturę niezbędną do
wprowadzenia nowoczesnych rozwiązań ICT.
Modernizacja stacji zasilających sieć średniego i niskiego Projekt dotyczy przebudowy istniejącej sieci dystrybucji
napięcia na terenie gmin Mietków, Oborniki Śl., Żmigród, energii elektrycznej niskiego napięcia na obszarach wiejskich.
Środa Śl., Malczyce, Milicz
Przebudowa sieci elektroenergetycznej niskiego napięcia na Projekt dotyczy przebudowy istniejącej sieci dystrybucji
terenie miejscowości Jeszkowice, Karczyn i Kuropatnik w energii elektrycznej niskiego napięcia na obszarach wiejskich.
gminach Czernica, Kondratowice i Strzelin.
Przebudowa 7 stacji GPZ w gminach Ścinawa, Gromadka, Projekt dotyczy przebudowy istniejącej sieci dystrybucji
66
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Złotoryja, Głogów, Jawor, Legnica
energii elektrycznej niskiego napięcia na obszarach wiejskich i
małych miast oraz obejmuje infrastrukturę niezbędna do
wprowadzenia nowoczesnych rozwiązań ICT.
Podczas analizy projektów dofinansowanych w ramach działania 5.3 nie zidentyfikowano projektów
mających pozytywny wpływ na realizację preferencji.
Spośród poddanych badaniu 11 projektów działania 5.4 na realizację preferencji wskazano w 5.
Powołując się na realizację preferencji beneficjenci wskazują w jaki sposób wykorzystywane będą w
projekcie odnawialne źródła energii. Wykaz projektów realizujących preferencje zawiera tabela 38.
Tabela 38. Wykaz projektów działania 5.4 mających pozytywny wpływ na preferencje
Nazwa projektu
Sposób realizacji preferencji
"Dolnośląskie Centrum Zdrowia Psychicznego" Spółka z Inwestycja będzie wykorzystywać odnawialne źródła energii,
ograniczoną odpowiedzialnością
gdyż w jej wyniku zainstalowanych zostanie 16 lamp
zewnętrznych parkowych zasilanych z ogniw fotowoltaicznych
o mocy 60 W każda na terenie „DCZP” Sp. z o.o.
Budowa instalacji do wytwarzania energii elektrycznej i ciepła Kogeneracja jest najefektywniejszym wytwarzaniem energii
w wysokosprawnej kogeneracji w Wojewódzkim Szpitalu ze źródeł nieodnawialnych i traktowane, jako narzędzie do
Specjalistycznym w Legnicy
poprawy efektywności energetycznej.
Termomodernizacja budynku szpitala w Kamiennej Górze Projekt zakłada wykorzystanie odnawialnych źródeł energii
wraz z pozyskaniem odnawialnych źródeł energii
(en. geotermalna)- zastąpienie energii z paliwa tradycyjnego
energią z OZE.
Zwiększenie efektywności energetycznej w obiektach Projekt przyczyni się do zwiększenie efektywności
zarządzanych przez Zespół Opieki Zdrowotnej w Kłodzku przy energetycznej oraz zmniejszenie emisji dwutlenku węgla.
ul. Szpitalna 1a poprzez instalację kolektorów słonecznych.
Projekt przewiduje zwiększenie efektywności energetycznej
obiektu oraz zmniejszenie emisji dwutlenku węgla poprzez
montaż kolektorów słonecznych skutkujący oszczędnością
energetyczna obiektu.
Termomodernizacja budynku szpitala Wysoka Łąka w W przedsięwzięciu zastosowane zostaną odnawialne źródła
Kowarach
energii.
4.2.4. Wpływ projektów objętych badaniem na realizację celów określonych w Strategii
Rozwoju Województwa Dolnośląskiego 2020
Celem nadrzędnym Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 roku19 jest Podniesienie
poziomu życia mieszkańców Dolnego Śląska oraz poprawa konkurencyjności regionu przy
respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. Strategia definiuje cele w odniesieniu do sfery
gospodarczej, przestrzennej i społecznej. Odwołania do aspektów związanych z energetyką znaleźć
można w sferze przestrzennej. W ramach priorytetu Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego
regionu zdefiniowane zostały następujące działania:
1.
2.
3.
4.
5.
19
Rozbudowa i modernizacja krajowego sytemu przesyłowego na terenie regionu.
Rozbudowa i modernizacja sieci rozdzielczej.
Wykorzystanie źródeł energii odnawialnej z preferencją dla elektrowni wodnych.
Rozbudowa i modernizacja krajowego układu sieci gazowej wysokiego ciśnienia.
Sukcesywna gazyfikacja terenów osadniczych.
Strategia Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 roku, Wrocław 2005
67
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
6. Zapewnienie strategicznej rezerwy systemu gazowniczego.
7. Rozbudowa i modernizacja systemów grzewczych oraz alternatywnych źródeł ciepła.
8. Włączenie sieci infrastrukturalnych w układy europejskie.
W RPO WD 2007-2013 wskazano, że jego cele i priorytety są zgodne ze Strategią Rozwoju
Województwa Dolnośląskiego do 2020 roku. Podkreślono, że cel główny RPO WD 2007-2013 jest
tożsamy z celem nadrzędnym Strategii.
W tabeli 39 przedstawiono powiązanie działań z zakresu tematycznego Zapewnienie bezpieczeństwa
energetycznego z działaniami priorytetu 5 RPO WD 2007-2013.
Tabela 39. Powiązanie działań SWD 2020 z działaniami priorytetu 5 RPO WD 2007-2013
Strategia Rozwoju WD 2007-2013, Sfera przestrzenna, priorytet: RPO
WD
2007-2013,
Priorytet
Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego, działania:
działania:
1. Rozbudowa i modernizacja krajowego sytemu przesyłowego na
5.2 Dystrybucja energii elektrycznej i gazu
terenie regionu.
2. Rozbudowa i modernizacja sieci rozdzielczej.
5.2 Dystrybucja energii elektrycznej i gazu
3. Wykorzystanie źródeł energii odnawialnej z preferencją dla elektrowni
5.1 Odnawialne źródła energii
wodnych.
4. Rozbudowa i modernizacja krajowego układu sieci gazowej wysokiego
-20
ciśnienia.
5. Sukcesywna gazyfikacja terenów osadniczych.
5.2 Dystrybucja energii elektrycznej i gazu
6. Zapewnienie strategicznej rezerwy systemu gazowniczego.
7. Rozbudowa i modernizacja systemów grzewczych oraz alternatywnych
5.3 Ciepłownictwo i Kogeneracja
źródeł ciepła.
5.4 Zwiększenie efektywności energetycznej
8. Włączenie sieci infrastrukturalnych w układy europejskie.
-
5,
Głównym celem priorytetu V jest poprawa stanu infrastruktury energetycznej regionu poprzez
modernizację sieci dystrybucji energii w celu zmniejszenia strat i zapewnienia bezpieczeństwa dostaw
energii. Jednym z czynników decydujących o poziomie życia jest poczucie bezpieczeństwa.
Bezpieczeństwo to może być rozumiane bardzo szeroko i obejmować aspekty związane z
bezpieczeństwem socjalnym, publicznym, ale też bezpieczeństwem korzystania z pewnych usług
publicznych. Taką usługą jest np. zapewnienie mieszkańcom bezpieczeństwa dostaw energii.
Czynnikiem wpływającym na podniesienie poziomu życia jest także przeciwdziałanie wykluczeniu
społecznemu. Wykluczenie społeczne przejawia się ograniczeniem lub brakiem możliwości korzystania
z pewnych usług lub z pewnej infrastruktury. Przeciwdziałając wykluczeniu należy dążyć, aby każda
osoba, która chce mogła korzystać np. z infrastruktury energetycznej lub gazowej. Przeciwdziałając
wykluczeniu przyczyniamy się tak naprawdę do podniesienia poziomu życia mieszkańców. Realizując
cel zdefiniowany dla priorytetu, projekty, które dostały dofinansowanie w ramach niego, przyczyniają
się w wysokim stopniu do osiągnięcia zakładanego celu SRWD.
Zdecydowana większość celów zdefiniowanych w SRWD 2007-2013 realizowana będzie poprzez
działanie 5.2 RPO WD 2007-2013. Uzasadnieniem Rozbudowy i modernizacji krajowego sytemu
przesyłowego na terenie regionu jest stworzenie nowoczesnego, sprawnego i bezpiecznego systemu
redystrybucji energii. Rozbudowa i modernizacja sieci rozdzielczej ma na celu poszerzenie dostępu
odbiorców indywidualnych do energii. Praktyczne wdrażanie tych zapisów odbywać się będzie za
pomocą działania 5.2, które ma na celu poprawę dystrybucji energii elektrycznej. Badane projekty
przyczynią się do poprawy dystrybucji energii elektrycznej, a tym samym do osiągnięciu celu
zdefiniowanego w Strategii.
Przedmiotem działania Sukcesywna gazyfikacja terenów osadniczych jest zapewnienie możliwości
przyłączenia się do sieci gazowniczej każdej osobie, która chce z niej korzystać. Odpowiedzią na tak
sformułowane w Strategii wyzwania jest jeden z celów działania 5.2 polegający na upowszechnieniu
20
Wsparcie sieci gazowej wysokiego cieśnienia ze względu na zapisy linii demarkacyjnej było możliwe z poziomu krajowego.
68
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
wykorzystania gazu jako źródła energii. Badane projekty przyczyniają się w wysokim stopniu do
rozbudowy sieci dystrybucji gazu, co ma wpływ na upowszechnianie gazu jako źródła energii.
Uzasadnieniem działania Wykorzystanie źródeł energii odnawialnej z preferencją dla elektrowni
wodnych jest dywersyfikacja źródeł pozyskiwania energii, ze szczególnym uwzględnieniem energii ze
źródeł odnawialnych. Ze względu na specyfikę regionu nacisk powinien być położony na wsparcie
elektrowni wodnych. Celem działania 5.1 jest zwiększenie udziału energii wytwarzanej ze źródeł
odnawialnych. W uzasadnieniu wskazano także, że ze względu na specyfikę regionu wsparcie będzie
mogło uzyskać wytwarzanie energii z wody (w tym geotermalnej) oraz z biomasy. Badane projekty
przyczynią się do wzrost udziału energii produkowanej ze źródeł odnawialnych. Ze względu jednak na
ich zaawansowanie ocena ich wpływu będzie możliwa po zakończeniu ich realizacji. W ramach
działania preferowane były projekty dotyczące elektrowni wodnych co w bezpośredni sposób przyczyni
się do zwiększenia ilości energii produkowanej w sposób, w których nacisk został położony w Strategii.
Jako uzasadnienie Rozbudowy i modernizacji systemów grzewczych oraz alternatywnych źródeł energii
wskazano konieczność zapewnienia jak najefektywniejszej redystrybucji energii cieplnej oraz
zwiększenie jej pozyskiwania z alternatywnych źródeł ciepła. Odpowiedzią na tak sformułowane zapisy
Strategii jest cel działania 5.1 dotyczący poprawy stanu środowiska poprzez produkcję energii cieplnej
oraz produkcję ciepła i energii elektrycznej w układzie kogeneracji. Zwiększenie natomiast
efektywności energetycznej jest celem działania 5.4. Projekty realizowane w ramach tych działań
przyczynią się do osiągnięcia celów zdefiniowanych w Strategii. Odczuwalna będzie poprawa stanu
środowiska poprzez zwiększenie udziału energii produkowanej ze źródeł odnawialnych czy też tej
produkowanej w układach kogeneracyjnych.
4.3. Ocena założeń i rozwiązań zastosowanych w aktualnej perspektywie
finansowania w Priorytecie 4 i 5 (w tym wybór projektów)
4.3.1. System zarządzania wyborem projektów (kryteria, preferencje, nabory celowane,
projekty indywidualne, typy projektów, typy beneficjentów, kwota dofinansowania itp.)
a realizacja zakładanych celów w Priorytetach 4 i 5
Kryteria wyboru projektów
Kryteria wyboru projektów zatwierdzone przez Komitet Monitorujący RPO WD zostały podzielone na21:
21
Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013
(Uszczegółowienie RPO WD), 2013; Kryteria wyboru operacji finansowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego
dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013, Załącznik do Uchwały nr 90/13 Komitetu Monitorującego Regionalny
Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 z dnia 12 września 2013 r.
69
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami


kryteria oceny formalnej (pozwalające na ocenę „dopuszczalności” projektu):
o
odnoszące do wszystkich typów/rodzajów projektów,
o
specyficzne dla wybranych priorytetów RPO WD;
kryteria oceny merytorycznej (pozwalające na ocenę „wykonalności” projektu):
o
odnoszące do wszystkich typów czy rodzajów projektów,
o
specyficzne dla wybranych priorytetów RPO WD, w tym kryteria sektorowe dla
działania 1.1, 1.2 Priorytetu 1 „Przedsiębiorstwa i Innowacyjność”;

strategiczne kryteria wyboru projektów, czyli kryteria wyboru projektów, którego
dokonuje Zarząd Województwa;

kryteria oceny i wyboru propozycji projektów, czyli kryteria oceny i wyboru propozycji
projektów na etapie preselekcji w trybie systemowym;

kryteria dla Priorytetu Pomoc Techniczna.
W ramach powyższych typów kryteriów wyróżnia się następujące rodzaje kryteriów22:

kluczowe, które muszą być bezwzględnie spełnione na każdym etapie oceny, w
przeciwnym razie wniosek jest odrzucany (brak możliwości poprawy/uzupełnienia
dokumentacji w trakcie oceny formalnej, dopuszczalne są wyjaśnienia składane przez
wnioskodawcę w trakcie oceny formalnej i merytorycznej);

uzupełniające, dotyczące oceny formalnej wniosku oraz oceny merytorycznej wyłącznie w
przypadku działania 1.3 Priorytetu 1 „Przedsiębiorstwa i Innowacyjność”, w przypadku
niespełnienia tego rodzaju kryterium wnioskodawca ma możliwość jednokrotnej
poprawy/uzupełnienia dokumentacji;

dodatkowe, dotyczące oceny merytorycznej wniosku, umożliwiające przyznanie projektom
punktów np. w celu ich porównania (dopuszczalne są wyjaśnienia składane przez
wnioskodawcę w trakcie oceny merytorycznej).
Zasady ogólne dotyczące Priorytetów od I do X (z wyłączeniem działania 1.1, 1.2, 1.3 oraz projektów
dotyczących współpracy międzyregionalnej i międzynarodowej) określają, że23:
1.
Instytucja Zarządzająca RPO WD w Przewodniku po Kryteriach wyboru operacji finansowanych w
ramach RPO WD 2007-2013 może doprecyzować sposób rozumienia zapisów określających
poszczególne kryteria.
2.
W przypadku projektów indywidualnych, zgodnie z obowiązującymi Wytycznymi Ministra Rozwoju
Regionalnego w zakresie jednolitego systemu zarządzania i monitorowania projektów
indywidualnych, Instytucja Zarządzająca RPO WD poddaje zgłoszone propozycje projektów
indywidualnych (przed ich ujęciem w Indykatywnym Wykazie Indywidualnych Projektów
Kluczowych) ocenie według następujących kryteriów kluczowych:

kwalifikowalność projektu oraz beneficjenta,

zgodność projektu z celami SRK, NSRO, programu operacyjnego oraz ze strategiami rozwoju
województw i strategiami sektorowymi (strategiczny charakter projektu),

skala oddziaływania projektu (regionalna w RPO),
22
Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013
(Uszczegółowienie RPO WD), 2013.
23
Kryteria wyboru operacji finansowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego
na lata 2007-2013, Załącznik do Uchwały nr 90/13 Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa
Dolnośląskiego na lata 2007-2013 z dnia 12 września 2013 r.
70
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
3.

stopień wpływu
operacyjnego,
projektu

dostępność środków
operacyjnego.
na
osiągnięcie wskaźników
finansowych
w ramach
alokacji
SRK,
NSRO
danego
oraz
programu
priorytetu
programu
Uzyskanie przez projekt podczas oceny merytorycznej do 25 % włącznie możliwych do uzyskania
punktów w ramach kryteriów dodatkowych, stanowi negatywną ocenę merytoryczną.
Tabela 40 zawiera kryteria formalne wyboru operacji finansowanych w ramach Regionalnego
Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013.
Tabela 40. Kryteria formalne wyboru operacji finansowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla
Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013
L
p.
Nazwa kryterium
1a
1b
Kwalifikowalność
wniosku
U/Ka
)
Skala
punktowa
Kryteria formalne ogólne
Czy wniosek został złożony w odpowiedzi na właściwe ogłoszenie o naborze?
Czy wniosek został złożony w terminie?
K
K
Tak/Nie
Tak/Nie
Czy projekt jest zgodny z typem projektów w ramach ogłoszonego naboru 24
K
Tak/Nie
Czy wnioskodawca jest uprawniony do ubiegania się o wsparcie w ramach naboru?
Czy wnioskodawca figuruje w „rejestrze dłużników”?
Czy wnioskodawca jest wykluczony z możliwości otrzymania środków Programu na
podstawie rejestru podmiotów wykluczonych, o którym mowa w ustawie o finansach
publicznych?
Czy projekt jest zgodny z zapisami zewnętrznej i wewnętrznej linii demarkacyjnej?
K
K
K
Tak/Nie
Nie/Tak
Nie/Tak
K
Tak/Nie
Czy standardowy wzór wniosku aplikacyjnego został wykorzystany bez modyfikacji?
Czy dane zostały wpisane zgodnie z instrukcją wypełnienia wniosku (pola zostały
wypełnione właściwą treścią)?
Czy wniosek został złożony w odpowiedniej liczbie egzemplarzy?
Czy oryginał wniosku aplikacyjnego oraz załączniki zostały podpisane zgodnie z
prawem reprezentacji wnioskodawcy?
Czy wersja papierowa i elektroniczna wniosku są tożsame w treści?
Czy wniosek zawiera Studium Wykonalności?
Czy wniosek zawiera poprawne i aktualne załączniki?
K
U
Tak/Nie
Tak/Nie
K
U
Tak/Nie
Tak/Nie
U
K
U
Tak/Nie
Tak/Nie
Tak/Nie
Zakaz podwójnego
finansowania
Czy wydatki przewidziane w projekcie uzyskały dofinansowanie w ramach innego
programu/projektu?
K
Nie/Tak
6
Zgodność
wskaźników
Czy zaproponowane rodzaje wskaźników są zgodne z zakresem projektu i z wytycznymi
IZ RPO?
U
Tak/Nie
7
Procedura oceny
oddziaływania na
środowisko
Czy prawidłowo zastosowano wymaganą procedurę oceny oddziaływania na
środowisko?
U
Tak/Nie
8
Prawo Zamówień
Publicznych
Czy w ramach realizacji projektu wnioskodawca stosuje lub planuje stosować ustawę
Prawo Zamówień Publicznych?
K
Tak/Nie
9
Kwalifikowalność
typów wydatków w
ramach projektu
Czy wszystkie typy wydatków przedstawione do dofinansowania w ramach projektu są
kwalifikowalne zgodnie z wytycznymi UE i IZ RPO?
U
Tak/Nie
1c
2a
2b
2c
Kwalifikowalność
wnioskodawcy
3
Linia demarkacyjna
4a
4b
Kompletność i
zgodność wniosku
4c
4d
4e
4f
4
g
5
Opis/pytanie
24
Odnośnie do działania 4.2 (dotyczy wyłącznie projektów z zakresu kanalizacji i oczyszczalni ścieków) weryfikacja kryterium w
zakresie zgodności projektów z Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych przeprowadzona zostanie przed
podpisaniem umowy o dofinansowanie. Warunkiem niezbędnym podpisania umowy o dofinansowanie będzie zgodność projektu
z Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych (w zakresie wskazanych w tym dokumencie aglomeracji od 2 tys.
do 15 tys. RLM) obowiązującym na dzień podpisania umowy.
71
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
10
Cross-financing
Czy cross-financing nie przekracza dopuszczalnego poziomu?
K
Nie/Tak
11
Maksymalny limit
dofinansowania
Czy % poziomu dofinansowania nie przekracza maksymalnego limitu przewidzianego w
ramach RPO w danym naborze?
K
Tak/Nie
12
Minimalna/maksym
alna wartość
projektu
Czy minimalna/maksymalna wartość projektu jest zgodna z poziomem określonym w
ogłoszeniu o naborze wniosków?
K
Tak/Nie
13
Udział środków
własnych JST
Czy wnioskodawca zapewnił odpowiedni udział środków własnych niezbędny do
realizacji projektu?
U
Tak/Nie
14
Pomoc publiczna
Czy prawidłowo zastosowano przepisy dotyczące pomocy publicznej?
U
Tak/Nie
15
Luka finansowa
Czy luka finansowa projektu została prawidłowo wyliczona?
U
Tak/Nie
16
Okres realizacji
projektu
Czy data finansowego zakończenia realizacji projektu jest zgodna z podaną w
ogłoszeniu o naborze?
K
Tak/Nie
1
Zgodność projektu z
propozycją
zgłoszoną do Bazy
Projektów
Systemowych.
K
Tak/Nie
1
2
3
5
Zgodność z
Wojewódzkim
Planem Gospodarki
Odpadami
Adekwatność
Zgodność z
Programem dla
Odry
2006/Programem
Małej Retencji
Wodnej
Adekwatność
Kryterium oceny formalnej specyficzne dla trybu systemowego
Czy projekt spełnia wszystkie poniższe warunki:

taki sam tytuł projektu

ten sam wnioskodawca projektu

wartość dofinansowania nie zwiększyła się o więcej niż 15% od wnioskowanej na
etapie preselekcji

wartość wskaźników produktu i rezultatu nie odbiega o więcej niż 15 % od
deklarowanej na etapie preselekcji?
Kryteria oceny formalnej specyficzne dla priorytetu „Środowisko”
Czy projekt jest zawarty w Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami?
K
Tak/Nie
Czy w przypadku projektu mającego na celu rekultywację składowisk szczególnie
zagrażających środowisku, ten rodzaj projektu jest zawarty w Gminnym/Powiatowym
Planie Gospodarki Odpadami?
Czy projekt znajduje się w „Programie dla Odry 2006" (lub jest z tym Programem
powiązany) lub w Programie Małej Retencji Wodnej w Województwie Dolnośląskim (lub
jest z tym programem powiązany)?
K
tak/nie
K
Tak/Nie
Czy obiekt, którego dotyczy projekt jest obiektem użyteczności publicznej?
K
Tak/Nie
a) K – kluczowe; U – uzupełniające.
Źródło: Kryteria wyboru operacji finansowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa
Dolnośląskiego na lata 2007-2013, Załącznik do Uchwały nr 90/13 Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla
Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 z dnia 12 września 2013 r.
Z tabeli 41 (poniżej) wynika, że spełnienie kryteriów oceny formalnej było problemem dla niektórych
beneficjentów. Przykładowo, w przypadku jednego z naborów do działania 4.1 Gospodarka odpadami
6 wniosków o dofinansowanie na 16 złożonych zostało ocenionych negatywnie w trakcie oceny
formalnej. W przypadku jednego z naborów do działania 4.7 kryteriów oceny formalnej nie spełniło 12
wniosków, czyli 1/3 wszystkich złożonych. Wśród wnioskodawców, których wnioski zostały ocenione
negatywnie przeważały jednostki samorządu terytorialnego. Były tam również dwa nadleśnictwa i dwie
parafie.
Z informacji udzielnych przez pracowników instytucji zarządzającej podczas oceny formalnej nie
zdarzają się już przypadki najprostszych błędów („braku kropki, przecinka, podpisu”). Ewentualne
braki polegają raczej na braku dokumentacji czy załączników, które są kluczowe na etapie oceny
formalnej. Chodzi tu przede wszystkim o brak decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, która była
wymagana przez IZ na etapie składania wniosku. Przygotowanie i prawidłowe przeprowadzenie
procedury oceny oddziaływania na środowisko było zresztą największym problemem dla
beneficjentów. Zagadnienie oddziaływania na środowisko należy uznać za bardzo ważne w przypadku
72
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska czy energetyki.
W przypadku wielu naborów udział projektów, które oceniono pozytywnie w trakcie oceny formalnej
był wysoki. Można zatem zgodzić się z uczestnikami triady, według których kryteria oceny formalnej
nie przysparzają generalnie problemów wnioskodawcom. Uznali oni równocześnie, że opracowany
zestaw kryteriów pozwala na ocenę i wybór najlepszych projektów. Potwierdzili to przedstawiciele
komisji oceny projektów oceniający projekty w ramach Priorytetu 4 i 5 uznając, że kryteria wyboru
projektów umożliwiają wybór najlepszych projektów. Kryteria, przyczyniające się do wyłaniania
projektów realizujących cele RPO WD, nie powinny być zasadniczo (poza pewnymi wyjątkami
omówionymi w dalszej części opracowania) zmieniane.
Tabela 41. Wyniki oceny i wyboru projektów w priorytecie 4 i priorytecie 5 (działania 5.2 i 5.4)
Numer
Działanie
Liczba
Liczba projektów ocenionych pozytywnie
naboru
złożonych
na danym etapie
wniosków Preselekcja
Ocena
Ocena
formalna a)
merytoryczna
Projekty
wybranych
do
dofinansowania b)
Projekty
rezerwowe
8
13
7
13
1c)
0
19
3
11
2
24
11
19
3
11
2
24
.
0
0
0
0
0g)
.
7
7
0
5
5
0
10
5
6
2
24
10
5
6
2
24
0
0
0
0
0e)
b)
2013
66/K/4.1/2013
23/S/5.4/2013
4.1
5.4
15
34
×
30 h)
61/K/4.7/2012
22/S/4.4/2012
19/S/4.3/2012
59/K/4.7/2012
57/K/5.2/2012
20/S/5.4/2012
4.7
4.4
4.3
4.7
5.2
5.4
21
5
16
3
25
28
×
4
16 d)
×
×
27 i)
50/K/4.1/2011
4.1
8
×
41/K/5.2/2010
5.2
9 f)
×
16/K/4.1/2009
17/K/4.5/2009
28/K/4.1/2009
29/K/4.4/2009
37/K/4.7/2009
4.1
4.5
4.1
4.4
4.7
16
6
11
3
36
×
×
×
×
×
8
14
2012
19
3
11
2
24
11
2011
7
2010
6
2009
10
5
6
2
24
2008
×
31
14
7/K/4.2/2008
4.2
0
×
×
×
×
9/S/4.2/2008
4.2
36
35j)
31
31
0
9/S/4.2/2008
4.2
18
15k)
14
14
0
dodatkowy
9/S/4.2/2008
4.2
10
8l)
7
7
7
0
dodatkowy II
a) Po ewentualnej procedurze odwoławczej. b) Po ewentualnych przesunięciach z listy rezerwowej na listę projektów wybranych
do dofinansowania. c) Beneficjent wycofał wniosek o dofinansowanie. d) Do Punktu Przyjęć Wniosków dostarczonych zostało
potem 14 wniosków. e) Początkowo wybrano do dofinansowania jedynie 9 projektów. Projekty znajdujące się na liście
rezerwowej przesunięto na listę projektów wybranych do dofinansowania (w związku z faktem, iż kwota wolnych środków
wystarczyła na dofinansowanie wszystkich projektów z listy rezerwowej nie miały zastosowania „Kryteria oceny…” odnoszące się
do zasad dobierania projektów w zakresie badania stanu zaawansowania ich realizacji). f) Dodatkowo jeden projekt został
wycofany w trakcie cząstkowej oceny formalnej. g) Początkowo wybrano do dofinansowania jedynie 14 projektów. h) Do
Punktu Przyjęć Wniosków dostarczonych zostało potem 18 wniosków. i) Wybrano 13 propozycji projektów, które uzyskały
największą liczbę punktów. Do Punktu Przyjęć Wniosków dostarczonych zostało potem 12 wniosków. j) Nie złożono jednego
wniosku o dofinansowanie. k) Nie złożono trzech wniosków o dofinansowanie. l) Nie złożono dwóch wniosków o
dofinansowanie.
Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji zamieszczonych
(http://rpo.dolnyslask.pl/) i materiałów przekazanych przez UMWD
na
stronie
internetowej
RPO
73
WD
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
W tabeli 42 przedstawiono kryteria oceny merytorycznej operacji finansowanych w ramach
Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013.
Tabela 42. Kryteria oceny merytorycznej operacji finansowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla
Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013
L
Nazwa kryterium
Kryteria
K/D
Jednostka
Skala
a)
p.
miary
punk
towa
Sekcja 1 Kryteria kluczowe specyficzne dla poszczególnych Priorytetów
Priorytet 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne
Działanie 4.1 Gospodarka odpadami. Budowa i rozbudowa nowoczesnych obiektów obsługujących do 150 tys.
mieszkańców zajmujących się zbiórką, segregacją, składowaniem, recyklingiem, unieszkodliwianiem różnego
typu odpadów
1
Adekwatność
Czy obiekt, będący przedmiotem projektu realizuje
K
Brak
Tak/Ni
kompleksowo zbiórkę, segregację, składowanie, recykling,
e
unieszkodliwianie odpadów?
Działanie 4.2 Gospodarka wodno-ściekowa
1
Adekwatność
Czy realizacja projektu przyczyni się do wypełniania
K
Brak
Tak/Ni
postanowień Dyrektywy Rady 91/271/EWG dotyczącej
e
oczyszczania ścieków komunalnych oraz Dyrektywy ramowej
2000/60/WE dotyczącej polityki wodnej?
Działanie 4.3 Poprawa jakości powietrza
Czy w wyniku realizacji projektu nastąpi obniżenie emisji
K
Brak
Tak/Ni
zanieczyszczeń do powietrza?
e
Działanie 4.4 Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom Zabezpieczenie przeciwpowodziowe
i zapobieganie suszy
1
Zgodność z
Czy projekt został poddany Ocenie Oddziaływania na
K
Brak
Tak/Ni
Dyrektywą
Środowisko zgodnie z art. 6 Dyrektywy Środowiskowej
e
Środowiskową oraz
85/337/EWG z dnia 27 czerwca 1985 r. w sprawie oceny
Ramową Dyrektywą
skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne
Wodną 2000/60/WE
i prywatne na środowisko naturalne oraz czy projekt jest
zgodny z art. 4 (7) Ramowej Dyrektywy Wodnej 2000/60/WE?
Działanie 4.5 Rekultywacja obszarów zdegradowanych. Projekty dotyczące rekultywacji obszarów
zdegradowanych (w tym obszarów poprzemysłowych i powojskowych oraz likwidacji nieczynnych
mogilników i składowisk odpadów niebezpiecznych
1
Adekwatność
1
Spójność z zasadą
zanieczyszczający
płaci
Adekwatność
2
1
1
1
1
2
Czy realizacja projektu jest zgodna z zasadą zanieczyszczający
płaci?
K
Brak
Nie/Ta
k
Czy teren po realizacji projektu zostanie zagospodarowany na
K
Brak
Tak/Ni
cele przyrodnicze, rekreacyjno-wypoczynkowe oraz gospodarki
e
proekologicznej?
Działanie 4.6 Wsparcie instytucji zajmujących się zabezpieczeniem środowiska naturalnego. Ochrona
przeciwpożarowa, zapobieganie i ograniczanie skutków zagrożeń naturalnych oraz przeciwdziałanie
poważnym awariom
Adekwatność
Czy projekt przyczyni się do podniesienia bezpieczeństwa ludzi
K
Brak
Tak/Ni
i środowiska (lub zmniejszenia potencjalnego zagrożenia)?
e
Monitoring środowiska naturalnego
Adekwatność
Czy projekt wpisuje się w regionalne systemy monitoringu
K
Brak
Tak/Ni
środowiska naturalnego i czy przyczyni się do ich
e
racjonalizacji?
System ostrzegania przed powodziami i innymi zagrożeniami
Adekwatność
Czy projekt wpisuje się w regionalne systemy identyfikacji
K
Brak
Tak/Ni
zagrożeń i czy przyczyni się do ich racjonalizacji?
e
Działanie 4.7 Ochrona bioróżnorodności i edukacja ekologiczna
Ochrona bioróżnorodności
Adekwatność
Czy realizacja projektu przyczyni się do ochrony
K
Brak
Tak/Ni
bioróżnorodności ?
e
Spójność projektu z
Czy realizacja projektu zgodna jest z innymi dokumentami
K
Brak
Tak/Ni
innymi dokumentami (typu: koncepcje budowy sieci ekologicznej, opracowania
e
planistycznymi i
ekofizjograficzne, Regionalny Program Polityki Leśnej, Program
opracowaniami
Rolno- środowiskowy, Ochrony Przeciwpowodziowej, itd. a
tematycznymi
także z dokumentami planistycznymi)?
74
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
1
1
2
3
1
2
3
1
2
3
4
5
Priorytet 5 - Regionalna infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku
Działanie 5.1 Odnawialne źródła energii
Uwarunkowania
Czy beneficjent posiada analizy i odpowiednie badania,
K
Brak
naturalne do
potwierdzające, że istnieje możliwość wykorzystania wód
wykorzystania wód
geotermalnych do ogrzewania?
geotermalnych
Działanie 5.2 Dystrybucja energii elektrycznej i gazu
Techniczne
Czy dokonano oceny stanu technicznego sieci elektrycznej,
K
Brak
uwarunkowania
który potwierdza konieczność ich wymiany?
przebudowy
istniejącej sieci
dystrybucyjnej
energii elektrycznej
Wpływ na
Czy projekt nie zakłóca procesu liberalizacji rynku energii i jest
K
Brak
liberalizację rynku
odpowiedzią na niedoskonałości funkcjonowania rynku energii?
energii
Oddziaływanie
Czy projekt dotyczy budowy nowych sieci dystrybucji energii
K
Brak
projektu na tereny
elektrycznej niskiego i średniego napięcia w celu zapewnienia:
przeznaczone pod
 niezbędnych potrzeb wyłącznie terenów inwestycyjnych;
społeczne
 niezbędnych potrzeb wyłącznie dla społecznego
budownictwo
budownictwa mieszkaniowego na obszarach małych miast
mieszkaniowe lub
(tj. do 10 tys. mieszkańców)?
tereny inwestycyjne
Sekcja 2 Zdolność finansowa, operacyjna (instytucjonalna); (dotyczy beneficjenta)
Sytuacja finansowa
Czy sytuacja finansowa wnioskodawcy/podmiotu wdrażającego
K
Brak
Wnioskodawcy
gwarantuje możliwość realizacji projektu (z uwzględnieniem
innych zadań inwestycyjnych) - w zależności od typu
wnioskodawcy i z uwzględnieniem odpowiednich zapisów
ustawowych, np. ustawy o finansach publicznych?
Struktura
Czy podmiot przedstawił zaplecze organizacyjno-techniczno- D
Brak
organizacyjna /
umożliwiające prawidłowe wdrażanie projektu?:
potencjał
 nie przedstawił, (0)
administracyjny
 przedstawił, niepełne zaplecze organizacyjno -techniczne,
(2)
 przedstawił wystarczające zaplecze organizacyjnotechniczne lub alternatywną formę wsparcia w tym zakresie
(np: pomoc zewnętrzna), (4)
Dotychczasowe
doświadczenie
Czy podmiot wdrażający posiada doświadczenie we wdrażaniu
projektów
finansowanych
ze
środków
pomocowych
zagranicznych w ciągu ostatnich 6 lat (projekty zakończone lub
realizowane)?
 nie realizował lub nie realizuje żadnego projektu ze
środków pomocowych, (0)
 zrealizował lub realizuje projekt/y o innym charakterze, (1)
 zrealizował lub realizuje projekt/y inwestycyjne o
podobnym charakterze w ciągu ostatnich 6 lat, (2)
D
Brak
Sekcja 3 Metodologia / jakość zarządzania projektem/ cel projektu; (dotyczy projektu)
Zgodność z
Czy cel projektu i jego uzasadnienie jest zgodne z celami K
Brak
założeniami
priorytetu RPO?
programu
Logika interwencji
Czy zależność między zadaniami, produktami i rezultatami jest K
Brak
projektu
spójna i logiczna?
Identyfikacja
Czy grupy odbiorców projektu (interesariuszy) zostały K
Brak
odbiorców projektu
zidentyfikowane poprawnie?
Poprawność i
Czy wskaźniki produktu i rezultatu zostały dobrane poprawnie, K
Brak
mierzalność
są osiągalne i odzwierciedlają założone cele projektu?
wskaźników
Poprawność planu
Czy plan realizacji projektu jest czytelny i realny do D
Brak
realizacji
przeprowadzenia?
 Plan jest nieczytelny i/lub zakładane terminy realizacji
budzą duże wątpliwości, (0)
 Niektóre zakładane terminy budzą wątpliwości, (2)
 Przedstawiony plan jest czytelny i realny do
Tak/Ni
e
Tak/Ni
e
Tak/Ni
e
Tak/Ni
e
Tak/Ni
e
0-2- 4
0-1-2
Tak/Ni
e
Tak/Ni
e
Tak/Ni
e
Tak/Ni
e
0-2-4
75
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
przeprowadzenia, nie budzi żadnych wątpliwości, (4)
6
Zagrożenia realizacji
projektu
Czy zostały opisane propozycje minimalizacji ryzyka
wystąpienia zagrożeń?
 nie zostały opisane, (0)
 zostały opisane, bez podania sposobów gwarantujących
minimalizację zagrożenia, (1)
 zostały opisane i przedstawione sposoby minimalizujące
zagrożenia, (4)
D
Brak
0-1-4
7
Gotowość projektu
do realizacji
Na jakim etapie przygotowania znajduje się projekt?
 Projekt nie posiada zgłoszenia budowy / pozwolenia na
budowę (0)
 Projekt posiada zgłoszenie budowy / pozwolenie na budowę
lub projekt nie wymaga zgłoszenia budowy/ pozwolenia na
budowę (2)
D
Brak
0-2
Suma punktów
Sekcja 4 Kosztorys i efektywność kosztowa; (dotyczy projektu)
Czy wszystkie planowane wydatki kwalifikowane w ramach K
projektu są konieczne do osiągnięcia jego celów?
 Tak,
 Nie,
1
Zasadność
wydatków
2
Adekwatność
wydatków
Czy proponowana wysokość wydatków jest adekwatna do
wdrożenia zaplanowanych działań?
 Tak,
 Nie,
3
Prawidłowość
zastosowania
metodologii
4
0-10
Brak
Tak/Ni
e
K
Brak
Tak/Ni
e
Czy metodologia analizy finansowej i/lub ekonomicznej została
zastosowana prawidłowo?
 Tak,
 Nie,
K
Brak
Tak/Ni
e
Źródła finansowania
projektu
Czy źródła finansowania projektu dają gwarancję realizacji
projektu i w trakcie realizacji projektu będzie utrzymana
płynność finansowa projektu (nieujemny skumulowany cashflow)?
 Tak,
 Nie,
K
Brak
Tak/Ni
e
5
Założenia do
prognoz
ekonomicznych i
finansowych
Czy przedstawiono założenia do prognoz ekonomicznych i
finansowych?
 Nie podano źródła weryfikacji założeń
 Podano źródła weryfikacji
K
Brak
Tak/Ni
e
6
Analiza opcji
Czy spodziewane rezultaty można uzyskać niższym kosztem?
 nie przedstawiono innych opcji realizacji inwestycji, (0)
 przedstawiono inne opcje, lecz nie uzasadniono, że
wybrana opcja jest optymalna, (1)
 przedstawiono inne opcje i stosunek relacji kosztów do
rezultatów w wybranej opcji jest optymalny lub
uzasadniono, że nie ma innych wariantów realizacji
inwestycji, (4)
D
Brak
0-1-4
7
Efektywność
ekonomiczna
projektu
Czy wskaźniki efektywności projektu są na poziomie:
 nie zadowalającym, (0)
 akceptowalnym, (2)
 wyróżniającym, (4)
D
Brak
0-2-4
8
Poziom
wnioskowanego
dofinansowania
O ile Wnioskodawca obniżył poziom wnioskowanego
dofinansowania dla projektu w stosunku do poziomu
maksymalnie dopuszczalnego (po uwzględnieniu zasad
pomocy publicznej, wyliczeń luki finansowej, itp.) :
 o mniej niż 5 punktów procentowych, (0)
 o co najmniej 5, nie więcej niż 10 punktów procentowych,
(1)
 o więcej niż 10 punktów procentowych, (2)
D
Punkty %
0-1-2
Suma punktów
0-10
Sekcja 5 Kontekst projektu (dotyczy projektu)
76
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
1
Spójność zewnętrzna
projektu
Czy istnieje związek między celami projektu, a odpowiednimi
dokumentami sektorowymi lub strategicznymi o charakterze
lokalnym/regionalnym?
 Tak,
 Nie,
K
Brak
Tak/Ni
e
2
Wpływ projektu na
polityki horyzontalne
Czy projekt wpływa negatywnie na którąś z poniższych polityk
horyzontalnych?:
 równość szans
 społeczeństwo informacyjne
 środowisko
K
Brak
Nie/Ta
k
3
Wpływ realizacji
projektu na politykę
równych szans
 neutralny lub niski (0)
 średni (1)
 wysoki (2)
D
Brak
0-1-2
4
Wpływ realizacji
projektu na politykę
środowiska
 neutralny lub niski (0)
 średni (1)
 wysoki (2)
D
Brak
0-1-2
5
Wpływ realizacji
projektu na politykę
społeczeństwa
informacyjnego.
Komplementarność
 neutralny lub niski (0)
 średni (1)
 wysoki (2)
D
Brak
0-1-2
Czy istnieją projekty powiązane ze zgłoszonym projektem (pod
względem
technicznym
ukierunkowane
na
osiąganie
podobnych celów lub prowadzące do efektów synergicznych),
które zostały zrealizowane w ciągu ostatnich 3 lat lub zostały
zgłoszone w naborze w ramach RPO?
 brak komplementarności, (0)
 komplementarność wobec zrealizowanych i realizowanych
projektów, (2)
 komplementarność wobec innych zgłoszonych projektów w
ramach RPO (4)
D
Liczba
projektów
0-2-4
6
Suma punktów:
0-10
a) K – kluczowe; D – dodatkowe.
Źródło: Kryteria wyboru operacji finansowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa
Dolnośląskiego na lata 2007-2013, Załącznik do Uchwały nr 90/13 Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla
Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 z dnia 12 września 2013 r.
Z tabeli 42 wynika, że spełnienie kryteriów merytorycznych nie sprawiało wnioskodawcom
większych problemów. Podczas oceny projektów z priorytetu 4 oraz działań 5.2 i 5.4 tylko dwa
projekty nie uzyskały minimalnej liczby punktów, pozwalającej na umieszczenie go na liście
rankingowej.
Dolnośląska Instytucja Pośrednicząca, odpowiedzialna za działania obejmujące projekty, których
beneficjentami są przede wszystkim przedsiębiorstwa, przyjęła dwupoziomowy system oceny
merytorycznej projektów. System ten składa się z oceny wniosków dokonywanej podczas posiedzenia
KOP oraz oceny dokonywanej przez panel ekspertów, powołany w celu oceny specyficznych dla
danego konkursu kryteriów oceny merytorycznej projektów złożonych w ramach danego naboru25.
Problem, jaki dostrzegł przedstawiciel Dolnośląskiej Instytucji Pośredniczącej polega jednak na tym, że
specjaliści z określonej dziedziny (w tym przypadku energetyki) nie potrafią często ocenić
efektywności ekonomicznej projektu, dobrać odpowiednich danych do tej oceny. Specjaliści z sektora
energetycznego nie weryfikują wobec tego informacji finansowych, lecz skupiają się na ocenie
adekwatności, zasadności wydatków czy doborze zagrożeń.
W przypadku projektów realizowanych w ramach priorytetu 4 problem oceny efektywności miał
mniejsze znaczenie. Beneficjentami większości tych projektów są jednostki samorządu terytorialnego.
Z kolei beneficjenci projektów dofinansowanych w ramach działania 5.2 to większe przedsiębiorstwa,
25
Regulamin Pracy Komisji Oceny Projektów w ramach części Priorytetu 1 i 5 Regionalnego Programu Operacyjnego dla
Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013.
77
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
dysponujące odpowiednimi
finansowe.
zespołami
pracowników przeprowadzającymi
odpowiednie analizy
Warto zwrócić uwagę na wyniki oceny kryteriów oceny merytorycznej dokonaną przez przedstawicieli
Komisji Oceny Projektów. Wśród wszystkich kryteriów jedno budziło wątpliwości członków KOP, a
mianowicie „O ile Wnioskodawca obniżył poziom wnioskowanego dofinansowania dla projektu w
stosunku do poziomu maksymalnie dopuszczalnego (po uwzględnieniu zasad pomocy publicznej,
wyliczeń luki finansowej, itp.): (o mniej niż 5 punktów procentowych, (0) / o co najmniej 5, nie więcej
niż 10 punktów procentowych, (1) / o więcej niż 10 punktów procentowych, (2)”. Oceniający nie
widzą związku tego kryterium ani z efektem ekologicznym, ani z realizacją celów RPO WD. Pojawiały
się także pojedyncze uwagi do następujących kryteriów:


„Czy obiekt, będący przedmiotem projektu realizuje kompleksowo zbiórkę, segregację,
składowanie, recykling, unieszkodliwianie odpadów?” (działanie 4.1), w którym brakuje
odniesienia do odzysku odpadów (recykling jest tylko jedną z formą odzysku);
„Czy plan realizacji projektu jest czytelny i realny do przeprowadzenia? (Plan jest nieczytelny i/lub
zakładane terminy realizacji budzą duże wątpliwości, (0) / Niektóre zakładane terminy budzą
wątpliwości, (2) / Przedstawiony plan jest czytelny i realny do przeprowadzenia, nie budzi żadnych
wątpliwości, (4)”, które ma być bardzo ogólne.
W tabeli 43 zawarte są strategiczne kryteria wyboru projektów.
Tabela 43. Strategiczne kryteria wyboru projektów
Lp.
Nazwa kryterium
Opis
1
Liczba punktów
Informacja o liczbie punktów jakie
otrzymana przez projekt
otrzymał projekt w trakcie oceny
merytorycznej
2
3
4
5
Wpływ projektu na
rozwój sektora/branży
Wpływ projektu na
realizację Strategii
Rozwoju Województwa
Dolnośląskiego
Wpływ projektu na
alokację środków na
wsparcie obszarów
wiejskich i małych miast
(nie dotyczy priorytetów,
w których ta alokacja nie
została określona)
Zgodność projektu z
polityką
zrównoważonego
rozwoju regionu
Jaki wpływ ma projekt na rozwój
sektora/branży oraz w jaki stopniu
przyczyni się do realizacji
wskaźników bezpośrednio
wymienionych w Regionalnym
Programie Operacyjnym dla
Województwa Dolnośląskiego na
lata 2007-2013?
W jakim stopniu projekt przyczynia
się do realizacji celów zapisanych w
Strategii Rozwoju Województwa
Dolnośląskiego?
Czy projekt nie wpływa negatywnie
na założone limity wykorzystania
alokacji środków na obszary wiejskie
i małych miast (do 10 ty.
mieszkańców)?
Konsultacje z partnerami społecznogospodarczymi. Wskazanie przez
partnerów tych projektów, które ich
zdaniem są sprzeczne z polityką
zrównoważonego rozwoju w
zakresie środowiska. Ocena
negatywna partnerów podlega
zaopiniowaniu przez IZ.
% max. możliwych
do uzyskania
punktów z
dotychczasowej
oceny
Powyżej 25
Brak
Mało znaczący
Średni
Znaczący
Niski
Średni
Znaczący
Punkty przyznawane na
etapie wyboru projektów
przez Zarząd
Województwa.
0,4 pkt. przyznawane za
każdy procent spełnienia
wymogów
merytorycznych.
Wpływ na
Wpływ
sektor/branżę
na
wskaźni
ki
0
0
5
5
7
10
10
20
1- 10
11 - 20
21 - 30
Kluczowe
Kluczowe
78
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Źródło: Kryteria wyboru operacji finansowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa
Dolnośląskiego na lata 2007-2013, Załącznik do Uchwały nr 90/13 Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla
Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 z dnia 12 września 2013 r.
Z tabeli 42 oraz informacji udzielonych podczas triady wynika, że pozytywną ocenę strategiczną
uzyskały wszystkie projekty w ramach działań 5.2 i 5.4 (ewentualnie po niewielkich przesunięciach
finansowych). Wynikało to ze stosunkowo niewielkiej liczby projektów zgłaszanych do dofinansowania
w ramach priorytetu 5. Projekty w ramach priorytetu 4 były również wybierane do dofinansowania w
ramach oceny strategicznej, ale w tym przypadku niektórzy projektodawcy musieli czekać nawet 2-3
lata. Możliwość realizacji projektów rezerwowych wynikała z oszczędności poprzetargowych.
W priorytecie 4 dużą rolę odgrywały wskaźniki. Preferowane były projekty większe, lepiej realizujące
wskaźniki odnoszące się np. do oczyszczalni ścieków, długości kanalizacji czy liczby osób
przyłączonych do kanalizacji. Projekty realizujące co najmniej 10% pierwotnie założonego wskaźnika
dla działania otrzymywały najczęściej dużą liczbę punktów (20).
Podczas triady pozytywnie oceniony został system wyboru projektów systemowych. Ten tryb
wyboru projektów, po pewnej modyfikacji, powinien być stosowany w przyszłości, ponieważ jest on
korzystny zarówno dla instytucji zarządzającej, jak i dla beneficjentów tych projektów. Tryb
systemowy polega na przesyłaniu przez projektodawców pierwotnych koncepcji projektów. Dopiero
potem (po preselekcji) projektodawcy składają pełną dokumentację. Procedura jest z tego względu
korzystna dla wnioskodawców, ponieważ nie muszą oni ponosić dużych kosztów. Z drugiej jednak
strony pierwotne koncepcje projektów (często bardzo interesujące) mogą znacznie odbiegać od
założeń przedstawionych w późniejszym czasie.
Tabela 44 zawiera kluczowe kryteria oceny propozycji projektów w ramach preselekcji w trybie
systemowym.
Tabela 44. Kryteria oceny i wyboru propozycji projektów stosowane w ramach preselekcji w trybie systemowym – Kluczowe
kryteria oceny propozycji projektów w ramach preselekcji w trybie systemowym
Nazwa kryterium
Opis
Skala punktowa
L
p.
1.
Kwalifikowalność
propozycji projektu
2.
Kwalifikowalność
wnioskodawcy
3.
Linia demarkacyjna
4.
Czy propozycja projektu jest zgodna z zapisami zaproszenia do
składania
propozycji
projektów
wybieranych
w
trybie
systemowym?
Czy wnioskodawca jest uprawniony do ubiegania się o wsparcie w
ramach ogłoszonego zaproszenia do składania propozycji
projektów wybieranych w trybie systemowym?
Czy propozycja projektu jest zgodna z zapisami zewnętrznej i
wewnętrznej linii demarkacyjnej?
Czy zastosowane wskaźniki są adekwatne do typu oraz przedmiotu
projektu i zgodne z wytycznymi IZ RPO WD?
Tak/Nie
Tak/Nie
Tak/Nie
Adekwatność
Tak/Nie
zastosowanych
wskaźników
Źródło: Kryteria wyboru operacji finansowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa
Dolnośląskiego na lata 2007-2013, Załącznik do Uchwały nr 90/13 Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla
Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 z dnia 12 września 2013 r.
Kluczowe kryteria wyboru propozycji projektów w ramach preselekcji w trybie systemowym zawarte są
w tabeli 45.
Tabela 45. Kryteria oceny i wyboru propozycji projektów stosowane w ramach preselekcji w trybie systemowym – Kluczowe
kryteria wyboru propozycji projektów w ramach preselekcji w trybie systemowym
Lp.
Nazwa kryterium
Opis
Skala punktowa
79
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
1.
Wpływ projektu na
realizację Strategii Rozwoju
Województwa
Dolnośląskiego
W jakim stopniu projekt przyczynia się do realizacji celów
zapisanych w Strategii Rozwoju Województwa
Dolnośląskiego?
Niski
Średni
Znaczący
1 - 10
11
20
21
30
Źródło: Kryteria wyboru operacji finansowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa
Dolnośląskiego na lata 2007-2013, Załącznik do Uchwały nr 90/13 Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla
Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 z dnia 12 września 2013 r.
Pewne postulowane zmiany w systemie oceny projektów wskazali też członkowie KOP. Zmiany te
powinny polegać przede wszystkim na:


dopuszczeniu możliwości oceny wniosków w systemie on-line przez Internet,
wprowadzeniu możliwości korespondencji elektronicznej pomiędzy ekspertami i IZ tak, aby
usprawnić proces uzgadniania uwag do oceny.
Nabory celowane
Nabory celowane to nabory dla konkretnego typu projektów lub typu beneficjenta. Uczestnicy triady
przyznali, że system naboru celowanego w niektórych przypadkach się sprawdzał. Uznano, że
wydzielenie kwoty i poprawne sprecyzowanie typu beneficjenta lub obszaru może być dobrym
rozwiązaniem. Nabory celowane nie mogą być jednak ogłaszane w przypadkach, gdy zastosowanie
mają przepisy z zakresu pomocy publicznej – nie ma wtedy np. możliwości wprowadzania ograniczeń
terytorialnych.
Nabory celowane były przeprowadzane w działaniu 4.7 (odrębny nabór na projekty z zakresu edukacji
ekologicznej i bioróżnorodności) oraz w działaniu 5.4.
Ocena naborów celowanych nie może być jednoznaczna. Z tabeli 42 wynika, że w ramach naboru:

7/K/4.2/2008, obejmującego projekty z zakresu współpracy międzynarodowej i międzyregionalnej
(m.in. seminaria, konferencje) w celu zapewnienia wymiany dobrych praktyk oraz doświadczeń w
zakresie gospodarki wodno-ściekowej do Punktu Przyjęć Wniosków nie wpłynął żaden wniosek;

59/K/4.7/2012, obejmującego projekty polegające na: zahamowaniu strat różnorodności
biologicznej, wzbogaceniu składu gatunkowego drzewostanów, odbudowie i udrażnianiu korytarzy
ekologicznych, ochronie i utrzymaniu siedlisk we właściwym stanie lub przywracających ich
właściwy stan do dofinansowania wybrano jedynie 2 z 3 projektów. Beneficjentami wybranych
projektów była uczelnia wyższa i park narodowy.
Projekty indywidualne
Projekty indywidualne to projekty o strategicznym znaczeniu dla realizacji Programu, wskazywane
przez Instytucję Zarządzającą26.
W Indykatywnym Wykazie Indywidualnych Projektów Kluczowych nie ma projektów realizowanych w
ramach priorytetu 5. W przypadku Priorytetu 4 w wykazie znajduje się łącznie 11 projektów,
realizowanych w ramach trzech tylko działań:

4.4. Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom – 6 projektów,

4.5. Rekultywacja obszarów zdegradowanych – 1 projekt,

4.6. Wsparcie instytucji zajmujących się zabezpieczeniem środowiska naturalnego – 4 projekty.
Nazwy projektów indywidualnych wraz z uzasadnieniem realizacji projektu zawiera tabela 46.
26
Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013
(Uszczegółowienie RPO WD), 2013.
80
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Tabela 46. Indywidualne Projekty Kluczowe dla Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego
Lp.
Projekt i jego uzasadnienie
Beneficjent
4.4. Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom
1
Remont istniejącej zabudowy regulacyjnej wraz z modernizacją stopni celem
poprawienia spływu wód oraz umożliwienia migracji ryb na pot. Włodzica w km
5+300-9+000 w miejscowości Nowa Ruda
Regionalny Zarząd Gospodarki
Wodnej we Wrocławiu
Projekt miał zwiększyć bezpieczeństwo przeciwpowodziowe mieszkańców miasta
i gminy Nowa Ruda. Oddziaływanie inwestycji było ograniczone do terenów
miasta i gminy Nowa Ruda, jednakże przez miasto wiedzie ważny szlak
komunikacyjny umożliwiający łączność Kotliny Kłodzkiej z rejonem wałbrzyskoświdnickim, a także jeleniogórskim. Realizacja zadania miała mieć bezpośredni
wpływ na zapewnienie ciągłości powyższego szlaku komunikacyjnego.
2
Zabezpieczenie prawego brzegu rzeki Białej Lądeckiej w km 24+250 – 25+130 w
miejscowości Lądek Zdrój
Projekt miał za zadanie zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego dla
mieszkańców miasta i gminy Lądek Zdrój a także dla turystów, kuracjuszy oraz
podmiotów gospodarczych inwestujących na tych terenach.
3
Remont zabudowy regulacyjnej rzeki Kamiennej w km 0+000-10+500 w
miejscowości Jelenia Góra
Realizacja projektu miała zapewnić ochronę przeciwpowodziową na terenie 500
km2 oraz bezpośrednio zwiększyć bezpieczeństwo 15 tys. mieszkańców miasta i
gminy Jelenia Góra, a pośrednio – 50 tys. mieszkańców zamieszkujących
okoliczne tereny. Projekt miał wpłynąć na polepszenie bezpieczeństwa
przeciwpowodziowego oraz turystów.
4
Lipki - Oława - modernizacja obwałowań, gm. Oława i Jelcz - Laskowice.
Modernizacja wału W-4(S)
Tereny objęte ochroną stanowią podstrefę Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy
Ekonomicznej, jest obszarem o wysokim potencjale gospodarczym o znaczeniu
strategicznym dla całego Dolnego Śląska.
5
Województwo Dolnośląskie
(Dolnośląski Zarząd Melioracji
i Urządzeń Wodnych we
Wrocławiu)
Lipki - Oława - modernizacja obwałowań, gm. Oława i Jelcz - Laskowice.
Modernizacja wału W-1(OM)
Jelcz-Laskowice, stanowiący podstrefę Wałbrzyskiej Specjalnej Strefy
Ekonomicznej, jest obszarem o wysokim potencjale gospodarczym o znaczeniu
strategicznym dla całego Dolnego Śląska.
6
Magazyny przeciwpowodziowe - modernizacja, woj. dolnośląskie
Realizacja inwestycji miała umożliwić przechowywanie w odpowiednich
warunkach materiałów niezbędnych w czasie akcji przeciwpowodziowych i
zapewnić sprawne ich wykorzystania na terenie Dolnego Śląska.
4.5. Rekultywacja obszarów zdegradowanych
7
Likwidacja, rekultywacja i zagospodarowanie służbowych stacji paliw w 23
jednostkach miejskich i powiatowych Policji woj. dolnośląskiego
Komenda Wojewódzka Policji
we Wrocławiu
Projekt miał być realizowany na terenie całego województwa dolnośląskiego, w
miejscowościach o dużej gęstości zaludnienia oraz na terenach turystycznych i
uzdrowiskowych. Efekty projektu miały oddziaływać pozytywnie na całe
województwo dolnośląskie – na terenie 23 gmin.
81
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.6. Wsparcie instytucji zajmujących się zabezpieczeniem środowiska naturalnego
8
Budowa budynku dla Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej PSP przy ul. Kosmonautów
we Wrocławiu
Gmina Wrocław
Jednostka miała obsługiwać dwa powiaty. Strażacy mieli również w miarę
potrzeby wyjeżdżać na akcje do dwóch sąsiednich powiatów, zabezpieczając
znaczną część województwa
9
Bezpieczny Dolny Śląsk – rozbudowa centrów ratownictwa województwa
dolnośląskiego – zakup specjalistycznego sprzętu technicznego
Komenda Wojewódzka
Państwowej Straży Pożarnej
we Wrocławiu
Zakupione w ramach Projektu pojazdy pożarnicze miały być rozlokowane po
całym województwie, w oparciu o zdiagnozowane przez beneficjenta potrzeby
oraz zapewniać możliwość szybkiego reagowania na zagrożenia w każdym
miejscu województwa.
10
Bezpieczny Dolny Śląsk – budowa mobilnego systemu monitoringu i usuwania
zagrożeń środowiska
Pojazdy ratownicze zakupione w ramach projektu miały być rozlokowane na
obszarze całego województwa, w oparciu o zdiagnozowane przez beneficjenta
potrzeby (potencjalne zagrożenia) oraz zapewniać możliwość szybkiego
reagowania na zagrożenia w każdym miejscu województwa.
11
System ograniczania skutków katastrof ekologicznych, technologicznych i klęsk
żywiołowych na terenie powiatów lwóweckiego i lubańskiego
Powiat Lwówecki
Pojazdy pożarnicze i sprzęt specjalistyczny zakupione w ramach projektu miały
być rozlokowane na całym na obszarze obydwu powiatów w celu jak najszybszej
reakcji na zagrożenia. Rozbudowa bazy doposażenia miała pozwolić na dobre
funkcjonowanie ratownictwa na obszarze podgórskim o utrudnionym dojeździe i
na obszarach przygranicznych płd-zach części województwa.
Źródło: Indykatywny Wykaz Indywidualnych Projektów Kluczowych dla Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa
Dolnośląskiego na lata 2007-2013 (Indykatywna lista projektów indywidualnych), Załącznik do Uchwały Nr 3246/IV/12Zarządu
Województwa Dolnośląskiego z dnia 4 grudnia 2012 r.; Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla
Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 (Uszczegółowienie RPO WD), 2013.
W badaniu stanu realizacji wybranych priorytetów RPO dla Województwa Dolnośląskiego na lata 20072013 uznano m.in., że projekty indywidualne realizowane w ramach działania 4.4 zostały trafnie
określone. Trafny dobór projektów ma być przyczyną wysokiej kontraktacji tego działania27.
Beneficjent jednego z projektów kluczowego (z działania 4.6) pozytywnie ocenił możliwość
skorzystania z zaproszenia do składania projektów kluczowych, także z tego zaproszenia, gdzie
przyjęto kryteria ponadpowiatowego oddziaływania projektów. Projekty realizowane przez beneficjenta
mają obejmować całe województwo, gdyż samochody zakupione w ramach projektu przemieszczają
się w razie potrzeby między różnymi powiatami.
Z tabeli 47 wynika, że zasięg efektów projektów kluczowych nie obejmuje zwykle większej części
województwa, a jedynie kilka sąsiadujących ze sobą powiatów. W przypadku, gdy projekt odnosi się
do całego regionu, to realizowany jest w sposób punktowy (np. na terenach byłych stacji paliw w
określonych gminach). Skutki realizacji takich projektów mogą mieć raczej charakter lokalny, a nie
regionalny.
27
M. Bukowska, M. Wieczorek-Grabowska, M. Karwowska, M. Grabowski, Ocena stanu realizacji wybranych priorytetów
Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 w kontekście przeglądu Programu w
2011 roku, KarStanS Sp. z o.o. z siedzibą w Toruniu.
82
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Typy projektów
Zestawienie przykładowych rodzajów projektów w ramach poszczególnych działań priorytetu 4
zawiera tabela 47.
Tabela 47. Przykładowe rodzaje projektów w priorytecie 4
Działanie
Rodzaje projektów
4.1

Budowa, rozbudowa lub przebudowa zakładów zagospodarowania odpadów komunalnych oraz elementów
systemu gospodarowania odpadami komunalnymi tj.: stacji przeładunkowych odpadów komunalnych,
instalacji do segregacji lub przetwarzania odpadów selektywnie zebranych (poprzez zakłady
zagospodarowania odpadów komunalnych rozumie się istniejące oraz planowane regionalne instalacje do
przetwarzania odpadów komunalnych określone w wojewódzkim planie gospodarki odpadami).

Zakup wyposażenia niezbędnego do selektywnego zbierania odpadów, w tym niebezpiecznych (zakup taki
może stanowić element projektu wymienionego w pkt. 1 lub stanowić odrębny projekt pod warunkiem, że
wyposażenie jest uzupełnieniem infrastruktury już istniejącej).

Likwidacja „dzikich wysypisk śmieci”.

Rekultywacja zamkniętych składowisk odpadów komunalnych i innych szczególnie zagrażających środowisku
oraz rekultywacja zamkniętych kwater funkcjonujących składowisk odpadów.

Przedsięwzięcia związane z wykorzystaniem składowisk odpadów dla pozyskania alternatywnych źródeł
energii tj. biogazu.

Przedsięwzięcia z zakresu współpracy międzynarodowej i międzyregionalnej (m.in. seminaria, konferencje)
w celu zapewnienia wymiany dobrych praktyk oraz doświadczeń.
Nie jest możliwa realizacja projektu polegającego wyłącznie na zakupie środków transportu do wywozu odpadów.
4.2

Rozwiązania kompleksowe: jednoczesna budowa i modernizacja infrastruktury wodnej i ściekowej w tym
samym spójnym systemie gospodarki wodno-ściekowej28 ujętej w KPOŚK w aglomeracjach od 2 tys. do 15
tys. RLM (tj. kanalizacji sanitarnej, deszczowej, oczyszczalni ścieków i innych urządzeń wodno-ściekowych
zmniejszających negatywne oddziaływanie zanieczyszczeń na środowisko, w tym gospodarcze wykorzystanie
odpadów i osadów pościekowych w oczyszczalniach ścieków);

uzupełnienie istniejącej infrastruktury:
o
budowa i modernizacja systemów sanitarnych (ujętych w KPOŚK w aglomeracjach od 2 tys. do 15
tys. RLM), w tym budowa i/lub modernizacji sieci kanalizacji sanitarnej wraz z budową i/lub
modernizacją oczyszczalni ścieków;
o
modernizacja oczyszczalni ścieków w celu spełnienia wymogów dyrektywy 91/271/EWG
dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych;
o
budowa i/ lub modernizacja sieci kanalizacji sanitarnej, jako uzupełnienie istniejącej sieci
wodociągowej we wszystkich ww. przypadkach;
o
budowa indywidualnych systemów oczyszczania ścieków na obszarach wiejskich29 – jako
uzupełnienie istniejącej sieci wodociągowej;

Budowa i/lub modernizacja infrastruktury związanej z poprawą jakości wody oraz budowy i/lub modernizacji
sieci wodociągowej na obszarach wiejskich, rozumianych zgodnie z definicją zawartą w Słowniczku30;

poprawa jakości wody31 na obszarach miejskich nie spełniających wymogów Ramowej Dyrektywy Wodnej
98/83/WE zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody
przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz.U. Nr 61, poz. 417);

Energetyczne wykorzystanie odpadów i osadów pościekowych w oczyszczalniach ścieków (jako element
wyżej wymienionych projektów);

Przedsięwzięcia z zakresu współpracy międzynarodowej i międzyregionalnej (m.in. seminaria, konferencje)
w celu zapewnienia wymiany dobrych praktyk oraz doświadczeń.
W ramach powyższych rodzajów projektów istnieje możliwość realizacji przedsięwzięć z zakresu badania i
monitoringu jakości wód i ścieków (jako element projektu).
4.3
Projekty dotyczące:

nabycia urządzeń, sprzętu itp.,

modernizacji źródeł ciepła,

wymiany źródeł ciepła
28
Nie będą dofinansowane inwestycje wodno-kanalizacyjne dla nie powiązanych bezpośrednio ze sobą systemów dostawy wody
i odbioru ścieków.
29
Indywidualne systemy oczyszczania ścieków komunalnych – przydomowe oczyszczalnie ścieków na terenach, gdzie budowa
systemów kanalizacji zbiorczej nie przyniosłaby korzyści dla środowiska lub powodowała nadmierne koszty (brak uzasadnienia
technicznej i ekonomicznej realizacji zbiorczych systemów kanalizacyjnych); oczyszczalnie te mogą mieć charakter mechanicznobiologicznych, np. oczyszczalni opartych na osadniku gnilnym i grawitacyjnym systemie rozsączającym podczyszczone ścieki w
gruncie, obsługujących kilka do kilkunastu gospodarstw domowych.
30
Obszar wiejski to jednostki osadnicze poza granicami miast mające status gminy wiejskiej oraz obszary wiejskie w gminach
miejsko-wiejskich.
31
tj. przedsięwzięcia dotyczące budowy i/lub modernizacji źródeł zaopatrzenia w wodę w celu spełnienia wymogów Dyrektywy
Wodnej tj. ujęcia wody, stacje uzdatniania wody (SUW), urządzenia przesyłowo-magazynowe.
83
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.4
4.5
4.6
4.7
służących obniżeniu emisji zanieczyszczeń z obiektów użyteczności publicznej, m.in. kotłów c.o., systemów
oczyszczania gazów odlotowych itp. z wyłączeniem projektów dotyczących obiektów ochrony zdrowia i placówek
edukacyjnych (mogą być one realizowane w działaniu 5.4)
W ramach powyższych projektów:

możliwa jest modernizacja pomieszczenia, w którym zlokalizowane jest źródło ciepła, w zakresie niezbędnym
dla jego prawidłowego funkcjonowania,

dopuszczalne jest dostosowanie do obowiązujących norm infrastruktury niezbędnej dla prawidłowego
funkcjonowania źródła ciepła (dotyczy produkcji ciepła, a nie jego dystrybucji).

Regulacja i utrzymania cieków wodnych (pogłębianie, stabilizacja brzegów, prace remontowe w korytach
rzecznych itd.), uwzględniające potrzeby ochrony przyrody, w tym bioróżnorodności;

Roboty budowlane i zakup wyposażenia dla obiektów technicznej ochrony przeciwpowodziowej,
zwiększające retencję wód powierzchniowych (np. wałów, przepompowni, magazynów
przeciwpowodziowych, urządzeń piętrzących i zbiorników);

Prace ziemne i roboty budowlane związane z utrzymaniem i regulacją cieków wodnych, poprawiające bilans
wodny w zlewniach, a także związane z budową i remontem zbiorników wielofunkcyjnych, małej retencji i
suchych zbiorników przeciwpowodziowych;

Przedsięwzięcia z zakresu współpracy międzynarodowej i międzyregionalnej (m.in. seminaria, konferencje)
w celu zapewnienia wymiany dobrych praktyk oraz doświadczeń.

Rekultywacja obszarów zdegradowanych (w tym poprzemysłowych i powojskowych) polegająca na
zagospodarowaniu tych terenów na cele:
o
przyrodnicze,
o
rekreacyjno-wypoczynkowe lub
o
gospodarki proekologicznej,
z wyłączeniem przeznaczenia tych terenów na działalność komercyjną lub odpłatną,

Likwidacja nieczynnych mogilników i składowisk odpadów niebezpiecznych,

Przedsięwzięcia z zakresu współpracy międzynarodowej i międzyregionalnej (m.in. seminaria, konferencje)
w celu zapewnienia wymiany dobrych praktyk oraz doświadczeń.

System monitoringu, powiadamiania i identyfikacji zagrożeń: projekty z zakresu systemu monitoringu i
powiadamiania wszystkich komponentów środowiska naturalnego dotyczące zakupu specjalistycznego
sprzętu technicznego i komputerowego, oprogramowania oraz budowy, modernizacji stosownych
pomieszczeń.

Wsparcie instytucji ochrony chemicznej i biologicznej: projekty dotyczące budowy, rozbudowy, modernizacji
centrów ratownictwa i wyspecjalizowanych służb jak również zakupu specjalistycznego sprzętu technicznego
(w tym środków łączności) tak, aby mogły one skutecznie ograniczać i zwalczać skutki katastrof i klęsk
żywiołowych oraz technologicznych.

Infrastruktura przeciwpożarowa i rozminowywania: projekty dotyczące rozwoju infrastruktury związanej z
zapobieganiem oraz szybką likwidacją zagrożeń i skutków pożarowych (np. systemy ostrzegania, budowy
leśnych dróg dojazdowych, punktów czerpania wody); projekty dotyczące budowy, rozbudowy centrów
ratownictwa i wyspecjalizowanych służb jak również zakup specjalistycznego sprzętu technicznego tak, aby
mogły one skutecznie ograniczać oraz zwalczać skutki związane z pożarami; projekty dotyczące
rozminowania terenów powojskowych.

Przedsięwzięcia z zakresu współpracy międzynarodowej i międzyregionalnej (m.in. seminaria, konferencje)
w celu zapewnienia wymiany dobrych praktyk oraz doświadczeń.

Zahamowanie strat różnorodności biologicznej na wszystkich poziomach jej organizacji, czyli różnorodności
wewnątrzgatunkowej, międzygatunkowej i ponadgatunkowej (ekosystemów i krajobrazów), tj:
o
działania służące zachowaniu siedlisk gatunków chronionych w biocenozach poddanych
antropopresji zwłaszcza na terenach upraw rolnych i zurbanizowanych;
o
tworzenie drobnych struktur w krajobrazie rolniczym takich jak mokradła, oczka wodne,
zakrzewienia i zadrzewienia śródpolne, miedze i pasy roślinności wzdłuż cieków i dróg, działania
powinny być oparte o odtwarzanie swoistych dla danego regionu rodzimych ekosystemów;
o
działania związane z tworzeniem siedlisk zastępczych dla gatunków chronionych, których obecne
siedliska są zagrożone;
o
działania mające na celu ochronę ekosystemów i gatunków priorytetowych w obszarach Natura
2000;

Wzbogacenie składu gatunkowego drzewostanów (w tym eliminacja monokultur) w celu zwiększenia
różnorodności genetycznej i biologicznej biocenoz leśnych, tj:
o
działania związane z utrzymaniem lub przywróceniem właściwego stanu ochrony siedlisk
przyrodniczych leśnych będących przedmiotami ochrony w obszarach Natura 2000 (działania
wykraczające poza plan urządzania lasu);

Odbudowa i udrażnianie korytarzy ekologicznych (leśnych, rzecznych i innych) zapewniających wymianę
genów pomiędzy różnymi populacjami lokalnymi, tj:
o
odtwarzanie ciągłości liniowych elementów krajobrazu takich jak szpalery drzew, krzewów,
stanowiących korytarze ekologiczne między obszarami Natura 2000;
o
ochrona, konserwacja lub tworzenie siedlisk dla chronionych gatunków zwierząt związanych ze
starszymi wiekowo drzewostanami w ten sposób, aby odtwarzać zerwane powiązania między
lokalnymi populacjami zasiedlającymi obszary Natura 2000 i rezerwaty;
84
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
odtwarzanie lub utrzymanie ciągłości korytarzy ekologicznych w dolinach rzecznych
umożliwiających migrację i swobodne przemieszczanie się organizmów wodnych służących
realizacji celów środowiskowych dla jednolitych części wód powierzchniowych zwłaszcza dla
cieków położonych w formach ochrony przyrody zgodnie z „Planem gospodarowania wodami na
obszarze dorzecza Odry” (MP nr 40 poz. 451 z 22 lutego 2011 r.);

Ochrona i utrzymanie siedlisk we właściwym stanie lub przywracających ich właściwy stan, tj:
o
ochrona i konserwacja miejsc hibernacji lub miejsc letniej koncentracji nietoperzy;
o
działania związane z eliminacja gatunków obcego pochodzenia w obszarach Natura 2000 i
rezerwatach (z wyjątkiem gatunków których eliminacja jest nieracjonalna np.: niecierpek
drobnokwiatowy);
o
działania związane z utrzymaniem lub przywróceniem właściwego stanu ochrony siedlisk
przyrodniczych nieleśnych i siedlisk gatunków będących przedmiotami ochrony przede wszystkim
w obszarach Natura 2000;

Renaturalizacja obszarów hydrograficznych i utrzymania obszarów wodno-błotnych, zmierzających do
pozyskania gruntów pod obszary chronione;

Kształtowanie terenów zieleni, parków i lasów komunalnych (szczególnie na obszarach miejskich); rozwoju
ogrodów specjalnych o istotnym znaczeniu przyrodniczym (np. ogrody dendrologiczne, ogrody botaniczne);

Budowa, modernizacja i doposażenie infrastruktury służącej szeroko pojętej edukacji ekologicznej (punkty
widokowe, ścieżki przyrodnicze, ośrodki dydaktyczno-promocyjne, centra informacyjne i edukacyjne itp.);

Przedsięwzięcia z zakresu współpracy międzynarodowej i międzyregionalnej (m.in. seminaria, konferencje)
w celu zapewnienia wymiany dobrych praktyk oraz doświadczeń.
Źródło: Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 20072013 (Uszczegółowienie RPO WD), 2013.
o
O poprawnym wyborze typów przedsięwzięć przeznaczonych do dofinansowania może świadczyć brak
skarg ze strony potencjalnych beneficjentów wskazujących na brak określonych rodzajów projektów.
Pewne drobne zmiany mogłyby – zdaniem uczestników triady – polegać np. na rezygnacji ze wsparcia
likwidacji „dzikich wysypisk” w działaniu 4.1. Wydaje się, że na tę opinię wpłynęło niewielkie
zainteresowanie przedsięwzięciami zmierzającymi do likwidacji miejsc nielegalnego deponowania
odpadów. Tego typu działania były przewidziane tylko w jednym projekcie – przedsięwzięciu pn.
„Likwidacja dzikich wysypisk śmieci na terenie gminy Gromadka”, który zakładał zewidencjonowanie
74 „dzikich wysypisk”. Jak już jednak wspomniano we wcześniejszej części opracowania, nielegalne
składowiska stanowią dość istotny problem ekologiczny w regionie. Można uznać, że przedsięwzięcia
polegające na likwidacji takich wysypisk powinny być ciągle wspierane.
Jeden z uczestników panelu ekspertów zwrócił uwagę na potrzebę dofinansowania ze środków RPO
instalacji do termicznego przekształcania odpadów. Tego typu przedsięwzięcia nie mogły być jednak
dofinansowane w ramach RPO WD – zgodnie z zapisami linii demarkacyjnej były one wspierane z
poziomu krajowego.
Pewnym ograniczeniem w zakresie typów projektów w działaniu 4.2 jest to, że stosunkowo małe
gminy, ale będące aglomeracjami o ponad 15 tys. RLM muszą realizować projekty w ramach Programu
Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Takie gminy mają problem z „udźwignięciem” dość dużych
projektów. Tymczasem beneficjenci uważają, że zarządzanie projektami dofinansowanymi w ramach
RPO jest prostsze i tańsze. Jeden z beneficjentów zasugerował wobec tego potrzebę rezygnacji z
podziałów na projekty według RLM w przyszłym okresie programowania. Jest to ważne w przypadku
gmin o dużych aglomeracjach, ale które potrzebują tylko uzupełnienia istniejącej sieci kanalizacyjnej
(obejmującej już np. 90% gminy).
Krytycznie – z punktu widzenia realizacji celów ekologicznych – należy ocenić dość wąski zakres
działania 4.3, ograniczony do wymiany źródeł ciepła służących obniżeniu emisji zanieczyszczeń z
obiektów użyteczności publicznej Działanie to powinno uwzględniać możliwość realizacji
kompleksowych projektów, polegających nie tylko na wymianie źródła ciepła, ale również na
dociepleniu budynku. Brak kompleksowej termomodernizacji może przekreślać opłacalność inwestycji
polegającej na samej wymianie kotła. Ogranicza to również efekt ekologiczny przedsięwzięcia,
polegający na redukcji emisji gazów cieplarnianych (dwutlenku węgla) i innych zanieczyszczeń
powietrza.
Według niektórych ocen działanie 4.5 powinno uwzględniać możliwość zagospodarowania terenów
na cele gospodarcze czy inwestycyjne. Należy jednak stwierdzić, że z punktu widzenia celów ochrony
85
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
środowiska aktualne rozwiązanie (zagospodarowanie terenów zdegradowanych wyłącznie na cele
przyrodnicze, rekreacyjno-wypoczynkowe oraz gospodarki proekologicznej) jest bardziej korzystne.
Respondent wywiadu indywidualnego zwrócił uwagę na wprowadzającą w błąd, jego zdaniem, nazwę
działania 4.7. Według respondenta działanie powinno mieć nazwę „Projekty służące edukacji
ekologicznej (…)” (a nie „Ochrona bioróżnorodności i edukacja ekologiczna”). Ten postulat wydaje się
trafny – wśród przykładowych rodzajów projektów w działaniu 4.7 znajduje się bowiem „budowa,
modernizacja i doposażenie infrastruktury służącej szeroko pojętej edukacji ekologicznej (punkty
widokowe, ścieżki przyrodnicze, ośrodki dydaktyczno-promocyjne, centra informacyjne i edukacyjne
itp.)”.
Zestawienie przykładowych rodzajów projektów w ramach poszczególnych działań priorytetu 5
zawiera tabela 48.
Tabela 48. Przykładowe rodzaje projektów w priorytecie 5
Działanie
Rodzaje projektów
5.1

Budowa, modernizacja jednostek wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych opartych o
o
energię wodną (w tym geotermalną) oraz
o
biomasę32
e)
wraz z niezbędną infrastrukturą służącą do przyłączenia do najbliżej istniejącej sieci;

Przedsięwzięcia z zakresu współpracy międzynarodowej i międzyregionalnej (m.in. seminaria, konferencje)
w celu zapewnienia wymiany dobrych praktyk oraz doświadczeń.
5.2

Przebudowa istniejącej sieci dystrybucji energii elektrycznej niskiego i średniego napięcia.

Budowa nowych sieci dystrybucji energii elektrycznej niskiego i średniego napięcia w celu zapewnienia
niezbędnych potrzeb wyłącznie terenów inwestycyjnych.

Budowa nowych sieci dystrybucji energii elektrycznej niskiego i średniego napięcia w celu zapewnienia
niezbędnych potrzeb wyłącznie dla społecznego budownictwa mieszkaniowego na obszarach małych miast.

Budowa, modernizacja gazowych sieci dystrybucji gazu.
5.3

Budowa, modernizacja ciepłowni wykorzystujących odnawialne źródła energii wraz z ich niezbędnym
wyposażeniem.

Inwestycje w zakresie produkcji ciepła i energii elektrycznej w układzie kogeneracji33 o wysokiej wydajności
zgodnie z dyrektywą nr 2004/8/WE.

Budowa, modernizacja sieci dystrybucji ciepła.

Przedsięwzięcia z zakresu współpracy międzynarodowej i międzyregionalnej (m.in. seminaria, konferencje)
w celu zapewnienia wymiany dobrych praktyk oraz doświadczeń.
5.4

Termomodernizacja budynków podmiotów leczniczych działających w publicznym systemie opieki
zdrowotnej, w tym z wykorzystaniem alternatywnych źródeł energii.

Termomodernizacja placówek edukacyjnych (wyłącznie: przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły
średnie), w tym z wykorzystaniem alternatywnych źródeł energii.
Źródło: Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 20072013 (Uszczegółowienie RPO WD), 2013.
Za pewne ograniczenie należy uznać wyłączenie budowy jednostek wytwarzania energii z energii
wiatru czy energii słonecznej w ramach działania 5.1. Taki wniosek potwierdza duże zainteresowanie
różnych podmiotów realizacją inwestycji polegających na budowie elektrowni wiatrowych. Wyłączenie
energetyki wiatrowej z typów przedsięwzięć wynikało z dość ograniczonych środków w ramach
priorytetu 5. W trakcie programowania uznano, że farmy wiatrowe są inwestycjami drogimi, a
wspieranie niewielkich (i mało efektywnych) elektrowni wiatrowych (na co zezwalała ówczesna linia
demarkacyjna) przyniesie niewielkie korzyści. Farmy wiatrowe miały być finansowane w poziomu
krajowego.
Stosunkowo niewielkie środki przeznaczone na wdrażanie priorytetu 5 doprowadziły do tego, że
skupiono się na „inteligentnej specjalizacji” regionu, za którą uznano energetykę wodną. Według
jednego z uczestników panelu eksperckiego możliwość realizacji tego typu projektów była o tyle
32
Przez projekty dot. wytwarzania energii z biomasy należy również rozumieć projekty mające na celu wytwarzanie energii ze
źródeł odnawialnych opartych o biogaz, w tym biogaz wysypiskowy, a także biogaz powstały w procesach odprowadzania lub
oczyszczania ścieków albo rozkładu składowanych szczątek roślinnych i zwierzęcych (również biogaz rolniczy).
33
Dopuszcza się również inwestycje dot. trigeneracji.
86
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
korzystna, że obiekty małej energetyki wodnej można odbudować w stosunkowo krótkim czasie. Z
drugiej jednak strony są to w większości przypadków obiekty stare (przedwojenne) i zaniedbane.
O potrzebie zmiany listy projektów w ramach działania 5.1 może w pewnym stopniu świadczyć niższe
niż zakładane zainteresowanie projektami polegającymi na budowie czy modernizacji elektrowni
wodnych. Oczywiście rozstrzygnięcie tej kwestii wymaga m.in. dokładnych badań potencjału OZE w
województwie. Warto w tym miejscu przytroczyć opinię jednego z ekspertów, według którego środki
które zostałyby przeznaczone na ewentualne wspieranie energetyki słonecznej nie byłyby
wykorzystane.
Należy dodać, że małym zainteresowaniem wnioskodawców cieszyły się przedsięwzięcia z zakresu
współpracy międzynarodowej i międzyregionalnej. Utrzymanie możliwości finansowania tego typu
przedsięwzięć jest jednak zasadne. Przykładowo, eksperci z dziedziny energetyki przyznali, że
konferencje czy seminaria międzynarodowe sprzyjają wdrażaniu rozwiązań sprawdzonych w innych
krajach (np. w Niemczech czy Czechach).
Typy beneficjentów
Zestawienie typów beneficjentów projektów w priorytecie 4 zawiera tabela 49. W tabeli znajdują się
również informacje o liczbie projektów zrealizowanych przez określonych beneficjentów34.
Tabela 49. Typy beneficjentów projektów w priorytecie 4
Typ beneficjenta
4.1
4.2
49
Działanie
4.3 4.4 4.5
11
10c)
5
4.6 4.7
Jednostki zaliczane do sektora finansów publicznych a)
4
32
Jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia
15
Związki i stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego
–
–
–
–
–
–
PGL Lasy Państwowe i jego jednostki organizacyjne b)
–
–
–
–
3
Organizacje pozarządowe
–
–
–
4
Parki narodowe i krajobrazowe
–
–
–
2
Kościoły, związki wyznaniowe oraz osoby prawne kościołów i związków
1
wyznaniowych
Podmioty świadczące usługi w zakresie gospodarki odpadowej w ramach
10
realizacji zadań jednostek samorządu terytorialnego
Podmioty świadczące usługi wodno-ściekowe w ramach realizacji zadań
3
jednostek samorządu terytorialnego
Razem
25
52
11
10
6
4
42
a) Zgodnie ze Szczegółowym Opisem Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na
lata 2007-2013 jednostki sektora finansów publicznych to podmioty określone w art. 9 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 roku o
finansach publicznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 157 poz. 1240, z późn. zm.). Zgodnie z tym przepisem sektor finansów publicznych
tworzą: 1) organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz
sądy i trybunały; 2) jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki; 3) jednostki budżetowe; 4) samorządowe zakłady
budżetowe; 5) agencje wykonawcze; 6) instytucje gospodarki budżetowej; 7) państwowe fundusze celowe; 8) Zakład
Ubezpieczeń Społecznych i zarządzane przez niego fundusze oraz Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i fundusze
zarządzane przez Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego; 9) Narodowy Fundusz Zdrowia; 10) samodzielne
publiczne zakłady opieki zdrowotnej; 11) uczelnie publiczne; 12) Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki
organizacyjne; 13) państwowe i samorządowe instytucje kultury oraz państwowe instytucje filmowe; 14) inne państwowe lub
samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem
przedsiębiorstw, instytutów badawczych, banków i spółek prawa handlowego. b) W działaniu 4.1 wyłącznie w zakresie
projektów dotyczących likwidacji „dzikich wysypisk śmieci”. c) W tym 6 projektów zrealizowanych przez Dolnośląski Zarząd
Melioracji i Urządzeń Wodnych we Wrocławiu i 3 przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu.
Według Szczegółowego Opisu Priorytetów dany rodzaj podmiotu jest beneficjentem działania
Źródło: opracowanie własne na podstawie materiałów przekazanych przez UMWD i Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego
Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 (Uszczegółowienie RPO WD), 2013.
Z analizy danych zawartych w tabeli 50 wynika, że głównym typem beneficjentów w priorytecie 4 były
jednostki zaliczane do sektora finansów publicznych. Przedmiotem krytyki było wyłączenie z
34
Dany beneficjent mógł występować więcej niż raz.
87
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
możliwości realizacji pewnych typów projektów (z zakresu gospodarki odpadami) organizacji
pozarządowych, warto jednak zauważyć, że zakres wykorzystania środków RPO przez trzeci sektor był
dość ograniczony.
Zestawienie typów beneficjentów projektów w priorytecie 5 zawiera tabela 50. W tablicy zawarto
również informacje o liczbie projektów zrealizowanych przez określonych beneficjentów35.
Tabela 50. Typy beneficjentów projektów w priorytecie 5
Typ beneficjenta
5.1
–
Działanie
5.2 5.3
5.4
Jednostki sektora finansów publicznych
Jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia
–
Związki i stowarzyszenia jednostki samorządu terytorialnego
–
Przedsiębiorstwa energetyczne w rozumieniu ustawy Prawo energetycznea)
11
26c)
8
Regionalne zarządy gospodarki wodnej
–
Organizacje pozarządowe
–
–
Szkoły wyższe
–
–
Podmioty lecznicze zgodnie z definicją zawartą w art. 4 Ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o
11
działalności leczniczej – z wyłączeniem podmiotów zdefiniowanych w art. 4 ust. 1 pkt. 3 i 4
tejże Ustawy
Osoby prawne i fizyczne będące organami prowadzącymi szkoły i placówki edukacyjne b)
–
działające w publicznym systemie oświaty, np.: jednostki samorządu terytorialnego, ich związki
i stowarzyszenia; jednostki organizacyjne jst posiadające osobowość prawną; osoby prawne i
fizyczne będące organami prowadzącymi szkoły i placówki; kościoły i związki wyznaniowe oraz
osoby prawne kościołów i związków wyznaniowych; organizacje pozarządowe
Razem
11
26
8
11
a) Za przedsiębiorstwo w Działaniu 5.1 i 5.3, uważa się podmiot prowadzący działalność gospodarczą bez względu na jego
formę prawną. Zalicza się tu w szczególności osoby prowadzące działalność na własny rachunek oraz firmy rodzinne zajmujące
się rzemiosłem lub inną działalnością, a także spółki lub konsorcja prowadzące regularną działalność gospodarczą. b) Jednostki
działające na podstawie przepisów Ustawy z dnia 07.09.1991 o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz 2572 ze zm.). c)
w tym 12 projektów, których beneficjentem była Dolnośląska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. oraz 10 projektów, których
beneficjentem był Tauron Dystrybucja Spółka Akcyjna
Według Szczegółowego Opisu Priorytetów dany rodzaj podmiotu jest beneficjentem działania
Źródło: opracowanie własne na podstawie materiałów przekazanych przez UMWD i Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego
Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 (Uszczegółowienie RPO WD), 2013.
Z tabeli 51 wynika, że projekty w priorytecie 5 były realizowane przez dwie grupy podmiotów –
przedsiębiorstwa energetyczne i podmioty lecznicze. Poza tymi beneficjentami ze środków priorytetu
energetycznego nie skorzystały żadne inne podmioty.
Jeden z poważniejszych problemów związany z typem beneficjenta w priorytecie 5 polegał na
rozstrzygnięciu, kto jest przedsiębiorcą energetycznym. Uzyskano wyjaśnienie z Urzędu Regulacji
Energetyki. Definicja była na tyle szeroka, że wszystkie jednostki samorządu terytorialnego, w tym
gminy, które będą sprzedawać energię są przedsiębiorstwami energetycznymi w rozumieniu ustawy
Prawo energetyczne. Na posiedzeniu Komitetu Monitorującego stwierdzono, że jeżeli projekty
zgłaszane przez jednostki samorządu terytorialnego w zakresie wytwarzania lub przesyłu energii
będzie można uznać za wolne od pomocy publicznej, wówczas beneficjentem może być jednostka
samorządu. Natomiast w projektach, do których konieczne będzie zastosowanie Rozporządzenia w
sprawie udzielenia pomocy publicznej na inwestycje w zakresie energetyki jedynym dopuszczalnym
beneficjentem będzie ten, który spełnia definicje przedsiębiorstwa energetycznego w rozumieniu
ustawy Prawo energetyczne36.
Definicja stanowi, że „przedsiębiorca posiadający promesę koncesji oraz ponoszący koszty związane z
inwestycją zmierzającą do uruchomienia działalności gospodarczej polegającą na wytwarzaniu energii
może zostać uznany za przedsiębiorstwo energetyczne w świetle art. 3 pkt 12 ustawy – Prawo
energetyczne”. Decydującym czy dany podmiot można uznać za przedsiębiorstwo energetyczne jest
35
Dany beneficjent mógł występować więcej niż raz.
Protokół z XV posiedzenia Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na lata
2007-2013 w dniu 7 lutego 2011 r.
36
88
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
fakt wykonywania czynności przygotowujących do rozpoczęcia działalności gospodarczej związanej z
wytwarzaniem, przetwarzaniem, magazynowaniem, przesyłaniem, dystrybucją paliw lub energii lub
obrotem energią oraz ponoszeniem kosztów związanych z inwestycją zmierzającą do uruchomienia
tejże działalności. Podmiot nie musi spełniać łącznie dwóch warunków, tj. posiadać promesy koncesji
oraz ponosić kosztów związanych z inwestycją, aby został uznany za przedsiębiorstwo energetyczne37.
Eksperci biorący udział w panelu zwrócili uwagę, że zachodzi potrzeba rozszerzania katalogu
beneficjentów, ze względu na to, że gminy, często znacznie zadłużone, nie będą w stanie wykorzystać
środków. Lista mogłaby być również rozszerzona o jednostki badawczo-rozwojowe. Podano przykład
krajów Europy Zachodniej, gdzie samorządy, przedsiębiorstwa i jednostki naukowe współpracują na
rzecz rozwoju miast i gmin.
Za niekorzystne z punktu widzenia ochrony środowiska można uznać ograniczenie typów
beneficjentów w działaniu 5.4 do podmiotów leczniczych oraz osób będących organami
prowadzącymi szkoły i placówki edukacyjne działające w publicznym systemie oświaty. W źródłach
zainstalowanych w budynkach służby zdrowia nie spala się bowiem odpadów. Tego typu praktyki
podejmowane są raczej w mieszkaniach prywatnych.
Kwota dofinansowania
Tabela 51 zawiera informacje o minimalnej i maksymalnej wartości projektu i kwoty wsparcia dla
działań priorytetu 4 i priorytetu 5.
Tabela 51. Minimalna i maksymalna wartość projektu oraz kwota wsparcia dla działań w ramach priorytetów 4 i 5
Działanie
Minimalna/maksymalna wartość projektu
Minimalna/maksymalna kwota wsparcia
Priorytet 4
4.1
Od 1 mln PLN, z wyłączeniem:
Do 50 tys. PLN dla projektów z zakresu współpracy
 projektów z zakresu zakupu wyposażenia niezbędnego międzynarodowej i międzyregionalnej
do selektywnego zbierania odpadów, w tym
niebezpiecznych;
 likwidacji „dzikich wysypisk śmieci”,
 współpracy międzynarodowej i międzyregionalnej
4.2
–
Powyżej 4 mln PLN (z wyłączeniem projektów z
zakresu współpracy międzynarodowej i
międzyregionalnej)
Do 50 tys. PLN dla projektów z zakresu współpracy
międzynarodowej i międzyregionalnej
4.3
Od 50 tys. PLN
–
4.4
Od 2 mln PLN do 40 mln PLN
Do 50 tys. PLN dla projektów z zakresu współpracy
międzynarodowej i międzyregionalnej
4.5
Od 500 tys. PLN do 20 mln PLN
Do 30 tys. PLN dla projektów z zakresu współpracy
Ograniczenia nie dotyczą projektów z zakresu współpracy międzynarodowej i międzyregionalnej
międzynarodowej i międzyregionalnej
4.6
Od 200 tys. PLN do 4 mln PLN (maksymalna wartość nie
Do 30 tys. PLN dla projektów z zakresu współpracy
dotyczy projektów o znaczeniu regionalnym
międzynarodowej i międzyregionalnej
realizowanym przez jednostki Państwowej Straży
Pożarnej)
Ograniczenia nie dotyczą projektów z zakresu współpracy
międzynarodowej i międzyregionalnej
4.7
Od 50 tys. PLN
Do 30 tys. PLN dla projektów z zakresu współpracy
międzynarodowej i międzyregionalnej
Priorytet 5
5.1
 Na obszarach nie objętych PROW: od 300 tys.
Do 30 tys. PLN dla projektów z zakresu współpracy
całkowitych kosztów kwalifikowanych do poniżej 10
międzynarodowej i międzyregionalnej
37
Sprawozdanie roczne z wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013
w 2012 r., załącznik do uchwały nr 86/13 Komitetu Nadzorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa
Dolnośląskiego na lata 2007-2013 z dnia 24 czerwca 2013 roku.
89
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
mln PLN wydatków niezbędnych do realizacji projektu
które zostaną/zostały poniesione w okresie
kwalifikowalności.
 Na obszarach objętych PROW i tylko w przypadku gdy
beneficjentem jest gmina lub jednostka organizacyjna
dla której organizatorem jest j.s.t.: od 3 mln PLN
wartości (kwoty) dofinansowania do poniżej 10 mln
PLN wydatków niezbędnych do realizacji projektu
które zostaną/zostały poniesione w okresie
kwalifikowalności.
Powyższe ograniczenia nie dotyczą projektów z zakresu
współpracy międzynarodowej i międzyregionalnej.
5.2
Od
–
 500 tys. PLN dla projektów z zakresu dystrybucji
energii elektrycznej
 200 tys. PLN dla projektów dotyczących gazowych
sieci dystrybucji gazu
do poniżej 8 mln PLN wydatków niezbędnych do
realizacji projektu, które zostaną/zostały poniesione w
okresie kwalifikowalności dla projektów dotyczących
gazowych sieci dystrybucji gazu.
5.3
Od 500 tys. PLN do:
Do 30 tys. PLN dla projektów z zakresu współpracy
 poniżej 20 mln PLN całkowitych wydatków
międzynarodowej i międzyregionalnej:.
niezbędnych do realizacji projektu które
zostaną/zostały poniesione w okresie
kwalifikowalności – dla projektów dot. budowy,
modernizacji sieci dystrybucji ciepła;
 poniżej 10 mln PLN całkowitych wydatków
niezbędnych do realizacji projektu które
zostaną/zostały poniesione w okresie
kwalifikowalności – dla projektów dot. budowy,
modernizacji ciepłowni wraz z ich niezbędnym
wyposażeniem oraz inwestycji w zakresie produkcji
ciepła i energii elektrycznej w układzie kogeneracji o
wysokiej wydajności zgodnie z dyrektywą nr
2004/8/WE.
Powyższe ograniczenia nie dotyczą projektów z zakresu
współpracy międzynarodowej i międzyregionalnej.
5.4
Od 200 tys. PLN wydatków całkowitych do poniżej 10
–
mln PLN wydatków niezbędnych do realizacji projektu
które zostaną/zostały poniesione w okresie
kwalifikowalności
Źródło: Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 20072013 (Uszczegółowienie RPO WD), 2013.
Podczas badania metodą CATI zapytano beneficjentów o wysokość otrzymanego wsparcia,
rozumianego jako wartość minimalna i maksymalna projektu – dla 92% beneficjentów Priorytetu 4
było ono wystarczające i dla 80% beneficjentów Priorytetu 5. 16% beneficjentów osi 5 uznało, że te
kwoty nie są wystarczające.
Respondenci triady stwierdzili, że nie zauważyli problemów związanych z ustaleniem minimalnej
wartości projektu w poszczególnych działaniach obu analizowanych priorytetów. Wyjątkiem było
działanie 4.3, w którym minimalna wartość projektu wyniosła 50 tys. zł (a dodatkowo, przewidziano
dość zawężony typ projektów do dofinansowania). Rezultatem tego ograniczenia było wyłączenie z
dofinansowania mniejszych obiektów. Wsparcie mogły uzyskać jedynie projekty dotyczące większych
obiektów, w przypadku których wartość minimalna była przekraczana. Beneficjenci realizowali wobec
tego kompleksowe projekty, polegające np. na wymianie pieców w kilku szkołach w danej gminie.
Należy przy tym zauważyć, że ustalenie kwoty minimalnej na niższym poziomie mogłoby spowodować,
że koszt opracowania wniosku byłby niewspółmiernie wysoki w porównaniu do wsparcia.
90
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Problemy związane z maksymalną wartością projektu wystąpiły w przypadku działań 4.6 i 5.2. Jak
stwierdzili respondenci triady brak możliwości dofinansowania większych projektów w ramach tych
dwóch działań był przyczyną wprowadzenia pewnych wyjątków. W efekcie tej zmiany z ograniczenia
odnoszącego się do maksymalnej wartości projektu (w wysokości 4 mln zł) wyłączono jednostki
Państwowej Straży Pożarnej (działanie 4.6). Jak zauważył przedstawiciel tego beneficjenta projekty
o wartości powyżej 4 mln zł musiałyby być realizowane – zgodnie z zapisami linii demarkacyjnej – w
ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Takie rozwiązanie było znacznym
utrudnieniem dla beneficjenta, wymagałoby od niego sztucznego dzielenia projektu na kilka
mniejszych. Wskutek interwencji Komendy Wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej wyłączono
jednostki PSP z ograniczenia związanego z maksymalną wartością projektu. Umożliwiło to Straży
realizację dużych projektów (np. o wartości ponad 26 mln zł).
Wyjątki wprowadzono również w działaniu 5.2 – zniesiono limit w postaci 20 mln PLN całkowitych
kosztów kwalifikowanych dla projektów z zakresu sieci dystrybucji energii elektrycznej.
O tym, że ustalenie maksymalnej wartości projektu nie stanowiło przeszkody dla beneficjentów
świadczy wypowiedź przedstawiciela beneficjenta projektu kluczowego działania 4.4 (RZGW), który
zauważył, że ten beneficjent nie realizuje tak dużych projektów, aby ich wartość przekraczała 40 mln
zł (czy nawet – jak było początkowo – 20 mln zł). Osiągnięcie minimalnej wartości projektu (2 mln zł)
mogło być z kolei możliwe dzięki realizacji punktowych przedsięwzięć w różnych miejscach na jednym
dłuższym cieku (np. budowa kilkunastu przepławek na rzece). Oczywiście nie było możliwe
realizowanie kilku inwestycji oddalonych w przestrzeni w ramach jednego projektu.
Przeprowadzone badania upoważniają również do wyciągnięcia innych wniosków odnoszących się do
systemu zarządzania wyborem projektów. Chodzi tu o:





pozytywną opinię przedstawicieli KOP odnośnie do wzoru wniosku o dofinansowanie i studium
wykonalności,
pozytywną ocenę współpracy członków KOP z IZ jak i IP,
potrzebę zwiększenia liczby płatności przez Bank Gospodarstwa Krajowego,
ustalenie wyższego niż dotąd poziomu alokacji środków przeznaczonych na nabór (np. przyjęcie
wartości 300%),
uproszczenie systemu zaliczkowania. Dla samorządów wielkim problemem może być bowiem
realizacja dużych projektów. Problemy z zaliczkowaniem miały też organizacje pozarządowe.
4.3.2. Skuteczność działań informacyjno-promocyjnych podejmowanych przez IZ RPO i DIP
w ramach konkursów związanych z Priorytetami 4 i 5 RPO WD
Głównym źródłem danych do oceny tego aspektu były ankiety telefoniczne z beneficjentami. Badanie
metodą CATI wykazało, że zdecydowana większość beneficjentów uważa, że ma dobry dostęp do
informacji w ramach konkursów o dofinansowanie RPO WD.
Najwyżej oceniane przez beneficjentów są informacje otrzymywane od opiekunów projektów
(100% pozytywnych wskazań dla DIP i 92% dla IZ). Opiekunowie projektu byli również pozytywnie
oceniani przez wielu beneficjentów, z którymi przeprowadzono wywiady indywidualne. W opinii
respondentów opiekunowie dobrze znają specyfikę projektów i dzięki temu na bieżąco odpowiadają na
pytania i wątpliwości ze strony realizujących przedsięwzięcia. Za niezwykle udane uznano rozwiązanie
systemu naboru wniosków, polegające na tym, że beneficjent uzyskiwał niezwłocznie odpowiedź
pracownika IZ. Zwrócono uwagę, że jest to istotna przewaga RPO nad programem realizowanym na
poziomie krajowym, czyli POIiŚ. Ten system informacyjny powinien być według rozmówców
utrzymany.
91
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Pozytywnie oceniono informacje na stronach internetowych DIP i IZ. W przypadku Dolnośląskiej
Instytucji Pośredniczącej oceniane są one na ogół dobrze lub bardzo dobrze przez 71% beneficjentów
Działań 5.1 i 5.3. Nieco lepiej oceniany jest ten aspekt przez beneficjentów korzystających ze strony
Instytucji Zarządzającej – 88%.
Większość beneficjentów dobrze oceniało informacje przekazywane podczas spotkań i szkoleń.
Należy jednak zauważyć, że szkolenia organizowane przed naborami cieszyły się większym
zainteresowaniem w poprzednich latach. Taka sytuacja może wynikać z tego, że wnioskodawcy mają
już większe doświadczenie i często nie potrzebują takich szkoleń. Spotkania informacyjne, podczas
których przekazywano informacje m.in. o najbliższych naborach stanowiły dużą pomoc dla niektórych
beneficjentów.
Według członków KOP w obecnej perspektywie odbywało się wystarczająco dużo spotkań
informacyjno-edukacyjnych i szkoleń dla KOP.
4.3.3. Zmiany konieczne do wprowadzenia w zakresie działań informacyjno-promocyjnych
podejmowanych przez IZ RPO i DIP w ramach konkursów związanych z Priorytetami 4 i
5 RPO WD
Do pożądanych zmian w działaniach informacyjno-promocyjnych można zaliczyć utworzenie „centrum
kompetencji”, którego pracownicy udzielaliby nie tyle określonych informacji, co raczej zapewniali
doradztwo przy przygotowaniu wniosków wszystkim zainteresowanym wnioskodawcom. W takim
centrum pracowałyby osoby zajmujące się doradztwem w zakresie decyzji środowiskowych czy
pomocy publicznej. Takie rozwiązanie (zaproponowane przez uczestnika triady) wymagałoby od
beneficjentów pewnego zaangażowania się i poświecenia czasu na konsultacje, a to w praktyce może
być trudne. Specjaliści pracujący w „centrum kompetencji” powinni w podobny sposób podchodzić do
określonych problemów, co pracownicy instytucji zarządzającej, tak aby nie np. wystąpiły różnice w
interpretacji określonych wymagań.
Zmiany jakie proponują wprowadzić beneficjenci to przede wszystkim zwiększenie przejrzystości
strony internetowej IZ (44%), zwiększenie liczby spotkań, konferencji i szkoleń (41%), położenie
większego nacisku na kontakt z opiekunami projektów (38%), a także usunięcie nieaktualnych
informacji ze stron internetowych obu instytucji (38%).
Natomiast zmiany jakie proponują wprowadzić potencjalni beneficjenci (tj. wnioskodawcy, którzy nie
otrzymali dofinansowania oraz ci, którzy nie aplikowali dotychczas) to przede wszystkim uproszczenie
dokumentacji konkursowej, zwiększenie dostępności do interpretacji i wytycznych, polepszenie
przepływu informacji między instytucjami a wnioskodawcami oraz uproszczenie zasad rozliczania
projektów. Ponadto w dalszej kolejności wskazywano na dobre przygotowanie harmonogramu
naborów, położenie większego nacisku na terminowość przekazywanych informacji oraz lepszy kontakt
z opiekunami projektów. Niewielka osób zwróciła uwagę także na podniesienie kwalifikacji
pracowników DIP oraz zwiększenie ich zaangażowania, także kilka głosów pojawiało się, jeśli chodzi o
pracowników IZ.
4.3.4. Sposoby realizacji przez beneficjentów zaleceń środowiskowych wynikających z
procedury konsultacji środowiskowych z partnerami społecznymi
Konsultacje środowiskowe są jednym z etapów wyboru wniosków (rysunek 1). Idea tego rozwiązania
polega na tym, że partnerzy społeczni (przedstawiciele organizacji pozarządowych oraz Regionalny
Konserwator Przyrody) mają możliwość wydania opinii na temat wpływu projektu na środowisko.
92
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Opinie są przekazywane Zarządowi Województwa38. Dzięki zastosowaniu tej procedury w
województwie dolnośląskim nie zdarzają się sytuacje blokowania już rozpoczętych przedsięwzięć
infrastrukturalnych, gdyż ewentualne uwagi ujawniane są już na etapie konsultacji39.
Rysunek 1. Miejsce konsultacji środowiskowych w procedurze wyboru wniosków do dofinansowania
Ogłoszenie o konkursie
Składanie wniosków
Ocena formalna
Konsultacje środowiskowe
Ocena merytoryczna
Wybór projektów do
dofinansowania
Źródło: P. Sadura, M. Szaranowicz-Kusz, Partnerstwo społeczne w Regionalnych Programach Operacyjnych. Poradnik dobrych
praktyk, Centrum im. A. Smitha, Warszawa 2011, s. 32.
Osobą odpowiedzialną za utrzymywanie kontaktów z partnerami społecznymi jest Menedżer ds.
Środowiska funkcjonujący w strukturze Instytucji Zarządzającej RPO WD. Listy wniosków pozytywnie
ocenionych pod względem formalnym w danym naborze przekazywane są na bieżąco do Menadżera
ds. Środowiska. Następnie wraz z dokumentacją środowiskową przekazywane są do konsultacji
organizacjom pozarządowym oraz Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska (RDOŚ)40. W ramach
konsultacji partnerzy społeczni zwracają uwagę na określone elementy, które powinny być wzięte pod
uwagę przy realizacji projektu oraz akceptują (bądź nie) określony wniosek41.
Członkowie Zarządu Województwa uwzględniają uwagi Menedżera ds. Środowiska, Regionalnego
Konserwatora Przyrody oraz pozarządowych organizacji ekologicznych podejmując decyzję o
dofinansowaniu danego projektu42.
Jak zauważyli pracownicy IZ RPO WD i DIP podczas triady zalecenia środowiskowe odnosiły się
najczęściej do projektów „kubaturowych”, realizowanych m.in. w ramach działań 4.7 i 5.4. Tabela 53
w pewnym stopniu potwierdza to spostrzeżenie, choć stosunkowo najwięcej uwag zgłoszono do
38
P. Sadura, M. Szaranowicz-Kusz, Partnerstwo społeczne w Regionalnych Programach Operacyjnych.
praktyk, Centrum im. A. Smitha, Warszawa 2011, s. 31-32.
39
Protokół z XXI posiedzenia Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa
lata 2007-2013 w dniu 18 maja 2012 r.
40
Sprawozdanie roczne z wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego
w 2012 r., załącznik do uchwały nr 86/13 Komitetu Nadzorującego Regionalny Program Operacyjny
Dolnośląskiego na lata 2007-2013 z dnia 24 czerwca 2013 roku.
41
P. Sadura, M. Szaranowicz-Kusz, Partnerstwo społeczne w Regionalnych Programach Operacyjnych.
praktyk, Centrum im. A. Smitha, Warszawa 2011, s. 31-32.
42
P. Sadura, M. Szaranowicz-Kusz, Partnerstwo społeczne w Regionalnych Programach Operacyjnych.
praktyk, Centrum im. A. Smitha, Warszawa 2011, s. 31-32.
Poradnik dobrych
Dolnośląskiego na
na lata 2007-2013
dla Województwa
Poradnik dobrych
Poradnik dobrych
93
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
projektów z działania 4.4, gdzie liczba wskazówek znajdujących się w zaleceniach środowiskowych
była niemal dwukrotnie większa niż liczba projektów43. Liczba wskazówek dla beneficjentów była
również duża w przypadku projektów z działań 5.1, 5.2 i 5.3.
Tabela 52. Wskazówki zawarte w zaleceniach środowiskowych wynikających z procedury konsultacji środowiskowych dla działań
z priorytetu 4 i 5 (jako odsetek liczby projektów z danego działania)
Wskazówki dla beneficjenta
Przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko lub na obszar
Natura 2000, wydanie opinii po przeanalizowaniu raportu o
oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko lub oceny
przyrodniczej
Przeprowadzenie wizji terenowej
Planowanie i realizacja prac w określony sposób (np.
uwzględniający występowanie określonych gatunków), wykonanie
prac zabezpieczających, minimalizujących wpływ, naprawczych lub
kompensujących
Współpraca lub konsultacje ze specjalistą przyrodnikiem lub innym
ekspertem
Przeprowadzenie inwentaryzacji przyrodniczej
Uzyskanie stosownej decyzji
Prowadzenie prac w odpowiednim terminie
Uwolnienie zwierząt do środowiska
Użycie określonych gatunków do nasadzeń
Uwzględnienie decyzji (postanowień) odpowiedniego organu
Zwrócenie się do odpowiedniego organu o odstępstwa od zakazów
stosowanych w odniesieniu do danej formy ochrony przyrody
Budowa określonych urządzeń (np. przepławki dla ryb)
Liczba projektów
4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 5.1 5.2 5.3 5.4
– 13 – 18 –
–
4 59 – 43 –
–
3
2
19
–
–
–
36
–
–
–
–
4
42
–
14
–
40
–
43
–
40
–
8
–
36
–
–
27
24
10
–
40
–
–
3
0
–
–
–
–
4
4
–
4
4
–
–
–
–
–
–
–
–
27
–
9
18
–
36
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
9
27
–
–
18
–
–
–
–
–
–
14
–
–
–
40
–
–
17
3
–
–
–
–
–
43
–
–
40
40
–
–
–
–
–
31
2
52
–
11
9
11
–
–
–
4
–
45
–
29
–
30
–
7
–
25
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych przekazanych przez UMWD.
Z analizy zaleceń wydanych w ramach konsultacji środowiskowych wynika, że wskazówki zawarte w
tych zaleceniach polegają najczęściej na wskazaniu:

sposobu realizacji prac (np. tak, aby w najmniejszym stopniu zaszkodziły one drzewom czy
krzewom);

potrzeby współpracy ze specjalistą z zakresu nauk biologicznych (np. botanikiem, botanikiemfitosocjologiem,
biolog-entomologiem,
herpetologem,
ornitologiem,
chiropterologiem,
ichtiologiem), hydrogeologiem czy ekspertem PZW we Wrocławiu;

przeprowadzeniu oceny oddziaływania na środowisko lub na obszar Natura 2000, wydaniu opinii
po przeanalizowaniu raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko lub oceny
przyrodniczej (przy czym te wskazówki odnoszą się szczególnie często do projektów z działania
5.1);

uwzględnieniu decyzji (postanowień) odpowiedniego organu (np. RDOŚ);

terminów, w których powinny być prowadzone prace (np. poza sezonem lęgowym ptaków).
O tym, że beneficjenci realizują zalecenia wynikające z procedury konsultacji środowiskowych.
świadczy opóźnianie umów spowodowane np. prowadzeniem niezaplanowanych wcześniej konsultacji
ze specjalistą. Badanie CATI wykazało, że spośród wszystkich 297 beneficjentów, zalecenia
środowiskowe dostało 65. Zdecydowana większość beneficjentów deklaruje, że uwzględniła je w
całości, ale ich zdaniem, nie wpłynęły one na projekt (55% ocen neutralnych w osi 4 i 83% w osi 5).
43
W tabeli 53 uwzględniono zalecenia przedstawicieli organizacji ekologicznych i Regionalnego Konserwatora Przyrody. W
zaleceniu danego podmiotu mogło znajdować się kilka wskazówek dla beneficjenta.
94
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
40% beneficjentów osi 4 uważa, że wpłynęły pozytywnie. Wyniki te świadczą, że system konsultacji
jest w pewnym stopniu rozwiązaniem skutecznym. Oczywiście może on również stanowić pewne
utrudnienie dla beneficjenta. Przykładowo, beneficjent projektu kluczowego priorytetu 4 musiał, z
powodu zmian przepisów prawa, dwukrotnie przeprowadzać procedurę związaną z realizacją zaleceń
środowiskowych (a więc – w związku z tym, że realizacja działań wynikających z zaleceń była zlecona
innej firmie – dwukrotnie płacić za wykonane usługi).
4.3.5. Adekwatność udzielonego wsparcia w ramach priorytetu 4 i 5 do potrzeb
potencjalnych beneficjentów
Wysokość otrzymanego wsparcia, rozumiana jako procent dofinansowania, była wystarczająca dla
zdecydowanej większości beneficjentów realizujących projekty w Priorytecie 4 (90%) oraz dla nieco
ponad połowy w Priorytecie 5 (56%). Aż 32% beneficjentów Priorytetu 5 udzieliło odpowiedzi
przeczącej. Na pytanie jakie były konsekwencje otrzymania wsparcia na niewystarczającym poziomie
najczęściej wymieniana była konieczność pozyskania wsparcia z innych źródeł.
Projekty realizowane ze środków RPO mogły służyć realizacji celów beneficjentów polegających np. na
budowaniu proekologicznego wizerunku gminy, ograniczaniu niskiej emisji czy wykorzystaniu
odnawialnych źródeł energii w gminie. Mogły również służyć uzupełnianiu, rozszerzaniu czy też
kontynuacji wcześniej zrealizowanych działań. Chodzi tu np. o beneficjentów zamierzających objąć
kanalizacją teren całej gminy czy też zwiększyć atrakcyjność inwestycyjną gminy dzięki wybudowaniu
sieci gazowej.
Można zakładać, że działanie 4.1 odpowiadało potrzebom samorządów terytorialnych, które mogły
realizować projekty przyczyniające się do rozbudowy systemu selektywnego zbierania odpadów czy
też do ich recyklingu. Wsparcie ze środków RPO było szczególnie adekwatne w stosunku do
potencjalnych potrzeb po wejściu w życie przepisów nowelizujących ustawę o utrzymaniu czystości i
porządku w gminach. Uzyskane środki mogły być przeznaczone na rozwój regionalnych instancji do
przetwarzania odpadów komunalnych
Projekty realizowane w ramach działania 4.2 pozwalały w szczególności na uporządkowanie
gospodarki wodno-ściekowej w gminie czy aglomeracji. Pewnym ograniczeniem dla realizacji potrzeb
niektórych potencjalnych beneficjentów tego działania jest jednak – wspomniane wcześniej –
ograniczenie związane ze wsparciem projektów w aglomeracjach do 15 tys. RLM. Niektóre gminy,
chcące uzupełnić istniejącą już sieć kanalizacyjną, mogą nie spełniać tego warunku.
Z realizacji projektów z działania 4.3 mogły rezygnować te podmioty, które były zainteresowane
przeprowadzeniem kompleksowych przedsięwzięć termomodernizacyjnych. Chodzi tu o takich
beneficjentów, którzy nie mogli uzyskać dofinansowania w ramach działania 5.4, a także o
beneficjentów zainteresowanych projektami o wartości niższej niż dolny limit określony w programie
(50 tys. zł). Warto w tym miejscu przypomnieć, że występują duże trudności z realizacją wskaźnika
Liczba projektów mających na celu poprawę jakości powietrza. Można jednak przyjąć, że z punktu
widzenia potrzeb potencjalnych beneficjentów, chcących poprawić jakość powietrza na poziomie
lokalnym niezwykle korzystna jest preferencja dla przedsięwzięć realizowanych na obszarach o dużej
gęstości zaludnienia, na terenach turystycznych czy uzdrowiskowych.
Zdaniem przedstawiciela beneficjenta kluczowych projektów (RZGW) w działaniu 4.4 przewidziano
zbyt małą ilość środków. Beneficjent zrealizował tylko 3 projekty w ramach RPO WD, a pozostałe
przedsięwzięcia realizował dzięki innym środkom. Zwrócono przy tym uwagę, że przedsięwzięcia z
zakresu regulacji cieków wodnych nie są stosunkowo kosztowne. Zdecydowanie bardziej kosztowne są
przedsięwzięcia z zakresu budowy suchych zbiorników (koszty rzędu 70-150 mln zł). Realizacja takich
przedsięwzięć nie jest możliwa w zakresie działania 4.4, poza tym te przedsięwzięcia wykraczają poza
poziom regionalny, ponieważ charakteryzują się oddziaływaniem transgranicznym. Stąd potrzeba
95
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
zwiększenia kwoty maksymalnej pozwalającej na przykład na budowę suchych zbiorników (budowę
zbiorników o stałym spiętrzeniu, budowy jazów ruchomych). Zwiększenie puli środków
spowodowałoby, że beneficjent zrealizowałby więcej potrzebnych projektów.
Możliwość realizacji projektów związanych z rekultywacją terenów zdegradowanych (działanie 4.5)
odpowiada potrzebom niektórych społeczności lokalnych. Pewnym ograniczeniem z punktu widzenia
potrzeb potencjalnych beneficjentów może być jednak brak możliwości rekultywacji terenów z
przeznaczeniem na działalność komercyjną lub odpłatną.
Beneficjent kluczowego projektu działania 4.6 (Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej)
stwierdził, że niezbędne są dalsze działania i realizacja kolejnych projektów pozwalających zaspokoić
potrzeby np. w zakresie wymiany sprzętu na nowszy. Projekt dofinansowany w ramach RPO był
jednak z założenia etapem pierwszym i w tym zakresie wsparcie odpowiadało potrzebom.
Realizacją projektów z działania 4.7 mogą być zainteresowane – zdaniem niektórych ekspertów –
spółki prawa handlowego. Typ beneficjenta uniemożliwiał jednak dofinansowanie takich podmiotów. Z
realizacji projektów mogły również zrezygnować te organizacje pozarządowe, które miały problemy z
wygenerowaniem środków własnych.
Z punktu widzenia potencjalnych beneficjentów zainteresowanych inwestycjami w energetykę
odnawialną (działanie 5.1) ograniczeniem jest brak możliwości dofinansowania elektrowni
wiatrowych. Projekty dotyczące wykorzystania energii słonecznej również nie mogły być
dofinansowane, jednak tu można było oczekiwać mniejszego zainteresowania beneficjentów. Pewnym
ograniczeniem w tym działaniu i działaniu 5.3 mógł być typ beneficjenta. Utrudnieniem dla
przedsiębiorców realizujących projekty z działania 5.3 mogła być też sytuacja związana z
mechanizmami wsparcia energii produkowanej w wysokosprawnej kogeneracji.
Grupa potencjalnych beneficjentów działania 5.2 była w dużym stopniu ograniczona ze względu na
liczbę podmiotów funkcjonujących na rynku. Pewnym ograniczeniem realizacji tego działania było
ograniczenie wynikające z linii demarkacyjnej uniemożliwiające realizację projektów na sieciach
gazowych wysokiego ciśnienia. Przedsiębiorcy ubiegając się o wsparcie w ramach tego działania
wskazywali często, że projekty pozwolą im na zwiększenie dostępności gazu dla odbiorców bądź też
przyczynią się do rozwoju obszaru, na którym dane przedsięwzięcie jest realizowane.
Ograniczenie typu beneficjenta w działaniu 5.4 mogło wpłynąć na to, że część zainteresowanych
beneficjentów nie mogło skorzystać ze wsparcia. Wsparcie mogło być szczególnie atrakcyjne dla tych
podmiotów, które chciały kontynuować wcześniej zrealizowane działania w zakresie termomodernizacji
czy też wpłynąć na poprawę jakości świadczonych usług.
4.3.6. Identyfikacja czynników zależnych i niezależnych od Instytucji Zarządzającej i
Dolnośląskiej Instytucji Pośredniczącej utrudniających lub uniemożliwiających ubieganie
się o dotację przez beneficjentów oraz utrudniających realizację i rozliczanie
dofinansowanych projektów, ułatwiających ubieganie się o dotację oraz realizację i
rozliczanie dofinansowanych projektów
I. Ubieganie się o dotację
Z badań przeprowadzonych metodą CATI wynika, że połowa beneficjentów nie natrafiła na żadne
trudności w trakcie ubiegania się o dotację.
Czynniki utrudniające – o charakterze wewnętrznym (zależne od IZ i DIP)
96
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Spośród czynników zależnych od IZ i DIP najczęściej wymienianą przez beneficjentów trudnością były
skomplikowane procedury ubiegania się o dotację (56% osób deklarujących występowanie
trudności), w dalszej kolejności wskazano na nakładanie się naborów (15%) i późny termin
ogłaszania naborów (13%). Ostatni czynnik był jednak w dużym stopniu niezależny od Instytucji
Zarządzającej: opóźnienie naborów wynikało bowiem z oczekiwania na przepisy dotyczące pomocy
publicznej.
Wyniki badania CATI wskazują, że działaniem pożądanym przez niektórych beneficjentów
może być skrócenie procedur przez IZ. Jak jednak zauważono na posiedzeniu Komitetu
Monitorującego nie można wymagać jednocześnie np. skrócenia czasu na ocenę wniosków o
dofinansowanie, zwiększenia poziomu dofinansowania i uproszczenia pewnych procedur – spowoduje
to sytuację, w której będzie składanych coraz więcej wniosków, a czas na ich ocenę będzie coraz
krótszy. Wymagałoby to od instytucji zarządzającej np. podwojenia zatrudnienia osób oceniających
wnioski w trakcie naboru tak, aby terminowo ocenić wszystkie złożone projekty44.
Jeden z respondentów wywiadu indywidualnego zwrócił uwagę na potrzebę zmiany systemu
aplikowania gmin o środki. Chodzi tu na przykład o uproszczenie analiz finansowych w przypadku
gmin, które mają być bezpiecznymi beneficjentami. Obecne wymagania, dotyczące również
opracowania studium wykonalności, mają być zbyt skomplikowane (w porównaniu np. z Programem
Rozwoju Obszarów Wiejskich). Złożenie wniosków wiąże się z przygotowaniem wielu dokumentów. W
przyszłym okresie programowania można by zróżnicować wnioski dla poszczególnych typów
beneficjentów, na przykład dla jednostek samorządu terytorialnego i przedsiębiorstw.
Do innych czynników wewnętrznych (zależnych od Instytucji Zarządzającej lub Dolnośląskiej Instytucji
Pośredniczącej), które utrudniają lub uniemożliwiają ubieganie się o dotację mogą należeć:

Działalność Dolnośląskiej Instytucji Pośredniczącej, która – jak zauważono na posiedzeniu
Komitetu Monitorującego – miała wielokrotne zmieniać zapisy wniosku o dofinansowanie czy też
stawiać wygórowane warunki (np. żądać, aby beneficjenci potwierdzali składane PITy pieczątką z
Urzędu Skarbowego)45. Na posiedzeniu zwracano również uwagę, że DIP zatrudnia więcej
pracowników niż WARR (Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego), a mimo to słabiej sobie
radzi z rozdysponowywaniem środków unijnych. Zarzuty te odpierano, wskazując że pełne
porównanie działalności DIP i WARR jest trudne, ze względu na zdecydowanie mniejszy zakres
kompetencji, jakie Wrocławska Agencja Rozwoju Regionalnego miała w poprzedniej perspektywie
finansowej46.

Długotrwałe procedowanie wniosków o płatność, na co zwrócił uwagę jeden z rozmówców
wywiadu indywidualnego. Należy zauważyć, że w niektórych przypadkach beneficjentowi może
zależeć na długim procedowaniu. Taka sytuacja może wystąpić, gdy beneficjentowi brakuje
środków na dalsze finansowanie i chce wymóc środki na innych partnerach.
Czynniki utrudniające – o charakterze zewnętrznym (niezależne od IZ i DIP)
Z badań przeprowadzonych metodą CATI wynika, że dla blisko połowy beneficjentów trudnością w
ubieganiu się o dotację są problemy w uzyskaniu odpowiednich pozwoleń i dokumentów. Te
problemy mogą dotyczyć zgromadzenia wymaganej dokumentacji środowiskowej (w ramach
procedury oceny oddziaływania na środowisko). Przykładem jest sytuacja jednego z wnioskodawców,
który planował wybudować elektrownię wodną na Odrze. Pomimo upływu roku i kilkukrotnego
przesuwania terminu, nie mógł on dostarczyć wymaganej dokumentacji środowiskowej i ostatecznie
44
Protokół z XXIII posiedzenia Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na
lata 2007-2013 w dniu 6 wrzesień 2012 r.
45
Protokół z XXIII posiedzenia Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na
lata 2007-2013 w dniu 6 wrzesień 2012 r.
46
Protokół z XXIII posiedzenia Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na
lata 2007-2013 w dniu 6 wrzesień 2012 r.
97
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
nie podpisano z nim umowy47. Oczywiście świadczy to również o tym, że niektórzy wnioskodawcy
niezbyt dokładnie przeanalizowali swoje możliwości jeśli chodzi o harmonogram wdrażania
projektów48. Na posiedzeniu Komitetu Monitorującego zauważono, że jeden z wnioskodawców prosił o
przedłużenie terminu na składanie wniosku ponieważ nie posiadał oceny oddziaływania na środowisko.
Nie był jednak w stanie przygotować tych dokumentów w terminie, w jakim obowiązywało go
ogłoszenie o naborze49. Jak stwierdził przedstawiciel WFOŚiGW procedura oceny oddziaływania na
środowisko może być trudna w przypadku projektów realizowanych na dużym obszarze, a więc np. w
przypadku budowy kanalizacji.
Na problem uciążliwej procedury oceny oddziaływania na środowisko może nakładać się problem
braku odpowiedniej wiedzy i kompetencji organów wydających decyzje środowiskowe.
Podczas triady z przedstawicielami IŻ RPO WD i DIP zauważono, że decyzje te są często
nieprawidłowe. Poprawieniu tego aspektu miały służyć szkolenia organizowane wspólnie z RDOŚ.
W badaniu CATI 1/3 beneficjentów wskazywała problem w postaci braku środków na wkład
własny, a 1/5 – brak wiedzy lub doświadczenia.
Brak odpowiedniej kadry może być rzeczywiście problemem dla beneficjentów, należy jednak
zauważyć, że instytucja zarządzająca może mieć pewien wpływ na poprawę jakości kadr podmiotów,
które aplikują – przede wszystkim poprzez organizację odpowiednich szkoleń50. Podczas triady
zauważono, że lepszymi zespołami dysponują zwykle podmioty z większym udziałem kapitału
prywatnego.
Do innych czynników niezależnych od Instytucji Zarządzającej i Dolnośląskiej Instytucji Pośredniczącej,
można też zaliczyć:

Brak profesjonalizmu firm konsultingowych. Podczas triady zauważono, że na rynku nie ma
wielu specjalistów, którzy mogliby pomóc beneficjentom. Chodzi tu np. o specjalistów znających
problematykę regulowaną Ramową Dyrektywą Wodną. Niektóre z istniejących firm mogą nawet
wprowadzać w błąd potencjalnych beneficjentów.

Brak możliwości prefinansowania. Problem ten dotyczy np. organizacji ekologicznych, które
mają bardzo ograniczone możliwości „wyłożenia” środków i czekania na ich zwrot. Rezultatem
tego może być małe zainteresowanie organizacji ekologicznych uzyskaniem wsparcia z RPO.
Organizacje te mogą być bardziej zainteresowane projektami przyrodniczymi realizowanymi ze
środków wdrażanych na poziomie krajowym (z POIiŚ). Poza tym duże znaczenie ma wspieranie
dotacji środkami z NFOŚiGW, a także wyższe koszty zarządzania, mające sięgać nawet do 20%.
Przeszkodą jest również to, że koordynator projektu nie może być związany z beneficjentem. W
szczególności nie może być to osoba, która sprawdziła się już jako pracownik. Respondent zwrócił
uwagę na pewne wady i zalety realizacji projektu w trybie zaprojektuj i wybuduj: z jednej strony
beneficjent nie musi wykładać środków na początku, ale z drugiej utrudnia to nadzór nad całością
inwestycji. Wskazał również na rozwiązanie występujące w funduszach norweskich jakim jest
fundusz kapitału początkowego. Polega to na tym, że beneficjent może otrzymać środki na
przygotowanie właściwego projektu. Jest to rozwiązanie szczególnie korzystne dla organizacji
ekologicznych, które nie mają możliwości wyłożenia znaczących środków na projekt.

Omówione w innych częściach opracowania ograniczenia wynikające z linii demarkacyjnej,
odnoszące się do typów beneficjentów czy kwoty dofinansowania. Chodzi tu np. o brak
47
Protokół z XXV posiedzenia Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na
lata 2007-2013 w dniu 13 marca 2013 r.
48
Protokół z XXV posiedzenia Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na
lata 2007-2013 w dniu 13 marca 2013 r.
49
Protokół z XV posiedzenia Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na lata
2007-2013 w dniu 7 lutego 2011 r.
50
Protokół z XXIII posiedzenia Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na
lata 2007-2013 w dniu 6 wrzesień 2012 r.
98
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
możliwości wsparcia ze środków RPO projektów dotyczących aglomeracji większych niż 15 tys.
RLM czy też (zniesioną po pewnym czasie) maksymalną wartość projektu w działaniu 4.6.

Wymogi wynikające z przepisów dotyczących pomocy publicznej (60% własnych
środków) - głównie w zakresie działań 5.1 5.2 i 5.3.
Czynniki ułatwiające
Beneficjenci podczas badania metodą CATI wskazali na trzy główne czynniki ułatwiające ubieganie się
o dotację:
doświadczenie w ubieganiu się o środki (44% beneficjentów Priorytetu 4 oraz 60% Priorytetu 5),
pomoc innych podmiotów lub firm zewnętrznych (38% beneficjentów Priorytetu 4 oraz 52%
Priorytetu 5),
 udział w szkoleniach (38% beneficjentów Priorytetu 4 oraz 32% Priorytetu 5).
Tylko 8% wskazało, że nie wystąpiły żadne takie czynniki.


Do innych czynników, które ułatwiają ubieganie się o dotację oraz realizację i rozliczanie projektów
można zaliczyć:
1. Ułatwienia dla procesów inwestycyjnych, polegające na zwolnieniu inwestujących w projekty
liniowe, długookresowe (np. w kanalizację ściekową) z wymogu złożenia oświadczenia o
możliwości realizowania inwestycji na określonych działkach.
2. Ułatwienia w priorytecie 5 polegające na ograniczeniu liczby wymaganych
dokumentów. Po pierwszych niepowodzeniach związanych z wdrażaniem priorytetu 5
zrezygnowano ze standardowego podejścia i uproszczono procedurę, dzięki czemu wnioski łatwiej
przechodziły ocenę formalną i merytoryczną. Ułatwienia polegają na tym, iż na etapie składania
projektów wnioskodawcy projektów z zakresu OZE nie muszą mieć uregulowanych kwestii
środowiskowych (stosowne dokumenty są niezbędne po wyborze projektu do podpisania
umowy)51. Podczas triady zauważono, że pomimo takich ustępstw niektóre przedsiębiorstwa nie
realizują wymagań procedury (np. w zakresie uzupełnienia raportu) i w rezultacie wycofują się z
realizacji projektu.
3. Przedłużanie konkursów (apelowano o to np. w przypadku działania 4.7 „Ochrona
bioróżnorodności i edukacja ekologiczna"52). Przykładowo, termin składania wniosków w naborze
nr 61/K/4.7/2012 przedłużono do 14 stycznia 2013 r. (pierwotnie miał się on zakończyć 7 stycznia
2013 r.), a w naborze nr 59/K/4.7/2012 – do 25 czerwca 2012 r. (pierwotnie miał się on
zakończyć 24 maja 2012 r.)53.
4. Przesuwanie środków w ramach priorytetu (np. przesunięcie środków na działanie 5.2 z
inne działania w ramach priorytetu 554).
5. Ciągłe ponawianie konkursów, np. trzykrotne ogłoszenie konkursu dotyczącego odnawialnych
źródeł energii; wnioskodawcy, którzy nie spełnili wszystkich wymagań w poprzednim naborze, a
51
Protokół z XXV posiedzenia Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na
lata 2007-2013 w dniu 13 marca 2013 r.
52
Protokół z XXI posiedzenia Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na
lata 2007-2013 w dniu 18 maja 2012 r.
53
Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 (http://rpo.dolnyslask.pl/).
54
Protokół z XXV posiedzenia Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na
lata 2007-2013 w dniu 13 marca 2013 r.
99
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
byli nadal zainteresowani aplikowaniem i udało im się uzupełnić braki, mogli ubiegać o możliwość
uzyskania dofinansowania w kolejnym naborze55. Respondenci triady zauważyli, że wnioskodawcy
niezależnie od czasu przewidzianego na składanie wniosków składają je zawsze w ostatnim dniu.
Zauważono jednak, że w przypadku działań, za które odpowiedzialna była DIP wnioskodawcy mieli
stosunkowo mało czasu na przygotowanie całości dokumentacji.
6. Pomoc wnioskodawcom z zakresu elektrowni wodnych w przygotowaniu dokumentów
dotyczących zagadnień z zakresu gospodarki wodnej przez Regionalny Zarząd
Gospodarki Wodnej56.
7. Podjęte przez Instytucję Zarządzającą działania polegające na wynegocjowaniu z MRR
zniesienia limitu dotyczącego maksymalnej wielkości projektów (który np. w działaniu
5.2 w zakresie budowy sieci energetycznej wynosił początkowo 20 mln zł). Dzięki temu
beneficjenci mogli zgłaszać inwestycje o znacznie większej wartości. W ogłoszonym po zmianie
limitu naborze w zakresie budowy sieci energetycznej, wartość dofinansowania w złożonych
wnioskach wyniosła prawie 135% alokacji naboru.
8. Działanie podjęte przez instytucję zarządzającą w zakresie projektów dotyczących infrastruktury
przeciwpowodziowej i ich zgodności z Ramową Dyrektywą Wodną. Komisja Europejska cały
czas wyraża ma wątpliwości związane z implementacją tej dyrektywy.
II. Realizacja projektu
Czynniki utrudniające realizację
W badaniu CATI jeden na trzech beneficjentów deklaruje, że nie wystąpiły żadne trudności w realizacji
projektu. Spośród czynników utrudniających realizację wymieniano przede wszystkim:

skomplikowaną procedurę zamówień publicznych (30% beneficjentów Priorytetu 4 oraz 46%
Priorytetu 5). Z badania błędów popełnianych przez beneficjentów wynika, że beneficjenci RPO
WD popełniają błędy na wszystkich etapach postępowania o udzielenie zamówienia, przy czym
najczęściej naruszają zasady zachowania uczciwej konkurencji oraz równego traktowania
wykonawców57;

długą drogę formalno-prawną do uzyskania koniecznych pozwoleń (25% beneficjentów Priorytetu
4 i 39% Priorytetu 5);

niekorzystne warunki atmosferyczne (25% beneficjentów Priorytetu 4);

konieczność wprowadzenia zmian w projekcie budowlanym (24% beneficjentów Priorytetu 4);

skomplikowane wytyczne IZ w zakresie udzielania zamówień publicznych i wyboru wykonawców
nie objętych ustawą PZP (24% beneficjentów Priorytetu 4).
Do innych czynników, które utrudniają realizację można zaliczyć:

Problemy z wykonawcami, którzy wykorzystują fakt, że inwestycja dofinansowana jest ze
środków europejskich. Tacy wykonawcy mają świadomość, że odpowiedzialność za niewłaściwą
realizację przedsięwzięcia spada przede wszystkim na beneficjenta.

Działalność środowisk ekologicznych próbujących wpłynąć na realizację lub zakres projektu.
55
Protokół z XXV posiedzenia Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na
lata 2007-2013 w dniu 13 marca 2013 r.
56
Protokół z XXV posiedzenia Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na
lata 2007-2013 w dniu 13 marca 2013 r.
57
Analiza błędów popełnianych przez beneficjentów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na
lata 2007–2013 przy udzielaniu zamówień publicznych
100
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami

Zbyt małe środki przeznaczone na zarządzanie projektem wynoszące 1% kosztów
kwalifikowanych. W innych RPO czy też w POIiŚ koszty te są na poziomie 5-10%. Takie
rozwiązanie może skutkować gorszymi efektami projektów.

Bariery finansowe, które utrudniają osiągnięcie efektu ekologicznego. Jak zauważył
przedstawiciel WFOŚiGW mimo wybudowania kanalizacji mieszkańcy mogą rezygnować z
podłączenia się do niej ze względu na zbyt wysoką cenę. Według rozmówcy takie problemy
powinny rozwiązywać jednostki samorządu terytorialnego.

Występowanie form ochrony przyrody, co może wiązać się z koniecznością opracowania
raportu oddziaływania na środowisko.

Niekorzystną sytuację finansową (w tym wartości wskaźników zadłużenia) wielu
gmin. Jeden z respondentów stwierdził, że poziom dofinansowania (wynoszący np. od 70% do
85%) powinien zależeć od dochodów na 1 mieszkańca w gminie. Z kolei organizacja konferencji
(np. przez gminy) mogłaby być dofinansowana w całości. Wkład własny w wysokości 15% może
być dla różnych gmin zbyt dużą barierą.

Zgody właścicieli gruntów. Jak przyznał przedstawiciel beneficjenta (spółki zajmującej się
m.in. przesyłem energii elektrycznej) „zgody właścicielskie” są największym utrudnieniem dla
realizowanych przez niego inwestycji. Sam proces inwestycyjny, trwający już po opracowaniu
projektu i uzyskaniu wszystkich niezbędnych decyzji administracyjnych, ma być najkrótszą i
najprzyjemniejszą fazą całej procedury.

Trudności z uzyskaniem dofinansowania z innych źródeł. Warto podać przykład jednego z
beneficjentów, który ubiegał się o dofinansowanie projektu przez bank. Zarówno bank, jak i
starostwo powiatowe wymagało od beneficjenta przeprowadzenia oceny oddziaływania
przedsięwzięcia na środowisko (mimo, iż Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010
r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko nie zalicza instalacji
wybudowanej w ramach tego projektu do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na
środowisko). W wyniku przesadnie ostrożnego (asekuranckiego) działania pracowników tych
dwóch instytucji, zarówno beneficjent, jak i pracownicy urzędu gminy musieli wykonać
dodatkową, niepotrzebną pracę.

Brak zaufania małych lokalnych społeczności (w tym władz lokalnych) do obcych
inwestorów zajmujących się inwestycjami z zakresu odnawialnych źródeł energii.
Według jednego z beneficjentów (zajmującego się wykonywaniem kotłowni na biomasę) jest to
spowodowane dużą liczbą nierzetelnych przedsiębiorstw na tym rynku.

Problemy z wdrażaniem prawa unijnego w Polsce (ramowych dyrektyw). Podczas panelu
ekspertów jeden z uczestników stwierdził, że niezgodność z ramową dyrektywą wodną była
przyczyną odmowy dofinansowania przedsięwzięć z zakresu energetyki wodnej. Przedstawiciel
Dolnośląskiej Instytucji Zarządzającej uznał, że brak specjalistów znających problematykę
Ramowej Dyrektywy Wodnej jest jednym z najważniejszych problemów dla podmiotów
składających wnioski w naborach do działania 5.1.

Zmianę stawki podatku VAT o 1 punkt procentowy. Początkowo miał to być koszt
niekwalifikowany, następnie uznano że go za kwalifikowany. Beneficjenci mieli w związku z tym
więcej pracy.

Brak wiedzy beneficjenta. Jak zauważył przedstawiciel beneficjenta kluczowego projektu
priorytetu 4 brak wiedzy na początkowym etapie był główną barierą w realizacji projektu.
Specyficzne bariery występują również w niektórych działaniach priorytetu 4 i 5. W przypadku
działania 4.1 są to problemy odnoszące się do dofinansowania z programów operacyjnych
101
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
podmiotów realizujących obowiązek świadczenia usług publicznych w ramach zadań własnych
jednostek samorządu terytorialnego w gospodarce odpadami58.
Do zidentyfikowanych problemów w realizacji projektów z działania 4.4 RPO WD należą:

Długi cykl życia inwestycji trwający ok. 8 lat. Cykl obejmuje ustalenia geodezyjne,
projektowanie, ekspertyzy (procedura oceny oddziaływania na środowisko), wykupy,
wywłaszczenia, oraz wykonanie inwestycji. A zatem pomimo znacznych potrzeb beneficjenci nie
są w stanie w okresie 5-letnim przygotować projektu i zrealizować inwestycji59.

Konieczność prowadzenia bieżących prac inwestycyjnych przez beneficjentów60.

Kontrowersyjność zagadnienia dla różnych grup interesariuszy61. Chodzi tu np. o protesty
organizacji ekologicznych czy pojedynczych mieszkańców. Problemy ze sprzeciwem
indywidualnych mieszkańców rozwiązuje jednak istnienie specustawy.

Powodzie, opady, osunięcia budynków w trakcie realizacji projektu.
Eksperci podczas panelu zwrócili uwagę, że w nowym okresie programowania wyzwaniem będzie
termomodernizacja (np. wymiana stolarki okiennej) zabytkowych obiektów. Takie obiekty występują
często w centrach miast. Być może problem wysokich kosztów takich działań wystąpił również w
okresie 2007-2013.
Czynniki ułatwiające realizację
W badaniu CATI do głównych czynników ułatwiających realizację projektów beneficjenci zaliczyli:

współpracę z opiekunem projektu (68% wskazań przez beneficjentów Priorytetu 4 oraz 40% dla
Priorytetu 5). Z badań wynika, że opiekun projektu często „żyje danym projektem”. W innych RPO
pracownicy zajmujący się konkretnym projektem na poszczególnych etapach (finansowania,
płatności, kontroli) zmieniają się, co ma zapobiegać praktykom korupcyjnym;

dobrze dobraną kadrę realizującą projekt (40% wskazań przez beneficjentów Priorytetu 4 oraz
32% dla Priorytetu 5);

współpracę z DIP i IZ (37% wskazań przez beneficjentów współpracujących z IZ oraz 48% dla
współpracujących z DIP);

pomoc firmy zewnętrznej (po 20% dla obu Priorytetów);

poparcie społeczne dla realizacji projektu (20% wskazań w Priorytetu 4);
Do innych czynników ułatwiających realizację projektu można zaliczyć:

Zmianę zaliczkowania. Zmiany w zaliczkowaniu projektów dokonane w maju 2012 r. objęły
m.in. organizacje pozarządowe, co już wcześniej było postulowane przez to środowisko62.
58
Sprawozdanie roczne z wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013
w 2012 r., załącznik do uchwały nr 86/13 Komitetu Nadzorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa
Dolnośląskiego na lata 2007-2013 z dnia 24 czerwca 2013 roku.
59
M. Bukowska, M. Wieczorek-Grabowska, M. Karwowska, M. Grabowski, Ocena stanu realizacji wybranych priorytetów
Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 w kontekście przeglądu Programu w
2011 roku, KarStanS Sp. z o.o. z siedzibą w Toruniu.
60
M. Bukowska, M. Wieczorek-Grabowska, M. Karwowska, M. Grabowski, Ocena stanu realizacji wybranych priorytetów
Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 w kontekście przeglądu Programu w
2011 roku, KarStanS Sp. z o.o. z siedzibą w Toruniu.
61
M. Bukowska, M. Wieczorek-Grabowska, M. Karwowska, M. Grabowski, Ocena stanu realizacji wybranych priorytetów
Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 w kontekście przeglądu Programu w
2011 roku, KarStanS Sp. z o.o. z siedzibą w Toruniu.
62
Protokół z XXI posiedzenia Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na
lata 2007-2013 w dniu 18 maja 2012 r.
102
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami

Współpracę między inwestorem,
konserwatorem przyrody.
organizacjami
pozarządowymi
i
regionalnym

Istnienie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które przyśpieszają
realizację inwestycji z zakresu odnawialnych źródeł energii.

Wsparcie lokalnych władz samorządowych (np. wydanie określonej decyzji w krótszym niż
zwykle terminie, udostępnianie lokalu na spotkania z inwestorem planującym wykonanie inwestycji
mogącej spotkać się z oporem lokalnej społeczności).
III. Rozliczanie projektu
Czynniki utrudniające rozliczanie
Połowa badanych metodą CATI beneficjentów nie identyfikuje trudności występujących na etapie
rozliczania projektu. Wśród czynników, które utrudniają rozliczanie projektów, na pierwszym miejscu
beneficjenci wymienili dużą liczbę wymaganych dokumentów (37%), wymagania IZ (18%) oraz
problemy z prawidłowym przygotowaniem dokumentów (10%). Duża liczba wymaganych
dokumentów, w porównaniu z wymaganiami mającymi zastosowanie w innych projektach, była
podkreślana przez niektórych beneficjentów projektów analizowanych w ramach opisu przypadku.
Czynniki ułatwiające rozliczanie
Do czynników ułatwiających rozliczanie projektów beneficjenci zaliczyli w badaniu przeprowadzonym
metodą CATI:




współpracę z opiekunem projektu (66% w osi 4 i 20% w osi 5),
wiedzę i doświadczenie z wcześniejszych projektów (50% w osi 4 i 40% w osi 5),
szkolenia (33% w osi 4 i 8% w osi 5). Czynnikiem ułatwiającym rozliczanie mogą być zwłaszcza
interaktywne szkolenia z wypełniania wniosków o płatność prowadzone przy użyciu komputerów63.
wsparcie IZ (dla 25% beneficjentów).
4.3.7. Powody małego zainteresowania ze strony potencjalnych beneficjentów RPO WD
konkursami z priorytetów 4 i 5 (zwłaszcza w zakresie działań 4.3, 4.7, 5.1 i 5.3)
W 2011 w ramach Priorytetu 4 Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne zakończyła się
realizacja 34 projektów, a w 2012 r. – 55 projektów, w tym 21 w okresie sprawozdawczym (tabela
53). Wartość dofinansowania z EFRR zakończonych projektów wynosiła na koniec 2012 r. 45,5 mln
euro, co stanowiło 35,36% alokacji dla Priorytetu64.
Tabela 53. Realizacja projektów w ramach priorytetu 4 w latach 2011-2012
Liczba/wartość projektów
Alokacja na
Podpisane
Projekty
Priorytet
umowy
zakończone
Płatności dla
beneficjentów
Środki do
zakontraktowani
a
2011
Liczba projektów
-
89
34
-
-
63
Protokół z XXIII posiedzenia Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na
lata 2007-2013 w dniu 6 wrzesień 2012 r.
64
Sprawozdanie roczne z wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013
w 2012 r., załącznik do uchwały nr 86/13 Komitetu Nadzorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa
Dolnośląskiego na lata 2007-2013 z dnia 24 czerwca 2013 roku.
103
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Wartość dofinansowania z
EFRR [EUR]
% alokacji
128 759 928
84 102 920,72
18 475 117,60
52 233 097,98
44 657 007,28
-
65,32%
.
40,57%
34,68%
2012
Liczba projektów
Wartość dofinansowania z
EFRR [EUR]
% alokacji
-
108
55
-
-
128 759 928
102 476 086,37
45 528 758,01
77 728 391,66
26 283 841,63
-
79,59%
35,36%
60,37%
20,41%
Źródło: Sprawozdanie roczne z wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata
2007-2013 w 2012 r., załącznik do uchwały nr 86/13 Komitetu Nadzorującego Regionalny Program Operacyjny dla
Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 z dnia 24 czerwca 2013 roku.
W ramach Priorytetu 5 Energetyka według stanu na koniec grudnia 2012 r. podpisano 34 umowy o
dofinansowanie (w tym 29 w okresie sprawozdawczym) o wartości dofinansowania z EFRR 14,9 mln
euro, co stanowiło 41,02% alokacji przeznaczonej na Priorytet (tabela 54). Na rzecz beneficjentów w
2012 r. dokonano płatności na kwotę dofinansowania 1,1 mln euro, co stanowiło 2,96% alokacji na
priorytet 565.
Tabela 54. Realizacja projektów w ramach priorytetu 5 w latach 2011-2012
Liczba/wartość projektów
Alokacja na
Podpisane
Projekty
Priorytet
umowy
zakończone
Płatności dla
beneficjentów
Środki do
zakontraktowania
2011
Liczba
Wartość dofinansowania z
EFRR [EUR]
-
5
0
-
-
36 394 347
1 744 890,95
0,00
317 990,10
34 649 456,05
-
4,79%
.
0,87%
95,21%
2012
Liczba
Wartość dofinansowania z
EFRR [EUR]
% alokacji
-
34
1
-
-
36 394 347
14 929 529,42
160 290,96
1 078 835,34
21 464 817,58
-
41,02%
0,44%
2,96%
58,98%
65
Sprawozdanie roczne z wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013
w 2012 r., załącznik do uchwały nr 86/13 Komitetu Nadzorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa
Dolnośląskiego na lata 2007-2013 z dnia 24 czerwca 2013 roku.
104
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Analizując powody małego zainteresowania niektórymi konkursami warto zauważyć, że jedną z
przyczyn może być po prostu brak odpowiednich potrzeb. Jak zauważono na posiedzeniu komitetu
monitorującego, celem beneficjentów nie jest samo aplikowanie o środki unijne, ale realizacja
określonych zadań i rozwiązanie określonych problemów66.
Czynnikiem, który powodował, że beneficjenci wstrzymywali się początkowo od składania wniosków w
ramach naboru do działania 4.1 była perspektywa nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i
porządku w gminach67. Szczególne znaczenie miał brak przepisu (w stanie prawnym obowiązującym
przed wejściem w życie noweli ustawy), stanowiącym, że właścicielem odpadów jest gmina. Po
wejściu w życie Ustawy z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w
gminach oraz niektórych innych ustaw68 zbudowanych zostało wiele regionalnych instancji do
przetwarzania odpadów komunalnych (tzw. ripoków).
Mniejsze zainteresowanie projektami z działania 4.3 wynika z ograniczonego typu projektów
przeznaczonych do dofinansowania (projekty mogły dotyczyć głównie nabycia urządzeń, sprzętu oraz
modernizacji lub wymiany źródeł ciepła służących obniżeniu emisji zanieczyszczeń z obiektów
użyteczności publicznej). Taki wniosek został potwierdzony przez uczestników triady. Wymiana źródła
ciepła (również w ramach kompleksowej termomodernizacji) może być finansowana z innych źródeł.
Jak bowiem zauważyli respondenci triady, dużo środków na działania energooszczędne w sferze
publicznej przeznaczają Narodowy Fundusz i wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki
wodnej. Problemu w tym przypadku nie stanowi brak środków własnych gmin.
Jeden z ekspertów zauważył, że zamiana źródeł ciepła na gazowe wiąże się z wysokimi kosztami
późniejszej ich eksploatacji, mimo iż cena gazu utrzymuje się na względnie stałym poziomie. Podobne
zdanie mieli przedstawiciele WIOŚ, którzy uznali, że wysokie koszty eksploatacji źródeł
wykorzystujących gaz czy olej mogą być powodem małego zainteresowania konkursami w ramach 4.3.
Na poziom zainteresowania naborami do działania 4.4 mogło wpłynąć to, że zgodnie z pierwotnym
założeniem projekty z tego działania miały być wyłącznie projektami indywidualnymi, realizowanymi
przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej i Dolnośląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych.
Podczas wywiadu indywidualnego beneficjenci działania 4.4. zwrócili też uwagę, że przy organizacji
seminariów (zapisanych jako przykładowych typów projektów) reprezentowany przez nich podmiot nie
pozyskuje środków zewnętrznych ze względu na konieczność przejścia przez uciążliwą procedurę
wyboru projektów.
Powodem małego zainteresowania w przypadku działania 4.5 Rekultywacja obszarów
zdegradowanych może być – zauważone na jednym z pierwszym spotkań Komitetu Monitorującego
– wyłączenie z możliwości dofinansowania podmiotów, które doprowadziły do zniszczeń69.
Małe zainteresowanie konkursami z zakresu różnorodności biologicznej (realizowanymi w ramach
działania 4.7) mogło wynikać – według uczestników triady – z ograniczeń projektowych
wynikających z linii demarkacyjnej, a także z kwestii współfinansowania. Instytucje mogące realizować
tego typu projekty mają często ograniczone środki, pochodzące zwykle z budżetu centralnego. Z kolei
organizacje pozarządowe mają ograniczone możliwości generowania środków własnych.
Małe zainteresowanie działaniami z zakresu ochrony różnorodności biologicznej może być też
wynikiem – według jednego z ekspertów – swoistej monopolizacji sfery działalności organizacji
pozarządowych w województwie dolnośląskim. Poza tym jest to dość wyspecjalizowana dziedzina,
66
Protokół z XXIII posiedzenia Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na
lata 2007-2013 w dniu 6 wrzesień 2012 r.
67
Zob. też Analiza potrzeb infrastrukturalnych w ramach środowiska w województwie śląskim, FundEko Korbel, Krok-Baściuk sp.
j., Katowice 2012.
68
Dz.U. z 2011 r. nr 152, poz. 897.
69
Protokół z II posiedzenia Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na lata
2007-2013 w dniu 12 grudnia 2007 roku o godz. 11.00.
105
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
którą mogą zajmować się właśnie organizacje proekologiczne czy parki narodowe lub krajobrazowe.
Według niektórych ocen tego typu projektami mogą interesować się spółki prawa handlowego.
Przyczynami niskiej kontraktacji priorytetu 5 mogą być:



Czasochłonność przygotowania inwestycji z zakresu energetyki. Wnioskodawcy nie byli w
stanie w krótkim czasie przygotować projektów do ogłaszanego naboru: w zależności od rodzaju
charakteru czas przygotowania takiej inwestycji może wynosić nawet 2-3 lata (mimo, iż czas
realizacji samej inwestycji może być krótki). Rozwiązaniu tego problemu miało służyć ponawianie
konkursów w 2013 roku70.
Stosunkowo późne rozpoczęcie konkursów71. Opóźnienie naborów miało wynikać – według
przedstawiciela IZ – z oczekiwania na przepisy dotyczące pomocy publicznej. Problemem miały
być również ograniczenia kwotowe dotyczące maksymalnych wartości projektów możliwych do
realizacji oraz niekorzystny dla województw podział interwencji na szczeblu krajowym i
regionalnym72.
Zbyt krótki okres naboru (co zauważono podczas posiedzenia Komitetu Monitorującego)73.

Specyfika naboru – potencjalnymi wnioskodawcami byli wyłącznie przedsiębiorcy
energetyczni74.

Brak regulacji prawnych dotyczących uzyskiwania zgody właścicieli gruntów na
wejście na teren prywatnych nieruchomości (których właściciele obawiają się spadku
wartości swoich działek). Zarówno eksperci z zakresu energetyki, jak i beneficjenci niektórych
projektów zwrócili uwagę, że uzyskanie zgody właścicieli gruntów, przez które ma przebiegać sieć
(np. elektroenergetyczna) jest jednym z największych problemów w realizacji inwestycji
sieciowych.

Brak „energetyki dolnośląskiej”. Jak zauważył jeden z uczestników posiedzenia Komitetu
Monitorującego decyzje inwestycyjne w zakresie energetyki nie są podejmowane w województwie
dolnośląskim, ale w Krakowie, Łodzi bądź Warszawie. Inny uczestnik posiedzenia stwierdził
jednak, że nie miejsce podejmowania decyzji jest ważne, ale miejsce realizacji inwestycji75.

Wymogi wynikające z przepisów dotyczących pomocy publicznej (60% własnych
środków).

Późne wejście w życie programu pomocowego76 (zwłaszcza dotyczyło projektów z zakresu
elektrowni wodnych)77.
70
Sprawozdanie roczne z wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013
w 2012 r., załącznik do uchwały nr 86/13 Komitetu Nadzorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa
Dolnośląskiego na lata 2007-2013 z dnia 24 czerwca 2013 roku.
71
Protokół z XXV posiedzenia Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na
lata 2007-2013 w dniu 13 marca 2013 r.
72
Protokół z XXV posiedzenia Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na
lata 2007-2013 w dniu 13 marca 2013 r.
73
Protokół z XV posiedzenia Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na lata
2007-2013 w dniu 7 lutego 2011 r.
74
Sprawozdanie roczne z wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013
w 2012 r., załącznik do uchwały nr 86/13 Komitetu Nadzorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa
Dolnośląskiego na lata 2007-2013 z dnia 24 czerwca 2013 roku.
75
Protokół z XV posiedzenia Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na lata
2007-2013 w dniu 7 lutego 2011 r.
76
Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 7 grudnia 2009 r. w sprawie udzielania pomocy na inwestycje w
zakresie: energetyki, infrastruktury telekomunikacyjnej, infrastruktury sfery badawczo - rozwojowej, lecznictwa uzdrowiskowego
w ramach regionalnych programów operacyjnych (Dz.U. z 2009 r. nr 214, poz. 1661).
77
Sprawozdanie roczne z wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013
w 2012 r., załącznik do uchwały nr 86/13 Komitetu Nadzorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa
Dolnośląskiego na lata 2007-2013 z dnia 24 czerwca 2013 roku.
106
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami

Protesty społeczne skierowane przeciw nowym instalacjom. Niezbędnym elementem są w
takim przypadku odpowiednie działania informacyjne skierowane na lokalną społeczność.

Brak dokumentów prawnych, które jednoznacznie wskazywałyby kierunek rozwoju
energetyki w województwie.

Brak specjalistów od energetyki w gminach. Tylko w kilku gminach w województwie
dolnośląskim są zatrudnione osoby odpowiedzialne za działania służące poprawie efektywności
energetycznej. W większości gmin brakuje jednak takich osób (według jednego z ekspertów tacy
specjaliści pracują tylko w 2 urzędach na 60 przebadanych). Osoby, które nie są kompetentne w
sprawach związanych z energetyką mogą być skłonne do rezygnacji ze składania wniosków.
Według jednego z ekspertów wynagrodzenie pracowników zajmujących się poprawą efektywności
energetycznej mogłoby pochodzić z zaoszczędzonych wydatków na energię.
Warto poddać analizie powody małego zainteresowania konkursami z zakresu energetyki bardziej
szczegółowo. W przypadku działania 5.1 małe zainteresowanie może być spowodowane:

Zmiennością i nieprzewidywalnością otoczenia prawnego, a zwłaszcza ciągłym brakiem
ustawy o odnawialnych źródłach energii. Niestabilność prawa ma duże znaczenie ze względu
na długoterminowy charakter inwestycji w OZE. Ustawa o odnawialnych źródłach energii wzbudza
duże kontrowersje i emocje wśród przedsiębiorców, którzy nie chcą inwestować w
przedsięwzięcia, które mogą nie przynieść zakładanego zwrotu. Dotychczas przedstawiane wersje
ustawy nie mają spowodować, według jednego z ekspertów, znaczących zmian w systemie
wspierania OZE. Problem ten, ciągle nierozwiązany mimo uchwalenia tzw. małego trójpaku, ma
też duże znaczenie w nowym okresie programowania.

Wątpliwościami odnośnie do zakresu, w jakim ramowa dyrektywa wodna ma zastosowanie do
elektrowni wodnych. Instytucja Zarządzająca wprowadziła badania zgodności projektów
elektrowni wodnych w zakresie ochrony przeciwpowodziowej, w dalszym ciągu nie ma jednak
pewności, czy stosowane rozwiązania w tym zakresie są wystarczające.

Niską opłacalnością inwestycji polegających na budowie biogazowni, na co zwrócono
uwagę podczas panelu z udziałem ekspertów z zakresu energetyki. Rozwojowi tej branży nie służy
również zamiar wprowadzenia systemu aukcyjnego. Problemem dla instalacji opartych o biogaz
jest również potrzeba zabezpieczenia dostaw odpowiedniej ilości paliwa (problem istotny również
w przypadku projektów polegających na wymianie źródeł ciepła na źródła oparte o biomasę, np.
zrębki).

Spadkiem cen świadectw pochodzenia potwierdzających wytworzenie energii
elektrycznej w odnawialnym źródle energii. Przykładowo, w ciągu 2012 r. cena „zielonych”
certyfikatów spadła z ok. 280 zł do ok. 180 zł78 W połowie lutego 2013 r. cena certyfikatów
osiągnęła ok. 100 zł79.

Traktowaniem współspalania jako technologii pozyskującej energię odnawialną (a
także pewną niestabilnością prawa w tym zakresie). W rezultacie, inwestycje we współspalanie
były preferowane przez inwestorów.

Brakiem odpowiednich działań związanych z uchwalaniem zmian w miejscowych
planach zagospodarowania przestrzennego (działania w tym zakresie miały być na większą
skalę podejmowane w województwie opolskim),

Bankructwem producentów pelletu (materiału opałowego zaliczanego do odnawialnych
źródeł energii).

Zmniejszaniem się liczby korzystnych lokalizacji zapór wodnych. Według jednego z
ekspertów barierą w przypadku inwestycji polegających na budowie elektrowni wodnych jest
78
79
J. Pisarska-Tracz, Ryzyko zielonych certyfikatów, http://www.oze.pl/energia-wodna/ryzyko-zielonych-certyfikatow,173.html
B. Derski, R. Zasuń, Rząd będzie skupował zielone certyfikaty? Ich ceny szaleją, Gazeta.pl z 07.03.2013.
107
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
spadek przepływów w rzekach w ostatnich latach. W związku z tym nie wszystkie progi, na
których można było kiedyś wybudować elektrownie wodne dziś nadają się do tego celu. Niektóre
elektrownie wodne budowane są bez odpowiednich projektów. Część z takich instalacji nie zostało
w ogóle uruchomionych.
Przeszkodą dla rozwoju OZE w kolejnych latach może być również zapis w ustawie Prawo
energetyczne (wprowadzony w 2013 r.80), zgodnie z którym zakup energii elektrycznej wytworzonej w
mikroinstalacji odbywa się po cenie równej 80% średniej ceny sprzedaży energii elektrycznej w
poprzednim roku. Z drugiej jednak strony szansę na rozwój nowoczesnych odnawialnych źródeł
energii daje dyrektywa 2010/31/UE, zgodnie z którą państwa członkowskie Unii Europejskiej mają
zapewnić, aby do dnia 31 grudnia 2020 r. wszystkie nowe budynki były budynkami o niemal zerowym
zużyciu energii, a po dniu 31 grudnia 2018 r. nowe budynki zajmowane przez władze publiczne oraz
będące ich własnością były budynkami o niemal zerowym zużyciu energii81. W takich budynkach
zastosowanie znajdą nowoczesne rozwiązania w zakresie wykorzystywania energii ze źródeł
odnawialnych.
Mając na względzie niską jakość wniosków aplikacyjnych w ramach naboru z zakresu odnawialnych
źródeł energii, rozszerzono katalog beneficjentów o jednostki sektora finansów publicznych, związki i
stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, przedsiębiorstwa energetyczne w rozumieniu
ustawy Prawo energetyczne, regionalne zarządy gospodarki wodnej, organizacje pozarządowe i szkoły
wyższe. Instytucja Zarządzająca zdecydowała również o powtórzeniu konkursu w zakresie OZE w III
kwartale 2012 r., w odpowiedzi na który wartość złożonych wniosków o dofinansowanie wyniosła
87,04% alokacji naboru. Ponadto zaplanowano również ogłoszenie kolejnego konkursu z zakresu OZE
w I kwartale 2013 r.82
Poziom zainteresowania działaniem 5.2 mógł wynikać – na pewnym etapie – z nieprzygotowania
się do konkursu głównego potencjalnego beneficjenta. Należy zauważyć, że z tym
beneficjentem przeprowadzono liczne spotkania informacyjne83. Pewne znaczenie w przypadku
działania 5.2 może mieć też złożoność procesu przygotowania inwestycji dotyczących sieci
energetycznych (na którą składa się m.in. ocena oddziaływania na środowisko, uzyskanie
pozwolenia budowlanego)84. Inwestycje sieciowe mogą być też trudne do wykonania i wymagają
dłuższego czasu realizacji85.
Niskie zainteresowanie konkursem w ramach Działania 5.3 Ciepłownictwo i Kogeneracja wynika
częściowo z ograniczonej grupy beneficjentów – o wsparcie ubiegać się mogły wyłącznie
przedsiębiorstwa mające status przedsiębiorstwa energetycznego, tj. przedsiębiorstwa, które
prowadzą działalność gospodarczą w zakresie wytwarzania, przetwarzania, magazynowania,
przesyłania, dystrybucji paliw albo energii lub obrotu nimi86.
80
Ustawa z dnia 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy - Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r. poz.
984).
81
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/31/UE z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie charakterystyki energetycznej
budynków (Dz.U. L 153 z 18.6.2010 r.).
82
Sprawozdanie roczne z wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013
w 2012 r., załącznik do uchwały nr 86/13 Komitetu Nadzorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa
Dolnośląskiego na lata 2007-2013 z dnia 24 czerwca 2013 roku.
83
Sprawozdanie roczne z wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013
w 2012 r., załącznik do uchwały nr 86/13 Komitetu Nadzorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa
Dolnośląskiego na lata 2007-2013 z dnia 24 czerwca 2013 roku.
84
Sprawozdanie roczne z wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013
w 2012 r., załącznik do uchwały nr 86/13 Komitetu Nadzorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa
Dolnośląskiego na lata 2007-2013 z dnia 24 czerwca 2013 roku.
85
Protokół z XV posiedzenia Komitetu Monitorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Dolnośląskiego na lata
2007-2013 w dniu 7 lutego 2011 r.
86
Sprawozdanie roczne z wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013
w 2012 r., załącznik do uchwały nr 86/13 Komitetu Nadzorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa
Dolnośląskiego na lata 2007-2013 z dnia 24 czerwca 2013 roku.
108
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Na popularność projektów może wpływać działalność operatorów sieci. Na taką możliwość wskazało
dwóch beneficjentów. Operatorzy mają być w małym stopniu zainteresowani małymi źródłami
(również instalacjami OZE), ponieważ produkcja energii w tych źródłach jest nieprzewidywalna.
Operatorzy są bardziej zainteresowani dużymi elektrowniami czy elektrociepłowniami, ponieważ
łatwiej przewidzieć pracę takich źródeł w systemie elektroenergetycznym. Należy dodać, że jeden z
ekspertów podczas panelu zauważył, że problemy z podłączaniem do sieci mogą stwarzać Lasy
Państwowe. Podał przykład małej elektrowni wodnej, która miała być podłączona do sieci przez teren,
na którym to przedsiębiorstwo prowadzi gospodarkę leśną.
Opłacalność inwestycji z zakresu wysokosprawnej kogeneracji zależy w dużym stopniu od systemu
żółtych certyfikatów. Wsparcie w postaci świadectw pochodzenia z kogeneracji wygasło w 2012 r.
System ma być jednak przywrócony i funkcjonować aż do 2018 r. – 24 stycznia 2014 r. Sejm
przegłosował bowiem odpowiednią nowelizację Ustawy Prawo energetyczne87. Niektóre źródła, które
już powstały miały zostać wyłączone z uwagi na brak tego wsparcia, poprawiającego stopę zwrotu z
inwestycji. Poza tym pewnego, stosunkowo niewielkiego wsparcia na tego typu przedsięwzięcia ma
udzielać Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Jak zauważył respondent te
dwa mechanizmy wsparcia są „kluczem i zachętą do przeprowadzania inwestycji z zakresu produkcji
ciepła i energii elektrycznej w układzie kogeneracji”.
Jeden z respondentów panelu ekspertów zwrócił uwagę, że w województwie dolnośląskim jest wiele
starych, poniemieckich kamienic, które są trudne do termomodernizacji. Być może jest to jedna z
barier w realizacji projektów w ramach działania 5.4. Podczas panelu ekspertów zwrócono uwagę, że
dofinansowanie działań związanych z termomodernizacją powinno – w przyszłej perspektywie – objąć
osiedla po byłych pegieerach.
4.4. Ocena realizacji zasady komplementarności na poziomie projektów objętych
badaniem
4.4.1. Komplementarność projektów objętych badaniem z innymi projektami/inwestycjami
Definicja i rodzaje komplementarności
Komplementarność jest kategorią występującą w różnych dziedzinach nauki, zwłaszcza w ekonomii.
Generalnie można ją rozumieć jako stosunek uzupełniania się. W przypadku analizy ekonomicznej
o komplementarności mówimy wtedy, gdy posiadanie jednego dobra powoduje zapotrzebowanie na
drugie. O wysokim stopniu komplementarności można zaś mówić wtedy, gdy posiadanie jednego
dobra jest nieodzownym warunkiem użytkowania drugiego. Termin ten znajduje też zastosowanie
w kontekście wdrażania programów operacyjnych finansowanych ze środków unijnych88.
87
Sejm
przywrócił
żółte
certyfikaty.
Biogazownie
rolnicze
znów
będą
rentowne,
http://www.chronmyklimat.pl/biogazownia/aktualnosci-biogazownia/16763-sejm-przywrocil-zolte-certyfikaty-biogazownierolnicze-znow-beda-rentowne.
88
Wykonanie badania ewaluacyjnego „Komplementarność działań realizowanych w ramach Regionalnego Programu
Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013”, PSDB, Warszawa 2010.
109
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Uzyskiwanie komplementarności interwencji finansowanych z funduszy europejskich stanowi jeden z
istotnych aspektów dobrego zarządzania tymi środkami. W perspektywie finansowej Unii
Europejskiej 2007-2013 znaczenie komplementarności znalazło odzwierciedlenie w regulacjach
odnoszących się do funkcjonowania środków przeznaczonych na politykę spójności. Rozporządzenie
Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu
Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999, w art. 9 pkt. 2 stanowiło, że Komisja i
państwa członkowskie zapewniają zachowanie spójności pomocy funduszy z działaniami, politykami i
priorytetami Wspólnoty oraz jej komplementarności z innymi wspólnotowymi instrumentami
finansowymi. Ta spójność i komplementarność miała być przede wszystkim wskazana w
strategicznych wytycznych Wspólnoty dla spójności, w narodowych strategicznych ramach odniesienia
89
i w programach operacyjnych .
W Uchwale nr 64 Komitetu Koordynacyjnego Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 20072013 z dnia 22 marca 2012 r. w sprawie przyjęcia definicji komplementarności przyjęto, że
komplementarność polityk, strategii, programów, działań, projektów to ich dopełnianie
się prowadzące do realizacji określonego celu90.
Komplementarność jest również określana jako:

powiązanie projektów zmierzające do osiągnięcia określonych celów91,

synergia i wzajemne uzupełnianie się świadomie podejmowanych działań poprzez skierowanie
strumienia wsparcia na ich realizację dla efektywniejszego rozwiązania problemu bądź osiągnięcia
założonego celu na poziomie lokalnym, regionalnym, ponadregionalnym lub krajowym92;

wzajemne uzupełnianie się lub dopełnianie typów projektów lub projektów93;

stan powstały na skutek realizacji uzupełniających się wzajemnie projektów, które są skierowane
na osiągnięcie takiego samego celu94.
W różnych opracowaniach przyjmuje się również, że:

Działania są komplementarne, jeśli
identyfikowalnego wspólnego celu95.
tworzą
spójną
całość
i
prowadzą
do
realizacji

Projekty są komplementarne, jeśli tworzą spójną całość i prowadzą do realizacji identyfikowalnego
wspólnego celu96.
Definicja komplementarności projektów/programów bazuje zatem na wspólnym celu.
Można wyróżnić kilka sposobów rozumienia komplementarności (rysunek 2).
89
Wykonanie badania ewaluacyjnego „Komplementarność działań realizowanych w ramach Regionalnego Programu
Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013”, PSDB, Warszawa 2010.
90
Uchwała nr 64 Komitetu Koordynacyjnego Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia na lata 2007-2013 z dnia 22 marca 2012
r. w sprawie przyjęcia definicji „komplementarności”. Warto dodać, że w uzasadnieniu do uchwały stwierdza się, że w definicji
komplementarności nie należy umieszczać odwołania do efektu synergii. Synergii nie należy traktować jako cechy
komplementarności, ponieważ może ona wystąpić niezależnie od komplementarności.
91
Sprawozdanie roczne z wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013
w 2012 r., załącznik do uchwały nr 86/13 Komitetu Nadzorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa
Dolnośląskiego na lata 2007-2013 z dnia 24 czerwca 2013 roku.
92
Mechanizmy zapewnienia komplementarności działań pomiędzy Europejskim Funduszem Społecznym a Europejskim
Funduszem Rozwoju Regionalnego.
93
Komplementarność i synergia projektów w Polsce Wschodniej, EGO S.C.
94
Komplementarność pomiędzy RPO a PROW 2007-2013.
95
Komplementarność
RPO
WD
i
PROW
2014-2020,
http://www.umwd.dolnyslask.pl/fileadmin/user_upload/PROW/Pliki/konferencje/2013.12.02_PROW2020_Hotel_Slask/prezentacj
a_konferencja_PROW_.pdf
96
Komplementarność pomiędzy RPO a PROW 2007-2013.
110
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Rysunek 2. Różne podejścia do komplementarności
Cel
Rozwój
obszaru X
P
P
dowolny 2004-2006
cel
2007-2013
Rozwój
długookres
funkcji Y
owy
P
Projekty z
danego
obszaru
Projekty o
różnych
funkcjach
Projekty
realizowane
w różnym
czasie
Źródło: Wykonanie badania ewaluacyjnego „Komplementarność działań realizowanych w ramach Regionalnego Programu
Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013”, PSDB, Warszawa 2010.
Z powyższych podejść do komplementarności najbardziej wartościowe jest podejście funkcjonalne,
ponieważ może potencjalnie przyczynić się do powstania największej wartości dodanej.
Z rysunku 3 wynika, że trzy rodzaje komplementarności mogą współwystępować.
Rysunek 3. Trzy sposoby analizy komplementarności ze względu na jej charakter
111
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Komplementarność terytorialna
– dotyczy relacji uzupełniania się
lub nakładania projektów
realizowanych na wspólnym
terytorium – decyduje
geograficzna bliskość projektów
Komplementarność
historyczna – obrazująca
powiązania w czasie
między projektami
Komplementarność
funkcjonalna – dotyczy
przedmiotowych powiązań
między projektami, czyli
czy zakres merytoryczny
projektów uzupełnia się
Źródło: Wykonanie badania ewaluacyjnego „Komplementarność działań realizowanych w ramach Regionalnego Programu
Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013”, PSDB, Warszawa 2010.
W różnych opracowaniach wyodrębnia się komplementarność przestrzenną (geograficzną),
przedmiotową (sektorową), funkcjonalną czy komplementarność w obszarze problemowym. Warto
poddać analizie te sposoby rozumienia powiązań między projektami.
Komplementarność przestrzenna (geograficzna) ma zachodzić:

w przypadku projektów uzupełniających się, które są realizowane na tym samym obszarze lub
geometrycznie blisko siebie97;

w przypadku ukierunkowania wsparcia pochodzącego z różnych źródeł na te same tereny bądź do
tych samych środowisk98;

gdy przedsięwzięcia spełniają jednocześnie dwa warunki: ich realizacja ma miejsce na jednym
terenie i przyczynia się do osiągnięcia tego samego celu99.
Komplementarność przedmiotowa (sektorowa) ma zachodzić:

w przypadku projektów komplementarnych, które oddziałują na ten sam sektor/branżę, np.
środowisko100;
97
Vademecum dla beneficjentów RPO WO 2007-2013 Tom I – Informacje ogólne Wersja nr 15, Dokument przyjęty przez
Zarząd Województwa Opolskiego Uchwałą nr 2064/2012 z dnia 03 kwietnia 2012 r. stanowiący załącznik nr 1 do niniejszej
uchwały Opole, kwiecień
98
Mechanizmy zapewnienia komplementarności działań pomiędzy Europejskim Funduszem Społecznym a Europejskim
Funduszem Rozwoju Regionalnego.
99
Analiza komplementarności podejmowanych interwencji w ramach RPO WO 2007-2013 z innymi instrumentami wsparcia w
województwie opolskim. Raport końcowy, Instytut Badań Strukturalnych, Raytech sp. z o.o.
112
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami

gdy działania komplementarne oddziałują na ten sam sektor (branżę). Wzajemne uzupełnianie się
ma wówczas nadrzędny cel w postaci rozwoju danej branży101;

w przypadku ukierunkowania wsparcia poprzez odpowiednie kryteria wyboru projektów na
konkretny problem społeczno-gospodarczy lub określoną branżę102.
Komplementarność funkcjonalna ma zachodzić:

gdy projekty uzupełniające się ukierunkowane są na osiągnięcie celu związanego z funkcją, jaką
projekty mają do spełnienia, np. zwiększenie dostępności komunikacyjnej danej miejscowości103,

gdy projekt wpisuje się w istniejącą już sieć działań/projektów/inwestycji jako kolejny element tej
sieci. Funkcjonalnie powiązane mogą być różne pod względem typów projekty (np. badawcze,
infrastrukturalne, szkoleniowe) realizowane przez jednego lub przez większą liczbę
beneficjentów104.
Komplementarność w obszarze problemowym ma zachodzić:

gdy kilka projektów jest ukierunkowanych na rozwiązanie tego samego problemu w danym
obszarze problemowym (np. bezrobocie na obszarach wiejskich, zagrożenie ekologiczne); innymi
słowy, wszystkie działania, których celem będzie poprawa tego stanu rzeczy, będą się wzajemnie
uzupełniać w realizacji tego celu, a tym samym staną się komplementarne105;

gdy działania/projekty komplementarne mają postawione za cel rozwiązanie tego samego
problemu w danym obszarze problemowym, np. zagrożenie ekologiczne106;
W jednej z ewaluacji wyodrębnia się komplementarność funkcjonalno-przestrzenną,
występującą, gdy uzyskanie efektu ekologicznego lub pełnej funkcjonalności systemu uzależniona jest
od realizacji wielu, powiązanych przestrzennie projektów107.
Można też przyjąć inną typologię komplementarności (tabela 55).
Tabela 55. Typologia komplementarności
Kryterium
Typ
podziału
komplementarności
Okres
Międzyokresowa
programowania
Jednookresowa
Fundusze UE
Międzyfunduszowa
Charakterystyka
Zachodzi pomiędzy funduszami lub/i programami finansowanymi w różnych
okresach programowania, np. okres programowania 2004-2006 i okres
programowania 2007-2013
Zachodzi w przypadku finansowania działań w tym samym okresie
programowania, np. w okresie programowania 2007-2013
Zachodzi w przypadku synergii działań finansowanych z różnych funduszy, np. EFS
100
Vademecum dla beneficjentów RPO WO 2007-2013 Tom I – Informacje ogólne Wersja nr 15, Dokument przyjęty przez
Zarząd Województwa Opolskiego Uchwałą nr 2064/2012 z dnia 03 kwietnia 2012 r. stanowiący załącznik nr 1 do niniejszej
uchwały Opole, kwiecień
101
Analiza komplementarności podejmowanych interwencji w ramach RPO WO 2007-2013 z innymi instrumentami wsparcia w
województwie opolskim. Raport końcowy, Instytut Badań Strukturalnych, Raytech sp. z o.o.
102
Mechanizmy zapewnienia komplementarności działań pomiędzy Europejskim Funduszem Społecznym a Europejskim
Funduszem Rozwoju Regionalnego.
103
Vademecum dla beneficjentów RPO WO 2007-2013 Tom I – Informacje ogólne Wersja nr 15, Dokument przyjęty przez
Zarząd Województwa Opolskiego Uchwałą nr 2064/2012 z dnia 03 kwietnia 2012 r. stanowiący załącznik nr 1 do niniejszej
uchwały Opole.
104
Ocena komplementarności interwencji w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka z
innymi programami finansowanymi z funduszy Unii Europejskiej, PSDB, 2011.
105
Analiza komplementarności podejmowanych interwencji w ramach RPO WO 2007-2013 z innymi instrumentami wsparcia w
województwie opolskim. Raport końcowy, Instytut Badań Strukturalnych, Raytech sp. z o.o.
106
Vademecum dla beneficjentów RPO WO 2007-2013 Tom I – Informacje ogólne Wersja nr 15, Dokument przyjęty przez
Zarząd Województwa Opolskiego Uchwałą nr 2064/2012 z dnia 03 kwietnia 2012 r. stanowiący załącznik nr 1 do niniejszej
uchwały Opole, kwiecień
107
Komplementarność przedsięwzięć dotyczących ochrony środowiska w POIIŚ (priorytety I-V) z projektami środowiskowymi
realizowanymi w ramach innych osi POIIŚ, 16 RPO, PROW oraz WPRYB. Raport końcowy z badania. Badanie ewaluacyjne
finansowane ze środków Unii Europejskiej oraz budżetu państwa w ramach Pomocy Technicznej Programu Operacyjnego
Infrastruktura i Środowisko, Fundeko.
113
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
i EFFR lub EFFR i EFR
Zachodzi w przypadku uzupełniania się działań finansowanych z tego samego
funduszu.
Programy
Międzyprogramowa
Zachodzi w przypadku działań finansowanych z różnych programów operacyjnych,
operacyjne
np. PO IŚ i RPO
Wewnątrzprogramowa Zachodzi w przypadku działań finansowanych w ramach tego samego programu
operacyjnego
Źródło: Mechanizmy zapewnienia komplementarności działań pomiędzy Europejskim Funduszem Społecznym a Europejskim
Funduszem Rozwoju Regionalnego.
Wewnątrzfunduszowa
W ramach działania 4.1 Gospodarka odpadami beneficjenci RPO WD wskazywali głównie na
komplementarność wewnątrzprogramową (z projektami realizowanymi w ramach działań 4.1, 4.2 i
9.1) oraz na komplementarność z projektami realizowanymi z własnych środków (tabela 56). Część z
projektów wskazanych jako komplementarne była związana z gospodarką wodno-ściekową.
Beneficjenci dość często wskazywali na komplementarność z projektami finansowanymi ze
Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony
Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Tabela 56. Liczba projektów wskazanych we wnioskach jako komplementarne z projektami z działania 4.1
Źródło finansowania
Liczba projektów
RPO WD (4.1, 4.2, 9.1)
9
Środki własne
9
ZPORR
7
WFOŚiGW
6
Inne
4
NFOŚIGW
3
EWT Cz-Pl
2
INTERREG
1
Phare 2003
1
Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy dokumentacji przekazanej przez UMWD.
Wskazując projekty powiązane z projektami z działania 4.1 beneficjenci wskazywali często na
108
możliwość poprawy stanu środowiska czy warunków życia mieszkańców (tabela 57 ). Poprawa stanu
środowiska ma być osiągana najczęściej dzięki projektom z zakresu gospodarki wodno-ściekowej lub
nieco rzadziej – z zakresu gospodarki odpadami.
Tabela 57. Wybrane formy komplementarności wskazane przez beneficjentów w działaniu 4.1
Rodzaje projektów w ramach działania
Projekty uznane za komplementarne
4.1
Założenia projektu
Źródło
finansowania
Poprawa ogólnego stanu środowiska (w gminie) lub przeciwdziałanie jego degradacji, ochrona środowiska –
obydwa projekty z zakresu gospodarki odpadami
Likwidacja dzikich wysypisk śmieci na terenie
Zakup pojemników do segregacji odpadów dla
Środki własne
gminy
miejscowości gminy
Rekultywacja składowiska odpadów komunalnych w
Środki własne
jednej ze wsi
Rekultywacja wysypiska odpadów komunalnych
Rozbudowa składowiska odpadów i selektywnej zbiórki
ZPORR
odpadów gminnych
108
Klasyfikacja w tabeli nie jest rozłączna.
114
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Poprawa ogólnego stanu środowiska (w gminie) lub przeciwdziałanie jego degradacji, ochrona środowiska –
projekt komplementarny z zakresu gospodarki wodno-ściekowej
Likwidacja dzikich wysypisk śmieci na terenie
Budowa sieci wodociągowej wraz z przyłączami w jednej
Środki własne
gminy
z miejscowości
Rekultywacja składowiska odpadów
Budowa sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w jednej z
ZPORR
miejscowości
Budowa sieci wodociągowej
Środki własne
Budowa sieci kanalizacji sanitarnej
Środki własne
Rozbudowa centrum gospodarki odpadami –
Wyposażenie gmin w infrastrukturę techniczną
Środki własne
zagospodarowanie odpadów balastowych
umożliwiająca odbiór i oczyszczenie ścieków
komunalnych oraz dostarczenie mieszkańcom wody o
wysokiej jakości
Zakup wyposażenia (pojemników, kontenerów,
Budowa infrastruktury wodociągowej
RPO WD 4.2
samochodu ciężarowego) do selektywnego
zbierania odpadów
Zarządzanie gospodarką odpadami, zmniejszenie strumienia odpadów
Likwidacja dzikich wysypisk śmieci na terenie
Rekultywacja składowiska odpadów komunalnych w
Środki własne
gminy
jednej ze wsi
Racjonalne zarządzanie zasobami wodnymi, ochrona wód lub gleb
Likwidacja dzikich wysypisk śmieci na terenie
Budowa sieci wodociągowej wraz z przyłączami w jednej
Środki własne
gminy
z miejscowości
Rekultywacja składowiska odpadów
Budowa sieci wodociągowej
Środki własne
Poprawa warunków życia mieszkańców – realizacja przedsięwzięć ma zapewniać mieszkańcom obsługiwanych
terenów lepsze warunki życia, lepszą jakość życia czy też pozwoli na „komfortowe” życie, poprawę warunków higienicznych
Rekultywacja składowiska odpadów
Budowa sieci wodociągowej
Środki własne
Budowa sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w jednej z
ZPORR
miejscowości
Rozbudowa centrum gospodarki odpadami –
Wyposażenie gmin w infrastrukturę techniczną
Środki własne
zagospodarowanie odpadów balastowych
umożliwiająca odbiór i oczyszczenie ścieków
komunalnych oraz dostarczenie mieszkańcom wody o
wysokiej jakości
Zakup wyposażenia (pojemników, kontenerów,
Budowa infrastruktury wodociągowej
RPO WD 4.2
samochodu ciężarowego) do selektywnego
zbierania odpadów
Wzrost atrakcyjności danego obszaru – budowa infrastruktury technicznej dzięki obydwu projektom może stać się
katalizatorem dalszych działań zmierzających do przygotowania terenów pod przyszłe inwestycje oraz rozwoju obecnych
terenów inwestycyjnych
Zakup wyposażenia (pojemników, kontenerów,
Budowa infrastruktury wodociągowej
RPO WD 4.2
samochodu ciężarowego) do selektywnego
zbierania odpadów
Wzrost atrakcyjności danego obszaru – Poprawa warunków życia może prowadzić do wzrostu trakcyjności turystycznej
regionu
Rozbudowa centrum gospodarki odpadami –
Wyposażenie gmin w infrastrukturę techniczną
Środki własne
zagospodarowanie odpadów balastowych
umożliwiająca odbiór i oczyszczenie ścieków
komunalnych oraz dostarczenie mieszkańcom wody o
wysokiej jakości
Osiągnięcie standardów w zakresie ochrony środowiska (określonych w przepisach unijnych lub polskich)
Rekultywacja składowiska odpadów
Budowa sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w jednej z
ZPORR
miejscowości
Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy dokumentacji przekazanej przez UMWD.
Poza tym zidentyfikowane zostały jeszcze inne przypadki komplementarności, polegające m.in. na
tym, że:

dwa projekty realizują cele z zakresu gospodarki odpadami, przy czym jeden z projektów
oddziałuje na świadomość mieszkańców (kampania na rzecz poprawy efektywności systemów
selektywnej zbiórki odpadów dofinansowana ze środków NFOŚiGW), a drugi – polega na budowie
sortowni odpadów komunalnych;

projekty realizują cele i zapisy Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami dla
Województwa Dolnośląskiego 2012 dotyczące likwidacji małych, lokalnych, nieefektywnych
składowisk odpadów, co łącznie przyczynia się do tworzenia racjonalnych ponadgminnych RIPOK
(chodzi o projekty związane z rekultywacją składowisk odpadów w dwóch różnych gminach).
115
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Często projekty realizowane były na tym samym terenie, a ich zakres był wspólny lub uzupełniał się.
Uzupełnianie się projektów polegało np. na tym, że:

jeden z projektów prowadzi do ograniczenia ilości odpadów deponowanych na składowisku,
natomiast drugi porządkuje teren składowiska z odpadami, których zdeponowania nie można było
uniknąć;

jednym ze strumieni odpadów kierowanych do powstałej kompostowni (współfinansowanej ze
środków NFOSiGW) będą osady z oczyszczalni ścieków, będącej przedmiotem projektu
finansowanego z RPO WD.
Opisując projekty powiązane beneficjenci najczęściej wskazywali na uzyskanie bardziej trwałych
efektów oraz rozwój społeczno-gospodarczy obszaru, na którym realizowany był projekt.
Niektórzy beneficjenci dostrzegają możliwość realizacji projektów komplementarnych w przyszłej
perspektywie. Przykładem takiego projektu jest budowa farmy fotowoltaicznej, która ma powstać na
zrekultywowanym wysypisku śmieci. Takiemu rozwiązaniu sprzyja klasa gruntu (nieużytek) oraz brak
innych gruntów gorszej klasy, które umożliwiałyby inwestycję w energetykę słoneczną. Można zatem
uznać, że rekultywacja wysypiska, zrealizowana ze środków RPO WD 2007-2013, dała możliwość
realizacji innego przedsięwzięcia, które przyczyni się do osiągnięcia dodatkowych efektów
ekologicznych.
W ramach działania 4.2 Infrastruktura wodno-ściekowa beneficjenci RPO WD najczęściej
wskazywali na komplementarność z projektami realizowanymi ze środków własnych (tabela 58).
Beneficjenci dość często też wskazywali na komplementarność z projektami finansowanymi ze
Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego.
Zidentyfikowano komplementarność wewnątrzprogramową z 14 projektami realizowanymi w ramach
RPO WD (działania 4.2 Infrastruktura wodno-ściekowa i 7.2 Rozwój infrastruktury placówek
edukacyjnych).
Tabela 58. Liczba projektów wskazanych we wnioskach jako komplementarne z projektami z działania 4.2
Źródło finansowania
Liczba
projektów
Środki własne
25
RPO WD (4.2, 7.2)
14
ZPORR
11
WFOŚiGW
6
PROW
6
INTERREG
3
Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego
Mechanizmu Finansowego
1
POIiŚ
1
SAPARD
1
Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy dokumentacji przekazanej przez UMWD.
Wskazując projekty powiązane z projektami z działania 4.2 beneficjenci wskazywali często na
uporządkowanie (uregulowanie lub zmodernizowanie) gospodarki wodno-ściekowej w gminie czy
aglomeracji, poprawę warunków życia mieszkańców (tabela 59109). Wspólnym celem niektórych
projektów było stworzenie jednej siatki kanalizacji. Niektórzy beneficjenci twierdzą, że projekty
pozwoliły na zwiększenie lub uzyskanie pełnej funkcjonalności instalacji oraz przyspieszyły lub ułatwiły
realizację innych tego typu projektów. Opisując projekty powiązane beneficjenci wskazywali (podczas
109
Klasyfikacja w tabeli nie jest rozłączna.
116
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
badania metodą CATI) najczęściej na uzyskiwanie bardziej trwałych efektów, poprawę stanu
środowiska oraz rozwoju społeczno-gospodarczego obszaru, na którym realizowany był projekt.
Tabela 59. Formy komplementarności wskazane przez beneficjentów w działaniu 4.2
Rodzaje projektów w ramach
Projekty uznane za komplementarne
działania 4.2
Założenia projektu
Źródło
finansowania
Poprawa ogólnego stanu środowiska (w gminie) lub przeciwdziałanie jego degradacji dzięki realizacji kilku
projektów, ochrona środowiska
Budowa kanalizacji sanitarnej
Budowa kolektorów sanitarnych oraz kanalizacji sanitarnej
Środki własne
Kompleksowa kanalizacja sanitarna
Modernizacja stacji uzdatniania wody w jednej ze wsi
Środki własne
gminy (budowa sieci kanalizacji
(nieobjętej pierwszym projektem)
sanitarnej oraz rozbudowa i modernizacja Budowa sieci wodociągowej
Środki własne
oczyszczalni ścieków)
Sieć wodociągowa z przyłączami i sieć
Zakup pojemników do segregacji odpadów dla miejscowości
WFOŚiGW
kanalizacji sanitarnej z przyłączami
gminy
Rozbudowa oczyszczalni ścieków we wsi
Rozbudowa i przebudowa stacji uzdatniania wody w innej wsi WFOŚiGW
– siedzibie gminy
Uporządkowanie, uregulowanie lub zmodernizowanie gospodarki wodno-ściekowej w gminie czy aglomeracji
Budowa kanalizacji sanitarnej we wsi
Budowa wodociągu w innych wsiach gminy
RPO WD 4.2
jednej z gmin
Budowa kanalizacji sanitarnej
Budowa kanalizacji sanitarnej (ścieki ze wsi, w której
PROW
realizowano projekt zgłoszony jako komplementarny miały
zostać przetłoczone do systemu kanalizacyjnego we wsi
objętej wnioskowanym projektem)
Budowa oczyszczalni ścieków bytowych
Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w trzech wsiach jednej
RPO WD 4.2
dla aglomeracji
gminy
Wodociąg przesyłowy dla miejscowości z aglomeracji objętej
RPO WD 4.2
pierwszym projektem
Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w
Budowa sieci wodociągowej z przyłączami w przysiółkach,
Środki własne
czterech miejscowościach gminy
wsiach nieobjętych pierwszym projektem
Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w
Budowa sieci kanalizacyjnej sanitarnej i deszczowej w
Środki własne
czterech miejscowościach gminy
siedzibie gminy
Budowa ujęcia wody i zakładu
Budowa kanalizacji sanitarnej dla innej wsi gminy
ZPORR
uzdatniania wody we wsi
Kompleksowa kanalizacja sanitarna
modernizacja stacji uzdatniania wody w jednej ze wsi
Środki własne
gminy (budowa sieci kanalizacji
(nieobjętej pierwszym projektem)
sanitarnej oraz rozbudowa i modernizacja Budowa sieci kanalizacji sanitarnej na terenie byłego POM
Środki własne
oczyszczalni ścieków)
(dzięki projektom ma zwiększyć się dostęp ludności z
terenów wiejskich do infrastruktury chroniącej środowisko i
nastąpi całkowite skanalizowanie gminy)
Kompleksowa kanalizacja sanitarna
Budowa sieci wodociągowej
Środki własne
gminy (budowa sieci kanalizacji
sanitarnej oraz rozbudowa i modernizacja
oczyszczalni ścieków)
Modernizacja oczyszczalni ścieków w
Budowa kanalizacji sanitarnej w jednej ze wsi w gminie
PROW
siedzibie gminy
Modernizacja sieci wodociągowej w
Budowa kanalizacji sanitarnej w innej wsi w gminie
PROW
jednej ze wsi polegająca na przebudowie
i budowie sieci wodociągowej, budowie i
przepięciu przyłączy
Uregulowanie kanalizacji ściekowej dla
Budowa oczyszczalni ścieków bytowych dla inne aglomeracji
RPO WD 4.2
części aglomeracji (budowa sieci
Wodociąg przesyłowy dla miejscowości z aglomeracji
RPO WD 4.2
kanalizacji sanitarnej)
Wodociąg przesyłowy dla miejscowości z
Budowa sieci kanalizacji sanitarnej
RPO WD 4.2
aglomeracji
Budowa oczyszczalni ścieków bytowych dla tej aglomeracji
RPO WD 4.2
Przebudowa stacji uzdatniania wody we
Modernizacja (przebudowa) przepompowni ścieków
ZPORR
wsi
komunalnych w mieście – siedzibie gminy
Budowa sieci kanalizacji sanitarnej, grawitacyjnej i tłocznej w
WFOŚiGW
obrębie jednej ze wsi gminy
Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w mieście – siedzibie
WFOŚiGW
gminy
Budowa sieci kanalizacji sanitarnej, sieci kanalizacji
WFOŚiGW
deszczowej oraz sieci wodociągowej w mieście – siedzibie
117
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Przebudowa i rozbudowa oczyszczalni
ścieków (etap I) we wsi
Budowa kanalizacji sanitarnej w dwóch
wsiach w gminie oraz budowa sieci
kanalizacji sanitarnej w dwóch wsiach
(m.in. we wsi objętej pierwszym
projektem) tej samej gminy
Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w
czterech miejscowościach gminy
Budowa ujęcia wody i zakładu
uzdatniania wody we wsi
Sieć wodociągowa z przyłączami i sieć
kanalizacji sanitarnej z przyłączami
Modernizacja oczyszczalni ścieków w
siedzibie gminy
Modernizacja stacji uzdatniania wody w
mieście
gminy
Budowa kanalizacji sanitarnej w innej wsi
Budowa kanalizacji sanitarnej wraz z przyłączami w innej
miejscowości
Budowa kanalizacji sanitarnej w innej miejscowości wzdłuż
osi aktywności gospodarczej
Budowa kanalizacji sanitarnej we wsi objętej wnioskowanym
projektem
Przebudowa oczyszczalni ścieków w siedzibie gminy
Budowa sieci wodociągowej wraz z przyłączami m.in. we wsi
objętej pierwszym projektem
Budowa sieci kanalizacyjnej wraz z przyłączami do budynków
w innej wsi gminy (środki własne)
Budowa sieci wodociągowej wraz z przyłączami w jednej z
miejscowości (projekty komplementarne w zakresie realizacji
kolejnego etapu zwodociągowania gminy)
Budowa kanalizacji sanitarnej w części gminy
Środki własne
Środki własne
Środki własne
ZPORR
RPO WD 4.2
Środki własne
Środki własne
ZPORR
Modernizacja zakładu uzdatniania wody w mieście – systemu
INTERREG
uzdatniania i dystrybucji wody
Poprawa jakości wody, ochrona wód
Ochrona zasobów wodnych
Przebudowa i rozbudowa oczyszczalni
Budowa kanalizacji sanitarnej w innej wsi
Środki własne
ścieków (etap I) we wsi
Budowa kanalizacji sanitarnej w innej miejscowości wzdłuż
Środki własne
osi aktywności gospodarczej
Budowa kanalizacji sanitarnej we wsi objętej wnioskowanym
ZPORR
projektem
Poprawa stanu sanitarnego wód
Przebudowa i rozbudowa oczyszczalni
Budowa kanalizacji sanitarnej wraz z przyłączami w innej
Środki własne
ścieków (etap I) we wsi
miejscowości
Kompleksowa kanalizacja sanitarna
Modernizacja stacji uzdatniania wody w jednej ze wsi
Środki własne
gminy (budowa sieci kanalizacji
(nieobjętej pierwszym projektem) (oba projekty przyczynią
sanitarnej oraz rozbudowa i modernizacja się też do poprawy warunków higienicznych oraz
oczyszczalni ścieków)
zdrowotnych, wyeliminowania groźnych dla ludzi i zwierząt
ognisk zanieczyszczeń drobnoustrojami chorobotwórczymi)
Budowa sieci kanalizacji sanitarnej na terenie byłego POM w
Środki własne
Kostomłotach (pełna ochrona rzeki przed dopływem
nieoczyszczonych ścieków)
Poprawa jakości wody pitnej
Modernizacja stacji uzdatniania wody w
Modernizacja zakładu uzdatniania wody w mieście - systemu
INTERREG
mieście
uzdatniania i dystrybucji wody
Modernizacja stacji uzdatniania wody w
Budowa sieci kanalizacyjnej w rejonie miasta
INTERREG
celu poprawy jakości wody dla dwóch
gmin (w tym miasta o statusie gminy
Sieć wodociągowa z przyłączami i sieć
Budowa sieci wodociągowej wraz z przyłączami w jednej z
Środki własne
kanalizacji sanitarnej z przyłączami
miejscowości
Budowa wodociągu w gminie dla
Budowa wodociągu w innej wsi gminy
Środki własne
mieszkańców kilku wsi
Rozbudowa oczyszczalni ścieków we wsi
Rozbudowa i przebudowa stacji uzdatniania wody w innej wsi WFOŚiGW
– siedzibie gminy
Zapewnienie dostępu do wody pitnej o odpowiednich parametrach oraz ochrona zasobów wodnych
Kompleksowa kanalizacja sanitarna
Budowa sieci wodociągowej
Środki własne
gminy – budowa sieci kanalizacji
Budowa sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w jednej ze wsi
ZPORR
sanitarnej oraz rozbudowa i modernizacja w gminie (ZPORR)
oczyszczalni ścieków
Poprawa warunków życia mieszkańców dzięki realizacji kilku projektów
Poprawa jakości życia dzięki dwóm projektom z zakresu gospodarki wodno-ściekowej
Budowa kanalizacji sanitarnej w dwóch
Budowa kanalizacji sanitarnej w jednej ze wsi objętej
ZPORR
wsiach danej gminy
pierwszym projektem
Budowa oczyszczalni ścieków bytowych
Wodociąg przesyłowy dla miejscowości z aglomeracji, objętej
RPO WD 4.2
118
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
dla aglomeracji
Budowa sieci wodociągowej w dwóch
wsiach jednej gminy
Kompleksowa kanalizacja sanitarna
gminy (budowa sieci kanalizacji
sanitarnej oraz rozbudowa i modernizacja
oczyszczalni ścieków)
Uregulowanie kanalizacji ściekowej dla
części aglomeracji (budowa sieci
kanalizacji sanitarnej)
Wodociąg przesyłowy dla miejscowości z
aglomeracji
Rozbudowa infrastruktury wodnej na
terenie gminy, w szczególności budowa
stacji uzdatniania wody, sieci
wodociągowej oraz sieci wodociągowoprzesyłowej
Przebudowa i rozbudowa oczyszczalni
ścieków (etap I) we wsi
pierwszym projektem
Budowa kanalizacji sanitarnej dla wsi (nieobjętej pierwszym
projektem) w tej samej gminie
Budowa sieci wodociągowej
Budowa sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w jednej ze wsi
w gminie
PROW
Środki własne
ZPORR
Budowa oczyszczalni ścieków bytowych dla inne aglomeracji
Wodociąg przesyłowy dla miejscowości z aglomeracji
RPO WD 4.2
RPO WD 4.2
Budowa sieci kanalizacji sanitarnej
Budowa oczyszczalni ścieków bytowych dla tej aglomeracji
Budowa kanalizacji sanitarnej
RPO WD 4.2
RPO WD 4.2
.
Budowa kanalizacji sanitarnej wraz z przyłączami w innej
miejscowości
Budowa kanalizacji sanitarnej we wsi objętej wnioskowanym
projektem
Poprawa jakości życia dzięki projektom z różnych dziedzin
Budowa stacji uzdatniania wody, sieci
Budowa świetlicy wiejskiej
wodociągowej oraz sieci wodociągowoUtworzenie bazy turystyki aktywnej wraz z infrastrukturą
przesyłowej
towarzyszącą, zagospodarowanie terenu na plac rekreacyjny
Rozbudowa infrastruktury wodnej na
Budowa świetlicy wiejskiej (projekt planowany)
terenie gminy, w szczególności budowa
Termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej w
stacji uzdatniania wody, sieci
gminie
wodociągowej oraz sieci wodociągowoprzesyłowej
Budowa sieci kanalizacyjnej,
Budowa sali sportowej z zapleczem socjalnym przy
modernizacja stacji uzdatniania wody i
publicznym gimnazjum
sieci wodociągowej oraz modernizacja
automatycznej kontenerowej stacji
uzdatniania wody
Wzrost atrakcyjności regionu
Kompleksowa kanalizacja sanitarna
Budowa sieci kanalizacji sanitarnej na terenie byłego POM w
gminy (budowa sieci kanalizacji
Kostomłotach (realizacja projektów ma się przyczynić do
sanitarnej oraz rozbudowa i modernizacja uatrakcyjnienia terenów gminy pod względem inwestycyjnym
oczyszczalni ścieków)
i turystycznym)
Budowa infrastruktury wodociągowej we
Budowa kanalizacji sanitarnej i wodociągowej (tożsama
wsi
kategoria działań związanych z budową infrastruktury
technicznej miała stać się katalizatorem dalszych działań
zmierzających do przygotowania terenów pod przyszłe
inwestycje oraz rozwoju obecnych terenów inwestycyjnych)
Budowa sieci kanalizacyjnej,
Budowa sali sportowej z zapleczem socjalnym przy
modernizacja stacji uzdatniania wody i
publicznym gimnazjum (projekty wspólnie prowadzą do
sieci wodociągowej oraz modernizacja
wyrównywania szans między obszarami wiejskimi i miejskimi
automatycznej kontenerowej stacji
oraz rozwoju społeczno-gospodarczego regionu)
uzdatniania wody
Rozbudowa infrastruktury wodnej na
Budowa kanalizacji sanitarnej (miejscowości objęte
terenie gminy, w szczególności budowa
projektami są od wielu lat w stanie stagnacji gospodarczej.
stacji uzdatniania wody, sieci
Ma to bardzo duży związek z poziomem infrastruktury
wodociągowej oraz sieci wodociągowotechnicznej, takiej jak sieć wodociągowa i kanalizacyjna)
przesyłowej
Powiązanie infrastrukturalne
Budowa drenażowo-brzegowego ujęcia
Budowa sieci wodociągowej (sieć wodociągowa wybudowana
wody na potoku, stacji uzdatniania wody
w ramach projektu uznanego za komplementarny będzie
oraz wodociągu tranzytowego
zaopatrywana w wodę z drenażowo-brzegowego ujęcia wody
odprowadzającego wodę z ujęcia do
na potoku i uzdatniana za pomocą stacji uzdatniania wody)
stacji
Budowa kanalizacji sanitarnej
Budowa kanalizacji sanitarnej (ścieki z jednej wsi, w której
realizowano projekt zgłoszony jako komplementarny zostaną
przetłoczone do systemu kanalizacyjnego we wsi objętej
wnioskowanym projektem)
Środki własne
ZPORR
PROW
Środki własne
PROW
MF EOG i
Norweski MF
RPO WD 7.2
Środki własne
ZPORR
RPO WD 7.2
RPO WD 4.2
Środki własne
PROW
119
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Konsolidacja systemu gospodarki wodnościekowej na terenie gminy – rozbudowa
infrastruktury związanej z poprawą
jakości wody wraz z systemem
monitoringu jakości wód i ścieków z
elementami uzbrojenia stacji uzdatniania
wody i oczyszczalni ścieków w
automatykę oraz systemem
telemetrycznym monitorującym pracę
urządzeń
Modernizacja i rozbudowa oczyszczalni
ścieków we wsi
Modernizacja i rozbudowa oczyszczalni
ścieków we wsi
Modernizacja oczyszczalni ścieków w
jednej ze wsi w gminie
Modernizacja oczyszczalni ścieków w
siedzibie gminy
Uporządkowanie gospodarki wodnościekowej w zlewni rzeki – budowa sieci
wodociągowej, budowa sieci
wodociągowej i rozgałęźnej, rozbudowa
stacji uzdatniania wody (przy czym
rozbudowa SYUW jest kosztem
niekwalifikowanym)
Rozbudowa oczyszczalni ścieków w
mieście – siedzibie gminy
Porządkowanie gospodarki ściekowej dla kilku wsi (jeden z
projektów prowadzi do rozbudowy systemu monitoringu
infrastruktury wodno-kanalizacyjnej w drugim projekcie)
RPO WD 4.2
Budowa kolektorów sanitarnych
środki własne
Budowa kolektora sanitarnego (budowana sieć kanalizacyjna
podłączona będzie do miejskiej oczyszczalni ścieków we wsi
objętej wnioskowanym projektem)
Budowa sieci kanalizacji sanitarnej i wodociągowej w mieście
– siedzibie gminy (włączenie nowej sieci nastąpiło do
istniejącej kanalizacji, którą następuje zrzut zanieczyszczeń
do oczyszczalni na wsi objętej wnioskowanym projektem)
Budowa kanalizacji sanitarnej w jednej ze wsi w gminie
(infrastruktura powstała w wyniku projektu wskazywanego
jako komplementarna będzie podłączona do
zmodernizowanej oczyszczalni ścieków)
Rozbudowa stacji uzdatniania wody (w ramach projektu
wskazywanego jako komplementarny zostanie
dofinansowana rozbudowa stacji uzdatniania wody)
Środki własne
WFOŚiGW
PROW
PROW
Budowa kanalizacji sanitarnej w mieście – siedzibie gminy i w
Środki własne
okolicznych miejscowościach (dla funkcjonowania
oczyszczalni wymagane jest dostarczanie odpowiedniej ilości
ścieków)
Przebudowa i rozbudowa oczyszczalni
Budowa kanalizacji sanitarnej w innej wsi (ścieki z
Środki własne
ścieków (etap I) we wsi
kanalizowanej miejscowości będą odprowadzane do
oczyszczalni)
Budowa kanalizacji sanitarnej wraz z przyłączami w innej
Środki własne
miejscowości (ścieki z kanalizowanej miejscowości będą
odprowadzane do oczyszczalni)
Budowa kanalizacji sanitarnej w innej miejscowości wzdłuż
Środki własne
osi aktywności gospodarczej (ścieki z kanalizowanej
miejscowości będą do oczyszczalni)
Realizacja celów strategicznych
Cel Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego: Cel „przestrzenny” – Zwiększenie spójności przestrzennej i
infrastrukturalnej regionu i jego integracja z europejskimi obszarami wzrostu. Priorytet 2: Zrównoważony rozwój obszarów
wiejskich. Działanie 1. Podniesienie poziomu życia ludności wiejskiej
Budowa wodociągu w gminie dla
Budowa kanalizacji sanitarnej w innej wsi gminy
RPO WD 4.2
mieszkańców kilku wsi
Budowa kanalizacji sanitarnej we wsi
Budowa wodociągu w innych wsiach gminy
RPO WD 4.2
jednej z gmin
Budowa wodociągu w innej wsi tej samej gminy
ZPORR
Cel operacyjny strategii miasta na lata 2004-2014, w którym jest modernizacja i rozbudowa infrastruktury technicznej
wodno-kanalizacyjnej
Kompleksowa budowa i modernizacja
Budowa kanalizacji sanitarnej wraz z przepompownią w tej
INTERREG
infrastruktury wodno-ściekowej w gminie
samej wsi
(modernizacja sieci wodociągowej,
Budowa kanalizacji sanitarnej wraz z przepompownią
SAPARD
kontynuacja kanalizowania jednej ze wsi)
Modernizacja sieci wodociągowej w tej samej wsi
Środki własne
Spójność ze zrealizowanymi wcześniej projektami
Budowa kanalizacji sanitarnej
Budowa kolektorów sanitarnych oraz kanalizacji sanitarnej
Środki własne
Kompleksowa kanalizacja sanitarna
Modernizacja stacji uzdatniania wody w jednej ze wsi
Środki własne
gminy (budowa sieci kanalizacji
(nieobjętej pierwszym projektem) (wnioskowany projekt miał
sanitarnej oraz rozbudowa i modernizacja być kontynuacją wcześniejszej zrealizowanego projektu)
oczyszczalni ścieków)
Modernizacja i rozbudowa oczyszczalni
Budowa kolektorów sanitarnych
Środki własne
ścieków we wsi
120
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Realizacja jednego projektu zwiększa potrzebę lub warunkuje realizacji drugiego projektu
Budowa kanalizacji sanitarnej wraz z
Rozbudowa szkoły podstawowej dla potrzeb gimnazjum wraz
RPO WD 7.2
budową oczyszczalni ścieków
z infrastrukturą techniczną (wybudowanie gimnazjum we wsi
będzie skutkować zwiększonym zrzutem ścieków z budynku)
Wykonanie sieci kanalizacji sanitarnej (7
tłoczni ścieków)
Rozbudowa infrastruktury związanej z poprawą jakości wody
wraz z systemem monitoringu jakości wód i ścieków z
elementami uzbrojenia stacji uzdatniania wody i oczyszczalni
ścieków w automatykę oraz systemem telemetrycznym
monitorującym pracę urządzeń (w ramach wnioskowanego
projektu rozwinie się system monitorowania 7 tłoczni
ścieków)
Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy dokumentacji przekazanej przez UMWD, mapa dotacji,
http://www.mapadotacji.gov.pl.
RPO WD 4.2
Projekty komplementarne często były realizowane na tym samym terenie, np. różnych
miejscowościach tej samej gminy. Przykładem jest gmina Kotla, w której zlokalizowana jest część
strefy ochrony ujęcia wody dla miasta Głogowa. Strefa ta znajduje się w miejscowości Krzekotówek i
częściowo Sobczyce. Stąd wynikła potrzeba skanalizowania tych miejscowości oraz miejscowości
Moszowice dzielącą te wsie od Kotli (w której znajduje się oczyszczalnia ścieków). Wartość
niezbędnych inwestycji polegających na budowie lub rozbudowie sieci kanalizacyjnej jest z punktu
widzenia możliwości finansowych gminy bardzo duża. Dlatego też inwestycje te realizowane są
etapowo: jako pierwsza została realizowana „Budowa sieci kanalizacyjnej i wodociągowej w Kotli oraz
budowa sieci kanalizacyjnej w Moszowicach” dofinansowana ze środków RPO WD w ramach działania
4.2 Infrastruktura wodno-ściekowa. Jako drugi realizowany jest projekt „Sieć kanalizacyjna i
wodociągowa w Sobczycach i Krzekotówku” dofinansowany z PROW.
W przypadku działania 4.3 Poprawa jakości powietrza beneficjenci RPO WD najczęściej
wskazywali na komplementarność wewnątrzprogramową (tabela 60).
Tabela 60. Liczba projektów wskazanych we wnioskach jako komplementarne z projektami z działania 4.3
Źródło finansowania
Liczba projektów
RPO WD (4.1, 4.2, 4.7, 6.4, 7.2)
8
WFOŚiGW
2
PO KL 9.1
1
PROW
1
Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy dokumentacji przekazanej przez UMWD.
Beneficjenci działania 4.3 wskazywali komplementarność z projektami służącymi ograniczeniu emisji
na danym obszarze np. w powiecie (tabela 61110). Beneficjenci deklarują, że projekty komplementarne
pozwoliły na poprawę stanu środowiska oraz uzyskanie bardziej trwałych efektów. W przypadku
niektórych projektów można mówić o raczej ograniczonej komplementarności (np. w odniesieniu do
komplementarności z przedsięwzięciem polegającym na rekultywacji składowiska odpadów).
Tabela 61. Formy komplementarności wskazane przez beneficjentów w działaniu 4.3
Rodzaje projektów w ramach
działania 4.3
110
Projekty uznane za komplementarne
Założenia projektu
Źródło
finansowania
Klasyfikacja w tabeli nie jest rozłączna.
121
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Ograniczenie emisji na danym obszarze, poprawa jakości powietrza
Wymiana źródeł ciepła w powiatowym
Wykonanie sieci ciepłowniczej wysokoparametrowej
domu pomocy społecznej
preizolowanej wraz z węzłami i przyłączami w zespole szkół
Przebudowa kotłowni stałopalnej na
Przebudowa kotłowni stałopalnej na gazową w zespole szkół
gazową w urzędzie gminy
Budowa hali widowiskowo-sportowej w miejscowości będącej
siedzibą gminy (w wybudowanej hali sportowej wybudowane
zostanie tożsame źródło grzewcze tj. kotłownia gazowa)
Instalacja baterii słonecznych na sali sportowej w
miejscowości będącej siedzibą gminy
Ochrona środowiska
Przebudowa kotłowni stałopalnej na
Szkoła przyjazna uczniom – wyrównywanie szans
gazową w urzędzie gminy
edukacyjnych – dodatkowe zajęcia dla uczniów, konkursy,
olimpiady (w ramach projektu prowadzone były zajęcia o
tematyce dotyczącej ochrony powietrza i sposobów
ograniczenia emisji substancji niebezpiecznych do atmosfery)
Wymiana źródeł ciepła w budynkach
Modernizacja istniejącej oczyszczalni ścieków w jednej ze wsi
użyteczności publicznej
Zamknięcie i rekultywacja składowiska odpadów
Modernizacja systemu energetycznego
Utworzenie ośrodka edukacji ekologicznej (uczestnicy zajęć
pływalni miejskiej
badając próbki powietrza będą uczyć się dbałości o
środowisko; z kolei efekty takich działań będą praktycznie
obserwować w obiekcie pływalni)
Poprawa jakości powietrza poprzez
Utworzenie centrum edukacji w zakresie poszanowania
modernizację kotłowni urzędu miejskiego
energii
Utworzenie ośrodka edukacji ekologicznej
Komplementarność terytorialna
Przebudowa kotłowni stałopalnej na
Budowa hali widowiskowo-sportowej w miejscowości będącej
gazową w urzędzie gminy
siedzibą gminy
Instalacja baterii słonecznych na sali sportowej w
miejscowości będącej siedzibą gminy
Możliwość prowadzenia zajęć edukacyjnych w obiekcie
Modernizacja systemu energetycznego
Utworzenie centrum edukacji w zakresie poszanowania
pływalni miejskiej
energii (podczas zajęć edukacyjnych w młodzież będzie
wykonywała doświadczenia i obliczenia w zakresie emisji
CO2, wykorzystując wykorzystywała dane pochodzące z
pływalni oraz będzie odbywała wycieczki edukacyjne do
pływalni)
Utworzenie ośrodka edukacji ekologicznej – uczestnicy zajęć
badając próbki powietrza będą uczyć się dbałości o
środowisko; z kolei efekty takich działań będą praktycznie
obserwować w obiekcie pływalni)
Inne
Poprawa jakości powietrza poprzez
Rewitalizacja zabytkowego kościoła z przeznaczeniem na
budowę pomp ciepła w obiektach
galerię artystyczną (można przyjąć, że występuje
użyteczności publicznej (m.in. w galerii
komplementarność funkcjonalna)
artystycznej)
Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy dokumentacji przekazanej przez UMWD, mapa dotacji,
http://www.mapadotacji.gov.pl.
WFOŚiGW
WFOŚiGW
RPO WD 7.2
PROW
PO KL 9.1
RPO WD 4.2
RPO WD 4.1
RPO WD 4.7
RPO WD 4.7
RPO WD 4.7
RPO WD 7.2
PROW
RPO WD 4.7
RPO WD 4.7
RPO WD 6.4
Z tabeli 62 wynika, że projekty z działania 4.3 mogą być komplementarne z projektami polegającymi
na budowie ośrodków edukacyjnych. Praktycznym przykładem takiej komplementarności jest
powiązanie projektu „Ekomodernizacja systemu energetycznego Pływalni Miejskiej AQUARIUS w
Bielawie” z projektem polegającym na utworzeniu w tym samym mieście Interaktywnego Centrum
Poszanowania Energii (projekt pn. Interaktywne Centrum Poszanowania Energii). Projektem
komplementarnym w stosunku do projektu „Ekomodernizacja systemu energetycznego Pływalni
Miejskiej AQUARIUS w Bielawie” będzie również planowana termomodernizacja pływalni (i innych
obiektów użyteczności publicznej w mieście), polegająca głównie na wymianie profili okiennych. W
tym przypadku projektem komplementarnym będzie przedsięwzięcie o zbliżonym charakterze.
Przyczyni się to do dalszego ograniczenia strat ciepła w obiekcie, ponieważ obecne profile są już
skorodowane i nieszczelne.
122
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
W ramach działania 4.4 Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom
zidentyfikowano przypadki komplementarności z projektami realizowanymi w ramach RPO WD
(działania 4.4 i 9.1), Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Programu Operacyjnego
Infrastruktura i Środowisko (III.1. Retencjonowanie wody i zapewnienie bezpieczeństwa
przeciwpowodziowego). Przedstawiono to w tabela 62.
Tabela 62. Liczba projektów wskazanych we wnioskach jako komplementarne z projektami z działania 4.4a)
Źródło finansowania
Liczba projektów
RPO WD (4.4, 9.1)
4
PROW
2
POIiŚ III.1
1
a) Uwzględniono projekt „Lipki - Oława - modernizacja obwałowań, gm. Oława i Jelcz - Laskowice. Modernizacja wału W1(OM)”
Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy dokumentacji przekazanej przez UMWD.
Tabela 63 wskazuje, że w ramach projektów z działania 4.4 wnioskodawcy wskazywali na
komplementarność z innymi projektami dotyczącymi poprawy ochrony przeciwpowodziowej. Takie
działania podejmowane były czasami na tym samym terenie, a ich zakres był wspólny, przez co
pozwalały na uzyskanie bardziej trwałych efektów. Z badań przeprowadzonych metodą CATI wynika,
że niektóre projekty były też kontynuacją lub konsekwencją działań podejmowanych wcześniej.
Dlatego można powiedzieć, że przyczyniły się do poprawy stanu środowiska oraz rozwoju społecznogospodarczego obszaru, na którym były realizowane.
Tabela 63. Formy komplementarności wskazane przez beneficjentów w działaniu 4.4
Rodzaje projektów w ramach
działania 4.4
Projekty uznane za komplementarne
Założenia projektu
Źródło
finansowania
Przebudowa systemu ochrony przeciwpowodziowej w tych samych gminach
Modernizacja obwałowańa)
Modernizacja obwałowań w tych samych gminach
RPO WD 4.4
Podobny charakter rzeczowy projektów
Odbudowa i modernizacja koryta rzeki
Odbudowa i modernizacja koryta rzeki w innej gminie
PROW
Zabezpieczenie przeciwpowodziowe
Modernizacja systemu ochrony przeciwpowodziowej
PROW
miasta
Prewencja przeciwpowodziowa –
Odbudowa zniszczeń popowodziowych w tej samej
RPO WD 9.1
odtworzenie rowu melioracyjnego oraz
miejscowości (można zakładać, że występuje
modernizacja urządzeń wodnych
komplementarność funkcjonalna)
Wspólne oddziaływanie projektów na wskaźniki różnych dokumentów
Prewencja przeciwpowodziowa –
Remont zabudowy regulacyjnej wraz z modernizacją stopni w RPO WD 4.4
odtworzenie rowu melioracyjnego oraz
innej gminie (wspólne oddziaływanie projektów na wskaźniki
modernizacja urządzeń wodnych
NSRO i RPO oraz pośrednio na wskaźniki SRK)
Remont zabudowy regulacyjnej rzeki w innej gminie
RPO WD 4.4
Inne
Modernizacja obwałowań a)
Modernizacja węzła wodnego – przebudowa systemu
POIiŚ III.1
ochrony przeciwpowodziowej innej gminy
a) Projekt „Lipki - Oława - modernizacja obwałowań, gm. Oława i Jelcz - Laskowice. Modernizacja wału W-1(OM)”
Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy dokumentacji przekazanej przez UMWD, mapa dotacji,
http://www.mapadotacji.gov.pl.
Z tabeli 64 wynika również, że w niektórych wnioskach jako komplementarne podawano projekty
realizowane na różnych obszarach. Przykładowo, w jednym z wniosków wskazano na dwa projekty
realizowane w oddalonych od siebie gminach województwa i przez innego beneficjenta. W tym
przypadku uzupełnianie się projektów, polegające na wspólnym oddziaływaniu na wskaźniki NSRO i
123
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
RPO oraz SRK, ma bardzo pośredni charakter. Potwierdził to podczas wywiadu indywidualnego
pracownik jednego z beneficjentów (uwzględniając oczywiście specyfikę gospodarki wodnej).
W ramach działania 4.5 Rekultywacja obszarów zdegradowanych beneficjenci RPO WD
najczęściej wskazywali na komplementarność wewnątrzprogramową (wskazując dwa projekty w
ramach działania 9.1 i po jednym projekcie z działań 3.1 i 6.5). Poza tym identyfikowali
komplementarność międzyprogramową – z projektem realizowanym w ramach Programu
Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska-Rzeczpospolita Polska, a także
komplementarność międzyokresową – z projektem realizowanym w ramach Zintegrowanego Programu
Operacyjnego Rozwoju Regionalnego. Trzy projekty wskazywane jako komplementarne były
finansowane ze środków własnych (tabela 64).
Tabela 64. Liczba projektów wskazanych we wnioskach jako komplementarne z projektami z działania 4.5
Źródło finansowania
Liczba projektów
RPO WD (3.1, 6.5, 9.1)
4
Środki własne
3
EWT PL-CZ
1
WFOŚiGW
1
ZPORR
1
Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy dokumentacji przekazanej przez UMWD, mapa dotacji,
http://www.mapadotacji.gov.pl.
Wskazując projekty powiązane z projektami z działania 4.5 beneficjenci wskazywali m.in. na to, że
projekty przyczyniają się do poprawy bezpieczeństwa (zarówno ekologicznego, jak i – jak się wydaje –
publicznego), a także służą zwiększeniu różnorodności gatunkowej i siedliskowej na danym terenie
(tabela 65111).
Tabela 65. Formy komplementarności wskazane przez beneficjentów w działaniu 4.5
Rodzaje projektów w ramach
działania 4.5
Projekty uznane za komplementarne
Założenia projektu
Źródło
finansowania
Poprawa bezpieczeństwa ekologicznego
Zagospodarowanie terenu na cele
Rozbudowa składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i
ZPORR
rekreacyjno-wypoczynkowe
obojętne oraz zakup kompaktora,
Podniesienie standardu poziomu (poczucia) bezpieczeństwa, obsługi turystów oraz innych interesantów na
obszarze wsparcia, poprawienie wizerunku policji
Likwidacja, rekultywacja i
Poprawa standardu infrastruktury bezpieczeństwa, jako
RPO WD 6.5
zagospodarowanie służbowych stacji
element wzmocnienia potencjału turystycznego Dolnego
paliw w 23 jednostkach miejskich i
Śląska
powiatowych Policji
Podniesienie standardu i dostępności budynku Komisariatu
RPO WD 9.1
Policji Wrocław-Ołbin jako element poprawy stanu
bezpieczeństwa w obszarze rewitalizacji Wrocławia
Modernizacja budynku Komendy Powiatowej Policji w Miliczu
RPO WD 9.1
w celu wzmocnienia formuły dostępności instytucji dla
mieszkańców i turystów oraz poprawy estetyki ciągu ul.
Kościuszki
Zwiększenie różnorodności gatunkowej i siedliskowej
Przywrócenie obszarów zdegradowanych
Zwiększenie różnorodności gatunkowej i siedliskowej na
środki własne
(powojskowych) na terenach parku
terenie użytku ekologicznego „Przemkowskie Bagno”
krajobrazowego na cele przyrodnicze i
działalność proekologiczną (na zimowisko
nietoperzy, prowadzenia zajęć
edukacyjnych oraz ruchu turystycznego,
111
Klasyfikacja w tabeli nie jest rozłączna.
124
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
wykaszanie użytku ekologicznego,
usuwanie gatunków obcych, odbudowa
małej retencji)
Wykorzystanie zrekultywowanego terenu do prowadzenia edukacji ekologicznej
Przywrócenie obszarów zdegradowanych
Edukacja ekologiczna i krajoznawcza prowadzona przez
(powojskowych) na terenach parku
Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych (edukacja
krajobrazowego na cele przyrodnicze i
prowadzona jest na obszarze Przemkowskiego Parku
działalność proekologiczną (na zimowisko
Krajobrazowego, obejmuje ona zajęcia dydaktyczne związane
nietoperzy, prowadzenia zajęć
z biologią nietoperzy, prowadzone w odpowiednio
edukacyjnych oraz ruchu turystycznego,
przystosowanych obiektach powojskowych)
wykaszanie użytku ekologicznego,
usuwanie gatunków obcych, odbudowa
małej retencji)
Inne
Zagospodarowanie zdegradowanych
Ścieżki edukacyjne na czesko-polskim pograniczu
terenów powojskowych na cele
(prawdopodobnie projekty mają poprawić ofertę skierowaną
rekreacyjno-wypoczynkowe
do turystów)
Poprawa dostępności turystycznej Europejskiego Szlaku
Cysterskiego oraz Parku Krajobrazowego „Chełmy” poprzez
przebudowę drogi powiatowej (prawdopodobnie projekty
mają poprawić ofertę skierowaną do turystów)
Modernizacja kotłowni w internacie Powiatowego Centrum
Kształcenia Zawodowego (brak czytelnego uzasadnienia
komplementarności)
Przywrócenie obszarów zdegradowanych
Zwiększenie różnorodności gatunkowej i siedliskowej na
(powojskowych) na terenach parku
terenie użytku ekologicznego „Przemkowskie Bagno” (można
krajobrazowego na cele przyrodnicze i
zakładać, że występuje komplementarność geograficzna)
działalność proekologiczną (na zimowisko
Przerzut wody z przepompowni na terenie użytku
nietoperzy, prowadzenia zajęć
ekologicznego Przemkowskie Bagno (można zakładać, że
edukacyjnych oraz ruchu turystycznego,
występuje komplementarność geograficzna)
wykaszanie użytku ekologicznego,
Edukacja ekologiczna i krajoznawcza prowadzona przez
usuwanie gatunków obcych, odbudowa
Dolnośląski Zespół Parków Krajobrazowych (można zakładać,
małej retencji)
że występuje komplementarność geograficzna)
Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy dokumentacji przekazanej przez UMWD, mapa dotacji,
http://www.mapadotacji.gov.pl.
Środki własne
EWT PL-CZ
RPO WD 3.1
WFOŚiGW
Środki własne
Środki własne
Środki własne
W ramach działania 4.6 Wsparcie instytucji zajmujących się zabezpieczeniem środowiska
naturalnego
beneficjenci
RPO
WD
najczęściej
wskazywali
na
komplementarność
wewnątrzprogramową. Przykładem takiej komplementarności jest wzajemne uzupełnianie się dwóch
projektów realizowanych przez Komendę Wojewódzką Państwowej Straży Pożarnej. Poza tym
beneficjenci wskazywali także na komplementarność międzyprojektową – z projektami realizowanymi
w ramach PO IŚ i PO KL. Komplementarność z projektem finansowanym ze środków PO KL ma
polegać na tym, że szkolenia realizowane w ramach projektu dotyczyły używania sprzętu
ratowniczego. Uzyskana wiedza pozwoli na lepsze wykorzystanie pojazdów i sprzętu zakupionego w
ramach projektu finansowanego z RPO WD.
Jeden z projektów wskazywanych jako komplementarny finansowany był ze środków własnych (tabela
66).
Tabela 66. Projekty komplementarne wskazane przez beneficjentów w działaniu 4.6
Źródło finansowania
Liczba projektów
RPO WD 4.6
4
POIiŚ 7.1
1
POKL 8.1
1
Środki własne
1
Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy dokumentacji przekazanej przez UMWD, mapa dotacji,
http://www.mapadotacji.gov.pl.
125
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Beneficjenci najczęściej wskazywali na komplementarność z innymi projektami dotyczącymi zakupu
sprzętu lub szkoleń (tabela 67). Wspólnym celem projektów była poprawa bezpieczeństwa. Działania
podejmowane w ramach projektów komplementarnych miały wspólny zakres przedmiotowy lub
uzupełniały się z ocenianymi projektami, ponadto dwa projekty były kontynuacją podejmowanych
wcześniej działań. Można zakładać, że taki zestaw działań pozwolił na uzyskanie bardziej trwałych
efektów w zakresie zabezpieczenia środowiska przyrodniczego przed zagrożeniami. Wniosek ten
potwierdzają wyniki badań przeprowadzonych metodą CATI.
Tabela 67. Formy komplementarności wskazane przez beneficjentów w działaniu 4.6
Rodzaje projektów w ramach
działania 4.6
Bezpieczny Dolny Śląsk – rozbudowa
centrów ratownictwa województwa
dolnośląskiego – zakup 21 pojazdów
pożarniczych z wyposażeniem,
umożliwiających sprawne prowadzenie
działań ratowniczych podczas zdarzeń
stwarzających bezpośrednie zagrożenie
dla środowiska naturalnego, a także
zdrowia lub życia ludzi
Projekty uznane za komplementarne
Założenia projektu
Uzupełniający się zakres rzeczowy
Bezpieczne Południe – rozbudowa systemu ratownictwa
drogowego na ciągach komunikacyjnych Polski południowej –
zakup 20 pojazdów pożarniczych przeznaczonych do działań
ratowniczych podczas wypadków drogowych (pojazdy
zakupione w ramach projektu wskazanego jako
komplementarny będą prowadziły wspólne działania z
zakupionymi w ramach przedmiotowego projektu)
Lepsze wykorzystanie sprzętu
Bezpieczny Dolny Śląsk – rozbudowa
Kompleksowy program szkoleń dla strażaków szansą na
centrów ratownictwa województwa
poprawę ich kwalifikacji zawodowych i bezpieczeństwa
dolnośląskiego – zakup 21 pojazdów
obywateli – szkolenia pozwolą na lepsze wykorzystanie
pożarniczych z wyposażeniem,
zakupionych w ramach projektu pojazdów i sprzętu
umożliwiających sprawne prowadzenie
działań ratowniczych podczas zdarzeń
stwarzających bezpośrednie zagrożenie
dla środowiska naturalnego, a także
zdrowia lub życia ludzi
Kontynuacja projektu komplementarnego
System ograniczania skutków katastrof
Bezpieczny Dolny Śląsk – rozbudowa centrów ratownictwa
ekologicznych, technologicznych i klęsk
województwa dolnośląskiego – zakup 21 pojazdów
żywiołowych na terenie 2 powiatów –
pożarniczych z wyposażeniem, umożliwiających sprawne
zakup wozów pożarniczych oraz 5
prowadzenie działań ratowniczych podczas zdarzeń
jednostek sprzętowych przeznaczonych
stwarzających bezpośrednie zagrożenie dla środowiska
do działań ratowniczych
naturalnego, a także zdrowia lub życia ludzi
Bezpieczny Dolny Śląsk – budowa
Bezpieczny Dolny Śląsk – rozbudowa centrów ratownictwa
mobilnego systemu monitoringu i
województwa dolnośląskiego – zakup 21 pojazdów
usuwania zagrożeń środowiska (można
pożarniczych z wyposażeniem, umożliwiających sprawne
zakładać, że projekty wpływają na
prowadzenie działań ratowniczych podczas zdarzeń
poprawę zabezpieczenia regionu przed
stwarzających bezpośrednie zagrożenie dla środowiska
zagrożeniami o charakterze naturalnym i
naturalnego, a także zdrowia lub życia ludzi
cywilizacyjnym)
Inne
Budowa budynku dla Jednostki
Bezpieczny Dolny Śląsk – rozbudowa centrów ratownictwa
Ratowniczo-Gaśniczej PSP
województwa dolnośląskiego – zakup 21 pojazdów
pożarniczych z wyposażeniem, umożliwiających sprawne
prowadzenie działań ratowniczych podczas zdarzeń
stwarzających bezpośrednie zagrożenie dla środowiska
naturalnego, a także zdrowia lub życia ludzi (można
zakładać, że projekty przyczyniają się do poprawy
bezpieczeństwa w całym regionie w zakresie ratownictwa
Źródło
finansowania
POIiŚ 7.1
POKL 8.1
RPO WD 4.6
RPO WD 4.6
RPO WD 4.6
126
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
technicznego, chemiczno-ekologicznego, wodnego,
przeciwpożarowego)
Bezpieczny Dolny Śląsk – budowa mobilnego systemu
monitoringu i usuwania zagrożeń środowiska (można
zakładać, że projekty wpływają na poprawę zabezpieczenia
regionu przed zagrożeniami o charakterze naturalnym i
cywilizacyjnym)
Budowa bazy lokalowej i techniczno-obsługowej dla Policji
(nie uzasadniono komplementarności, można zakładać, że
polega ona na poprawie bezpieczeństwa)
Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy dokumentacji przekazanej przez UMWD, mapa dotacji,
http://www.mapadotacji.gov.pl.
RPO WD 4.6
Środki własne
W ramach działania 4.7 Ochrona bioróżnorodności i edukacja ekologiczna beneficjenci RPO
WD najczęściej wskazywali na komplementarność wewnątrzprogramową (wskazując głównie projekty
realizowane w ramach priorytetu 6). Poza tym identyfikowali komplementarność międzyprogramową i
międzyokresową (tabela 68).
Tabela 68. Liczba projektów wskazanych we wnioskach jako komplementarne z projektami z działania 4.7
Źródło finansowania
Liczba projektów
RPO WD (4.7, 6.1, 6.2, 6.3, 6.4, 6.5, 7.2, 9.1)
27
POIiŚ (III.1, V.1, V.2, XIII.1)
8
PROW
5
Środki własne
5
ZPORR
3
PO RYBY
1
EQUAL
1
SPO ROL
1
Inne
17
Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy dokumentacji przekazanej przez UMWD
Wskazując projekty powiązane z projektami z działania 4.7 beneficjenci wskazywali często na
112
komplementarność przestrzenną czy prowadzenie działań o charakterze edukacyjnym (tabela 69 ).
Tabela 69. Wybrane formy komplementarności wskazane przez beneficjentów w działaniu 4.7
Rodzaje projektów w ramach
Projekty uznane za komplementarne
działania 4.7
Założenia projektu
Źródło
finansowani
a
Poprawa ogólnego stanu środowiska (w gminie, mieście)
Projekt modernizacji parków miejskich
Przebudowa kotłowni w budynku Szkoły Podstawowej
ZPORR
w celu edukacji ekologicznej
społeczeństwa
Dążenie do uporządkowania i uatrakcyjnienia terenów, podnoszenie jakości przestrzeni miejskich
Budowa edukacyjnej ścieżki
Rewitalizacja parku
RPO WD 9.1
przyrodniczej z elementami ochrony
bioróżnorodności
Rozbudowa i doposażenie ścieżki
Uatrakcyjnienie turystyczne Uzdrowiska Cieplice poprzez
RPO WD 6.1
przyrodniczej w Parku
rewitalizację parków zdrojowych (oba projekty pozwolą na
zachowanie cennych walorów krajobrazowych i przyrodniczych w
części południowej i centralnej miasta)
Zbieżność zakresu przedsięwzięć. Oba projekty przyczyniają się do restauracji terenów zielonych miasta,
będących atrakcją turystyczną i miejscem odpoczynku osób odwiedzających
112
Klasyfikacja w tabeli nie jest rozłączna.
127
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Modernizacja zabytkowego parku w
mieście
Przebudowa Stacji BadawczoDydaktycznej na Ośrodek Edukacji
Ekologicznej
Rewitalizacja części obszaru miasta
Budowa ścieżek rowerowych
Ochrona bioróżnorodności
Wspieranie kompleksowych projektów z zakresu ochrony siedlisk
przyrodniczych (ekosystemów) na obszarach chronionych oraz
zachowanie różnorodności gatunkowe – Ochrona siedlisk i
gatunków na torfowisku w Parku narodowym
Edukacja ekologiczna
Program Edukacji Ekologicznej społeczności lokalnej w
Bieszczadzkim Parku Narodowym
ZPORR
RPO WD 6.2
POIiŚ V.1
Przebudowa Stacji BadawczoPOIiŚ V.4
Dydaktycznej na Ośrodek Edukacji
Ekologicznej
Rozbudowa i doposażenie ścieżki
Uatrakcyjnienie turystyczne Uzdrowiska Cieplice poprzez
RPO WD 6.1
przyrodniczej w Parku
rewitalizację parków zdrojowych
Szeroko rozumiana edukacja ekologicznej prowadzona na terenie powiatu
Utworzenie centrum edukacji
Budowa ścieżki rowerowej w dolinie rzeki trasą dawnej kolejki
RPO WD 6.2
ekologicznej
wąskotorowej wraz z małą architekturą turystyczną
Zwiększenie jakości prowadzonej edukacji ekologicznej i leśnej w regionie
Budowa ogrodu i budynku
Utworzenie centrum szkoleniowo-konferencyjnego, którego
środki
dydaktycznego stworzenie „Wirtualnego
główną „atrakcją” jest ultranowoczesna mapa Nadleśnictw
własne
Laboratorium” złożonego z kompletu
stacji meteorologicznych, lunet i kamer
połączonych systemem
teleinformacyjnym z bazą danych
nadleśnictwa
Poprawa warunków życia mieszkańców dzięki realizacji kilku projektów
Budowa przyrodniczej ścieżki
Rewitalizacja starówki miasta
ZPORR,
edukacyjnej na terenie parku
środki
miejskiego
własne
Realizacja celów strategicznych
Realizacja celu określonego w strategii rozwoju miasta ukierunkowanego na zadowolenie i bezpieczeństwo każdego
mieszkańca
Budowa przyrodniczej ścieżki
Rewitalizacja starówki miasta
ZPORR,
edukacyjnej na terenie parku
środki
miejskiego
własne
Realizacja celu szczegółowego LSR
Utworzenie centrum edukacji
Wdrażanie Lokalnej Strategii Działania przez Stowarzyszenie LGD
PROW
ekologicznej
Spójność przestrzenna
Budowa edukacyjnej ścieżki
Rewitalizacja skweru (w ramach obu projektów powstają pieszo
RPO WD 9.1
przyrodniczej z elementami ochrony
rowerowe ciągi komunikacyjne będące elementami składowymi
bioróżnorodności
spójnej sieci komunikacji pieszej i rowerowej służącej
mieszkańcom z jednej strony do przyjaznej środowisku
komunikacji a z drugiej umożliwiającej kontakt z naturą a przez
to kształtowanie świadomości ekologicznej oraz prozdrowotnych
postaw i aktywnego spędzania czasu)
Interaktywne Centrum Poszanowania
Ekologiczne zagospodarowanie ośrodka wczasowoŚrodki
Energii w zabytkowym budynku
wypoczynkowego oraz ekologiczna akcja społeczna
własne
Budowa ścieżek edukacji ekologicznej
Przebudowa parku zdrojowego w tym samym mieście wraz z
RPO WD 6.1
na terenie parku leśnego w mieście
dostosowaniem do potrzeb osób niepełnosprawnych (oba parki
bezpośrednio do siebie przylegają)
Oddziaływanie na tę samą (częściowo) grupę ludzi
Budowa punktów widokowych i ścieżek
Projekt „miękki”, mający na celu przywrócenie osób zagrożonych
PO KL 7.1.2
przyrodniczych w parku
wykluczeniem społecznym do zatrudnienia lub uzyskania
zdolności do zatrudnienia z jednoczesną integracją ze
społeczeństwem
Przystosowanie zespołu parkowego
Modernizacja Zespołu pałacowo – folwarcznego na potrzeby
RPO WD 6.3
Uniwersytetu Przyrodniczego we
Ponadregionalnego Rolniczego Centrum Kongresowego (goście
Wrocławiu do celów edukacji
Ponadregionalnego Rolniczego Centrum Kongresowego będą
ekologicznej społeczeństwa
jedną z grup odbiorców planowanej w projekcie edukacji
(przedsięwzięcie realizowane będzie na
ekologicznej prowadzonej na ścieżkach przyrodniczoterenie Arboretum)
edukacyjnych Arboretum)
Transfer doświadczeń w zakresie gospodarki społecznej
EQUAL
ekologicznych organizacji z Europy Zachodniej – organizacje
Temat D
ekologiczne, które brały udział w projekcie komplementarnym
128
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Wzbogacanie składu gatunkowego
drzewostanów i zachowanie
różnorodności biologicznej w Parku
Narodowym
będą zainteresowane edukacją ekologiczną powiązaną z
prowadzeniem działalności gospodarczej
Zakres przedmiotowy
Czynna ochrona ekosystemów i restytucja jodły w Parku
Narodowym
Efekt synergii
Rozbudowa i modernizacja teatru zdrojowego w tym samym
mieście na potrzeby międzynarodowego centrum konferencyjnokulturalnego (realizacja centrum przyczyni się do zwiększenia
przyjazdów turystycznych na terenie miasta dzięki czemu będzie
wzrastać upowszechnienie powstałej ścieżki edukacyjnej na
terenie Parku Leśnego)
Utworzenie centrum edukacji
Budowa ścieżki rowerowej w dolinie rzeki trasą dawnej kolejki
ekologicznej
wąskotorowej wraz z małą architekturą turystyczną (wytyczona
ścieżka rowerowa przebiega m.in. przez obszary cenne pod
względem przyrodniczym o czym będą mogły się dowiedzieć
osoby odwiedzające Centrum Edukacji Ekologicznej po jego
powstaniu. Z kolei, osoby korzystające ze ścieżki będą miały
okazję do zapoznania się z walorami przyrodniczymi obszarów,
przez które ona przebiega)
Inne
Projekt modernizacji parków miejskich
Przebudowa kotłowni w budynku Szkoły Podstawowej
w celu edukacji ekologicznej
(przeznaczenie produktów powstałych w wyniku realizacji
społeczeństwa
obydwu inwestycji do użytku publicznego)
Powstanie ośrodka edukacyjnego, w
Przebudowa zabytkowego budynku gospodarczego na skansen
którym prowadzona będzie edukacja
górniczo-hutniczy wraz zabytkowymi piecami hutniczymi i
ekologiczna
infrastrukturą turystyczno-kulturową (tworzenie niezbędnego
zaplecza socjalno-usługowego pozwalającego sprawnie
organizować i obsługiwać turystów oraz wycieczki, a także
prowadzić na tym obiekcie edukację)
Budowa Szkoły Leśnej służącej
Utworzenie ścieżki ekologicznej w Przedszkolu Publicznym (przy
funkcjom edukacji ekologicznej
realizacji tej części projektu przydatne będzie doświadczenie
innych podmiotów i instytucji z terenu Gminy, w tym również
pracowników Przedszkola)
Budowa edukacyjnej ścieżki
Rozbudowa i modernizacja obiektów sportowych i infrastruktury
przyrodniczej z elementami ochrony
edukacyjnej przy zespole szkół integracyjnych (oba projekty mają
bioróżnorodności
prowadzić do wyrównywania szans osób niepełnosprawnych)
Budowa ścieżek edukacji ekologicznej
Rozbudowa i modernizacja teatru zdrojowego w tym samym
na terenie parku leśnego w mieście
mieście na potrzeby międzynarodowego centrum konferencyjnokulturalnego (obie inwestycje w obszarze szeroko pojętej
turystyki kulturowej, edukacyjnej, biznesowej)
Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy dokumentacji przekazanej przez UMWD.
Budowa ścieżek edukacji ekologicznej
na terenie parku leśnego w mieście
NFOŚiGW,
WFOŚiGW
RPO WD 6.4
RPO WD 6.2
ZPORR
RPO WD 6.4
Środki
własne
RPO WD 7.2
RPO WD 6.4
Inne przypadki komplementarności z projektami w ramach działania 4.7 polegały na tym, że projekty:

prowadzą do skanalizowania czy odsunięcia ruchu turystycznego,

wypełniają lukę edukacyjną czy też uzupełniają zadanie o aspekty edukacyjne

dopełniają się w taki sposób, że pierwszy z nich przedstawia rośliny występujące w Karkonoszach
często bez odniesienia do ich środowiska naturalnego – ale gromadzi wiele wyjątkowych okazów
flory w jednym miejscu; drugi – pozwala na znalezienie i obserwację rzadkich gatunków fauny i
flory w ich naturalnym środowisku,

uzupełniają czy też wzbogacają ofertę turystyczną.
Beneficjenci podczas badania metodą CATI przyznali, że wspólnym celem projektów było podniesienie
świadomości ekologicznej, zwiększenie atrakcyjności turystycznej i liczby odwiedzających. Projekty
realizowane były na tym samym obszarze, ich zakres przedmiotowy był wspólny lub się uzupełniał, co
pozwoliło na uzyskanie bardziej trwałe efektów. Zdaniem beneficjentów projekty przyczyniły się do
poprawy stanu środowiska.
129
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Ciekawe jest to, że jeden z projektów realizowanych w ramach działania 4.7, polegający na
utworzeniu centrum edukacji ekologicznej był komplementarny z projektem mającym na celu
rewitalizację kamienic komunalnych w mieście. Dzięki obydwu projektom zmienił się charakter
zaniedbanej części Wrocławia – projekt „EkoCentrum Wrocław” zakładał utworzenie ośrodka
edukacyjnego w zabytkowym budynku.
Priorytet 5: Regionalna infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku
W tabeli 70 przedstawiono informacje o projektach komplementarnych w ramach działania 5.1.
Warto zwrócić uwagę, że w jednym z projektów wskazano na możliwość wystąpienia efektu synergii.
Tabela 70. Formy komplementarności wskazane przez beneficjentów w działaniu 5.1
Projekt i nazwa wniosku
Uzasadnienie komplementarności

Budowa Małej Elektrowni
Obydwa projekty dotyczą utworzenia małej elektrowni wodnej. Obie MEW będą
Wodnej na rzece Kwisa w
wspólnie zarządzane i wspólnie serwisowane.
miejscowości Nowogrodziec

Budowa Małej Elektrowni
Wodnej na rzece Kwisa w
miejscowości Zebrzydowa

Kompleksowa modernizacja
W przypadku projektów występuje komplementarność techniczna – obie
elektrowni wodnej Szklarska
elektrownie są elementem infrastruktury technicznej do produkcji energii z OZE,
zarządzanego przez Tauron. Funkcjonowanie obu elektrowni w ramach jednego
Poręba II przez Tauron
Ekoenergia Sp. z o.o. WNDsystemu i wykorzystanie do ich eksploatacji tej samej struktury organizacyjnej oraz
(RPDS.05.01.00-02-005/13)
zasobów sprawia, że ich działanie jest bardziej efektywne niż gdyby funkcjonowały

Modernizacja elektrowni wodnej
one w ramach niezależnych podmiotów. Przekłada się to na osiągnięcie efektu
synergii, przyczyniając się do zwiększenia produkcji zielonej energii przez
Borowice II przez Tauron
Ekoenergia Sp. z o.o. (WNDWnioskodawcę.
RPDS.05.01.00-02-006/13)
Ponadto w przypadku projektów należy mówić o komplementarności
przedmiotowej – wsparcie w obu przypadkach jest ukierunkowane na branżę OZE.
Oba projekty są elementem szerszej strategii realizowanej przez szereg projektów
komplementarnych, a mianowicie zwiększenia udziału OZE w produkcji energii w
Polsce i regionie (osiągnięcie w roku 2020 wskaźnika 15% oraz w roku 2030 – 20%
udziału energii elektrycznej wytwarzanej z odnawialnych źródeł energii w bilansie
energetycznym kraju).
Ponadto można mówić o komplementarności na poziomie przedsiębiorstwa
Wnioskodawcy, gdyż służą one realizacji długofalowej strategii TAURON polegającej
na zwiększaniu mocy zainstalowanej w OZE i produkcji „zielonej” energii. Dzięki
realizacji projektów możliwe będzie osiągnięcie efektu synergii.
Źródło: opracowanie własne na podstawie materiałów przekazanych przez Dolnośląską Instytucję Pośredniczącą.
Z tabeli 71 wynika, że w ramach działania 5.1 projekty wskazane jako komplementarne realizowane
były w ramach jednej dziedziny – energetyki wodnej. Oczywiście uzupełnianie się projektów może
również dotyczyć inwestycji w biomasę. Przykładem jest projekt „Budowa kotłowni opalanej biomasą
w miejscowości Złoty Stok”, w ramach którego beneficjent zaprojektował i zbudował źródło ciepła dla
części miejscowości. Gmina natomiast zobowiązała się do zaprojektowania i zbudowania nowoczesnej
sieci ciepłowniczej. Oba projektu były prowadzone w tym samym czasie, a sens realizacji jednego z
nich zależał od realizacji drugiego.
W ramach działania 5.2 Dystrybucja energii elektrycznej i gazu beneficjenci RPO WD
najczęściej wskazywali na komplementarność międzyprogramową. Wskazano również na
komplementarność wewnątrzprogramową (tabela 71).
Tabela 71. Liczba projektów wskazanych we wnioskach jako komplementarne z projektami z działania 5.2
Źródło finansowania
Liczba projektów
POIiŚ (IX.4, X.1, X.2)
19
RPO WD 5.2
12a
POKL 8.1
12
130
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
European Energy Plan for Recovery
1
Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy dokumentacji przekazanej przez UMWD
Wskazując projekty powiązane z projektami z działania 5.2 beneficjenci dość często wskazywali na
upowszechnienie gazu jako źródła energii i zwiększenie dostępności tego paliwa dla odbiorców (tabela
72113).
Tabela 72. Wybrane formy komplementarności wskazane przez beneficjentów w działaniu 5.2
Rodzaje projektów w ramach
Projekty uznane za komplementarne
działania 5.2
Założenia projektu
Budowa sieci gazowej średniego
ciśnienia w kilku miejscowościach
Budowa sieci gazowej średniego
ciśnienia w kilku miejscowościach
Kompleksowa modernizacja sieci
napowietrznej niskiego napięcia w
kilku miejscowościach
Modernizacja i poprawa
parametrów technicznych gazociągu
podwyższonego średniego ciśnienia
w rejonie określonych ulic
Modernizacja i poprawa
parametrów technicznych
newralgicznych odcinków sieci
gazowej
Rozwój infrastruktury gazowej w
określonej miejscowości
Rozwój infrastruktury gazowej w
rejonie ulicy Spółdzielczej w
miejscowości Jaworzyna Śląska
Rozwój infrastruktury gazowej w
rejonie ulicy Spółdzielczej w
miejscowości Jaworzyna Śląska
Modernizacja i poprawa
parametrów technicznych gazociągu
podwyższonego średniego ciśnienia
w rejonie określonych ulic
Modernizacja i poprawa
parametrów technicznych
newralgicznych odcinków sieci
gazowej
113
Kwestie związane z ochroną środowiska
Gazociąg (obniżenie zanieczyszczenia powietrza)
Gazociąg (realizacja obu inwestycji ma wzmocnić efekty
środowiskowe związane ze zmianą surowców energetycznych)
Liberalizacja rynku energetycznego
Gazociąg
Zaspokojenie popytu na energię elektryczną
Budowa farmy wiatrowej
Upowszechnienie gazu jako źródła energii
Rozwój gazyfikacji w wybranych miejscowościach dwóch gmin
danego powiatu
Źródło
finansowania
European
Energy Plan for
Recovery
POIiŚ X.1
European
Energy Plan for
Recovery
POIiŚ IX.4
POIiŚ X.2
Budowa sieci gazowej średniego ciśnienia w kilku
miejscowościach
RPO WD 5.2
Budowa sieci dystrybucyjnej i przyłączy gazu średniego ciśnienia
w kilku miejscowościach
Rozwój gazyfikacji w wybranych miejscowościach dwóch gmin
danego powiatu
Budowa sieci gazowej średniego ciśnienia w kilku
miejscowościach
Budowa sieci dystrybucyjnej i przyłączy gazu średniego ciśnienia
w kilku miejscowościach
Rozwój gazyfikacji w wybranych miejscowościach innej gminy
RPO WD 5.2
Budowa sieci gazowej średniego ciśnienia w miejscowościach
innej gminy
RPO WD 5.2
Budowa sieci dystrybucyjnej i przyłączy gazu średniego ciśnienia
w miejscowościach innej gminy
RPO WD 5.2
Zwiększenie dostępności gazu dla odbiorców
Rozwój gazyfikacji w wybranych miejscowościach dwóch gmin
danego powiatu
Budowa sieci gazowej średniego ciśnienia w kilku
miejscowościach
Budowa sieci dystrybucyjnej i przyłączy gazu średniego ciśnienia
w kilku miejscowościach
Rozwój gazyfikacji w wybranych miejscowościach dwóch gmin
danego powiatu
Budowa sieci gazowej średniego ciśnienia w kilku
miejscowościach
POIiŚ X.2
RPO WD 5.2
RPO WD 5.2
POIiŚ X.2
POIiŚ X.2
RPO WD 5.2
RPO WD 5.2
POIiŚ X.2
RPO WD 5.2
Klasyfikacja w tabeli nie jest rozłączna.
131
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Rozwój infrastruktury gazowej w
okreslonej miejscowości
Rozwój infrastruktury gazowej w
rejonie ulicy Spółdzielczej w
miejscowości Jaworzyna Śląska
Rozwój infrastruktury gazowej w
rejonie ulicy Spółdzielczej w
miejscowości Jaworzyna Śląska
Budowa sieci dystrybucyjnej i przyłączy gazu średniego ciśnienia
w kilku miejscowościach
Rozwój gazyfikacji w wybranych miejscowościach innej gminy
RPO WD 5.2
Budowa sieci gazowej średniego ciśnienia w miejscowościach
innej gminy
RPO WD 5.2
Budowa sieci dystrybucyjnej i przyłączy gazu średniego ciśnienia
w miejscowościach innej gminy
RPO WD 5.2
Zapewnienie bezpieczeństwa dostaw gazu
Budowa sieci gazowej średniego
Gazociąg
ciśnienia w kilku miejscowościach
Poprawa bezpieczeństwa energetycznego, uniezależnienie się od Rosji
Budowa sieci gazowej średniego
Gazociąg
ciśnienia w kilku miejscowościach
Przebudowa istniejącej sieci
dystrybucji energii elektrycznej na
terenie przedsiębiorstwa
Budowa sieci gazowej średniego
ciśnienia w kilku miejscowościach
Kompleksowa modernizacja sieci
napowietrznej niskiego napięcia w
kilku miejscowościach
Budowa sieci gazowej średniego
ciśnienia w kilku miejscowościach
Realizacja celu Wnioskodawcy
Modernizacja sieci elektroenergetycznej na terenie spółki
(realizacja długoterminowych celów Wnioskodawcy w celu
poprawy bezpieczeństwa w zakresie dystrybucji energii
elektrycznej i gazu)
Dopełnianie się techniczne
Gazociąg (gazociąg przesyłowy umożliwi poprawę zasilania
odbiorców końcowych w gaz ziemny, co nie mogłoby nastąpić
gdyby na obszarze województwa nie funkcjonowały gazociągi
dystrybucyjne)
Gazociąg (w wyniku realizacji przedsięwzięcia powstanie
pierścień gwarantujący większą niezawodność oraz elastyczność
pracy całego systemu w województwie, co w rezultacie wpłynie
pozytywnie na pracę systemu dystrybucyjnego gazu ziemnego.
Dzięki temu również planowany gazociąg będzie funkcjonował
niezawodnie)
Gazociąg (oba typy gazociągów są wzajemnie komplementarnemogą poprawnie funkcjonować tylko w sieci. Nie jest możliwe
przesyłanie gazu, jeśli w sieci gazowej nie funkcjonują gazociągi
dystrybucyjne i odwrotnie)
Budowa farmy wiatrowej (Możliwość przesyłania wytwarzanej w
ramach farmy wiatrowej energii przy wykorzystaniu
modernizowanej infrastruktury spółki)
Podniesienie komfortu życia
Gazociąg
Gazociąg
Przebudowa drogi wojewódzkiej (obie inwestycje przyczyniają
się do podniesienia komfortu życia mieszkańców obszarów
wiejskich, co nastąpi na skutek rozwoju podstawowej
infrastruktury)
Rozwój sektora gazowego w Polsce
Gazociąg
Budowa sieci gazowej średniego
ciśnienia w kilku miejscowościach
Rozwój regionu, wzrost atrakcyjności inwestycyjnej regionu
Budowa sieci gazowej średniego
Gazociąg
ciśnienia w kilku miejscowościach
Gazociąg
Budowa sieci gazowej średniego
ciśnienia w kilku miejscowościach
Przebudowa drogi wojewódzkiej
Rozwój przedsiębiorczości
Gazociąg
Przebudowa drogi wojewódzkiej
Nowe miejsca pracy, spadek bezrobocia
POIiŚ X.2
POIiŚ X.1
European
Energy Plan for
Recovery
RPO WD 5.2
POIiŚ X.1
POIiŚ X.1
European
Energy Plan for
Recovery
POIiŚ IX.4
POIiŚ X.1
European
Energy Plan for
Recovery
RPO WD
POIiŚ X.1
POIiŚ X.1
European
Energy Plan for
Recovery
RPO WD
European
Energy Plan for
Recovery
RPO WD
132
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Budowa sieci gazowej średniego
ciśnienia w kilku miejscowościach
Gazociąg
Przebudowa drogi wojewódzkiej
Możliwość wykorzystania kwalifikacji
Kompleksowa modernizacja sieci
Podnoszenie kwalifikacji pracowników dzięki kursom z zakresu
napowietrznej niskiego napięcia w
prac pod napięciem, budowy i eksploatacji sieci izolowanych oraz
kilku miejscowościach
zabezpieczania sie przed upadkiem z wysokości (przeszkoleni
pracownicy mogą wykorzystywać zdobyte doświadczenie
podczas pracy w przedsiębiorstwie podczas realizacji
przedmiotowej inwestycji)
Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy dokumentacji przekazanej przez UMWD.
European
Energy Plan for
Recovery
RPO WD
POKL 8.1.1
W tabeli 73 przedstawiono informacje o konkretnych rodzajach komplementarności wskazanych we
wnioskach114.
Tabela 73. Wybrane formy komplementarności wskazane przez beneficjentów w działaniu 5.2
Rodzaje projektów w ramach
Projekty uznane za komplementarne
działania 5.2
Założenia projektu
Kompleksowa modernizacja sieci
napowietrznej niskiego napięcia w
kilku miejscowościach
Kompleksowa modernizacja sieci
napowietrznej niskiego napięcia w
kilku miejscowościach
Komplementarność funkcjonalna
Budowa farmy wiatrowej
Podnoszenie kwalifikacji pracowników dzięki kursom z zakresu
prac pod napięciem, budowy i eksploatacji sieci izolowanych oraz
zabezpieczania sie przed upadkiem z wysokości
Komplementarność geograficzna
Budowa farmy wiatrowej
Komplementarność międzyfunduszowa
Podnoszenie kwalifikacji pracowników dzięki kursom z zakresu
prac pod napięciem, budowy i eksploatacji sieci izolowanych oraz
zabezpieczania sie przed upadkiem z wysokości
Komplementarność pod kątem celu i zakresu
Modernizacja i poprawa
Rozwój gazyfikacji w wybranych miejscowościach dwóch gmin
parametrów technicznych gazociągu danego powiatu
podwyższonego średniego ciśnienia
budowa sieci gazowej średniego ciśnienia w kilku
w rejonie ulic
miejscowościach
Budowa sieci dystrybucyjnej i przyłączy gazu średniego ciśnienia
w kilku miejscowościach
Modernizacja i poprawa
Rozwój gazyfikacji w wybranych miejscowościach dwóch gmin
parametrów technicznych
danego powiatu
newralgicznych odcinków sieci
Budowa sieci gazowej średniego ciśnienia w kilku
gazowej
miejscowościach
Budowa sieci dystrybucyjnej i przyłączy gazu średniego ciśnienia
w kilku miejscowościach
Kompleksowa modernizacja sieci
napowietrznej niskiego napięcia w
kilku miejscowościach
Źródło
finansowania
POIiŚ IX.4
POKL 8.1.1
POIiŚ IX.4
POKL 8.1.1
POIiŚ X.2
RPO WD 5.2
RPO WD 5.2
POIiŚ X.2
RPO WD 5.2
RPO WD 5.2
Warto poddać analizie wyniki badania komplementarności za pomocą wywiadów telefonicznych
wspomaganych komputerowo. W ramach działania 5.2 Dystrybucja energii elektrycznej i gazu
beneficjenci RPO WD najczęściej wskazywali na komplementarność z projektami z zakresu budowy lub
przebudowy sieci energoelektrycznych. Projekty były realizowane na tym samym obszarze lub blisko
114
Klasyfikacja w tabelach nie jest rozłączna.
133
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
siebie, co pozwoliło na wzmocnienie trwałości efektów. Dodatkowym efektem była poprawa stanu
środowiska.
W tabeli 74 przedstawiono informacje o projektach komplementarnych w ramach działania 5.3.
Tabela 75. Formy komplementarności wskazane przez beneficjentów w działaniu 5.3
Projekty i numery wniosku
Uzasadnienie komplementarności
 Rozbudowa kotłowni w Złotoryi o układ
Wspólną genezą obu projektów jest potrzeba reorganizacji źródeł
zaopatrzenia w energię odbiorców na terenie Złotoryi ze względu wysoki
kogeneracyjny
 Budowa i modernizacja sieci dystrybucji
stopień dekapitalizacji niektórych elementów systemu ciepłowniczego w
ciepła w Złotoryi
Złotoryi, w szczególności kotłowni przy ul. Słowackiego i odcinków sieci
ciepłowniczych wysokoparametrowych i niskoparametrowych.
 Rozbudowa i przebudowa sieci
Celem projektów jest zwiększenie dostępności usług ciepłowniczych oraz
cieplnych w Głogowie w celu
ochrona środowiska poprzez rozwój scentralizowanego systemu zaopatrzenia
podłączenia nowych odbiorców
ciepła.
 Budowa magistrali, sieci rozdzielczych i
Działania mające na celu podłączanie nowych odbiorców są działaniem
kompensującym spadek zapotrzebowania na ciepło przez odbiorców w
przyłączy ciepłowniczych –
uciepłowienie terenów rejonu ul.
wyniku działań termomodernizacyjnych, a także elementem strategii
Rzeczypospolitej w Legnicy
działania spółki, skierowanej na racjonalizację procesów wytwarzania,
przesyłu i dystrybucji ciepła w miastach obsługiwanych przez WPEC w
Legnicy S.A.
Źródło: opracowanie własne na podstawie materiałów przekazanych przez Dolnośląską Instytucję Pośredniczącą.
W projektach realizowanych w ramach działania 5.3
wewnątrzprogramową i to w obrębie tego samego działania.
wskazywano
na
komplementarność
W ramach działania 5.4 Zwiększanie efektywności energetycznej beneficjenci RPO WD często
wskazywali na komplementarność wewnątrzprogramową (wskazując głównie projekty realizowane w
ramach działania 8.1). W pięciu przypadkach wskazano na komplementarność międzyprogramową
(tabela 75).
Tabela 75. Liczba projektów wskazanych we wnioskach jako komplementarne z projektami z działania 5.4
Źródło finansowania
Liczba projektów
RPO WD (2.2, 4.2, 5.4, 7.2, 8.1, 9.1)
22
POIiŚ (IX.3, XII.1)
5
Środki własne
1
ZPORR
1
Inne
7
Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy dokumentacji przekazanej przez UMWD
Wskazując projekty powiązane z projektami z działania 5.4 beneficjenci wskazywali na poprawę
jakości świadczonych usług medycznych, zmniejszenie misji gazów czy poprawę jakości środowiska
(tabela 76115).
Tabela 76. Wybrane formy komplementarności wskazane przez beneficjentów w działaniu 5.4
Rodzaje projektów w ramach
Projekty uznane za komplementarne
działania 5.4
Założenia projektu
Termomodernizacja zakładu
opieki zdrowotnej
Termomodernizacja budynku
głównego Centrum Chorób Płuc
115
Poprawa jakości środowiska na obszarze gminy
Rozbudowa oczyszczalni ścieków
Budowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej
Zmniejszenie energochłonności budynku
Wykonanie stref przeciwpożarowych oraz dźwiękowego systemu
ostrzegania przeciwpożarowego w Centrum Chorób Płuc, w ramach
której zamontowano drzwi charakteryzujące się lepszymi
Źródło
finansowani
a
RPO WD 4.2
Środki własne
RPO WD 8.1
Klasyfikacja w tabeli nie jest rozłączna.
134
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
parametrami przepuszczalności ciepła
Modernizacja oddziału intensywnej terapii i bloku operacyjnego, w
ramach której dokonano wymiany istniejącej stolarki okiennej i
drzwiowej na okna i drzwi o lepszych współczynnikach przenikania
ciepła
Termomodernizacja budynków ZOZ w celu obniżenia emisji
zanieczyszczeń i kosztów utrzymania
RPO WD 8.1
Instalacja kolektorów słonecznych
POIiŚ IX.3
w obiektach zarządzanych przez
zespół opieki zdrowotnej
Osiągnięcie tego samego celu przez projekty – poprawa jakości powietrza, zmniejszenie emisji gazów
Termomodernizacja budynku
Kompleksowa termomodernizacja budynków oświatowych: ośrodka
Środki własne
Zakładu Pielęgnacyjnokultury, przedszkola, zespołu szkół stanowiących budynki
Opiekuńczego
użyteczności publicznej gminy
Modernizacja kotłowni gazowej w budynku Starostwa Powiatowego
Środki własne
Projekty dotyczą tego samego budynku lub grupy budynków
Termomodernizacja budynku
Remont dachu budynku szpitala
RPO WD 8.1
szpitala
Dostosowanie oddziału chorób płuc w jednostce medycznej do
RPO WD 8.1
wymagań ośrodka ftyzjatrycznego zgodnie z obowiązującymi
wymogami prawa
Remont i termomodernizacja
Modernizacja bloku operacyjnego w Centrum Rehabilitacji
RPO WD 8.1
dachu Pawilonu 1 A w Centrum
Rehabilitacji
Termomodernizacja budynku
Budowa bloku operacyjnego w powiatowym centrum zdrowia
RPO WD 8.1
szpitala wraz z pozyskaniem
(wnioskowana inwestycja miała doprowadzić do stanu, w którym
odnawialnych źródeł energii
wszystkie obiekty Wnioskodawcy będą charakteryzowały się
właściwymi parametrami – przystępując do prac nad projektem
termomodernizacji, założono zaprojektowanie elewacji, która
pozwoliłaby połączyć wizualnie wszystkie budynki w jedną czytelną
całość)
Uzyskanie trwałych efektów dzięki realizacji
Remont i termomodernizacja
Modernizacja bloku operacyjnego w Centrum Rehabilitacji (eliminacja
RPO WD 8.1
dachu Pawilonu 1 A w Centrum
przecieków dachu to lepsze zabezpieczenie majątku wygenerowanego
Rehabilitacji
w wyniku modernizacji bloku operacyjnego)
Poprawa jakości opieki zdrowotnej świadczonej przez wnioskodawcę, usprawnienie działalności, tworzenie
spójnej strategii rozwoju szpitala, zwiększenie bezpieczeństwa pacjentów i bezpieczeństwa energetycznego
obiektu
Budowa instalacji do wytwarzania
Zakup nowoczesnego sprzętu medycznego w celu podniesienia
RPO WD 8.1
energii elektrycznej i ciepła w
jakości usług medycznych świadczonych przez szpital (oba projekty
wysokosprawnej kogeneracji w
wpłyną pozytywnie na poprawę jakości świadczonych usług
szpitalu
medycznych. Budowa instalacji do wytwarzania energii elektrycznej i
ciepła w wysokosprawnej kogeneracji wpłynie na poprawę warunków
lokalowych szpitala, a tym samym podniesienia jakości usług
medycznych świadczonych szpitalu)
Rozwój publicznych usług świadczonych drogą elektroniczną w
RPO WD 2.2
sektorze ochrony zdrowia (wnioskowany projekt miał stanowić
kolejny etap prac usprawniających i polepszających działalność
legnickiego szpitala, jak również zwiększa jakość świadczonych usług)
Uruchomienie szpitalnego oddziału ratunkowego wraz z budową
POIiŚ XII.1
heliportu w szpitalu (wnioskowany projekt, poprzez m.in. montaż
agregatu prądotwórczego na potrzeby szpitala, miał stanowić kolejny
element robót modernizacyjnych placówki wpływając na zwiększenie
bezpieczeństwa pacjentów w szpitalu)
Kolejny etap prac związanych z zużyciem energii w obiekcie, uzupełnianie się prac termomodernizacyjnych
Instalacja kolektorów słonecznych
Termomodernizacja budynków ZOZ w celu obniżenia emisji
POIiŚ IX.3
w obiektach zarządzanych przez
zanieczyszczeń i kosztów utrzymania
zespół opieki zdrowotnej
Źródło: opracowanie własne na podstawie analizy dokumentacji przekazanej przez UMWD.
Z tabeli 77 wynika, że projekty z działania 5.4, realizowane jedynie przez podmioty lecznicze, mogą
być komplementarne z projektami z zakresu ochrony zdrowia. Przykładem jest projekt „Przebudowa,
termomodernizacja budynku Ośrodka Zdrowia w Chełmsku Śląskim przy ul. Lubawskiej nr 26, na
działce nr 35, obręb Chełmsko Śląskie” i komplementarny w stosunku do niego projekt „Budowa
Wiejskiego Ośrodka Zdrowia w Miszkowicach” dofinansowany w ramach działania 8.1 Poprawa jakości
opieki zdrowotnej RPO WD. Można bowiem uznać, że dzięki obu projektom baza techniczna
135
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej w Lubawce (na którą składają się m.in.
ośrodki w Chełmsku i Miszkowicach) poprawiła się.
Z badań przeprowadzonych metodą CATI wynika, że projekty komplementarne realizowane były na
tym samym terenie, ich zakres przedmiotowy był wspólny lub uzupełniający się, a realizacja razem
pozwoliła na uzyskanie bardziej trwałych efektów. Projekty komplementarne przyspieszyły lub ułatwiły
realizację drugiego projektu oraz pozwoliły na uzyskanie pełnej funkcjonalności instalacji.
4.4.2. Komplementarność projektów objętych badaniem zgodnie z założeniami określonymi
w punkcie 5 poszczególnych priorytetów w RPO WD (Komplementarność i demarkacja)
oraz punkcie 13 U RPO WD (Komplementarność z innymi działaniami i priorytetami)
Priorytet 4 „Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne”
Zgodnie z punktem 13 U RPO WD projekty z priorytetu 4 powinny być komplementarne względem
projektów z pozostałych działań tego priorytetu (tabela 77).
Tabela 77. Wzajemna komplementarność działań Priorytetu 4
Działania priorytetu 4 (projekty wskazane
jako komplementarne)
Działania priorytetu 4 (analizowane projekty)
4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7
4.1 Gospodarka odpadami
6
2
4.2 Infrastruktura wodno-ściekowa
11
4.3 Poprawa jakości powietrza
1
1
4
4.4 Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i
2
zapobieganie suszom
4.5 Rekultywacja obszarów zdegradowanych
4.6 Wsparcie instytucji zajmujących się
4
zabezpieczeniem środowiska naturalnego
4.7 Ochrona bioróżnorodności i edukacja
1
1
4
ekologiczna
Działania komplementarne zgodnie ze Szczegółowym Opisem Priorytetów
Źródło: Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 20072013 (Uszczegółowienie RPO WD), 2013 oraz na podstawie analizy dokumentacji przekazanej przez UMWD
W tabeli 78 podano również liczbę projektów komplementarnych według informacji zawartych we
wnioskach. Z przedstawionych danych wynika, że projektami komplementarnymi dla analizowanych
projektów są najczęściej – według beneficjentów – projekty realizowane w ramach tego samego
działania. Powiązania z projektami z innego działania były wskazywane najczęściej w projektach z
działania służącego poprawie jakości powietrza. W projektach służących ograniczeniu emisji
zanieczyszczeń dostrzega się między innymi pewne walory edukacyjne: dane o osiągniętej redukcji
emisji mogą być analizowane przez uczestników zajęć dydaktycznych prowadzonych w ramach
projektów dofinansowanych z działania 4.7 RPO.
Zgodnie z punktem 13 U RPO WD działania priorytetu 4 powinny być również komplementarne z
niektórymi priorytetami RPO WD (tabela 78). Z przedstawionych danych wynika, że projekty są
najczęściej komplementarne – według informacji we wnioskach – z priorytetem 6 Turystyka i Kultura.
Taką komplementarność dostrzega się głównie w projektach z działania 4.7. Projekty z zakresu
edukacji ekologicznej uzupełniające się z projektami z zakresu turystyki mogą na przykład prowadzić
do wzrostu liczby turystów na danym obszarze.
Tabela 78. Komplementarność działań priorytetu 4 z pozostałymi priorytetami RPO WD
136
4.1 Gospodarka odpadami
6
1
(6.4)
2
(7.2)
1
(7.2)
1
(9.1)
2
1
(6.5)
1
9. Miasta
1
(9.1)
11
4.3 Poprawa jakości powietrza
8. Zdrowie
7. Edukacja
6. Turystyka i
Kultura
5. Energetyka
8
4.2 Infrastruktura wodno-ściekowa
4.4 Zabezpieczenie
przeciwpowodziowe i zapobieganie
suszom
4.5 Rekultywacja obszarów
zdegradowanych
4.6 Wsparcie instytucji zajmujących
się zabezpieczeniem środowiska
naturalnego
4.7 Ochrona bioróżnorodności i
edukacja ekologiczna
4. Środowisko i
bezpieczeństwo
ekologiczne
3. Transport
2. Społeczeństwo
Informacyjne
Działania priorytetu 4
1. Przedsiębiorstwa
i innowacyjność
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
2
(9.1)
4
1
6
16
(6.1,
6.2,
6.3,
6.4,
6.5)
2
(7.2)
2(9.1)
Działania i priorytety komplementarne według Szczegółowego Opisu Priorytetów
Źródło: Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 20072013 (Uszczegółowienie RPO WD), 2013 oraz na podstawie analizy dokumentacji przekazanej przez UMWD
W punkcie 13 U RPO WD określona jest komplementarność działań priorytetu 4 z innymi
programami operacyjnymi, w tym z odpowiednimi priorytetami Programu Operacyjnego
Infrastruktura i Środowisko (tabela 79). Z przedstawionych danych wynika, że ta
komplementarność odnosi się głównie do projektów z działania 4.7. wskazane we wniosku jako
komplementarne dotyczą np. tego samego obszaru objętego formą ochrony przyrody.
Tabela 79. Komplementarność działań priorytetu 4 RPO WD z priorytetami Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko
Dzia
X:
Inne
III: Zarządzanie
V: Ochrona
łanie
II: Gospodarka
Bezpieczeństwo
zasobami i
przyrody i
I: Gospodarka
odpadami i
energetyczne, w
przeciwdziałanie
kształtowanie
wodno-ściekowa
ochrona
tym
zagrożeniom
postaw
powierzchni ziemi
dywersyfikacja
Środowiska
ekologicznych
źródeł energii
4.1
4.2
4.3
4.4
4.5
4.6
4.7
1 (1.1)
1 (3.1)
1 (3.1)
1 (7.1)
1 (8.1)
2 (13.1)
3 (5.1)
1 (5.2)
Działania i priorytety komplementarne według Szczegółowego Opisu Priorytetów
Źródło: Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 20072013 (Uszczegółowienie RPO WD), 2013 oraz na podstawie analizy dokumentacji przekazanej przez UMWD
Interesujący przykład komplementarności projektu realizowanego w ramach działania 4.7 RPO WS z
projektem dofinansowanym w ramach POIiŚ oraz projektami z działania 6 i 7 RPO WD
zidentyfikowano w badaniu „Komplementarność przedsięwzięć dotyczących ochrony środowiska w
POIiŚ”. Projekty realizowane na terenie powiatów milickiego, oleśnickiego, trzebnickiego, ostrowskiego
137
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
mają spójny cel – udostępnienie bogatych gatunkowo i siedliskowo obszarów w sposób kontrolowany i
zorganizowany (tabela 80)116.
Tabela 80. Przykład projektów komplementarnych do projektu realizowanego w ramach działania 4.7
Nazwa projektu
Źródło finansowania
Beneficjent
Ścieżka przyrodniczo-edukacyjna w wąwozie przy centrum
RPO WD 4.7
Gmina Twardogóra
oświatowo-sportowym w Twardogórze
Turystyka przyjazna przyrodzie w Dolinie Baryczy
POIiŚ V.1
Fundacja EkoRozwoju
Pracownia przyrodnicza w każdej gminie
RPO WD 7.2
Województwo dolnośląskie
Ponadregionalna kampania promocyjna „Ziemia milicka w
RPO WD 6.2
Powiat Milicki
Dolinie Baryczy – aktywnie z przyrodą”
Święto Karpia Milickiego
RPO WD 6.5
Powiat Milicki
Źródło: Komplementarność przedsięwzięć dotyczących ochrony środowiska w POIIŚ (priorytety I-V) z projektami
środowiskowymi realizowanymi w ramach innych osi POIiŚ, 16 RPO, PROW ORAZ WPRYB. Raport końcowy z badania. Badanie
ewaluacyjne finansowane ze środków Unii Europejskiej oraz budżetu państwa w ramach Pomocy Technicznej Programu
Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, Fundeko.
Należy dodać, że zgodnie z punktem 5 opisu priorytetu 4 w RPO WD projekty „priorytetu
środowiskowego” powinny być komplementarne z odpowiednimi priorytetami POIiŚ:
 Priorytetem I – „Gospodarka wodno-ściekowa”;
 Priorytetem II – „Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi” w zakresie:
o kompleksowych przedsięwzięć z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi ze szczególnym
uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych;
o przywracania terenom zdegradowanym wartości przyrodniczych i ochrony brzegów morskich;
 Priorytetem III – „Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska” w zakresie:
o retencjonowania wody i zapewnienia bezpieczeństwa przeciwpowodziowego;
o zapobiegania i ograniczania skutków zagrożeń naturalnych oraz przeciwdziałania poważnym
awariom;
o monitoringu środowiska.
Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa
Dolnośląskiego zakłada, że projekty realizowane w ramach poszczególnych działań priorytetu 4 będą
komplementarne z odpowiednimi osiami priorytetowymi lub działaniami Programu Rozwoju
Obszarów Wiejskich (tabela 81). Dodatkowo, punkt 5 opisu priorytetu 4 w RPO WD zakłada
komplementarność działań „priorytetu środowiskowego” RPO WD z odpowiednimi działaniami PROW,
a mianowicie:
 Działaniem 1.7 – „Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem
rolnictwa i leśnictwa”,
 Działaniem 2.4 – „Odtwarzanie potencjału produkcji leśnej zniszczonego przez katastrofy i
wprowadzanie instrumentów zapobiegawczych”,
 Działanie 3.3 – „Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej”,
 Działanie 4.1 – „Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju”.
Tabela 81. Komplementarność działań priorytetu 4 RPO WD z osiami priorytetowymi lub działaniami Programu Rozwoju
Obszarów Wiejskich
Działanie
Liczba projektów mających być komplementarna
do realizowanego projektua)
4.1
4.2
–
5
116
Komplementarność przedsięwzięć dotyczących ochrony środowiska w POIIŚ (priorytety I-V) z projektami środowiskowymi
realizowanymi w ramach innych osi POIIŚ, 16 RPO, PROW oraz WPRYB. Raport końcowy z badania. Badanie ewaluacyjne
finansowane ze środków Unii Europejskiej oraz budżetu państwa w ramach Pomocy Technicznej Programu Operacyjnego
Infrastruktura i Środowisko, Fundeko.
138
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.3
1
4.4
2
4.5
–
4.6
–
4.7
5
a) Bez względu na oś priorytetową czy działanie.
Źródło: Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 20072013 (Uszczegółowienie RPO WD), 2013.
Z tabeli 60 wynika, że projekty z PROW, wskazywane jako komplementarne do analizowanych
przedsięwzięć, polegają głównie na budowie kanalizacji sanitarnej. Są one realizowane w ramach osi 3
– „Jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej”, działanie 321,
„Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej”. W przypadku projektów z działania 4.7
przedsięwzięcia dofinansowane z PROW polegają np. na wdrażaniu Lokalnej Strategii Działania przez
Stowarzyszenie LGD, budowie wieży widokowej czy przebudowie drogi leśnej.
Punkt 5 opisu priorytetu 4 w RPO WD zakłada komplementarność działań „priorytetu środowiskowego”
z Programem „Zrównoważony rozwój sektora rybołówstwa i przybrzeżnych obszarów
rybackich na lata 2007-2013”. Ze Szczegółowego Opisu Priorytetów Regionalnego Programu
Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego wynika, że ta zgodność ma dotyczyć działania 4.7 i
odnosi się do trzech priorytetów PO RYBY:

Priorytetu 2 – Akwakultura, rybołówstwo śródlądowe, przetwórstwo i rynek rybny

Priorytetu 3 – Środki służące wspólnemu interesowi

Priorytetu 4 – Zrównoważony rozwój obszarów zależnych od Rybactwa
Jeden przypadek komplementarności z PO RYBY zidentyfikowany został w działaniu 4.7. Uzupełnianie
się projektów ma przejawiać się w lokalizacji, przedmiocie, adresatach i celach oraz oddziaływaniu
projektów. Oba projekty służą zachowaniu bioróżnorodności i przyczyniają się do ochrony środowiska
naturalnego obszaru Natura 2000 Doliny Baryczy.
W dokumentach programowych nie przewidziano komplementarności projektów przewidzianych do
wsparcia w ramach priorytetu 4 z Programem Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka i
Programem Operacyjnym Kapitał Ludzki.
Wskazane przez kilku wnioskodawców (realizujących projekty z działań 4.3, 4. i 4.7), powiązanie z PO
KL jest zatem, jak trafnie zauważyli uczestnicy triady, niezgodne z założeniami programu
operacyjnego. Wskazywanie takiej komplementarności jest jednak uzasadnione. Potwierdził to
przedstawiciel jednego z beneficjentów, który podał przykład projektu szkoleniowego dla strażaków.
Przeszkoleni strażacy będą obsługiwać sprzęt zakupiony w ramach projektu dofinansowanego z RPO
WD.
Priorytet 5 „Regionalna infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku”
Zgodnie z punktem 13 U RPO WD poszczególne działania priorytetu 5 są w większości
komplementarne pozostałych działań tego priorytetu (tabela 82).
Tabela 82. Komplementarność działań Priorytetu 5
Działania priorytetu 5
4.2
4.3
5.1
1
Działania
5.2 5.3
5.4 7.2 8.1 9.1
Odnawialne źródła energii
Dystrybucja energii elektrycznej i gazu
11
Ciepłownictwo i kogeneracja
2
Zwiększanie efektywności energetycznej
3
2
1
1
12
3
Działania komplementarne wg punktu 13 uszczegółowienia
Źródło: Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 20072013 (Uszczegółowienie RPO WD), 2013 oraz na podstawie analizy dokumentacji przekazanej przez UMWD
5.1.
5.2.
5.3.
5.4.
2.2
139
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Zgodnie z punktem 13 U RPO WD działania priorytetu 4 są również komplementarne z niektórymi
priorytetami RPO WD (tabela 83).
9. Miasta
8. Zdrowie
7. Edukacja
6. Turystyka i
Kultura
5. Energetyka
4. Środowisko i
bezpieczeństwo
ekologiczne
3. Transport
2. Społeczeństwo
Informacyjne
Działania priorytetu 5
1. Przedsiębiorstwa
i innowacyjność
Tabela 83. Komplementarność działań priorytetu5 z pozostałymi priorytetami RPO WD
5.1. Odnawialne źródła energii
1
5.2. Dystrybucja energii elektrycznej
1
11
i gazu
5.3. Ciepłownictwo i kogeneracja
2
5.4. Zwiększanie efektywności
3
2
1
1
12
3
energetycznej
Działania i priorytety komplementarne
Źródło: Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 20072013 (Uszczegółowienie RPO WD), 2013 oraz na podstawie analizy dokumentacji przekazanej przez UMWD
W punkcie 13 Uszczegółowienia RPO WD określona jest komplementarność działań priorytetu 5
z innymi programami operacyjnymi, w tym z Programem Operacyjnym Infrastruktura i
Środowisko (tabela 84).
Tabela 84. Komplementarność działań priorytetu 5 RPO WD z priorytetami Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko
10.2 Budowa
systemów
dystrybucji
9.1:
9.3.
gazu
9.6 Sieci
Wysokospraw
9.2
Termomodern
9.4
ziemnego na
ułatwiające
Dzi
ne
Efektywna
izacja
Wytwarzanie
terenach
odbiór energii
ała
wytwarzanie
dystrybucja
obiektów
energii ze
niezgazyfikow
Inne
ze źródeł
nie
energii
energii
użyteczności
źródeł
anych i
odnawialnych
publicznej
odnawialnych
modernizacja
istniejących
sieci
dystrybucji
5.1
5.2
5.3
5.4
13
3
5
2 (12.1)
Zgodnie ze Szczegółowym Opisem Priorytetów projektu działania 5.1 są komplementarne z Działaniem
3.21 Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich – Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności
wiejskiej (Działanie zlecone Samorządom Województw), natomiast zgodnie z punktem 5 opisu
priorytetu 5 w RPO priorytet 5 RPO jest komplementarny do działań przewidzianych ze wsparcia w
ramach dwóch działań PROW:

Działania 1.6 – „Zwiększanie wartości dodanej podstawowej produkcji rolnej i leśnej”,

Działania 3.3 – „Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej”
Jak jednak wynika z analizy przeprowadzonej w tym rozdziale beneficjenci nie dostrzegali
komplementarności projektów przedsięwzięciami dofinansowanymi z PROW.
140
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
W dokumentach programowych nie przewidziano komplementarności projektów przewidzianych do
wsparcia w ramach priorytetu 4 z Programem Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka i
Programem Operacyjnym Kapitał Ludzki.
Na komplementarność projektów zrealizowanych w ramach działania 5.2 z projektami
dofinansowanymi ze środków PO KL wskazał jeden wnioskodawca – TAURON Dystrybucja Spółka
Akcyjna. We wszystkich wnioskach projektem wskazanym jako komplementarny jest przedsięwzięcie
„Elektryzujące kwalifikacje”. Jego beneficjentem była Naczelna Organizacja Techniczna Federacja
Stowarzyszeń Naukowo-Technicznych Rada w Tarnowie.
Tę formę komplementarności wskazuje się w Sprawozdaniu rocznym z wdrażania RPO, podając
przykład przedsięwzięcia „Kompleksowa modernizacja sieci napowietrznej niskiego napięcia w
miejscowościach Gromadka i Rudna”. Komplementarność projektów miałaby polegać na tym, że
przeszkoleni ze środków EFS pracownicy mogą wykorzystywać zdobyte doświadczenie podczas pracy
w przedsiębiorstwie podczas realizacji inwestycji – modernizacji sieci117.
Wydaje się jednak, że komplementarność projektów z działania 5.2 z projektem „Elektryzujące
kwalifikacje” może być dość ograniczona. Na brak takiego powiązania zwrócono uwagę przy okazji
analizy projektu „Przebudowa sieci elektroenergetycznej średniego i niskiego napięcia na terenie
miejscowości Szklarska Poręba”. Zadania w projekcie były przecież realizowane przez obce firmy, a
pracownicy beneficjenta dokonywali wyłącznie czynności odbiorowych lub też wykonywali diagnostykę
powykonawczą. Warto w tym miejscu zwrócić również uwagę, że wspomniany projekt związany z
przebudową sieci elektroenergetycznej nie był również – według przedstawiciela beneficjenta –
powiązany z projektem „Budowa farmy wiatrowej Modlikowice”, finansowanym z POIiŚ. Tymczasem
na komplementarność z tym projektem wskazywano też przy wielu innych projektach z działania 5.2,
np. polegających na modernizacji sieci niskiego napięcia w kilku miejscowościach (zob. tabela 73 i 74).
4.4.3. Efekt synergii przy realizacji projektów komplementarnych. Identyfikacja dobrych
praktyk
Efekt synergii jest definiowany jako:

wzajemne wzmacnianie lub potęgowanie się efektów interwencji publicznych lub projektów118,

maksymalizacja rezultatów uzyskanych na skutek realizacji projektów uzupełniających się
wzajemnie (komplementarnych)119.
Efekt synergii może przynosić różne grupy korzyści. W badaniu komplementarności przedsięwzięć
dotyczących ochrony środowiska w POIiŚ (priorytety I-V) z projektami środowiskowymi realizowanymi
w ramach innych osi POIIŚ, 16 RPO, PROW oraz WPRYB zidentyfikowano następujące rodzaje
korzyści:

zwiększenie realności osiągnięcia zakładanych efektów,

zwiększenie trwałości osiągniętych efektów,

rozszerzenie zakresu lub jakości świadczonych usług,

powstanie nowych możliwości rozwoju gospodarczego gminy, który wiąże się z powstaniem
nowych miejsc pracy,
117
Sprawozdanie roczne z wdrażania Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Dolnośląskiego na lata 20072013 w 2012 r., załącznik do uchwały nr 86/13 Komitetu Nadzorującego Regionalny Program Operacyjny dla Województwa
Dolnośląskiego na lata 2007-2013 z dnia 24 czerwca 2013 roku.
118
Komplementarność przedsięwzięć dotyczących ochrony środowiska w POIIŚ (priorytety I-V) z projektami środowiskowymi
realizowanymi w ramach innych osi POIIŚ, 16 RPO, PROW oraz WPRYB. Raport końcowy z badania. Badanie ewaluacyjne
finansowane ze środków Unii Europejskiej oraz budżetu państwa w ramach Pomocy Technicznej Programu Operacyjnego
Infrastruktura i Środowisko, Fundeko.
119
Komplementarność pomiędzy RPO a PROW 2007-2013.
141
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami

zwiększenie atrakcyjności turystycznej gmin w wyniku realizacji powiązanych funkcjonalnie i
przestrzennie projektów środowiskowych, na obszarach o wysokich walorach turystycznych lub
uzdrowiskowych,

ograniczenie poziomu nakładów na rozwój podstawowej infrastruktury publicznej dzięki
harmonizacji powiązanych przestrzennie przedsięwzięć w czasie,

zwiększenie potencjału w zakresie przygotowania i realizacji projektów – profesjonalizacja kadr,

korzystny wpływ na inne komponenty środowiska120.
Analiza wniosków o dofinansowanie pozwala zakładać,
komplementarnych może przynosić następujące korzyści:
że
realizacja
projektów

poprawa bezpieczeństwa ekologicznego (w ramach działania 4.5),

zwiększenie różnorodności gatunkowej i siedliskowej (w ramach działania 4.5),

zwiększenie skuteczności działań prowadzonych przez jednostki Państwowej Straży Pożarnej (w
ramach działania 4.6),

poprawa bezpieczeństwa w regionie w zakresie ratownictwa technicznego, chemicznoekologicznego, wodnego, przeciwpożarowego (w ramach działania 4.6),

poprawa zabezpieczenia regionu przed zagrożeniami o charakterze naturalnym i cywilizacyjnym (w
ramach działania 4.6),

mniejsze zużycie energii cieplnej (w ramach działania 5.4),

zwiększenie bezpieczeństwa pacjentów (w ramach działania 5.4).
Warto dodać, że w przypadku projektów środowiskowych może występować również zjawisko
synergii negatywnej. Występuje ono, gdy działania prowadzone w ramach projektów są
przeciwstawne lub realizacja jednego projektów może powodować osłabienie efektów innego
projektu121.
W tabeli 85 przedstawiono przykłady projektów komplementarnych. Niektóre z tych projektów
charakteryzują się synergią.
Tabela 85. Przykłady projektów komplementarnych
Projekt realizowany w ramach RPO
Projekt uznany za
WD
komplementarny
DziaNazwa projektu
łanie
4.1
Rekultywacja wysypiska śmieci
w Wojczycach
Budowa farmy
fotowoltaicznej
(planowana do
sfinansowania w ramach
RPO WD 2014-2020)
4.2
Budowa sieci kanalizacyjnej i
wodociągowej w Kotli oraz
budowa sieci kanalizacyjnej w
Sieć kanalizacyjna i
wodociągowa w
Sobczycach i
Efekt
synergi
i
(tak/ni
e)
Tak
Nie
Uzasadnienie
komplementarności/synergii
Farma fotowoltaiczna ma powstać na
zrekultywowanym wysypisku, czemu
sprzyja klasa gruntu (nieużytek).
Następuje maksymalizacja rezultatów
ekologicznych uzyskanych na skutek
realizacji projektów wzajemnie się
uzupełniających.
Zwiększenie powierzchni gminy Kotla
objętej kanalizacją.
120
Komplementarność przedsięwzięć dotyczących ochrony środowiska w POIIŚ (priorytety I-V) z projektami środowiskowymi
realizowanymi w ramach innych osi POIIŚ, 16 RPO, PROW oraz WPRYB. Raport końcowy z badania. Badanie ewaluacyjne
finansowane ze środków Unii Europejskiej oraz budżetu państwa w ramach Pomocy Technicznej Programu Operacyjnego
Infrastruktura i Środowisko, Fundeko.
121
Komplementarność przedsięwzięć dotyczących ochrony środowiska w POIIŚ (priorytety I-V) z projektami środowiskowymi
realizowanymi w ramach innych osi POIIŚ, 16 RPO, PROW oraz WPRYB. Raport końcowy z badania. Badanie ewaluacyjne
finansowane ze środków Unii Europejskiej oraz budżetu państwa w ramach Pomocy Technicznej Programu Operacyjnego
Infrastruktura i Środowisko, Fundeko.
142
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.3
4.7
Moszowicach
Ekomodernizacja systemu
energetycznego Pływalni
Miejskiej AQUARIUS w
Bielawie
Krzekotówku (PROW)
Interaktywne Centrum
Poszanowania Energii
(RPO WD 2007-2013,
działanie 4.7)
EkoCentrum Wrocław
Ochrona czynna
przeplatki maturny,
gatunku wskaźnikowego
łęgów, w Polsce
południowo-zachodniej
Rewitalizacja obszaru
miejskiego
5.1
Tak
Tak
Tak
Młodzież podczas zajęć edukacyjnych w
Centrum Poszanowania Energii,
dotyczących zanieczyszczenia powietrza i
emisji CO2, ma możliwość wykonywania
doświadczeń i obliczeń w zakresie emisji
CO2, wykorzystując dane pochodzące z
Pływalni Miejskiej Aquarius, a także ma
możliwość wycieczki edukacyjne do
Pływalni.
Następuje maksymalizacja rezultatów
uzyskanych na skutek realizacji
projektów wzajemnie się
uzupełniających.
Ten sam beneficjent. Na realizację
projektu komplementarnego pozwalają
pracownie dydaktyczne wybudowane w
ramach projektu EkoCentrum Wrocław.
Dzięki projektom zmaksymalizowano
efekt polegający na zmianie wizerunku
części miasta.
Sens realizacji jednego projektu zależał
od realizacji drugiego.
Budowa kotłowni opalanej
Budowa sieci
Nie
biomasą w miejscowości Złoty
ciepłowniczej
Stok
Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji udzielonych przez beneficjentów.
4.5. Wypracowanie wstępnych założeń dla przyszłego okresu programowania w
zakresie obszarów oraz typów projektów
4.5.1. Potrzeba kontynuacji wsparcia w zakresie infrastruktury energetycznej oraz służącej
ochronie środowiska a także nowe typy projektów z tego zakresu
Założenia dotyczące nowego okresu
Planowane do udzielania wsparcie w okresie 2014-2020 będzie miało przyczynić się do osiągnięcia
celów tematycznych 4-6 zdefiniowanych w Rozporządzeniu ustanawiającym przepisy ogólne dotyczące
Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego122. Cele te obejmują:
 wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach,
 promowanie dostosowania do zmiany klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem,
 ochrona środowiska naturalnego i wspieranie efektywności wykorzystywania zasobów.
Wpływ na zakres tematyczny planowanych do wsparcia projektów ma linia demarkacyjna. Jej bowiem
zapisy pokazują, które z projektów mogą być realizowane w ramach wsparcia z poziomu krajowego, a
które z poziomu regionalnego.
Gospodarka odpadami
122
Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego I Rady ustanawiające wspólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu
Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego, Funduszu Spójności, Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz
Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego objętych zakresem wspólnych ram
strategicznych oraz ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego
Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności, oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006, COM(2013) 246 final.
143
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Nieco ponad 1/3 aktualnych beneficjentów jest zainteresowana uzyskaniem wsparcia w ramach RPO
WD w nowym okresie programowania na projekty z zakresu gospodarki odpadami. Połowa z nich jest
również zainteresowana sfinansowaniem ich za pomocą instrumentów zwrotnych. Spośród tych,
którzy byli w stanie wskazać zakres planowanej inwestycji, najczęściej pojawiały się:
-
punkty selektywnej zbiórki odpadów komunalnych,
rekultywacja składowisk,
zakup wyposażenia niezbędnego do selektywnego zbierania odpadów,
budowa spalarni.
Tylko jeden na pięciu beneficjentów przyznał, że posiada środki na opracowanie dokumentacji oraz
środki na zapewnienie wkładu własnego. Tylko 14% posiada opracowaną dokumentację projektową.
Czynniki, które mogłyby spowodować, że zaplanowane inwestycje nie zostaną zrealizowane to przede
wszystkim zbyt niski poziom dofinansowania (35% wskazań) oraz brak wkładu własnego (27%),
zdefiniowane warunki konkursów (14%), a w dalszej kolejności nieotrzymanie odpowiednich pozwoleń
oraz trudności w opracowaniu dokumentacji (po 10%).
Tylko kilku z badanych potencjalnych beneficjentów (tj. wnioskodawców ubiegających się
nieskutecznie lub nie ubiegających się dotychczas o wsparcie z RPO WD) jest zainteresowanych
aplikowaniem w ramach RPO WD w nowym okresie programowania na przedsięwzięcia związane z
gospodarką odpadami. Nieco ponad połowa z nich jest zainteresowana sfinansowaniem ich za
pomocą instrumentów zwrotnych. Planowane inwestycje to przede wszystkim usuwanie odpadów
niebezpiecznych oraz projekty związane z selektywną zbiórką odpadów.
Niewielu potencjalnych beneficjentów posiada środki własne na opracowanie dokumentacji, podobnie
jest ze środkami na zapewnienie wkładu własnego, a zaledwie jeden ma opracowaną dokumentację
projektową.
Czynniki, które mogłyby spowodować, że zaplanowane inwestycje nie zostaną zrealizowane to przede
wszystkim zbyt niski poziom dofinansowania oraz brak wkładu własnego.
W opinii przedstawiciela WFOŚiGW w pierwszej kolejności powinny być wspierane projekty dotyczące
segregacji odpadów. Potrzeba priorytetowego traktowania gospodarki odpadami komunalnymi została
także wskazana przez przedstawicieli inspekcji ochrony środowiska. W czasie panelu ekspertów
wskazano na konieczność budowy na terenie województwa spalarni odpadów.
Infrastruktura wodno-ściekowa
Ponad połowa aktualnych beneficjentów jest zainteresowana uzyskaniem wsparcia w ramach RPO WD
w nowym okresie programowania na projekty z zakresu infrastruktury wodno-ściekowej. Dwóch na
pięciu z nich jest zainteresowanych sfinansowaniem ich za pomocą instrumentów zwrotnych.
Planowane inwestycje to przede wszystkim:
-
budowa
budowa
budowa
budowa
lub modernizacja sieci kanalizacyjnej,
lub modernizacja sieci wodociągowej,
oczyszczalni ścieków,
lub modernizacja stacji uzdatniania wody.
Jeden na trzech beneficjentów posiada środki własne na opracowanie dokumentacji, posiada również
środki na zapewnienie wkładu własnego oraz tylu samo ma opracowaną dokumentację projektową.
Czynniki, które mogłyby spowodować, że zaplanowane inwestycje nie zostaną zrealizowane to przede
wszystkim zbyt niski poziom dofinansowania (40%), brak wkładu własnego (19%) oraz zdefiniowane
warunki konkursów, w tym określenie minimalnej/maksymalnej wartości projektu lub warunki
dotyczące wskaźnika RLM (18%). W dalszej kolejności beneficjenci wskazywali na nieotrzymanie
stosownych pozwoleń (12%) oraz problemy z opracowaniem dokumentacji (10%).
144
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Tylko kilku z badanych potencjalnych beneficjentów jest zainteresowanych aplikowaniem w ramach
RPO WD w nowym okresie programowania na przedsięwzięcia związane z gospodarką wodnościekową. Połowa z nich jest zainteresowana sfinansowaniem ich za pomocą instrumentów zwrotnych.
Planowane inwestycje to przede wszystkim:
-
budowa sieci kanalizacyjnej,
budowa sieci wodociągowej,
remont i modernizacja oczyszczalni ścieków,
zwiększenie retencji zbiorników wodnych.
Tylko kilku potencjalnych beneficjentów posiada środki własne na opracowanie dokumentacji,
podobnie jest ze środkami na zapewnienie wkładu własnego oraz opracowaną dokumentacją
projektową.
Czynniki, które mogłyby spowodować, że zaplanowane inwestycje nie zostaną zrealizowane to przede
wszystkim zbyt niski poziom dofinansowania oraz brak wkładu własnego.
W gospodarce wodno-ściekowej wspierane powinny być projekty dotyczące zagospodarowanie
osadów ściekowych. Według przedstawiciela WFOŚiGW osady ściekowe przyjmowane są przez
właścicieli gospodarstw wielkoobszarowych a następnie z pola zmywane są do wód powodując ich
zanieczyszczenie. Konieczność zwrócenia uwagi na wytwarzane osady ściekowe i ich
zagospodarowanie została także wskazana przez przedstawicieli inspekcji ochrony środowiska.. W
czasie panelu ekspertów zwrócono uwagę na konieczność wybudowania spalarni osadów ściekowych.
Zainteresowaniem beneficjentów cieszyć się będą również projekty dotyczące budowy sieci
kanalizacyjnej i wodociągowej w aglomeracjach poniżej 10 tys. RLM. Przedstawiciele inspekcji ochrony
środowiska zwrócili uwagę na konieczność wpierania budowy stacji uzdatniania wody oraz
modernizacji oczyszczalni ścieków. W ich opinii nie ma natomiast potrzeby budowy nowych
oczyszczalni ścieków. Należy natomiast zachęcać mieszkańców do podłączania się do istniejących
oczyszczalni ponieważ mają one niewykorzystane przepustowości. Uporządkowaniu powinna ulec w
ich opinii również cała gospodarka wodno-ściekowa na terenach wiejskich oraz górskich.
Przedstawiciele inspekcji ochrony środowiska wskazali na konieczność preferowania budowy sieci
kanalizacyjnej na obszarach, gdzie jest już wybudowana sieć wodociągowa.
Poprawa jakości powietrza
Nieco ponad połowa aktualnych beneficjentów jest zainteresowana uzyskaniem wsparcia w ramach
RPO WD w nowym okresie programowania na projekty z zakresu poprawy jakości powietrza. Dwóch
na pięciu z nich jest zainteresowanych sfinansowaniem ich za pomocą instrumentów zwrotnych.
Planowane inwestycje to przede wszystkim:
-
wymiana źródeł ciepła,
termomodernizacja,
likwidacja źródeł niskiej emisji,
modernizacja źródeł ciepła,
filtry kominowe.
Jeden na trzech beneficjentów posiada środki własne na opracowanie dokumentacji, ¼ posiada
środki na zapewnienie wkładu własnego, tylko 10% ma opracowaną dokumentację projektową.
Czynniki, które mogłyby spowodować, że zaplanowane inwestycje nie zostaną zrealizowane to przede
wszystkim zbyt niski poziom dofinansowania (43%), brak wkładu własnego (20%) oraz nieotrzymanie
odpowiednich pozwoleń (14%) oraz problemy z opracowaniem dokumentacji (10%).
Przedstawiciele inspekcji ochrony środowiska zwrócili uwagę na konieczność kontynuowania wsparcia
w obszarze zanieczyszczenia powietrza. W głównej mierze środki powinny się koncentrować na
projektach przyczyniających się do likwidacji niskiej emisji. Zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza
145
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
przyczyni się nie tylko do poprawy stanu środowiska, ale też będzie miało duży wpływ na poprawę
stanu zdrowia mieszkańców. W trakcie panelu ekspertów wskazano na nowe wymagania dotyczące
emisji pyłu zawieszonego PM 10 czy też pyłu PM 2,5. Powoduje to konieczność dalszego wspierania
projektów z zakresu ochrony powietrza. Problem ten powiązany jest z problematyką gospodarki
odpadami i wynika ze spalania śmieci w piecach. Poprawa zatem stanu powietrza będzie możliwa
poprzez ograniczenie niskiej emisji, ale też wprowadzenie mechanizmów kontrolnych dotyczących
gospodarowania odpadami komunalnymi w gospodarstwach domowych. W opinii ekspertów
rozwiązaniem problemu byłby program polegający na wymianie wszystkich pieców węglowych. Aby
osiągnąć zakładany efekt dotyczący poprawy jakości powietrza konieczne jest wspieranie
kompleksowych projektów dotyczących wymiany źródła ciepła oraz termomodernizacji, ale nie tylko w
budynkach użyteczności publicznej. Projekty takie powinny być realizowane również w budynkach
wielorodzinnych. Podkreślono również, że sama wymiana źródła ciepła przy braku termomodernizacji
nie ma sensu ponieważ osiągnięty efekt będzie znikomy. Dlatego należy wspierać realizację
kompleksowych projektów polegających zarówno na wymianie źródła ciepła jak i na
termomodernizacji.
Z uwagi na potencjał uzdrowiskowy województwa w czasie panelu ekspertów wskazano na
konieczność realizowania projektów na terenach uzdrowiskowych oraz obszarach je otaczających. Brak
poprawy stanu środowiska na terenie uzdrowisk może doprowadzić do utraty przez nie tego statusu.
Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom
Dwóch na pięciu aktualnych beneficjentów jest zainteresowanych uzyskaniem wsparcia w ramach
RPO WD w nowym okresie programowania na projekty z zakresu zabezpieczenia
przeciwpowodziowego oraz zapobiegania suszom. Dwóch na pięciu z nich jest zainteresowanych
sfinansowaniem ich za pomocą instrumentów zwrotnych. Planowane inwestycje to przede wszystkim:
-
budowa wałów,
regulacja koryt rzecznych,
melioracja,
budowa zbiorników retencyjnych,
modernizacja odwodnienia.
Jeden na trzech beneficjentów posiada środki własne na opracowanie dokumentacji, ¼ posiada
środki na zapewnienie wkładu własnego, tylko 10% ma opracowaną dokumentację projektową.
Czynniki, które mogłyby spowodować, że zaplanowane inwestycje nie zostaną zrealizowane to przede
wszystkim zbyt niski poziom dofinansowania (32%), brak wkładu własnego (26%) oraz nieotrzymanie
odpowiednich pozwoleń (22%) oraz problemy z opracowaniem dokumentacji (10%).
W czasie panelu ekspertów postulowano, aby w nowym okresie finansowania możliwe było wspieranie
małej retencji oraz projektów z zakresu ochrony przeciwpowodziowej. Wskazano bowiem, że w tym
obszarze na terenie województwa są duże zaległości, a podmioty odpowiedzialne za przeprowadzanie
takich inwestycji nie posiadają środków własnych.
Rekultywacja obszarów zdegradowanych
Dwóch na pięciu aktualnych beneficjentów jest zainteresowanych uzyskaniem wsparcia w ramach
RPO WD w nowym okresie programowania na projekty z zakresu zabezpieczenia
przeciwpowodziowego oraz zapobiegania suszom. Blisko połowa z nich jest zainteresowana
sfinansowaniem ich za pomocą instrumentów zwrotnych. Planowane inwestycje to przede wszystkim:
-
rekultywacja obszarów zdegradowanych,
likwidacja składowisk.
146
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Jeden na trzech beneficjentów posiada środki własne na opracowanie dokumentacji oraz tylu samo
posiada środki na zapewnienie wkładu własnego, tylko 14% ma opracowaną dokumentację
projektową.
Czynniki, które mogłyby spowodować, że zaplanowane inwestycje nie zostaną zrealizowane to przede
wszystkim zbyt niski poziom dofinansowania (34%), brak wkładu własnego (27%) oraz nieotrzymanie
odpowiednich pozwoleń (16%) oraz problemy z opracowaniem dokumentacji (13%).
Przedstawiciel gminy realizującej projekt z zakresu ochrony środowiska wskazał, że w nowym okresie
powinny być wspierane projekty dotyczące rekultywacji dzikich składowisk odpadów. W jego bowiem
opinii jest coraz mniejsze zapotrzebowanie na rekultywację nieczynnych składowisk odpadów,
natomiast problemem nierozwiązanym pozostają nadal dzikie wysypiska odpadów. Projekty takie będą
o niewielkiej wartości finansowej natomiast dzięki ich realizacji uda się osiągnąć znaczny efekt
ekologiczny. Byłyby to projekty polegające na uproszczonej rekultywacji. Podobny wniosek został
zgłoszony w trakcie panelu ekspertów.
W czasie panelu ekspertów wskazano na duże tereny zdegradowane pozostawione przez wojska
radzieckie i polskie. Tereny te są zdegradowane różnego rodzaju substancjami, a oprócz tego
powstały na nich dzikie wysypiska śmieci. Obszary te stanowią „bombę ekologiczna” co powoduje, że
powinny zostać wprowadzone preferencje dotyczące realizacji projektów na tych obszarach.
Zabezpieczenie środowiska naturalnego
Blisko połowa aktualnych beneficjentów jest zainteresowana uzyskaniem wsparcia w ramach RPO WD
w nowym okresie programowania na projekty z zakresu zabezpieczenia środowiska naturalnego.
Blisko połowa z nich jest zainteresowana sfinansowaniem ich za pomocą instrumentów zwrotnych.
Beneficjenci nie byli w stanie wskazać, jakie dokładnie projekty chcieliby realizować.
Czynniki, które mogłyby spowodować, że zaplanowane inwestycje nie zostaną zrealizowane to przede
wszystkim zbyt niski poziom dofinansowania (34%), brak wkładu własnego (24%) oraz nieotrzymanie
stosownych pozwoleń (23%).
Przedstawiciel beneficjenta kluczowego wskazał na potrzebę kontynuowania wsparcia w nowym
okresie finansowania. W jego opinii możliwe powinno być finansowanie projektów mających na celu
dosprzętowienie jednostek ochotniczych straży pożarnych w zakresie sprzętu do usuwania zagrożeń
środowiska.
Ochrona bioróżnorodności
Jeden na trzech aktualnych beneficjentów jest zainteresowanych uzyskaniem wsparcia w ramach RPO
WD w nowym okresie programowania na projekty z zakresu ochrony bioróżnorodności. 1/3 z nich jest
zainteresowana sfinansowaniem ich za pomocą instrumentów zwrotnych. Beneficjenci nie byli w
stanie wskazać, jakie dokładnie projekty chcieliby realizować.
Czynniki, które mogłyby spowodować, że zaplanowane inwestycje nie zostaną zrealizowane to przede
wszystkim zbyt niski poziom dofinansowania (36%), brak wkładu własnego (26%) oraz nieotrzymanie
stosownych pozwoleń (16%).
W czasie panelu ekspertów wskazano, że wśród potencjalnych beneficjentów takiego działania
powinny się znaleźć uczelnie wyższe oraz jednostki naukowe. One to bowiem bardzo często zajmują
się problematyką ochrony bioróżnorodności. Prowadzą współpracę międzynarodową i mogą dokonać
transferu dobrych praktyk.
Edukacja ekologiczna
edukacyjne)
(ośrodki
edukacji
ekologicznej,
kampanie
informacyjno-
147
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Połowa aktualnych beneficjentów jest zainteresowana uzyskaniem wsparcia w ramach RPO WD w
nowym okresie programowania na projekty z zakresu ochrony bioróżnorodności. 1/3 z nich jest
zainteresowana sfinansowaniem ich za pomocą instrumentów zwrotnych. Beneficjenci nie byli w
stanie wskazać, jakie dokładnie projekty chcieliby realizować.
Czynniki, które mogłyby spowodować, że zaplanowane inwestycje nie zostaną zrealizowane to przede
wszystkim zbyt niski poziom dofinansowania (42%), brak wkładu własnego (23%) oraz nieotrzymanie
stosownych pozwoleń (13%).
Przedstawiciele inspekcji ochrony środowiska zwrócili uwagę na konieczność kontynuowania wsparcia
w obszarze edukacji ekologicznej. Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców powinno być
traktowane priorytetowo. Zwrócono uwagę, że bardzo mało środków przeznaczanych na jest na
kampanie edukacyjne z zakresu oszczędzania energii.
Przedstawiciele beneficjentów w czasie panelu ekspertów wskazywali, że w zakresie edukacji
ekologicznej powinna być możliwość uzyskania wsparcia na poziomie 100% kosztów kwalifikowanych.
Wskazywano również na konieczność preferowania projektów edukacyjnych dotyczących osób
dorosłych. Większość obecnie realizowanych projektów dotyczy dzieci i młodzieży. Całkowicie
pomijane są osoby dorosłe, a to są odpowiedzialne za spalanie np. śmieci w piecach. Osoby te często
nie mają wiedzy na temat szkodliwości takiego procesu.
Wykorzystania lokalnych zasobów przyrodniczych np. na cele turystyczne
60% aktualnych beneficjentów jest zainteresowane uzyskaniem wsparcia w ramach RPO WD w
nowym okresie programowania na projekty z zakresu wykorzystania lokalnych zasobów
przyrodniczych. Dwóch na pięciu z nich jest zainteresowanych sfinansowaniem ich za pomocą
instrumentów zwrotnych. Planowany zakres projektów obejmuje przede wszystkim:
-
budowę ścieżek turystycznych, tras rowerowych oraz szlaków turystycznych,
działania z zakresu edukacji ekologicznej,
odbudowę lub rewitalizację parków.
Jeden na trzech beneficjentów posiada środki własne na opracowanie dokumentacji, ¼ posiada
środki na zapewnienie wkładu własnego, tylko 7% ma opracowaną dokumentację projektową.
Czynniki, które mogłyby spowodować, że zaplanowane projekty nie zostaną zrealizowane to przede
wszystkim zbyt niski poziom dofinansowania (36%), brak wkładu własnego (28%) oraz nieotrzymanie
odpowiednich pozwoleń (16%) oraz problemy z opracowaniem dokumentacji (12%).
W przypadku udostępniania zasobów przyrodniczych nacisk powinien zostać położony na wsparcie
obszarów cennych przyrodniczo. Wsparcie nie powinno być jednak ograniczone do obszarów
chronionych na mocy prawa, ale też do takich, które nie mają takiego statusu jednak z powodu
wartości którą posiadają powinny być wspierane. Jako przykład takich obszarów przedstawiciel
WFOŚiGW wskazał parki wchodzące w skład Doliny Pałaców i Ogrodów. Zwrócił on także uwagę na
konieczność budowy infrastruktury umożliwiającej dostęp osobom niepełnosprawnym do atrakcji
przyrodniczych np. budowa dostosowanych do ich potrzeb ścieżek edukacyjnych. W jego opinii
powinna być także wpierana ochrona krajobrazu, ale nie tylko na terenie parków krajobrazowych.
Ochrona i zachowanie zabytków nieruchomych wpisanych do wojewódzkiego rejestru
zabytków, remont i wyposażenie budynków instytucji kultury
55% potencjalnych beneficjentów jest zainteresowanych uzyskaniem wsparcia w ramach RPO WD w
nowym okresie programowania na projekty z zakresu ochrony i zachowania zabytków nieruchomych
wpisanych do wojewódzkiego rejestru zabytków, remont i wyposażenie budynków instytucji kultury.
Dwóch na pięciu z nich jest zainteresowanych sfinansowaniem ich za pomocą instrumentów
zwrotnych. Planowane inwestycje to przede wszystkim:
148
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
-
modernizacja obiektów muzealnych lub zabytkowych,
rewitalizacja obiektów muzealnych lub zabytkowych,
renowacja zabytków,
modernizacja oraz rewitalizacja obiektów gminnych,
modernizacja oraz rewitalizacja obiektów sakralnych,
rewitalizacja obiektów sakralnych.
Jeden na czterech beneficjentów posiada środki własne na opracowanie dokumentacji, tylu samo ma
opracowaną dokumentację projektową, 1/5 posiada środki na zapewnienie wkładu własnego.
Czynniki, które mogłyby spowodować, że zaplanowane inwestycje nie zostaną zrealizowane to przede
wszystkim zbyt niski poziom dofinansowania (43%), brak wkładu własnego (24%) oraz nieotrzymanie
odpowiednich pozwoleń (15%) oraz problemy z opracowaniem dokumentacji (13%).
Tylko kilku z badanych potencjalnych beneficjentów jest zainteresowanych aplikowaniem w ramach
RPO WD w nowym okresie programowania na przedsięwzięcia związane z ochroną i udostępnieniem
zasobów przyrodniczych i kulturowych. Połowa z nich jest zainteresowana sfinansowaniem ich za
pomocą instrumentów zwrotnych. Planowane inwestycje to przede wszystkim:
-
remont budynków zabytkowych,
budowa ścieżek rowerowych.
rewitalizacja ośrodków kultury.
Tylko kilku potencjalnych beneficjentów posiada środki własne na opracowanie dokumentacji,
podobnie jest ze środkami na zapewnienie wkładu własnego, a zaledwie dwóch ma opracowaną
dokumentacją projektową.
Czynniki, które mogłyby spowodować, że zaplanowane inwestycje nie zostaną zrealizowane to przede
wszystkim zbyt niski poziom dofinansowania oraz brak wkładu własnego.
Odnawialne źródła energii (tylko energia wodna lub biomasa)
Jeden na trzech aktualnych beneficjentów jest zainteresowanych uzyskaniem wsparcia w ramach RPO
WD w nowym okresie programowania na projekty z zakresu odnawialnych źródeł energii (energia
wodna i biomasa). Połowa z nich jest zainteresowana sfinansowaniem ich za pomocą instrumentów
zwrotnych. Spośród tych osób, które były w stanie (12 udzieliło odpowiedzi nie wiem), 7 wskazało na
biomasę, a 5 na energię wodną.
Jeden na pięciu beneficjentów posiada środki własne na opracowanie dokumentacji, tylko 16%
posiada środki na zapewnienie wkładu własnego, a zaledwie kilku opracowaną dokumentację
projektową.
Czynniki, które mogłyby spowodować, że zaplanowane inwestycje nie zostaną zrealizowane to przede
wszystkim zbyt niski poziom dofinansowania (46%), brak wkładu własnego (22%) oraz nieotrzymanie
odpowiednich pozwoleń (11%) oraz problemy z opracowaniem dokumentacji (13%).
Podczas panelu ekspertów stwierdzono, że ze względu na uwarunkowania naturalne województwa
preferowane powinno być wpieranie energetyki wodnej. Jako zagrożenie dla rozwoju tego typu
energetyki wskazano jednak plany wprowadzenia opłat za korzystanie ze środowiska dla wody, która
wykorzystywana jest dla produkcji energii.
Odnawialne źródła energii (inne niż oparte o energię wodną i biomasę)
Połowa aktualnych beneficjentów jest zainteresowana uzyskaniem wsparcia w ramach RPO WD w
nowym okresie programowania na projekty z zakresu odnawialnych źródeł energii (inne niż energia
wodna i biomasa). 40% z nich jest zainteresowanych sfinansowaniem ich za pomocą instrumentów
149
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
zwrotnych. Planowane inwestycje to przede wszystkim, te związane z energią słoneczną, wiatrową
oraz geotermalną.
Jeden na czterech beneficjentów posiada środki własne na opracowanie dokumentacji, tyle samo
posiada środki na zapewnienie wkładu własnego, a zaledwie kilku opracowaną dokumentację
projektową.
Czynniki, które mogłyby spowodować, że zaplanowane inwestycje nie zostaną zrealizowane to przede
wszystkim zbyt niski poziom dofinansowania (43%), brak wkładu własnego (19%) oraz nieotrzymanie
odpowiednich pozwoleń (14%) oraz problemy z opracowaniem dokumentacji (11%).
Tylko kilku z badanych potencjalnych beneficjentów jest zainteresowanych aplikowaniem w ramach
RPO WD w nowym okresie programowania na przedsięwzięcia związane z produkcją i dystrybucją
energii z OZE. 3/4 z nich jest zainteresowana sfinansowaniem ich za pomocą instrumentów
zwrotnych. Planowane inwestycje to przede wszystkim te związane z energią słoneczną.
Tylko jeden potencjalny beneficjent posiada środki własne na opracowanie dokumentacji, środki na
zapewnienie wkładu własnego oraz ma opracowaną dokumentacją projektową.
Czynniki, które mogłyby spowodować, że zaplanowana inwestycja nie zostanie zrealizowana to przede
wszystkim zbyt niski poziom dofinansowania oraz brak wkładu własnego.
W opinii przedstawicieli inspekcji ochrony środowiska wsparcie w obszarze odnawialnych źródeł energii
powinno być kierowane na pozyskiwanie energii słonecznej oraz wodnej. Przy produkcji bowiem tej
energii nie powstają takie ilości odpadów jak przy innych rodzajach odnawialnej energii.
Przedstawiciel jednej z gmin wskazał, że gminy zainteresowane są realizacją projektów z zakresu
fotowoltaniki, pomp ciepła czy też budynków pasywnych. Małym zainteresowaniem cieszą się
natomiast projekty z zakresu energetyki wiatrowej. W opinii natomiast uczestników panelu ekspertów
znikomym zainteresowaniem cieszyć się będą projekty dotyczy instalacji fotowoltaicznych czy też
biogazowi. Takie opinie nie pozwalają na wyciągnięcie jednoznacznego wniosku co do kierunków
planowanego wsparcia.
W czasie panelu ekspertów wskazano, że na terenie województwa bardzo dobrze rozwija się
energetyka wiatrowa. Nawet lepiej niż mogą o tym świadczyć uwarunkowania naturalne.
Dystrybucja energii elektrycznej i gazu
Tylko kilkunastu aktualnych beneficjentów123 jest zainteresowanych uzyskaniem wsparcia w ramach
RPO WD w nowym okresie programowania na projekty z zakresu dystrybucji energii elektrycznej i
gazu. 1/3 z nich jest zainteresowana sfinansowaniem ich za pomocą instrumentów zwrotnych.
Planowane inwestycje to przede wszystkim, te związane z budową lub modernizacją sieci.
Kilkunastu beneficjentów posiada środki własne na opracowanie dokumentacji, 1/5 posiada środki na
zapewnienie wkładu własnego, a zaledwie kilku opracowaną dokumentację projektową.
Czynniki, które mogłyby spowodować, że zaplanowane inwestycje nie zostaną zrealizowane to przede
wszystkim zbyt niski poziom dofinansowania (40%), brak wkładu własnego (20%) oraz nieotrzymanie
odpowiednich pozwoleń (12%) oraz problemy z opracowaniem dokumentacji (16%).
W opinii przedstawiciela firmy dystrybucyjnej energii elektrycznej wsparcie powinno zostać
rozszerzone na sieci wysokiego napięcia. Wpłynęło by to zdecydowanie na wzrost zainteresowania
beneficjentów możliwością uzyskania wsparcia.
123
Aktualnych beneficjentów w rozumieniu beneficjentów różnych działań RPO WD 2007-13
150
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Ciepłownictwo
Tylko kilkunastu aktualnych beneficjentów jest zainteresowana uzyskaniem wsparcia w ramach RPO
WD w nowym okresie programowania na projekty z zakresu ciepłownictwa. 40% z nich jest
zainteresowanych sfinansowaniem ich za pomocą instrumentów zwrotnych. Planowane inwestycje to
przede wszystkim, te związane z modernizacją sieci ciepłowniczej oraz budowa lub modernizacja
kotłowni, pozostali beneficjenci nie byli w stanie wskazać zakresu planowanej inwestycji.
Jeden na trzech beneficjentów posiada środki własne na opracowanie dokumentacji, 1/5 posiada
środki na zapewnienie wkładu własnego, a zaledwie kilkunastu opracowaną dokumentację
projektową.
Czynniki, które mogłyby spowodować, że zaplanowane inwestycje nie zostaną zrealizowane to przede
wszystkim zbyt niski poziom dofinansowania (48%), brak wkładu własnego (16%) oraz nieotrzymanie
odpowiednich pozwoleń (16%).
W czasie panelu ekspertów zwrócono uwagę, że koszt budowy przyłączy do nowych budynków jest
bardzo duży. Dlatego wzrost wykorzystania środków na budowę sieci ciepłowniczej mógłby nastąpić w
sytuacji możliwości uzyskania dofinansowania na budowę przyłączy do budynków. Obecnie bowiem
deweloperzy ze względu na koszty przyłączają do budynków tylko sieć gazową i elektryczną.
Wysokosprawna kogeneracja
Tylko kilkunastu aktualnych beneficjentów jest zainteresowanych uzyskaniem wsparcia w ramach RPO
WD w nowym okresie programowania na projekty z zakresu kogeneracji. Blisko połowa z nich jest
zainteresowana sfinansowaniem ich za pomocą instrumentów zwrotnych. Beneficjenci nie byli w
stanie wskazać, jakie dokładnie projekty chcieliby realizować.
Czynniki, które mogłyby spowodować, że zaplanowane inwestycje nie zostaną zrealizowane to przede
wszystkim zbyt niski poziom dofinansowania (50%) oraz brak wkładu własnego (23%).
Tylko kilku z badanych potencjalnych beneficjentów jest zainteresowanych aplikowaniem w ramach
RPO WD w nowym okresie programowania na przedsięwzięcia związane z wysokosprawną
kogeneracją. Połowa z nich jest zainteresowana sfinansowaniem ich za pomocą instrumentów
zwrotnych. Planowane inwestycje to przede wszystkim te związane z wymianą źródła ciepła.
Jeden potencjalny beneficjent posiada środki własne na opracowanie dokumentacji, kilku deklaruje,
że ma zapewnione środki na wkład własny i także jeden ma opracowaną dokumentację projektową.
Czynniki, które mogłyby spowodować, że zaplanowane inwestycje nie zostaną zrealizowane to przede
wszystkim zbyt niski poziom dofinansowania oraz brak wkładu własnego.
Modernizacja energetyczna obiektów, w tym także wymiana lub modernizacja źródła
energii
Dwóch na trzech aktualnych beneficjentów jest zainteresowanych uzyskaniem wsparcia w ramach
RPO WD w nowym okresie programowania na projekty z zakresu modernizacji energetycznej
obiektów. 45% z nich jest zainteresowanych sfinansowaniem ich za pomocą instrumentów zwrotnych.
Planowane inwestycje to przede wszystkim termomodernizacja oraz wymiana lub modernizacja źródła
energii.
Jeden na trzech beneficjentów posiada środki własne na opracowanie dokumentacji, 1/4 posiada
środki na zapewnienie wkładu własnego, a zaledwie kilkunastu opracowaną dokumentację
projektową.
Czynniki, które mogłyby spowodować, że zaplanowane inwestycje nie zostaną zrealizowane to przede
wszystkim zbyt niski poziom dofinansowania (41%), brak wkładu własnego (27%) oraz nieotrzymanie
odpowiednich pozwoleń (12%).
151
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
W opinii uczestników panelu ekspertów czynnikiem, który wpłynie na zwiększenie beneficjentów
otrzymaniem dofinansowania z tego działania będzie rozszerzenie katalogu potencjalnych
beneficjentów. Wsparcie powinny bowiem otrzymać także spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty czy
też gminy na realizację inwestycji w budynkach wielorodzinnych.
Inwestycje podnoszące efektywność energetyczną części wspólnych wielorodzinnych
budynków mieszkalnych oraz budynków użyteczności publicznej, w tym przedsięwzięcia
termomodernizacyjne oraz dotyczące wymiany oświetlenia na energooszczędne
Blisko połowa aktualnych beneficjentów jest zainteresowana uzyskaniem wsparcia w ramach RPO WD
w nowym okresie programowania na inwestycje podnoszące efektywność energetyczną części
wspólnych wielorodzinnych budynków mieszkalnych oraz budynków użyteczności publicznej, w tym
przedsięwzięcia termomodernizacyjne oraz dotyczące wymiany oświetlenia na energooszczędne.
Jeden na trzech z nich jest zainteresowany sfinansowaniem ich za pomocą instrumentów zwrotnych.
Planowane inwestycje to przede wszystkim termomodernizacja oraz wymiana oświetlenia na
energooszczędne.
Jeden na czterech beneficjentów posiada środki własne na opracowanie dokumentacji, tylu samo
posiada środki na zapewnienie wkładu własnego, a zaledwie kilkunastu opracowaną dokumentację
projektową.
Czynniki, które mogłyby spowodować, że zaplanowane inwestycje nie zostaną zrealizowane to przede
wszystkim zbyt niski poziom dofinansowania (44%), brak wkładu własnego (23%) oraz nieotrzymanie
odpowiednich pozwoleń (12%).
Przedstawiciel WFOŚiGW zwrócił uwagę na konieczność kontynuowania wsparcia w obszarze
efektywności energetycznej dla podmiotów publicznych, ale też w sektorze mieszkaniowym. Realizacja
tych projektów przynosi bowiem bardzo duże oszczędności w zużyciu energii co przekłada się na
oszczędności finansowe. Zwrócił on uwagę na konieczność realizacji projektów, które pozwolą polskiej
gospodarce transformować się w kierunku gospodarki niskoemisyjnej.
W przypadku efektywności energetycznej zwrócono uwagę, że nacisk położony jest na
termomodernizację budynków użyteczności publicznej. Zapomina się natomiast o budynkach
mieszkalnych. W przypadku budynków użyteczności publicznej powinny być stworzone preferencje dla
obszarów uzdrowiskowych, gdzie emisja w opinii przedstawicieli inspekcji ochrona środowiska powinna
być zredukowana do minimum. Dlatego oprócz termomodernizacji na tych obszarach powinna się
odbywać kompleksowa modernizacja systemu dystrybucji ciepła. Termomodernizacja budynków
użyteczności publicznej mogłaby być dobrym przykładem dla innych właścicieli budynków, że
termomodernizacja przynosi określone korzyści.
W ramach wspieranie gospodarki niskoemisyjnej ekspert z zakresu energetyki wskazał na konieczność
wspierania budowy biogazowi. W jego opinii biogazowania powinna powstać w każdej gminie. Pogląd
ten nie został jednak potwierdzony w czasie panelu ekspertów.
Jeden z ekspertów z zakresu energetyki wskazał, że w nowym okresie w obszarze efektywności
energetycznej powinny być realizowane projekty dotyczące oświetlenia ulicznego. Wymiana
oświetlenia na energooszczędne przyczyni się nie tylko do uzyskania efektu ekonomicznego
polegającego na mniejszym zużyciu energii ale też ekologicznego polegającego na mniejszej emisji.
Podobną opinię wyraził również jeden z przedstawicieli badanych gmin. W jego opinii w takich
projektach możliwy będzie do osiągnięcia znaczny efekt ekologiczny. Wspierane mogłyby być także
projekty z zakresu zarządzania oświetleniem ulicznym.
Eksperci z zakresu energetyki wskazywali również na konieczność realizacji projektów z zakresu
efektywności energetycznej w przedsiębiorstwach. Przedsiębiorców bardzo łatwo zachęcić do realizacji
projektów dzięki którym będzie można osiągnąć wymierne korzyści.
152
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
W czasie panelu ekspertów wskazano, że w przypadku budynków wielorodzinnych wsparcie w
praktyce będą mogły otrzymać tylko spółdzielnie mieszkaniowe. Wykluczone zostały całkowicie osoby
prywatne, a wspólnoty mieszkaniowe mogą nie być zainteresowane uzyskaniem wsparcia, ponieważ to
jest tak naprawdę grupa osób prywatnych. Jako złe rozwiązanie wskazano na preferowanie projektów,
w których będą wykorzystywane odnawialne źródła energii. Zapis ten mocno ograniczy potencjalnych
beneficjentów i może sprowadzić się do budowy fikcyjnych instalacji.
Przedsięwzięcia wynikające z planów gospodarki niskoemisyjnej (transport miejski i
podmiejski, energooszczędne oświetlenie miejskie, budownictwo pasywne w budynkach
użyteczności publicznej)
Blisko połowa aktualnych beneficjentów jest zainteresowana uzyskaniem wsparcia w ramach RPO WD
w nowym okresie programowania na przedsięwzięcia wynikające z planów gospodarki niskoemisyjnej.
Blisko połowa z nich jest zainteresowana sfinansowaniem ich za pomocą instrumentów zwrotnych.
Planowane inwestycje to przede wszystkim:
-
wymiana oświetlenia ulicznego na energooszczędne,
termomodernizacja,
zakup niskoemisyjnych autobusów.
Należy jednak wskazać, że połowa badanych osób, nie była w stanie wskazać zakresu planowanej
inwestycji.
Jeden na czterech beneficjentów posiada środki własne na opracowanie dokumentacji, tylu samo
posiada środki na zapewnienie wkładu własnego, a zaledwie kilkunastu opracowaną dokumentację
projektową.
Czynniki, które mogłyby spowodować, że zaplanowane inwestycje nie zostaną zrealizowane to przede
wszystkim zbyt niski poziom dofinansowania (42%), brak wkładu własnego (27%) oraz nieotrzymanie
odpowiednich pozwoleń (13%).
Połowa badanych potencjalnych beneficjentów jest zainteresowanych aplikowaniem w ramach RPO
WD w nowym okresie programowania na przedsięwzięcia związane z wdrażaniem strategii
niskoemisyjnych. Prawie połowa z nich jest zainteresowana sfinansowaniem ich za pomocą
instrumentów zwrotnych. Planowane inwestycje to przede wszystkim te związane z
termomodernizacją, wymianą źródła ciepła oraz budowa ścieżek rowerowych.
Tylko kilku potencjalnych beneficjentów posiada środki własne na opracowanie dokumentacji,
podobnie jest ze środkami na zapewnienie wkładu własnego, a zaledwie jeden ma opracowaną
dokumentację projektową.
Czynniki, które mogłyby spowodować, że zaplanowane inwestycje nie zostaną zrealizowane to przede
wszystkim zbyt niski poziom dofinansowania oraz brak wkładu własnego.
W czasie panelu ekspertów podkreślono, że niska emisja jest to coś innego niż technologie
niskoemisyjne. Dlatego należy doprecyzować co dokładnie będzie objęte wsparciem w tym priorytecie.
Przedstawiciele inspekcji ochrony środowiska zwrócili także uwagę na konieczność wspierania
projektów z zakresu zrównoważonego transportu miejskiego. Projekty takie powinny obejmować
zakup ekologicznych środków transportu, budowę ścieżek rowerowych czy też centrów
przesiadkowych.
Efektywność energetyczna i użycie OZE w przedsiębiorstwach
Tylko kilku z badanych potencjalnych beneficjentów jest zainteresowanych aplikowaniem w ramach
RPO WD w nowym okresie programowania na przedsięwzięcia związane z efektywnością
energetyczną i użyciem OZE w przedsiębiorstwach. Połowa z nich jest zainteresowana
153
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
sfinansowaniem ich za pomocą instrumentów zwrotnych. Planowane inwestycje to przede wszystkim
te związane z energią słoneczną i termomodernizacją.
Tylko dwóch potencjalnych beneficjentów posiada środki własne na opracowanie dokumentacji, a
zaledwie jeden posiada środki na zapewnienie wkładu własnego i ma opracowaną dokumentacją
projektową.
Czynniki, które mogłyby spowodować, że zaplanowane inwestycje nie zostaną zrealizowane to przede
wszystkim zbyt niski poziom dofinansowania oraz brak wkładu własnego.
W opinii uczestników panelu ekspertów nie ma potrzeby wprowadzania dwóch oddzielnych działań
dotyczących tego samego problemu. Opis bowiem działania efektywność energetyczna w
przedsiębiorstwach oraz efektywność w budynkach sprowadza się do takich samych działań. Nacisk w
obu przypadkach położony jest bowiem na termomodernizację.
4.5.2. Zmiany w systemie zarządzania i wdrażania nowego RPO WD
Planowany system zarządzania i wdrażania RPO
Funkcję instytucji zarządzającej pełnić będzie Zarząd Województwa Dolnośląskiego. IZ odpowiada za
sprawne przygotowanie RPO, a następnie za efektywne funkcjonowanie całego systemu zarządzania,
wdrażania i kontroli realizacji programu. IZ część swoich zadań związanych z zarządzaniem,
monitorowaniem i kontrolą może powierzyć Instytucji Pośredniczącej. W projekcie RPO wskazano, że
IP w odniesieniu do priorytetu gospodarka niskoemisyjna będzie Dolnośląska Instytucja Pośrednicząca.
Nie przewidziano natomiast IP w odniesieniu do priorytetu Środowisko i zasoby.
Proponowane zmiany w systemie aplikowania
Podczas przeprowadzanych wywiadów w czasie przygotowywania opisu studium przypadku
beneficjenci zwracali uwagę na konieczność wypracowania uproszczonej ścieżki aplikowania dla
jednostek samorządu terytorialnego w przypadku realizacji projektów o małej wartości. Należy
podkreślić, że podmioty te posiadają ugruntowaną pozycję i nie mogą zakończyć swojej działalności w
każdej chwili jak stowarzyszenie, fundacja czy też przedsiębiorca. Można zatem rozważyć
wprowadzenie rozwiązania, w którym, w przypadku projektów nie przekraczających określonej kwoty,
podmioty te posiadały by możliwość realizowania projektów za pomocą ścieżki uproszczonej, która
mogłaby polegać na braku konieczności opracowywania np. studium wykonalności. Obowiązku
opracowania tego dokumentu nie posiadają np. jednostki samorządu terytorialnego aplikujące w
ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. W przypadku natomiast projektów o znacznej
wartości opracowywałyby one całą dokumentację.
Proponowane zmiany w systemie zarządzania
Analiza rozwiązań stosowanych w okresie 2007-2013 pokazała, że rolę instytucji pośredniczącej w
odniesieniu do priorytetu związanego z ochroną środowiska mógłby pełnić Wojewódzki Fundusz
Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Takie rozwiązanie w obecnej perspektywie finansowej
funkcjonowało w województwie lubuskim, warmińsko-mazurskim oraz wielkopolskim. WFOŚiGW jest
podmiotem ustawowo powołanym do finansowania zadań z zakresu ochrony środowiska oraz
gospodarki wodnej. Posiada on wieloletnie doświadczenie we wspieraniu zadań z tego obszaru. W
latach 2007-2013 wielu beneficjentów realizowało projekty zarówno ze środków RPO, jak i WFOŚiGW.
Powodowało to, że byli oni zobowiązani do składania tej samej dokumentacji aplikacyjnej w dwóch
instytucjach. Powierzenie funkcji instytucji pośredniczącej WFOŚiGW w stosunku do priorytetu
Środowisko i zasoby mogłoby przyczynić się do zmniejszenia obciążenia beneficjentów w zakresie
opracowywania koniecznej do przygotowywania dokumentacji. Kwestia ta nie spotkała się jednak z
aprobatą uczestników panelu ekspertów z zakresu ochrony środowiska.
154
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Problemem, który z pewnością nadal będzie występował w nowym okresie finansowania jest kwestia
interpretacji przepisów prawnych. W trakcie prowadzonych badań przedstawiciele IZ zwracali uwagę,
że pojawiają się tego typu problemy. Ministerstwo Finansów stosuje jedną wykładnie przepisów
prawnych, a następnie beneficjenci występują o rozwiązanie jakiejś sprawy na drodze sądowej i ten
sam przepis prawny jest interpretowany przez sądy inaczej. Konieczne jest dalsze prowadzenie prac
nad jednoznaczna wykładnią prawa, przy czym ze względu na usytuowanie prawne IZ, instytucja ta
może jedynie i powinna identyfikować przepisy szczególnie istotne, w których występują rozbieżności i
sygnalizować je na odpowiednim szczeblu (Ministerstwo, posłowie z województwa dolnośląskiego)
wskazując przy tym jakie rozwiązania uznaje za korzystne. O tych rozbieżnych interpretacjach prawa
IZ powinna także informować beneficjentów uczulając ich na ten problem i zyskując ich wsparcie w
lobbowaniu na rzecz wypracowania korzystnych zmian w prawie.
Proponowane zmiany w systemie finansowania projektów
Przeprowadzone badania pokazały, że część podmiotów nie była zainteresowana realizacją projektów
z zakresu edukacji ekologicznej. Problemem na jaki zwracano uwagę była konieczność zapewnienia
środków na realizację projektów. Wiele organizacji pozarządowych posiada interesujące pomysły na
realizację projektów. Problemem jest dla nich jednak zdobycie środków na sfinansowanie wydatków,
które dopiero następnie zostaną refundowane. Można zatem rozważyć rozwiązanie w którym, w
zakresie edukacji ekologicznej, finansowania projektów odbywałoby się w sposób zaliczkowy.
4.5.3. Możliwość wykorzystania odnawialnych instrumentów finansowych
Instrumenty finansowe jest to termin stosowany przez Komisję Europejską w odniesieniu do
wszystkich instrumentów zwrotnych, które oferowane są w ramach funduszy strukturalnych.
Wykorzystanie instrumentów finansowych we wdrażaniu funduszy europejskich ma na celu odejście
od tradycyjnego dotacyjnego, a zatem bezzwrotnego wsparcia beneficjentów na rzecz wsparcia
zwrotnego. Instrumenty finansowe są więc alternatywną formą wsparcia w stosunku do finansowania
dotacyjnego. Instrumenty finansowe zwane są też często instrumentami inżynierii finansowej,
instrumentami odnawialnymi lub instrumentami zwrotnymi. Wsparcie za pomocą tych instrumentów
dokonywane jest najczęściej za pomocą:



pożyczek lub kredytów,
poręczeń,
produktów kapitałowych.
Do głównych zalet wdrażania stosowania instrumentów finansowych do wdrażania środków funduszy
strukturalnych zaliczyć można:




mniejszą ingerencję w gospodarkę z uwagi na wykorzystanie rozwiązań rynkowych,
możliwość wykorzystania środków funduszy strukturalnych w sposób bardziej elastyczny,
możliwość wielokrotnego wykorzystania raz zainwestowanych środków,
potencjalną możliwość zwiększenia wsparcia poprzez możliwość pozyskanie dodatkowych
środków od prywatnych inwestorów124.
Na pytanie czy istnieją warunki, które muszą być spełnione, aby wnioskodawcy byli zainteresowani
realizacją projektów za pomocą instrumentów zwrotnych blisko połowa udzieliła odpowiedzi
twierdzącej, a połowa negatywnej. Wśród najczęściej wskazywanych warunków znalazły się: niskie
koszty i oprocentowanie, a zarazem wysoka kwota dofinansowania projektu, w dalszej kolejności długi
okres spłaty, możliwość zaciągnięcia kredytu na wkład własny, sytuacja finansowa jednostek
samorządu terytorialnego oraz rentowność projektu.
124
O instrumentach finansowych, http://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/if/oif/Strony/glowna.aspx
155
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Jak pokazała analiza przeprowadzona w punkcie 4.5.1, potencjalni beneficjenci wyrażają duże
zainteresowanie realizacją projektów z odnawialnych źródeł finansowych. W największym stopniu
zainteresowane są podmioty planujące realizować projekty z zakresu gospodarki odpadami oraz
odnawialnych źródeł energii.
Jako obszar gdzie powinny być wykorzystywane zwrotne instrumenty finansowe zostało wskazane
wspieranie OZE. W opinii przedstawiciela WFOŚiGW we Wrocławiu jest to obszar gdzie potrzebne i
pożądane ze względu na dochodowość projektów jest stosowanie instrumentów zwrotnych. Powinny
być one stosowane we wszystkich projektach mających na celu zwiększenie efektywności
energetycznej, oszczędność energii czy też ochronę klimatu. Projekty te prowadzą do zwiększenia
konkurencyjności przedsiębiorstw co powoduje, że odpowiednim instrumentem są preferencyjne
pożyczki i kredyty. Kolejnym obszarem gdzie finansowanie zwrotne mogłoby być udzielane jest obszar
selektywnej zbiórki odpadów komunalnych. W jego opinii nie ma natomiast możliwości zastosowania
instrumentów zwrotnych w projektach z zakresu edukacji ekologicznej czy też ochrony różnorodności
biologicznej.
Na pytanie jakie wymagania związane z realizacją projektu z RPO mogłyby spowodować, że
wnioskodawcy nie byliby zainteresowani realizacją projektu z RPO blisko połowa wskazuje na niskie
dofinansowanie, w dalszej kolejności niewłaściwie ustawione wartości minimalne i maksymalne
projektu, brak środków na wkład własny oraz krótki czas od momentu ogłoszenia naboru do złożenia
wniosku, a także wymóg posiadania pozwoleń w czasie aplikowania o środki. Tylko kilku beneficjentów
wskazało, że nie ma takich warunków, a jeden na pięciu, nie był w stanie ich wskazać.
4.6. Identyfikacja czynników zewnętrznych, które wpływały na realizację celów i
wskaźników projektów realizowanych w ramach Priorytetu 4 i 5 RPO WD
4.6.1. Sposób, w jaki czynniki zewnętrzne przyczyniły do osiągnięcia zakładanych w
projekcie wskaźników
Analiza studiów przypadków (przeprowadzona w rozdziale 4.8) pozwala zidentyfikować czynniki
zewnętrzne, które mogły wpłynąć na osiągnięcie zakładanych w projektach wskaźników. Należą do
nich:

Warunki atmosferyczne. Cieplejsza niż zazwyczaj zima mogła mieć znaczenie w przypadku
projektów zrealizowanych w ramach działań 4.3, 5.1 czy 5.4. Ten czynnik mógł ułatwić osiągnięcie
rezultatów w postaci redukcji emisji gazów cieplarnianych czy oszczędności energii.

Wyższa świadomość społeczna, która może przyczyniać się do zmniejszenia zużycia ciepła
wytwarzanego w kotłowni zbudowanej w ramach RPO.

Inne przedsięwzięcia, które zmieniają (zwiększają) rezultaty projektów dofinansowanych w
ramach RPO WD. Takie projekty mogą polegać na:
o
dodatkowych robotach termomodernizacyjnych w ocieplonym budynku;
o
planowanej termomodernizacji obiektu, w którym (w ramach projektu) zmieniono źródło
ciepła;
o
planowanej termomodernizacji jednego z budynków, do których dostarczane jest ciepło z
nowej kotłowni;
o
podejmowaniu działań, które zwiększają atrakcyjność obiektu dla odbiorców (np. projekty
edukacyjne realizowane w ośrodku edukacji ekologicznej, zapraszanie interesujących
prelegentów).
156
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
W trakcie realizacji projektów wystąpiły przypadki przekroczenia wskaźników rezultatu. Taka sytuacja
była np. wynikiem podłączenia się nowych odbiorów do sieci kanalizacyjnej czy gazowej. Przykładem
są projekty „Budowa sieci kanalizacyjnej i wodociągowej w Kotli oraz budowa sieci kanalizacyjnej w
Moszowicach”, gdzie nastąpiło przekroczenie liczby osób podłączonych do wybudowanej sieci
kanalizacyjnej i kanalizacyjnej ioraz „Modernizacja i poprawa parametrów technicznych sieci gazowej
w rejonie ulic: Złotoryjskiej, Mikołaja Reja i Władysława Grabskiego w miejscowości Legnica”, gdzie
przekroczenie zaplanowanego wskaźnika rezultatu o 6 użytkowników było spowodowane tym, że w
okresie od złożenia wniosku na przyłączenie do sieci zdecydowali się nowi użytkownicy.
Niewielkie obniżenie wskaźnika rezultatu wystąpiło w jednym z projektów z zakresu dystrybucji energii
elektrycznej („Przebudowa sieci elektroenergetycznej średniego i niskiego napięcia na terenie
miejscowości Szklarska Porębie”). Pewne rozbieżności od założonych wskaźników mogą jednak
występować w przypadku urządzeń sieciowych.
4.6.2. Sposoby minimalizacji ryzyka wystąpienia efektów negatywnych
Aby minimalizować wystąpienie negatywnych efektów beneficjenci przede wszystkim starali się
identyfikować je w trakcie planowania projektu (48%), dokonać wyboru odpowiedniego wykonawcy
(39%), szkolić swoich pracowników (31%) oraz także na etapie planowania, zwiększyć czas
przeznaczony na realizację, aby uniknąć opóźnień (20%). Tylko niewielka część beneficjentów
ograniczyła zakres projektu o działania o wysokim ryzyku (11%) oraz utworzyła specjalną rezerwę
finansową lub rzeczową (12%).
Analiza studiów przypadków pozwala zidentyfikować pewne sposoby minimalizacji ryzyka wystąpienia
efektów negatywnych. Należą do nich:
1) Prawidłowe przeprowadzenie postępowania o zamówienie publiczne na wybór wykonawcy.
2) Stosowanie kar umownych dla wykonawców. Możliwość poniesienia kary wpływa pozytywnie
na mobilizację wykonawców.
3) Obsługa prawna, ułatwiająca egzekwowanie wykonanie określonych robót od wykonawcy.
4) Ustalenie odpowiedniego czasu realizacji projektu. Ważne jest np. uwzględnienie w
harmonogramie, że wykonawcy nie złożą oferty w wyznaczonym terminie bądź też złożą
oferty niespełniające wymagań.
5) Wprowadzenie pewnych zapisów w ofercie etapie (np. obowiązek dostarczenia potwierdzenia
od producenta możliwości produkcyjnych w zakresie materiałów, które będą wykorzystywane
w trakcie realizacji projektu).
Należy dodać, że wystąpienie czynników pozytywnych na etapie realizacji pozwoliło przede wszystkim
na: podwyższenie jakości usług (1/3 respondentów deklarujących wystąpienie czynników
ułatwiających realizację), zwiększenie efektu ekologicznego (22%) oraz zaoszczędzenie środków
(20%).
4.6.3. Główne przyczyny zmian i odstępstw w zakresie osiągnięcia efektu ekologicznego
Zdecydowana większość beneficjentów realizujących projekty w ramach Priorytetu 4 deklaruje, że
udało się osiągnąć założony efekt ekologiczny, w przypadku beneficjentów Priorytetu 5, tylko mniej niż
połowa udziela takiej odpowiedzi (druga połowa beneficjentów Priorytetu 5 nie była w stanie udzielić
odpowiedzi). Beneficjenci, którzy nie osiągnęli zamierzonego efektu, najczęściej wskazywali, że
projekty są jeszcze w trakcie realizacji i trudno jednoznacznie ocenić.
Przyczyną odstępstw od planowanego efektu ekologicznego mogą być – jak wskazuje analiza studiów
przypadków – inne projekty oddziałujące na efekty przedsięwzięć realizowanych w ramach RPO WD.
157
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Takim czynnikiem może być również wzrost świadomości ekologicznej mieszkańców czy też wzrost
świadomości w zakresie racjonalnego zużycia energii. Wyższa świadomość w zakresie efektywności
energetycznej użytkowników pewnej instalacji (np. kotłowni miejskiej) może wpłynąć w dłuższym
okresie na zredukowanie emisji pyłów czy gazów. Tym samym efekty ekologiczne wynikające np. z
zastąpienia kotłowni węglowej kotłownią na biomasę mogą zostać wzmocnione.
4.6.4. Przedsięwzięcia charakteryzujące się najniższym kosztem w przeliczeniu na osiągnięty
efekt ekologiczny
Na pytanie, czy w ramach projektu podjęto działania, które charakteryzowały się szczególnie niskim
kosztem w przeliczeniu na osiągnięty efekt ekologiczny, 1/4 beneficjentów Priorytetu 4 oraz 1/2
Priorytetu 5 nie była w stanie udzielić odpowiedzi. W obu priorytetach prawie połowa udzieliła
odpowiedzi negatywnej. Tylko w przypadku Priorytetu 4, jeden na trzech wskazał, że istnieją takie
działania.
Do działań charakteryzujących się wysoką efektywnością ekologiczną zaliczono ograniczenie dostępu
do siedlisk cennych przyrodniczo położonych przy ścieżce/szlaku, wykonanie ogrodzenia, monitoring,
organizację szkoleń, zajęcia edukacyjne dla dzieci oraz nowoczesne rozwiązania techniczne.
Zdaniem blisko połowy beneficjentów, niezależnie od osi, w której realizowali projekt, efekt
ekologiczny w projekcie w porównaniu do kosztów jest średni, ale aż 1/3 uznała, że jest wysoki.
Projektami, które mogą okazać się – w dłuższym okresie – przedsięwzięciami o niskim koszcie w
przeliczeniu na osiągnięty efekt ekologiczny są zwłaszcza zadania związane z kształtowaniem szeroko
rozumianej świadomości ekologicznej. Dzięki edukacji mieszkańcy podejmują bardziej świadome
wybory i w bardziej racjonalny sposób używają ciepło, wodę, gaz czy energię elektryczną. W dłuższej
perspektywie działania z zakresu edukacji ekologicznej przynoszą znaczne korzyści.
Do działań, które w przyszłym okresie programowania mogą charakteryzować się stosunkowo niskim
kosztem w przeliczeniu na efekt ekologiczny jeden z ekspertów z zakresu energetyki zaliczył wymianę
oświetlenia ulicznego (zastrzegając jednak, że wymaga to przeprowadzenia dokładnych analiz).
158
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie
pożądanych kierunków działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.7. Ocena stanu środowiska w regionie, w tym rzeczywistego wpływu projektów wdrażanych w ramach Priorytetów 4 i 5 RPO
WD na stan środowiska przy użyciu analizy wskaźnikowej w układzie D-P-S-I-R
4.7.1. Analiza wskaźnikowa sytuacji z zakresu gospodarki odpadami w układzie D-P-S-I-R
S. Reakcja
D. Siły sprawcze
Wskaźnik
Wskaźnik
07
08
09
10
11
12
Liczba ludności (mln)
2,88
2,88
2,88
2,92
2,92
2,91
P. Presje
Wskaźnik
Zmieszane odpady komunalne zebrane
w ciągu roku ogółem(tys. t)
Zmieszane odpady komunalne zebrane
w ciągu roku z gospodarstw domowych
(tys. t)
07
929,2
08
867,5
09
912,5
10
923,7
11
849,4
12
828,8
07
08
09
10
11
12
Nakłady na środki trwałe służące gospodarce
odpadami ogółem (mln zł)
98,8
59,7
46,2
54,0
33,5
35,7
Odpady komunalne zebrane selektywnie w
ciągu roku ogółem (tys. t)
46,6
61,0
77,6
70,8
65,5
73,6
Budynki mieszkalne objęte zbieraniem
odpadów z gospodarstw domowych (tys.)
-
-
294,4
309,8
311,2
326,5
Jednostki odbierające odpady w badanym
roku wg obszaru działalności
-
-
146
147
140
140
Zlikwidowane dzikie składowiska szt.
-
-
350
456
414
382
-
10,2
7,2
3,7
3,6
2,4
Odpady zebrane selektywnie w relacji do
ogółu odpadów
-
4,8
6,6
7,8
7,1
7,2
Odpady zebrane poddane odzyskowi (tys. t)
25020,2
23883,6
22804,8
23163,1
24196,0
23581,8
Odpady
komunalne
zebrane
likwidacji dzikich wysypisk t
653
600,6
616,1
639,8
652
622,8
Udział odpadów zdeponowanych na
składowiskach
w
ilości
odpadów
zebranych zmieszanych (%)
98,5
92,56
88
83
77
87
Odpady z gospodarstw domowych
przypadające na 1 mieszkańca (kg)
226,7
208,8
214,2
219,4
223,6
213,6
159
podczas
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie
pożądanych kierunków działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Stan
Wskaźnik
07
08
09
10
11
12
Powierzchnia dzikich wysypisk
km2
-
460,5
345,9
324,2
292,8
365,6
Istniejące dzikie składowiska
szt.
-
434
409
331
326
301
Dzikie wysypiska na 100 km2
powierzchni ogółem szt.
-
2,2
2,1
1,7
1,6
1,5
Powierzchnia dzikich wysypisk
na 100 km2 powierzchni
ogółem km2
-
2,3
1,7
1,6
1,5
1,8
Odpady zebrane w ciągu roku
ogółem (tys. t)
975,7
928,5
990,1
994,4
914,9
902,4
Niezrekultywowana
powierzchnia
składowania
odpadów (ha)
2637,2
2626,7
2625,0
2611,9
2639,9
2641,6

















Całkowita wartość projektów działania 4.1: 156,3 mln zł


przetworzeniu 39 518 Mg odpadów rocznie,
zrekultywowanie lub odzyskanie 71,86 ha powierzchni zdegradowanej,
objęcie selektywną zbiórką odpadów 156 316 osób,
wybudowanie 6 kompostowni odpadów, 5 sortowni odpadów oraz zmodernizowanie 4 sortowni odpadów,
zrekultywowanie 4 składowisk odpadów,
objęcie system zagospodarowania odpadów 204 009 osób,
zwiększenie pojemności składowisk o 460 tys. m3,
zrekultywowanie 14 składowisk odpadów,
likwidacja 74 dzikich wysypisk śmieci,
stworzenie nowej kwatery składowiska o pojemności 101 100 m3,
wybudowanie 5 stacji przeładunkowych odpadów,
zakup 162 pojemników do segregacji odpadów, jednego pojazdu do selektywnej zbiórki odpadów,
wybudowanie jednej instalacji do pozyskiwania paliwa alternatywnego,
poddanie odzyskowi 34335,51 Mg/rok odpadów,
uzyskanie dodatkowej mocy przerobowej zakłady zagospodarowania odpadów komunalnych 28 500 Mg/rok,
zagęszczeniu w stacji przeładunkowej 5 795,77 ton odpadów rocznie,
wydzieleniu na linii sortowniczej komunalnych odpadów zmieszanych frakcji biodegradowalnej (30-80mm) w
ilości 3 680 Mg,
poddanych mechanicznej segregacji i doczyszczaniu 1300 Mg odpadów szklanych rocznie
Wpływ
Wskaźnik
-
07
08
09
10
11
12
-
-
-
-
-
-
160
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Głównym czynnikiem sprawczym mającym wpływ na gospodarkę odpadami na danym terenie jest
liczba ludności. Ona to decyduje o wielkości strumienia produkowanych odpadów. Innymi czynnikami
wpływającymi na gospodarkę odpadami jest struktura ludności czy też jej zamożność. Głównym
jednak czynnikiem sprawczym w przypadku ludności decydującym o stanie gospodarki odpadami są
wzorce konsumpcji oraz produkcji. One to w głównej mierze decydują o ilości odpadów ale też o ich
strukturze. Analiza powyższych danych pokazuje, że liczba ludności na terenie województwa w latach
2007-2012 kształtowała się praktycznie na niezmienionym poziomie. Przyczyną działalności człowieka
jest określona presja na środowisko w tym przypadku polegająca na wytwarzaniu odpadów.
Porównując rok 2012 do roku 2007 można zaobserwować zmniejszenie się ilości zbieranych odpadów
komunalnych ogółem oraz tych pochodzących z gospodarstw domowych. Zmniejszeniu uległ także
udział odpadów deponowanych na składowiskach odpadów a także ilość odpadów przypadająca na 1
mieszkańca. Presja wywierana na środowisko znajduje odzwierciedlenie w stanie środowiska.
Czynnikiem decydującym o stanie środowiska w przypadku gospodarki odpadami jest ilość zebranych
odpadów rocznie. W analizowanym okresie wartość ta uległa zmniejszeniu. Do innych czynników
decydujących o stanie środowiska zaliczyć można liczbę czy też powierzchnię dzikich wysypisk.
Zaprezentowane dane pokazują, że zmniejszeniu uległa zarówno powierzchnia jak i liczba dzikich
wysypisk. W analizowanym obszarze nie ma możliwości zdefiniowana wskaźników wpływu, czyli
wskaźników pokazujących wpływ prowadzonej gospodarki odpadami na zdrowie ludzkie czy też stan
ekosystemów. Sytuacja z zakresu gospodarki odpadami zmusza osoby ale też podmioty
odpowiedzialne za tworzenie polityki środowiskowej na danym obszarze do podejmowania określonych
działań. Działania te mają na celu reagowanie na niekorzystne zmiany oraz przeciwdziałanie ich
negatywnemu wpływowi. Reagować można poprzez przeznaczanie określonych środków na
gospodarkę odpadami. Zaprezentowane dane pokazują jednak że nakłady na środki trwałe służące
gospodarce uległy praktycznie trzykrotnemu zmniejszeniu w roku 2012 w porównaniu do 2007.
Zjawiskiem pozytywnym jest natomiast zwiększanie ilości odpadów zbieranych w sposób selektywny,
czy też zwiększający się udział odpadów zbieranych w sposób selektywny. Reagować na zaistniałą
sytuację można również poprzez likwidację dzikich wysypisk śmieci. Specyficznym instrumentem za
pomocą którego można reagować w stan gospodarki odpadami na terenie województwa jest RPO.
Potrzeba bowiem realizacji projektów za jego pośrednictwem wynika z przeprowadzonej analizy
potrzeb z zakresu gospodarki odpadami na terenie województwa. W ramach działania 4.1 całkowita
wartość projektów wyniosła blisko 156,3 mln zł. Pozostałe osiągnięty efekty przedstawione są
powyżej.
Aktualne potrzeby w zakresie działań mających na celu zapewnienie właściwego
(zgodnego z normami) stanu środowiska
Przeprowadzona analiza pozwala na wyciagnięcie następujących wniosków dotyczących koniecznych
do podejmowania działań:
1. Przeprowadzenie kampanii edukacyjnej, której celem będzie przedstawienie negatywnego
wpływu odpadów na środowisko.
2. Zachęcanie mieszkańców do zmiany wzorców konsumpcji, a producentów do zmiany wzorców
produkcji.
3. Należy podejmować działania mające na celu zachęcenie mieszkańców do selektywnej zbiórki
odpadów.
4. Budowy lub modernizacji zakładów przetwarzania odpadów.
5. Wspieranie zakupu sprzętu do selektywnej zbiórki odpadów.
6. Zwiększenie środków finansowych przeznaczanych na projekty z zakresu gospodarki
odpadami.
7. Likwidacja dzikich wysypisk odpadów oraz zapobieganie ich powstawaniu.
8. Zwiększenie ilości odpadów poddanych odzyskowi oraz recyklingowi.
161
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
9. Rekultywacja składowisk odpadów.
Wpływ realizacji działania 4.1 na stan środowiska
Na sytuację w obszarze gospodarki odpadami, a co za tym idzie na poprawę stanu środowiska wpływ
miały projekty realizowane w ramach działania 4.1. Realizacja tych projektów miała wpływ na
zwiększenie ilości odpadów zbieranych selektywnie, wpłynęła na zwiększenie ilości odpadów
poddawanych odzyskowi oraz recyklingowi, przyczyniła się do likwidacji dzikich składowisk odpadów
oraz wpłynęła na system zbierania i przetwarzania odpadów komunalnych.
Obszary wymagające dalszej interwencji
Przeprowadzona analiza wskaźnikowa w układzie DPSIR pozwoliła na zidentyfikowanie obszarów, w
której wymagane jest podejmowanie dalszej interwencji. Takimi obszarami są:
1. Odzysk i recykling odpadów.
2. Selektywna zbiórka odpadów.
3. Likwidacja dzikich wysypisk.
4. Rekultywacja składowisk odpadów.
W każdym z tych obszarów powinny być podejmowane określone inicjatywy, które przyczynią się
odpowiednio do:
1. Zwiększenia ilości odpadów poddawanych odzyskowi oraz recyklingowi, a także zwiększenia
udziału takich odpadów w odpadach wytwarzanych.
2. Zwiększenia ilości odpadów zbieranych w sposób selektywny, a także zwiększenia ich udziału
w odpadach zbieranych.
3. Zmniejszenia ilości dzikich składowisk.
4. Zwiększenia powierzchni składowisk odpadów poddanych rekultywacji.
Obszary tracące swą zasadność
Na podstawie przeprowadzonej analizy nie ma możliwości jednoznacznego wskazania obszarów, w
których osiągnięto zakładane cele. Nie ma zatem możliwości wskazania rodzajów interwencji, które
tracą swą zasadność.
162
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie
pożądanych kierunków działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.7.2. Analiza wskaźnikowa sytuacji z zakresu infrastruktury wodno-ściekowej w układzie D-P-S-I-R
Siły sprawcze
07
08
09
10
Liczba ludności (w mln)
Wskaźnik
2,88
2,88
2,88
2,92
11
2,92
12
2,91
Wskaźnik
Równoważna liczba mieszkańców (w mln)
3,95
3,53
3,48
3,54
4,11
4,06
Ścieki przemysłowe i
komunalne
wymagające
oczyszczania
odprowadzone do wód lub do ziemi w
ciągu roku oczyszczane
Reakcja
07
08
09
10
11
12
157,78
147,66
166,12
177,44
169,28
161,52
biologicznie,
chemicznie
i
z
podwyższonym usuwaniem biogenów
w
%
ścieków
wymagających
oczyszczania
77
78,9
75,3
73,5
77,6
80
Nakłady na środki trwałe służące
gospodarce ściekowej i ochronie wód
(w mln zł)
348,01
437,08
602,88
571,86
644,85
463,04
razem (tys. dam3)
Presje
Wskaźnik
07
08
09
10
11
12
Ładunki w ściekach po oczyszczeniu
(tys. t)
BZT5
1,02
0,85
0,89
0,99
0,83
0,77
ChZT
5,97
5,08
5,51
6,13
5,23
5,01
zawiesina ogólna
1,60
1,28
1,32
1,55
1,36
1,08
azot ogólny
1,88
1,75
1,80
1,99
1,73
1,66
fosfor ogólny
0,20
0,14
0,12
0,14
0,15
0,13
Ścieki przemysłowe i
komunalne
wymagające
oczyszczania
odprowadzone do wód lub do ziemi
(tys. dam3)
ogółem
nieoczyszczane razem
166,97
158,42
174,73
191,97
174,56
167,83
9,19
10,75
8,61
14,53
5,29
6,31
Całkowita wartość projektów działania 4.2: 402,8 mln zł



















oczyszczanie 2515510 m3 ścieków,
wybudowanie 218,72 km sieci wodociągowej,
zmodernizowanie 8,02 km sieci wodociągowej,
wybudowanie 354,74 km sieci kanalizacyjnej,
zmodernizowanie 1,07 km kanalizacji deszczowej,
przyłączenie do sieci kanalizacyjnej 21 782 osób,
przyłączenie do sieci wodociągowej 13 140 osób,
wybudowanie 6 oraz przebudowanie 10 oczyszczalni ścieków,
wybudowanie 8 oraz zmodernizowanie 9 stacji uzdatniania wody,
wybudowanie 9 pompowni sieciowych oraz zbiorników wody czystej,
wybudowanie 755 kanałów wód zużytych,
wybudowanie 136,5 km rurociągów technologicznych,
wybudowanie 7 przepompowni ścieków,
osiągnięcie przepustowości wybudowanych oczyszczalni ścieków 1660 m3 na dobę,
przyrost przepustowości zmodernizowanych oczyszczalni ścieków 6109,9 m3 na dobę,
uzdatnienie wody w ilości 9,55 tys. m3 na dobę,
objęcie monitoringiem 13 174 ha,
podłączenie do sieci wodociągowej 10 przedsiębiorstw,
workowanie 2,15 t odwodnionego osadu miesięcznie.
163
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie
pożądanych kierunków działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Stan
Wskaźnik
07
08
09
10
11
12
Korzystający z sieci kanalizacyjnej w %
ogółu ludności
66,9
67,5
67,8
68,1
69,3
70,1
Ludność korzystająca z oczyszczalni
ścieków w % ogólnej liczby ludności
75,34
75,96
75,85
75,9
76,8
77,2
w miastach
95,90
96,13
95,24
95,2
95,2
94,9
na wsi
25,83
27,81
30,00
31,2
34,3
36,8
Źródło: Bank Danych Lokalnych, http://www.stat.gov.pl/bdl/;
164
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Jednym z czynników sprawczych mającym wpływ na gospodarkę wodno-ściekową na danym
terenie jest liczba ludności. Liczba równoważnych mieszkańców — LRM (przy oczyszczaniu ścieków) to
z kolei liczba wyrażająca wielokrotność ładunku zanieczyszczeń zawartych w ściekach w stosunku do
jednostkowego ładunku zanieczyszczeń w ściekach odprowadzanych od jednego mieszkańca w ciągu
doby125.
Analizując wskaźniki presji można zauważyć, że większość z nich zmniejszyła się w okresie 20072013.
Zaprezentowane dane pokazują, że poprawie uległ wskaźnik charakteryzujący stan gospodarki
wodno-ściekowej: udział ludności korzystającej z sieci kanalizacyjnej wzrósł o ponad 3 punkty
procentowe.
Sytuacja z zakresu gospodarki wodno-ściekowej zmusza podmioty odpowiedzialne za tworzenie
polityki środowiskowej na danym obszarze do podejmowania określonych działań. Działania te mają
na celu reagowanie na niekorzystne zmiany oraz przeciwdziałanie ich negatywnemu wpływowi.
Reagować można poprzez przeznaczanie określonych środków na gospodarkę ściekową i ochronę
wód. Zaprezentowane dane pokazują jednak, że nakłady na środki trwałe służące gospodarce
ściekowej zwiększyły się o ponad 85% w latach 2007-2011.
Specyficznym instrumentem, za pomocą którego można reagować w stan gospodarki ściekowej na
terenie województwa jest RPO. Potrzeba realizacji projektów za jego pośrednictwem wynika z
przeprowadzonej analizy potrzeb z zakresu gospodarki odpadami na terenie województwa. W ramach
działania 4.2 całkowita wartość projektów wyniosła 402,8 mln zł. Pozostałe osiągnięty efekty
przedstawione są powyżej.
Aktualne potrzeby w zakresie działań mających na celu zapewnienie właściwego
(zgodnego z normami) stanu środowiska
Przeprowadzona analiza pozwala na wyciagnięcie następujących wniosków dotyczących koniecznych
do podejmowania działań:
1. Zwiększenie udziału ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków – na obszarach wiejskich.
2. Podejmowanie działań mających na celu zwiększenie stopnia oczyszczania ścieków.
Wpływ realizacji działania 4.2 na stan środowiska
Na sytuację w obszarze gospodarki odpadami, a co za tym idzie na poprawę stanu środowiska wpływ
miały projekty realizowane w ramach działania 4.2. Realizacja tych projektów pozwoliła na
wybudowanie sieci kanalizacyjnej, wybudowanie czy przebudowanie oczyszczalni ścieków.
Obszary wymagające dalszej interwencji
Przeprowadzona analiza wskaźnikowa w układzie DPSIR pozwoliła na zidentyfikowanie obszarów, w
której wymagane jest podejmowanie dalszej interwencji. Takimi obszarami jest m.in. wzrost odsetka
ludności korzystającej z oczyszczalni ścieków.
Obszary tracące swą zasadność
125
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Statystycznej Dotyczącej Działalności i
Urządzeń Związanych z Ochroną Środowiska (Dz.U. z 1999 r. nr 25, poz. 218).
165
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Na podstawie przeprowadzonej analizy nie ma możliwości jednoznacznego wskazania obszarów, w
których osiągnięto zakładane cele. Nie ma zatem możliwości wskazania rodzajów interwencji, które
tracą swą zasadność.
166
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie
pożądanych kierunków działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.7.3. Analiza wskaźnikowa sytuacji z zakresu jakości powietrza w układzie D-P-S-I-R
Siły sprawcze
Wskaźnik
07
Reakcja
08
09
10
11
12
Zakłady szczególnie uciążliwe dla czystości
powietrza
ogółem
emitujące zanieczyszczenia pyłowe
Liczba ludności (w mln)
137
127
118
137
141
146
.
98
90
99
98
99
2,88
2,88
2,88
2,92
2,92
2,91
Odbiorcy
energii
elektrycznej 1079,4 1075,4 1081,3 1091,7
(gospodarstwa domowe) (tys.)
1101,0 1105,4
w miastach (tys.)
807,6
809,9
802,5
810,0
836,8
838,7
na wsi (tys.)
271,8
265,5
278,9
281,6
264,2
266,7
Zużycie energii elektrycznej
w GWh
.
. 1980,0 2218,4
na 1 mieszkańca
.
.
688,3
771,1
2160,8 2246,4
741,1
770,6
Zużycie energii elektrycznej w miastach
w GW·h
na 1 mieszkańca w kW·h
1462,5 1472,6 1352,7 1564,3
717,6
725,3
668,1
765,8
1545,5 1592,5
758,7
784
Wskaźnik
07
08
09
10
11
12
pyłowe (mln t)
2,41
2,43
2,20
2,75
2,81
2,81
pyłowe
(w
%
zanieczyszczeń
wytworzonych przez zakłady szczególnie
uciążliwe)
99,7
99,7
99,8
99,8
99,9
99,9
gazowe (mln t)
0,86
0,83
0,78
0,83
0,91
0,63
gazowe
(w
%
zanieczyszczeń
wytworzonych przez zakłady szczególnie
uciążliwe)
89,7
90,4
90,2
90,9
92,3
89,2
Udział energii odnawialnej w produkcji
energii elektrycznej ogółem (%)
1,7
1,8
3,2
4,9
5,3
6,6
Liczba zakładów posiadających urządzenia
do redukcji zanieczyszczeń pyłowych
.
87
83
84
88
88
47,51 168,05 106,65
46,35
57,07
79,21
Zanieczyszczenia
zatrzymane
lub
zneutralizowane w urządzeniach do redukcji
zanieczyszczeń w zakładach szczególnie
uciążliwych
Nakłady na środki trwałe służące ochronie
powietrza i klimatu (w mln zł)
167
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie
pożądanych kierunków działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Presja
Wskaźnik
07
08
09
10
11
12
dwutlenek siarki (tys. t)
60,87
54,05
54,87
54,18
48,36
48,15
tlenki azotu (tys. t)
20,91
18,98
18,50
19,21
18,72
18,90
Wpływ
Przekroczenia poziomów dopuszczalnych dla kryterium ochrony zdrowia ludzi: dwutlenek azotu,
pył zawieszony PM10, pył zawieszony PM2.5, benzo(a)piren, arsen, ozon, ozon (dla kryterium
ochrony roślin, współczynnik AOT 40)
Emisja
z
uciążliwych
zakładów
dwutlenek węgla (mln t)
szczególnie
16,58
16,87
15,38
16,26
15,87
15,96
21,15
18,79
19,07
18,57
16,58
16,52
tlenki azotu (kg)
7,27
6,60
6,43
6,58
6,42
6,48
dwutlenek węgla (t)
5,76
5,86
5,35
5,57
5,44
5,48
Emisja na 1 mieszkańca
dwutlenek siarki (kg)
Stan
Stężenia pyłu zawieszonego PM2,5, dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenku węgla, benzenu i
ołowiu, arsenu i kadmu, niklu i benzo(a)pirenu
Źródło: Bank Danych Lokalnych, http://www.stat.gov.pl/bdl/; Województwo dolnośląskie 2010. Podregiony, powiaty, gminy, Urząd Statystyczny we Wrocławiu, Wrocław 2010, s. 45, 189; Województwo dolnośląskie 2011. Podregiony, powiaty, gminy, Urząd
Statystyczny we Wrocławiu, Wrocław 2011, s. 45, 187; Województwo dolnośląskie 2012. Podregiony, powiaty, gminy, Urząd Statystyczny we Wrocławiu, Wrocław 2012, s. 47, 189; Województwo dolnośląskie 2013. Podregiony, powiaty, gminy, Urząd Statystyczny
we Wrocławiu, Wrocław 2013, s. 21, 153; Ochrona Środowiska 2008, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2008, s. 238; Ochrona Środowiska 2009, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2009, s. 239; Ochrona Środowiska 2010, Główny Urząd Statystyczny,
Warszawa 2010, s. 234; Ochrona Środowiska 2011, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2011, s. 235; Ochrona Środowiska 2012, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2012, s. 232; Ochrona Środowiska 2013, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2013, s.
238; Ocena poziomów substancji w powietrzu oraz wyniki klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego za 2012 rok, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Wrocław 2013.
168
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Czynnikami sprawczymi mającymi wpływ na jakość powietrza na danym terenie jest m.in. liczba
zakładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza oraz liczba ludności. Z przedstawionych
danych wynika, że liczba zakładów szczególnie uciążliwych była w 2012 r. o 6,6% wyższa niż w 2007
r. Liczba ludności województwa w latach 2007-2012 utrzymywała się na poziomie ok. 2,9 mln. Obok
źródeł przemysłowych oraz komunalno-bytowych (kotłowni lokalnych, indywidualnych palenisk
domowych, emitorów z zakładów użyteczności publicznej) poważnym źródłem emisji jest transport126
(nieuwzględniony w Priorytecie 4 i 5 RPO WD na lata 2007-2013).
Presja na środowisko w tym przypadku polega na emisji zanieczyszczeń. Porównując rok 2012 do
roku 2007 można zaobserwować zmniejszenie emisji dwutlenku siarki z zakładów szczególnie
uciążliwych, zarówno w wielkościach absolutnych, jak i w przeliczeniu na 1 mieszkańca.
Presja wywierana na środowisko znajduje odzwierciedlenie w stanie środowiska. Pod względem
emisji zanieczyszczeń do powietrza (gazowych i pyłowych) województwo dolnośląskie znajduje się
corocznie na jednym z czołowych miejsc w kraju127. Dane WIOŚ wskazują jednak, że największym
problemem w skali województwa jest wysoki poziom zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym
PM10 i benzo(a)pirenem. Najważniejszą przyczyną występowania przekroczeń w okresie zimowym jest
emisja z systemów indywidualnego ogrzewania budynków i utrudnione warunki rozprzestrzeniania
zanieczyszczeń (np. w kotlinach)128.
Emisja nie pozostaje bez wpływu na ludzkie zdrowie i na rośliny. Raporty WIOŚ wskazują, że na
niektórych stanowiskach zanotowano przekroczenia dla poszczególnych zanieczyszczeń129.
Reagować na zaistniałą sytuację można poprzez instalację urządzeń do redukcji zanieczyszczeń w
zakładach szczególnie uciążliwych, rozwój odnawialnych źródeł energii, zmniejszenie zapotrzebowania
na energię, zmianę źródeł ciepła. Specyficznym instrumentem, za pomocą którego można reagować w
stan gospodarki odpadami na terenie województwa jest RPO. Realizacja projektów za jego
pośrednictwem wynika z przeprowadzonej analizy potrzeb z zakresu gospodarki odpadami na terenie
województwa. Całkowita wartość projektów w działaniu 4.3 i priorytecie 5 wyniosła 302,2 mln zł.
Dzięki tym środkom uzyskano pewne efekty (należy przy tym zaznaczyć, że nie wszystkie z nich w
bezpośredni sposób przyczyniły się do poprawy jakości powietrza):



Całkowita wartość projektów działania 4.3: 5,7 mln zł
o zmniejszenie emisji głównych zanieczyszczeń powietrza: dwutlenek siarki, tlenki azotu,
pyły, dwutlenek węgla o 750,38 t rocznie,
o zmodernizowanie 8 źródeł ciepła co ograniczyło emisję zanieczyszczeń pyłowych i
gazowych.
Całkowita wartość projektów działania 5.1: 45,6 mln zł
o wybudowanych trzech jednostek wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej z biomasy i
biogazu,
o wybudowanych dwóch jednostek wytwarzania energii elektrycznej z energii wodnej.
Całkowita wartość projektów działania 5.2: 183 mln zł
o wybudowanie 41,77 km sieci dystrybucji energii elektrycznej, 57,22 km gazociągów
dystrybucyjnych,
o podłączenie 515 525 odbiorców energii elektrycznej na obszarach wiejskich do
nowowybudowanej lub zmodernizowanej sieci elektrycznej,
126
Ocena poziomów substancji w powietrzu oraz wyniki klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego za 2012 rok, Wojewódzki
Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Wrocław 2013.
127
Projekt Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Dolnośląskiego 2014-2020, Wrocław 2013.
128
Ocena poziomów substancji w powietrzu oraz wyniki klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego za 2012 rok, Wojewódzki
Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Wrocław 2013.
129
Ocena poziomów substancji w powietrzu oraz wyniki klasyfikacji stref województwa dolnośląskiego za 2012 rok, Wojewódzki
Inspektorat Ochrony Środowiska we Wrocławiu, Wrocław 2013.
169
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
uzyskanie 4 655 użytkowników wybudowanego lub zmodernizowanego gazociągu,
wybudowanie lub zmodernizowanie 79,26 km gazociągów przesyłowych i
dystrybucyjnych,
o zmodernizowanie 22,04 km gazociągów dystrybucyjnych,
o zmodernizowanie lub wymiana 15 stacji elektroenergetycznych,
o zmodernizowanie 7 stacji elektroenergetycznych, 7 systemów telemechaniki i
bezpieczeństwa w stacjach GPZ, 2 rozdzielni energii elektrycznej,
o przebudowanie 6 rozdzielni 20kV oraz układów potrzeb własnych oraz zainstalowanie
regulowanych dławików kompensacyjnych wraz z układem regulacji,
o przesyłanie 453 316 m3 gazu gazociągiem dystrybucyjnym.
Całkowita wartość projektów działania 5.3: 43,9 mln zł
o wybudowanie lub przebudowanie 17,03 km sieci ciepłowniczej, trzech jednostek
wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej, jednej jednostki wytwarzania energii cieplnej,
Całkowita wartość projektów działania 5.4: 24 mln zł.
o objęcie 19 obiektów termomodernizacją,
o zaoszczędzenie w wyniku realizacji projektów termomodernizacyjnych 9094,36 MWh
energii rocznie,
o wykorzystanie w 14 budynkach odnawialnych źródeł energii.
o
o


Aktualne potrzeby w zakresie działań mających na celu zapewnienie właściwego
(zgodnego z normami) stanu środowiska
Przeprowadzona analiza pozwala na wyciagnięcie następujących wniosków dotyczących koniecznych
do podejmowania działań:
1. Przeprowadzenie kampanii edukacyjnej, której celem będzie przedstawienie negatywnego
wpływu spalania odpadów w piecach domowych.
2. Zachęcanie podmiotów gospodarczych do kompleksowych działań służących ograniczeniu
zużycia ciepła i emisji zanieczyszczeń z budynków.
3. Należy podejmować działania mające na celu zmniejszenie emisji pochodzących z transportu.
4. Rozwój odnawialnych źródeł energii w kontekście celów Strategii Europa 2020.
Wpływ realizacji działania 4.3 i priorytetu 5 na stan środowiska
Na sytuację w obszarze jakości powietrza, a co za tym idzie na poprawę stanu środowiska wpływ
miały projekty realizowane w ramach działania 4.3 oraz priorytetu 5. Realizacja tych projektów miała
wpływ na zmniejszenie emisji głównych zanieczyszczeń powietrza. Efekt ten został osiągnięty w
wyniku różnych działań, z których niektóre miały charakter działań prewencyjnych (zapobiegawczych,
podejmowanych „na początku rury”). Przykładem jest modernizacja źródeł ciepła czy wykorzystanie
odnawialnych źródeł energii.
Obszary wymagające dalszej interwencji
Przeprowadzona analiza wskaźnikowa w układzie DPSIR pozwoliła na zidentyfikowanie obszarów, w
której wymagane jest podejmowanie dalszej interwencji. Takimi obszarami są:
1. Rozwój odnawialnych źródeł energii.
2. Zmniejszanie niskiej emisji, zwłaszcza w miastach i na obszarach górskich.
170
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Obszary tracące swą zasadność
Na podstawie przeprowadzonej analizy nie ma możliwości jednoznacznego wskazania obszarów, w
których osiągnięto zakładane cele. Nie ma zatem możliwości wskazania rodzajów interwencji, które
tracą swą zasadność.
171
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie
pożądanych kierunków działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.7.4. Analiza wskaźnikowa sytuacji z zakresu rekultywacji obszarów zdegradowanych w układzie D-P-S-I-R
R. Reakcja
D. Siły sprawcze
Wskaźnik
Powierzchnia ogółem
(tys. ha)
Powierzchnia
gruntów
zabudowanych
zurbanizowanych
(tys. ha)
07
08
09
10
11
12
1994,7
1994,7
1994,7
1994,7
1994,7
1994,7
i
Powierzchnia
użytków
rolnych
razem (tys. ha)
Powierzchnia
gruntów
leśnych
oraz zadrzewnionych
i
zakrzewionych
razem (tys. ha)
131,1
1204,3
615,4
131,8
132,3
1201,3
618
1199
619,7
133,2
1197
134,5
1194,6
135,1
1193
621,2
622,3
623,2
10
11
12
Wskaźnik
07
08
09
10
11
12
Grunty zdewastowane i
zdegradowane
zrekultywowane w ciągu
roku (ha)
185
26
57
10
128
173
Grunty zdewastowane i
zdegradowane
zagospodarowane
w
ciągu roku (ha)
2
120
7
10
0
9
Nakłady na środki trwałe
służące rekultywacji hałd,
stawów
osadowych
i
składowisk oraz terenów
zdewastowanych
i
zdegradowanych (mln zł)
40,4
31,1
3,7
2,8
3,9
2,2
P. Presje
Wskaźnik
Grunty
rolne
wyłączone z produkcji
(ha)
Grunty
leśne
wyłączone z produkcji
(ha)
Powierzchnia
nieużytków (tys. ha)
07
08
09
S. Stan
482
35
13
378
48
13
188
91
13
130
29
13
252
26
12,9
152
39
13
Wskaźnik
07
08
09
10
11
12
Grunty zdewastowane
wymagające
rekultywacji (ha)
5289
5704
4755
3608
5892
5898
Grunty zdegradowane
wymagające
rekultywacji (ha)
1964
1719
2276
2441
2355
2178
172
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie
pożądanych kierunków działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Wpływ
Wskaźnik
-
08
07
-
09
-
10
-
11
-
12
-
-








wartość projektów realizowanych w ramach działania 4.5: 13,6 mln zł
zrekultywowanie oraz odzyskanie 46,31 ha powierzchni,
usunięcie 625,52 Mg odpadów,
przystosowanie 2 bunkrów na zimowiska dla nietoperzy,
przeznaczenie 2300 ha powierzchni terenów zielonych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe,
stworzenie 7600 km ścieżki turystycznej,
korzystania przez 7100 turystów ze ścieżki turystycznej oraz przyrodniczej,
zagospodarowanie 0,48 ha terenów powojskowych na cele rekreacyjno-wypoczynkowe poddanych mechanicznej
segregacji i doczyszczaniu 1300 Mg odpadów szklanych rocznie
173
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Głównymi czynnikami sprawczymi mającymi wpływ na powstawanie gruntów zdegradowanych i
zdewastowanych jest powierzchnia danego obszaru, a w szczególności powierzchnia zabudowana i
zurbanizowana. Obszary te najczęściej ulegają degradacji, co wymaga w konsekwencji
przeprowadzenia ich rekultywacji. Specjalnej ochronie ze względu na funkcje, które pełnią powinny
podlegać użytki rolne oraz grunty leśne. Powierzchnia gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w
analizowanym okresie uległa nieznacznemu wzrostowi. Powierzchnia użytków rolnych nieznacznie się
zmniejszyła, a powierzchnia gruntów rolnych zwiększyła. W wyniku działalności człowieka wywierana
jest presja na grunty. Może ona polegać na wyłączaniu gruntów z produkcji rolnej oraz leśnej, a także
powodować powstawanie nieużytków. W badanym okresie z produkcji wyłączonych zostało 1582 ha
gruntów rolnych oraz 268 ha gruntów leśnych. Powierzchnia nieużytków wynosiła 13 tys. ha rocznie.
Presja wywierana na grunty znajduje odzwierciedlenie w ich stanie. W roku 2012 powierzchnia
gruntów zdewastowanych wymagających rekultywacji wynosiła blisko 5,9 tys. ha, a zdegradowanych
wymagających rekultywacji blisko 2,2 tys. ha. W analizowanym obszarze nie ma możliwości
zdefiniowana wskaźników wpływu, czyli wskaźników pokazujących wpływ gruntów zdegradowanych i
zdewastowanych na zdrowie ludzkie czy też stan ekosystemów. Stan gruntów na terenie województwa
zmusza osoby ale też podmioty odpowiedzialne za tworzenie polityki środowiskowej na terenie
województwa do podejmowania określonych działań. Działania te mają na celu reagowanie na
niekorzystne zmiany oraz przeciwdziałanie ich negatywnemu wpływowi. Reagować można poprzez
przeznaczanie określonych środków na rekultywację gruntów zdegradowanych lub zdewastowanych.
Zaprezentowane dane pokazują jednak, że nakłady na środki trwałe służące rekultywacji hałd, stawów
osadowych i składowisk oraz terenów zdewastowanych i zdegradowanych uległy blisko
dwudziestokrotnemu zmniejszeniu w roku 2012 w porównaniu do 2007. W badanym okresie udało się
zrekultywować 579 ha gruntów zdewastowanych i zdegradowanych oraz zagospodarować 148 ha
gruntów zdewastowanych i zdegradowanych. Specyficznym instrumentem, za pomocą którego można
reagować na dewastację i degradację gruntów na terenie województwa jest RPO. Potrzeba realizacji
projektów za jego pośrednictwem wynika z przeprowadzonej analizy potrzeb z zakresu rekultywacji na
terenie województwa. W ramach działania 4.5 całkowita wartość projektów wyniosła blisko 13,6 mln
zł. Pozostałe osiągnięty efekty przedstawione są powyżej.
Aktualne potrzeby w zakresie działań mających na celu zapewnienie właściwego
(zgodnego z normami) stanu środowiska
Przeprowadzona analiza pozwala na wyciagnięcie następujących wniosków dotyczących koniecznych
do podejmowania działań:
1. Ograniczanie dewastacji i degradacji gruntów.
2. Podejmowanie działań mających na celu wymuszenie na sprawcy degradacji doprowadzenia
danego terenu do stanu pierwotnego (zgodnie z zasadą zanieczyszczający płaci).
3. Ograniczenia wyłączenia z produkcji gruntów leśnych.
4. Ograniczenie wyłączenia z produkcji gruntów rolnych.
Wpływ realizacji działania 4.5 na stan środowiska
Badane projekty wpływają na poprawę stanu środowiska poprzez wykonywanie prac
rekultywacyjnych. Należy jednak zwrócić uwagę, że na terenie województwa istnieją bardzo duże
potrzeby z zakresu rekultywacji. Powoduje to, że zrealizowane projekty w niewielkim stopniu
przyczyniły się do zmniejszenia powierzchni gruntów wymagających rekultywacji.
Obszary wymagające dalszej interwencji
Przeprowadzona analiza wskaźnikowa w układzie DPSIR pozwoliła na zidentyfikowanie obszarów, w
których wymagane jest podejmowanie dalszej interwencji. Takimi obszarami są:
1. Rekultywacja terenów zdegradowanych i zdewastowanych.
174
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków działań na
przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
2. Zagospodarowanie terenów zdegradowanych i zdewastowanych.
W każdym z tych obszarów powinny być podejmowane określone inicjatywy, które przyczynią się do
zagospodarowania terenów zrekultywowanych na cele służące ochronie środowisk np. poprzez
zakładanie parków.
Obszary tracące swą zasadność
Na podstawie przeprowadzonej analizy nie ma możliwości jednoznacznego wskazania obszarów, w
których osiągnięto zakładane cele. Nie ma zatem możliwości wskazania rodzajów interwencji, które
tracą swą zasadność.
175
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie
pożądanych kierunków działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.7.5. Analiza wskaźnikowa sytuacji z zakresu ochrony bioróżnorodności i edukacji ekologicznej w układzie D-P-S-I-R
Siły sprawcze
Wskaźnik
07
Reakcja
08
09
10
11
12
Wskaźnik
Zakłady szczególnie uciążliwe dla czystości
powietrza
ogółem
07
08
09
10
chronionych
360,92
359,69
362,43
369,87
371,01
371,02
Udział obszarów prawnie chronionych
w powierzchni ogółem (%)
18,1
18,0
18,2
18,5
18,6
18,6
.
.
.
366,9
366,7
366,7
.
.
.
62,3
62,2
62,0
.
.
13
14
16
16
883,7
167,0
788,9
1478,6
10337,6
418,0
Powierzchnia
(tys. ha)
137
127
118
137
141
146
.
98
90
99
98
99
emitujące zanieczyszczenia pyłowe
obszarów
11
12
Powierzchnia lasów ochronnych
w tys. ha
w % powierzchni lasów
Presje






Zanieczyszczenia powietrza wpływające na stan szaty roślinnej,
zanieczyszczenia wód podziemnych i powierzchniowych,
fragmentacja środowiska
wprowadzenie i inwazja gatunków obcych roślin,
nielegalne prowadzenie eksploatacji kopalin pospolitych na obszarach chronionych lub w ich
sąsiedztwie oraz przypadki braku rekultywacji obszarów poeksploatacyjnych,
przekształcenia krajobrazu i likwidacja ekosystemów siedlisk spowodowaną zmianą sposobu
użytkowania ziemi.
07
08
09
10
11
0,3
0,2
0,3
0,3
0,3
0,3
Parki spacerowo--wypoczynkowe
(ha)
.
.
.
2476,9
2539,1
2567,2
Lesistość (%)
gruntów
Nakłady na środki trwałe służące
ochronie różnorodności biologicznej i
krajobrazu
razem (tys. zł)
na 1 mieszkańca w zł
12
Parki spacerowo--wypoczynkowe,
zieleńce
i
tereny
zieleni
osiedlowej (w % powierzchni
ogólnej)
Powierzchnia
(tys. ha)
leśnych 601,86 603,4096 603,8965 605,0899 606,0871 607,4743
29,4
w
ochrona i odbudowa gatunków i
siedlisk
oraz
naturalnego
i
półnaturalnego krajobrazu (tys. zł)
Stan
Wskaźnik
Liczba ścieżek dydaktycznych
parkach narodowych
29,5
29,5
29,5
29,6
29,6
176
0,3
0,1
0,3
0,5
3,5
0,1
883,7
167,0
788,9
1478,6
10337,6
418,0
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie
pożądanych kierunków działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Wpływ
Wskaźnik
07
08
09
630
10
Pożary lasów
.
.
Powierzchnia pożarów lasów
.
. 256,25 171,88
285
11
495
12
463
188,09 268,00
Źródło: Bank Danych Lokalnych, http://www.stat.gov.pl/bdl/; Rocznik Statystyczny Województw, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2011, s. 198-199; Rocznik Statystyczny Województw, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2012, s. 210-211; Rocznik
Statystyczny Województw, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2013, s. 195, 359; Raport o stanie środowiska w województwie dolnośląskim w 2012 roku, Wrocław 2012; Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata 20082011 z uwzględnieniem lat 2012-2015, Wrocław 2008; Ochrona Środowiska 2010, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2010, s. 284; Ochrona Środowiska 2011, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2011, s. 284; Ochrona Środowiska 2012, Główny Urząd
Statystyczny, Warszawa 2012, s. 284; Ochrona Środowiska 2013, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2013, s. 290, 326.
177
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Czynnikami sprawczymi mającymi wpływ na różnorodność biologiczną jest m.in. liczba
zakładów szczególnie uciążliwych dla czystości powietrza (zanieczyszczenia powietrza
wpływające na stan szaty roślinnej).
Presja na środowisko w tym przypadku polega m.in. na emisji zanieczyszczeń, fragmentacji
środowiska czy wprowadzeniu i inwazji gatunków obcych roślin, urbanizacji.
Presja wywierana na środowisko znajduje odzwierciedlenie w stanie środowiska i stanie
świadomości ekologicznej mieszkańców. Do problemów w analizowanym obszarze należy m.in.:
degradacja różnorodności przyrodniczej i krajobrazowej terenów otwartych, związana ze
wzrostem urbanizacji oraz gospodarczym wykorzystaniem terenów cennych pod względem
przyrodniczo-krajobrazowym130.
Reagować na zaistniałą sytuację można poprzez ustanawianie form ochrony przyrody czy
działania służące edukacji ekologicznej.
W ramach działania 4.7 całkowita wartość projektów wyniosła blisko 65,6 mln zł. Pozostałe
osiągnięty efekty przedstawione są poniżej.

przywrócenie lub zapewnienie ochrony właściwego stanu ekosystemów na obszarze 355,52
ha,

objęcie projektem gatunków 58 gatunków,

nasadzenie 54 drzew,

objęcie renaturalizacją 0,03 ha obszarów hydrograficznych oraz utrzymaniem obszarów
wodno-błotnych,

utworzenie ścieżek przyrodniczych o długości 40,65 km,

objęcie projektami 15 punktów widokowych,

wsparcie 16 centrów edukacji ekologicznej,

przeznaczenie 4339,1
wypoczynkowe,

oznaczenie tablicami informacyjnymi 9 stanowisk ścieżki przyrodniczej,

16 obiektów służących do prowadzenia edukacji ekologicznej,

przeprowadzenie 920 h zajęć edukacyjnych,

nasadzenie 10 911 krzewów,

1 opracowanie merytoryczne,

stworzenie 1,12 km ścieżek dydaktycznych,

stworzenie 2,5 km ciągów pieszych,

wsparcie 1 ogrodu specjalnego o istotnym znaczeniu przyrodniczym,

objęcie 2 gatunków chronionych ex situ projektem,

stworzenie 104 km tras pieszo-rowerowych dotyczących obszarów NATURA 2000,

poddanie odzyskowi 473 t odpadów,

korzystanie z centrów edukacji przez 78 855 osób,

12 935 turystów korzystających ze ścieżki turystycznej lubutwożonej ścieżki przyrodniczej,

3 szkoły korzystające ze ścieżki przyrodniczej,
130
ha
powierzchni
terenów
zielonych
na
cele
rekreacyjno-
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego. Perspektywa 2020
178
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami

korzystanie z utworzonej infrastruktury edukacji ekologicznej przez 18 400 osób

korzystanie ze ścieżki przyrodniczo – edukacyjnej przez 151 764 osoby,

objęcie monitoringiem priorytetowych gatunków ptaków 5 806,59 ha powierzchni obszaru
Natura 2000,

1000 osób korzystających z tras pieszo-rowerowych.

zwiększenie się o 1000 osób korzystających z rozbudowanego punktu widokowego.
Aktualne potrzeby w zakresie działań mających na celu zapewnienie właściwego
(zgodnego z normami) stanu środowiska
W dokumentach opracowanych na poziomie województwa wskazuje się działania konieczne do
podejmowania. Są to m.in.:

działania związane z reintrodukcją, tworzenie korytarzy ekologicznych131,

utrzymanie bioróżnorodności i zwiększenie powierzchni obszarów obejmowanych różnymi
formami ochrony przyrody i krajobrazu, w tym w ramach sieci Natura 2000; kształtowanie
prawidłowej struktury drzewostanów i ich dostosowania do warunków siedliskowych132.
Wpływ realizacji działania 4.7 na stan środowiska
Na sytuację w obszarze różnorodności biologicznej, a co za tym idzie na poprawę stanu
środowiska wpływ miały projekty realizowane w ramach działania 4.7.
Obszary tracące swą zasadność
Na podstawie przeprowadzonej analizy nie ma możliwości jednoznacznego wskazania obszarów,
w których osiągnięto zakładane cele. Nie ma zatem możliwości wskazania rodzajów interwencji,
które tracą swą zasadność.
131
132
Raport o stanie środowiska w województwie dolnośląskim w 2012 roku, Wrocław 2012.
Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Dolnośląskiego. Perspektywa 2020.
179
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.8. Ocena założeń i rozwiązań zastosowanych w aktualnej perspektywie
finansowania w Priorytecie 4 i 5 (w tym wybór projektów)
4.8.1. Rekultywacja wysypiska śmieci w Wojczycach
Podstawowe informacje o projekcie
Wyszczególnienie
Charakterystyka
Projekt
Rekultywacja wysypiska śmieci w Wojczycach
Działanie
4.1. Gospodarka odpadami (rekultywacja)
Beneficjent
Gmina Środa Śląska
Stan realizacji
Zakończony, złożony wniosek o płatność końcową.
Data podpisania umowy
2009-11-13
Wartość całkowita projektu
(zł)
1749630,85
Wartość dofinansowania UE
(zł)
1486674,27
Wybór projektu i jego kształtu
Wysypisko śmieci, zlokalizowane na obrzeżach miejscowości Wojczyce, nie posiadało systemu
zabezpieczającego przed przenikaniem niebezpiecznych związków do wód podziemnych oraz
systemu odprowadzania wód powierzchniowych. Ze względu na brak dostosowania terenu do
obowiązujących norm środowiskowych niezbędna była likwidacja składowiska odpadów oraz
rekultywacja istniejącego terenu. Wysypisko śmieci, znajdujące się kilkaset metrów od
zabudowań, było zapełnione w 98%.
Konsultacje założeń projektu z jego odbiorcami
Projekt wpłynął na poprawę stanu środowiska przyrodniczego. Na jego realizacji skorzystali
również mieszkańcy dwóch pobliskich miejscowości – Kryniczna i Wojczyc, którzy uskarżali się
wcześniej na takie uciążliwości, jak „latające” śmieci czy nieprzyjemny zapach.
Z mieszkańcami nie prowadzono konsultacji założeń projektu.
Zakładane cele projektu oraz stopień ich osiągnięcia
Celem projektu była poprawa stanu środowiska naturalnego oraz zapobieganie jego degradacji
poprzez uporządkowanie gospodarki odpadami. Cele te zostały zrealizowane. Można również
przyjąć, że osiągnięto cel polegający na poprawie warunków życia mieszkańców.
W jaki sposób i w jakim stopniu projekt zaspokaja potrzeby użytkowników
Dzięki realizacji projektu poprawie uległ stan środowiska naturalnego. Zrekultywowane
składowisko odpadów wyposażono w system odwodnienia powierzchniowego oraz w system
odgazowania. Dzięki podjętym działaniom uległo ograniczeniu przedostawanie się szkodliwych
180
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
związków i mikroorganizmów do powietrza, wód oraz gleby. Wpłynęło to pozytywnie na
ochronę zdrowia mieszkańców gminy i okolic.
Przedstawiciel beneficjenta uznał, że działanie 4.1, pozwalające na rekultywację składowisk
odpadów, odpowiadało jego potrzebom (wychodziło naprzeciw jego oczekiwaniom).
Informacje na temat systemu zarządzania i wdrażania projektu
Nadzór nad realizacją projektu sprawował zespół ds. realizacji i koordynacji projektu, którego
pracami zarządzał Burmistrz Środy Śląskiej. Zespół składał się z przedstawicieli poszczególnych
wydziałów Urzędu Miejskiego tj. Wydziału Promocji i Rozwoju Gminy, Wydziału Inwestycji i
Zamówień Publicznych oraz Wydziału Finansów i Budżetu odpowiedzialnych za prowadzenie
spraw projektu.
Struktura zarządzania projektami budowlanymi (technicznymi) w gminie jest już w pełni
ukształtowana. Zespół zarządzający projektem „sam się tworzy”, a jego członkowie znają swoje
zadania.
W pierwszej kolejności Wydział Inwestycji zleca wykonanie inwestycji projektowej. Pracownik
urzędu, będący nieformalnym kierownikiem projektu, przygotowuje następnie wniosek o
dofinansowanie. Na podstawie dokumentacji projektowej określana jest specyfikacja istotnych
warunków zamówienia. Wyboru najkorzystniejszej oferty dokonuje się najczęściej na podstawie
ceny. Następnie gmina ogłasza przetarg na wyłonienie Inspektora Nadzoru, co prowadzi do
utworzenia zespołu, który zarządza projektem. Zespół ten tworzy:

Wydział Inwestycji, który nadzoruje projekt ze strony urzędu gminy,

Inspektor Nadzoru, pełniący funkcję kontrolną, wspomagając równoczesne urzędników,

kierownik budowy, „stojący z boku”, pytający okresowo o stan realizacji przedsięwzięcia.
Przedstawiciel beneficjenta przyznał, że realizację projektu ułatwiała działalność Inspektora
Nadzoru oraz pracowników Urzędu Marszałkowskiego.
Czy projekt był realizowany zgodnie z założeniami
Projekt był realizowany zgodnie z założeniami. Odstępstwem było opóźnienie jego realizacji o
ok. 3 miesiące, spowodowane warunkami atmosferycznymi. Przeszkodą były niskie temperatury
(projekt realizowany był zimą).
Efektywność sposobu zorganizowania procesu inwestycji
Dzięki powołaniu zespołu ds. projektu każdy z merytorycznych wydziałów odpowiadał za
terminowość i rzeczowy przebieg etapu projektu, za który był odpowiedzialny.
Roboty realizowane przez wykonawcę były pod ścisłą kontrolą Inspektora Nadzoru, który
nakazywał na przykład wykonywanie poprawek.
Efekt netto realizowanego projektu
Właściwym wskaźnikiem do pomiaru efektu netto jest powstrzymanie przenikania
niebezpiecznych związków do wód podziemnych. Przed inwestycją istniała możliwość
przedostawania się szkodliwych związków i mikroorganizmów do powietrza, wód czy gleby.
Przeprowadzona inwestycja polegała m.in. na uszczelnieniu czaszy składowiska i wykonaniu
systemu odwodnienia powierzchniowego. Gdyby inwestycji nie przeprowadzono niebezpieczne
substancje mogłyby przedostawać się do środowiska. Według informacji ze strony beneficjenta
181
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
przedsięwzięcie nie zostałoby zrealizowane bez wsparcia ze źródeł zewnętrznych. Skala kosztów
inwestycji przekraczała możliwości finansowe gminy. Rezultat projektu (2,91 ha
zrekultywowanej powierzchni) osiągnięty został dzięki realizacji projektu. Na ten efekt nie miały
wpływu żadne działania czy czynniki o charakterze zewnętrznym. Projekt miał charakter
indywidualny i nie był powiązany z żadnym innym przedsięwzięciem.
W jaki sposób będzie finansowana eksploatacja po okresie trwałości projektu
Po zakończeniu rzeczowej realizacji projektu prowadzony jest monitoring polegający na
przeprowadzaniu analizy fizyko-chemicznej wód podziemnych i powierzchniowych oraz badaniu
składu i emisji gazu składowiskowego. Monitoring finansowany jest ze środków własnych Gminy
Środa Śląska.
Najistotniejsze bariery i obszary problemowe stanowiące utrudnienia i ryzyka w
realizacji projektu
Ze względu na konieczność prowadzenia prac ziemnych oraz robót na otwartej przestrzeni
istotnym utrudnieniem były pogarszające się warunki pogodowe, często uniemożliwiające
prowadzenie prac. Jak już wspomniano, miało to wpływ na termin zakończenia zadania.
Realizacja projektu wymagała ścisłego nadzoru nad robotami prowadzonymi przez wykonawcę,
na przykład w zakresie zastosowania określonego rodzaju kruszywa. Wykonawca
prawdopodobnie w nieprawidłowy sposób określił cenę i w rezultacie rzeczywisty koszt
wykonania zadania przewyższył tę cenę. Wykonawca zrealizował zamówienie, jednak pod
koniec realizacji projektu zbankrutował.
182
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.8.2. Budowa instalacji mechanicznej obróbki odpadów komunalnych oraz wykonanie
drugiego etapu uszczelnienia kwatery w centrum utylizacji odpadów gmin
łużyckich w Lubaniu133
Podstawowe informacje o projekcie
Wyszczególnienie
Charakterystyka
Projekt
Budowa instalacji mechanicznej obróbki odpadów komunalnych oraz wykonanie
drugiego etapu uszczelnienia kwatery w centrum utylizacji odpadów gmin
łużyckich w Lubaniu
Działanie
4.1. Gospodarka odpadami
Beneficjent
Zakład Gospodarki i Usług Komunalnych Sp. z o.o. w Lubaniu
Stan realizacji
Projekt realizowany.
Data
umowy
podpisania
2010-11-08
Wartość
całkowita
projektu (zł)
6361386,12
Wartość
dofinansowania
(zł)
1456419,51
UE
Wybór projektu i jego kształtu
Zakład Gospodarki i Usług Komunalnych Sp. z o.o. w Lubaniu prowadzi działalność w zakresie
usług komunalnych, w tym dotyczących gospodarki odpadami na terenie powiatu lubańskiego i
części gmin powiatu zgorzeleckiego, bolesławieckiego i lwóweckiego. Świadczone usługi w
podstawowym zakresie obejmują:
 zbieranie i transport odpadów, w tym:
 zmieszanych odpadów komunalnych,
 odpadów gromadzonych selektywnie,
 pozostałych odpadów zgodnie z posiadanym pozwoleniem zintegrowanym,
 unieszkodliwianie odpadów innych niż obojętne i niebezpieczne przez składowanie,
 odzysk odpadów z selektywnej zbiórki, w tym:
 mechaniczno-ręczna segregacja w celu uzyskania frakcji - surowców wtórnych,
 kompostowanie odpadów organicznych,
 odpadów wielkogabarytowych i tzw. budowlanych,
 zbiórka (przyjmowanie) odpadów niebezpiecznych, tj. odpadów zużytego sprzętu
elektrycznego i elektronicznego, i przekazywanie ich innym odbiorcom do odzysku
lub unieszkodliwiania.
Punktem wyjścia dla inwestycji jest Dyrektywa 1999/31/EC w sprawie ziemnych składowisk
odpadów, która obliguje do zmniejszenia ilości odpadów ulegających biodegradacji usuwanych
133
Opis przygotowany na podstawie wywiadu przeprowadzonego u Beneficjenta, materiałów przekazanych przez
Beneficjenta, strony internetowej http://www.zgiukluban.pl oraz Ziemi Lubańskiej nr 22-23 z 7.12.2011 r., Gazety
Wyborczej Wrocław z 24 listopada 2011.
183
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
na składowiskach. Jej założenia zostały przyjęte w Krajowym Programie Gospodarki Odpadami
przy uwzględnieniu faktu, że w Polsce w 1995 r. usuwano na składowiska ponad 80% odpadów
biodegradowalnych.
Wynikające z Dyrektywy obowiązujące ograniczenia zdefiniowane są następująco:
 w 2010 r. dopuszczalne jest składowanie 75% (wagowo) całkowitej ilości odpadów
komunalnych ulegających biodegradacji wytworzonej w 1995 r., co oznacza
konieczność innego niż składowanie unieszkodliwiania lub odzysku 25% wyżej
wymienionej ilości odpadów,
 w 2013 r. dopuszczalne jest składowanie 50% (wagowo) całkowitej ilości odpadów
komunalnych ulegających biodegradacji wytworzonej w 1995 r., co oznacza
konieczność innego niż składowanie, unieszkodliwiania lub odzysku 50% wyżej
wymienionej ilości odpadów,
 w 2020 r. dopuszczalne jest składowanie 35% (wagowo) całkowitej ilości odpadów
komunalnych ulęgających biodegradacji wytworzonej w 1995 r., co oznacza
konieczność innego niż składowanie, unieszkodliwiania lub odzysku 65% wyżej
wymienionej ilości odpadów.
Realizacja powyższych założeń stanowi obowiązek gminy, której zadania w tym zakresie
realizuje ZGUiK Sp. z o. o. Projekt mający na celu spełnienie powyższych założeń obejmuje
budowę drugiej kwatery składowiska oraz instalacji mechanicznej obróbki odpadów
komunalnych. Przedsięwzięcie stanowi realizację zadań określonych w planach gospodarki
odpadami (gminnym, powiatowym oraz wojewódzkim).
W CUOGŁ (Centrum Utylizacji Odpadów Gmin Łużyckich) eksploatowane jest od grudnia 2000 r.
składowisko odpadów, które klasyfikuje się do składowiska odpadów innych niż niebezpieczne i
obojętne. Ilość zdeponowanych odpadów według stanu na koniec 2008 r. wynosiła ok. 90 tys.
Mg. Obliczeniowa objętość składowiska po jego zamknięciu ma wynieść ok. 460 tys. m3. Plan
gospodarki odpadami miasta Lubań zakłada budowę drugiej kwatery. Plan ten zakłada również
budowę instalacji mechanicznej obróbki odpadów komunalnych, umożliwiającej realizację celu,
zdefiniowanego jako ograniczenie ilości składowanych odpadów ulegających biodegradacji.
Biorąc pod uwagę powyższe założenia przedmiotem analizowanego projektu jest:





budowa linii do prasowania surowców wtórnych w istniejącym budynku sortowni,
budowa drugiej kwatery składowiska odpadów komunalnych,
budowa zbiornika retencyjnego odcieków,
budowa linii sortowniczej komunalnych odpadów zmieszanych,
modernizacja istniejącej infrastruktury.
Projektowane obiekty wchodzą w skład CUOGŁ i są zlokalizowane przy ulicy Bazaltowej w
Lubaniu. Powierzchnia nowej kwatery wynosi 1316 m2. Natomiast nominalna, docelowa
zdolność przerobowa instalacji mechanicznej obróbki odpadów komunalnych wynosi 20 000
Mg/rok.
Pierwszym realizowanym projektem na terenie CUOGŁ był projekt dotyczący wybudowania
kwatery do składowania odpadów komunalnych. Projekt ten realizowany był w latach 19962000 na mocy porozumienia międzygminnego zawartego między trzema gminami: Lubań,
Olszyna i Siekierczyn. Sfinansowany został w ponad 85% przez gminę Lubań.
Konsultacja założeń projektu z odbiorcami
W momencie przygotowania projektu nie obowiązywały jeszcze znowelizowane przepisy Ustawy
o utrzymaniu porządku i czystości w gminie. W związku z tym mieszkańcy podpisywali umowy
na wywóz odpadów bezpośrednio z przedsiębiorstwem. Oni byli zatem odbiorcami projektu. Po
184
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
wejściu w życie nowelizacji Ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminie134 (w lipcu 2013
r.) odbiorcami projektu stały się władze poszczególnych gmin, które w imieniu swoich
mieszkańców zawierają umowy na odbiór odpadów.
Założenia projektu były konsultowane z władzami poszczególnych gmin zainteresowanych
przystąpieniem do porozumienia mającego na celu wspólne prowadzenie polityki z zakresu
odpadów komunalnych. 28 listopada 2012 r. przedstawiciele tych samorządów zawiązali
koalicję, która ma na celu prowadzenie wspólnej polityki z zakresu gospodarki odpadami
komunalnymi. Realizacja projektu pozwoliła na spełnienie wszystkich wymogów, aby Zakład
mógł pełnić rolę Regionalnej Instalacji Przetwarzania Odpadów Komunalnych (RIPOK).
Odbiorcami projektu jest 14 gmin: Miasto Lubań, Gmina Lubań, Miasto Zgorzelec, Gmina
Zgorzelec oraz Siekierczyn, Olszyna, Nowogrodziec, Węgliniec, Pieńsk, Zawidów, Sulików,
Platerówka, Leśna i Gryfów Śląski.
Stopień osiągnięcia celów zdefiniowanych na etapie przygotowania
Celem głównym realizacji projektu była poprawa stanu środowiska naturalnego na terenie
powiatu lubańskiego i powiatów sąsiednich oraz zapobieganie jego degradacji przez
uporządkowanie gospodarki odpadami.
Celem szczegółowym projektu jest modernizacja funkcjonującego obiektu zajmującego się
przyjmowaniem, segregacją oraz składowaniem różnego rodzaju odpadów poprzez budowę
instalacji mechanicznej obróbki odpadów komunalnych oraz wykonanie drugiego etapu
uszczelniania kwatery składowiska.
Celem szczegółowym realizacji projektu było:
a) zmniejszenie ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych na
kwaterę odpadów, aby nie było składowanych:
- w 2010r. więcej niż 75% masy tych odpadów wytworzonych w 1995r., co w przeliczeniu
stanowi ilość 3.949 t,
- w 2013r. więcej niż 50% masy tych odpadów wytworzonych w 1995r., co w przeliczeniu
stanowi ilość 2.591 t,
- w 2020r. więcej niż 35% masy tych odpadów wytworzonych w 1995r., co w przeliczeniu
stanowi ilość 1.813 t,
b) zmniejszenie masy składowanych odpadów komunalnych do max. 85% wytworzonych
odpadów do końca 2014r. (w odniesieniu do masy odpadów wytworzonych w 2006r do
ilości max. 7.776 t).
c) zwiększenie objętości kwatery odpadów,
d) redukcja ładunku zanieczyszczeń w odciekach z kwatery odpadów w stopniu
umożliwiającym ich odprowadzenie kanalizacją miejską do oczyszczalni ścieków.
Osiągnięcie założonych celów umożliwi:
 ograniczenie masy składowanych odpadów, w tym szczególnie odpadów ulegających
biodegradacji,
 składowanie odpadów ustabilizowanych,
 składowanie odpadów o niskiej wartości energetycznej,
Prowadzić to będzie w konsekwencji do:
134
Ustawa z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (tekst jednolity), Dz. U. z 2012 r. poz.
391, nr 951.
185
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
 zwiększenia odzysku odpadów i ich recyklingu,
 wydłużania czasu eksploatacji składowiska,
 ograniczenia/eliminacji wytwarzania się i emisji ze składowiska odpadów metanu,
przyczyniając się tym samym do zmniejszenia globalnego ocieplenia,
 wyeliminowania niebezpieczeństwa potencjalnego
gruntowych odciekami ze składowiska odpadów.
zanieczyszczenia
gleb
i
wód
Osiągnięcie założonego celu projektu przyczyni się do racjonalnego wykorzystywania zasobów
naturalnych środowiska. Ocena stopnia osiągnięcia zakładanego celu będzie możliwa po
zakończeniu realizacji projektu.
Zaspokojenie potrzeb użytkowników przez projekt
Użytkownikami projektu będą mieszkańcy 14 gmin z powiatu lubańskiego, zgorzeleckiego,
bolesławieckiego i lwóweckiego. Przedstawiciele tych gmin zawarli porozumienie, na mocy
którego powierzyli realizację zadania komunalnego polegająca na rozbudowie, utrzymaniu i
eksploatacji Regionalnej Instalacji do Przetwarzania Odpadów Komunalnych, w Centrum
Utylizacji Odpadów Gmin Łużyckich (CUOGŁ) w Lubaniu. Odpowiedzialnym za realizację tego
zadania jest miasto Lubań. Na terenie tym mieszka blisko 140,0 tys. osób135. CUOGŁ prowadzi
wspólną politykę gospodarowania odpadami komunalnymi dla gmin wchodzących w skład
porozumienia. Na mocy zawartych porozumień pomiędzy gminą Miejską Lubań, a
poszczególnymi gminami, gminy te powierzyły gminie Miejskiej Lubań zadania publiczne
polegające na:
 dokończeniu budowy regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych
(CUOGŁ),
 utrzymaniu i eksploatacji regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych
(CUOGŁ) w Lubaniu,
 zagospodarowaniu, w celu osiągnięcia wymaganych poziomów odzysku odpadów
komunalnych pozostających we władaniu poszczególnych gmin.
Realizowany projekt w pełni zaspokaja potrzeby użytkowników związane z koniecznością
prowadzenia na terenie gminy gospodarki odpadami komunalnymi w zgodzie z zapisami Ustawy
o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.
Ocena skuteczności systemu zarządzania i wdrażania projektu
Inwestycja jest prowadzona pod nadzorem Inspektora nadzoru inwestorskiego. Zakres
obowiązków i kompetencji Inspektora jest standardowy dla tego typu kontraktów na wykonanie
inwestycji i w szczególności obejmuje:
 prowadzenie nadzoru inwestorskiego nad wykonywanymi robotami przez branżowych
inspektorów nadzoru (branża budowlana, instalacyjna, elektryczna, technologiczna),
 przygotowanie i prowadzenie odbiorów częściowych i końcowych robót,
 prowadzenie dokumentacji budowy,
 wykonywanie w imieniu Inwestora rozliczeń finansowych z Wykonawcą, prowadzenie
dokumentacji z rozliczeń (przygotowanie faktur, protokołów itp.),
 prowadzenie w imieniu Inwestora rozliczeń finansowych z IŻ (przygotowanie faktur,
protokołu, wymaganych sprawozdań itp.).
135
Bank Danych Lokalnych, www.stat.gov.pl/bdl
186
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Zadania koordynacji i nadzorowania realizacji inwestycji zostały powierzone na podstawie
umowy cywilno-prawnej w oparciu o kodeks cywilny, osobie nie będącej byłym i aktualnym
pracownikiem ZGiUK Sp. z o. o., posiadającej niezbędne kwalifikacje i doświadczenie, która
powierzone zadania realizuje poza siedzibą Inwestora. Zakres kompetencji obejmuje
koordynację, nadzorowanie realizacji inwestycji, reprezentowanie Inwestora w kontaktach z
Inspektorem nadzoru, Wykonawcą oraz różnego typu instytucjami w tym z Instytucją
Zarządzającą. W ramach umowy cywilno-prawnej o świadczenie koordynacji i nadzorowania
realizacji inwestycji udzielone zostało pełnomocnictwo Zarządu Spółki do reprezentowania
Spółki wobec Instytucji Zarządzającej, przed wszystkimi instytucjami w sprawach związanych z
realizacją inwestycji oraz do reprezentowania Spółki wobec Inspektora i Wykonawcy. Określone
umową cywilno-prawną zadania koordynacji i nadzorowania realizacji inwestycji finansowane są
z preliminowanych w nakładach inwestycyjnych kwalifikowanych kosztów osobowych obsługi
projektu. Dla inwestycji prowadzony jest nadzór autorski przez biuro autorskie dokumentacji
inwestycyjnej. Nadzór autorski prowadzony jest od dnia rozpoczęcia robót budowlanomontażowych do czasu przekazania inwestycji do użytkowania.
Tak zorganizowany przebieg procesu realizacji inwestycji można traktować jako skuteczny.
System ten został sprawdzony w Spółce przy realizacji wielu projektów.
Realizacja projektu zgodnie z założeniami
Inwestycje realizowana w ramach analizowanego projektu są realizowane w trzech etapach. W
ramach etapu I budowana będzie linia do prasowania surowców wtórnych w istniejącym
budynku sortowni w tym:
kanał technologiczny przenośnika zasilającego prasę kanałową,
zmiana konstrukcji osłonowej ściany wschodniej budynku i wymiana bram wjazdowych,
zabudowa dodatkowej bramy w budynku,
zabudowa urządzeń linii technologicznej prasowania surowców wtórnych,
adaptacja istniejącej (w rejonie placu kompostowania) wiaty dla magazynowania
sprasowanej makulatury,
 wykonanie zasilania elektrycznego urządzeń,
 doprowadzenie rurociągu wody do budynku i zabudowy hydrantu wewnętrznego,
 modernizacja istniejącej instalacji w zakresie modernizacji słupowej stacji
transformatorowej oraz przełożenie odcinka kanalizacji sanitarnej w budynku.





Etap II obejmuje budowę drugiej kwatery składowania odpadów komunalnych oraz budowę
zbiornika retencyjnego odcieków. Etap III obejmuje natomiast budowę linii sortowniczej
komunalnych odpadów zmieszanych w ramach której zostanie wybudowany:
 lej załadowczy z zadaszeniem dla przenośnika kanałowego,
 boks magazynowania komunalnych odpadów zmieszanych,
 boksy magazynowania wydzielonych frakcji odpadów lub odpadów z selektywnej
zbiórki,
 płyty fundamentowe urządzeń linii sortowniczej,
 place wewnętrzne,
 zasilanie energią elektryczną obiektów, oświetlenie technologiczne terenu,
 wykonanie doprowadzenia wody i przyłączy dla instalacji zraszającej,
 modernizacja zewnętrznej (na terenie CUOGŁ) kanalizacji deszczowej i sanitarnej z
zabudową pompowni ścieków, modernizacja (na terenie CUOGŁ) wodociągu,
 zabudowa urządzeń i wyposażenia linii sortowniczej komunalnych odpadów
zmieszanych.
Inwestycja zrealizowana została zgodnie z założeniami. Nie wystąpiły żadne opóźnienia ani inne
trudności.
187
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Efektywność sposobu zorganizowania procesu inwestycji
W związku z faktem, że jest to kolejny projekt realizowany w Spółce, w każdym kolejnym
wykorzystywane jest doświadczenie nabyte w poprzednich. W opinii przedstawicieli Beneficjenta
obecnie stosowany system jest optymalny i nie ma potrzeby wprowadzania w nim zmian. Taki
sposób organizacji inwestycji jest też efektywny z ekonomicznego punktu widzenia.
Można również wskazać, że przy stosunkowo niedużym nakładzie finansowym udało się
osiągnąć znaczne efekty w postaci powstania RIPOK-u, zwiększenia zatrudnienia, utrzymania
strumienia odpadów oraz rozwoju Spółki. Osiągnięto również duży efekt ekologiczny polegający
na ograniczeniu znacznego strumienia odpadów. Udało się także utrzymać ceny przyjęcia
odpadów, a także doprowadzić do wzrostu zatrudnienia. Obecnie cena przyjęcia odpadów
niesegregowanych zmieszanych w tym posortowniczych wynosi 302,00 zł/Mg. W wyniku
realizacji projektu udało się utworzyć 9,25 miejsc pracy. Obecnie w przedsiębiorstwie
zatrudnionych jest ponad 120 pracowników, a 8 lat temu było ich 46.
Efekt netto realizowanego projektu
Właściwym wskaźnikiem do pomiaru efektu netto tego projektu jest wybudowanie składowiska
odpadów o pojemności 460 tys. m3, nowej kwatery składowiska o powierzchni 101,1 tys. m3.
Rocznie poddawanych będzie odzyskowi 12,2 Mg odpadów, a dodatkowa moc przerobowa
zakładu zagospodarowania odpadów komunalnych wynosić będzie 20 tys. Mg. Przed inwestycją
składowisko było zbyt małe, aby sprostać potrzebom gmin z zakresu gospodarki odpadami. Po
przeprowadzeniu inwestycji uległa zwiększeniu pojemność składowiska, ilość odpadów
poddanych odzyskowi, a także zwiększyła się moc przerobowa zakładu zagospodarowania
odpadów. Gdyby inwestycji nie przeprowadzono na składowisku nie byłoby możliwości
wydzielania odpadów biodegradowalnych z odpadów zmieszanych, a co za tym idzie nie byłoby
możliwości osiągnięcia przewidzianych przepisami prawa wskaźników. Równocześnie pojemność
kwatery składowiska byłaby zbyt mała w stosunku do potrzeb. Według informacji ze strony
beneficjenta, ze względu na znaczny zakres inwestycji oraz koszty z nią związane, nie mogłaby
ona zostać zrealizowana ze środków własnych Spółki lub ze środków budżetu poszczególnych
gmin, a tym samym osiągnąć zakładanych wskaźników. Rezultaty osiągnięte zostały dzięki
realizacji projektu i wpływ na ich osiągnięcie nie miały inne czynniki.
Finansowanie eksploatacji po okresie trwałości projektu
Finansowanie odbywać się będzie ze środków własnych Spółki. Środki te pochodzić będą z opłat
ponoszonych przez poszczególne gminy w związku z przyjęciem odpadów na składowisko.
Najistotniejsze bariery i obszary problemowe stanowiące utrudnienia i ryzyka w
realizacji projektu
Najważniejszym zidentyfikowanym ryzykiem było ryzyko związane z niewystarczającym
strumieniem odpadów. W momencie rozpoczęcia prac nad projektem umowy były podpisywane
bezpośrednio z mieszkańcami, co powodowało, że w każdej chwili mogli oni taką umowę
rozwiązać, a co za tym idzie zmniejszeniu uległaby ilość przyjmowanych odpadów. Obecnie nie
ma takiego ryzyka, ponieważ umowy podpisują władze poszczególnych gmin.
Kolejnym zidentyfikowanym ryzykiem była niepewność co do zmian w przepisach dotyczących
gospodarki odpadami komunalnymi. Istniała obawa, że zmiany mogłyby spowodować, że
zaplanowana w tym kształcie inwestycja nie miałaby sensu. Kolejne zmiany w przepisach z
zakresu gospodarki odpadami jednak nie nastąpiły.
188
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.8.3. Budowa sieci kanalizacyjnej i wodociągowej w Kotli oraz budowa sieci
kanalizacyjnej w Moszowicach136
Podstawowe informacje o projekcie
Wyszczególnienie
Charakterystyka
Projekt
Budowa sieci kanalizacyjnej i wodociągowej w Kotli oraz budowa sieci
kanalizacyjnej w Moszowicach
Działanie
4.2 Infrastruktura wodno-ściekowa
Beneficjent
Gmina Kotla
Stan realizacji
Projekt zakończony. Złożony wniosek o płatność końcową.
Data podpisania umowy
2010-06-08
Wartość
projektu (zł)
całkowita
3723634,99
dofinansowania
2272299,13
Wartość
UE (zł)
Wybór projektu i jego kształtu
Analiza stanu środowiska Gminy Kotla wykazała, że priorytetowym zadaniem w zakresie
ochrony środowiska jest poprawa jakości wód powierzchniowych i podziemnych, ze
136
Opis przygotowany na podstawie wywiadu przeprowadzonego u Beneficjenta i materiałów przekazanych przez
Beneficjenta; Programu Kadencyjnego Rady Gminy Kotla na lata 2007-2010, Załącznik do uchwały nr VIII/35/07 Rady
Gminy Kotla z dnia 12.06.2007 r. oraz Strategii rozwoju gminy Kotla, REGIOPLAN sp. z o.o., Wrocław 2003.
189
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
szczególnym naciskiem na uporządkowanie systemu odprowadzania ścieków odpadowych z
terenów zabudowy mieszkaniowej oraz likwidację nielegalnych wylotów ścieków.
Konieczność realizacji projektu wynikała z niskiego stopnia skanalizowania gminy Kotla, przed
wykonaniem inwestycji na terenie gminy skanalizowana była tylko miejscowość Kotla (w 90%).
Długość sieci kanalizacyjnej wynosiła zaledwie 14,2 km, a odsetek mieszkańców objętych
kanalizacją oszacowany został na poziomie 34,4%. Długość sieci wodociągowej wynosiła 57 km,
co stanowiło 99,26% zwodociągowania całej gminy.
Ponadto w południowo–wschodniej części gminy w miejscowości Krzekotówek i częściowo
Sobczyce zlokalizowana jest strefa ochronna dla ujęcia wody dla miasta Głogowa. Konieczne
było skanalizowanie tych miejscowości z uwagi na ochronę powyższej strefy.
Przedmiotem projektu była budowa sieci kanalizacji sanitarnej i sieci wodociągowej w Kotli,
kanalizacyjnego rurociągu tłocznego z siecią grawitacyjną dla mieszkańców wsi Moszowice oraz
przebudowa oczyszczalni ścieków w Kotli w celu uporządkowania gospodarki osadowej w
związku z planowanym zwiększeniem ilości ścieków dopływających. Na terenie oczyszczalni
ścieków powstała wiata magazynowa, budynek stacji odwodnienia osadu wraz z workownicą
osadów ściekowych. Zastosowane rozwiązania pozwalają zmniejszyć objętość osadów.
Istotą projektu było zapewnianie części mieszkańcom Kotli dostępu do wody zdatnej do picia,
spełniającej wszelkie wymagane normy przy zachowaniu ciągłości dostawy wody oraz
zapewnienie odbioru ścieków w miejscowości Moszowice i części Kotli, aby uniknąć
niekontrolowanego zrzutu ścieków do środowiska. Jak już wspomniano, na terenie oczyszczalni
ścieków w Kotli została zmodernizowana technologia oczyszczania ścieków.
Rozbudowa sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w Kotli oraz budowa kanalizacji sanitarnej we
wsi Moszowice (a także w kolejnym etapie w dwóch innych wsiach – Sobczycach i Krzekotówku)
była zapisana w Programie Kadencyjnym gminy na lata 2007-2010, uchwalanym przez Radę
Gminy137.
Kontynuacja zadań związanych z inwestycjami z zakresu infrastruktury wodno-ściekowej jest
także zapisana w Programie Kadencyjnym na lata 2011-2014.
Konsultacje założeń projektu z jego odbiorcami
Użytkownikami projektu (odbiorcami) są mieszkańcy Gminy Kotla, w szczególności z
miejscowości Kotla i Moszowice. Charakter i założenia projektu wynikały z zapotrzebowania
użytkowników, które zgłaszane były szczególnie w trakcie zebrań wiejskich i wpisane były w
Programie Kadencyjnym Rady Gminy Kotla na lata 2007-2010, jak również wynikały ze
zdiagnozowanych potrzeb.
Zakładane cele projektu oraz stopień ich osiągnięcia
Celem projektu była poprawa warunków życia mieszkańców Gminy Kotla, poprawa stanu
środowiska naturalnego i zapobieganie jego degradacji, uporządkowanie gospodarki wodnościekowej, rozbudowa sieci wodociągowej oraz wzrost konkurencyjności gminy poprzez
zwiększenie jego atrakcyjności.
Założony cel został osiągnięty w 100%.
W jaki sposób i w jakim stopniu projekt zaspokaja potrzeby użytkowników
137
Program Kadencyjny Rady Gminy Kotla na lata 2007-2010, Załącznik do uchwały nr VIII/35/07 Rady Gminy Kotla z
dnia 12.06.2007 r.
190
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Obecnie na terenie Gminy Kotla realizowany jest kolejny projekt w miejscowościach gminy pn.
„Sieć kanalizacyjna i wodociągowa w Sobczycach i Krzekotówku”. Zadanie jest prowadzone w
dwóch etapach, a zakres inwestycji obejmuje miejscowość Sobczyce – 5,12 km (kanalizacja) i
0,79 km (sieć wodociągowa), miejscowość Krzekotówek – 5,53 km (kanalizacja) i 1,02 km (sieć
wodociągowa) oraz rozbudowę oczyszczalni ścieków w Kotli.
Gmina Kotla planuje również realizację inwestycji pn. „Budowa wodociągu w Krążkówku”. Jest
to obecnie jedyna niezwodociągowana miejscowość w gminie Kotla.
Informacja na temat systemu zarządzania i wdrażania projektu
Za realizację przedsięwzięcia odpowiedzialna była Gmina Kotla pełniąca rolę inwestora
i beneficjenta, będąca obecnie operatorem wybudowanej infrastruktury wodociągowej
i kanalizacyjnej. W urzędzie gminy w realizację projektu zaangażowanych było wiele referatów
(np. Referat Gospodarki Wodno-Ściekowej, Referat Komunalny, samodzielne stanowisko ds. i
pozyskiwania środków pozabudżetowych, planowania i promocji, Referat Finansowy). Na
powodzenie realizacji operacji pracowało wielu ludzi, zarówno pracownicy urzędu, wykonawca i
jego pracownicy, inspektor nadzoru. Współpraca z wieloma osobami utrzymywana była na
każdym etapie realizacji projektu. Podczas realizacji projektu wszelkie zmiany, pojawiające się
problemy były przedstawiane Instytucji Zarządzającej. Przydzielenie Opiekuna Projektu przez IZ
było bardzo dobrym pomysłem, bo pozwalało na rozwiązywanie na bieżąco problemów i
niejasności związanych z realizacją inwestycji zgodnie z założeniami i podpisanymi umowami.
Sposób organizacji systemu zarządzania projektami w gminie jest już ukształtowany. Tworzy go
nieformalny zespół współpracujących ze sobą pracowników, zajmujących się poszczególnymi
etapami realizacji projektu. Pracownicy urzędu gminy mają już doświadczenie w realizacji
projektów finansowanych z różnych źródeł. Nie korzystają w związku z tym z firm zewnętrznych
w trakcie przygotowywania wniosków o dofinansowanie.
Czy projekt był realizowany zgodnie z założeniami
Projekt generalnie realizowany był zgodnie z założeniami. Jednak w trakcie realizacji wystąpiło
niewielkie opóźnienie spowodowane czynnikami atmosferycznymi (niskie temperatury, opady)
oraz inne od założonych warunki geologiczne i hydrologiczne. Ze względu na wysoki poziom
wód wykonawca był zmuszony do odpompowywania dużych ilości wody. Należy w tym miejscu
dodać, że przeważająca część gminy Kotla położona jest w Pradolinie Głogowskiej.
Z uwagi, że wartość projektu po przeprowadzeniu procedury przetargowej, wyniosła poniżej 5
mln zł nie przeprowadzono zakładanego na początku audytu zewnętrznego.
Efektywność sposobu zorganizowania procesu inwestycji
Inwestycja była zaplanowana na wysokim poziomie, dzięki czemu możliwa była jej realizacja.
Cel został osiągnięty, wskaźniki są zrealizowane, dlatego też inwestycja była zaplanowana
efektywnie.
Efekt netto realizowanego projektu
Właściwym wskaźnikiem do pomiaru efektu netto tego projektu jest zmniejszenie ładunku
zanieczyszczeń wprowadzanych do środowiska (wód i gleby). Przed inwestycją ścieki
gromadzone były w nieszczelnych zbiornikach bezodpływowych zlokalizowanych na terenie
191
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
posesji mieszkańców138. Po przeprowadzeniu inwestycji wody powierzchniowe i podziemne
zostały zabezpieczone przed przedostawaniem się nieoczyszczonych ścieków, ograniczono
również uciążliwości związane z opróżnianiem zbiorników. Dodatkowo, budowa stacji
odwadniania osadu pozwoliła na zmniejszenie objętości osadów ściekowych i zagospodarowanie
ich w sposób bezpieczny dla środowiska przyrodniczego. Dzięki budowie sieci wodociągowej
zapewniono mieszkańcom stały dostęp do wody o określonej jakości. Gdyby inwestycji nie
przeprowadzono wzrastałoby zanieczyszczenie gleb oraz wód powierzchniowych i podziemnych.
Według informacji ze strony beneficjenta, z uwagi na możliwości finansowe gminy Kotla
realizacja tak dużych inwestycji jest tylko możliwa przy finansowaniu ze środków zewnętrznych.
Przy braku dofinansowania gmina Kotla nie sfinansowałaby tak dużej inwestycji w tak krótkim
czasie (ewentualnie zostałaby ona realizowana etapami, np. w formie kilku oddzielnych
projektów).
Na efekty realizacji projektu (mierzone chociażby wskaźnikami produktu i rezultatu) nie miały
wpływu żadne inne działania. Przekroczenie wartości wskaźników rezultatu, czyli:


liczby osób podłączonych do wybudowanej sieci kanalizacyjnej (o 3 osoby),
liczby osób podłączonych do wybudowanej sieci wodociągowej (o 3 osoby)139,
było wynikiem podłączenia do tych sieci nowych mieszkańców.
Inwestycja była realizowana przy współfinansowaniu z RPO i z pożyczki z Wojewódzkiego
Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
W jaki sposób będzie finansowana eksploatacja po okresie trwałości projektu
Bieżące utrzymanie projektu w odpowiednim stanie technicznym po okresie trwałości projektu
finansowane jest z budżetu gminy. Jeśli pojawi się możliwość finansowania z innych źródeł
gmina będzie chciała z niej skorzystać.
Najistotniejsze bariery i obszary problemowe stanowiące utrudnienia i ryzyka w
realizacji projektu
Podczas realizacji projektu nie napotkano na znaczące bariery czy problemy powodujące ryzyko
nieosiągnięcia celu operacji. Wybrany wykonawca realizował zamówienie w odpowiedni sposób.
Jeśli pojawiały się jakieś problemy czy zapytania były one na bieżąco monitorowane i
rozwiązywane. Wszelkie propozycje zmian w projekcie były przedstawiane na piśmie do
Instytucji Zarządzającej, a następnie wprowadzane aneksami do umowy.
Ryzyko dla realizacji projektu wiązało się z przebiegiem sieci przez obszar, na którym znajduje
się stanowisko archeologiczne wpisane do rejestru zabytków, a także bliskość innych stanowisk
archeologicznych. Ten fakt nie miał wpływu na realizację analizowanego projektu.
138
139
Zob. Strategia rozwoju gminy Kotla, REGIOPLAN sp. z o.o., Wrocław 2003.
Według stanu na 25.11.2013 r.
192
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.8.4. Poprawa jakości powietrza poprzez budowę pomp ciepła w obiektach
użyteczności publicznej tj. Artystycznej Galerii Izerskiej w Kromnowie i Świetlicy
wiejskiej w Rybnicy140
Podstawowe informacje o projekcie
Wyszczególnienie
Charakterystyka
Projekt
Poprawa jakości powietrza poprzez budowę pomp ciepła w obiektach
użyteczności publicznej tj. Artystycznej Galerii Izerskiej w Kromnowie i
Świetlicy wiejskiej w Rybnicy
Działanie
4.3. Poprawa jakości powietrza
Beneficjent
Gmina Stara Kamienica
Stan realizacji
Projekt realizowany.
Data
umowy
2013-04-26
podpisania
140
Opis przygotowany na podstawie wywiadu przeprowadzonego u Beneficjenta oraz strony internetowej
www.starakamienica.pl.
193
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Wartość
całkowita
projektu (zł)
Wartość
dofinansowania
(zł)
UE
696422,31
591889,33
Wybór projektu i jego kształtu
Galeria
Izerska
mieści
się
we
wnętrzu
dawnego
ewangelickiego
kościoła.
Odbywają się w niej wystawy, koncerty, spotkania z ciekawymi osobami. Galeria służy też
mieszkańcom wsi, którzy mogą tam organizować różnorodne spotkania.
Świetlica wiejska w Rybnicy jest jedną ze świetlic funkcjonujących na terenie gminy Stara
Kamienica. W świetlicy realizowane są takie zajęcia stałe jak: Klub Kobiet, aerobik, próby
zespołu Rybniczanki, zajęcia taneczne dla dzieci oraz inne zajęcia dla dzieci.
O wyborze projektu zadecydowały dwa czynniki: ekologiczny i ekonomiczny. Efekt ekologiczny
zostanie osiągnięty poprzez zmniejszenie emisji zanieczyszczeń i dwutlenku węgla do atmosfery.
Natomiast efekt ekonomiczny zostanie osiągnięty poprzez zmniejszenie kosztów funkcjonowania
tych dwóch obiektów. Przed podjęciem realizacji projektu przeprowadzono analizę dotycząca
ilości emitowanych zanieczyszczeń, a także dotyczące możliwych do osiągnięcia oszczędności po
realizacji projektu.
Bezpośrednim użytkownikiem projektu będzie beneficjent projektu czyli gmina Stara Kamienica.
Przedmiotem projektu jest budowa pomp ciepła w obiektach użyteczności publicznej
Artystycznej Galerii Izerskiej w Kromnowie i świetlicy wiejskiej w Rybnicy.
W miejscowości Rybnica nastąpi:
 wykonanie 12 odwiertów i uzbrojenie ich w kolektory pionowe (wymienniki ciepła)
wypełnione 30% roztworem glikolu,
 wykonanie przyłączenia poziomego (studzienek rozdzielczych) oraz wypełnienie 30%
roztworem glikolu
 montaż dwustopniowej pompy ciepła (pompa ciepła solanka - woda i pompa ciepła
solanka - woda do ustawienia wewnętrznego (2-gi stopień) o łącznej znamionowej
mocy cieplnej ok. 71,6 kW.
Jako dolne źródło ciepła zaprojektowano 1200 metrów, realizowane jako 12 odwiertów po 100
m każdy. W ramach projektu odwierty zostaną uzbrojone w kolektory pionowe wypełnione 30%
roztworem glikolu. W celu podłączenia dolnego źródła ciepła należy wykonać instalacje
połączenia poziomego z przewodów elastycznych ø40 i ø60 PE. Zamontowane zostaną również
dwie studnie rozdzielcze dla przewodów dolnego źródła z tworzywa sztucznego o średnicy 850
mm każda. Dla studni nr 1 przyjęto 8 kolektorów dolnego źródła, natomiast dla studni nr 2
przyjęto 4 kolektory. Jako zabezpieczenie przed wzrostem pojemności czynnika dolnego źródła
planuje się wykonanie przeponowego naczynia wzbiorczego przystosowanego do pracy w
instalacjach z 30% roztworem glikolu. Jako zabezpieczenie przed wzrostem ciśnienia ponad
dopuszczalne zaprojektowano membranowy zawór bezpieczeństwa o nominalnym ciśnieniu
otwarcia 3 bar. Jako zabezpieczenie przed zanieczyszczeniami z dolnego źródła przewidziano
zastosowanie absorpcyjnego separatora powietrza z króćcami kołnierzowymi w izolacji. Jako
zabezpieczenie przed utratą temperatury czynnika w przewodach oraz wykropienie wilgoci na
powierzchni przewodów i armatury wykonana zostanie izolacja z plastycznej pianki na bazie
syntetycznego kauczuku z warstwą samoprzylepną.
W miejscowości Kromnów nastąpi:
 wykonanie 10 odwiertów i uzbrojenie ich w kolektory pionowe (wymienniki ciepła)
wypełnione 30% roztworem glikolu
194
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
 wykonanie przyłączenia poziomego (studzienek rozdzielczych) oraz wypełnienie 30%
roztworem glikolu
 montaż dwustopniowej pompy ciepła (pompa ciepła solanka - woda i pompa ciepła
solanka - woda do ustawienia wewnętrznego (2-gi stopień) o łącznej znamionowej
mocy cieplnej ok. 57,6 kW.
Jako dolne źródło ciepła zaprojektowano 1000 metrów, realizowane jako 10 odwiertów po 100
m każdy. W ramach projektu odwierty zostaną uzbrojone w kolektory pionowe wypełnione 30%
roztworem glikolu. W celu podłączenia dolnego źródła ciepła należy wykonać instalacje
połączenia poziomego z przewodów elastycznych ø40 i ø60 PE. Zamontowane zostaną również
dwie studnie rozdzielcze dla przewodów dolnego źródła z tworzywa sztucznego o średnicy 850
mm każda. Dla studni nr 1 przyjęto 6 kolektorów dolnego źródła, natomiast dla studni nr 2
przyjęto 4 kolektory. Jako zabezpieczenie przed wzrostem pojemności czynnika dolnego źródła
planuje się wykonanie przeponowego naczynia wzbiorczego przystosowanego do pracy w
instalacjach z 30% roztworem glikolu. Jako zabezpieczenie przed wzrostem ciśnienia ponad
dopuszczalne zaprojektowano membranowy zawór bezpieczeństwa o nominalnym ciśnieniu
otwarcia 3 bar. Jako zabezpieczenie przed zanieczyszczeniami z dolnego źródła przewidziano
zastosowanie absorpcyjnego separatora powietrza z króćcami kołnierzowymi w izolacji. Jako
zabezpieczenie przed utratą temperatury czynnika w przewodach oraz wykropienie wilgoci na
powierzchni przewodów i armatury wykonana winna być izolacja z plastycznej pianki na bazie
syntetycznego kauczuku z warstwą samoprzylepną.
Analizowany projekt jest kolejnym realizowanym z zakresu ochrony środowiska na terenie
gminy. Założeniem władz jest realizacja projektów, które pokazują jej ekologiczny charakter.
Konsultacja założeń projektu z odbiorcami
Założenia projektu były konsultowane z mieszkańcami gminy, którzy korzystają z tych dwóch
obiektów. Mieszkańcy ci zgłaszali problemy z eksploatacją kotłowni. Aby utrzymać ciepło w tych
budynkach mieszkańcy musieli sami palić w piecu. Budowa pomp ciepła zapewni stały dopływ
ciepła, a nie tylko w momencie, gdy ktoś napali w piecu. Mieszkańcy oby gmin są więc bardzo
zadowoleni z planowanej realizacji projektu.
Stopień osiągnięcia celów zdefiniowanych na etapie przygotowania
Realizacja projektu się jeszcze nie zaczęła stąd nie ma możliwości dokonania oceny, czy
zdefiniowane cele udało się zrealizować.
Zaspokojenie potrzeb użytkowników przez projekt
Obecnie, energia cieplna dla potrzeb świetlicy wiejskiej w Rybnicy, wytwarzana jest w kotłowni
w kotle wodnym, o mocy 75 kW z dodatkowym rusztem i regulatorem pogodowym R550,
opalanym groszkiem energetycznym (ekogroszek) o granulacji 5-25mm. Kocioł pracuje w
układzie otwartym (z naczyniem wzbiorczym systemu otwartego).
W przypadku Galerii Artystycznej energia cieplna wytwarzana jest w kotłowni w kotle wodnym,
o mocy 60 kW typu opalanym węglem kamiennym i miałem węglowym. Kocioł pracuje w
układzie otwartym (z naczyniem wzbiorczym systemu otwartego).
W obu przypadkach zaprojektowano pompę ciepła wraz z infrastrukturą towarzyszącą na
potrzeby ogrzewania. Pompa ciepła stanowi urządzenie, które czerpie rozproszoną energię
cieplną z otoczenia (gruntu) i przy użyciu sprężarki przenosi energie cieplną na wyższy poziom
termodynamiczny. Zjawisko to jest realizowane w zamkniętym procesie obiegowym przez stałe
zmiany stanu fizycznego czynnika roboczego. W zastosowaniach praktycznych daje to
możliwość wykorzystania niskich temperatur środowiska, jakim jest grunt na potrzeby
przygotowania ciepłej wody dla obiegu grzewczego (c.o.) lub ciepłej wody użytkowej (c.w.o).
Projekt zaspokaja więc potrzeby użytkowników. Władze gminy rozważają jednak realizację
kolejnego projektu, który byłby uzupełnieniem obecnie realizowanego. Jeśli bowiem w trakcie
195
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
eksploatacji pomp ciepła okaże się, że ilość wytwarzanego przez nie ciepła jest niewystarczająca
do ogrzewania wody rozważa się wybudowanie kolektorów słonecznych lub paneli
fotowoltaicznych. Przeprowadzona jednak przed realizacją projektu analiza pokazała, że ilość
produkowanego ciepła powinna być wystarczająca.
Ocena skuteczności systemu zarządzania i wdrażania projektu
Kierownikiem projektu jest wójt gminy. Do jego realizacji został powołany specjalny zespół.
Zespół ten ma przeprowadzić wszystkie procedury przetargowe, proces inwestycyjny oraz
rozliczyć cały projekt.
Inwestorem i właścicielem inwestycji jest Gmina Stara Kamienica. Gmina Stara Kamienica
posiada pełną zdolność organizacyjną i finansową do wdrożenia i utrzymania trwałości Projektu,
gdyż jest to podmiot specjalizujący się w podejmowaniu i prowadzeniu tego typu inwestycji. W
ramach realizacji projektu:
opracowano dokumentację projektową i kosztorysową,
przeprowadzono procedurę oceny oddziaływania inwestycji na środowisko,
wystąpiono z wnioskami o wydanie pozwoleń na budowę,
przeprowadzono 5 zamówień publicznych w trybie poniżej 14 000 Euro na wybór
Wykonawcy Studium Wykonalności i Wykonawcy dokumentacji projektowej i
kosztorysowej, na wybór Wykonawcy SIWZ, Wykonawcy nadzoru inwestorskiego i
Wykonawcy działań promocyjnych,
 przetarg nieograniczony na wybór Wykonawcy robót budowlano- instalacyjnych.




Realizacja projektu zgodnie z założeniami
Realizacja projektu odbędzie się z opóźnieniem. Zrealizowanie projektu w 2013 r. nie było
możliwe ze względu na trudności budżetowe i przesunięte zostało na 2014 r. Pokazuje to spory
problem, jakim jest brak środków własnych na realizację projektów przez jednostki samorządu
terytorialnego. Projekt zostanie jednak zrealizowany w pierwotnie zakładanym zakresie
rzeczowym.
Efektywność sposobu zorganizowania procesu inwestycji
Przedstawiony powyżej system zarządzania projektami finansowanymi ze środków
zewnętrznych przetestowany został na kilkudziesięciu projektach i w opinii przedstawiciela
beneficjanta najlepiej się sprawdza. Opóźnienie dotyczące realizacji projektu nie wynikało z
błędów w zarządzaniu, a z braku środków na realizację projektu.
Efekt netto realizowanego projektu
Właściwym wskaźnikiem do pomiaru efektu netto tego projektu jest powstrzymanie
zanieczyszczenia powietrza, powodującego zagrożenia dla zdrowa i życia mieszkańców oraz
zanieczyszczenie środowiska. Przed realizacją inwestycji oba te obiekty ogrzewane są piecami
węglowymi, co powoduje emisję dwutlenku węgla w ilości 5,44 t rocznie oraz dwutlenku siarki
w ilości 62,99 t rocznie. Po przeprowadzeniu inwestycji źródła zanieczyszczeń zostaną usunięte.
Jeśli inwestycja nie zostanie przeprowadzona oba te obiekty ogrzewane będą nadal piecami
węglowymi, co powodować będzie dalsze zanieczyszczenie powietrza. Według informacji ze
strony beneficjenta, ze względu na brak środków własnych, inwestycja nie mogłaby zostać
zrealizowana. Tym samym nie osiągnięto by zakładanych wskaźników. Rezultaty osiągnięte
zostaną tylko dzięki realizacji analizowanego projektu i wpływ na ich osiągnięcie nie będą miały
inne czynniki. Realizacja projektu sprowadzi się do usunięcia starego źródła ciepła i zastąpieniu
go pompami ciepła.
Finansowanie eksploatacji po okresie trwałości projektu
Finansowanie eksploatacji po okresie trwałości odbywać się będzie ze środków własnych gminy.
Co roku odpowiednie środki będą zabezpieczane w budżecie. Można jednak wyrazić wątpliwość,
196
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
czy gmina będzie corocznie dysponować odpowiednimi środkami w budżecie na utrzymanie tych
obiektów.
Najistotniejsze bariery i obszary problemowe stanowiące utrudnienia i ryzyka w
realizacji projektu
Jedynym problem, który pojawił się w trakcie realizacji projektu był brak środków w budżecie na
realizację projektu, co skutkowało koniecznością unieważnienia ogłoszonego przetargu i
przeniesieniem realizacji projektu na kolejny rok.
197
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.8.5. Ekomodernizacja systemu energetycznego Pływalni Miejskiej AQUARIUS w
Bielawie141
Podstawowe informacje o projekcie
Wyszczególnienie
Charakterystyka
Projekt
Ekomodernizacja systemu energetycznego Pływalni Miejskiej AQUARIUS
w Bielawie
Działanie
4.3. Poprawa jakości powietrza
Beneficjent
Gmina Bielawa
Stan realizacji
Projekt zxrealizowany
Data podpisania umowy
2013-04-09
Wartość całkowita projektu
(zł)
2499999,99
Wartość dofinansowania UE
(zł)
2125000
Wybór projektu i jego kształtu
Projekt polegający na modernizacji Pływalni Miejskiej AQUARIUS w Bielawie przewidywał m.in.:
•
odzysk i wtórne wykorzystanie energii cieplnej z powietrza poprzez modernizację i wymianę
urządzeń oraz systemów wentylacji i rekuperacji;
•
odzysk i wtórne wykorzystanie energii cieplnej z wody poprzez montaż nowych urządzeń
oraz systemu wymienników ciepła typu woda/ścieki na obiegu z natrysków, umywalek i
filtrów;
•
instalację modułu do produkcji energii w kogeneracji.
Analizując powody realizacji tej inwestycji warto przedstawić szerszy kontekst związany z
sytuacją społeczno-gospodarczą Bielawy.
Bielawa jest miastem liczącym ok. 32 tys. mieszkańców, usytuowanym w centralnej części
województwa dolnośląskiego. Do 1989 r. na terenie Gminy prężnie rozwijał się przemysł
włókienniczy. Dwa duże zakłady produkcyjne Bielbaw i Bieltex dawały zatrudnienie
mieszkańcom Bielawy i okolicznych miejscowości. Jednak na skutek zmian społecznogospodarczych po roku 1989, miało miejsce załamanie w przemyśle włókienniczym nie tylko w
Bielawie, ale i w całym kraju. W efekcie spółka Bieltex przestała istnieć w roku 2006, a do
niedawna największy zakład w Polsce – Bielbaw, w styczniu 2008 r. ogłosił swoją upadłość. W
rezultacie stopa bezrobocia w Bielawie na koniec grudnia 2011 r. wynosiła 19,3% (w tym
samym okresie wskaźnik ten dla Dolnego Śląska i kraju wynosił 12,5%). Oznacza to, że bez
pracy pozostaje w Bielawie ponad 1,8 tys. osób. Konsekwencją takiego stanu rzeczy są
spadające z roku na rok dochody budżetowe. Na podstawie danych Ministerstwa Finansów do
wyliczenia subwencji ogólnej dla Bielawy na 2012 r. wskaźnik G dochodów podatkowych Gminy
do liczby jej mieszkańców wyniósł 729,75 zł. Z kolei wskaźnik Gg dochodów podatkowych w
kraju do liczby mieszkańców wyniósł 1.195,67 zł. Oznacza to, iż dochód podatkowy na jednego
Bielawianina stanowi zaledwie 61,03% średniego dochodu w kraju. Taka sytuacja ma
negatywny wpływ również i na liczbę mieszkańców. Na przestrzeni ostatnich 10 lat z miasta
141
Opis przygotowany na podstawie wywiadu przeprowadzonego u Beneficjenta i materiałów przekazanych przez
Beneficjenta.
198
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
ubyło ok. 3 tys. osób, tj. blisko 10% populacji. Dotyczy to w szczególności ludzi młodych, którzy
poszukując pracy opuszczają rodzinne strony.
Aby zmienić tę niekorzystną sytuację władze Bielawy, poszukując alternatywy dla miasta,
zdecydowały się rozwijać nie tylko przedsiębiorczość, ale również turystykę i ekologię. Działania
te prowadzone są już od ponad 15 lat. W efekcie ekologia jest obecna we wszystkich
dokumentach planistycznych Gminy, zarówno w sferze inwestycyjnej, jak i promocyjnej.
Realizowanych jest także wiele projektów w zakresie rozwoju turystyki. Zgodnie z zapisami
Strategii Rozwoju Społeczno-Gospodarczego Gminy Bielawa na lata 2007-2013 wizja miasta
brzmi: „Bielawa centrum turystyki, przedsiębiorczości i ekologii”.
Realizacja poszczególnych przedsięwzięć w tych dziedzinach ma na celu przede wszystkim
poprawę konkurencyjności Gminy oraz ożywienie gospodarcze i likwidację wysokiego
bezrobocia. Na przestrzeni ostatnich lat Gmina zrealizowała szereg przedsięwzięć w dziedzinie
turystyki i ekologii, w tym dofinansowanych z Unii Europejskiej, m.in. Modernizacja i adaptacja
wieży kościoła Wniebowzięcia NMP w Bielawie dla potrzeb ruchu turystycznego (ZPORR),
Budowa Szkoły Leśnej (RPO WD), Budowa Interaktywnego Centrum Poszanowania Energii (RPO
WD). Niewątpliwym atutem miasta jest także jego położenie u podnóża najstarszych gór Europy
– Gór Sowich, na terenie których utworzono park krajobrazowy.
W 2010 r. Gmina Bielawa stała się jednym z pierwszych polskich samorządów, który przystąpił
do „Porozumienia Burmistrzów”. Jest to ambitna inicjatywa angażująca europejskie miasta i
miejscowości w działania na rzecz ochrony klimatu. Sygnatariusze „Porozumienia” zobowiązują
się do przekroczenia celów unijnej polityki klimatyczno-energetycznej, ustalonych dla roku 2020,
poprzez ograniczenie na swoim terenie emisji dwutlenku węgla (CO2) o ponad 20%.
Wywiązanie się z tego zobowiązania wymaga od sygnatariuszy „Porozumienia” opracowania
Planu Działań na Rzecz Zrównoważonej Energii (SEAP), wdrożenia działań z zakresu
efektywności energetycznej i wykorzystania odnawialnych źródeł energii.
Można zatem uznać, że zastosowanie proekologicznych rozwiązań w pływalni wpisuje się w
szeroko pojęte działania w gminie służące ochronie środowiska. Modernizacja może również
przyczynić się do osiągnięcia jednego z celów operacyjnych Strategii Rozwoju Gminy Bielawa na
lata 2014-2020 polegającego na systematycznym ograniczaniu niskiej emisji.
Potrzeba modernizacji pływalni była oczywiście również związana ze stanem technicznym
obiektu i jego wyposażenia, a także rosnącą konkurencyjnością nowych pływalni miejskich na
terenie województwa dolnośląskiego. W wyniku przeprowadzonych analiz własnych okazało się,
że zanotowany spadek liczby osób korzystających z basenu w Bielawie ma związek również ze
źródłem ciepła. Dzięki zastosowaniu nowoczesnych technologii odzysku ciepła z powietrza i
wody poprawiła się możliwość utrzymania stałej temperatury powietrza na terenie pływalni oraz
wody użytkowej w nieckach basenowych i instalacji prysznicowej. Z drugiej strony obniżenie
kosztów utrzymania obiektu, dzięki redukcji zapotrzebowania na energię, stwarza możliwość
utrzymania cen biletów na tym samym poziomie, co przy stosunkowo mało zamożnym
społeczeństwie jest bardzo istotne. Można zatem uznać, że motywem realizacji projektu był
również czynnik ekonomiczny: obniżenie energochłonności obiektu, spadek kosztów remontów.
Konsultacje założeń projektu z jego odbiorcami
Założenia rzeczowe projektu nie były konsultowane z odbiorcami. Klienci mieli jednak skarżyć
się na zimną wodę.
Zakładane cele projektu oraz stopień ich osiągnięcia
Celem projektu pn. „Ekomodernizacja systemu energetycznego Pływalni Miejskiej AQUARIUS
w Bielawie” była poprawa jakości powietrza poprzez wzrost efektywności energetycznej Pływalni
199
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Miejskiej AQUARIUS. Jest to zgodne z celem głównym Regionalnego Programu Operacyjnego
dla Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013, gdyż pozwala na podniesienie poziomu
życia mieszkańców Dolnego Śląska oraz poprawę konkurencyjności regionu przy respektowaniu
zasad zrównoważonego rozwoju.
Realizacja projektu pozwoliła także na realizację III celu Regionalnego Programu Operacyjnego
Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 tj. poprawę bytu mieszkańców i wzrost
konkurencyjności regionu poprzez modernizację i rozbudowę infrastruktury społecznej.
Produkty powstałe w wyniku realizacji zadania przyczyniły się też do osiągnięcia założeń
Priorytetu 4 RPO tj. poprawy jakości powietrza poprzez obniżenie emisji zanieczyszczeń z
obiektów użyteczności publicznej. Dzięki temu zarówno Bielawa, jak i cały region stały się
bardziej atrakcyjne dla turystów, aktywnie wypoczywających na świeżym powietrzu.
Przedmiotowy zakres inwestycji rzeczowej ma pozwolić na ograniczenie emisji dwutlenku węgla,
z obecnego poziomu 1.041,93 Mg CO2/rok do poziomu 925,43 Mg CO2/rok, czyli łącznie o 116,5
Mg CO2/rok, tj. o ok. 11,2%. Ocena efektów projektu będzie jednak możliwa dopiero po
pewnym czasie – co najmniej po 12 miesiącach od uruchomienia wszystkich urządzeń (np.
dopiero latem będzie prowadzony odzysk ciepła z powietrza). Na efekty w pierwszym roku od
modernizacji mogą wpłynąć warunki atmosferyczne, a ściślej – cieplejsza niż zwykle zima w
sezonie 2013-2014. Dlatego też bardziej wiarygodna będzie ocena przeprowadzona za 3-4 lata,
oparta na uśrednieniu uzyskanych wyników.
W jaki sposób i w jakim stopniu projekt zaspokaja potrzeby użytkowników
Projekt skierowany jest do mieszkańców Dolnego Śląska, którzy korzystają z atrakcji i
wypoczynku w Bielawie, w szczególności do:

turystów aktywnie wypoczywających na świeżym powietrzu w najstarszych górach Europy –
Górach Sowich,

mieszkańców powiatów dzierżoniowskiego, kłodzkiego, ząbkowickiego i świdnickiego,
korzystających z Pływalni Miejskiej AQUARIUS,

dzieci i młodzieży bielawskich placówek oświatowych, które realizują program zajęć
wychowania fizycznego na basenie.
Projekt w pełni zaspokaja potrzeby użytkowników. Poza tym wsparcie było adekwatne w
stosunku do potrzeb.
Realizacja projektu wpłynęła według niektórych ocen na podwyższenie komfortu użytkowników
(subiektywne odczucie cieplejszej wody z natrysków czy w basenie sportowym).
Informacje na temat systemu zarządzania i wdrażania projektu
Wdrażaniem projektu zajmowali się pracownicy Urzędu Miejskiego w Bielawie, posiadający duże
doświadczenie w realizacji projektów współfinansowanych ze środków zewnętrznych, w tym z
Unii Europejskiej (Phare, EFRR, EFS). Byli to przede wszystkim pracownicy Referatu Inwestycji
Zamówień Publicznych. Osobami zaangażowanymi w projekt byli też pracownicy Wydziału
Finansowanego (rozliczanie środków), Referatu Strategii i Promocji Miasta (odpowiedzialny za
pozyskiwanie środków, rozliczanie dotacji, współpracę z Urzędem Marszałkowskim), pracownicy
pływalni oraz kierownik projektu – zastępca burmistrza miasta ds. rozwoju.
Warto zwrócić uwagę, że Urząd Miejski w Bielawie posiada certyfikat Systemu Zarządzania
Jakością ISO 9001, potwierdzający wypełnienie wymagań normy PN-EN 9001:2009. Według
beneficjenta może to w pewnym stopniu gwarantować sprawne przeprowadzanie różnych
procedur.
200
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Urząd Miejski w Bielawie ma dobrą praktykę organizacji rad budowy w trakcie realizacji dużych
projektów. W trakcie 2-3 miesięcy realizacji projekty spotkania rady odbywały się z
częstotliwością 1-2 razy w tygodniu, a czasami – w razie potrzeby – nawet częściej. Utworzenie
rady budowy należy ocenić pozytywnie. We wszystkich spotkaniach rady uczestniczył kierownik
projektu. Zadaniem rady budowy było reagowanie na ewentualne zmiany, jakie występowały w
trakcie realizacji projektu.
Inspektor Nadzoru był kompetentną osobą, znającą się na technologiach stosowanych w
basenach.
System zarządzania projektem uznano za odpowiedni. Wykonawca i inspektor Nadzoru po
realizacji projektu chwalili współpracę z gminą, której pracownicy mieli być elastyczni i otwarci
na rozwiązywanie problemów.
Beneficjent podkreślił również dobrą współpracę z Urzędem Marszałkowskim.
Czy projekt był realizowany zgodnie z założeniami
Projekt był realizowany zgodnie z założeniami, tj. wnioskiem aplikacyjnym i jego załącznikami,
które były załącznikami do umowy o dofinansowanie. Ewentualne opóźnienia nie wpływały na
harmonogram projektu.
Efektywność sposobu zorganizowania procesu inwestycji
Realizację zadania przeprowadzono w ramach jednego postępowania przetargowego, zgodnie z
Ustawą z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych142 oraz 9 procedur
(dokumentacja – 4, promocja – 3, nadzory – 2) zgodnie z art. 4 pkt. 8 Prawo Zamówień
Publicznych i z wytycznymi programowymi Instytucji Zarządzającej RPO WD, w zakresie
ogólnych zasad udzielania zamówień i wyboru wykonawców w transakcjach nie objętych
przepisami ustawy Prawo Zamówień Publicznych. Łączna ilość postępowań wyniosła 10.
Projekt był pod pewnymi względami wyjątkowy. Wynikało to z samej specyfiki projektu: takie
projekty – w odróżnieniu np. od przedsięwzięć drogowych – są realizowane dość rzadko.
Niewielu jest również ekspertów specjalizujących się w tej dziedzinie. Projekt został jednak
opracowany fachowo przez biuro projektowe, którego pracownicy przeprowadzili dokładną
analizę strat energii. Wybrany wykonawca (na podstawie najtańszej oferty) ściśle
współpracował z biurem projektowym. Trzecim elementem, który przyczynił się do tego, że
inwestycja była efektywnie zorganizowana, był Inspektor Nadzoru. Proces przebiegał płynnie
dzięki współpracy między wykonawcą, biurem projektowym i Inspektorem Nadzoru.
Jedynym mankamentem w realizacji projektu był nieprecyzyjny zapis w Specyfikacji Istotnych
Warunków Zamówienia, który był przyczyną powtórzenia przetargu. Jedna z ofert zawierała
rażąco niską cenę, co było spowodowane tym, że jeden z wykonawców (w przeciwieństwie do
pięciu pozostałych) nie uwzględnił w cenie niektórych elementów. Ta sytuacja, spowodowana
specyficznym charakterem projektu, nie wpłynęła na termin zakończenia robót.
Efekt netto realizowanego projektu
Właściwym wskaźnikiem do pomiaru efektu netto tego projektu jest ograniczenie emisji
dwutlenku węgla (będących konsekwencją wykorzystania źródła ciepła oraz zużycia energii
elektrycznej w obiekcie), a także innych zanieczyszczeń powietrza. Przed inwestycją emisje
związane z użytkowaniem obiektu były prawdopodobnie wyższe niż obecnie. Zmniejszenie
142
Dz. U. z 2004 r. nr 19, poz. 177 z późn. zm.
201
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
emisji wiąże się z bardziej racjonalnym wykorzystaniem energii w obiekcie. Według informacji
ze strony beneficjenta harmonogram realizacji zadania przewidywał jego wykonanie w latach
2009-2013. Gmina brała pod uwagę realizację zadania z własnych środków, jednakże w mocno
ograniczonym zakresie rzeczowym oraz czasowym. Prace skupiłyby się raczej na bieżących
remontach czy naprawie poszczególnych urządzeń.
Na uzyskanie zaplanowanego rezultatu w postaci ograniczenia emisji CO2 może wpłynąć – w
pierwszym roku realizacji projektu – cieplejsza niż zwykle zima. W dłuższej perspektywie na
ograniczenie emisji gazów cieplarnianych z obiektu wpłynie planowana termomodernizacja
budynku, która ma zostać sfinansowana ze środków Narodowego Funduszu Ochrony
Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Według beneficjenta realizacja projektu przyniosła pewne korzyści środowiskowe i społeczne,
takie jak:

zmniejszenie zanieczyszczeń powietrza, a tym samym poprawa jego jakości,

poprawa bezpieczeństwa energetycznego i ekologicznego,

zwiększenie świadomości ekologicznej społeczeństwa,

poprawa jakości życia w mieście,

promowanie innowacyjnych metod odzyskiwania ciepła ze źródeł odnawialnych.
Wydaje się, że do osiągnięcia tych korzyści przyczyniają się też inne, wspomniane wcześniej
projekty środowiskowe realizowane w gminie Bielawa.
Trudno ocenić, czy analizowany projekt przyczynił się do zwiększenia liczby klientów pływalni.
Na większą atrakcyjność obiektu dla klientów mogły też wpłynąć pewne drobne rozwiązania
funkcjonalne w budynku basenu realizowane poza projektem.
Warto dodać, że realizacja projektu nie była uzależniona od innego przedsięwzięcia.
W jaki sposób będzie finansowana eksploatacja po okresie trwałości projektu
W okresie trwałości projektu oraz po jego zakończeniu obiekt będzie nadal pełnił funkcję
rekreacyjną. Wobec powyższego środki na okresowe przeglądy techniczne i prace pomiarowe,
związane z ograniczeniem emisji CO2 będą finansowane z budżetu Gminy Bielawa za
pośrednictwem Ośrodka Sportu i Rekreacji.
Najistotniejsze bariery i obszary problemowe stanowiące utrudnienia i ryzyka w
realizacji projektu
W trakcie realizacji projektu nie napotkano na większe bariery (poza wspomnianymi
konsekwencjami nieprecyzyjnego zapisu w SIWZ).
202
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.8.6. Remont zabudowy regulacyjnej rzeki Kamiennej w km 0+000-10+500 w
miejscowości Jelenia Góra143
Podstawowe informacje o projekcie
Wyszczególnienie
Charakterystyka
Projekt
Remont zabudowy regulacyjnej rzeki Kamiennej w km 0+000-10+500 w
miejscowości Jelenia Góra
Działanie
4.4. Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom
Beneficjent
Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu
Stan realizacji
Projekt zakończony. Złożony wniosek o płatność końcową.
Data podpisania umowy
2010-08-20
Wartość
projektu (zł)
9046563,14
całkowita
143
Opis przygotowany na podstawie wywiadu przeprowadzonego u Beneficjenta oraz strony internetowej
http://wroclaw.rzgw.gov.pl.
203
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Wartość
UE (zł)
dofinansowania
6507124,09
Wybór projektu i jego kształtu
Wybór zakresu projektu wynikał ze struktury zagrożenia. W tym przypadku wylewająca się
rzeka stanowiła zagrożenie dla terenów mocno zurbanizowanych. Wybierając projekty do
realizacji analizuje się układ przestrzenny danego miasta w celu identyfikacji najbardziej
efektywnych prac z punktu widzenia zakładanego do osiągnięcia celu polegającego na
zabezpieczeniu przeciwpowodziowym.
Wylewająca się rzeka stanowi duże zagrożenie dla ludzi, ale także roślin i zwierząt
występujących na danym terenie. Powódź powoduje wymierne straty gospodarcze.
Wylewająca się rzeka, jak określono w studium wykonalności, stanowiła zagrożenie dla 2 tys.,
mieszkańców, 60 budynków mieszkalnych. Powodowała zagrożenie dla 19 dróg w bezpośrednim
sąsiedztwie, 4 szkół, domu kultury, sieci wodociągowej, kanalizacji sanitarnej i deszczowej.
Konsultacja założeń projektu z odbiorcami
Pomimo braku obowiązków przeprowadzenia konsultacji założeń projektu z jego odbiorcami
takie konsultacje zostały przeprowadzone. Konsultacji poddane zostały założenia projektu na
etapie rozwiązań projektowych z mieszkańcami bezpośrednio sąsiadującymi z rzeką. Mieszkańcy
zgłaszali potrzebę wykonania murków czy też schodów umożliwiających zejście do koryta rzeki.
Konsultacje społeczne zostały przeprowadzone w ramach procedury uzyskania pozwolenia
wodno-prawnego.
Stopień osiągnięcia celów zdefiniowanych na etapie przygotowania
Celem projektu było zmniejszenie zagrożenia przeciwpowodziowego dla terenów
zurbanizowanych i dla środowiska naturalnego. Powódź powoduje olbrzymie straty nie dla ludzi
ale także dla środowiska naturalnego. Wylewająca się poza koryto woda niszczy siedliska
naturalne zarówno zwierząt jak i roślin. Niszczy nie tylko woda, ale też wszystkie śmieci, które
są niesione przez wodę. Wylewająca się rzeka Kamienna stanowiła duże zagrożenie dla
bezpieczeństwa ludzi i ich mienia, ale także dla wartości kulturalnej – kościołów czy też
budynków wpisanych do rejestru zabytków. Powódź niszczy także organizmy na co dzień żyjące
w rzekach. Celem realizacji zadania była też więc budowa na stopniach przepławek w celu
zwiększenia bioróżnorodności, aby poszczególne gatunki ryb mogły się swobodnie
przemieszczać w górę i dół rzeki. Przyczynia się to do rozszerzenia zakresu migracji i populacji
pewnych gatunków. Celem była również budowa schronów dla ryb, schowków przy stopniach,
budowa niecek wypadowych dla ryb.
Dlatego też można wskazać, że głównym celem realizacji projektu jest ochrona
przeciwpowodziowa, a pośrednim ochrona fauny i flory występującej w korycie rzecznym, a
także w jego sąsiedztwie.
Założony do realizacji cel udało się w pełni zrealizować.
Zaspokojenie potrzeb użytkowników przez projekt
Realizacja projektu zaspokaja potrzeby mieszkańców terenów wokół rzeki Kamiennej w Jeleniej
Górze w zakresie zabezpieczenia powodziowego. Powoduje to, że w najbliższym czasie nie ma
potrzeby realizacji na tym odcinku rzeki kolejnego projektu.
204
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Ocena skuteczności systemu zarządzania i wdrażania projektu
Projekt był zarządzany przez Dział utrzymania wód i urządzeń wodnych RZGW we Wrocławiu.
Jeden z pracowników działu pełnik rolę opiekuna projektu, gdyż, zgodnie z wewnętrzną
procedurą, w przypadku dużych projektów, powoływane są Jednostki Realizujące Projekt, a przy
małych, wyznaczani są opiekunowie projektu. Każdy projekt realizowany jest przy współpracy
całego działu, ale też we współpracy z innymi działami np. finansowym, prawnym czy zamówień
publicznych.
Na zewnątrz zostało natomiast zlecone opracowanie studium wykonalności oraz dokumentacji
projektowej.
W opinii przedstawicieli beneficjenta taki system zarządzania tego typu projektami się sprawdza.
Można go ocenić jako bardzo efektywny.
Realizacja projektu zgodnie z założeniami
Realizacja projektu przebiegała zgodnie z założeniami. W ramach projektu zakładano:
 poszerzenie koryta, czyli usunięcie wszystkich zwężeń,
 remont, odtworzenie lub budowa murów,
 podbudowę ław fundamentowych oraz mostów.
Założone zadania udało się w pełni zrealizować. Nie udało się go jednak zrealizować w
zakładanym terminie, z przyczyn niezależnych od Wykonawcy robót budowlanych
prowadzonych w ramach projektu. Przez kilka miesięcy w rzece utrzymywał się wysoki stan
wód, który uniemożliwiał prowadzenie prac. Spowodowało to konieczność podpisania aneksu do
umowy o dofinansowanie projektu.
Efektywność sposobu zorganizowania procesu inwestycji
Sposób zorganizowania procesu inwestycji ocenić można jako efektywny. Czynnikiem, który
jednak w pewnym stopniu wpływa na obniżenie efektywności są braki kadrowe. Beneficjent
zwrócił uwagę, że w trakcie realizacji projektu trzykrotnie zmieniał się jego opiekun. Zdarza się
dosyć często, że pracownicy odchodzą z pracy. Powoduje to konieczność zatrudnienia kolejnej
osoby i jej przeszkolenia, co w jakimś stopniu wpływa na efektywność zorganizowania procesu
inwestycji.
Efekt netto realizowanego projektu
Właściwym wskaźnikiem do pomiaru efektu netto tego projektu jest zminimalizowanie ryzyka
wystąpienia powodzi, powodującej zagrożenia dla zdrowa i życia mieszkańców, fauny i flory
występującej na danym terenie, a także dla budynków mieszkalnych i innej infrastruktury.
Osiągnięto to zostało poprzez przeprowadzenie remontu koryta rzeki wraz z jej regulacją. Przed
inwestycją na tym odcinku rzeki bardzo często dochodziło do podtopień czy też do powodzi. Był
to odcinek, na którym odnotowano największe straty po powodzi w 2006 r. Po przeprowadzeniu
inwestycji ryzyko wystąpienia powodzi zostało zminimalizowane. Gdyby inwestycji nie
przeprowadzono, cały czas istniałoby bardzo realne ryzyko wystąpienia powodzi podczas
obfitych deszczy. Według informacji uzyskanych od beneficjenta, ze względu na znaczny zakres
inwestycji oraz koszty z nią związane, nie mógłby on zrealizować tego przedsięwzięcia tylko ze
środków własnych, a tym samym osiągnąć zakładanych wskaźników. Dzięki realizacji projektu
udało się uregulować 10,5 km rzeki, objąć ochroną przeciwpowodziową 2000 osób oraz 500 ha
205
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
powierzchni. Rezultaty osiągnięte zostały dzięki realizacji projektu i wpływ na ich osiągnięcie nie
miały inne czynniki oraz inne projekty.
Finansowanie eksploatacji po okresie trwałości projektu
Finansowanie inwestycji po okresie trwałości będzie dokonywane z budżetu beneficjenta. Z jego
środków finansowane będzie bieżące utrzymanie inwestycji. W przypadku natomiast
konieczności przeprowadzenia jakiegoś większego remontu będą mogły być wykorzystane
środki Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej lub Wojewódzkiego
Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej z Wrocławia.
Najistotniejsze bariery i obszary problemowe stanowiące utrudnienia i ryzyka w
realizacji projektu
Największym problemem podczas realizacji projektu było pogodzenie kwestii ochrony
środowiska naturalnego z realizacją robót. Sprzęt budowlany musi bowiem wjechać w koryto
rzeki, aby je poszerzyć. Powoduje to krótkotrwałą interwencję w środowisko naturalne rzeki.
Problem stanowiła także interpretacja przepisów prawnych. Często się zdarza, że jakiś zapis
prawny jest interpretowany przez różne osoby w różny sposób. Jako przykład podano przepisy
prawa budowlanego i wodnego.
Problemem był także wzrost stawki podatku VAT, który spowodował konieczność przygotowania
aneksów do umów. Niejednoznacznie interpretowano także czy 1% wzrost jest kosztem
kwalifikowanym, czy też niekwalifikowanym.
Największym natomiast zidentyfikowanym ryzykiem było ryzyko wystąpienia powodzi w trakcie
realizacji prac budowlanych.
Należało także uwzględniać ryzyka związane z prowadzeniem prac budowlanych. Część
budynków stoi na murach przy rzece, co powoduje, że w momencie prowadzenia prac w korycie
rzeki istnieje ryzyko osunięcia się takiego budynku. Ryzyko jest minimalizowane poprzez
podpieranie i stemplowanie budynków.
Często przy realizacji tego typu projektów pojawiają się protesty społeczne. Mieszkańcy nie
zgadzają się na wykupienie gruntu lub też na czasowe zajęcie jakiejś części swojej działki. W
badanym projekcie taki problem się nie pojawił. Pokazuje to jednak, że przeprowadzanie takich
konsultacji w ramach każdego projektu jest konieczne.
206
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.8.7. Lipki - Oława - modernizacja obwałowań, gm. Oława i Jelcz - Laskowice.
Modernizacja wału W-1(OM)144
Podstawowe informacje o projekcie
Wyszczególnienie
Charakterystyka
Projekt
Lipki - Oława - modernizacja obwałowań, gm. Oława i Jelcz - Laskowice.
Modernizacja wału W-1(OM)
Działanie
4.4. Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom
Beneficjent
Województwo Dolnośląskie (Dolnośląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych we
Wrocławiu)
Stan realizacji
Projekt realizowany.
Data podpisania umowy
2012-10-09
Wartość
projektu
(zł)
całkowita
10895568,73
Wartość
UE (zł)
dofinansowania
8979449,47
Wybór projektu i jego kształtu
Wał W-1(OM) stanowi jeden z elementów systemu ochrony przed powodzią doliny Odry.
Zaprojektowany po wielkiej powodzi z 1903 r., został wybudowany w latach 1912-1930.
Ostatnie powodzie w latach 1997 i 2010, które spowodowały zalanie części miasta i gminy JelczLaskowice, potwierdziły konieczność jego modernizacji w celu zapewnienia bezpieczeństwa
mieszkańców miasta Jelcz-Laskowice i miejscowości Lęg oraz ochrony przed wylewami
powodziowymi rzeki Odry zabudowań mieszkalnych, gospodarczych, zakładów przemysłowych,
infrastruktury i zabytków kultury tego miasta.
Długość przewidzianego do modernizacji wału wraz z budową nowych odcinków wynosi około
5,20 km.
144
Opis przygotowany na podstawie wywiadu przeprowadzonego z Beneficjentem, materiałów przekazanych przez
Beneficjenta oraz strony internetowej http://www.dzmiuw.wroc.pl.
207
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Projekt realizowany jest ze środków finansowych Regionalnego Programu Operacyjnego dla
Województwa Dolnośląskiego na lata 2007-2013 (Priorytet 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne”, działanie 4.4 „Zabezpieczenie przeciwpowodziowe i zapobieganie suszom”),
rezerwy celowej budżetu państwa „Program dla Odry - 2006” oraz dotacji Wojewódzkiego
Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu. Dofinansowanie projektu w
kwocie ok. 14,98 mln zł ze środków RPO WD stanowi ok. 81,3% całkowitych wydatków
kwalifikowanych Projektu i ok. 70,5% całkowitych kosztów Projektu szacowanych w wysokości
ok. 21,2 mln. zł Zakończenie prac budowlanych w ramach projektu planowane jest na 30
listopada 2014 roku, a zakończenie finansowe na 31 grudnia 2014 r..
Realizacja przedmiotowego projektu składa się z trzech zadań.
Zadanie 1 obejmuje modernizację wału w km 0+000 ÷ 2+580 i 3+370 ÷ 4+150 o łącznej
długości 3,36 km, w tym budowa nowych odcinków wału o dł. 1,09 km i przebudowa wału
istniejącego o dł. 2,27 km. Modernizację wału przewiduje się w miejscach, w których jest to
konieczne: podwyższenie i ewentualne poszerzenie korony wału, wzmocnienie nasypu wału dla
poprawy stateczności, zmniejszenia ryzyka rozmycia oraz ograniczenia negatywnego
oddziaływania zjawisk filtracji, poprawę warunków eksploatacji (utrzymania i kontroli) przez
modernizacje dróg i wjazdów na koronę oraz budowę nowych odcinków zamykających na
początku i na końcu wału.
Zadanie 2 obejmuje alternatywną trasę dla wyłączonego odcinka wału W-1(OM) w km 2+580 ÷
3+370 na dł. 0,79 km. Wyłączenie odcinka zostało spowodowane decyzją o środowiskowych
uwarunkowaniach Burmistrza Jelcza-Laskowic z dnia 23.04.2009 r. (l. dz. nr GS-762415/680/2008/2009), która stanowi, że z uwagi na znajdującą się na wale aleję dębową, złożoną
z drzew cennych przyrodniczo oraz występujące chronione gatunki chrząszczy, należy
zrezygnować z podwyższenia korony wału i w porozumieniu z dendrologiem rozważyć
zastosowanie przegród mobilnych. Jednocześnie decyzja stwierdza, że jeśli zastosowanie
takiego rozwiązania na etapie realizacji lub eksploatacji – w opinii dendrologa – stanowiłoby
zbyt duże zagrożenie dla alei dębowej rosnącej na tym odcinku wału lub w przypadku gdyby
takie rozwiązanie nie było możliwe do zastosowania z innych względów (np. technicznych lub
ekonomicznych), należy zaprojektować wał biegnący inną trasą. Techniczne i organizacyjne
warunki wykluczyły możliwość zaprojektowania i wykonania przegród mobilnych, dodatkowo
rozwiązanie to nie dawało możliwości uniknięcia zniszczenia brył korzeniowych dębów cennych
przyrodniczo. Zatem konieczne okazało się zaprojektowanie nowego odcinka wału, po
alternatywnej trasie, biegnącej pomiędzy istniejącym wałem a stawem. Zadanie polega na
wybudowaniu wału spełniającego parametry II klasy ważności budowli hydrotechnicznych.
W zakres zadania 3 wchodzi wydłużenie wału W-1(OM) w części początkowej i końcowej na
długości około 1,06 km. Konieczność takiego wydłużenia wału W-1(OM) stwierdzono po
przejściu fali powodziowej w maju 2010 roku. Zadanie polega na budowie: wału o dł. 0,74 km,
muru oporowego pełniącego funkcje wału na dł. 0,32 km oraz dwóch śluz wałowych w korycie
rz. Młynówki Jeleckiej.
Konsultacja założeń projektu z odbiorcami
Konsultacje ze społeczeństwem były przeprowadzone na etapie opracowania dokumentacji
projektowej. Na spotkaniach w obecności przedstawicieli władz gminy Jelcz-Laskowic,
mieszkańcy byli informowani o proponowanych rozwiązaniach projektowych. Udział
społeczeństwa był na każdym etapie uzyskiwania decyzji administracyjnych, w tym decyzji o
środowiskowych uwarunkowaniach. Decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach uzyskano po
przeprowadzaniu procedur oceny oddziaływania na środowisko zgodnie z Ustawą z dnia 3
października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko.
208
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Wszczęcie postępowań w sprawie wydawania decyzji i możliwości wzięcia czynnego udziału
podawano do publicznej wiadomości na tablicy ogłoszeniowej Urzędu Miasta i Gminy w JelczuLaskowicach, Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska we Wrocławiu (RDOŚ), BIP RDOŚ we
Wrocławiu. Do decyzji tej nie wniesiono uwag.
Stopień osiągnięcia celów zdefiniowanych na etapie przygotowania
Projekt ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa powodziowego mieszkańców miasta JelczLaskowice i miejscowości Łęg (gm. Oława) oraz ochronę przed wylewami powodziowymi rzeki
Odry zabudowań mieszkalnych, gospodarczych, zakładów przemysłowych, infrastruktury i
zabytków kultury tego miasta. Roboty polegają na odbudowie, modernizacji i budowie wałów
przeciwpowodziowych na długości 5,20 km. Cele te zostaną osiągnięte w momencie
zakończenia realizacji projektu. W trakcie wykonywania prac nie ma możliwości oszacowania w
jakiej części udało się zapewnić bezpieczeństwo powodziowe na danym terenie.
Zaspokojenie potrzeb użytkowników przez projekt
Przedmiotowy projekt ma korzystny wpływ na potrzeby ludzi, gospodarki i środowiska.
Najważniejsze korzyści dotyczą:

poprawy jakości życia mieszkańców terenów zabezpieczonych powodziowo o wysokich
walorach przyrodniczych,

stworzenia całościowej ochrony przeciwpowodziowej miasta Jelcz-Laskowice i m. Łęg, tak
od rzeki Odry, jak i Młynówki Jeleckiej z obwałowaniami spełniającymi wymogi II klasy
budowli hydrotechnicznych,

zmniejszenie ryzyka szkód powodziowych,

wzrostu bezpieczeństwa powodziowego mieszkańców, przedsiębiorców, turystów

możliwości lepszego wykorzystania przez miasto Jelcz-Laskowice posiadanego potencjału
gospodarczego,

poprawy stanu środowiska naturalnego – ochrona przed zalaniem terenów zagrożonych jest
również istotna z uwagi na duże zróżnicowanie cennych przyrodniczo obszarów leżących w
terenie zalewowym oraz zachowanie cennych siedlisk i ostoi zaliczanych do obszarów
Natura 2000,

zachowania trwałości podstawowych procesów przyrodniczych,

możliwości zagospodarowania terenów chronionych w sposób zgodny z wymogami ochrony
przeciwpowodziowej- możliwość wykorzystania starorzeczy, bioróżnorodności przyrodniczej
pod kątem turystyczno-rekreacyjnym,

poprawy atrakcyjności turystycznej, rekreacyjnej – ograniczenie zagrożeń ma również
korzystny wpływ na rozwój turystyki kwalifikowanej, jaka mogłaby funkcjonować na tym
terenie oraz rekreacji związanej z planowanym zagospodarowaniem przestrzennym pasma
Odry,

lepszej ochrony dóbr kultury, znalezisk archeologicznych - w obszarze zalewowym znajduje
się grodzisko pochodzące z XII wieku,

wzmocnienia
pozytywnego
wizerunku
gminy
Jelcz-Laskowice,
jako
miejsca
bezpieczniejszego zamieszkiwania i pracy przy już występującym wysokim potencjale
rozwojowym miasta Jelcz-Laskowice,
209
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami

przyrostu miejsc pracy podczas realizacji przedsięwzięcia w firmach wykonujących prace
budowlane w ramach projektu,

oszczędności w kosztach utrzymania wałów z tytułu ograniczenia robót remontowych
spowodowanych zdarzeniami powodziowymi,

wzrostu zaufania do administracji publicznej.
Ocena skuteczności systemu zarządzania i wdrażania projektu
System zarządzania i wdrażania przedsięwzięcia obejmuje odpowiednie komórki organizacyjne
Beneficjenta (Dolnośląski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych we Wrocławiu). Zgodnie ze
statutem, DZMiUW sprawuje m.in. funkcję Inwestora bezpośredniego w imieniu Marszałka
Województwa, do którego zadań własnych należy zabezpieczenie powodziowe.
Swoją funkcję DZMiUW we Wrocławiu pełni poprzez:
- kompleksowe przygotowanie dokumentacji, oraz wiążących się z tym spraw formalnoprawnych (Dział Inwestycji, IM,)
- zapewnienie wykonawstwa i zawieranie umowy o roboty (Dział Zamówień Publicznych i
Umów, DZ)
- nadzorowanie i wykonywanie robót oraz ich odbiory (Dział Inwestycji-Grupa Inspektorów
Nadzoru, IM)
- rozliczenie finansowe i rzeczowe (Dział Inwestycji, Dział Planowania, Sprawozdawczości
i Pozyskiwania Funduszy, DP)
Takie zorganizowanie zarządzania projektem jest efektywne i zostało sprawdzone przy realizacji
wielu inwestycji.
Realizacja projektu zgodnie z założeniami
Projekt jest w trakcie realizacji z planowanym terminem zakończenia w 2014 r. Do momentu
badania, projekt jest realizowany zgodnie z założeniami.
Efektywność sposobu zorganizowania procesu inwestycji
Sposób zorganizowania procesu inwestycyjnego można ocenić efektywnie. Potwierdzeniem
efektywności sposobu zorganizowania procesu inwestycyjnego jest realizacja inwestycji zgodnie
z harmonogramem rzeczowo-finansowym.
Efekt netto realizowanego projektu
Właściwym wskaźnikiem do pomiaru efektu netto tego projektu jest modernizacja wału w celu
zapewnienia bezpieczeństwa mieszkańców miasta Jelcz-Laskowice i miejscowości Lęg oraz
ochrony przed wylewami powodziowymi rzeki Odry zabudowań mieszkalnych, gospodarczych,
zakładów przemysłowych, infrastruktury i zabytków kultury tego miasta. Przed inwestycją na
terenie tym występowały częste powodzie. Ostatnie miały miejsce w latach 1997 i 2010 i
spowodowały zalanie części miasta i gminy Jelcz-Laskowice Po przeprowadzeniu inwestycji
treny te zostaną zabezpieczone przed powodzią. Gdyby inwestycji nie przeprowadzono mogłoby
dojść do kolejnych powodzi na tym terenie. Realizacja przedmiotowego projektu bez wsparcia
środków RPO WD 2007-2013 nie była by możliwa. DZMIUW nie posiada środków we własnym
budżecie na realizację tego typu inwestycji. a tym samym osiągnąć zakładanych wskaźników nie
byłoby możliwe. Bezpośrednim materialnym efektem realizacji przedsięwzięcia będzie
210
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
zmodernizowanie do parametrów II klasy - 5,20 km obwałowań, przy czym odcinek 2,27 km
dotyczy obwałowań istniejących, a odcinek 2,93 km obwałowań nowych. Efekt ten zdefiniowany
został jako wskaźnik produktu. Rezultatem natomiast budowy obwałowań będzie znaczne
zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowe miasta Jelcz-Laskowice i m. Łęg przez objęcie
ochroną 8 200 osób i terenu o powierzchni ok. 1 740 ha. Rezultaty osiągnięte zostały dzięki
realizacji projektu i wpływ na ich osiągnięcie nie miały inne czynniki.
Finansowanie eksploatacji po okresie trwałości projektu
Analizy przeprowadzone w odniesieniu do wykonalności, trwałości projektu potwierdziły
zdolność Beneficjenta do realizacji projektu zarówno pod względem prawnym, organizacyjnym,
finansowym jak i w zakresie utrzymania efektów realizacji projektu przez okres, co najmniej 5ciu lat od momentu zakończenia realizacji projektu.
W okresie trwałości projektu za eksploatację będzie odpowiedzialny Beneficjent - Dolnośląski
Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych we Wrocławiu.
Najistotniejsze bariery i obszary problemowe stanowiące utrudnienia i ryzyka w
realizacji projektu
Największy wpływ na realizację projektu mają:
 wzrost nakładów inwestycyjnych wynikający z robót dodatkowych i zamiennych,
 problemy wywłaszczeniowe,
 terminy uzyskania
budowlanych.
decyzji
administracyjnych
warunkujące
rozpoczęcie
robót
W analizowanym projekcie wystąpiła konieczność wykonania zarówno robót dodatkowych jak i
zamiennych. Beneficjent był zobowiązany do wykonania protokołu konieczności wykonania
takich robót. Protokół taki został przekazany do IZ do zatwierdzenia. Roboty dodatkowe są
kosztami niekwalifikowanymi, natomiast roboty zastępcze zostały uznane za koszt
kwalifikowany.
Nie pojawiły się natomiast w trakcie realizacji projektu problemy wywłaszczeniowe. Uzyskano
także wszystkie niezbędne decyzje administracyjne, które warunkowały rozpoczęcie robót.
Problemy wynikające z istniejących uwarunkowań w stosunku do tematyki projektu dotyczą:
 konfliktów środowiskowych związanych z koniecznością zapewnienia ochrony przyrody i
krajobrazu a potrzebami ochrony przeciwpowodziowej,
 utrzymywanie się presji na wykorzystanie zasobów środowiska i otwartych przestrzeni z
wysokimi walorami przyrodniczo-krajobrazowymi na potrzeby mieszkalnictwa. Presja
inwestycyjna przyczynia się do stałego wzrostu zagrożenia powodziowego poprzez
zabudowywanie dolin rzecznych.
Na realizowanym odcinku wału występowała aleja cennych przyrodniczo dębów. Spowodowało
to konieczność wykonania projektu zastępczego. Projekt ten był konsultowany ze środowiskami
ekologicznymi i został przez nich zaakceptowany.
211
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.8.8. Likwidacja, rekultywacja i zagospodarowanie służbowych stacji paliw w 23
jednostkach miejskich i powiatowych Policji woj. dolnośląskiego145
Podstawowe informacje o projekcie
Wyszczególnienie
Charakterystyka
Projekt
Likwidacja, rekultywacja i zagospodarowanie służbowych stacji paliw w 23
jednostkach miejskich i powiatowych Policji woj. dolnośląskiego
Działanie
4.5. Rekultywacja obszarów zdegradowanych
Beneficjent
Komenda Wojewódzka Policji we Wrocławiu
Stan realizacji
Projekt realizowany.
Data
umowy
podpisania
2012-10-09
Wartość
całkowita
projektu (zł)
3658352,19
Wartość
dofinansowania UE (zł)
2928459,25
145
Opis przygotowany na podstawie wywiadu przeprowadzonego z Beneficjentem, materiałów przekazanych przez
Beneficjenta oraz strony internetowej www.dolnoslaska.policja.gov.pl.
212
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Wybór projektu i jego kształtu
Wybór projektu oraz jego kształt jest bezpośrednią konsekwencją procesu zamknięcia i
wyłączenia z eksploatacji przez KWP we Wrocławiu służbowych stacji paliw znajdujących się na
terenie województwa. Sam proces zamknięcia wynikał zarówno z fatalnego stanu obiektów, jak
i zmieniających się przepisów Ministerstwa Infrastruktury zmierzających do wyeliminowania
kosztownych i niebezpiecznych (dla zdrowia, życia, środowiska) urządzeń i obiektów służących
do składowania i dystrybucji paliw płynnych. Przeprowadzona inwentaryzacja takich obiektów
na terenie garnizonu dolnośląskiego wykazała 23 lokalizacje, w których konieczne okazało się
podjęcie szybkich i niezbędnych działań likwidacyjnych i rekultywacyjnych. W 2009 roku podjęto
rozmowy z UMWD w sprawie możliwości realizacji takiego przedsięwzięcia w ramach RPO WD.
Przeprowadzono niezbędne konsultacje z IZ RPO WD co do zakresu, szacowanych kosztów oraz
czasu realizacji inwestycji. W 2010 r. wystąpiono z wnioskiem do Zarządu Województwa
Dolnośląskiego o wpisanie przedłożonego projektu na Indykatywny Wykaz Indywidualnych
Projektów Kluczowych RPO WD 2007-2013 (IWIPK). Po wpisaniu projektu na IWIPK
przystąpiono do dokładnej analizy i przygotowania ostatecznej wersji projektu, który po
konsultacjach środowiskowych został złożony do oceny w I kwartale 2012 r.
Realizacja projektu obejmuje likwidację, rekultywację i zagospodarowanie służbowych stacji
paliw w następujących jednostkach:
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
9)
10)
11)
12)
13)
14)
15)
16)
17)
18)
19)
20)
21)
22)
23)
KWP Wrocław,
KMP Jelenia Góra,
KMP Wałbrzych,
KPP Dzierżoniów,
KPP Głogów,
KPP Góra,
KPP Jawor,
KPP Kamienna Góra,
KPP Kłodzko,
KPP Lubań,
KPP Lwówek Śląski,
KPP Milicz,
KPP Oleśnica,
KPP Strzelin,
KPP Środa Śląska,
KPP Świdnica,
KPP Wołów,
KPP Ząbkowice Śląskie,
KPP Zgorzelec,
KPP Złotoryja,
KP Bielawa,
KP Nowa Ruda,
KP Syców.
W etapie I projektu wykonane zostaną prace w Wołowie, Strzelinie, Ząbkowicach Śl., Kłodzku,
Wałbrzychu oraz Nowej Rudzie. Zamówienie publiczne na likwidację i rekultywację pozostałych
17 stacji zostanie podzielone na części, aby wykonawcy mogli prowadzić prace równolegle.
W ramach projektu zostaną przeprowadzone między innymi prace polegające na:
 badaniu gruntu w strefie oddziaływania stacji paliw wraz z jego wymianą i utylizacją po
stwierdzeniu skażenia produktami ropopochodnymi,
 poddanie skażonego gruntu utylizacji na wskazanych i przygotowanych do tych celów
składowiskach prowadzonych przez wyspecjalizowane jednostki,
213
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
 demontaż i rozbiórka stalowych wiat i innych osłon stanowisk tankowania, powierzchni
utwardzonych – płyt betonowych, trylinek, asfaltów, zbiorników podziemnych oraz
podziemnej i naziemnej instalacji paliwowej,
 nawiezieniu nowych warstw zasypowych wraz z gruntem,
 aranżacji terenu - m.in. nasady ozdobnych krzewów lub drzew, montaż elementów
małej architektury etc.,
 przebudowa zniszczonych powierzchni utwardzonych placów manewrowych, kanalizacji
deszczowej czy elementów ogrodzenia w strefie przeznaczonej do utylizacji stacji paliw.
Usunięcie podziemnych zbiorników po materiałach ropopochodnych, ich utylizacja oraz
likwidacja skażeń pozwoli na wyeliminowanie zanieczyszczeń zagrażających środowisku,
spowoduje powstrzymanie jego degradacji - w szczególności powstrzyma przedostawanie się do
gleby oraz wód gruntowych związków chemicznych znajdujących sie w produktach
ropopochodnych.
Konsultacja założeń projektu z odbiorcami
Projekt był szeroko konsultowany, począwszy od szczebla lokalnego z Komendantami
Powiatowymi i Miejskimi, w których gestii leżał nadzór na nieczynnymi obiektami stacji paliw, a
na samej IZ RPO kończąc. Projekt był również opiniowany pod kątem środowiskowych
uwarunkowań i minimalizacji zagrożeń wynikających z ich ewentualnego pozostawienia lub
likwidacji – z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska oraz pełnomocnikiem ds.
środowiskowych RPO WD w UMWD.
Stopień osiągnięcia celów zdefiniowanych na etapie przygotowania
Celem projektu jest kompleksowa likwidacja 23 stacji paliw na terenie województwa
(wydołowanie zbiorników, usunięcie instalacji paliwowych, dystrybutorów, wiat, osłon itp.),
rekultywacja skażonego terenu i przywrócenie równowagi ekologicznej na terenach inwestycji.
Usunięcie podziemnych zbiorników po materiałach ropopochodnych oraz ich utylizacja,
oczyszczanie i likwidacja skażeń zgodnie z wymogami ochrony środowiska i unijnymi, pozwoli na
osiągnięcie zakładanego celu, którym jest wyeliminowanie zanieczyszczeń zagrażających
środowisku i jego użytkownikom. Spowoduje także powstrzymanie degradacji środowiska
naturalnego, a w szczególności powstrzyma przedostawanie się do gleby oraz wód gruntowych
związków chemicznych znajdujących się w produktach ropopochodnych oraz pozwoli na nowe
zagospodarowanie tych terenów. Na zrekultywowanym terenie planowane jest utworzenie
skwerów ozdobnych, nasadzenie drzew i krzewów, montaż elementów małej architektury
takich, jak: ławki, zadaszenia, stoły, punkty oświetleniowe, kosze na śmieci. Przewiduje się
także stworzenie miejsc postojowych. Efekt ekologiczny osiągnięty poprzez uniemożliwienie
wydostawania się paliwa i jego przeciekania do gruntu, spowoduje zapewnienie ochrony
powietrza, wody i gruntu.
W chwili obecnej (luty 2014 r.) zrekultywowane zostały 4 obiekty, które zostały ujęte w
przetargu w 2013 r. Na terenie KMP w Wałbrzychu trwają natomiast odbiory.
Zaspokojenie potrzeb użytkowników przez projekt
Projekt całkowicie zaspokaja potrzeby użytkowników związane z rekultywacją i przywróceniem
do użytku zdegradowanych terenów po stacjach paliw. Tereny zyskają nową aranżację,
poprawiony zostanie stan środowiska naturalnego dzięki nawiezieniu nowej ziemi oraz usunięciu
tej zanieczyszczonej oraz skażonej. Dzięki temu projekt wpłynie pozytywnie na życie
mieszkańców obszaru wsparcia, eliminując ryzyko szerszego skażenia środowiska naturalnego
(w tym wód gruntowych) substancjami ropopochodnymi. Tym samym projekt odpowiada na
214
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
żywotne potrzeby mieszkańców województwa, chcących funkcjonować w bezpiecznym
środowisku. Należy bowiem podkreślić, że dostęp do zrekultywowanych obszarów nie będzie w
żaden sposób ograniczony.
Ocena skuteczności systemu zarządzania i wdrażania projektu
Projekt jest zarządzany i wdrażany przez specjalnie powołany zespół zadaniowy, na czele
którego stoi Zastępca Komendanta Wojewódzkiego Policji we Wrocławiu. W skład zespołu
wchodzą przedstawiciele różnych komórek organizacyjnych KWP we Wrocławiu, odpowiedzialni
w swoim zakresie za konkretne zadania związane z właściwą realizację projektu. Prace zespołu
koordynowane są przez Wydział Zamówień Publicznych i Funduszy Pomocowych KWP, który
realizuje zamówienia publiczne na wniosek Wydziału Inwestycji i Remontów KWP oraz innych
wydziałów, rozlicza wydatki związane z projektem, czuwa nad realizacją inwestycji oraz
wskaźników zgodnie z założeniami inwestycji, dokonuje niezbędnych zmian w planach
finansowych oraz zabezpiecza środki na realizację zadań w porozumieniu z Wydziałem Finansów
KWP oraz Biurem Finansów KGP. Organizowane są cykliczne spotkania zespołu, podczas których
omawiane są postępy bądź trudności w realizacji przedsięwzięcia oraz wybierane są możliwe
scenariusze rozwiązań. Taki sposób organizacji procesu zarządzania projektem pozwolił na jego
sprawną realizację. Należy podkreślić, że analogiczny sposób zarządzania projektem stosowany
w przypadku realizacji wszystkich projektów dofinansowanych ze środków Unii Europejskiej.
Realizacja projektu zgodnie z założeniami
Co do zasady projekt jest realizowany zgodnie z założeniami – w kwestii zakresu oraz celów do
osiągnięcia. Ze względu na przekroczenie wartości zamówienia podczas pierwszego przetargu
na likwidację i rekultywację 9 obiektów stacji paliw, konieczne było jego unieważnienie,
ponowna kalkulacja inwestycji, zwiększenie wartości projektu oraz wartości kwotowej
dofinansowania na lata 2013-2014. Było to możliwe dzięki przychylności IZ RPO WD. Powyższe
okoliczności wpłynęły na terminowość realizacji poszczególnych zadań w projekcie oraz termin
osiągnięcia wskaźników produktu i rezultatu. Ostatecznie w 2013 r. rozstrzygnięto przetarg dla 6
z ogólnej liczby 9 obiektów. Ze względu na opieszałość wykonawcy, prace na 5 obiektach nie
zostały zakończone w terminie i były kontynuowane w 2014. W związku z zaistniałą sytuacją na
wykonawcę zostały nałożone kary umowne. Naliczone kary umowne za opóźnienia sięgnęły
ponad 50% wartości zamówienia. W dalszym ciągu naliczane są kary umowne za KMP w
Wałbrzychu. Obecnie jest przygotowywana dokumentacja do wszczęcia postępowania o
zamówienie publiczne na wykonanie dokumentacji technicznej oraz likwidacji i rekultywacji
stacji paliw w pozostałych 17 lokalizacjach.
Efektywność sposobu zorganizowania procesu inwestycji
Zadania w procesie inwestycyjnym zostały podzielone w ramach funkcjonującego zespołu
zadaniowego, aby możliwie jak najbardziej zwiększyć efektywność podejmowanych działań.
Biorąc pod uwagę szereg projektów zrealizowanych z powodzeniem w ramach RPO WD 20072013 oraz innych funduszy unijnych, tak funkcjonujący model (analogiczny do poprzednich
przedsięwzięć) zorganizowania procesu inwestycyjnego jest optymalny i efektywny.
Efektywność i terminowość procesu inwestycyjnego nie jest tylko wypadkową właściwego
przeprowadzenia zamówień publicznych i wybrania wykonawcy na rekultywację terenu oraz
należytego nadzoru nad prowadzonymi działaniami. Znaczący wpływ na ten proces ma
procedura związana z zabezpieczeniem odpowiednich środków na inwestycje w ramach
corocznego planowania budżetu na kolejny rok, jak również, tak jak miało to miejsce podczas
tej inwestycji, konieczność zabezpieczenia dodatkowych środków z rezerwy celowej budżetu
państwa, w związku z możliwym niedoszacowanie wartości przedsięwzięcia. Powyższe
215
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
procedury są długotrwałe i znacząco wpływają na dynamikę realizacji projektu, gdyż obejmują
szereg instytucji - KWP we Wrocławiu, KGP, MSW, a w przypadku środków z rezerwy celowej
budżetu państwa, dodatkowo wymagają akceptacji IZ RPO WD, MIR (dawne MRR) oraz MF.
KWP we Wrocławiu, mając duże doświadczenie w realizacji projektów inwestycyjnych, również o
szerokim zakresie, podejmuje odpowiednio wcześniej właściwe kroki zmierzające do
minimalizowania skutków niepożądanych działań i zapewnienia tym samym płynności inwestycji.
Dzięki temu projekt w żadnym razie nie jest zagrożony, a zakładane wskaźniki i efekty zostaną
osiągnięte.
Efekt netto realizowanego projektu
Właściwym wskaźnikiem do pomiaru efektu netto tego projektu jest powstrzymanie
zanieczyszczenia gruntu, powodującego zagrożenia dla zdrowa i życia mieszkańców oraz
zanieczyszczenie środowiska, dzięki likwidacji nieczynnych stacji paliw oraz rekultywacji
skażonego terenu. Przed inwestycją teren ulegał stopniowemu coraz większemu
zanieczyszczeniu. Po przeprowadzeniu inwestycji źródło zanieczyszczenia zostało/zostanie
usunięte. Gdyby inwestycji nie przeprowadzono, niszczejące elementy stacji w dalszym ciągu
zanieczyszczałyby otoczenia oraz wody gruntowe, przyczyniając się do degradacji środowiska na
wskazanych w projekcie obszarach. Według informacji ze strony beneficjenta, ze względu na
znaczny zakres inwestycji oraz koszty z nią związane, KWP we Wrocławiu nie mogłaby
zrealizować tego przedsięwzięcia tylko ze środków własnych, a tym samym osiągnąć
zakładanych wskaźników. Rezultaty osiągnięte zostały dzięki realizacji projektu i wpływ na ich
osiągnięcie nie miały inny czynniki
Finansowanie eksploatacji po okresie trwałości projektu
Eksploatacja obszarów inwestycji po okresie trwałości będzie finansowana ze środków KWP we
Wrocławiu, przeznaczanych na bieżące utrzymanie podległych Komend i Komisariatów.
Najistotniejsze bariery i obszary problemowe stanowiące utrudnienia i ryzyka w
realizacji projektu
Szacowanie wartości zamówienia na roboty likwidacyjne i rekultywacyjne. Znaczne różnice w
cenowe w składanych ofertach podczas przetargu, nieterminowi wykonawcy implikujący
konieczność wydłużania termin realizacja projektu oraz ponownego zabezpieczenia środków
finansowych w kolejnym roku budżetowym.
Sporym zidentyfikowanym ryzykiem był brak możliwości precyzyjnego oszacowania koniecznej
do wymiany ilości gleby, co mogło wpłynąć na koszt realizacji zadania. Na etapie
opracowywania wniosku nie było możliwości dokładnego zbadania, które zbiorniki nie były
szczelne przez co dochodziło do zanieczyszczenia gleb. Na obecnym etapie inwestycji nie doszło
do zidentyfikowania większego skażenia gruntu, aniżeli to, które zostało stwierdzone podczas
badania gruntu w 2012 r.
216
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.8.9. Bezpieczny Dolny Śląsk – rozbudowa centrów ratownictwa województwa
dolnośląskiego - zakup specjalistycznego sprzętu technicznego146
Podstawowe informacje o projekcie
Wyszczególnienie
Charakterystyka
Projekt
Bezpieczny Dolny Śląsk - rozbudowa centrów ratownictwa województwa
dolnośląskiego - zakup specjalistycznego sprzętu technicznego
Działanie
4.6. Wsparcie instytucji zajmujących się zabezpieczeniem środowiska naturalnego (zakup
sprzętu przez straż)
Beneficjent
Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej we Wrocławiu
Stan realizacji
Projekt zakończony. Złożony wniosek o płatność końcową.
Data podpisania umowy
2010-04-07
Wartość
całkowita
projektu (zł)
26251615
Wartość
dofinansowania UE (zł)
22291274,95
146
Opis przygotowany na podstawie wywiadu przeprowadzonego z Beneficjentem oraz strony internetowej
www.kwpsp.wroc.pl.
217
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Wybór projektu i jego kształtu
Województwo dolnośląskie jest regionem o szczególnej specyfice. Pod względem rozwoju
przemysłu, jak i intensywności ruchu turystycznego znajduje się w czołówce województw Polski.
Sprzyja temu lokalizacja geograficzna (granica z Republiką Federalną Niemiec i Republiką
Czeską), a także ukształtowanie terenu. Specyfika ta przekłada się na zagrożenia, jakie można
wskazać na tym terenie. Liczba działających Zakładów Dużego i Zwiększonego Ryzyka
wystąpienia poważnej awarii przemysłowej i intensywność transportu związanego z
działalnością tych zakładów, stanowią ogromne zagrożenie dla środowiska naturalnego. Na
terenie województwa istnieje rozbudowana sieć drogowa łącząca zachód Europy ze wschodem
oraz północ z południem. Z kolei, górski charakter południowej części województwa i
rozbudowana sieć rzeczna, stwarzają ryzyko występowania zagrożenia powodziowego, co w
ostatnich latach (również w roku bieżącym) zostało wielokrotnie potwierdzone.
Wszystkie te czynniki są na bieżąco analizowane i aktualizowane przez Państwową Straż
Pożarną – formację ustawowo powołaną do walki z pożarami i miejscowymi zagrożeniami.
Wnioski z analiz stanowią podstawę, zarówno do dostosowania programów szkolenia strażaków
Państwowej Straży Pożarnej, jak też określania potrzeb sprzętowych. Jednakże brak
dostatecznych środków budżetowych sprawia, iż zamierzenia dotyczące unowocześniania
sprzętu i wyposażenia, nie są realizowane w zakładanym tempie i zakresie. Ma to oczywisty
wpływ na skuteczność reagowania na potencjalne zagrożenia.
Zakres projektu wpisywał się w sposób oczywisty w działanie 4.6 RPO WD 2007-2013, czyli
„Wsparcie instytucji zajmujących się zabezpieczeniem środowiska naturalnego”. Komenda
Wojewódzka postanowiła wyjść z inicjatywą projektu, który obejmowałby całe województwo i w
którym uczestniczyłyby komendy powiatowe. Założeniem była poprawa bazy sprzętowej dla
poszczególnych jednostek powiatowych. Wpływ na taki kształt projektu miał zakres zadań
stawianych Państwowej Straży Pożarnej, który obejmuje zadania z zakresu ochrony środowiska,
ale też ochrony życia ludzkiego. Działania podejmowane w obszarze ochrony środowiska
obejmują minimalizowanie skutków zagrożeń naturalnych takich, jak powodzie, silne wiatry,
wichury czy inne kataklizmy, bądź zagrożenia cywilizacyjne, do których zalicza się przede
wszystkim awarie przemysłowe oraz awarie związane z transportem materiałów
niebezpiecznych.
Aktualnie użytkowany w jednostkach ratowniczo-gaśniczych sprzęt, a przede wszystkim pojazdy
pożarnicze, w wielu przypadkach wymaga modernizacji, uzupełnienia i wymiany. Problem ten
dotyczy zwłaszcza specjalistycznych pojazdów pożarniczych wykorzystywanych przy
zagrożeniach przemysłowych, technologicznych oraz przy pożarach i zagrożeniach naturalnych o
dużym zasięgu. Średni wiek pojazdów pożarniczych w województwie dolnośląskim, w roku 2008
wynosił 15,5 roku.
Modernizacja bazy sprzętowej jest procesem ciągłym, realizowanym w miarę posiadania
środków finansowych. Zakupy nowych pojazdów pożarniczych finansowane są ze środków
budżetu państwa oraz Jednostek Samorządu Terytorialnego. Wstąpienie Polski do grona państw
Unii Europejskiej stworzyło możliwość finansowania działań związanych z zapewnieniem
bezpieczeństwa publicznego z Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności. Województwo
dolnośląskie, pierwsze doświadczenia w zakresie realizacji projektów unijnych zdobyło jeszcze
przed majem 2004 roku, dzięki dostępności Programu Phare CBC. Wtedy pierwsze pojazdy
ratownicze z flagami unijnymi trafiły do dolnośląskich jednostek ratowniczo-gaśniczych PSP.
Zakres Projektu obejmował zakup 21 pojazdów pożarniczych z wyposażeniem, w kilku
kategoriach, umożliwiających sprawne prowadzenie działań ratowniczych podczas zdarzeń
stwarzających bezpośrednie zagrożenie dla środowiska naturalnego, a także zdrowia lub życia
ludzi.
W ramach Projektu zakupione zostaną następujące pojazdy:
218
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
 samochód ciężki ratownictwa technicznego (nomenklatura PSP – SCRt) – 2 szt.(pojazd
przeznaczony do działań ratowniczych w przypadku zdarzeń drogowych, awarii
technologicznych w zakładach przemysłowych),
 samochód ciężki ratownictwa chemiczno-ekologicznego (nomenklatura PSP – SCRChem) – 1
szt.(pojazd przeznaczony do działań ratowniczych w przypadku zdarzeń z udziałem
substancji niebezpiecznych dla ludzi bądź środowiska naturalnego),
 samochód ratownictwa wodnego (nomenklatura PSP – SRW) – 2 szt.(pojazd przeznaczony
do działań ratowniczych na zbiornikach wodnych – zdarzenia z udziałem substancji
niebezpiecznych dla środowiska naturalnego, zagrożenie powodziowe),
 samochód ze sprzętem do ochrony dróg oddechowych (nomenklatura PSP – SPgaz) – 1
szt.(pojazd przeznaczony do wsparcia działań ratowniczych i gaśniczych, zapewniający
ratownikom zapas ochrony dróg oddechowych);
 samochód operacyjny do transportu ratowników i ewakuacji (nomenklatura PSP-SOp) – 1
szt.(pojazd przeznaczony do wsparcia działań ratowniczych i gaśniczych, zapewniający
transport dla dużej liczby ratowników, umożliwiający ewakuację osób bezpośrednio
zagrożonych, wykorzystywany również jako tymczasowe schronienie dla osób
uczestniczących w zdarzeniu),
 samochód ratowniczo-gaśniczy z proszkiem gaśniczym (nomenklatura PSP – GBAPr) – 3
szt.(pojazd przeznaczony do działań ratowniczo-gaśniczych, posiadający zapas proszku
gaśniczego szczególnie przydatnego podczas zdarzeń w zakładach przemysłowych),
 samochód ratowniczo-gaśniczy z systemem sprężonej piany (nomenklatura PSP – GBA) – 1
szt.(pojazd przeznaczony do działań ratowniczo-gaśniczych, wyposażony w najnowszej
technologii urządzenie gaśnicze do podawania piany, umożliwiające prowadzenie działań
gaśniczych o wysokiej skuteczności),
 samochód ciężki ratowniczo-gaśniczy z dużym zbiornikiem na środek gaśniczy
(nomenklatura PSP – GCBA 12) – 6 szt.(pojazd przeznaczony do działań ratowniczogaśniczych podczas pożarów o dużym zasięgu oraz przy utrudnionym dostępie do zasilania
w środek gaśniczy),
 samochód ciężki gaśniczy – autocysterna (nomenklatura PSP – GCBM) – 2 szt.(pojazd
przeznaczony do wsparcia działań ratowniczo-gaśniczych podczas pożarów o dużym zasięgu
oraz przy utrudnionym dostępie do zasilania w środek gaśniczy),
 samochód wężowy (nomenklatura PSP – SW) – 2 szt.(pojazd przewożący duży zapas węży
pożarniczych, umożliwiających działania gaśnicze w przypadku podawania wody na duże
odległości, np. przy pożarach lasu).
Zakupione pojazdy zostaną rozmieszczone na obszarze województwa dolnośląskiego we
wskazanych jednostkach ratowniczo-gaśniczych Państwowej Straży Pożarnej. Ze względu na
charakter działania oraz strukturę organizacyjną jednostek pojazdy te wykorzystywane będą do
działań ratowniczych na obszarze całego województwa. Beneficjentami bowiem zakupionego
sprzętu będą: KM PSP w Legnicy, KM PSP we Wrocławiu, KM PSP w Wałbrzychu, KP PSP w
Górze, KP PSP w Bolesławcu, KP PSP w Trzebnicy, KM PSP w Jeleniej Górze, KP PSP w Miliczu,
KP PSP w Zgorzelcu, KP PSP w Kłodzku oraz KP PSP w Oleśnicy.
Wybór jednostek, w których stacjonowały będą pojazdy, wynika z następujących czynników:
 obecność specyficznych zagrożeń- wyszkolona kadra (specjalistyczne
ratownicze - np. ratownictwo chemiczno-ekologiczne, wodne itp.),
 szybkość dojazdu w różne miejsca na obszarze województwa.
działania
Konsultacja założeń projektu z odbiorcami
Beneficjentem projektu jest Komenda Wojewódzka, natomiast użytkownikiem sprzętu są
strażacy z 11 komend powiatowych oraz Komendy Wojewódzkiej. Z szerszego punktu widzenia,
jako odbiorców projektu trzeba także traktować mieszkańców województwa dolnośląskiego.
Podział sprzętu pomiędzy poszczególne komendy wynikał ze zgłaszanych przez nich potrzeb.
219
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Specjalistyczne grupy ratownictwa wodnego stacjonują w Legnicy i Wrocławiu, w związku z
czym samochód ratownictwa wodnego trafił do nich. W momencie, kiedy pojawia się potrzeba
skorzystania z grupy płetwonurków, wysyłani są oni z tych dwóch komend. Pokazuje to, że
zakup sprzętu, a także jego rozlokowanie w poszczególnych komendantach przeprowadzone
zostało na podstawie konsultacji przeprowadzonych z poszczególnymi komendami
wojewódzkimi. Wpływ na podział sprzętu pomiędzy poszczególne komendy miał także plan
ratowniczy województwa. W dokumencie tym analizowane są wszelkie możliwe zagrożenia w
oparciu o cząstkowe plany przesyłane przez komendy powiatowe. Podobny plan tworzony jest
na szczeblu kraju na podstawie informacji zgromadzonych z poszczególnych 16 województw. Na
podstawie tego planu Komenda Wojewódzka posiada dokładne informacje o sprzęcie, który jest
w posiadaniu poszczególnych komend powiatowych – o jego ilości, wieku, zużyciu itd. Powoduje
to, że Komenda Wojewódzka posiada aktualne informacje, co do potrzeb sprzętowych w
poszczególnych komendach. Zakup sprzętu w ramach projektu był zatem konsultowany z
bezpośrednimi odbiorcami projektu, natomiast nie był konsultowany z mieszkańcami regionu. W
przypadku zakupu sprzętu przez straż pożarną nie ma obowiązku konsultacji z mieszkańcami.
Stopień osiągnięcia celów zdefiniowanych na etapie przygotowania
Celem Projektu jest poprawa zabezpieczenia środowiska naturalnego przed skutkami katastrof o
charakterze naturalnym i cywilizacyjnym poprzez wsparcie sprzętowe jednostek ratowniczogaśniczych Państwowej Straży Pożarnej. Cel ten zostanie zrealizowany poprzez rozbudowę i
wymianę bazy sprzętowej – pojazdów pożarniczych przeznaczonych do działań podczas dużych
pożarów, awarii przemysłowych (również w transporcie) oraz katastrof i nadzwyczajnych
zagrożeń naturalnych takich jak powodzie, huragany itp. Zakupiony w ramach Projektu sprzęt –
21 pojazdów pożarniczych – umożliwi szybsze i sprawniejsze reagowanie na wymienione
zagrożenia. Wynika to z faktu, iż zakupione pojazdy będą posiadały znacznie lepsze parametry
taktyczne od użytkowanych obecnie oraz zwiększą liczbę posiadanych pojazdów, umożliwiając
ich „gęstsze” rozlokowanie, a tym samym skrócenie czasu od momentu wystąpienia zagrożenia
do rozpoczęcia usuwania jego skutków.
Cele Projektu bezpośrednio realizują cel Priorytetu 4 RPO WD 2007-2013., w zakresie poprawy
poziomu bezpieczeństwa w regionie, poprzez przeciwdziałanie naturalnym i technologicznym
zagrożeniom, likwidację ich skutków oraz wspieranie służb ratowniczych. Doposażenie jednostek
ratowniczo-gaśniczych Państwowej Straży Pożarnej w nowoczesne pojazdy ratownicze pozwoli
na szybsze i skuteczniejsze reagowanie na występujące na terenie województwa zagrożenia o
charakterze naturalnym lub cywilizacyjnym.
Realizacja Projektu w bezpośredni sposób przyczyniła się także do wzmocnienia systemu
reagowania na zagrożenia naturalne i cywilizacyjne. To, z kolei, przekłada się na wzrost
konkurencyjności województwa dolnośląskiego – odpowiednio wysoki poziom bezpieczeństwa
publicznego jest elementem koniecznym dla zapewnienia rozwoju Regionu.
Dzięki sprzętowi, który udało się pozyskać zwiększyła się skuteczność działań podejmowanych
przez straż, a także bezpieczeństwo ratowników oraz czas ich reagowania. Zakładane cele udało
się w pełni osiągnąć. Jako przykład efektywnego wykorzystania sprzętu podano powódź w
Bogatyni, gdzie dzięki zakupionemu sprzętowi prowadzono nie tylko akcje ratownicze ale także
humanitarne (dostarczano wodę pitną mieszkańcom). Zakupiony sprzęt jest na bieżąco
wykorzystywany do działań ratowniczych i cały czas wykorzystywany.
Zaspokojenie potrzeb użytkowników przez projekt
Projekt zaspokaja potrzeby sprzętowe zgłaszane przez poszczególne komendy powiatowe.
Zakup poszczególnych rodzajów sprzętu, jak wspomniano powyżej, był szeroko konsultowany z
jego odbiorcami. Na chwilę obecną projekt zaspokaja ich potrzeby. Należy jednak zwrócić
220
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
uwagę, że sprzęt ten jest intensywnie eksploatowany i bardzo szybko się zużywa. Powoduje to,
że cały czas będzie potrzeba realizacji kolejnych projektów i zakupu nowego sprzętu.
Ocena skuteczności systemu zarządzania i wdrażania projektu
Za realizację projektu w Komendzie Wojewódzkiej odpowiadał zespół zadaniowy, który został
powołany przez Komendanta Wojewódzkiego. Kierownikiem zespołu została osoba posiadająca
największe doświadczenie związane z realizacją projektów finansowanych ze środków Unii
Europejskiej. W skład zespołu weszli przedstawiciele wydziału:
 operacyjnego, który odpowiadał za wybór sprzętu, jaki powinien zostać zakupiony w
ramach projektu,
 kwatermistrzowsko-technicznego; osoby te odpowiadały za zidentyfikowanie potrzeb
sprzętowych w poszczególnych komendach, a także przygotowanie specyfikacji
technicznych do przetargu,
 finansowego; osoby te stanowiły wsparcie dla kierownika przy przygotowaniu wniosków
o płatności, a także odpowiadały za przygotowywanie raportów oraz za realizację
procedur finansowych.
Członkiem zespołu był także radca prawny Komendy. Zespół ten został powołany do realizacji
tego konkretnego zadania. Nadzór nad pracami zespołu sprawował Komendant Wojewódzki.
Przedstawiciel komend powiatowych uczestniczyli w projekcie na etapie odbioru sprzętu oraz
przygotowywania przetargów. Natomiast w samą realizację projektu nie byli zaangażowani,
gdyż w strukturach komend powiatowych jest zbyt mała liczba osób, aby można było jeszcze
angażować je w prace w ramach projektu. Na bieżąco natomiast konsultowano z nimi wszystkie
wątpliwości związane z zakupem sprzętu. Takie rozwiązanie jak wskazano stosowane jest przy
realizacji wszystkich projektów i się sprawdza.
Realizacja projektu zgodnie z założeniami
W trakcie realizacji projektu pojawiły się opóźnienia związane z realizacją przetargów. Dostawca
sprzętu musiał zapłacić kary umowne z uwagi na niewywiązanie się z terminu dostawy sprzętu.
W trakcie realizacji projektu nastąpiła także konieczność zwiększenia zakładanej wartości
wskaźnika rezultatu dotyczącego ilości środka gaśniczego (pianotwórczego) wykorzystywanego
przy pożarach i zagrożeniach chemicznych dostępnego w pojazdach pożarniczych. Na etapie
składania wniosku wartość wskaźnika oszacowana została na 43 tys. dm3. Okazało się jednak,
że nie ma technicznej możliwości kupienia samochodów z takimi zbiornikami. Wynikało to ze
złej analizy przeprowadzonej przez służby kwatermistrzowskie na etapie przygotowywania
wniosku. Przepisy branżowe wskazują, że 10% pojemności samochodu ciężkiego musi stanowić
środek pianotwórczy. W związku z czym na etapie składania zamówienia zaistniała konieczność
wskazania samochodów o większej pojemności co automatycznie wpłynęło na zmianę wartości
wskaźnika. Nie wpłynęło to jednak na zwiększenie kosztów.
Inne sytuacje problemowe wynikały ze specyfiki procedury finansowania projektów w
przypadku państwowych jednostek budżetowych. W przypadku Straży Pożarnej finansowanie
projektu prowadzone jest z rezerwy celowej budżetu państwa, zarówno wkład własny 15%, jak
i dofinansowanie 85%. W momencie konieczności dokonania płatności należało wystąpić o
uruchomienie środków z rezerwy celowej. W tym momencie pojawiały się opóźnienia, które
mogły skutkować koniecznością zapłaty odsetek karnych od nieterminowo regulowanych faktur.
Zaistniała sytuacja może oznaczać słabość w zarządzaniu finansowym projektu. Beneficjent
posiadał wiedzę, że musi wystąpić o uruchomienie środków z rezerwy celowej, co jest procesem
długotrwałym.
221
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Efektywność sposobu zorganizowania procesu inwestycji
Sposób zorganizowania procesu inwestycji należy ocenić jako efektywny. W opinii
przedstawiciela beneficjenta efektywność mogłaby zostać zwiększona poprzez wydzielenie
samodzielnego stanowiska odpowiedzialnego tylko i wyłącznie za realizację projektu. Osoba
która kierowała zespołem projektowym została do tego zadania oddelegowana, ale musiała
także wywiązywać się z realizacji normalnego zakresu obowiązków. Osoba ta nie mogła zatem
poświęcić się w całości pracy w ramach projektu co w pewnym stopniu mogło wpłynąć na
obniżenie efektywności zorganizowania procesu inwestycji.
Efekt netto realizowanego projektu
Właściwym wskaźnikiem do pomiaru efektu netto tego projektu jest poprawa bezpieczeństwa
na terenie województwa dolnośląskiego poprzez zakup specjalistycznego sprzętu technicznego.
Przed inwestycją sprzęt, którym dysponowały poszczególne komendy powiatowe wymagał
modernizacji, uzupełnienia i wymiany. Po przeprowadzeniu inwestycji dysponują one
najnowocześniejszym sprzętem potrzebnym do prowadzenia działań ratowniczych. Gdyby
inwestycji nie przeprowadzono nie byłaby możliwa tak duża poprawa bezpieczeństwa na terenie
województwa. Według informacji ze strony beneficjenta, bez tych środków zakup tego rodzaju
sprzętu musiałby się dokonywać bardzo sukcesywnie i trwałby prawdopodobnie 15 lat.
Analizując szerzej, to wszystko, co udało się zakupić przez 3 ostatnie lata ze środków
pomocowych, byłoby to możliwe do zrealizowania ze środków własnych w perspektywie 20 lat.
Rezultaty osiągnięte zostały dzięki realizacji projektu i wpływ na ich osiągnięcie nie miały inny
czynniki. Można więc wskazać, że efektem netto przeprowadzonego projektu było
przyspieszenie zakupu nowego sprzętu o kilkanaście lat.
Finansowanie eksploatacji po okresie trwałości projektu
Cały zakupiony w ramach projektu sprzęt stanowi własność Komendy Wojewódzkiej. Jego
finansowanie po okresie trwałości odbywać się będzie ze środków budżetu państwa, które
przekazywane są poszczególnym komendom miejskim i powiatowym. Komendy te posiadają
specjalne środki na utrzymanie tych pojazdów, dlatego też nie ma zagrożenia polegającego na
braku środków na ich utrzymanie. Zakupiony natomiast sprzęt się zużywa, dlatego też za kilka
lat będzie potrzeba jego wymiany. W sytuacji, kiedy nie będzie możliwości sfinansowania jego
zakupu ze środków Unii Europejskiej może pojawić się problem z brakiem środków.
Najistotniejsze bariery i obszary problemowe stanowiące utrudnienia i ryzyka w
realizacji projektu
Jednym z problemów, który pojawił się już na etapie przygotowywania wniosku, był problem
dotyczący zabezpieczenia finansowego realizacji projektu. Środki finansowe na realizację
projektu są zabezpieczane z rezerwy celowej budżetu państwa. Powodowało to konieczność
przyjęcia odpowiednio długich terminów na realizację płatności.
Drugi problem związany był z procedurami przetargowymi. W momencie, kiedy oferenci
składają protesty wydłuża się czas rozstrzygnięcia przetargu. Środki z rezerwy budżetowej
przyznane są na dany rok. W momencie niewydatkowania tych środków w danym roku istnieje
konieczność zwracania się do Ministerstwa Finansów z wnioskiem o ich przesunięcie na kolejny
rok. Można więc wskazać, że niepoprawnie zarządzano tym ryzykiem. Prawo zamówień
publicznych i jego stosowanie stanowiło pewien problem dla beneficjenta.
222
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.8.10. EkoCentrum Wrocław147
Wyszczególnienie
Projekt
Działanie
Beneficjent
Stan realizacji
Wartość całkowita projektu
(zł)
Charakterystyka
EkoCentrum Wrocław
4.7. Ochrona biorożnorodności i edukacja ekologiczna
Fundacja EkoRozwoju
Projekt realizowany.
3495161
Wartość dofinansowania UE
(zł)
2953257,85
Wybór projektu i jego kształtu
Wybór projektu jest wynikiem inspiracji jaką dało m.in. Umweltzentrum Dresden, centrum
edukacji ekologicznej w Dreźnie, znajdujące się w wyremontowanym zabytkowym kompleksie
budynków. Zabudowania w Dreźnie były stare, zrujnowane i przeznaczone do wyburzenia148.
Członków Fundacji EkoRozwoju zaintrygowała możliwość połączenia nowoczesnego przekazu
edukacyjnego z kulturą miejsca – w tym przypadku zabytkowego budynku warsztatowego we
Wrocławiu.
W Polsce wiele ośrodków edukacji ekologicznej funkcjonuje poza miastami – na przykład przy
parkach narodowych czy krajobrazowych. W samych miastach, a więc tam gdzie skala
oddziaływania na środowisko jest bardzo duża, brakuje tego typu ośrodków.
W samym budynku wykorzystano proekologiczne rozwiązania, takie jak np. pompy ciepła. Miało
to służyć zaprezentowaniu możliwości proekologicznej przebudowy budynków w centrum
miasta. Warto dodać, że przy realizacji projektu zrezygnowano z droższych rozwiązań, gdyż ich
147
Opis przygotowany na podstawie wywiadu przeprowadzonego u Beneficjenta i materiałów przekazanych przez
Beneficjenta;
R.
Lesisz,
Powstanie
EkoCentrum
Wrocław,
Portal
Rowerowy
Wrocław,
http://rowerowy.wroclaw.pl/index_aktualnosci.php5?dzial=9&kat=16&art=1133&limit=48;
Projekt
EkoCentrum
Wrocław, Fundacja EkoRozwoju, http://www.fer.org.pl/index_projekty.php?dzial=2&kat=8&art=18#a1.
148
R. Lesisz, Powstanie EkoCentrum Wrocław, Portal Rowerowy Wrocław,
http://rowerowy.wroclaw.pl/index_aktualnosci.php5?dzial=9&kat=16&art=1133&limit=48
223
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
koszt mógłby zniechęcać odbiorców projektu do podejmowania
Zastosowane rozwiązania są dzięki temu możliwe do powielania.
podobnych
działań.
Konsultacje założeń projektu z jego odbiorcami
W EkoCentrum spotykają się różne środowiska, z tym że spotkania zawsze dotyczą
problematyki ekologicznej. Odbiorcami projektu m.in. są dzieci, młodzież szkolna, studenci –
przede wszystkim z Wrocławia. Innymi odbiorcami są eksperci, naukowcy czy samorządowcy,
którzy biorą udział w debatach poświęconych np. zagadnieniom energetycznym czy
przyrodniczym. Poza tym w EkoCentrum spotykają się również mieszkańcy, osoby starsze i
rowerzyści.
Założenia projektu były konsultowane z odbiorcami, choć nie w sposób formalny (np. w formie
badania czy ankiety). Konsultacje były m.in. prowadzone ze środowiskiem nauczycielskim.
Wskazywano wówczas na potrzebę funkcjonowania centrum edukacyjnego otwartego również
w soboty i niedziele.
Zakładane cele projektu oraz stopień ich osiągnięcia
Celem projektu było prowadzenie działalności edukacyjnej, w tym pokazowej – polegającej na
prezentowaniu zastosowanych rozwiązań proekologicznych w obiekcie (np. pomp ciepła).
Cele polegające na utworzeniu określonej infrastruktury edukacyjnej, przebudowie obiektu
zabytkowego, wyposażeniu w odpowiedni sprzęt zostały osiągnięte. Zgodnie z założeniami –
zrealizowany został startowy program edukacyjny i działania promocyjne.
W jaki sposób i w jakim stopniu projekt zaspokaja potrzeby użytkowników
Projekt zaspokaja potrzeby użytkowników – członków Fundacji EkoRozwoju.
Budynek EkoCentrum został przebudowany zgodnie z potrzebami użytkowników, niemniej
jednak występowały pewne ograniczenia związane z poprzednią funkcją obiektu. Ośrodek miał
zapewniać „elastyczną przestrzeń”, pozwalającą realizować różnego rodzaju zajęcia edukacyjne
– plastyczne, teatralne, eksperymentalne czy gry symulacyjne. Część zajęć organizowanych
przez beneficjenta ma charakter plenerowy.
W badaniach ewaluacyjnych zajęcia edukacyjne prowadzone przez członków fundacji uzyskują
bardzo wysokie oceny.
Informacje na temat systemu zarządzania i wdrażania projektu
Jak przyznał przedstawiciel beneficjenta projekty inwestycyjne mogą stanowić poważne
wyzwanie dla organizacji pozarządowych, ponieważ wymagają umiejętności z zakresu
zarządzania inwestycjami. Członkowie fundacji mają już jednak pewne doświadczenie w tym
zakresie. Dzięki niemu można uniknąć błędów np. w zakresie wyboru wykonawców.
Przedstawiciel beneficjenta zwrócił też uwagę, że dłuższy czas przewidziany na realizację
projektu zmusza wprawdzie do kredytowania, ale daje większe poczucie bezpieczeństwa i
możliwość wpływania na wykonawcę tak, aby prowadził prace w odpowiedni sposób.
Na realizacje projektu wpłynęła dobra współpraca z inżynierem kontraktu, który każdego dnia
nadzorował budowę obiektu. Przedstawiciel beneficjenta przyznał jednak, że więcej środków
mogło być przeznaczonych na obsługę prawną. Ułatwiłoby to egzekwowanie wykonanie
określonych robót od wykonawcy.
224
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Beneficjent poruszył również kwestię zabezpieczenia na podstawie polisy ubezpieczeniowej.
Według niego polisa ubezpieczeniowa nie powinna obejmować firmy, ale konkretną inwestycję.
Taka polisa byłaby co prawda droższa, ale lepiej zabezpieczałaby beneficjenta na wypadek
bankructwa wykonawcy i pozwoliłaby dokończyć przedsięwzięcie. Jest to tym bardziej ważne, że
obecnie wiele firm na rynku budowlanym bankrutuje.
Czy projekt był realizowany zgodnie z założeniami
Projekt realizowany jest zgodnie z założeniami, przy czym zapewnia on dalsze możliwości
rozwijania prowadzonej w nim działalności.
Efektywność sposobu zorganizowania procesu inwestycji
Przedstawiciel beneficjenta uznał, że system zarządzania był efektywny. Na tę ocenę wpłynęły
wcześniejsze doświadczenia beneficjenta.
Efekt netto realizowanego projektu
Bez wsparcia ze środków RPO (a także środków WFOŚiGW we Wrocławiu) realizacja projektu
nie byłaby możliwa.
Właściwym wskaźnikiem do ustalenia efektu netto może być liczba osób korzystających z
centrów edukacji (jest to co prawda wskaźnik rezultatu dla analizowanego projektu, ale w tym
przypadku należy tę liczbę traktować szerzej, uwzględniając fakt, że zarówno działania w
ramach projektu, jak i też inne działania mogły spowodować, że liczba korzystających jest
większa od planowanego poziomu 5 925 osób). Beneficjent realizuje inne projekty, które
wpływają na liczbę odwiedzających obiekt, np. uzyskał niewielkie dofinansowanie z gminy na
plakaty informujące o otwartych zajęciach edukacyjnych. Fundacja zaprasza również ciekawych
ludzi, którzy mogą przyciągnąć dodatkowych odbiorców. Można też uznać, że dysponowanie
obiektem otworzyło możliwości zdobycia środków zewnętrznych, a to z kolei wpłynęło na wzrost
zainteresowania nim.
W jaki sposób będzie finansowana eksploatacja po okresie trwałości projektu
Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu
Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa
Dolnośląskiego na lata 2007-2013, ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i
Gospodarki Wodnej we Wrocławiu oraz ze środków Miasta Wrocław149.
Dalsze finansowanie projektu ma być oparte na trzech elementach: środkach wynikających z
otrzymania 1% podatku dochodowego, darowizn oraz wsparcia systemowego (np. ze środków
WFOŚiGW). Warto zwrócić uwagę, że wysokość darowizn jest nieprzewidywalna, co – jak się
wydaje – może wprowadzać pewne ryzyko w zakresie utrzymania centrum.
Najistotniejsze bariery i obszary problemowe stanowiące utrudnienia i ryzyka w
realizacji projektu
Do problemów występujących w trakcie realizacji projektu należy zaliczyć złą sytuację finansową
jednego z wykonawców. Gdyby doszło do bankructwa tego wykonawcy mogłoby się zdarzyć, że
149
Projekt EkoCentrum Wrocław, Fundacja EkoRozwoju,
http://www.fer.org.pl/index_projekty.php?dzial=2&kat=8&art=18#a1
225
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
cena wynikająca z zamówienia (przy jednoczesnym braku rezerwy finansowej) nie pozwoliłaby
wybrać innego wykonawcy.
Przedstawiciel beneficjenta zwrócił uwagę, że więcej środków mogło być przeznaczonych na
obsługę prawną. Ułatwiłoby to rozmowy z wykonawcą, który nie chciał się zgodzić na pewne
rozwiązania, twierdząc, że projekt ich nie przewiduje. Poza tym pewną przeszkodą dla realizacji
projektu były czynniki pogodowe, które spowodowały opóźnienie w realizacji projektu.
W otoczeniu obiektu zrealizowanego w ramach analizowanego projektu realizowane jest inne
przedsięwzięcie, którego beneficjentem jest gmina Wrocław. Przedsięwzięcie to polega na
rewitalizacji budynków części miasta, w której znajduje się ośrodek edukacyjny. Równoległe
prowadzenie prac w ramach obydwu projektów wymagało ścisłej współpracy z
przedstawicielami gminy tak, aby realizacja jednego przedsięwzięcia nie zablokowała realizacji
drugiego.
226
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.8.11. Modernizacja i rozbudowa elektrowni wodnej w Miłkowie mająca na celu
zwiększenie jej potencjału produkcyjnego przez MEW Śnieżka Spółka Jawna150
Podstawowe informacje o projekcie
Wyszczególnienie
Charakterystyka
Projekt
Modernizacja i rozbudowa elektrowni wodnej w Miłkowie mająca na celu zwiększenie
jej potencjału produkcyjnego przez MEW Śnieżka Spółka Jawna
Działanie
5.1. Odnawialne źródła energii
Beneficjent
MEW Śnieżka J. Baczyński Spółka Jawna
Stan realizacji
Projekt realizowany
Kwota dofinansowania
Unii Europejskiej (zł)
z
849 830,00
Wybór projektu i jego kształtu
Przedmiotem projektu była rozbudowa i modernizacja małej elektrowni wodnej w miejscowości
Miłków. Elektrownia, wybudowana ze środków własnych inwestora, powstała na bazie starego
(wybudowanego na początku XX wieku) ujęcia wody, zaopatrującego funkcjonującą wówczas
papiernię.
O wyborze projektu zadecydowała pasja inwestora, który od dłuższego czasu poszukiwał
miejsca, na wybudowanie elektrowni wodnej. Inwestor, dostrzegając potrzebę zastępowania
elektrowni węglowych instalacjami wykorzystującymi odnawialne źródła energii, postępuje
zgodnie z celami polityki energetyczno-klimatycznej Unii Europejskiej. Dla beneficjenta kwestie
związane z ochroną środowiska były nadrzędne w stosunku do aspektów ekonomicznych
przedsięwzięcia.
Inwestor poszukiwał odpowiedniego miejsca na elektrownię wodną przez kilka miesięcy.
Samodzielnie opracował też założenia projektu (potwierdzone potem – z pewnymi zmianami –
przez biuro projektowe z odpowiednimi uprawnieniami).
Projekt jest nietypowy ze względu na to, że jest to elektrownia działająca na dwóch ujęciach, z
dwóch potoków. Według beneficjenta jest to bardzo ciekawa i rozwojowa koncepcja.
Konsultacje założeń projektu z jego odbiorcami
Założenia projektu nie były konsultowane z odbiorcami. Odbiorcą produkowanej w elektrowni
energii jest operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego na danym obszarze i jego
klienci.
Zakładane cele projektu oraz stopień ich osiągnięcia
W wyniku powiększenia mocy produkcyjnych możliwe będzie wyprodukowanie niemal
czterokrotnie większej ilości energii elektrycznej z odnawialnego źródła.
W jaki sposób i w jakim stopniu projekt zaspokaja potrzeby użytkowników
Projekt całkowicie zaspokaja potrzeby beneficjenta. Po rozbudowie i modernizacji nie będzie
potrzeby przeprowadzania w nim kolejnych zmian.
150
Opis przygotowany na podstawie wywiadu przeprowadzonego u Beneficjenta.
227
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Informacje na temat systemu zarządzania i wdrażania projektu
Projektem zarządzała jedna osoba – inwestor pasjonat. Beneficjent dopiero za trzecim razem
uzyskał dofinansowanie (wcześniej nie udały się przygotowania formalne). Dzięki temu inwestor
uzyskał już jednak pewne doświadczenie w aplikowaniu. Beneficjent nie realizował wcześniej
żadnych projektów finansowanym ze środków europejskich.
Czy projekt był realizowany zgodnie z założeniami
Projekt jest dopiero w trakcie realizacji. Wystąpiło już jednak pewne opóźnienie wynikające ze
wstrzymania wypłacania kredytu przez bank, który dopatrzył się nieprawidłowości mającej
związek z formą prowadzenia księgowości i wstrzymał kredyt. Beneficjent czeka obecnie na
interpretację przepisu odnoszącego się do spornej kwestii. Zgodnie z art. 14d Ustawy z dnia 29
sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa151 interpretację indywidualną przepisów prawa
podatkowego wydaje się bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w terminie 3 miesięcy od
dnia otrzymania wniosku. To opóźnienie może mieć wpływ na pozytywną realizację projektu.
Efektywność sposobu zorganizowania procesu inwestycji
Samodzielne prowadzenie projektu zostało ocenione pozytywnie przez beneficjenta. Inwestor
uznał, że projekt nie byłby skuteczniej zarządzany przez żadną firmę zewnętrzną.
Efekt netto realizowanego projektu
Właściwym wskaźnikiem do pomiaru efektu netto tego projektu jest zmiana w sprawności
instalacji, awaryjności i produkcji energii. Według informacji ze strony beneficjent, elektrownia,
po przeprowadzonej modernizacji, ma charakteryzować się większą sprawnością, większą
produkcją energii i mniejszą awaryjnością. Dotacja ułatwiła realizację projektu, który bez
wsparcia ze środków RPO nie zostałby zrealizowany na taką skalę. Beneficjent próbowałby
wtedy zrealizować inwestycję metodą gospodarczą.
W jaki sposób będzie finansowana eksploatacja po okresie trwałości projektu
Elektrownia ma działać i przynosić przychody przez co najmniej 50 lat. Warunkiem tego jest
modernizacja instalacji zgodnie z założeniami, a także brak niekorzystnych dla energetyki
wodnej decyzji i działań ze strony władz (np. wpływających na ceny energii elektrycznej).
Najistotniejsze bariery i obszary problemowe stanowiące utrudnienia i ryzyka w
realizacji projektu
Przedstawiciel beneficjenta przyznał, że nie miał problemów z odbiorem energii wytwarzanej w
elektrowni. Według beneficjenta problemem może być brak ustawy o odnawialnych źródłach
energii, ponieważ taka sytuacja zachęca duże koncerny do „dyktowania warunków” i ustalania
ceny energii na poziomie, przy którym elektrownia nie będzie opłacalna.
Do ryzyk należą te związane z siłami natury, przede wszystkim ulewne deszcze.
Pewną trudnością z punktu widzenia beneficjenta jest także refundowanie środków po realizacji
projektu. Inwestor zwrócił również uwagę na inną uciążliwość, jaką jest długi czas zwrotu
podatku od wartości dodanej.
151
Dz.U. z 1997 r. nr 137, poz. 926.
228
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.8.12. Budowa kotłowni opalanej biomasą w miejscowości Złoty Stok152
Podstawowe informacje o projekcie
Wyszczególnienie
Charakterystyka
Projekt
Budowa kotłowni opalanej biomasą w miejscowości Złoty Stok
Działanie
5.1. Odnawialne źródła energii (biomasa)
Beneficjent
WBB Energy Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
Stan realizacji
Projekt realizowany
Całkowita
projektu (zł)
wartość
Wartość dofinansowania
(zł)
1174353,9
382 608,55
Wybór projektu i jego kształtu
Przedmiotem planowanej inwestycji spółki jest budowa kotłowni opalanej biomasą (pelletami) w
miejscowości Złoty Stok. Jest to drugi projekt zrealizowany przez beneficjenta w formule
kontraktowania energii153.
Od kilku lat Złoty Stok borykał się z problemem wysokich kosztów energii cieplnej oraz brakiem
pewności jego dostawy. Przełomowym był sezon grzewczy 2012-2013, gdy dotychczasowy
dostawca ciepła wypowiedział umowy dostaw ciepła odbiorcom, a miasto zostało bez źródła
ogrzewania. Beneficjent, będący przedsiębiorstwem energetyki rozproszonej, wykorzystał
powstałą w ten sposób możliwość realizacji projektu.
Wstępna koncepcja zakładała budowę nowoczesnej wolnostojącej kotłowni opalanej biomasą,
która mogłaby w przyszłości być rozbudowywana w miarę wzrostu potrzeb energetycznych.
Niestety, kotłownia ta byłaby znacznie droższa niż obecne rozwiązanie, a to odbijałoby się na
cenie energii. Zaletą tego wariantu było to, że byłaby to kotłownia wolnostojąca z łatwym
dostępem dla pojazdów dostarczających paliwo, a także z możliwością rozbudowy w celu
zasilenia dodatkowych odbiorców ciepła.
152
Opis przygotowany na podstawie wywiadu przeprowadzonego u Beneficjenta i materiałów przekazanych przez
Beneficjenta; M. Remisiewicz, Zieleń: najmodniejszy kolor (nie tylko) w tym sezonie, „Gazeta Wyborcza” z 5.12.2013.
153
M. Remisiewicz, Zieleń: najmodniejszy kolor (nie tylko) w tym sezonie, „Gazeta Wyborcza” z 5.12.2013.
229
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
W wyniku ustaleń poczynionych z odbiorcami energii, zrealizowano inwestycję dostosowaną do
aktualnych potrzeb, ale bez możliwości rozbudowy.
O tym, że wykorzystano kocioł na biomasę (a nie źródła oparte o paliwa konwencjonalne)
zadecydowały między innymi założenia polityki gminy preferującej źródła energii cieplnej oparte
o odnawialne źródła energii.
Konsultacje założeń projektu z jego odbiorcami
Odbiorcami projektu są m.in. wspólnoty mieszkaniowe, spółdzielnia mieszkaniowa, zespół szkół
i przedszkole.
Założenia projektu (w tym lokalizacja kotłowni) były od początku konsultowane z odbiorcami
energii. Zorganizowano w tym celu kilka spotkań. Warte podkreślenia jest zaangażowanie
Burmistrza Złotego Stoku, który pełnił funkcję koordynatora i mediatora pomiędzy
beneficjentem a odbiorcami. Bez jego aktywnej postawy (polegającej choćby na udostępnieniu
lokalu, w którym odbywały się spotkania z odbiorcami) projekt byłby trudniejszy do
zrealizowania.
Zakładane cele projektu oraz stopień ich osiągnięcia
Projekt ma spełniać cele o charakterze ekonomicznych, środowiskowym i społecznym. Cel
ekonomiczny wiąże się z opłacalnością samej inwestycji, cel ekologiczny – z redukcją
zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza (m.in. dzięki zastosowaniu filtra cyklonowego), a
cel społeczny – z zapewnieniem odbiorcom dostaw ciepła i ciepłej wody.
Na ocenę realizacji dwóch pierwszych celów jest jeszcze zbyt wcześnie. Takie podsumowanie
będzie możliwe dopiero po pełnym roku funkcjonowania kotłowni. Z dotychczasowych
obserwacji wynika jednak, że kotłownia zarabia, a więc realizuje cel o charakterze
ekonomicznym. Cel ekologiczny także jest realizowany – przede wszystkim dzięki zastąpieniu
węgla kamiennego paliwem odnawialnym (biomasą drzewną). Warto dodać, że zgodnie z
założeniami projekt miał doprowadzić do zmniejszenia emisji tlenków azotu (o ok. 74%), a
także emisji pyłów, dwutlenku siarki, tlenku węgla oraz dwutlenku węgla (o co najmniej 97%).
O 99% ma się zmniejszyć ilość powstających odpadów paleniskowych.
Cel społeczny został już osiągnięty – społeczność Złotego Stoku ma zapewnione dostawy ciepła
i ciepłej wody użytkowej przez cały rok w rozsądnej cenie.
W jaki sposób i w jakim stopniu projekt zaspokaja potrzeby użytkowników
Projekt zaspokaja podstawową potrzebę człowieka jaką jest poczucie bezpieczeństwa. W tym
przypadku jest to bezpieczeństwo energetyczne. Projekt zapewnia je poprzez świadczenie usługi
w oparciu o wieloletni kontrakt zawarty z poszczególnymi odbiorcami. Można uznać, że projekt
w pełni zaspokaja potrzeby użytkowników (odbiorców) poprzez dostarczanie medium
grzewczego o określonych parametrach w danej cenie.
Informacje na temat systemu zarządzania i wdrażania projektu
Zarządzanie projektem oraz jego wdrażanie leżało w całości po stronie WBB Energy (nie zostało
zlecone innemu podmiotowi). O skuteczności systemu zarządzania i wdrażania projektu
świadczy między innymi to, że został zrealizowany w dość krótkim czasie. Krótki czas realizacji
był także konsekwencją istnienia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz
aktywnej postawy pracowników gminy, którzy przygotowali dokument potwierdzający, że w
przypadku analizowanego projektu nie ma konieczności przeprowadzenia oceny oddziaływania
230
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
przedsięwzięcia na środowisko. Taki dokument wymagany był przez jeden z banków
udzielających dofinansowania oraz przez starostwo powiatowe, mimo iż Rozporządzenie Rady
Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać
na środowisko nie zalicza rozpatrywanej instalacji do przedsięwzięć mogących znacząco
oddziaływać na środowisko154. Beneficjent musiał sporządzić kartę informacyjną przedsięwzięcia
i w związku z tym wystąpić z wnioskiem o wydanie decyzji środowiskowej. Postępowanie to
zostało później umorzone ze względu na brak podstaw. Skutkiem tego „asekuranctwa” banku i
starostwa była jednak dodatkowa, niepotrzebna praca wykonana zarówno przez beneficjenta,
jak i przez pracowników urzędu gminy.
Beneficjent ma doświadczenie w prowadzeniu projektów infrastrukturalnych, m.in. z zakresu
telefonii komórkowej (kierownik projektu prowadzi projekty od 1997 r.). Podział zadań jest
(zdaniem beneficjenta) wypracowany od lat: jedna z osób zajmuje się koordynacją projektu, a
druga – negocjowaniem kontraktów i obsługą prawną inwestycji.
Realizacja projektu była monitorowana przez pracowników lokalnych władz samorządowych.
Zakończenie realizacji projektu zbiegło się w czasie z zakończeniem równoległego projektu
polegającego na budowie sieci ciepłowniczej.
Warto dodać, że wymagania Dolnośląskiej Instytucji Zarządzającej odnoszące się terminu, w
którym możliwe jest wykonanie pewnych czynności (zamówienie komponentów do sieci)
spowodowały, że beneficjent musiał te działania zrealizować w krótkim czasie. Czas na zakup
niezbędnych komponentów został przez to bardzo ograniczony.
Czy projekt był realizowany zgodnie z założeniami
Od początku projekt realizowany był zgodnie z założeniami. Nie było w tym zakresie żadnych
odstępstw. Nastąpiło jednak niewielkie przekroczenie budżetu.
Efektywność sposobu zorganizowania procesu inwestycji
Najkorzystniejszą ofertę na wykonanie robót budowlanych złożyła firma z pobliskiej
miejscowości. Mogło to wpłynąć pozytywnie na realizację inwestycji: taki wykonawca – z reguły
– jest nie tylko tańszy (m.in. ze względu na brak kosztów noclegów pracowników), ale również
dobrze zna lokalnych dostawców, ma na miejscu swoje zaplecze techniczne. Beneficjent, jeżeli
ma taką możliwość, stara się korzystać z usług lokalnych wykonawców (oczywiście w przypadku
analizowanej inwestycji nie miał w tym zakresie swobody wyboru).
W przetargu na dostawę automatyki kotłowni (będącej kluczowym elementem instalacji) nie
wystartował żaden lokalny dostawca.
Efekt netto realizowanego projektu
Właściwym wskaźnikiem do pomiaru efektu netto tego projektu jest powstrzymanie emisji
zanieczyszczeń powietrza, stwarzających problemy ekologiczne zarówno w skali lokalnej czy
regionalnej (pyły, tlenki azotu), jak i globalnej (dwutlenek węgla). Przed inwestycją substancje
wprowadzane do środowiska mogły niekorzystnie wpływać na zdrowie mieszkańców
miejscowości. Po przeprowadzeniu inwestycji nieefektywne źródło węglowe zostało usunięte.
Gdyby inwestycji nie przeprowadzono, z kotłowni opalanej paliwem stałym emitowane byłyby
154
Do przedsięwzięć mogących potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko zalicza się elektrownie
konwencjonalne, elektrociepłownie lub inne instalacje do spalania paliw w celu wytwarzania energii elektrycznej lub
cieplnej, o mocy cieplnej rozumianej jako ilość energii wprowadzonej w paliwie do instalacji w jednostce czasu przy ich
nominalnym obciążeniu, nie mniejszej niż 25 MW, a przy stosowaniu paliwa stałego – nie mniejszej niż 10 MW.
231
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
większe niż obecnie ilości gazów i pyłów. Według informacji ze strony beneficjenta,
przedsięwzięcie bez ewentualnego wsparcia RPO zostałoby zrealizowane. Uzyskanie
dofinansowania pozwoliło jednak skrócić okres zwrotu projektu do typowego dla tego typu
projektów poziomu.
Trudno określać efekt netto w stosunku do produktów i rezultatów projektu, gdyż były nimi:



liczba projektów dotyczących energii odnawialnej (wartość docelowa: 1),
liczba wybudowanych jednostek wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej z biomasy i
biogazu (wartość docelowa: 1),
przewidywana całkowita liczba bezpośrednio utworzonych nowych miejsc pracy (wartość
docelowa: 1).
W przypadku analizowanego projektu można rozpatrywać czynniki, które wpłynęły na uzyskaną
redukcję ilości zanieczyszczeń odprowadzanych do środowiska czy na też na oszczędność
energii. Wydaje się, że na te efekty mogła w pewnym stopniu wpłynąć cieplejsza niż zwykle
zima. Poza tym gmina wykorzystuje instalację do prowadzenia edukacji, gdyż zwiedzają ją
dzieci z pobliskiej szkoły. Takie zajęcia mogą wpływać pozytywnie na świadomość mieszkańców
miasta w zakresie racjonalnego wykorzystania energii i w efekcie mogą przyczyniać się do
redukcji ilości gazów lub pyłów wprowadzanych do atmosfery.
W przyszłości emisję z lokalnej kotłowni może ograniczyć przeprowadzenie termomodernizacji
jednego z podłączonych do niej budynków.
Warto dodać, że realizacja tego typu projektów w miejscach, gdzie wykorzystywane są
technologie węglowe możliwa jest tylko i wyłącznie przy wykorzystaniu dotacji i to dotacji
pokrywających minimum 50% kosztów kwalifikowanych przedsięwzięcia. Bez dotacji, cena
energii z biomasy będzie niemożliwa do zaakceptowania przez odbiorców (żaden z odbiorców
nie zaakceptowałby wzrostu ceny energii cieplnej o 50% w wyniku zmiany technologii).
W jaki sposób będzie finansowana eksploatacja po okresie trwałości projektu
Po okresie trwałości projektu eksploatacja finansowana będzie z przychodów ze sprzedaży
energii.
Najistotniejsze bariery i obszary problemowe stanowiące utrudnienia i ryzyka w
realizacji projektu
Na etapie negocjacji warunków umowy dostaw ciepła, oferowana przez beneficjenta cena
energii z biomasy drzewnej odnoszona była do ceny energii pochodzącej z węgla. Znaczna
dysproporcja tych cen (na korzyść węgla) stanowiła największe ryzyko na etapie pozyskiwania
projektu oraz stanowi – według beneficjenta – główną barierę we wdrażaniu tego typu
projektów. Dzięki pozyskanej dotacji możliwe było ustalenie ceny energii na poziomie nie tak
niskim jak cena energii z węgla, ale tylko nieco wyższym, możliwym do zaakceptowania przez
odbiorców.
Projekt nie napotkał na żadne większe utrudnienia ani bariery na etapie planowania,
projektowania i realizacji. Realizacji tego typu inwestycji sprzyjają też obowiązujące przepisy
prawa, zwalniające instalacje o określonej mocy z konieczności uzyskania decyzji o
środowiskowych uwarunkowaniach. Utrudnieniem dla tego przedsięwzięcia było jednak, jak już
wspomniano, nazbyt ostrożne postępowanie pracowników niektórych instytucji.
Według beneficjenta inwestycje polegające na budowie kotłowni nie spotykają się zwykle z
oporem społecznym – lokalne społeczności postrzegają je jako inwestycje społecznie
uzasadnione. Warto jednak zauważyć, że w początkowej fazie realizujący projekt spotkał się z
pewną nieufnością niektórych mieszkańców miejscowości, w której wybudowano kotłownie. W
232
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
sposób podejrzliwy traktowali oni zaangażowanie pracowników beneficjenta w kilka różnych
spółek.
Warto dodać, że duże znaczenie w przypadku projektów związanych z wykorzystaniem biomasy
ma odpowiednie kształtowanie świadomości społecznej. Społeczeństwo kojarzy biomasę z
czymś o nieprzyjemnym zapachu i wyglądzie. Dlatego ważne są spotkania z lokalnymi
społecznościami, podczas których można zaprezentować to paliwo. Należy również podkreślać,
że dostawa biomasy do instalacji nie stanowi większej uciążliwości dla okolicznych
mieszkańców.
233
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.8.13. Przebudowa sieci elektroenergetycznej średniego i niskiego napięcia na terenie
miejscowości Szklarska Poręba155
Podstawowe informacje o projekcie
Wyszczególnienie
Charakterystyka
Projekt
Przebudowa sieci elektroenergetycznej średniego i niskiego
napięcia na terenie miejscowości Szklarska Poręba
Działanie
5.2 Dystrybucja energii elektrycznej i gazu
Beneficjent
Tauron Dystrybucja Spółka Akcyjna
Stan realizacji
Projekt zrealizowany
Data podpisania umowy
2012-12-17
Wartość całkowita projektu (zł)
4044961,51
Wartość dofinansowania UE (zł)
936025,98
Wybór projektu i jego kształtu
U podstawy projektu leżały zidentyfikowane aspekty wymuszające podjęcie niezbędnych
działań modernizacyjnych sieci elektroenergetycznej na terenie miejscowości
Szklarska Poręba. TAURON Dystrybucja S.A. jest zobligowana do utrzymania stanu
technicznego linii energetycznych na odpowiednio wysokim poziomie w celu zapewnienia
bezpieczeństwa dostaw prądu w rejonie oraz bezpieczeństwa osób przebywających w pobliżu
infrastruktury energetycznej.
Rynek dystrybucji energii (jego stan, jakość, charakterystyka) regulowany jest przy tym
przepisami prawa. Chodzi tu m.in. o parametry jakościowe energii elektrycznej, standardy
jakościowe obsługi odbiorców czy sposób załatwiania reklamacji, które zgodnie z art. 9 ust. 3-4
Ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne156 określone są w rozporządzeniu
Ministra Gospodarki. Obecnie jest to Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 4 maja 2007 r.
w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu elektroenergetycznego (tzw.
„rozporządzenie systemowe”)157.
Parametry jakościowe energii elektrycznej i standardy jakościowe obsługi odbiorców oraz
sposób załatwiania reklamacji, określone w par. 38 rozporządzenia, muszą spełniać wyznaczony
poziom ze szczególnym uwzględnieniem czasookresów przerw planowanych i nieplanowanych.
Te z kolei są „pochodną” stanu technicznego sieci oraz wpływu lokalnie panujących warunków
atmosferycznych. W rejonie Szklarskiej Poręby linie energetyczne funkcjonują pod bardzo
dużym wpływem czynników klimatycznych, jak wiatr czy opady śniegu.
Przewody robocze linii elektrycznej zasilające wcześniej obiekty gospodarstw domowych,
infrastruktury hotelowej oraz infrastruktury handlowej zlokalizowanej na terenach objętych
projektem zawieszone były na słupach wykonanych z drewna i betonu, które nie podlegały
konserwacji od momentu ich posadowienia w latach czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku.
W związku z upływem czasu oraz trudnymi warunkami środowiskowymi, drewno uległo
procesowi degradacji – gniciu w części przygruntowej oraz zniszczeniu przez szkodniki. Ponadto
przewody instalacji były cienkie i przy znacznych opadach śniegu istniało bardzo duże ryzyko
155
Opis przygotowany na podstawie wywiadu przeprowadzonego u Beneficjenta i materiałów przekazanych przez
Beneficjenta
156
Dz.U. z 1997 r. nr 54, poz. 348 z późn. zm.
157
Dz.U. z 2007 r. nr 93, poz. 623
234
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
zerwania linii energetycznej (efekt szadzi katastrofalnej lub opadów mokrego śniegu) i tym
samym przerw w dostawie prądu.
Stan techniczny wywołany wieloletnimi brakami inwestycyjnymi spowodował niekorzystną
sytuację odbiorców energii na terenie miejscowości Szklarska Poręba, co skutkowało m.in.
częstymi awariami w dostawie oraz zmianami napięcia.
Do głównych podmiotów poszkodowanych w wyniku uszkodzeń infrastruktury dystrybucji
energii elektrycznej należały między innymi obiekty użyteczności publicznej, takie jak np.
pensjonaty, szkoły, sklepy itd. Należy również dodać, że rosnący przy liniach drzewostan w
okresach dużych wiatrów (szczególnie jesienno-zimowym, gdy warunki atmosferyczne są trudne
lub bardzo ciężkie ze względu na dojazd do miejsc uszkodzenia) stanowił przyczynę wielu awarii
i zniszczeń sieci elektrycznej – bezpośredni kontakt z niezabezpieczonymi przewodami. W takich
sytuacjach występowało szczególne zagrożenie osób przebywających w pobliżu linii. W
rezultacie awarie nie mogły zostać sprawnie usunięte, ponieważ dostęp do linii jest wysoce
utrudniony (dotychczasowe uszkodzenia). Nie bez znaczenia było również ukształtowanie
terenu, gdyż w wielu wypadkach dojazd do uszkodzonej linii napowietrznej lub kablowej
stanowił duży problem lub był całkowicie niemożliwy szczególnie w okresach zimowych.
Ponadto, eksploatacja była utrudniona ze względu na górzyste ukształtowanie terenu, zalesienie
i utrudniony dostęp dla specjalistycznych pojazdów technicznych.
Mając powyższe na względzie podjęto działania zmierzające do dokonania przebudowy
istniejących odcinków/elementów sieci elektroenergetycznej niskiego napięcia (nN) i średniego
napięcia (SN) na terenie miejscowości Szklarska Poręba – miejscowości liczącej poniżej 10 tys.
mieszkańców. Tym samym projekt wpisywał się w preferencje działania 5.2 RPO WD.
Zakres prac przewidzianych projektem oraz planowana do wykorzystania technologia wynikały z
opracowań technicznych przygotowanych dla inwestycji. Dodatkowo decyzja o zmianie
charakteru linii z napowietrznej na kablową, jako najkorzystniejsze rozwiązanie techniczne,
została podjęta w oparciu o zdobytą wiedzę ekspercką i dotychczasowe doświadczenie.
Jednocześnie mając na względzie walory krajobrazowe, dzięki przyjęciu przedmiotowego
rozwiązania, otrzymano wartość dodaną w postaci otoczenia niezakłóconego infrastrukturą
energetyczną. Projekt miał również wywrzeć pozytywny wpływ na środowisko poprzez poprawę
efektywności przesyłu. Zakładano też pozytywny wpływ na konkurencyjność i proces liberalizacji
rynku.
Podsumowując powyższe rozważania, planowana inwestycja miała na celu ograniczenie czasu
przerw w dostawach energii elektrycznej spowodowanych potencjalnymi awariami, które na
przestrzeni ostatnich lat zdarzały się wielokrotnie. Planowane było znaczne zwiększenie
pewności i ciągłości zasilnia odbiorców oraz poprawa jakości i bezpieczeństwa pracy służb
technicznych. Przesłanki realizacji projektu były tym bardziej zasadne, iż miejscowość znajduje
się w IV strefie klimatycznej szczególnie zagrożonej ze względu na opady śniegu i dużą
prędkość wiatrów.
Konsultacje założeń projektu z jego odbiorcami
Odbiorcami projektu są przede wszystkim mieszkańcy Szklarskiej Poręby, a także właściciele
hoteli, domków wczasowych itd. Z odbiorcami projektu nie przeprowadzono konsultacji.
Zakładane cele projektu oraz stopień ich osiągnięcia
Jak już wspomniano, podstawowym celem przyjętym w projekcie była poprawa pewności i
jakości zasilania mieszkańców miejscowości Szklarska Poręba energią elektryczną. Podjęcie
działań było konieczne z uwagi na awaryjność i niebezpieczeństwo stwarzane przez istniejący
wcześniej stan linii napowietrznych.
Przedmiotem Projektu byłą modernizacja 5 linii (SN i nN). Zadaniami objętymi projektem były:
235
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
1. Zmiana rozwiązania technicznego zasilania gospodarstw domowych oraz wszelkiej
zlokalizowanej infrastruktury handlowej poprzez modernizację sieci napowietrzno-kablowej
niskiego napięcia (nN) przy ul. Sikorskiego, Mickiewicza i Odrodzenia oraz Słonecznej
poprzez skablowanie. Przedmiotowa sieć zbudowana została w roku 1945, a w późniejszym
czasie (1990 r.) poddana została częściowemu odtworzeniu. Z uwagi na licznie notowaną
awaryjność konieczne stało się po 22 latach przystąpienie do ponownej modernizacji z
jednoczesną zmianą charakteru technicznego.
Długość modernizowanych odcinków sieci wyniosła:
•
ok. 1,812 km (PT-20306 kier. ul. Słoneczna)
•
ok. 0,650 km (PT-19805 kier. ul. Mickiewicza i Odrodzenia),
•
ok. 1,421 km (PT-19804 kier. ul. Sikorskiego).
2. Przebudowa (4,761 km) linii napowietrznej L-194 20 kV na linię kablową SN 20 kV pomiędzy
stacją elektroenergetyczną R-350 a PT-19413 zlokalizowaną w Szklarskiej Porębie. Linia
została wzbogacona o dwie kontenerowe stacje transformatorowe dla poprawy parametrów
zasilania zlokalizowanych obiektów wypoczynkowych, handlowych oraz gospodarstw
domowych zasilanych poprzez linię L-194. Inwestycja prowadzona była w obszarze
staromiejskim Szklarskiej Poręby, co uzyskało pozytywną opinię Dolnośląskiego
Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
3. Przebudowa (2,029 km) linii napowietrznej L-203 20 kV na linię kablową SN, posadowienie
dwóch węzłów kablowych SN oraz wzbogacenie o kontenerową stację transformatorową. W
zakresie projektowanych robót budowlanych, związanych ze stacją transformatorową,
zawierał się montaż całkowicie prefabrykowanego obiektu budowlanego. Robotami
budowlanymi objęte były również powiązania liniowe nN do przeniesienia ze stacji słupowej
do kontenerowej. Ponadto powiązanymi robotami były prace demontażowe linii
napowietrznej SN zlokalizowanej w Szklarskiej Porębie.
W jaki sposób i w jakim stopniu projekt zaspokaja potrzeby użytkowników
Projekt zaspokaja potrzeby użytkowników poprzez zmniejszenie awaryjności sieci, poprawę
wskaźników jakościowych SAIDI i SAIFI158.
Informacje na temat systemu zarządzania i wdrażania projektu
System zarządzania projektem był częściowo oparty na (uproszczonej) metodyce PRINCE2
(która jednak nie jest ściśle dostosowana do projektów odtworzeniowych, elektrycznych). W
oparciu o tę metodykę powołany został (decyzją prezesa) zespół projektowy. Istotną rolę
odegrał Dokument Inicjujący Projekt (DIP), mający charakter dokumentu porządkującego.
Według pracownika spółki zaangażowanego w zarządzanie projektem brak tych elementów
spowodowałoby, że poszczególne zadania byłyby realizowane w chaotyczny sposób. To z kolei
mogłoby na przykład opóźnić termin zakończenia prac.
Na potrzeby zarządzania tym projektem (a także pozostałymi 11 projektami realizowanymi
przez beneficjenta) została stworzona robocza witryna, do której mieli dostęp wszyscy
158
Wskaźnik przeciętnego systemowego czasu trwania przerwy długiej i bardzo długiej (SAIDI), wyrażony w minutach
na odbiorcę na rok, stanowi sumę iloczynów czasu jej trwania i liczby odbiorców narażonych na skutki tej przerwy w
ciągu roku podzieloną przez łączną liczbę obsługiwanych odbiorców. Wskaźnik przeciętnej systemowej częstości przerw
długich i bardzo długich (SAIFI), stanowiący liczbę odbiorców narażonych na skutki wszystkich przerw tego rodzaju w
ciągu roku podzieloną przez łączną liczbę obsługiwanych odbiorców. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21
sierpnia 2008 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu
elektroenergetycznego (Dz. U. z 2008 r. nr 162, poz. 1005).
236
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
członkowie zespołu. Spełniała ona ważną funkcję, zwłaszcza w początkowym okresie, gdy
znajdowały się na niej różne informacje, które na bieżąco spływały, instrukcje, które
pokazywały się na stronie internetowej Urzędu Marszałkowskiego (w tym często zmieniane
poradniki beneficjenta). Na witrynie znajdują się również plan etapów, polecenia służbowe
powołujące zespoły zadaniowe (np. do spraw zamówień, do realizacji projektu na obszarze
działania oddziału w Jeleniej Górze).
Wnioskodawca posiada bardzo bogate doświadczenie w realizacji inwestycji.
przedstawiono zakres przygotowań organizacyjnych Spółki do realizacji projektu:
Poniżej
a) planowana struktura organizacyjna do obsługi projektu oraz wdrażanie systemów lub
procedur zarządzania projektem – w ramach kompleksowego zarządzania projektem za
nadzór nad realizacją zadań w jego ramach odpowiada Komitet Sterujący oraz inne
zespoły/jednostki powołane Poleceniem służbowym. Szczególną rolę pełni Kierownik
Projektu, który czuwa nad poprawnością przebiegu projektu oraz koordynacją prac w
ramach powołanej struktury. Kierownikiem Projektu została osoba o wieloletnim
doświadczeniu w zarządzaniu zespołami pracowników oraz w zarządzaniu projektami z
branży elektroenergetycznej, w tym w zakresie projektów związanych z przebudową sieci
oraz przyłączeniem nowych źródeł energii. Do wsparcia Kierownika Projektu ustanowiony
został tzw. Nadzór Projektu oraz Bibliotekarz Konfiguracji, a także Zespoły Projektowe
odpowiedzialne za poszczególne elementy realizacji projektu.
Szczegółowe dane o strukturze projektowej zawarte są w Dokumentacji Inicjującej Projekt.
Sprawne zarządzanie Projektem oznacza przede wszystkim wydajną i efektywną pracę osób
zaangażowanych w jego realizację, przy jednoczesnej umiejętności analizy czynników
zewnętrznych i reagowania na zmieniające się otoczenie. Według beneficjenta, kluczem do
sukcesu przedsięwzięcia, rozumianego jako osiągnięcie zakładanych rezultatów w ramach
założonego budżetu i harmonogramu, jest zredukowanie niepewności i czynników ryzyka do
tego stopnia, aby móc z możliwie dużym prawdopodobieństwem zrealizować postawione
cele,
b) wdrażanie procedur zawierania umów - Wnioskodawca podczas procedury wyboru
wykonawców stosował się do postanowień o wyłączeniach sektorowych z Prawa Zamówień
Publicznych. Zastosowano kryteria uwzględniające najkorzystniejszą cenę w stosunku do
najwyższej jakości oraz konieczność spełnienia warunków jakościowych z góry określonych
przez Zamawiającego zgodnie z wewnętrznym Regulaminem udzielania zamówień.
Wnioskodawca w swoim wewnętrznym regulaminie odzwierciedla wszystkie wymagane
zasady dotyczące zawierania umów, tj. jawności, niedyskryminacyjnego przedmiotu opisu
zamówienia, równego dostępu dla podmiotów gospodarczych ze wszystkich państw
członkowskich, wzajemnego uznawania dyplomów, świadectw i innych dokumentów
potwierdzających posiadanie kwalifikacji, zgodnie z polskim prawem, odpowiednich terminów
oraz przejrzystego i obiektywnego podejścia.
c) procedury weryfikacji wykonania robót/usług/dostaw zgodnie z umową – Wnioskodawca
opracował wewnętrzne zasady weryfikacji wykonania wszelkich zamówień zgodnie z
podpisanymi umowami. Kontroli dokonuje Inspektor Nadzoru wspomagając się w razie
potrzeby specjalistami branżowymi. W przypadku niespełnienia przez wykonawcę wymagań
określonych w umowie (zamówieniu, zleceniu, zgłoszeniu), Inspektor Nadzoru lub Kierownik
Działu Inwestycji kontaktuje się niezwłocznie z wykonawcą w celu wyjaśnienia rozbieżności
oraz uzgodnienia dalszego trybu postępowania. Jeśli niezgodność nie może zostać usunięta
niezwłocznie, Inspektor Nadzoru wstrzymuje przyjęcie dostaw, przerywa odbiór robót i
faktur do czasu zrealizowania przez wykonawcę dostaw lub wykonania usług zgodnie z
umową/zamówieniem/zleceniem/zgłoszeniem. Odbioru częściowego lub końcowego robót
budowlanych dokonuje Komisja powołana na tę okoliczność, który sporządza protokół
odbioru robót lub towarów/urządzeń/dostaw, będący jednocześnie potwierdzeniem
dokonania weryfikacji zgodności jakości i zakresu wykonanych prac z zapisami umowy. Na
237
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
dokumentach stanowiących podstawę dokonania zapłaty za wykonane roboty i usługi oraz
za dostarczone towary umieszcza się potwierdzenie wykonania i przyjęcia roboty i usługi lub
przyjęcia towarów, które stwierdzone zostało na podstawie ww. protokołu odbioru. Protokół
ten jest ważny wyłącznie wtedy, gdy jest podpisany przez obydwie strony, w tym
Przewodniczącego i członków Komisji.
d) procedury przygotowania wniosku o płatność – dokumenty i informacje niezbędne do
przygotowania wniosków o płatność były sporządzane i kompletowane na bieżąco. Nad
procesem czuwało wsparcie projektu159 (ang. Project Support) oraz wyspecjalizowana firma
doradcza, która będzie posiadała u siebie odrębną kopię całej prowadzonej dokumentacji. W
stosownych, wyznaczonych umową dotacyjną terminach, wnioski były wypełniane i
składane, zgodnie z Wytycznymi oraz innymi instrukcjami, do Instytucji Wdrażającej. Praca
ta była dodatkowo nadzorowana przez Wsparcie Projektu i Kierownika projektu.
We wszystkich obszarach projektu odbywał się stały nadzór Kierownika projektu. Ewentualne
nieprawidłowości (np. w wykonywaniu umów przez dostawców/wykonawców) były korygowane
poprzez dodatkowe działania naprawcze zlecane stosownym jednostkom zespołów
projektowych przez Kierownika projektu. W ten sposób zminimalizowano ryzyka na
poszczególnych odcinkach problemowych.
Czy projekt był realizowany zgodnie z założeniami
Zanotowane zostało odchylenie od założonych kosztów całkowitych i terminów realizacji.
Nastąpiło też stosunkowo nieznaczne odchylenie od wskaźnika produktu (długości
zmodernizowanej sieci).
Efektywność sposobu zorganizowania procesu inwestycji
Skutecznemu zarządzaniu projektami przez beneficjenta służy utworzenie stałego zespołu
pracowników. Pracownicy ci, wiedząc że realizują projekt dofinansowany z RPO, mogą być
skłonni do bardziej efektywnej pracy. Odpowiednio poinformowani zostali również dyrektorzy
oddziałów beneficjenta. Według przedstawiciela beneficjenta powoływanie struktury
projektowej poprawiło komunikację i dyscyplinę.
W trakcie realizacji projektu zastosowano odpowiednie narzędzia komunikacji pomiędzy
członkami zespołu oraz organizowano regularne spotkania zespołu projektowego. Członkowie
spotykali się ze sobą bezpośrednio, bądź też kontaktowali mailowo czy telefonicznie.
Efekt netto realizowanego projektu
Właściwym wskaźnikiem do pomiaru efektu netto tego projektu jest ograniczenie przerw w
dostawie energii elektrycznej dla odbiorców w Szklarskiej Porębie. Przed inwestycją stan
techniczny infrastruktury skutkował przerwami w dostawie energii oraz zmianami napięcia. Po
przeprowadzeniu inwestycji ryzyko awarii zostało zmniejszone.
Projekt należy uznać za samodzielne przedsięwzięcie, na którego efekty (rezultaty) nie miały
wpływu żadne inne działania.
W jaki sposób będzie finansowana eksploatacja po okresie trwałości projektu
Eksploatacja po okresie trwałości projektu będzie finansowana z kosztów własnych Spółki.
159
Rola administracyjna w zespole zarządzania projektem. PRINCE2 dla projektów nieinwestycyjnych Miasta Lublin,
Prezydent Miasta Lublin.
238
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Najistotniejsze bariery i obszary problemowe stanowiące utrudnienia i ryzyka w
realizacji projektu
W analizowanym projekcie nie wystąpiły poważniejsze problemy. Należy jednak zauważyć, że w
tego typu projektach o charakterze sieciowym (również z zakresu wodociągów, gazownictwa)
barierą są problemy z wejściem na nieruchomości właścicieli prywatnych (w tym przypadku
przyczyną opóźnienia realizacji projektu mogły być żądania właścicieli obiektów turystycznych i
gastronomicznych na realizację prac poza sezonem turystycznym). Utrudnieniem dla tego typu
projektów jest brak ustawy o korytarzach przesyłowych, a także aspekty środowiskowe realizacji
inwestycji na obszarach Natura 2000.
Beneficjent zidentyfikował katalog ryzyk realizacyjnych jakie mogły wpłynąć na brak lub
ograniczenie możliwości realizacji projektu (tabela 86). Ryzyka te miały charakter ekonomicznofinansowy, formalno-instytucjonalny oraz ekologiczno-techniczny.
Tabela 86. Ryzyka realizacyjne projektu
Ocena
istotności
ryzyka i
prawdopodo
-bieństwa
jego
wystąpienia
Czynniki ryzyka
Uzasadnienie
Ryzyka ekonomiczno-finansowe
Zmiana warunków makroekonomicznych
Niskie
Analiza wariantu pesymistycznego wskazuje, iż niezależnie od
warunków makroekonomicznych Spółka jest w stanie
zrealizować planowany projekt.
Niższe niż zakładane tempo
zapotrzebowania na energię
Niskie
Zapotrzebowanie na energię elektryczną zostało oszacowane
z należytą ostrożnością w odniesieniu do wzrostu PKB
(jednakże celem obliczenia wzrostu zapotrzebowania
uwzględniono tylko 59% założonego wzrostu PKB).
Przedmiotowe podejście pozwala zminimalizować ryzyko
przeszacowania zapotrzebowania na energię elektryczną w
kolejnych latach.
Wzrost kosztów operacyjnych
Niskie
Przeprowadzona analiza wrażliwości wykazała, iż wzrost
kosztów operacyjnych nie wpływa znacząco na zmianę
wartości efektywności inwestycji (zmiana poniżej 5%).
Wzrost nakładów inwestycyjnych
Niskie
Przeprowadzona analiza wrażliwości wykazała, iż wzrost
nakładów inwestycyjnych nie wpływa znacząco na zmianę
wartości efektywności inwestycji (zmiana poniżej 5%).
Wyższy niż zakładany wzrost inflacji
Niskie
Przeprowadzona analiza wrażliwości wykazała, iż wzrost
inflacji nie wpływa znacząco na zmianę wartości efektywności
inwestycji (zmiana poniżej 1%).
Ryzyko związane z pozyskaniem dotacji z
Regionalnego Programu Operacyjnego
Województwa Dolnośląskiego na lata
2007-2013
(istnieje
możliwość,
że
ustalona kwota dotacji nie zostanie
przyznana albo będzie niższa niż założona
w niniejszej analizie, co spowoduje
konieczności sfinansowania zadania ze
środków własnych lub wyższego wkładu
własnego).
Średnie
Projekt może znaleźć się na dalszym miejscu listy
rankingowej w przypadku, gdy zostanie złożone w ramach
działania 5.2 wnioski o dofinansowanie przewyższą
zakładaną wartość alokacji, zatem istnieje możliwość
nieprzyznania dotacji lub obniżenie jej wysokości ze względu
na brak dostępnych środków.
Wyższy niż planowano wzrost ceny
zakupu energii na pokrycie różnicy
bilansowej.
Niskie
wzrostu
Ryzyko zostało zmniejszone poprzez staranne przygotowanie
Wniosku o dofinansowanie, Studium Wykonalności oraz
skompletowanie
załączników
zgodnie
z
procedurą
aplikacyjną.
Problemem może być gwałtowny wzrost rynkowej ceny
energii elektrycznej.
Spółka prowadzi rzetelne analizy oraz prognozy, a ceny
239
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
zakupu energii mają
zatwierdzane przez URE.
swoje
przełożenie
na
taryfy
Ryzyka formalno-instytucjonalne
Przekroczenie terminu realizacji, np. z
powodu
opóźnień
w
procedurze
przetargowej
lub
wycofania
się
wykonawcy
Średnie
W celu minimalizacji ryzyka harmonogram realizacji
inwestycji został przygotowany z założonym zapasem
czasowym, dzięki czemu nawet czasowa niemożność
prowadzenia prac, nie wpłynie na ostateczny termin
zakończenia realizacji inwestycji. Dodatkowo, umowy z
wybranymi wykonawcami zostaną tak skonstruowane, aby
gwarantować Spółce terminową realizację inwestycji planuje się nałożenie w ramach umów kar umownych za
nieterminową realizację projektu, które wpłyną pozytywnie
na mobilizację wykonawcy.
Dodatkowo w trakcie wyboru wykonawcy pod uwagę wzięte
zostanie jego doświadczenie oraz gotowość techniczna i
ludzka do realizacji zamierzonych prac.
Brak ofert firm wykonawczych lub złożone
ofert nie spełniają wymagań określonych
w procedurze wyboru ofert
Niskie
Ryzyko może spowodować opóźnienie w realizacji zadania
ponad czasookres przewidywany w harmonogramie poprzez
konieczność powtórzenia postępowania ofertowego. W
związku z powyższym harmonogram rzeczowo-finansowy
inwestycji zaplanowano z uwzględnieniem wystąpienia tego
ryzyka. Jednak biorąc pod uwagę liczbę potencjalnych
dostawców lub wykonawców ryzyko należy uznać za niskie.
Brak możliwości wejścia na nieruchomość
gruntową prywatnego właściciela pomimo
wcześniejszego
uzgodnienia
co
doprowadzić może do opóźnienia terminu
zakończenia realizacji projektu
Bardzo niskie
Spółka posiada decyzję o lokalizacji celu publicznego, która
minimalizuje prawie do 0 niniejsze ryzyko
Ryzyka ekologiczno-techniczne
Brak przewodów ziemnych/izolowanych
SN i nN w wymaganym czasookresie
realizacyjnym
Niskie
Przekroczenie terminu realizacji, np. z
powodu
niekorzystnych
warunków
atmosferycznych dla prowadzenia robót
budowlano-montażowych
Średnie
Brak przewodów ziemnych/izolowanych SN i nN może
spowodować opóźnienie w realizacji projektu.
Aby przeciwdziałać zagrożeniu Spółka na etapie wyboru
wykonawcy zastrzeże obowiązek dostarczenia potwierdzenia
od Producenta kabli możliwości produkcyjnych dla
przedmiotowego zakresu.
W celu minimalizacji ryzyka harmonogram realizacji
inwestycji został przygotowany z założonym zapasem
czasowym, dzięki czemu nawet czasowa niemożność
prowadzenia prac, nie wpłynie na ostateczny termin
zakończenia realizacji inwestycji.
Dodatkowo umowy z wybranymi wykonawcami zostaną tak
skonstruowane, aby gwarantować Spółce terminową
realizację inwestycji.
Źródło: TAURON Dystrybucja S.A.
W trakcie realizacji projektu nie występowało ryzyko pozbawienia odbiorców dostaw energii
elektrycznej.
Podczas realizacji robót budowlano-montażowych zastosowane zostały „narzędzia realizacyjne”
w postaci:



zasilania dwustronnego,
prac pod napięciem (dotyczy elementów nN),
zasilania poprzez agregat prądotwórczy lub stacja przewoźną.
240
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Wszelkie czynności związane z wyłączeniami zostały przeprowadzone w zgodności z przepisami
prawa, w tym Rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków funkcjonowania systemu
elektroenergetycznego.
Realizowane zadania nie spowodowały wzrostu zagrożenia dla środowiska lub higieny i zdrowia
osób przebywających na rozpatrywanym terenie. Parametry projektowanej inwestycji i sposób
jej użytkowania nie wiązały się ze zmianą zanieczyszczenia środowiska, hałasu, emisji
promieniowania lub zakłóceń elektroenergetycznych.
Dodatkowo w ramach realizacji projektu Spółka stosowała politykę organizacji w zakresie
zarządzania ryzykiem dostosowaną do specyfiki projektu. Spółka określiła szczegółowo zakres
obowiązków oraz strukturę podziału pracy wśród członków zespołu projektowego, co pozwoliło
na monitorowanie wszystkich aspektów realizacji projektu. Planowane jest monitorowanie i
kontrolowanie ryzyka celem zbadania jego poziomu oraz ewentualne przygotowanie
alternatywnych sposobów działania. Monitorowanie i kontrola ryzyka będzie procesem
nieustannej obserwacji i nadzorowania zidentyfikowanych ryzyk, identyfikacji nowo powstałych
zagrożeń oraz systematycznego oceniania skuteczności podejmowanych działań prewencyjnych.
W okresie realizacji projektu Spółka prowadziła audyty reakcji na ryzyko, okresowe przeglądy
ryzyka w projekcie, analizy wartości wypracowanej, zestawienia pomiarów technicznych
(ewidencja planowanych i osiągniętych wyników podczas przebiegu realizacji projektu) oraz
opisy dodatkowo planowanych reakcji na ryzyko.
Ze względu na wielkość projektu Spółka nie była zobowiązana do przeprowadzania ilościowej
analizy ryzyka.
241
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.8.14. Modernizacja i poprawa parametrów technicznych sieci gazowej w rejonie ulic:
Złotoryjskiej, Mikołaja Reja i Władysława Grabskiego w miejscowości Legnica160
Podstawowe informacje o projekcie
Wyszczególnienie
Charakterystyka
Projekt
Modernizacja i poprawa parametrów technicznych sieci gazowej w rejonie ulic:
Złotoryjskiej, Mikołaja Reja i Władysława Grabskiego w miejscowości Legnica
Działanie
5.2
Beneficjent
Dolnośląska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o.
Stan realizacji
Zakończony
Data podpisania umowy
2012-12-21
Wartość całkowita projektu
(zł)
734751
Wartość dofinansowania UE
(zł)
135600
Wybór projektu i jego kształtu
Główną przesłanką przystąpienia do inwestycji była niewystarczająca przepustowość sieci i
ryzyko wystąpienia przerw w dostawie gazu dla klientów. Służby techniczne beneficjenta
informowały o potrzebie modernizacji zużytej sieci i zwiększenia jej przepustowości.
Projekt jest spójny ze Strategią Rozwoju Miasta Legnicy na lata 2004-2014161. Jednym z
priorytetów (zasad w ustalaniu hierarchii ważności zadań) wskazanych w tym dokumencie jest
poprawa stanu środowiska naturalnego. Inwestycja związana z wybudowaniem odcinka sieci
gazowej średniego i niskiego ciśnienia wraz ze stacją redukcyjną II stopnia była niezbędna dla
poprawy wydolności sieci dystrybucyjnej. Powstrzyma to klientów beneficjenta od rezygnacji z
gazu ziemnego.
Konsultacje założeń projektu z jego odbiorcami
Projektem zostało objętych 624 odbiorców indywidualnych z grup taryfowych od W-1 do W-4.
Są to przede wszystkim odbiorcy wykorzystujący gaz do ogrzewania domów, mieszkań,
podgrzewania wody oraz gotowania. Beneficjent w chwili obecnej nie posiada zgłoszeń od
nowych klientów zainteresowanych przyłączeniem do sieci gazowej, jednak potencjał
przyłączenia nowych odbiorców w zakresie zmodernizowanej sieci wynosi ok. 20%.
Projekt gazociągu i przyłączy był konsultowany przez projektanta na etapie sporządzania
dokumentacji do pozwolenia na budowę. Założenia projektu nie były konsultowane z klientami.
Zakładane cele projektu oraz stopień ich osiągnięcia
Celem projektu, zgodnie z wytycznymi działania 5.2 „Dystrybucja energii elektrycznej i gazu”,
realizowanego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa
Dolnośląskiego na lata 2007-2013, jest upowszechnienie wykorzystywania gazu jako źródła
energii na terenie miasta Legnica w powiecie legnickim, w województwie dolnośląskim.
160
Opis przygotowany na podstawie wywiadu przeprowadzonego u Beneficjenta i materiałów przekazanych przez
Beneficjenta
161
Strategia Rozwoju Miasta Legnicy na lata 2004–2014 przyjęta uchwałą nr XIX/216/04 Rady Miejskiej Legnicy w dniu
29 marca 2004 roku.
242
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Modernizacja sieci gazowej, która nie prowadzi jedynie do odtworzenia stanu pierwotnego, jest
spójna z celem przedstawionym w ramach działania 5.2. Dzięki modernizacji warunków zasilania
odbiorców wpiętych do istniejącej sieci niskiego ciśnienia w ulicach Grabskiego, Reja,
Słowackiego, Poselskiej, Kubusia Puchatka, Grunwaldzkiej, Okrzei, Konopnickiej, Sienkiewicza,
Żeromskiego, Wybickiego i Jasińskiego, poprzez budowę nowych gazociągów niskiego i
średniego ciśnienia, a także budowę podziemnej stacji gazowej, beneficjent wyeliminuje
sytuację, w której odbiorcy gazu mogą zrezygnować z korzystania z gazu ziemnego na rzecz
innych, mniej korzystnych ze środowiskowego punktu widzenia nośników energii.
Pośrednie cele projektu, które bezpośrednio wynikają z celu głównego, to:

Zapewnienie równego dostępu do sieci gazowej dla wszystkich mieszkańców miasta
Legnica. Modernizacja warunków zasilania odbiorców w rejonie ulic Grabskiego, Reja,
Słowackiego, Poselskiej, Kubusia Puchatka, Grunwaldzkiej, Okrzei, Konopnickiej,
Sienkiewicza, Żeromskiego, Wybickiego i Jasińskiego w Legnicy pozwoli na zapewnienie i
utrzymanie równego dostępu do paliwa gazowego dla wszystkich mieszkańców.

Poprawa bezpieczeństwa publicznego. Zapewnienie właściwego zasilania odbiorców
(poprzez budowę nowego odcinka sieci gazowej wraz ze stacją gazową) zamieszkałych na
ulicach, na które bezpośredni wpływ będzie miała realizacja projektu przyczyni się do
wzrostu bezpieczeństwa publicznego w Legnicy.

Wzrost wiarygodności beneficjenta na rynku lokalnym.

Pozytywny wpływ na środowisko uzyskiwany dzięki niskiej awaryjności instalacji.
Cele projektu zostały osiągnięte.
W jaki sposób i w jakim stopniu projekt zaspokaja potrzeby użytkowników
Beneficjentami infrastruktury są klienci taryfy od W-1 do W-4. Według stanu na 1 stycznia 2014
r. liczba klientów wynosi 630. Projekt zaspokaja ich potrzeby w tym sensie, że dzięki
zmodernizowanej sieci gazowej zminimalizowane zostało ryzyko przerw w dostawie paliwa. Było
to działanie o charakterze wyprzedzającym, zapobiegawczym.
Gdyby projekt nie został zrealizowany beneficjent musiałby częściej kontrolować, konserwować i
modernizować sieć gazową.
Informacje na temat systemu zarządzania i wdrażania projektu
Zarządzanie projektem miało charakter etapowy, zgodnie ze standardami beneficjenta. Ciężar
przygotowania inwestycji spoczywał na służbach w dziale inwestycji i remontów (kwestie
związane z przygotowaniem dokumentacji projektowej, uwarunkowania techniczno-prawne). Po
podjęciu decyzji o wzięciu udziału w konkursie prace rozpoczął zespół projektowy, co
przedstawiciel beneficjenta określił jako dobrą praktykę i sprawdzony sposób postępowania.
Pozwoliło to włączyć różne obszary funkcjonalne spółki w jeden proces. Taki zespół ma
funkcjonować „obok życia firmy”.
Warto dodać, że w realizacje projektu zaangażowany był dział księgowy (odpowiedzialny za
rozliczenie projektu) oraz dział marketingu (odpowiedzialny za działania o charakterze
informacyjnym, związane z tablicami informacyjnymi czy stroną internetową).
Beneficjent korzystał w pewnym stopniu z metodyki PRINCE2. Powołany został kierownik
projektu, będący swego rodzaju pośrednikiem między służbami merytorycznymi a Instytucją
Zarządzającą.
243
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Czy projekt był realizowany zgodnie z założeniami
Projekt był realizowany zgodnie z założeniami.
Efektywność sposobu zorganizowania procesu inwestycji
O efektywności zorganizowania procesu inwestycji może świadczyć zakończenie rzeczowego
wykonania inwestycji na miesiąc przed terminem.
Efekt netto realizowanego projektu
Właściwym wskaźnikiem do pomiaru efektu netto tego projektu jest ograniczenie przestoju w
dostawie gazu dla klientów beneficjenta. Przed inwestycją takie ryzyko istniało ze względu na
niewystarczającą przepustowość sieci. Dzięki przeprowadzonej inwestycji klienci nie będą
odczuwać zmian w jakości świadczenia usługi polegającej na dostawie gazu. Gdyby inwestycji
nie przeprowadzono dotychczasowi klienci mogliby zrezygnować z gazu ziemnego. Według
informacji ze strony beneficjenta projekt zapewne zostałby zrealizowany bez wsparcia ze
środków RPO WD, ponieważ przedmiotowe zadanie było uwzględnione w planie inwestycyjnym
spółki.
Rezultat (liczba użytkowników zmodernizowanego gazociągu) osiągnięty został dzięki realizacji
projektu. Na jego osiągnięcie nie miały wpływu inne czynniki. Inwestycja była zaplanowana jako
przedsięwzięcie kompleksowe.
Warto dodać, że przekroczenie zaplanowanego wskaźnika rezultatu (624 użytkowników
zmodernizowanego gazociągu) o 6 użytkowników wynika z tego, że w okresie od złożenia
wniosku na przyłączenie do sieci zdecydowali się nowi użytkownicy.
W jaki sposób będzie finansowana eksploatacja po okresie trwałości projektu
Eksploatacja infrastruktury po okresie trwałości projektu będzie finansowana ze środków
własnych spółki. Beneficjent nie wykorzystuje do tego celu środków zewnętrznych.
Najistotniejsze bariery i obszary problemowe stanowiące utrudnienia i ryzyka w
realizacji projektu
Ryzykami dla realizacji projektu były:

ryzyko wyłonienia niesolidnego wykonawcy robót budowlano-montażowych,

ryzyko pojawienia się nieszczelności rury gazowej, w wyniku czego nastąpi wyciek paliwa
gazowego przed oddaniem gazociągu do eksploatacji.
Ewentualny wpływ prac na środowisko oraz zdrowie ludzi miał być zminimalizowany dzięki
doświadczeniu beneficjenta w projektowaniu sieci gazowych, a także dzięki doborowi
odpowiednich urządzeń na etapie projektu. Szczelność urządzeń technologicznych ma zapobiec
niezamierzonym wyciekom gazu do atmosfery.
Analizowany projekt był jedną z łatwiejszych inwestycji zrealizowanych przez beneficjenta ze
środków RPO WD 2007-2013. Wynikało to m.in. z tego, że przedsięwzięcie polegało jedynie na
modernizacji, a nie np. na wybudowaniu sieci gazowej. Zakres rzeczowy był węższy niż w
przypadku innych projektów, a wartość projektu – niższa.
W analizowanym projekcie nie wystąpiły charakterystyczne dla tego typu projektów problemy ze
zgodą właścicieli działek na przebieg gazociągu zgodnie z projektem. Brak takiej zgody może
spowodować konieczność zmiany dokumentacji projektowej i wytyczenia nowej trasy gazociągu.
244
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Procedury związane z uwarunkowaniami wynikającymi z prawa własności są przy tym bardzo
czasochłonne.
Prace były prowadzone w miesiącach wiosennych i warunki pogodowe nie wpłynęły na
realizację zadania. Ewentualne problemy mogłyby wystąpić w przypadku, gdyby projekt
realizowany był zimą.
Kluczowym problemem, który może wystąpić w tego typu projektach jest nierzetelność
wykonawcy. Wykonawca wyłoniony w trakcie realizacji projektu „Modernizacja i poprawa
parametrów technicznych sieci gazowej w rejonie ulic: Złotoryjskiej, Mikołaja Reja i Władysława
Grabskiego w miejscowości Legnica” w rzetelny sposób wykonał jednak zlecone zadanie, a
prace zostały zakończone na miesiąc przed terminem.
4.8.15. Budowa i modernizacja sieci dystrybucji ciepła w Złotoryi162
Podstawowe informacje o projekcie
Wyszczególnienie
Charakterystyka
Projekt
Rozbudowa kotłowni w Złotoryi o układ kogeneracyjny
Działanie
5.3. Ciepłownictwo i kogeneracja (modernizacja sieci dystrybucji ciepła)
Beneficjent
Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Legnicy Spółka Akcyjna
162
Opis przygotowany na podstawie wywiadu przeprowadzonego z Beneficjentem, materiałów przekazanych przez
Beneficjenta oraz strony internetowej www.wpec.legnica.pl.
245
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Stan realizacji
Projekt zrealizowany.
Data podpisania umowy
02.07.2012
Wartość
(zł)
3 231 210,00
całkowita
projektu
Wartość dofinansowania UE (zł)
888 000,00
Wybór projektu i jego kształtu
Do momentu realizacji projektu miasto Złotoryja było obsługiwane przez dwie tradycyjne,
węglowe elektrociepłownie. Jedna z nich pochodziła z lat 60 XX wieku i była wyeksploatowana.
Zapadła więc decyzja o jej zamknięciu i zmodernizowaniu drugiej. Równocześnie założono, że w
czasie modernizacji wykorzystana zostanie jakaś nowoczesna, przyjazna środowisku
technologia.
Założeniem projektu było wykonanie kompleksowej modernizacji całego systemu
ciepłowniczego miasta Złotoryi, polegającej na połączeniu dwóch systemów grzewczych w
jeden z zabudową układu kogenarcyjnego oraz wymianą sieci ciepłowniczych kanałowych na
sieci preizolowane. Celem była poprawa bezpieczeństwa energetycznego, jak również
osiągniecie celu ekologicznego, czyli zmniejszenie emisji do atmosfery szkodliwych substancji,
przyjęto również założenie zwiększenie efektywności energetycznej działalności prowadzonej na
terenie miasta Złotoryi. Celem zmierzającym do realizacji projektu było także dostosowanie
technicznych i ekonomicznych warunków świadczenia usług ciepłowniczych do oczekiwań
odbiorców. Założenia projektu określono na podstawie rzeczywistych potrzeb inwestycyjnych
beneficjenta.
Konsultacja założeń projektu z odbiorcami
Beneficjentem w projekcie jest właściciel infrastruktury sieciowej, natomiast użytkownikiem
projektu są końcowi odbiorcy dostarczanego ciepła przez Beneficjenta. Charakter i założenia
projektu wynikają poniekąd z zapotrzebowania użytkowników w zakresie dostosowania
technicznych i ekonomicznych warunków świadczenia usług ciepłowniczych do oczekiwań
odbiorców.
Projekt jest odpowiedzią na zapotrzebowania mieszkańców miasta Złotoryja. Jest to projekt
komplementarny z projektem Budowa i modernizacja sieci dystrybucji ciepła w Złotoryi
realizowanym również w ramach działania 5.3 RPO, co stanowi kompleksowe rozwiązanie w
obszarze sprostania wymaganiom odbiorców.
Na etapie opracowywania koncepcji projektu jego założenia były konsultowane z władzami
gminnymi oraz powiatowymi. Założono, że dzięki realizacji projektu możliwe będzie przyłączenie
do sieci ciepłowniczej budynków użyteczności publicznej. Podjęto więc rozmowy celem
pozyskania wiedzy, czy podmioty te będą zainteresowane podłączaniem się do sieci
ciepłowniczej.
Stopień osiągnięcia celów zdefiniowanych na etapie przygotowania
Głównym celem Projektu jest poprawa efektywności energetycznej poprzez budowę układu
wysokosprawnej kogeneracji. Pozwoliło to na zwiększenie produkcji energii elektrycznej w
bilansie kraju, wytwarzanej w technologii wysokosprawnej kogeneracji, co zbieżne było z
jednym z celów szczegółowych w zakresie poprawy efektywności energetycznej wskazanym w
Polityce energetycznej państwa do 2030 r. Realizacja projektu pozwoliła również na osiągnięcie
następujących efektów ekologicznych:
246
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
 produkcję energii elektrycznej i ciepła z czystego paliwa w postaci gazu ziemnego,
 zmniejszenie ilości emitowanych gazów i pyłów,
 zwiększenie elastyczności pracy kotłowni (wprowadzenie źródła małej mocy) skutkujące
lepszą gospodarką surowcowo-materiałową na terenie kotłowni,
 na etapie eksploatacji oddziaływanie obiektu na środowisko będzie zdecydowanie
mniejsze niż działalność kotłowni w stanie sprzed inwestycji.
Efektem ekologicznym realizowanego projektu będzie zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do
środowiska. Redukcja emisji w stosunku do instalacji opalanej węglem kamiennym zakładana
jest na poziomie:





dwutlenek siarki: 0,163 Mg/rok,
dwutlenek azotu: 1,702 Mg/rok,
tlenek węgla: 3 404 Mg/rok,
pył: 0,460 Mg/rok,
dwutlenek węgla: 3 574 Mg/rok.
Zaspokojenie potrzeb użytkowników przez projekt
Projekt zaspokaja potrzeby mieszkańców Złotoryi z zakresu dostarczania ciepła. Realizacja
projektu pozwoliła także na przyłączenie wielu budynków użyteczności publicznej do sieci
grzewczej. Na obecną chwilę potrzeby mieszkańców, ale także władz gminnych i powiatowych z
zakresu dostarczania energii cieplnej są zaspokajane przez zmodernizowaną elektrociepłownię.
Ocena skuteczności systemu zarządzania i wdrażania projektu
Zarządzanie projektem oparte było na wdrożonej u Beneficjenta metodyce zarządzania
projektami i opartym na niej harmonogramie realizacji projektu, który pozwolił na
monitorowanie wszystkich etapów realizacji. Nadzór nad realizacją projektu sprawował
Kierownik Projektu, który kierował Zespołem Projektowym. Zespół ten był podzielony na trzy
części. W skład pierwszej grupy wchodzili specjaliści od elektroenergetyki. Drugi zespół tworzyli
specjaliści od finansów i controllingu. Zespół trzeci bezpośrednio realizował prace wykonawcze
w ramach projektu. Sposób zarządzania projektem przez beneficjenta można ocenić jako bardzo
skuteczny. Był to bowiem pierwszy projekt realizowany ze środków RPO w przedsiębiorstwie i w
trakcie jego realizacji uczono się wielu rzeczy związanych z zarządzaniem projektami
europejskimi. Zostały one wykorzystane przy realizacji kolejnych projektów.
Realizacja projektu zgodnie z założeniami
W trakcie realizacji projektu konieczne okazały się do wprowadzenia zmiany w zakładanych
wartościach wskaźników. Wskaźniki oszacowano na podstawie posiadanej koncepcji budowy
jednostki kogeneracyjnej. Osiągnięte wskaźniki różnią się od założonych wskaźników
określonych w koncepcji budowy jednostki kogeneracyjnej z uwagi na rozbieżności powstałe w
wyniku projektowania. Na etapie projektowym dobrany został bowiem silnik o wskaźnik 0,4 MW
produkcji elektrycznej i 0,555 MW w energii cieplnej. Natomiast na etapie wykonawstwa
wykonawca zastosował urządzenie równoważne, o parametrach 0,4 MW produkcji elektrycznej
(moc elektryczna się nie zmieniała), natomiast 0,504 MW moc cieplna. Zmiana wielkości
wskaźnika polegała zatem na zmianie 0,555 MW mocy cieplnej na 0,504 MW mocy cieplnej.
Oprócz tego cała realizacja projektu odbywała się zgodnie z założeniami.
Efektywność sposobu zorganizowania procesu inwestycji
Beneficjent przeprowadził ocenę efektywności projektu. Ocena polegała na uzyskaniu
odpowiedzi na pytanie w jakim stopniu realizacja projektu przyczyniła się do redukcji strat na
247
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
przesyle i ekonomicznej efektywności inwestycji. W związku z tym wykonano analizę
porównawczą wraz z określeniem stopy zwrotu z inwestycji mierzonej w latach. Dzięki
współfinansowaniu projektu ze środków RPO efektywność ekonomiczna uległa poprawie.
Efekt netto realizowanego projektu
Właściwym wskaźnikiem do pomiaru efektu netto tego projektu jest obniżenie presji na
środowisko poprzez zmniejszenie emisji gazów i pyłów do atmosfery. Przed inwestycją na
terenie elektrociepłowni wykorzystywane były kotły węglowe w dużym stopniu
zanieczyszczające powietrze. Po przeprowadzeniu inwestycji źródło zanieczyszczenia zostało
usunięte. Gdyby inwestycji nie przeprowadzono emisja dwutlenku siarki byłaby wyższa o 0,163
Mg/rok, dwutlenku azotu o 1,702 Mg/rok, tlenku węgla o 3 404 Mg/rok, pyłu o 0,460 Mg/rok a
dwutlenku węgla o 3 574 Mg/rok.. Według informacji ze strony beneficjenta, ze względu na
znaczny zakres inwestycji, koszty z nią związane oraz niską efektywność ekonomiczną tego
rodzaju instalacji instalacja nie zostałaby wykonana ze środków własnych, a tym samym nie
osiągnięto by zakładanych wskaźników. Rezultaty osiągnięte zostały dzięki realizacji projektu i
wpływ na ich osiągnięcie nie miały inne czynniki. Oprócz analizowanego projektu (Rozbudowa
kotłowni w Złotoryi o układ kogeneracyjny). Beneficjent na terenie Złotoryi realizuje również
drugi projekt pt. Budowa i modernizacja sieci dystrybucji ciepła w Złotoryi. Te dwa projekty
tworzą całość, dzięki której odbiorcy otrzymują nowoczesny system przesyłowy ciepła
wyprodukowanego w sposób przyjazny środowisku. W opinii jednak przedstawiciela
beneficjenta te dwa projekty można oddzielić i każdemu z nich przypisać oddzielne efekty
Finansowanie eksploatacji po okresie trwałości projektu
Środki finansowe na zapewnienie finansowania projektu po okresie trwałości pochodzą z
bieżącej działalności Spółki i są zapewnione w budżecie beneficjenta.
Najistotniejsze bariery i obszary problemowe stanowiące utrudnienia i ryzyka w
realizacji projektu
Największe problemy dotyczyły procesu uzyskiwania pozwoleń administracyjno-prawnych.
Bardzo długa trwała procedura uzyskiwania pozwoleń na budowę i decyzji o środowiskowych
uwarunkowaniach. Problemy z uzyskaniem pozwolenia na budowę dotyczyły projektu
związanego z budową i modernizacją sieci dystrybucji ciepła. Konieczne było powiadomienie
wszystkich współwłaścicieli działek na terenie których miały być prowadzone prace co
wymagało wysłania ponad 3000 listów poleconych. Beneficjent chciał jednak realizować oba
projekty równoległe, zaistniała sytuacja wpłynęła więc na rozpoczęcie prac w analizowanym
projekcie. Jednak jako najtrudniejsze i najbardziej czasochłonne wskazane zostało uzyskanie
warunków przyłączenia do sieci energetycznej od jej operatora. Zgodnie z obowiązującymi
przepisami takie pozwolenie musi być wydane w ciągu 180 dni co bardzo mocno wydłuża cały
proces inwestycyjny. W opinii beneficjenta operator sieci nie był zainteresowany przyłączeniem
do sieci.
Wszystkie problemy udało się z sukcesem rozwiązać, niemniej jednak przedłużyło to samą
procedurę podpisania umowy o dofinansowanie.
248
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.8.16. Budowa źródła skojarzonego opartego na gazie w EC Zawidawie163
Podstawowe informacje o projekcie
Wyszczególnienie
Charakterystyka
Projekt
Budowa źródła skojarzonego opartego na gazie w EC Zawidawie
Działanie
5.3. Ciepłownictwo i kogeneracja (skojarzona produkcja)
Beneficjent
Kogeneracja S. A.
Stan realizacji
Projekt zakończony.
Data podpisania umowy
03.10.2013
Wartość
(zł)
projektu
9 841 727,37
Wartość dofinansowania UE (zł)
2 770 731,71
całkowita
163
Opis przygotowany na podstawie wywiadu przeprowadzonego z Beneficjentem, materiałów przekazanych przez
Beneficjenta.
249
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Wybór projektu i jego kształtu
Elektrociepłownia Zawidawie jest jednym z zakładów produkcyjnych zespołu Elektrociepłowni
Wrocławskich „Kogeneracja” S. A. W 2010 r. spółka ZC „Term-Hydral” została przejęta przez
Kogenerację i od tego momentu funkcjonuje pod nazwą EC Zawidawa. Jest on jednym z
zakładów zaspokajających zapotrzebowanie gminy Wrocław w energię cieplną. W EC Zawidawie
pracowały dwa kotły wodne firmy Viessmann na paliwo gazowe, każdy o mocy 9,3 MWt. Łączna
zainstalowana moc cieplna EC Zawidawie wynosiła 18,6 MWt. Do roku 2011 wykorzystywano
także kocioł węglowy o mocy cieplnej 5,6 MWt. W celu zwiększenia efektywności wytwarzania
energii elektrociepłownia zaplanowała budowę jednostki kogeneracyjnej opartej o silnik gazowy
o mocy 2,5 MWt i 2,7 MWe. EC Zawidawie zlokalizowana jest w północno - wschodniej części
Wrocławia, w dzielnicy Psie Pole przy ul. Bierutowskiej 67a i zasila wyspowy system
ciepłowniczy w tym rejonie.
Podstawowe wielkości charakteryzujące źródło podano w tabeli 87 i 88.
Tabela 87. Wielkości charakterystyczne dla EC Zawidawie.
Parametr
j.m.
2002
(referencyjne)
2009
2010
2011
2012
Moc zainstalowana
MWt
64,4
24,2
24,2
18,6
18,6
Moc zamówiona
MW
33,0
21,3
18,13
15,35
15,2
GJ/rok
235 800
138
571
145
342
126406
122
640
Sprzedaż ciepła dla odbiorców gminy
Wrocław
źródło: Kogeneracja S. A. na podstawie Aktualizacja założeń do planu zapotrzebowania w ciepło, energię elektryczną i
paliwa gazowe dla obszaru Gminy Wrocław, Wrocław 2012.
Tabela 88. Zużycie paliwa na potrzeby gminy Wrocław w EC Zawidawie.
Parametr
j.m. 2002 (referencyjnie)
2009
Zużycie węgla
Zużycie gazu
Mg
Nm
3
5 066
3 570
5 208
4 124 247
2010
2011
2012
670
0
0
4 575 074
4 015 899
4 507 760
źródło: Kogeneracja S. A. na podstawie Aktualizacja założeń do planu zapotrzebowania w ciepło, energię elektryczną i
paliwa gazowe dla obszaru Gminy Wrocław, Wrocław 2012
Zakres projektu obejmuje uruchomienie agregatu kogeneracyjnego w dzielnicy Psie PoleZawidawie we Wrocławiu na terenie Zakładu Ciepłowniczego Term-Hydral. Agregat ten będzie
pełnił rolę wysokosprawnego źródła kogeneracyjnego, które w okresie letnim będzie
podstawowym źródłem ciepła dla potrzeb zasilania sieci ciepłowniczej w c.w.u. W zimie agregat
będzie współpracował szeregowo z dwoma istniejącymi kotłami gazowymi Viessmana
(stanowiącymi podstawowe źródło ciepła w okresie sezonu grzewczego) niezależnie od
wymaganych parametrów sieci ciepłowniczej. Agregat pracował będzie „w podstawie” bez
względu na porę roku. Zmienność dobowego zapotrzebowania na ciepło w sezonie
pozagrzewczym wymagała będzie pracy agregatu ze zmienną mocą elektryczną lub
rozpraszaniem części ciepła poza układ ciepłowniczy.
Przewidywana moc elektryczna agregatu – nie mniejsza niż 1,9 MWe i nie większa niż 3,5 MWe.
Przewidywana moc cieplna agregatu – nie mniejsza niż 2,2 MWt i nie większa niż 3 MWt.
Paliwo – gaz ziemny wysokometanowy typu E.
250
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Należy podkreślić, że potrzeba realizacji projektu wynikała z chęci poprawy efektywności
produkcji energii cieplnej oraz jednocześnie produkcji energii elektrycznej w pierwszej kolejności
dla klientów lokalnych. Ponadto dobór wielkości jednostki kogeneracyjnej podyktowany był
wielkością zapotrzebowania na energię elektryczną w sezonie pozagrzewczym, co pozwalałoby
na efektywną regulację mocy wytwarzanej i zastąpienie w tym okresie zbyt dużych i
nieregulacyjnych kotłów gazowych.
W celu wyboru optymalnego rozwiązania prowadzącego do osiągnięcia spodziewanych
rezultatów rozpatrywano kilka wariantów, które różniły się:
 rodzajem jednostek wytwórczych kogeneracyjnych w zakresie paliwa,
 miejscem zabudowy.
W wyniku wielowymiarowej analizy różnych przesłanek za rozwiązanie najkorzystniejsze
z punktu widzenia osiągnięcia zamierzonych celów przy uwzględnieniu kosztów, minimalizacji
aspektów ryzyka, logistyki dostaw paliwa, wykorzystania istniejącej infrastruktury, względów
środowiskowych uznano wariant polegający na zabudowie agregatu kogeneracyjnego
opalanego gazem, zlokalizowany w zabudowie wolnostojącej.
Konsultacja założeń projektu z odbiorcami
Jako, że produktem projektu jest energia cieplna i elektryczna, w które to media Inwestor
(Kogeneracja S. A.) już obecnie zaopatrza lokalnych odbiorców na terenie swojej działalności, a
jego rezultatem ma być poprawa regulacyjności po stronie wytwórczej, to projekt ten
bezpośrednio nie przekłada się na stopień zaspokojenia potrzeb odbiorców, dlatego też nie był z
nimi konsultowany. Odbiorcy zostali natomiast poinformowani o planach realizacji projektu.
Poinformowano ich, że projekt przyczyni się do poprawy warunków środowiskowych i warunków
odbioru ciepła i energii elektrycznej.
Stopień osiągnięcia celów zdefiniowanych na etapie przygotowania
Celem głównym planowanego projektu jest zapewnienie pokrycia zapotrzebowanie na ciepło i
energię elektryczną lokalnych odbiorców, przy wysokiej sprawności przetwarzania energii
chemicznej paliw pierwotnych, co jest podstawową zaletą układów kogeneracyjnych.
Projekt jest technologią zapewniającą wysoką efektywność energetyczną poprzez zmniejszenie
jednostkowego zużycia energii pierwotnej, co w efekcie wpłynie na poprawę stanu środowiska.
Korzyści środowiskowe wynikające z działania agregatu toograniczenia szkodliwych substancji,
w szczególności gazów cieplarnianych do środowiska.
Projekt polega na rozbudowie istniejącej Elektrociepłowni Zawidawie należącej do ZEW
KOGENERACJI SA. Rozbudowa zakładu polega na zabudowaniu agregatu kogeneracyjnego
opalanego gazem ziemnym. Podstawowym zadaniem agregatu jest dostarczenie 100 %
zapotrzebowanej mocy cieplnej w sezonie pozagrzewczym (centralnej wody użytkowej) oraz
wspomaganie kotłów wodnych w sezonie przejściowym i grzewczym, a dodatkowo produkcja
energii elektrycznej ze sprawnością ogólną powyżej 85 %.
Realizacja projektu pozwoli na osiągniecie celów projektu, w tym:
 wybudowanie nowej jednostki wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej w
Kogeneracji,
 nową moc energii elektrycznej w ilości ok. 2,5 MWe i dodatkową energii cieplnej w ilości
ok. 2,5 MWt
 produkcję energii elektrycznej w ilości 14 810 MWe i energii cieplnej w ilości 14 810
MWt.
251
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Zakończenie realizacji projektu (z punktu widzenia umowy dofinansowania) zostało przesunięte
na 31.03.2014, dlatego też obecnie jest zbyt wcześnie na potwierdzenie osiągnięcia
zamierzonych celów.
Stopień osiągnięcia celów zakładanych celów projektu na chwilę obecną przedstawia tabeli 89.
Tabela 89. Stopień osiągnięcia zakładanych celów projektu
Cel
Stopień osiągnięcia
wybudowanie nowej jednostki wytwarzania energii
elektrycznej i cieplnej w kogeneracji
termin przekazania do eksploatacji wybudowanej jednostki to
15.02.2014 r.
dodatkową moc energii elektrycznej w ilości 2,5 MWe
i energii cieplnej w ilości 2,5 MWt
osiągnięcie tego celu możliwe będzie dopiero po technicznym
zakończeniu projektu – 15.02.2014 r.
produkcję energii elektrycznej w ilości 14 810 MWe
i energii cieplnej w ilości 14 810 MWt
pełne osiągnięcie tego celu możliwe
w 2015r po przepracowaniu całego roku.
będzie
dopiero
Planowany oddania instalacji do eksploatacji 15 lutego 2014 został przedłużony o 2 miesiące.
Beneficjent nie uzyskał bowiem jeszcze finalnego pozwolenia na użytkowanie instalacji. Obecnie
agregat ko generacyjny pracuje, ale znajduje się w fazie rozruchu.
Zaspokojenie potrzeb użytkowników przez projekt
Zadaniem zainstalowanego agregatu kogeneracyjnego opalanego gazem ziemnym będzie
dostarczenie 100% zapotrzebowanej mocy cieplnej w sezonie pozagrzewczym (ciepłej wody
użytkowej) oraz wspomaganie kotłów wodnych w sezonie grzewczym (praca agregatu w
podstawie), a przy okazji produkcja energii elektrycznej ze sprawnością ogólną powyżej 85%.
Z bezpośredniego jednak punktu widzenia odbiorców, projekt nie ma bezpośredniego wpływu
na stopień zaspokojenia ich potrzeb co do ilości energii cieplnej i elektrycznej, natomiast
pozwoli na zwiększenie bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej i ciepła przy wysokiej
sprawności przetwarzania energii pierwotnej paliwa. Ponadto, jak wspomniano już wcześniej,
projekt wpływa znacząco na regulacyjność źródła wytwórczego pozwalając na optymalną pracę
i współpracę dostępnych jednostek w odpowiedzi na chwilowe zapotrzebowanie odbiorców
końcowych.
Moc cieplna i elektryczna z planowanego agregatu ma pozwolić na pełne pokrycie brakującej
mocy cieplnej w sezonie pozagrzewczym i częściowe mocy elektrycznej obecnych odbiorców
oraz dodatkowo stworzenie rezerwy w urządzeniach wytwórczych na wypadek rozwoju rynku
odbiorców, co przy terenie przemysłowym z jakim mamy, do czynienia staje się
prawdopodobne.
Realizacja projektu pozwoli na:
 pełne pokrycie zapotrzebowania na c.w.u. w okresie letnim przy równoczesnej produkcji
energii elektrycznej,
 wykorzystanie ciepła odpadowego z silników gazowych do częściowego zaspokojenia
potrzeb odbiorców na energię cieplną,
 pokrycie potrzeb własnych zakładu, aktualnych oraz potencjalnych odbiorców na
energię elektryczną,
 znaczący wzrost sprawności wytwarzania energii dla całego obiektu.
Ponadto, ze względu na pewną rezerwę mocy wytwórczej, projekt pozwoli na podłączenie do
sieci ciepłowniczej potencjalnych nowych odbiorców i tym samym przyczyni się do likwidacji
indywidualnych źródeł ciepła będących emitentami tzw. niskiej emisji na rzecz systemowych
rozwiązań kogeneracyjnych.
252
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Ocena skuteczności systemu zarządzania i wdrażania projektu
W celu realizacji projektu został powołany zespół realizacyjny, złożony ze specjalistów EDF
Polska S.A – Oddział nr 2 CUW w Krakowie (poprzednio - EDF Polska Centrum Usług Wspólnych
Sp. z o.o.) oraz ZEW KOGENERACJI SA.
EDF Polska S.A – Oddział nr 2 CUW w Krakowie, jest spółką powiązaną kapitałowo z ZEW
KOGENERACJA SA., która realizuje m.in. procesy projektowo-inżynieryjne oraz zakupowe
w imieniu i na rzecz wszystkich Spółek grupy EDF w Polsce, w tym ZEW KOGENERACJA SA.
W skład Zespołu powołanego do realizacji przedmiotowego projektu wchodzą:
 Sponsor – reprezentant Inwestora ZEW KOGENERACJA SA,
 Kierownik projektu – reprezentant EDF Polska S.A – Oddział nr 2 CUW w Krakowie
odpowiedzialny za prowadzenie projektu,
 Specjalista ds. wsparcia projektów – reprezentant EDF Polska S.A – Oddział nr 2 CUW
w Krakowie odpowiedzialny za nadzorowanie aplikacji wspomagającej prowadzenie
projektu,
 Specjalista ds. zakupów – reprezentant EDF Polska S.A – Oddział nr 2 CUW
w Krakowie wspierający Kierownika projektu w realizacji procesów zakupowych,
 Koordynatorzy branżowi – reprezentanci EDF Polska S.A – Oddział nr 2 CUW
w Krakowie tworzący m. in. zapisy SIWZ w swojej branży oraz odpowiedzialni
za opiniowanie dokumentacji projektowej,
 Specjaliści branżowi - odpowiedzialni za bieżący nadzór nad realizacją projektu
w fazie wykonawczej,
 Inspektorzy nadzoru – m.in. dopuszczający do prac na obiekcie, koordynujący prace
mogące wpływać na pracę istniejącego zakładu.
Przyjęty sposób zarządzania projektem okazał się skuteczny. Pozwolił on bowiem beneficjentowi
na realizacje trudnego technicznie projektu.
Realizacja projektu zgodnie z założeniami
W odniesieniu do aspektów technicznych, projekt jest realizowany zgodnie z przyjętymi na
początku zadania założeniami.
Odnośnie do harmonogramu, nastąpiło opóźnienie w realizacji projektu z powodu wydłużenia
okresu oczekiwania na zamienne pozwolenie na budowę przez Wykonawcę zadania, które
uwarunkowane było podpisaniem porozumienia na odprowadzenie wód opadowych z terenu
inwestycji z właścicielem gruntów, który to aspekt nie był wcześniej uregulowany prawnie.
Efektywność sposobu zorganizowania procesu inwestycji
Sposób zorganizowanie procesu inwestycji wynika podstawowo ze stosowanych
u beneficjenta procedur prowadzenia projektu. Wybór wykonawcy w systemie EPCM czyli
projekt, dostawa, zabudowa, uruchomienie pozwolił na uniknięcie kłopotów koordynacyjnych na
etapie realizacji projektu, gdzie partnerem dla Beneficjenta jest tylko jeden podstawowy
Wykonawca zadania.
Efekt netto realizowanego projektu
Właściwym wskaźnikiem do pomiaru efektu netto tego projektu jest poprawa stanu środowiska
która jest możliwa dzięki osiągnięciu wysokiej efektywności energetycznej poprzez zmniejszenie
jednostkowego zużycia energii pierwotnej. Przed inwestycją do produkcji energii cieplnej
wykorzystywane były tradycyjne kotły gazowe. Po przeprowadzeniu inwestycji na terenie
253
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
zakładu funkcjonuje jednostka ko generacyjna opalana gazem ziemnym. Będzie ona dostarczała
100% zapotrzebowania mocy cieplnej w sezonie pozagrzewczym (ciepłej wody użytkowej) oraz
wspomagać będzie kotły wodne w sezonie grzewczym Równocześnie produkować będzie
energię elektryczną ze sprawnością powyżej 85%. Gdyby inwestycji nie przeprowadzono na
terenie elektrociepłowni nadal energia cieplna byłaby produkowana w sposób konwencjonalny.
Według informacji ze strony beneficjenta na etapie analizy finansowej inwestycji założono
uzyskanie dofinansowania. Dofinansowanie to w znacznej mierze przyczyniło się do poprawienia
wskaźników finansowych inwestycji, co pozwoliło na jej realizację. W przypadku braku
uzyskania wsparcia istniało duże prawdopodobieństwo, że wnioskodawca odstąpiłby od
realizacji projektu. Projekty dotyczące kogeneracji są nieefektywne ekonomicznie. Tym samym
nie byłoby możliwości osiągnięcia zakładanych wskaźników. Rezultaty osiągnięte zostały dzięki
realizacji projektu i wpływ na ich osiągnięcie nie miały inne czynniki.
Co do końcowego efektu netto to będzie on możliwy do oszacowania po zamknięciu projektu i
wykonaniu ponownej analizy z wykorzystaniem rzeczywistych, a nie zakładanych danych.
Finansowanie eksploatacji po okresie trwałości projektu
Po okresie trwałości projektu eksploatacja przedmiotowej inwestycji finansowana będzie
ze środków własnych Beneficjenta.
Najistotniejsze bariery i obszary problemowe stanowiące utrudnienia i ryzyka w
realizacji projektu
Główne bariery i obszary problemowe stanowiące utrudnienia w realizacji projektu:





nieznajomość polskiego rynku usług przez zagranicznego Wykonawcę,
problemy komunikacyjne - językowe,
czasy odpowiedzi Urzędów,
bariery formalno-prawne,
biurokracja.
Wybór zagranicznego wykonawcy projektu wynikał z faktu umieszczenia informacji o przetargu
w dzienniku urzędowym Unii Europejskiej. Przetarg został wygrany przez firmę włoską, a jej
konsorcjantem została firma polska. Konsorcjant odpowiadał w głównej mierze za wykonanie
towarzyszących prac budowlanych, nie związanych bezpośrednio z budową instalacji
kogeneracyjnej. Jako natomiast przykład wydłużonego czasu uzyskania odpowiedzi z Urzędu
wskazano sytuację, kiedy dokumenty niezbędne do uzyskania pozwolenia na budowę zostały
złożone w okresie wakacyjnym i osoba prowadząca sprawę udała się na urlop. Jako przykład
bariery formalno-prawnej wskazano sytuację z uzyskaniem odbioru wykonanego przyłącza, za
pomocą którego energia wprowadzana będzie do sieci. W opinii beneficjenta, właściciel sieci
miał na to 2 tygodnie, a wykonał to po dwóch miesiącach.
Również jako barierę realizacji projektu wskazano sytuację związaną z żółtymi certyfikatami.
Zgodnie z projektem ustawy o OZE, certyfikaty wydane po 1 stycznia 2013 r. miały utracić
swoją ważność tzn. nie można by ich było wykorzystywać na potrzeby wykonywania obowiązku
umorzenia. Brak możliwości umorzenia powoduje, że tego rodzaju inwestycje stają się
nieopłacalne.
254
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
4.8.17. Termomodernizacja budynku głównego Dolnośląskiego Centrum Chorób Płuc
we Wrocławiu164
Podstawowe informacje o projekcie
Wyszczególnienie
Charakterystyka
Projekt
Termomodernizacja budynku głównego Dolnośląskiego Centrum Chorób Płuc we
Wrocławiu
Działanie
5.4. Zwiększanie efektywności energetycznej
Beneficjent
Dolnośląskie Centrum Chorób Płuc we Wrocławiu
Stan realizacji
Projekt realizowany.
164
Opis przygotowany na podstawie wywiadu przeprowadzonego z Beneficjentem, materiałów przekazanych przez
Beneficjenta oraz strony internetowej www.dcchp.pl.
255
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Data podpisania umowy
2013-04-19
Wartość całkowita projektu
(zł)
9314345,2
Wartość dofinansowania UE
(zł)
4426818,18
Wybór projektu i jego kształtu
Wybór zakresu realizacji projektu uwarunkowany był wieloma czynnikami. W głównej mierze
były to czynniki ekonomiczne i ekologiczne. Zaliczyć do nich można przede wszystkim:
 poprawę efektywności energetycznej budynku głównego Dolnośląskiego Centrum
Chorób Płuc we Wrocławiu,
 zmniejszenie ilości zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery,
 poprawę standardu świadczonych usług medycznych w Centrum,
 rosnące zapotrzebowanie na usługi medyczne (zwłaszcza z zakresu chorób układu
oddechowego) z uwagi na negatywny wpływ na zdrowie społeczeństwa
zanieczyszczenia środowiska,
 rosnące zapotrzebowanie na usługi medyczne w związku z procesem starzenia się
społeczeństwa,
 oszczędności energetyczne,
 możliwość otrzymania dofinansowania termomodernizacji z dwóch źródeł (RPO WD,
NFOŚiGW),
 poprawa stanu technicznego budynków.
Ze względu na konieczność zmniejszenia kosztów eksploatacji budynku szpitala, o realizacji
projektu, w głównej mierze zdecydował czynnik ekonomiczny, a dopiero w drugiej kolejności
ekologiczny. Pod uwagę wzięto także aspekt społeczny. Szpital musi przede wszystkim skupić
się na leczeniu pacjentów oraz na poprawie komfortu ich pobytu w szpitalu. Realizacja projektu
pozwoli ten cel osiągnąć. W szpitalu funkcjonuje oddział, na którym leczeni są starsi pacjenci.
Oni to w głównej mierze narażeni są na różnego rodzaju przeziębienia spowodowane
przeciągami. Dlatego też realizacja projektu przyczyni się do poprawy ich komfortu pobytu w
szpitalu.
Zakres projektu obejmuje wykonanie prac termomodernizacyjnych budynku głównego
Dolnośląskiego Centrum Chorób Płuc we Wrocławiu, co przyczyni się do poprawy efektywności
energetycznej budynku oraz zmniejszenia ilości zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery.
Zakres przewidzianych do realizacji prac obejmuje:










wymianę stolarki okiennej i drzwiowej (zewnętrznej),
docieplenie fundamentów oraz cokołów z jednoczesnym wykonaniem izolacji
przeciwwilgociowej,
docieplenie ścian zewnętrznych (metodą systemową ETICS),
wykonanie opaski betonowej,
docieplenie stropodachów i dachów (płytami z wełny mineralnej) z wymianą pokrycia
dachówką oraz dociepleniem,
docieplenie skosów poddasza i lukarni płytami z wełny mineralnej,
wykonanie instalacji odgromowej,
wymianę instalacji co,
wymianę grzejników,
montaż zaworów termostatycznych,
256
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami

wykonanie instalacji solarnej (m.in. montaż dwóch wymienników pojemnościowych ciepła o
pojemności 1000 dm3).
Planowane rozwiązania uwzględniają nowoczesne, powszechne na rynku rozwiązania techniczne
i technologiczne.
Projektowana instalacja solarna zabezpieczać będzie potrzeby przygotowania ciepłej wody
użytkowej w ograniczonym zakresie, w zależności od warunków pogodowych. Układ instalacji
solarnej współpracował będzie z instalacją przygotowania ciepłej wody użytkowej wchodzącej w
zakres istniejącej kotłowni gazowej.
Konsultacja założeń projektu z odbiorcami
Użytkownikami efektów projektu są pacjenci i personel szpitala. Zakres projektu pośrednio
wynika z zapotrzebowania użytkowników. Przyczynia się on bowiem do podniesienia jakości
świadczonych usług medycznych poprzez poprawę komfortu leczonych pacjentów. Przyczynia
się również do poprawy możliwości dostosowania temperatury do potrzeb pacjentów i
warunków pogodowych oraz obniżenia poziomu hałasu w pomieszczeniach. Narażenie
pacjentów i personelu szpitala na hałas wynika z lokalizacji szpitala w centrum miasta. Zakres
projektu wynika również z konsultacji przeprowadzonych drogą ankietową. W przeprowadzonej
ankiecie pacjenci często narzekali na przeciągi, niewłaściwą temperaturę w pokojach i
nienajlepsze warunki pobytu. Pracownicy natomiast zgłaszali przypadki przeciekających dachów.
Stopień osiągnięcia celów zdefiniowanych na etapie przygotowania
Głównym celem realizacji projektu jest poprawa efektywności energetycznej budynku oraz
zmniejszenie ilości zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery.
Założono uzyskanie oszczędności w zużyciu energii elektrycznej na poziomie 3031,94
MWh/rocznie, a co za tym idzie osiągnięcie oszczędności finansowych na poziomie 520 tys. zł
rocznie. Założono także zwiększenie efektywności energetycznej. Realizacja projektu przyczyni
się także do wykorzystania odnawialnych źródeł energii i redukcji emitowanych zanieczyszczeń
do atmosfery. Możliwe będzie także obniżenie negatywnego wpływu zanieczyszczenia
środowiska na zdrowie ludzi.
Realizacja projektu przyczyni się także do poprawy stanu środowiska naturalnego. Zmniejszenie
bowiem zapotrzebowania na energię cieplną z lokalnej kotłowni gazowo-olejowej przyczyni się
do zmniejszenia emisji dwutlenku węgla do atmosfery. Zmniejszenie ilości emitowanych
zanieczyszczeń wpłynie na poprawę jakości powietrza, co będzie skutkować na poprawą
zdrowia mieszkańców regionu, co w konsekwencji, przyczyni się do poprawy jakości życia.
Pozytywnie na środowisko oddziaływać będzie także zwiększenie udziału wykorzystywanej
energii za źródeł odnawialnych.
Ostateczna ocena stopnia osiągnięcia zakładanych celów możliwa będzie można po zakończeniu
inwestycji.
Zaspokojenie potrzeb użytkowników przez projekt
Zrealizowany projekt częściowo zaspokaja potrzeby użytkowników. Konieczne są inne, dalsze
projekty modernizacyjne, w celu podniesienia komfortu świadczonych usług. W odniesieniu
jednak do samej placówki wpłynął na duże oszczędności energetyczne i finansowe z tytułu
obniżenia rachunków za zużycie energii.
Budynek szpitala obecnie wyposażony jest w instalację centralnego ogrzewania zasilaną z
istniejącej kotłowni opalanej gazem ziemnym, zlokalizowanej w pomieszczeniach technicznych
budynku. Istniejąca instalacja c.o. wykonana jest z rur stalowych czarnych, łączonych przez
spawanie. Piony i rury przyłączane do grzejników prowadzone są po wierzchu ścian. Rurociągi
257
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
poziome rozprowadzające w części piwnicznej (niski parter) prowadzone są pod stropem
pomieszczeń. W poszczególnych pomieszczeniach zamontowane są grzejniki żeliwne członowe i
grzejniki z rur ożebrowanych oraz sporadycznie grzejniki stalowe płytowe. Instalacja
centralnego ogrzewania jest wyeksploatowana i w całości nadaje się do wymiany.
Ocena skuteczności systemu zarządzania i wdrażania projektu
Projekt jest realizowany przez specjalnie powołany zespół projektowy. W jego skład wchodzą
osoby z działu technicznego, finansowego oraz zamówień publicznych. Kierownikiem projektu
jest Dyrektor Szpitala. Co tydzień odbywają się spotkania zespołu, w czasie których analizowane
są postępy związane z realizacją projektu. Oprócz tego na bieżąco każdego dnia odbywają się
spotkania robocze poszczególnych osób związanych z realizacją projektu.
Osoby odpowiedzialne za realizację projektu wskazały, że do chwili obecnej nie zauważono
znaczących odstępstw od harmonogramu rzeczowo-finansowego. W ich ocenie pozwala to na
sformułowanie wniosku, że przyjęty sposób zarządzania projektem jest skuteczny. Analogiczny
sposób zarządzania wykorzystany był w dwóch poprzednio realizowanych projektach i się
sprawdził.
Realizacja projektu zgodnie z założeniami
Projekt jest realizowany zgodnie z założeniami. Jedynie w terminie późniejszym, niż zakładano
rozpoczęto realizację rzeczową projektu z uwagi na konieczność przeprowadzenia powtórnego
postępowania przetargowego na wykonanie prac. Wynikało to z faktu, że na wykonanie prac w
ramach projektu wpłynęła tylko jedna oferta, która podlegała odrzuceniu.
Efektywność sposobu zorganizowania procesu inwestycji
Sposób zorganizowania procesu inwestycji można ocenić jako efektywny. Proces inwestycji
przebiega bowiem prawidłowo oraz terminowo i doprowadzi do uzyskania zaplanowanego celu.
Ocena efektywności realizacji projektu wynikała z przeprowadzonego audytu energetycznego.
Wyniki bowiem audytu określiły wskaźnik rezultatu w postaci ilość zaoszczędzonej energii
(3031,94MW/h/rok).
Efekt netto realizowanego projektu
Właściwym wskaźnikiem do pomiaru efektu netto tego projektu jest uzyskanie oszczędności
zużycia energii a co za tym idzie poprawa stanu środowiska poprzez zmniejszenie emisji. Przed
inwestycją budynek był nieefektywny energetycznie. Brak ocieplenia, stara stolarka okienna
powodowała olbrzymie straty energii. Po przeprowadzeniu inwestycji przyczyny powstawania
strat energii zostaną wyeliminowane. Gdyby inwestycji nie przeprowadzono pacjenci i personel
musieli by korzystać z budynku o niskiej efektywności energetycznej, którego funkcjonowanie
powodowałoby znaczną emisję do atmosfery. Według informacji ze strony beneficjenta, ze
względu na znaczny zakres inwestycji oraz koszty z nią związane bez wsparcia ze środków RPO
(a także środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej) realizacja
projektu byłaby niemożliwa. Udział środków RPO w budżecie projektu wynosił 68,42%. Wpływ
zatem na osiągnięcie rezultatu projektu polegającego na oszczędzeniu 3031,94MW/h/rok miały
nie tylko środki RPO, ale także środki pochodzące z NFOŚIGW. Wszystkie przeprowadzane w
ramach projektu prace finansowane były proporcjonalnie do uzyskanego dofinansowania z
dwóch źródeł. Zatem czynnikiem, który umożliwił osiągnięcie zakładanych rezultatów były
środki finansowe pochodzące z dwóch źródeł.
258
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Finansowanie eksploatacji po okresie trwałości projektu
Beneficjent wskazał, że nie przewiduje wysokich kosztów eksploatacji budynku po okresie
trwałości. Koszty eksploatacji będą pokrywane z budżetu Centrum a także z zaoszczędzonych
środków finansowych w wyniku realizacji analizowanego projektu.
Najistotniejsze bariery i obszary problemowe stanowiące utrudnienia i ryzyka w
realizacji projektu
Główne napotkane trudności wynikały z konieczności prowadzenie prac termomodernizacyjnych
na czynnym obiekcie szpitalnym, co powodowało pewne utrudnienia w funkcjonowaniu szpitala.
Konieczne okazało wyłączenia z pracy części oddziałów czy też sal szpitalnych, co spowodowało
konieczność przeprowadzenia reorganizacji pracy. Czynnikiem utrudniającym realizację projektu
była także konieczność jego realizacji w okresie zimowym przy niesprzyjających warunkach
atmosferycznych. Pewien problem dla realizacji projektu stanowił fakt, że na ogłoszony przetarg
na wykonawcę prac w ramach projektu wpłynęła tylko jedna oferta, która została odrzucona.
4.8.18. Przebudowa, termomodernizacja budynku Ośrodka Zdrowia w Chełmsku
Śląskim przy ul. Lubawskiej nr 26, na działce nr 35, obręb Chełmsko Śląskie165
Podstawowe informacje o projekcie
165
Opis przygotowany na podstawie wywiadu przeprowadzonego u Beneficjenta i materiałów przekazanych przez
Beneficjenta
259
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Wyszczególnienie
Charakterystyka
Projekt
Przebudowa, termomodernizacja budynku Ośrodka Zdrowia w Chełmsku
Śląskim przy ul. Lubawskiej nr 26, na działce nr 35, obręb Chełmsko Śląskie
Działanie
5.4 Zwiększanie efektywności energetycznej
Beneficjent
Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Lubawce
Stan realizacji
Projekt zrealizowany
Data
umowy
2013-03-14
podpisania
Wartość
całkowita
projektu (zł)
514414,2
Wartość
dofinansowania UE (zł)
392812,2
Wybór projektu i jego kształtu
Przedmiotem projektu była termomodernizacja budynku wiejskiego ośrodka zdrowia w
Chełmsku Śląskim. Zakres prac obejmował realizację szeregu działań usprawniających, z
wykorzystaniem alternatywnego źródła ciepła dla celów ogrzewania budynku i ciepłej wody
użytkowej.
Budynek, w którym realizowano projekt stanowi własność Gminy Lubawka. Na podstawie
zawartej z Gminą umowy użytkowania Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w
Lubawce świadczy w tym budynku usługi dla mieszkańców w zakresie podstawowej opieki
zdrowotnej.
Przedwojenny budynek, w którym zlokalizowany jest ośrodek zdrowia, był w znacznym stopniu
zdekapitalizowany. Miał on duże straty ciepła powodowane przez nieszczelne okna i dach oraz
nieocieplone ściany zewnętrzne. Poza tym źródło ciepła (kocioł) było wyeksploatowane, a
instalacja centralnego ogrzewania – w złym stanie technicznym.
Decyzję o zakresie projektu podjął Dyrektor Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki
Zdrowotnej w Lubawce w porozumieniu z Burmistrzem Miasta Lubawka i Radą Miejską w
Lubawce. SP ZOZ nie byłby w stanie zrealizować takiego projektu bez wsparcia zewnętrznego,
dlatego też wykorzystano możliwość uzyskania dofinansowania ze środków RPO WD. Projekt był
również w części finansowany ze środków budżetu Gminy Lubawka.
Konsultacje założeń projektu z jego odbiorcami
Odbiorcami projektu są mieszkańcy pięciu miejscowości wiejskich – czterech w gminie Lubawka
(Błażejów, Chełmsko Śląskie, Okrzeszyn, Uniemyśl) i jednej z gminy Kamienna Góra (Olszyny).
Założenia projektu nie były konsultowane z jego odbiorcami.
Zakładane cele projektu oraz stopień ich osiągnięcia
Cel polegający na termomodernizacji budynku ośrodka zdrowia z wykorzystaniem odnawialnego
źródła energii został osiągnięty. Realizacja projektu miała doprowadzić do zaoszczędzenia
195,17 MWh energii rocznie. Ocena osiągnięcia tego celu będzie możliwa dopiero po
przeprowadzeniu drugiego audytu energetycznego.
W jaki sposób i w jakim stopniu projekt zaspokaja potrzeby użytkowników
260
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Projekt zaspokaja potrzeby użytkowników: zarówno pracownicy jak i pacjenci ośrodka
zauważają, że obiekt jest dogrzany. Zwiększył się zatem komfort pracy pracowników i komfort
użytkowania obiektu. Należy przy tym zaznaczyć, że na tę subiektywną ocenę użytkowników
mogły wpłynąć warunki pogodowe (stosunkowo wysoka temperatura w grudniu). Pełniejsza
ocena efektów realizacji projektu będzie możliwa po upływie roku licząc od dnia protokolarnego
końcowego odbioru robót budowlanych.
Informacje na temat systemu zarządzania i wdrażania projektu
Początkowo do realizacji analizowanego projektu przygotowywała się Gmina Lubawka jako
właściciel obiektu. Gmina Lubawka opracowała niezbędną dokumentację projektowokosztorysową. Po ogłoszeniu naboru wniosków Gmina przekazała jednak dokumentację SP ZOZ,
który otrzymał pozwolenie na budowę.
Wdrażaniem projektu i jego zarządzaniem zajmowali się pracownicy SP ZOZ. Koordynatorem
projektu w całym okresie jego realizacji był jednak pracownik Urzędu Miasta Lubawka. Jest to
osoba z dużym doświadczeniem w zakresie pozyskiwania środków zewnętrznych i zarządzania
projektami z zewnętrznym wsparciem finansowym (z takich źródeł jak Regionalny Program
Operacyjny, Program Rozwoju Obszarów Wiejskich czy Program Współpracy Transgranicznej
Polska-Czechy). Z wiedzy i umiejętności tego pracownika korzystają również inni beneficjenci.
W trakcie projektu zapewnione było bieżące wsparcie ze strony pracownika Urzędu
Marszałkowskiego, który odpowiadał na ewentualne pytania. Osoba koordynująca projekt
dobrze oceniła materiały informacyjne dostarczane przez Urząd Marszałkowski (również te
znajdujące się na stronie internetowej RPO).
Realizację projektu (w tym tempo robót budowlanych) nadzorował również Burmistrz Miasta
Lubawka oraz Rada Miejska, żądając przedkładania stosownych sprawozdań.
Czy projekt był realizowany zgodnie z założeniami
Projekt był realizowany w pełni zgodnie z założeniami, projektem budowlanym i pozwoleniem
na budowę. Zgodnie z deklaracją osób koordynujących projekt, wykonano wszystkie
zaplanowane działania.
Efektywność sposobu zorganizowania procesu inwestycji
Proces inwestycji przebiegał prawidłowo, terminowo (projekt zrealizowano nawet kilka dni przed
założonym terminem) i doprowadził do uzyskania zaplanowanego celu, co potwierdziło
uzyskane Zaświadczenie Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego. A zatem sposób
zorganizowania procesu inwestycji należy ocenić pozytywnie.
Efekt netto realizowanego projektu
Właściwym wskaźnikiem do pomiaru efektu netto tego projektu jest zapobieżenie strat ciepła w
budynku ośrodka zdrowia. Przed inwestycją przedwojenny obiekt miał większe zapotrzebowanie
na energię. Po przeprowadzeniu inwestycji nastąpiło zmniejszenie rocznego zapotrzebowania na
energię cieplną dla celów ogrzewania budynku oraz podgrzewania wody użytkowej. Według
informacji ze strony beneficjenta bez wsparcia finansowego ze środków RPO nie byłoby możliwe
uzyskanie zaplanowanego efektu.
Na rezultat projektu (ilość zaoszczędzonej energii w wyniku realizacji
termomodernizacyjnego) mogły wpłynąć pewne czynniki zewnętrzne, takie jak:
projektu
261
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami

stosunkowo wysoka temperatura w miesiącach zimowych,

ocieplenie jednego ze stropów styropianem, położenie nowej wylewki i nowych wykładzin.
Te elementy, zrealizowane z własnych środków, przyczyniły się do mniejszych strat ciepła
(uniemożliwiły ucieczkę ciepła).
Należy dodać, że zastąpienie źródła ciepła opalanego koksem pompą ciepła spowodowało, że
zwiększyło się zużycie energii elektrycznej w budynku. Cena energii elektrycznej jest jednak o
30% niższa w stosunku do ceny z ubiegłego roku, co jest wynikiem tego, że zarówno gmina,
jak i jednostki gminne (w tym SP ZOZ) przystąpiły do porozumienia regionalnego w sprawie
przetargu na niższą cenę energii elektrycznej.
Wykorzystując fakt, że w budynku wykonywane były roboty związane z realizacją
analizowanego projektu, w obiekcie przeprowadzono dodatkowe prace o charakterze
wykończeniowym, które podniosły jego standard (a które nie były wykonywane w ramach
projektu). Ośrodek doposażono również w sprzęt medyczny. Zamontowano również system
wentylacyjny pomieszczeń ośrodka. Prace te, prowadzące do wzrostu atrakcyjności obiektu dla
pacjentów, mogły wpłynąć na liczbę pacjentów ośrodka zdrowia w Chełmsku Śląskim. Pacjenci
mogliby bowiem korzystać z opieki zdrowotnej w pozostałych obiektach SP ZOZ (w Lubawce i
Miszkowicach) czy też w pobliskiej Kamiennej Górze. Oszacowanie tego efektu jest jednak
niemożliwe.
W jaki sposób będzie finansowana eksploatacja po okresie trwałości projektu
Po zakończeniu robót budowlanych koszty eksploatacji budynku ponosi SP ZOZ w Lubawce.
Najistotniejsze bariery i obszary problemowe stanowiące utrudnienia i ryzyka w
realizacji projektu
Nie stwierdzono żadnych problemów w trakcie realizacji projektu.
Pewnym wyzwaniem było to, że podczas realizacji projektu po raz pierwszy w Gminie Lubawka,
w obiekcie użyteczności publicznej, wykorzystano alternatywne źródło ciepła dla celów
ogrzewania budynku i ciepłej wody użytkowej. Pozostały zakres prac termomodernizacyjnych
był typowy.
262
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
263
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
5. Aneks 1
Wnioski o charakterze ogólnym:
a) Dotyczące wpływu badanych projektów na stan środowiska, realizację zapisów
strategii oraz osiągnięcie celów
1. Projekty dofinansowane w ramach RPO WD w różnym stopniu wpłynęły na poprawę
stanu środowiska naturalnego oraz możliwość zapobiegania jego zagrożeniom.
2. Analizowane przedsięwzięcia w dużym stopniu przyczyniły się do uporządkowania
gospodarki odpadami w poszczególnych gminach województwa oraz poprawy stanu
gospodarki wodno-ściekowej. W znacznym stopniu przyczyniają się do skuteczniejszej
ochrony przed skutkami zagrożeń naturalnych i technologicznych oraz usuwania
skutków tych zagrożeń. Poza tym pozwalają na przywracanie środowiska do właściwego
stanu i wzmacniania różnych elementów systemu zarządzania środowiskiem. Bez
wątpienia realizacja projektów przyczyniła się do zwiększenia świadomości ekologicznej
mieszkańców województwa.
3. Projekty w niewielkim stopniu wpłynęły na poprawę jakości powietrza atmosferycznego.
Powodem tego były ograniczone środki finansowe przeznaczone na realizację tego
działania co spowodowało ograniczenia w zakresie typu beneficjenta i rodzaju
wspieranych przedsięwzięć. Z uwagi na zakres potrzeb z zakresu infrastruktury
przeciwpowodziowej w regionie realizacja badanych projektów w niewielkim stopniu
przyczyni się do zmniejszenia zagrożenia przeciwpowodziowego i suszy oraz
zapobiegania i zwalczania ich skutków. Badane projekty wpływają na lokalną poprawę
stanu środowiska poprzez wykonywanie prac rekultywacyjnych. Należy jednak zwrócić
uwagę, że na terenie województwa istnieją bardzo duże potrzeby z zakresu
rekultywacji, które w niewielkim stopniu zostały zaspokojone przez zrealizowane
projekty. Analizowane projekty w niewielkim stopniu przyczyniły się również do ochrony
różnorodności biologicznej.
4. Realizacja projektów poddanych badaniu w dużym stopniu przyczyniła się do
osiągnięcia celu głównego RPO WD. Jednym bowiem z czynników decydujących o
jakości życia mieszkańców jest stan środowiska na danym terenie. W rezultacie
poprawy jakości środowiska następuje zatem poprawa jakości życia. Badane projekty
przyczyniły się również w dużym stopniu do poprawy infrastruktury ochrony środowiska
na terenie województwa, a co za tym idzie do realizacji II celu szczegółowego, a także
celu Priorytetu 4. Przyczyniły się także do poprawy stanu środowiska na terenie
województwa. Poprawa stanu środowiska jest czynnikiem wpływającym na podniesienie
poziomu życia mieszkańców, a także czynnikiem przyczyniającym się do wdrażania
koncepcji zrównoważonego rozwoju. W związku z czym badane projekty wprost
przyczyniły się do osiągnięcia celu głównego oraz celów zdefiniowanych w sferze
przestrzennej SRWD 2020.
5. Analizowane projekty ze względu na zakres tematyczny przyczyniają się w dużym
stopniu do realizacji celów Strategii Lizbońskiej oraz Strategii Europa 2020.
Odpowiadają one wprost na wyzwania, które zostały zdefiniowane w tych
dokumentach. Przede wszystkim przyczyniają się do wdrażania zintegrowanej i
efektywnej polityki energetycznej UE oraz do wdrażania rozwoju zrównoważonego
poprzez wspieranie gospodarki efektywniej korzystającej z zasobów, bardziej przyjaznej
środowisku i bardziej konkurencyjnej.
6. Badane projekty będą miały pozytywny wpływ na zwiększenie udziału energii
produkowanej
ze
źródeł
odnawialnych,
dystrybucji
energii
elektrycznej,
upowszechniania gazu jako źródła energii. Jednak ze względu na stopień
zaawansowania realizacji badanych projektów ich realny wpływ w województwie stan
energetyki w regionie będzie widoczny dopiero w kolejnych latach. W niewielkim
natomiast stopniu przyczynią się one do poprawy stanu środowiska na terenie
264
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
województwa poprzez wsparcie przedsięwzięć dotyczących produkcji energii cieplnej
oraz produkcji ciepła i energii elektrycznej w układzie kogeneracji. Ze względu na
objęcie projektami termomodernizacyjnymi tylko obiektów ochrony zdrowia ich wpływ
na zmniejszenie emisji dwutlenku węgla będzie niewielki.
7. Jednym z czynników decydujących o poziomie życia jest poczucie bezpieczeństwa.
Bezpieczeństwo to może być rozumiane bardzo szeroko i obejmować aspekty związane
z bezpieczeństwem socjalnym, publicznym ale też bezpieczeństwem korzystania z
pewnych usług publicznych. Taką usługę jest np. zapewnienie mieszkańcom
bezpieczeństwa dostaw energii. Czynnikiem wpływającym na podniesienie poziomu
życia jest także przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu. Wykluczenie społeczne
przejawia się ograniczeniem lub brakiem możliwości korzystania z pewnych usług lub z
pewnej infrastruktury. Przeciwdziałając wykluczeniu należy dążyć do tego, aby każda
osoba, która chce, mogła korzystać np. z infrastruktury energetycznej lub gazowej.
Przeciwdziałając wykluczeniu przyczyniamy się tak naprawdę do podniesienia poziomu
życia mieszkańców. Badane projekty przyczyniły się zatem się w wysokim stopniu do
osiągnięcia zakładanego celu SRWD.
b) Dotyczące realizacji założonych wskaźników
8. Priorytet 4 RPO WD wdrażany jest w sposób systematyczny, bez większych opóźnień –
w przypadku większości wskaźników założone wartości są osiągnięte z nadmiarem.
Wyjątkami są wskaźniki Liczba projektów mających na celu poprawę jakości powietrza,
Liczba osób zabezpieczonych przed powodzią w wyniku realizacji projektu, Liczba
projektów z zakresu prewencji zagrożeń, Liczba osób przyłączonych do sieci
kanalizacyjnej, Długość wybudowanej sieci kanalizacyjnej oraz Liczba osób
przyłączonych do sieci wodociągowej. Na podstawie wartości zapisanych w umowach
można przyjąć, że istnieje prawdopodobieństwo, że zakładane wartości tych
wskaźników nie zostaną osiągnięte.
9. W ramach priorytetu 5 RPO WD w przypadku większości wskaźników założone wartości
będą osiągnięte z nadmiarem. Wyjątkami są wskaźniki Dodatkowa roczna produkcja
energii ze źródeł odnawialnych, Dodatkowa moc produkcji energii za źródeł
odnawialnych, Długość sieci dystrybucji energii elektrycznej. W przypadku pozostałych
wskaźników pomimo tego, że ich realizacja jest na poziomie niższym od zakładanego,
to na podstawie wartości wskazanych w podpisanych umowach można przyjąć, że ich
realizacja nie jest zagrożona.
10. Beneficjenci dokonywali wyboru wskaźników przede wszystkim w oparciu o katalog
wskaźników zaproponowany przez Instytucję Zarządzającą. Wartości wskaźników były
szacowane na podstawie szczegółowych badań i analiz. Przy określaniu wartości
wskaźników korzystano również z usług firm zewnętrznych. Z przeprowadzonych badań
wynika, że nie ma wskaźników, których pomiar jest szczególnie trudny czy kosztowny.
11. W ponad dwóch na trzech przypadkach nie było konieczności zmiany wartości
wskaźników w trakcie realizacji projektu. Ewentualna konieczność zmiany wartości
wskaźników była głównie spowodowane brakiem wystarczających informacji do
prawidłowego oszacowania wartości wskaźników, brakiem dokładnych analiz,
nieaktualnymi dokumentami, na podstawie których wyznaczono wskaźniki, także
mniejszą liczbą osób, które przyłączyły się do sieci oraz zdarzeniami losowymi
(kradzieże, pożary itp.).
c) Dotyczące realizacji preferencji
12. Preferencje w ramach priorytetu 4 były realizowane w różnym stopniu. Można jednak
wskazać, że stopień ich realizacji był niewielki. W ramach bowiem działania 4.1
265
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo
ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz wyznaczenie pożądanych kierunków
działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
preferencje były realizowane przez co czwarty projekt, a w ramach działania 4.7 – przez
co piąty. W pozostałych działaniach preferencje były realizowane w znikomym stopniu
lub – jak w przypadku działania 4.5 – w ogóle.
13. Blisko połowa projektów z działania 5.2 oraz 5.4 realizowała preferencje. W przypadku
działania 5.2 najczęściej powoływano się na realizację projektów na obszarach wiejskich
lub małych miast, a w działaniu 5.4 na wykorzystanie odnawialnych źródeł energii.
d) Dotyczące czynników utrudniających realizację projektów
14. Dużą trudnością w ubieganiu się o dotację są problemy w uzyskaniu odpowiednich
pozwoleń i dokumentów, zwłaszcza zgromadzenie wymaganej dokumentacji
środowiskowej. Z punktu widzenia beneficjentów ważne jest uwzględnienie czasu
wymaganego na przeprowadzenie procedury oceny oddziaływania na środowisko w
harmonogramie działań związanych ze składaniem wniosku.
15. Do czynników, które utrudniają realizację projektów można zaliczyć m.in. konieczność
uzyskiwania zgody właścicieli działek, przez które przebiega projektowana sieć (np.
elektroenergetyczna), problemy z wdrażaniem prawa unijnego w Polsce (np. przepisów
Ramowej Dyrektywy Wodnej) czy konieczność opracowania raportu oddziaływania na
środowisko dla niektórych przedsięwzięć.
e) Dotyczące nowego okresu finansowania
16. W nowym okresie programowania w zakresie gospodarki odpadami potencjalni
beneficjenci wyrażają zainteresowanie realizacją projektów dotyczących punktów
selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, rekultywacji składowisk, zakupu
wyposażenia niezbędnego do selektywnego zbierania odpadów oraz budowy spalarni.
Ze względu jednak na brak takiego obiektu na terenie województwa priorytetowo
powinna być potraktowana budowa spalarni odpadów.
17. W obszarze infrastruktury wodno-kanalizacyjnej beneficjenci wyrażają zainteresowanie
realizacją projektów związanych z budową lub modernizacją sieci kanalizacyjnej,
budową lub modernizacją sieci wodociągowej, budową oczyszczalni ścieków oraz
budową lub modernizacją stacji uzdatniania wody.
18. Wśród projektów dotyczących poprawy jakości powietrza beneficjenci są zainteresowani
w głównej mierze realizacją projektów dotyczących wymiany źródeł ciepła,
termomodernizacji, likwidacji źródeł niskiej emisji, modernizacji źródeł ciepła oraz
instalacji filtrów kominowych.
19. W obszarze zabezpieczenia przeciwpowodziowego i zapobiegania suszom beneficjenci
zainteresowani są przede wszystkim budową wałów, regulacją koryt rzecznych,
melioracją, budową zbiorników retencyjnych oraz modernizacją odwodnienia.
Wnioski powodujące powstanie rekomendacji:
266
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz
wyznaczenie pożądanych kierunków działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
Tabela wdrażania rekomendacji
Część A
(rekomendacje operacyjne)
Lp.
Wniosek (strona w raporcie)
Rekomendacja
Adresat
rekomendacji
Sposób wdrożenia
1.
W ramach RPO 2007-2013 udało się
zrealizować wiele projektów rekultywacyjnych
na terenie nieczynnych składowisk odpadów.
Nierozwiązanym problem pozostaje nadal
„mała rekultywacja” związana np. z likwidacją
dzikich składowisk odpadów. Projekty takie
są o niewielkiej wartości finansowej
natomiast dzięki ich realizacji uda się
osiągnąć znaczny efekt ekologiczny. (str. 3233)
Wprowadzenie w okresie 2014-2020
możliwości realizacji małych projektów
rekultywacyjnych.
Instytucja
Zarządzająca
Uwzględnienie zapisów w RPO 2014-2020
20142020
2.
Realizowane do tej pory projekty z zakresu
edukacji ekologicznej koncentrowały się
głównie na edukacji dzieci i młodzieży. Brak
było projektów związanych z edukacją osób
dorosłych. (str. 148)
Wprowadzenie preferencji dotyczącej
realizacji projektów edukacyjnych dla
osób dorosłych.
Instytucja
Zarządzająca
Uwzględnienie zapisów w RPO 2014-2020
20142020
3.
Ze względu na uwarunkowania naturalne
województwa preferowane powinno być
wpieranie
energetyki
wodnej.
Jako
zagrożenie dla rozwoju tego typu energetyki
wskazano jednak plany wprowadzenia opłat
za korzystanie ze środowiska dla wody, która
wykorzystywana jest dla produkcji energii.
Pomimo niezbyt korzystnych warunków
naturalnych na terenie województwa dobrze
rozwija się energetyka wiatrowa. (str. 65)
Wprowadzenie w okresie
preferencji
dotyczących
wodnej.
2014-2020
energetyki
Instytucja
Zarządzająca
Uwzględnienie zapisów w RPO 2014-2020
20142020
4.
Beneficjenci
wykazują
zainteresowanie
realizacją inwestycji za pomocą instrumentów
zwrotnych. Czynnikami decydującymi jednak
o zainteresowaniu uzyskaniem wsparcia w
formach zwrotnych są niskie koszty i
oprocentowanie, a zarazem wysoka kwota
Proponujemy, aby w ramach RPO
20140-2020
w
ramach
działania
Efektywność energetyczna w budynkach
publicznych i sektorze mieszkaniowym
oraz gospodarka odpadami, obok form
bezzwrotnych,
rozważyć
również
Instytucja
Zarządzająca
Uwzględnienie zapisów w RPO 2014-2020
20142020
267
Termin
realizacji
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz
wyznaczenie pożądanych kierunków działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
5.
dofinansowania projektu, długi okres spłaty,
możliwość zaciągnięcia kredytu na wkład
własny,
sytuacja
finansowa
jednostek
samorządu terytorialnego oraz rentowność
projektu. Obszarami gdzie przede wszystkim
mogły być stosowane instrumenty zwrotne
jest gospodarka odpadami oraz w mniejszym
stopniu odnawialne źródła energii. (str. 144,
149-150)
wsparcie w formach zwrotnych.
Kryterium oceny merytorycznej „O ile
Wnioskodawca
obniżył
poziom
wnioskowanego dofinansowania dla projektu
w stosunku do poziomu maksymalnie
dopuszczalnego) nie wiąże się z celami i nie
ma
wpływu
na
osiąganie
efektów
ekologicznych. (str. 78)
Rezygnacja
z
merytorycznej „O
obniżył
poziom
dofinansowania dla
do
poziomu
dopuszczalnego” w
2020.
kryterium
oceny
ile Wnioskodawca
wnioskowanego
projektu w stosunku
maksymalnie
RPO na lata 2014-
Instytucja
Zarządzająca
Uwzględnienie w projekcie Kryteriów wyboru
operacji finansowanych w ramach RPO na lata
2014-2020
20142020
Sposób wdrożenia
Klasa
rekomendacji
(kluczowa/horyzontalna)
Termin
realizacji
Podjęcie
działań
informacyjnych
i
edukacyjnych.
Kluczowa
20142020
Uwzględnienie
materiałach
informacyjno-
Kluczowa
20142020
Część B
(rekomendacje kluczowe i horyzontalne)
Lp.
Wniosek (strona w raporcie)
Rekomendacja
Adresat
rekomendacji
6.
W
obszarze
projektów
z
zakresu
gospodarki niskoemisyjnej beneficjenci
wykazują
zainteresowanie
realizacją
projektów z zakresu wymiany oświetlenia
ulicznego na energooszczędne oraz zakupu
niskoemisyjnych
środków
transportu.
Czynnikiem
ułatwiającym
uzyskanie
wsparcia dla projektów z zakresu
energetyki jest zatrudnianie w gminach
osób odpowiedzialnych za
działania
służące
poprawie
efektywności
energetycznej. Takie osoby zatrudnione są
w kilku dolnośląskich gminach. (str. 152153)
Przeprowadzanie
szkoleń
dla
osób
mających odpowiadać za działania służące
poprawie efektywności energetycznej w
gminach oraz szkoleń dla osób mających
odpowiadać za działania służące poprawie
efektywności energetycznej w gminach.
Ministerstwo
Infrastruktury
Rozwoju
Władze Bielawy realizują ze środków RPO
kilka
komplementarnych
projektów,
tworząc w ten sposób wizerunek gminy
proekologicznej. Przeprowadzone badania
Promowanie dobrych praktyk w zakresie
tworzenia wizerunku gminy ekologicznej i
upowszechnianie przykładów projektów,
które mogą prowadzić do efektów synergii.
Instytucja
Zarządzająca
7.
i
Ministerstwo
Środowiska
268
w
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz
wyznaczenie pożądanych kierunków działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
pozwoliły też zidentyfikować projekty
prowadzące
do
wystąpienia
efektu
synergii. (str. 198-203)
Podkreślanie, że projekty realizowane w
ramach RPO na lata 2014-2020 mogą
zwiększać efekty ekologiczne projektów
realizowanych w perspektywie 2007-2013.
promocyjnych
8.
Do pożądanych zmian w działaniach
informacyjno-promocyjnych można zaliczyć
utworzenie
„centrum
kompetencji”,
którego
pracownicy
zapewnialiby
doradztwo przy przygotowaniu wniosków
zainteresowanym
wnioskodawcom.
Doradztwo obejmowałoby pomoc w
zakresie decyzji środowiskowych czy
pomocy publicznej. (str. 92)
Utworzenie
„centrum
kompetencji”.
Specjaliści
pracujący
w
„centrum
kompetencji” powinni w podobny sposób
podchodzić do określonych problemów, co
pracownicy instytucji zarządzającej tak,
aby nie np. wystąpiły różnice w
interpretacji określonych wymagań.
Instytucja
Zarządzająca
Podjęcie inicjatywy o
utworzeniu „centrum
kompetencji”
Kluczowa
2014
9.
Zbyt ogólne sformułowanie preferencji
powodowało problemy interpretacyjne.
Przykładem takim mogą być preferencje
dla projektów realizowanych na obszarach
turystycznych. (str. 45-50)
Jednoznaczne określanie preferencji
Instytucja
Zarządzająca
Uwzględnienie
w
liście preferencji w
RPO WD na lata
2014-2020
Kluczowa
2014 r.
10.
Istnieje
konieczność
zwiększenia
przejrzystości strony internetowej IZ (44%
wskazań), zwiększenia liczby spotkań,
konferencji i szkoleń (41%), położenia
większego
nacisku
na
kontakt
z
opiekunami projektów (38%), a także
usunięcia nieaktualnych informacji ze stron
internetowych obu instytucji (38%). (str.
92)
Wprowadzenie
większej
przejrzystości
strony internetowej, zwiększenie liczby
spotkań, konferencji i szkoleń, a także
usuwanie nieaktualnych informacji ze stron
internetowych
w
nowym
okresie
programowania.
Instytucja
Zarządzająca
Uwzględnienie
działaniach
informacyjnopromocyjnych
w
Kluczowa
20142020
11.
Instytucję opiekuna projektu należy ocenić
pozytywnie.
Opiekunowie
zapewniali
bieżące wsparcie, odpowiadali na pytania
beneficjentów. (str. 191)
Utrzymanie funkcji opiekuna projektu w
perspektywie 2014-2020.
Instytucja
Zarządzająca
Uwzględnienie
w
systemie zarządzanie
projektami
Kluczowa
2014
12.
Ze względu na uwarunkowania naturalne
województwa preferowane powinno być
wpieranie
energetyki
wodnej.
Jako
zagrożenie dla rozwoju tego typu
energetyki
wskazano
jednak
plany
wprowadzenia opłat za korzystanie ze
środowiska
dla
wody,
która
Przeprowadzenie lobbingu dotyczącego nie
wprowadzania opłat za korzystanie ze
środowiska za wodę wykorzystywaną w
energetyce wodnej
Ministerstwo
Środowiska
Nie
wprowadzanie
zmian
w
Prawie
ochrony środowiska
Horyzontalna
2014
Ministerstwo
Infrastruktury
Rozwoju
i
269
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz
wyznaczenie pożądanych kierunków działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
wykorzystywana jest dla produkcji energii.
Pomimo niezbyt korzystnych warunków
naturalnych na terenie województwa
dobrze rozwija się energetyka wiatrowa.
(str. 149)
13.
Istnieją trudności z interpretacją przepisów
prawnych
dotyczących
projektów
realizowanych ze środków funduszy
strukturalnych. Pojawiają się sytuacje, że
ten sam przepis prawny jest inaczej
interpretowany
przez
Ministerstwo
Finansów, a inaczej przez sądy. IZ
powinna na bieżąco monitorować zmiany
w przepisach prawnych, pojawiające się
trudności
i
niejednoznaczności
z
interpretacją przepisów prawnych. O
problemach tych powinna informować na
bieżąco beneficjentów. (str. 155)
Sugerujemy
identyfikację
przepisów
prawnych
generujących
rozbieżne
interpretacje
i
podejmowanie
na
odpowiednim
szczeblu
działań
lobbingowych, na rzecz zmiany przepisów
prawa. Rekomendujemy, aby IZ na bieżąco
monitorowała
zmiany
w
przepisach
prawnych, pojawiające się trudności i
niejednoznaczności
z
interpretacją
przepisów prawnych. O problemach tych
powinna
informować
na
bieżąco
beneficjentów.
14.
Jednostki samorządu terytorialnego są
podmiotami o stabilnej pozycji i nie
powinny być traktowane tak samo jak np.
przedsiębiorcy czy też stowarzyszenia.
Dlatego można rozważyć wprowadzenie
rozwiązania, w którym w przypadku
projektów o mniejszej wartości mogłyby
być zwolnione z przygotowywania części
dokumentacji
aplikacyjnej.
Pełna
dokumentacja
konkursowa
byłaby
wymagana tylko przy projektach o
znacznej wartości. Takie rozwiązanie
stosowane jest w ramach Programu
Rozwoju Obszarów Wiejskich gdzie w
przypadku gmin nie jest wymagane
opracowywanie np. studium wykonalności.
(str. 154)
Proponujemy rozważenia wprowadzenia
rozwiązania, w którym w przypadku
projektów o mniejszej wartości mogłyby
być one zwolnione z przygotowywania
części dokumentacji aplikacyjnej. Pełna
dokumentacja
konkursowa
byłaby
wymagana tylko przy projektach o
znacznej wartości. Takie rozwiązanie
stosowane jest w ramach Programu
Rozwoju Obszarów Wiejskich gdzie w
przypadku gmin nie jest wymagane
opracowywanie np. studium wykonalności.
Instytucja
Zarządzająca
15.
Przeprowadzenie dokładnego oszacowania
efektu
netto
w
ramach
studiów
przypadków było bardzo trudne. Wynika to
z faktu braku opracowania powszechnie
obowiązującej metodologii obliczania takie
Opracowanie metodologii obliczania efektu
netto w odniesieniu do pojedynczego
projektu.
Ministerstwo
Infrastruktury
Rozwoju
Wprowadzenie zmian
w
przepisach
prawnych.
Horyzontalna
2014
Wprowadzenie zmian
w
zasadach
ubiegania
się
o
środki w ramach
RPO WD 2014-2020.
Horyzontalna
2014
Opracowanie
wytycznych.
Horyzontalna
2014
Ministerstwo
Środowiska
Ministerstwo
Infrastruktury
Rozwoju
i
Instytucja
Zarządzająca
i
270
Ewaluacja wpływu projektów realizowanych w Priorytecie 4 „Środowisko i bezpieczeństwo ekologiczne” i Priorytecie 5 „Energetyka” RPO WD oraz
wyznaczenie pożądanych kierunków działań na przyszłość w obszarach objętych tymi priorytetami
efektu w odniesieniu do pojedynczego
projektu. (str. 180-259)
271