KARTA ZESPOŁU - ul. Partyzantów 2/4

KARTA GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKÓW - PRUSZKÓW
2. DATOWANIE
Lata 1886 – 1891 oraz 1923 –
SPECJALISTYCZNY PSYCHIATRYCZNY ZESPÓŁ OPIEKI ZDROWOTNEJ IM. JANA MAZURKIEWICZA
KARTA ZESPOŁU
1939 r.
1. OBIEKT
9. FOTOGRAFIE
3. MIEJSCOWOŚĆ
PRUSZKÓW
4. ADRES
ul. Partyzantów 2/4
PLAN ZESPOŁU
Wykaz pozycji z decyzji
wpisującej do rej, zabytków
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
Portiernia
Bud. Administracyjny
Kiosk, d. stróŜówka
Dom Kultury
Pawilon VI
Pawilon IV
Pawilon II
Pawilon XI
Bud. gospodarczy
Pawilon I
Kościół d.cerkiew
Pawilon V
Pawilon III
Pawilon IX
cmentarz z 1939 r.
Prosektorium - cmentarz
Bud. mieszkalny
Pawilon VII
Domek Szwajcarski
Dom polekarski
Pawilon VIII A
Pawilon VIII B
Dom socjalny
Zespół budynków
mieszkalnych
25. Figura Matki Boskiej
26. Bud. mieszkalny
27. Ogrodzenie murowane
5. DZ. NR. EW/OBRĘB
dz. nr 199/6 , obr. 25
6. RODZAJ WŁASNOŚCI
skarb państwa
7. SPOSÓB UśYTKOWANIA
uŜyteczność publiczna
8. MATERIAŁ
cegła
9.REJSTR ZABYTKÓW
Zespół
Nr rej 1281 dec. z 02.01.1987 r.
W załączniku dec. wymieniono
ogółem 27 pozycji
Cmentarz
Nr rej 1342 dec. z 15.09.88 r.
10. UWAGI
INFORMACJE HISTORYCZNE
W roku 1882 Komitet Budowy Szpitala Psychiatrycznego, nabywa od Franciszka Kryńskiego część folwarku Tworki pod Warszawą o wielkości 58ha. W latach 1888-1891
powstają tu pierwszy szpital wg. projektu W. Sztroma – 2 zespoły pawilonów dla pacjentów (kobiet i męŜczyzn), budynek administracyjny, gospodarczy, kaplica, cerkiew,
utrzymane w stylu eklektycznym, m.in. neogotyckim (kaplica), ormiańskim (cerkiew) oraz przy uŜyciu charakterystycznego dla drugiej połowy XIX wieku wystroju
klinkierowego (pawilony pacjentów). W zespole projektantów był arch. Józef Pius Dziekoński (oraz projektant poprawek załoŜenia O.Oswald, i T.Lembke). Otwarcie
szpitala pod nazwą: „Warszawska Lecznica dla Obłąkanych” następuje 02.11.1891 r. Był to pierwszy polski Szpital zbudowany w układzie pawilonowym, oświetlony
elektrycznie, posiadający własną infrastrukturę. Następny etap rozbudowy szpitala wypada na okres międzywojenny – na powiększonym o kolejne 50 h. terenie załoŜono
park, utworzono cmentarz (1924 r.) oraz teren ogrodzono bez strony wschodniej (1926r.) – spowodowane przeprowadzeniem w pobliŜu linii kolejki WKD. Zmiany te
przeprowadzono zgodnie z koncepcją miasta-ogrodu zaprojektowaną przez Witolda Łuniewskiego - zagospodarowanie przestrzeni parkowej, urozmaiconej przez
fontanny, letni teatr. Na obrzeŜach dawnego załoŜenia powstały nowe budynki mieszkalne i administracyjne (nowy budynek administracyjny i portiernia) oraz przebudowano
cerkiew na kościół Rzym. – kat. W lata 1923 - 1939 powstaje równieŜ szereg nowych budynków mieszkalnych i administracyjnych zaprojektowanych m.in. przez arch.
Tadeusza Plucińskiego. Fazę tą charakteryzuje styl modernizmu z zastosowaniem uproszczonego detalu historyzującego nawiązującym do architektury dworkowej.
Kolejna rozbudowa kompleksu szpitalnego nastąpiła w latach70 -tych XX w., kiedy to powstało kilka pawilonów w stylu typowym dla budynków uŜyteczności publicznej tego
okresu – budynki nie podlegają ochronie. Od roku 2009 częścią Szpitala im. Prof. Jana Mazurkiewicza stał się Oddział Leczenia Zaburzeń Nerwicowych w pobliskim
Komorowie, takŜe wkomponowany w zabytkowy park.
KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA
Zabudowa powstała w latach 1886 – 1939 (część tworkowska) wraz z parkiem oraz zespół domów mieszalnych (1927 r.) z kapliczką pod przeciwległej stronie torów kolejki
WKD podlegają ochronie na mocy wspólnego wpisu do rejestru zabytków. Cały teren szpitala obejmuje obszar o pow. prawie 70 hektarów, z czego około jedna trzecia jest
zalesiona. Na terenie parku znajdują się rozlewiska i starorzecza Utraty. W obrębie parku znajduje się zabytkowy cmentarz z nagrobkami twórców polskiej psychiatrii oraz
cmentarz wojenny. Budynki szpitalne – pawilony, administracyjne i mieszkalne zlokalizowane są zgodnie z osią, przebiegającą z kier wsch. – zach. Wszystkie budynki
oprócz tzw. domku szwajcarskiego, drewnianego są murowane, najstarsze z elewacjami ceglanymi, późniejsze otynkowane, dachy w większości dwu i wielospadowe.
Do poszczególnych budynków załoŜono oddzielne karty Gminnej Ewidencji Zabytków – wszystkie obiekty wymienione w załączniku do wpisu do rejestru zabytków.
STAN ZACHOWANIA
Ogólnie dobry. Obecnie na terenie Szpitala realizowany jest plan wieloletniej modernizacji, z zachowaniem zabytkowego układu urbanistycznego i programem konserwacji
przyrody.
BIBLIOGRAFIA
Ewidencja parku z 1985 r., wykonana przez M. Jedrzejewską.
Biała Karta Ewidencyjna, aut. P. Głowacki 2003, zbiory WUOZ
J. S. Majewski, Specjalistyczny Psychiatryczny Zespół Opieki Zdrowotnej im. Jana Mazurkiewiczach w Pruszkowie – Tworkach, ul. Partyzantów 2/4, Warszawa 1987 r.
AUTOR I DATA WYKONANIA KARTY EWIDENCYJNEJ:
Jan Szuliński – Listopad 2009
Karta po wypełnieniu podlega ochronie na podstawie przepisów Prawa Autorskiego