docSkutki wprowadzenia euro w państwach Unii Gospodarczo Walutowej
download 
Reklamacja Transkrypt
Skutki wprowadzenia euro w państwach Unii Gospodarczo Walutowej
Skutki wprowadzenia Euro w państwach Unii Gospodarczo - walutowej Autor: Krystyna Brząkalik Skutki wprowadzenia Euro w państwach Unii Gospodarczo - walutowej Skrócony opis lekcji W czasie zajęć uczniowie zapoznają się z problematyką związaną z wprowadzeniem wspólnej europejskiej waluty. Dowiadują się, w jaki sposób przyjęcie euro przez państwa UGW pogłębiło proces integracji gospodarczej oraz likwidowanie barier we wzajemnym handlu, wynikających z posługiwania się różnymi walutami narodowymi. Uczniowie analizują teksty źródłowe i na ich podstawie wskazują pozytywne i negatywne zmiany gospodarcze, jakie nastąpiły w krajach unii walutowej dzięki wprowadzeniu wspólnego pieniądza. Zapoznają się również z konkretnymi przykładami wpływu wprowadzenia euro na sytuację gospodarczą w krajach europejskich. Cele lekcji Uczniowie powinni: wiedzieć, jaki wpływ na działalność gospodarczą, zwłaszcza handlową, może mieć ryzyko walutowe, wymienić pozytywne zmiany gospodarcze w krajach europejskich posługujących się wspólną walutą, wskazać koszty i korzyści z wprowadzenia euro w państwach UGW. Słowa kluczowe Euro, Unia Gospodarczo-Walutowa. Metody realizacji zajęć analiza tekstów źródłowych i danych statystycznych, praca ze schematem, analiza kosztów i korzyści, studium przypadku. Adresat uczniowie szkół ponadgimnazjalnych. Narodowy Bank Polski 2 Skutki wprowadzenia Euro w państwach Unii Gospodarczo - walutowej Materiały 1. Tekst pt. „Ryzyko walutowe i handel”, 2. Tekst pt. „Zyski i koszty wprowadzenia wspólnej waluty w państwach UGW”, 3. Ćwiczenie pt. „Skutki wprowadzenia euro dla krajów UGW”, 4. Studium przypadku pt. „Nie zapominajmy o materialnej Europie”. szary papier, flamastry. Wstęp merytoryczny Unia Gospodarczo – Walutowa Gospodarcze skutki wprowadzenia euro Zapewnienie stabilnego i długotrwałego rozwoju gospodarczego dla całej Europy było jedną z głównych przyczyn rozpoczęcia w latach 50tych XX wieku procesu integracji europejskiej. Struktura gospodarcza Unii Europejskiej oparta jest o zasady jednolitego rynku – wolnego przepływu towarów, usług, kapitału i siły roboczej. Naturalnym dopełnieniem tych związków gospodarczych wydawała się unia walutowa. Raport Wernera przyjęty w 1971 r. dawał teoretyczne fundamenty do powstania wspólnej waluty europejskiej, ale kryzys gospodarczy oraz załamanie systemu kursów sztywnych odłożyło te śmiałe idee na wiele lat. Momentem przełomowym był Raport Delorsa opublikowany w kwietniu 1989 r. Określa on ścieżkę dochodzenia do pełnej unii walutowej i zastąpienia walut narodowych jedną wspólną walutą europejską. Unia walutowa stałą się częścią Traktatu o Unii Europejskiej, przyjętego przez Radę Europejską w grudniu 1991 r. w Maastricht. Traktat, będący fundamentem Unii Europejskiej został podpisany w Maastricht w dniu 7 lutego 1992 r., a wszedł w życie 1 listopada 1993 r. Wprowadzenie wspólnej waluty jest kolejnym etapem budowania gospodarczych fundamentów zjednoczonego kontynentu. Liry, franki, szylingi i marki – waluty narodowe państw członkowskich Unii – blokowały dalszy postęp integracji. W zamierzeniach np. handel pomiędzy Niemcami i Francją powinien odbywać się na zasadzie regularnej i pozbawionej ryzyka wymiany handlowej. W rzeczywistości okazywało się, że operacja była komplikowana przez ryzyko walutowe. Narodowy Bank Polski 3 Skutki wprowadzenia Euro w państwach Unii Gospodarczo - walutowej Ryzyko walutowe to niebezpieczeństwo zmiany kursu dwóch walut wobec siebie. Firma eksportująca z Niemiec jakiś produkt lub usługę do Francji nie płaciła ceł, jakoż obydwa kraje są członkami UE, ale cały czas wystawiona była na ryzyko wahań kursu marki niemieckiej i franka francuskiego. Nagły wzrost wartości marki oznaczało w rezultacie obniżenie przychodów niemieckich eksporterów. Wprowadzenie euro na terenie obydwu krajów likwiduje tego rodzaju niebezpieczeństwo, i pozwala w pełni korzystać z likwidacji barier w handlu. (...) Zyski i koszty z wprowadzenia euro – skala mikro Zyski w skali mikro Unia walutowa likwiduje nie tylko ryzyko wynikające ze zmiany wartości franka do lira zastępując obydwie waluty jedną, wspólną. Do głównych zalet waluty europejskiej należy: 1. Brak ryzyka walutowego w handlu w ramach Unii Gospodarczej i Walutowej – likwidacji uległy waluty narodowe, a wymiana gospodarcza odbywa się w euro. Przedsiębiorstwa nie ponoszą już ryzyka wynikającego np. z nagłego osłabienia kursu franka wobec lira. Pozostaje oczywiście ryzyko w przypadku wymiany handlowej z krajami spoza strefy euro a będącymi członkami Unii Europejskiej oraz innymi krajami – kurs euro do funta, dolara czy jena może się zmieniać dokładnie, tak jak zmieniał się kurs franka wobec lira. 2. Brak kosztów wymiany walut – brak walut narodowych oznacza też całkowity brak kosztów wymiany walut narodowych, bo tych w strefie euro nie ma. 3. Bardziej efektywny wspólny rynek – wspólna waluta w połączeniu ze wspólnym rynkiem umożliwia większej ilości przedsiębiorstw funkcjonowanie na większą, europejską skalę. Mogą one uzyskiwać większą efektywność choćby poprzez łatwiejszy dostęp do rynków zbytu, wzrost produkcji i efekt skali. Wzrost konkurencji poprawia jakość gospodarowania. 4. Przejrzystość cen i kosztów – wspólna waluta umożliwia z jednej strony konsumentom łatwiejsze porównanie cen, a z drugiej przedsiębiorcom obniżenie kosztów poprzez dostęp do tańszych dostawców. McKinsey szacuje, że na skutek wprowadzenia wspólnej waluty i związanej z tym przejrzystości, ceny u producentów spadną o 2 do 3 procent, a zyskowność przedsiębiorstw o 15 do 50 procent. Skorzysta na tym m. in. handel detaliczny produktami spożywczymi. z jednej strony konsument nie będzie jeździł po pomidory do innego kraju. Z drugiej strony np. sieć supermarketów może łatwiej i efektywniej szukać tańszych dostawców hurtowych. Dla takiego odbiorcy zamówienie kilkuset ton warzyw z Portugalii jest procesem podobnym, jak zamówienie ich z Włoch czy z Hiszpanii. Handel detaliczny będzie więc mógł – przynajmniej w teorii – obniżyć swoje koszty korzystając z tańszych dostawców, nie zmniejszając jednocześnie ceny sprzedaży. Z kolei np. firmy produkujące telewizory mają już globalną sieć dostawców Narodowy Bank Polski 4 Skutki wprowadzenia Euro w państwach Unii Gospodarczo - walutowej i wprowadzenie euro nie powinno zasadniczo obniżyć kosztów funkcjonowania. Z drugiej strony konsumenci będą mieli łatwiejszy dostęp choćby do sklepów internetowych w innym kraju unijnym, oferującym identyczny towar po niższych cenach. Oszczędność nawet 10 procent w przypadku drogiego sprzętu może być na tyle poważną i przez to atrakcyjną sumą, że konsumenci mogą aktywnie poszukiwać identycznego towaru, ale w niższej cenie. To samo można odnieść do przemysłu samochodowego – różnica w cenie identycznego samochodu może dochodzić do 38 procent pomiędzy poszczególnymi krajami Unii. Euro pomoże te różnice zredukować z pożytkiem dla konsumenta. Koszty w skali mikro Kosztami bezpośrednio – w skali mikro – odnoszącymi się do wprowadzenia euro są wydatki związane z przewalutowaniem całości gospodarki na nową walutę, a więc choćby koszty zmian w księgowości czy zakupu nowych systemów komputerowych. Jednocześnie nowy system spełnia warunki stawiane przez nową walutę. Trudno zatem powiedzieć, czy jest to koszt wprowadzenia euro, czy też wydatek poniesiony w celu utrzymania i poprawy konkurencyjności. Euro umożliwi łatwiejsze poszukiwanie pracy na całym obszarze Unii Gospodarczej i Walutowej. Przyszły pracownik łatwo będzie mógł porównać poziom swoich przyszłych zarobków, i wybrać kraj czy region, w którym jego umiejętności są najbardziej cenione. Euro podwyższy mobilność siły roboczej, co ułatwi znalezienie pracy i przyczyni się do zwiększenia zatrudnienia. Przepływ kapitału Mobilność siły roboczej to jednak tylko jedna strona równania, drugą jest mobilność kapitału. Jak wspomniano wyżej wprowadzenie unii walutowej znosi ryzyko kursowe pomiędzy walutami różnych obszarów walutowych, na których nowa waluta staje się prawnym środkiem płatniczym. W oczywisty sposób ułatwia to przepływy kapitałowe, czyniąc je tańszymi (brak prowizji za wymianę walut) oraz mniej ryzykownymi (ryzyko kursowe). Wolne przepływy kapitałowe na obszarze Unii Europejskiej stanowią fundamenty prawdziwie zintegrowanego europejskiego systemu finansowego. Raport przygotowany na zlecenie Komisji Europejskiej 1 identyfikuje, oprócz innych, następujące korzyści: Narodowy Bank Polski 5 Skutki wprowadzenia Euro w państwach Unii Gospodarczo - walutowej 1. Większa konkurencja pomiędzy giełdami papierów wartościowych – oznacza to mniejsze opłaty transakcyjne i zwiększy presję na postęp technologiczny. Umożliwi to tańsze transakcje dla inwestorów oraz łatwiejszy dostęp do kapitału dla przedsiębiorstw. 2. Większa konkurencja pomiędzy pośrednikami finansowymi – obniży marżę na transakcjach finansowych, na czym skorzystają przede wszystkim konsumenci, którzy będą płacić np. mniejszą opłatę manipulacyjną przy zaciąganiu kredytu 3. Mniejsze koszty wynikające z korzyści skali – pośrednicy finansowi będą w stanie działać na większym, europejskim rynku, co pozwoli im na obniżenie kosztów 4. Banki staną przed konkurencją ze strony rynków finansowych jako dostarczycieli kapitału dla inwestycji – umożliwi to obniżenie oprocentowania kredytów 5. Zwiększona głębokość rynku – da przedsiębiorstwom i osobom prywatnym łatwiejszy dostęp do kredytu Przy obecnym stanie rozwoju sektora usług bankowych i inwestycyjnych oraz szybkości przepływu informacji, efektywna (tzn. przynosząca najwyższy zysk) alokacja kapitału powinna być, teoretycznie, dużo łatwiejsza niż jeszcze kilkanaście lat temu. Dzięki technologii przepływ kapitału jest dużo łatwiejszy niż przepływ siły roboczej. Z pewnością rynki kapitałowe Unii Europejskiej są znacznie bardziej zintegrowane niż rynki pracy. Dzięki wolnemu przepływowi kapitału, którego jednym z fundamentów jest euro, przedsiębiorstwa mają łatwiejszy dostęp do kapitału, zarówno poprzez emisję akcji na giełdzie jak i kredyty bankowe. Ma to oczywiście miało wymierne przełożenie na tempo wzrostu gospodarczego. Wprowadzenie euro umożliwia inwestorom podejmowanie lepszych decyzji inwestycyjnych. Mogą łatwiej porównywać koszty pracy, oprocentowanie kredytu czy też preferencje konsumentów i stworzyć prawdziwie europejskie przedsiębiorstwa. Proponowany przebieg zajęć 1. Powiedz uczniom, że w trakcie lekcji będą analizowali skutki gospodarcze wprowadzenia wspólnej waluty euro w państwach Unii Gospodarczo - Walutowej. Przypomnij, że celem UGW, wprowadzonej na podstawie traktatu z Maastricht, było przede wszystkim pogłębienie procesu integracji gospodarczej. Zaznacz, że rozwój wymiany handlowej pomiędzy krajami członkowskimi był wcześniej blokowany przez istnienie walut narodowych. Zapytaj, czy uczniowie zgadzają się z tym poglądem. Narodowy Bank Polski 6 Skutki wprowadzenia Euro w państwach Unii Gospodarczo - walutowej Sprawdź, czy wiedzą, dlaczego używanie różnych walut narodowych w UE mogło stanowić barierę w realizacji swobody przepływu dóbr, usług i kapitału. 2. Powiedz, że uczniowie zapoznają się teraz z informacjami dotyczącymi konsekwencji ryzyka walutowego dla swobodnej wymiany handlowej pomiędzy krajami członkowskimi. Poproś, aby przeczytali tekst pt. „Ryzyko walutowe i handel”, zamieszczony w materiale pomocniczym nr 1. 3. Poproś o odpowiedzi na pytania: Na czym polega ryzyko kursowe? Jakie może mieć skutki dla wymiany handlowej? Jakie trudności dla uczestników życia gospodarczego powodowało używanie walut narodowych w UE? Podkreśl, że najpoważniejszymi problemami związanymi z używaniem wielu walut narodowych było ryzyko kursowe, koszt zabezpieczenia się przed tego rodzaju ryzykiem przez podmioty gospodarcze, koszty wymiany walut, trudności w porównywaniu cen produktów i usług. 4. Podziel klasę na kilkuosobowe grupy. Poleć, aby pracując wspólnie, przeczytali Materiał pomocniczy nr 2 pt. „Zyski i koszty z wprowadzenia euro w państwach UGW”. Możesz także wykorzystać fragmenty tekstu zamieszczonego we wstępie merytorycznym do scenariusza. 5. Następnie uczniowie powinni uzupełnić schemat zamieszczony w ćwiczeniu pt. „Skutki wprowadzenia euro dla krajów UGW” (materiał pomocniczy nr 3). Poleć, aby uczniowie przenieśli schemat na karty szarego papieru i zapisali, jakie pozytywne skutki przyniosło w krajach UGW przyjęcie wspólnej waluty euro. Jakie korzyści odnoszą na przykład konsumenci, turyści, pracownicy, przedsiębiorstwa, inwestorzy, giełdy, banki i instytucje finansowe, gospodarki państw unii walutowej? Poleć również, aby grupy postarały się wymienić negatywne skutki wprowadzenia euro dla wymienionych podmiotów gospodarczych. Ćwiczenie jest stosunkowo trudne. Możesz je uprościć, rezygnując z analizy kosztów i korzyści wprowadzenia euro z perspektywy poszczególnych podmiotów gospodarczych. Realizując uproszczone ćwiczenie, grupy zapisują w dwóch odrębnych kolumnach pozytywne i negatywne skutki przyjęcia euro. Narodowy Bank Polski 7 Skutki wprowadzenia Euro w państwach Unii Gospodarczo - walutowej 6. Reprezentanci grup prezentują sposób wykonania ćwiczenia. Przedyskutujcie wspólnie, które z konsekwencji wprowadzenia euro uważacie za najważniejsze dla rozwoju gospodarczego państw UGW. 7. Na zakończenie zajęć uczniowie mogą zapoznać się ze studium przypadku - wypowiedzią brytyjskiego ministra pracy pt. „Nie zapominajmy o materialnej Europie” (Materiał pomocniczy nr 4). Porozmawiaj z klasą o wpływie wspólnej waluty na rozwój europejskich rynków oraz o najważniejszych celach, jakie zdaniem polityków powinny być obecnie realizowane przez UE. Uwagi dla prowadzącego Ćwiczenie pt. „Skutki wprowadzenia euro dla gospodarek krajów UGW” jest stosunkowo trudne. Nauczyciel może je uprościć i dostosować do możliwości uczniów, rezygnując z analizy kosztów i korzyści wprowadzenia euro z perspektywy poszczególnych podmiotów gospodarczych. Realizując uproszczone ćwiczenie, grupy zapisują w dwóch odrębnych kolumnach pozytywne i negatywne skutki przyjęcia euro. Narodowy Bank Polski 8 Skutki wprowadzenia Euro w państwach Unii Gospodarczo - walutowej Materiały dla uczniów Materiał pomocniczy nr 1 Tekst pt. „Ryzyko walutowe a handel” Po zapoznaniu się z zamieszczonym poniżej tekstem źródłowym oraz danymi statystycznymi odpowiedzcie na pytania: 1. Na czym polega ryzyko kursowe? 2. Jakie skutki może mieć ryzyko kursowe dla wymiany handlowej? 3. Jakie trudności powodowało używanie walut narodowych w UE? Ryzyko walutowe a handel Rozwój wymiany handlowej między krajami Unii, jakkolwiek następował cały czas natrafiał na barierę składającą się z kilkunastu różnych walut narodowych. Wykres 1. Udział poszczególnych regionów w handlu krajów członkowskich Unii Europejskiej w 2001 roku Ameryka Półnopcna Ameryka Łacińska EU15 Europa zachodnia (poza UE15) Reszta świata Źródło: www.wto.org/english/res_e/statis_e/its2002_e/appendix_e/a02.xls Narodowy Bank Polski 9 Skutki wprowadzenia Euro w państwach Unii Gospodarczo - walutowej Jak pokazuje powyższy wykres w 2001 r. handel pomiędzy krajami członkowskimi Unii Europejskiej stanowił 64 proc. całości handlu międzynarodowego tych krajów. Wspólna waluta ułatwia pogłębienie związków handlowych między państwami UGW. Mimo że nie istniały bariery celne, zakupy za granicą – w innym kraju członkowskim – były skomplikowanym i kosztownym procesem. Obywatel Francji, chcąc zakupić samochód we Włoszech musiał przede wszystkim sprawdzić cenę wymarzonego pojazdu wyrażoną w lirach włoskich. Posiadając franki francuskie był zmuszony wymienić odpowiednią ich sumę – równą cenie – na walutę włoską. Kurs franka do lira mógł się zmieniać, więc przyszły klient powinien był wybrać odpowiedni moment, w którym pierwsza z walut była „silna” a druga „słaba”. Wyobraźmy sobie sytuację, w której zmiana rządu we Włoszech powoduje chwilowy spadek kursu lira – i tak jeden frank jest wart 330 lirów włoskich zamiast 300 lirów przed zmianą rządu. Obywatel Francji będzie mógł – po nieprzewidywalnej dla niego zmianie włoskiego rządu – zaoszczędzić 10 procent sumy transakcji we frankach, potrzebuje bowiem wymienić mniej franków, aby otrzymać taką samą sumę w lirach. Tydzień później kurs może wynosić już 270 lirów, po ogłoszeniu programu gospodarczego przez nowego Ministra Finansów Republiki Włoskiej. Przyszły szczęśliwy posiadacz włoskiego samochodu płaci o 10 procent więcej – ponieważ musi wymienić odpowiednio więcej franków, aby otrzymać taką samą sumę w lirach. Trzeba oczywiście dodać, że cena samochodu w lirach we wszystkich powyższych scenariuszach nie zmieniła się. Sposoby zabezpieczenia się przed ryzykiem kursowym Ryzyko kursowe – czyli ryzyko osłabienia lub wzmocnienia waluty – jest jedną z charakterystycznych cech płynnego kursu walutowego. Banki i inne instytucje finansowe oferują różne metody zabezpieczenia się przed zmianami kursu waluty w postaci instrumentów pochodnych. Są to jednak instrumenty finansowe dość drogie, a zatem trudno dostępne dla przeciętnego konsumenta. Inne koszty wymiany walutowej Dodatkowym kosztem każdej transakcji wymiany są prowizje. Wymiana franków na liry wiązała się z opłatą wynoszącą kilka procent wartości transakcji. Koszty wymiany walut były wysokie w całej Europie. Brytyjczyk wyjeżdżając z Wielkiej Brytanii z banknotem 100 funtowym w portfelu, przejeżdżając przez wszystkie kraje Unii Europejskiej w okresie przed wprowadzeniem euro, i wymieniając posiadaną gotówkę na walutę narodową danego państwa wróciłby do siebie biedniejszy o 50 funtów – tyle wydałby na wszelkiego rodzaju prowizje i opłaty za wymianę walut. Narodowy Bank Polski 10 Skutki wprowadzenia Euro w państwach Unii Gospodarczo - walutowej Różnice w cenach Ryzyko walutowe oraz ukryte opłaty – inne niż podatki – wliczane w cenę towarów, były jednym z powodów trudności w porównywaniu cen w różnych krajach wspólnego rynku i podejmowaniu trafnych decyzji zarówno przez konsumentów jak i przez przedsiębiorstwa. Brak przejrzystości cen przyczyniał się też w znaczący sposób do utrzymywania się różnic cenowych na starym kontynencie Narodowy Bank Polski 11 Skutki wprowadzenia Euro w państwach Unii Gospodarczo - walutowej Materiał pomocniczy nr 2 Tekst pt. „Zyski i koszty wprowadzenia wspólnej waluty w państwach UGW”. Stabilizacja gospodarki Podstawową korzyścią utworzenia UGW jest jej znaczenie dla stabilizacji gospodarczej. Zgodnie z założeniami, jeszcze przed wprowadzeniem wspólnej waluty kraje, które przygotowywały się do tego procesu, uczestniczyły w Europejskim Systemie Walutowym. Obniżyły inflację, ustabilizowały kursy walutowe oraz sprowadziły stopy procentowe do niskiego, porównywalnego poziomu. W ramach UGW państwa zobowiązały się do przestrzegania kryteriów zbieżności, wymuszających dyscyplinę budżetową i monetarną. Obecnie to Europejski Bank Centralny kształtuje politykę pieniężną dla krajów należących do UGW - ustala poziom podstawowych stóp procentowych i jest odpowiedzialny za utrzymanie rocznego poziomu inflacji poniżej 2% rocznie. Bank jest niezależny - nie podlega naciskom rządów czy związków zawodowych. Eksperci spodziewają się, wpłynie to w znaczący sposób na stabilizację gospodarczą krajów UGW - pozwoli na utrzymanie niskiej inflacji. Państwa należące do UGW nie mają możliwości inflacyjnego finansowania deficytów budżetowych. Kryteria zbieżności wymagały, aby deficyt budżetu państwa nie był wyższy niż 3% PKB, a dług publiczny nie przekraczał 60% PKB. Wielkości tych nie wolno państwom przekroczyć, gdyż mogłoby to zwiększyć inflację. Przyjęcie przez Radę Europejską w 1997 roku Paktu Stabilności i Wzrostu miało stanowić dodatkową gwarancję kontroli nad inflacją – Pakt zakłada m.in., że jeżeli deficyt będzie wyższy, zgodnie z przyjętymi zasadami - państwo poniesie surową karę finansową (w wysokości do 0,5% PKB). Eliminacja ryzyka kursowego W momencie wprowadzenia wspólnej waluty zniknęło tzw. ryzyko kursowe tzn. niepewność uczestników rynku wynikająca z kształtowania się kursów między walutami narodowymi. Zredukowane zostały koszty transakcyjne wymiany walut oraz operacji zabezpieczających przed ryzykiem kursowym (tzw. arbitrażu walutowego). Narodowy Bank Polski 12 Skutki wprowadzenia Euro w państwach Unii Gospodarczo - walutowej Uczestnicy życia gospodarczego mogą teraz podejmować długoterminowe decyzje ekonomiczne, co ułatwia prowadzenie działalności, zwłaszcza działalności handlowej. Integracja rynków finansowych Przyjęcie wspólnej waluty wpływa na integrowanie się rynków finansowych, które oferują więcej możliwości inwestowania. Przedsiębiorstwa mogą pozyskiwać fundusze na własną działalność, korzystając z dostępnych instrumentów rynku kapitałowego, a nie tylko z kredytów bankowych. Wzrastać będzie konkurencja pomiędzy bankami, towarzystwami ubezpieczeniowymi i centrami finansowymi, funduszami powierniczymi i emerytalnymi. Coraz bardziej atrakcyjne dla inwestorów są rynki akcji, ponieważ wyeliminowane zostaje ryzyko walutowe. Akcje wyemitowane w jednym z krajów członkowskich są traktowane jak akcje wszystkich pozostałych krajów UGW. Przewiduje się, że fundusze emerytalne i przedsiębiorstwa będą swobodnie lokować więcej środków finansowych w akcje wyemitowane w całej strefie euro, a nie tylko w akcje krajowe. Wpłynie to na rozwój giełd, a później ułatwiać będzie ich stopniową integrację. Obecnie nie jest to jeszcze możliwe ze względu na różne regulacje prawne i systemy handlu. Istnieją 32 giełdy akcji i 17 giełd instrumentów pochodnych, ale już rozpoczyna się ich konsolidacja (np. połączenie w 2000 roku giełd z Paryża, Brukseli i Amsterdamu) Wprowadzenie wspólnej waluty ma duży wpływ na rynek obligacji. Od 1.01.1999 roku rządy krajów UGW muszą wyrażać nowe emisje obligacji skarbowych w euro. Emisje są jednak mniejsze, ponieważ rządy są ograniczane przez założenia Paktu Stabilności i Wzrostu i muszą przestrzegać dopuszczalnych rozmiarów zadłużenia publicznego i deficytu budżetowego. Europejski rynek obligacji przedsiębiorstw jest o jedną trzecią mniejszy niż rynek amerykański. Było to spowodowane m.in. istnieniem wielu walut europejskich. Obecnie spadają koszty emisji obligacji, więc rynek ten ma jednak duże szanse rozwoju - wzrasta popyt na obligacje przedsiębiorstw oraz obligacje emitowane przez samorządy, które są bardziej rentowne niż państwowe. Część inwestorów może przenieść swoje środki finansowe z innych rynków, np. amerykańskiego, na rynek europejski. Wyrównywanie się poziomu cen Bardzo ważnym zadaniem, jakie ma do spełnienia UGW, jest stopniowe wyrównywanie poziomu cen. Jest ono konieczne dla ukształtowania autentycznie jednolitego europejskiego rynku i wzrostu konkurencji. Duże zróżnicowanie cen jest oznaką nieefektywnego rynku i zmusza konsumenta do straty czasu i energii w poszukiwaniu produktów tańszych. Narodowy Bank Polski 13 Skutki wprowadzenia Euro w państwach Unii Gospodarczo - walutowej Proces wyrównywanie poziomu cen nie doprowadzi do tego, że staną się one identyczne we wszystkich krajach. Zdaniem ekspertów, różnice cen na produkty konsumpcyjne nie spadną poniżej 7% - ze względu na różne koszty pracy, transportu i opodatkowania w poszczególnych krajach. W ubiegłych latach cel ten - wyrównywanie cen - realizowany był stosunkowo powoli. Jako przyczynę wskazywano brak paneuropejskich sieci detalicznych i zbyt małą konsolidację handlu. Przewiduje się jednak, że postęp nastąpi w kolejnych latach po wprowadzeniu wspólnej waluty. Przyczyni się do niego również rozwój handlu za pośrednictwem elektronicznych mediów (Internetu) oraz presja supermarketów, którym jednolite ceny mogą znacznie ułatwić rozbudowę sieci placówek. Ceny powinny wyrównywać się też w sektorze usług wraz z liberalizacją sektorów telekomunikacji, energii i usług finansowych. Poprzednio proces ten wolniej następował w usługach niż w handlu. Inne korzyści Ułatwienia płynące z wprowadzenia euro odczuwają na pewno osoby podróżujące po krajach UGW. Nie muszą wymieniać walut na waluty narodowe, co oszczędza ich czas i wyeliminuje koszty wymiany. Dla przedsiębiorstw funkcjonujących na obszarze UGW wprowadzenie euro oznacza łatwiejszą ekspansję na rynki krajów sąsiednich - wyeliminowane zostały trudności związane z posługiwaniem się różnymi walutami narodowymi. Korzyścią bardzo znaczącą dla wszystkich uczestników będzie przynależność do UGW - ugrupowania o ogromnym potencjale gospodarczym. Euro stanie się jedną z najważniejszych walut międzynarodowych - transakcyjnych, inwestycyjnych i rezerwowych. Z całą pewnością wzrośnie zewnętrzna konkurencyjność UGW. Wspólna waluta przyniesie też korzyści polityczne i psychologiczne - jej wprowadzenie jest bardzo ważnym etapem w postępującej integracji europejskiej. Rezygnacja a walut narodowych nie osłabi poczucia tożsamości narodowej w poszczególnych krajach członkowskich, lecz wzmocni tożsamość europejską jej obywateli. Narodowy Bank Polski 14 Skutki wprowadzenia Euro w państwach Unii Gospodarczo - walutowej Koszty wprowadzenia wspólnej waluty Wprowadzanie wspólnej waluty było długą operacją, która pociągnęła za sobą także znaczące koszty. Należą do nich m.in.: koszty przystosowania do euro systemów informatycznych i procesów operacyjnych, koszty szkolenia pracowników i partnerów biznesowych, koszty dostosowania urządzeń, w których używana jest gotówka - bankomatów, automatów do sprzedaży towarów, koszty utraty przez instytucje finansowe, głównie banki, części dochodów z wymiany walut, płatności międzynarodowych i transakcji zabezpieczających. Opracowano na podstawie materiałów zawartych w pakiecie informacyjnym „Euro - nowa waluta zjednoczonej Europy”, Narodowy Bank Polski, 2001 r. Narodowy Bank Polski 15 Skutki wprowadzenia Euro w państwach Unii Gospodarczo - walutowej Materiał pomocniczy nr 3 Ćwiczenie pt. „Skutki wprowadzenia euro dla krajów UGW” Pracując w zespołach, przeczytajcie tekst pomocniczy pt. „Zyski i koszty z wprowadzenia euro w państwach UGW”, a następnie uzupełnijcie zamieszczoną poniżej tabelę. Zapiszcie, jakie pozytywne skutki przyniosło w krajach UGW przyjęcie wspólnej waluty euro. Jakie korzyści odnoszą na przykład konsumenci, turyści, pracownicy, przedsiębiorstwa, inwestorzy, giełdy, banki i instytucje finansowe, gospodarki państw unii walutowej? Postarajcie się również wymienić negatywne skutki wprowadzenia euro dla wymienionych podmiotów gospodarczych. Reprezentant grupy zaprezentuje sposób wykonania ćwiczenia. Przedyskutujcie wspólnie, które z konsekwencji wprowadzenia euro uważacie za najważniejsze dla rozwoju gospodarczego państw UGW. Tabela do uzupełnienia Skutki wprowadzenia euro w krajach UGW Uczestnicy życia gospodarczego Korzyści z wprowadzenia euro Koszty wprowadzenia euro Konsumenci Turyści Pracownicy Przedsiębiorstwa Inwestorzy Giełdy Banki i instytucje finansowe Gospodarka inne Narodowy Bank Polski 16 Skutki wprowadzenia Euro w państwach Unii Gospodarczo - walutowej Materiał pomocniczy nr 4 Studium przypadku pt. „Nie zapominajmy o materialnej Europie” Przeczytajcie fragment wypowiedzi brytyjskiego ministra do spraw Europy, Denisa MacShane i odpowiedzcie na pytania: 1. Jaki wpływ miało wprowadzenie wspólnej waluty na rozwój europejskich rynków pracy? 2. Jakie najważniejsze cele, zdaniem brytyjskiego polityka powinny być obecnie realizowane przez UE? 3. Czy zgadzasz się z opinią, że Unia Europejska powinna w najbliższej przyszłości starać się głównie o dorównanie USA w poziomie dobrobytu? „(...) Od chwili wprowadzenia euro w Europie utworzono 5 mln dodatkowych miejsc pracy. Średnia stopa podatkowa w odniesieniu do najniżej zarabiających maleje - w 1999 roku wynosiła 39%, a w 2001 roku - 37,8%. Liczba pracujących kobiet zwiększyła się o 2,75 mln. Liberalizacja w telekomunikacji doprowadziła w całej Unii Europejskiej do niemal dwukrotnej obniżki opłat za rozmowy w ciągu dwóch lat. Podobne korzyści zapowiada zawarte w ubiegłym roku przełomowe porozumienie w sprawie liberalizacji rynku energii. Ponieważ zaś ta reforma gospodarcza nie oznacza niskich standardów, uzgodniliśmy nowe przepisy prawne zapewniające wspólne standardy ochrony przed dyskryminacją. Wprowadzenie euro było w wielu aspektach sukcesem. Jest to jednak tylko waluta - miara wartości. Teraz Europie potrzebna jest nowa polityczna mieszanka - wykorzystująca sukces płynący z pełnego zatrudnienia w krajach takich jak Wielka Brytania, Holandia i Szwecja lub takich jak Hiszpania, które w ostatnich latach zredukowały bezrobocie o połowę. Europa ma program gospodarczy - tzw. proces lizboński. Jednak Unia Europejska jako całość powinna uczynić więcej, aby wygrać konkurencyjną walkę w światowej lidze gospodarczego dynamizmu. Postęp w dziedzinie konkurencyjności to nie tylko statystyki - chodzi tu o prawdziwe korzyści dla zwykłych Europejczyków. Dlatego musimy dążyć do liberalizacji rynku energii, aby Europejczycy mogli kupować ją po najniższych cenach oferowanych przez konkurencję. Dokonujący się w ostatnim czasie postęp w europejskich systemach transportu lotniczego przyczyni się do redukcji ich zagęszczenia. (...) Historycy będą kiedyś zdumieni faktem, że jeszcze w 2003 roku Unia Europejska wydała na dotacje dla rolnictwa prawie połowę swego budżetu, wynoszącego 90 mld euro. Co więcej, Narodowy Bank Polski 17 Skutki wprowadzenia Euro w państwach Unii Gospodarczo - walutowej nadal dotuje eksport do pewnych, najbiedniejszych regionów świata, tym samym utrudniając im wprowadzenie na rynek własnych produktów. Musimy sprostać materialnemu wyzwaniu, jakim jest osiągnięcie w 2010 roku poziomu konkurencyjności i tworzenia nowych miejsc pracy, który przynajmniej zamknąłby lukę w poziomie dobrobytu między Europą a Stanami Zjednoczonymi. Powinno to stać się priorytetem takim samym, jak tworzenie nowych instytucji mających realizować sprawy związane z poszerzeniem i ponownie przybliżyć Komisję, Radę Ministrów i Parlament Europejski do politycznych pragnień obywateli Europy.” Fragment wypowiedzi brytyjskiego ministra do spraw Europy, Denisa MacShane pt. „Nie zapominajmy o materialnej Europie”, Rzeczpospolita, 27.01.2001 r. Narodowy Bank Polski 18 Skutki wprowadzenia Euro w państwach Unii Gospodarczo - walutowej Propozycje sprawdzenia wiedzy Przeczytaj poniższe twierdzenia. Podkreśl zdania, które określają pozytywne skutki wprowadzenia wspólnej europejskiej waluty dla państw Unii Gospodarczo - Walutowej. Pozytywne konsekwencje wprowadzenia euro to: 1. Niższe koszty wymiany walut narodowych. 2. Zwiększenie przez banki prowizji za wymianę walut. 3. Uniknięcie ryzyka kursowego w handlu w ramach UGW. 4. Przejrzystość w porównywaniu cen i kosztów w krajach UGW. 5. Ułatwienie przedsiębiorstwom dostępu do kapitału. 6. Stabilizacja gospodarcza dzięki konieczności przestrzegania dyscypliny budżetowej i monetarnej przez państwa członkowskie UGW. 7. Zwiększenie konkurencji pomiędzy instytucjami/ pośrednikami finansowymi. 8. Zwiększenie swobody przepływu kapitału. 9. Zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorstw. 10. Wzrost bezrobocia. 11. Zmiany cen dóbr i usług. 12. Wzmocnienie kontroli polityki monetarnej przez rządy państw UGW. 13. Obniżenie podatków. 14. Dewaluacja euro wobec dolara. 15. Wzrost podaży pieniądza w Europie. Prawidłowe odpowiedzi: nr 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 Narodowy Bank Polski 19 Skutki wprowadzenia Euro w państwach Unii Gospodarczo - walutowej Bibliografia Euro – nowa waluta zjednoczonej Europy, NBP 2001. Przydatne adresy www.nbp.pl. Narodowy Bank Polski 20 www.nbp.pl
