produkty housediet i kiluva

Transkrypt

PRODUKTY
HOUSEDIET I
KILUVA
MARZEC 2014
NATURHOUSE
PRODUKTY HOUSEDIET I KILUVA:
Opis roślin i właściwości odżywczych
UWAGA:
Poniższe informacje są przeznaczone wyłącznie dla
pracowników centrów Naturhouse.
W przypadku wykorzystania poniższych informacji
przez osoby postronne, firma Naturhouse nie ponosi
odpowiedzialności za cel ich wykorzystania.
2
SPIS TREŚCI
PRODUKTY HOUSEDIET
PRODUKTY KILUVA
OPIS ROŚLIN I SKŁADNIKÓW AKTYWNYCH
BIBLIOGRAFIA
Str. 4-30
Str. 31-47
Str. 48-128
Str. 126-129
3
PRODUKTY
HOUSEDIET
MARZEC 2014
NATURHOUSE
4
APINAT ZIELONA KAWA
SKŁADNIKI na saszetkę:
Kawa o zmniejszonej zawartości kofeiny (Coffea
arabica), fruktoza, ekstrakt z zielonej kawy (Coffea
robusta), inulina, witamina C, siarczan żelazawy,
tlenek cynku, biotyna, kwas foliowy, witamina B1,
witamina B2, witamina B12, chlorek chromu, aromat.
SPOSÓB UŻYCIA:
Spożywać 2 saszetki na dzień. Rozpuścić saszetkę
Apinatu Cafe Verde w szklance wody lub mleka
odtłuszczonego (ciepłe lub zimne).
DZIAŁANIE:


Wspomaga spalanie tkanki tłuszczowej w organizmie (zmniejsza uwalnianie glukozy do krwi
– stabilizuje jej poziom, prowokuje lipolizę)
Hamuje apetyt (zapobieganie skokom insuliny)
FORMA:
14 saszetek po 3 g każda.
APINAT CLA
SKŁADNIKI:
Olej z krokosza barwierskiego bogaty w
konchugowane kwasy tłuszczowe (CLA) 80%: 375
mg, ekstrakt z zielonej kawy bezkofeinowej (Coffea
robusta): 50 mg, ekstrakt z kakao 5% polifenole: 50
mg, wosk pszczeli, lecytyna sojowa 52% IP: 15 mg,
tlenek krzemu, chlorek chromu: 0,031 mg (6 g
chromu), kapsułka (żelatyna, glicerol, tlenek żelaza).
SPOSÓB UŻYCIA:
Spożywać 4 kapsułki na dzień, 2 przed śniadaniem i 2
przed kolacją, popić szklanką wody lub soku
owocowego.
DZIAŁANIE:


Wspomaga spalanie tkanki tłuszczowej w organizmie (zmniejsza uwalnianie glukozy do krwi
– stabilizuje jej poziom, prowokuje lipolizę)
Hamuje apetyt (zapobieganie skokom insuliny)
FORMA:
60 kapsułek po 734 mg każda.
5
DRENANAT FIOLKI
SKŁADNIKI:
Woda, fruktoza, miód, koncentrat z czarnego bzu,
sacharoza, ekstrakt z kopru włoskiego, kwas
winowy- regulator kwasowości, kwas sorbowy –
substancja konserwująca, ekstrakt ze szparagów,
ekstrakt z kolcorośli lekarskiej, ekstrakt z majeranku,
ekstrakt z rozmarynu, guma ksantynowa stabilizator, ekstrakt z rumianku, aromat.
SPOSÓB UŻYCIA:
Zaleca się stosować 2 fiolki dziennie, najlepiej jedną
przed śniadaniem i jedną przed kolacją. Zawartość
fiolki rozpuścić w szklance wody lub soku owocowego.
Można również rozpuścić zawartość 2 fiolek w 1,5 litra wody i pić regularnie przez cały dzień.
DZIAŁANIE:



Usuwa nadmiar wody metabolicznej nagromadzonej w organizmie – moczopędnie
Oczyszcza – wraz z wodą metaboliczną usuwane toksyny oraz produkty uboczne przemiany
materii
Pobudza metabolizm – wspomaga spalanie tkanki tłuszczowej
FORMA:
14 fiolek po 10 ml.
DRENANAT KAPSUŁKI
SKŁADNIKI:
Ekstrakt ze skrzypu polnego, ekstrakt z brzozy, ekstrakt z
mniszka lekarskiego,
celuloza
mikrokrystaliczna-substancja
wypełniająca,
stearynian magnezu-substancja przeciwzbrylająca. Skład
kapsułki: żelatyna.
SPOSÓB UŻYCIA:
Spożywać 4 kapsułki na dzień, podzielone przed głównymi
posiłkami. Popić szklanką wody.
DZIAŁANIE:



Moczopędnie
Wzmacniająco na wytwory skóry (włosy, paznokcie)
Przy dłuższym stosowaniu wspomaga zabliźnianie i zmniejszanie rozstępów
FORMA:
60 lub 30 kapsułek w opakowaniu.
6
DRENANAT INSTANT
SKŁADNIKI:
Ekstrakt z mate, ekstrakt z czarnej herbaty, maltodekstryna.
SPOSÓB UŻYCIA:
Rozpuścić 1 łyżeczkę Drenanatu Instant w szklance ciepłej
wody. Pić 2 szklanki naparu na dzień.
DZIAŁANIE:



Usuwa nadmiar wody metabolicznej nagromadzonej w
organizmie – moczopędnie
Oczyszcza – wraz z wodą metaboliczną usuwane toksyny
oraz produkty uboczne przemiany materii
Pobudza
FORMA:
Słoiczek – 55g.
FLUICIR FIOLKI
SKŁADNIKI:
Woda, fruktoza, koncentrat z czarnych borówek,
koncentrat z czerwonych winogron, witamina C,
bioflawonoidy z owoców drzew cytrusowych,
ekstrakt z czarnych borówek, kwas sorbowysubstancja konserwująca, kwas cytrynowyregulator kwasowości, ekstrakt z ziaren
czerwonych winogron, aromat, witamina E,
witamina A, witamina B2, witamina B1, witamina
B12.
SPOSÓB UŻYCIA:
Zaleca się stosować 2 fiolki dziennie, najlepiej jedną przed śniadaniem i jedną przed kolacją.
Zawartość fiolki rozpuścić w szklance wody lub soku owocowego.
DZIAŁANIE:
Zwiększa elastyczność naczyń krwionośnych
 Pobudza krążenie krwi i limfy – pobudza drenaż limfatyczny (dobre działanie przy kuracji
antycellulitowej)
 Usuwa obrzęki (zmniejsza uczucie zmęczonych nóg, łagodzi dolegliwości związane z
żylakami, hemoroidami)
FORMA:
14 fiolek po 10 ml.
7
FLUICIR DRINK
SKŁADNIKI:
Woda, koncentrat soku z owoców (ciemnych winogron, czarnej
porzeczki, cytryny), kwas cytrynowy – regulator kwasowości,
sorbinian potasu i benzoesan sodu – konserwanty, wyciąg z
winorośli właściwej, aspartam i acesulfam K – substancje słodzące,
E150d i E129- Zawiera substancje słodzące. Zawiera źródło
fenyloalaniny.
SPOSÓB UŻYCIA:
Spożywać 1 do 2 butelek świeżego FLUICIR DIRNK między
posiłkami
DZIAŁANIE:


Pobudza krążenie krwi i limfy – pobudza drenaż limfatyczny (dobre działanie przy kuracji
antycellulitowej)
Usuwa obrzęki (zmniejsza uczucie zmęczonych nóg, łagodzi dolegliwości związane z
FORMA:
Butelka 350 ml.
FLUICIR VITIS
SKŁADNIKI:
Ekstrakt z liści czerwonych winogron (Vitis vinifera), ekstrakt
z owocni gorzkiej pomarańczy (Citrus aurantium), ekstrakt z
czarnej porzeczki (Ribes nigrum), witamina C (kwas Laskorbinowy), tiamina (witamina B1)-chlorowodorek tiaminy,
celuloza mikrokrystalicznasubstancja wypełniająca,:
stearynian magnezusubstancja przeciwzbrylająca. Skład
kapsułki: żelatyna.
SPOSÓB UŻYCIA:
2 kapsułki przed śniadaniem lub jedną przed śniadaniem i jedną przed głównym posiłkiem.
Preparat popić szklanką wody.
DZIAŁANIE:


Zwiększa elastyczność naczyń krwionośnych, uszczelnia naczynia krwionośne
Zwiększa elastyczność naczyń krwionośnych, uszczelnia naczynia krwionośne.
8


Pobudza krążenie krwi i limfy – pobudza drenaż limfatyczny (dobre działanie przy kuracji
antycellulitowej)
Usuwa obrzęki (zmniejsza uczucie zmęczonych nóg, łagodzi dolegliwości związane z
FORMA:
60 kapsułek po 500 mg.
INFUNAT RELAX
SKŁADNIKI:
Lipa (Tilia platyphylos Scop.): 31%, Melisa (Melissa
officinalis L.): 31%, Gorzka pomarańcza (Citrus aurantium
L.): 31%, aromat: 7%.
SPOSÓB UŻYCIA:
Torebkę Infunat Relax umieścić w szklance gorącej wody i
zostawić pięć minut do zaparzenia.
DZIAŁANIE:

Uspokaja i relaksuje
FORMA:
25 torebek po 1,5 g.
INFUNAT TE ROJO
SKŁADNIKI:
Herbata czerwona (camelia sinensis L.)
SPOSÓB UŻYCIA:
Torebkę herbaty zanurzyć na czas 5-10 min w 300400ml gorącej, ale niewrzącej wody. Należy pić od 3 do
4 filiżanek ciepłej herbaty dziennie
DZIAŁANIE:






Wspomaga pracę wątroby
Obniża poziom cholesterolu
Pobudza procesy trawienne
Oczyszcza organizm
Wspomaga spalanie tkanki tłuszczowej
Łagodzi skutki spożywca alkoholu
FORMA: 50g - 25 torebek x 2g.
9
INFUNAT TE VERDE INSTANT
SKŁADNIKI:
Ekstrakt z zielonej herbaty (48,5%), maltodekstryna, kwas
cytrynowy, wyciąg z cytryny, aspartam- substancja słodząca.
Zawiera źródło fenyloalaniny.
SPOSÓB UŻYCIA:
Rozpuścić 1 łyżeczkę Infunatu Te Verde w szklance ciepłej wody.
Pić 2 szklanki naparu na dzień.
DZIAŁANIE:






Łagodnie stymuluje krążenie – usuwa nadmiar wody
metabolicznej
Zapobiega zwężaniu naczyń krwionośnych
Reguluje procesy trawienne
Chroni przed zawałem serca
Zmniejsza ryzyko zachorowań na raka
Działa pobudzająco na organizm
FORMA:
Słoiczek, waga 38 g.
INMUNAT FIOLKI
SKŁADNIKI:
Woda, fruktooligosacharydy, ekstrakt z grzybów shiitake, ekstrakt ze szparagów, koncentrat z cytryny,
kwas cytrynowyregulator kwasowości, witamina C,
sorbinian potasu- substancja konserwująca, aromat,
suklaroza. Zawiera cukier i substancje słodzące.
SPOSÓB UŻYCIA:
Zawartość fiolki rozpuścić w szklance wody lub soku owocowego
DZIALANIE:




Podnosi odporność poprzez generowanie powstawania przeciwciał
Zmniejsza poziom cukru we krwi
Pobudza procesy liolizy
FORMA: 14 fiolek po 10 ml.
10
JUVENKI FIOLKI
SKŁADNIKI:
Woda, fruktoza, ekstrakt z marchwi, koncentrat z
pomarańczy, sacharoza, koncentrat jabłkowy,
witamina C, kwas cytrynowyregulator
kwasowości, kwas sorbowy – substancja
konserwująca, ekstrakt z kaliny, olejek z
ogórecznika lekarskiego, siarczan cynku, drożdże
selenowe, ekstrakt z rozmarynu, guma
ksantynowastabilizator, witamina E, ß-karoten.
SPOSÓB UŻYCIA:
Zaleca się stosować 1 fiolkę dziennie, najlepiej przed śniadaniem. Zawartość fiolki rozpuścić w
szklance wody lub soku owocowego.
DZIAŁANIE:


Źródło witamin i przeciwutleniaczy
Regeneruje organizm (w okresie stabilizacji, zmęczenia, wyczerpania)
FORMA:
14 fiolek po 10 ml.
JUVENKI KAPSUŁKI
SKŁADNIKI:
Witamina C , witamina E, likopen z pomidorów,
ekstrakt z pestek czerwonych winogron, glukonian
cynku, drożdże selenowe, β-karoten, glukonian
miedzi, siarczan manganu, fosforan wapniasubstancja wiążąca, stearynian magnezusubstancja przeciwzbrylająca, żelatyna.
SPOSÓB UŻYCIA:
1 kapsułka przed śniadaniem, przez 3 miesiące. Powtórzyć wiosną i jesienią.
DZIAŁANIE:



Źródło witamin, przeciwutleniaczy oraz minerałów
Wpływa pozytywnie na układ krążenia poprzez obniżanie cholesterolu
FORMA:
30 kapsułek x 608 mg.
11
JUVENKI DRINK
SKŁADNIKI:
Woda, aromat, kompleks minerałów (chlorek magnezu, siarczan
cynku, selenin sodu), kwas cytrynowy i kwas jabłkowy – regulatory
kwasowości, ksylitol, sorbinian potasu i benzoesan sodu –
konserwanty, wyciąg z zielonej herbaty, kompleks witamin ( witamina
C, witamina E, witamina A), aspartam i acesulfam K – substancje
słodzące, E102 i E110-barwniki.
Zawiera cukier i substancje słodzące. Zawiera źródło fenyloalaniny.
SPOSÓB UŻYCIA:
Pić 1 lub 2 butelki dziennie schłodzonego JUVENAT DRINK między
posiłkami
DZIAŁANIE:


Źródło witamin i przeciwutleniaczy
FORMA: Butelka 350 ml.
LEVANAT FIOLKI
SKŁADNIKI:
Woda, fruktoza, koncentrat z czarnej rzodkwi,
ekstrakt ze świeżych karczochów, kwas cytrynowyregulator
kwasowości,
guma
ksantynowastabilizator, kwas sorbowy – substancja
konserwująca, aromat, ekstrakt z rumianku,
witamina C.
SPOSÓB UŻYCIA:
Zawartość fiolki rozpuścić w szklance wody lub soku owocowego. Można również rozpuścić
zawartość 2 fiolek w 1,5 l wody i pić regularnie przez cały dzień, przy czym pić zawsze jedną
szklankę po głównym posiłku.
DZIAŁANIE:






Wspomaga detoksykację wątroby
Usuwa wzdęcia
Oczyszcza jelita (usuwa pozostałości)
Wspomaga trawienie
Wspomaga lipolizę
Moczopędnie – usuwa nadmiar wody metabolicznej z organizmu
12
LEVANAT KAPSUŁKI
SKŁADNIKI:
Ekstrakt z karczocha, ekstrakt z kopru włoskiego, skrobia
kukurydziana, celuloza mikrokrystaliczna- nośnik.
SPOSÓB UŻYCIA:
Należy spożywać 4 kapsułki w odstępach, na pół godziny
przed głównymi posiłkami. Preparat popić 1-2 szklankami
wody.
DZIAŁANIE:
 Likwiduje wzdęcia
 Moczopędnie
 Wspomaga trawienie
FORMA:
60 kapsułek/ 400mg
LEVANAT INSTANT
SKŁADNIKI:
Ekstrakt z karczocha (48%; koncentrat: 3:6-1), maltodekstryna, kwas
cytrynowy. Sacharyna i cyklamat- substancje słodzące, aromat.
SPOSÓB UŻYCIA:
Rozpuścić łyżeczkę LEVANAT INSTANT w szklance ciepłej wody. Pić
codziennie przynajmniej jedną szklankę naparu, przed głównymi posiłkami.
DZIAŁANIE:




Wspomaga trawienie
Wspomaga pracę wątroby i jelit
FORMA:
Słoiczek, 38 g.
13
LEVANAT DRINK
SKŁADNIKI:
Woda, oligofruktoza, E150a – barwnik, kwas cytrynowy – regulatory
kwasowości, aromat, sorbinian potasu i benzoesan sodu –
konserwanty, wyciąg z karczocha, wyciąg z kopru włoskiego, aspartam
i acesulfam K – substancje słodzące. Zawiera źródło fenyloalaniny.
SPOSÓB UŻYCIA:
Pić 1 lub 2 butelki świeżego LEVANAT DIRNK między posiłkami.
Wstrząsnąć przed wypiciem.
DZIAŁANIE:




Wspomaga trawienie
Wspomaga pracę wątroby i jelit
FORMA:
Butelka 350 ml.
MEMPER
SKŁADNIKI:
Woda, fruktoza, sacharoza, witamina C, Lfenyloalanina, inulina, L-arginina,
kwas sorbowy – substancja konserwująca, guma
ksantynowa – stabilizator, tauryna,
kwas cytrynowy – regulator kwasowości, Lmetionina, ekstrakt z lipy, ekstrakt z melisy,
aromat, witamina B6, witamina B2, witamina B1.
SPOSÓB UŻYCIA:
Zaleca się stosować 1 fiolkę dziennie, najlepiej przed śniadaniem. Zawartość fiolki rozpuścić w
DZIAŁANIE:


Polepsza pamięć i koncentrację.
Zwiększa przewodnictwo międzysynaptyczne.
FORMA:
14 fiolek po 10 ml.
14
NATURHOUSE CHITOSAN
SKŁADNIKI:
Ekstrakt naturalny z kutikuli skorupiaków i owoców
morza bogatych w aminopolisacharydy.
SPOSÓB UŻYCIA:
Spożywać 4 kapsułki dziennie przed lub podczas
obiadu i kolacji i popić szklanką wody.
DZIAŁANIE:

Pochłania tłuszcz, który jest spożywany
FORMA:
60 i 30 kapsułek w opakowaniu.
NATURHOUSE PAPAYA
SKŁADNIKI:
Papaja (Carica papaya L.) koncentrat owocowy w
proszku 100 %.
SPOSÓB UŻYCIA:
Spożywać 4 kapsułki dziennie, podzielone na 2 porcje,
popić szklanką wody.
DZIAŁNIE:


Rozbija tkankę cellulitową (zawiera enzymy proteolityczne, trawiące włókna otaczające
komórki tłuszczowe tworzące cellulit)
Poprawia trawienie
FORMA: 60 kapsułek w opakowaniu.
BELLSILUET
SKŁADNIKI:
Ananas w proszku, karboxymetyloceluloza, celuloza,
stearynian magnezu – substancja przeciwzbrylająca,
bromelanina. Kapsułka: żelatyna. Zawiera lecytynę
sojową
15
SPOSÓB UŻYCIA:
Należy spożywać po 2 kapsułki 3 razy dziennie przed głównymi posiłkami.
DZIAŁANIE:
 Działanie proteolityczne; wspomaga trawienie białek
 Przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo.
 Wspomaga pracę jelit
FORMA:
60 kapsułek/ 400mg
OPUNTIA KAPSUŁKI
SKŁADNIKI:
Opuncja figowa, ekstrakt z papai, fruktooligosacharydy.
Kapsułka: żelatyna
SPOSÓB UŻYCIA:
Należy spożywać 4 kapsułki dziennie. Po dwie kapsułki
po głównych posiłkach. Preparat popić szklanką wody.
DZIAŁANIE:





Zapobiega starzeniu sie skóry.
Źródło aminokwasów, witamin i pierwiastków śladowych
Absorbuje tłuszcz z pożywienia (redukcja odkładania tłuszczu)
Przyczynia się do obniżenia cholesterolu i triglicerydów we krwi
Rozbija tkankę cellulitową
FORMA:
60 kapsułek/ 400mg
GARCINIA CAMBOGIA
SKŁADNIKI:
Suchy ekstrakt z owocu Garcinia Cambogia,
Skład kapsułki: żelatyna.
SPOSÓB UŻYCIA:
Należy spożywać po 2 kapsułki przed
obiadem i przed kolacją. Preparat popić
szklanką wody.
16
DZIAŁANIE:




Redukcja procesu przemiany węglowodanów w tłuszcze
Inhibicja procesu lipogenezy
Kojąco na ośrodek sytości, regulacja apetytu
Stymulacja procesu termogenezy
FORMA:
60 i 30 kapsułek po 499 mg każda.
PERTRES FIOLKI
SKŁADNIKI:
Woda, fruktoza, miód, koncentrat z marakui,
kwas cytrynowy-regulator kwasowości, ekstrakt
z dzikiej róży, ekstrakt z werbeny, ekstrakt z lipy,
kwas sorbowy-substancja konserwująca, guma
ksantynowa -stabilizator, ekstrakt z kwiatów
pomarańczy, ekstrakt z zielonego anyżu,
ekstrakt z melisy.
SPOSÓB UŻYCIA:
Zawartość fiolki rozpuścić w szklance wody lub soku owocowego.
DZIAŁANIE:



Działa łagodząco i uspakajająco
Reguluje trawienie
Lekko moczopędnie
FORMA:
14 fiolek po 10 ml.
PERTRES KAPSUŁKI
SKŁADNIKI:
Celuloza, garum, fosforan wapnia – substancja
wiążąca, ekstrakt z ostrygi (tauryna 1,45%), Ltauryna, stearynian magnezu i dwutlenek krzemu –
substancje przeciwzbrylające, siarczan miedzi
SPOSÓB UŻYCIA:
Zaleca się stosować 4 kapsułki dziennie, dwie przed
obiadem i dwie przed kolacją i popić szklanką wody.
17
DZIAŁANIE:



Hamuje apetyt tak na rzeczy słodkie jak i na słone
Obniża poziom cholesterolu we krwi
Wyrównuje poziom glukozy we krwi
FORMA:
60 kapsułek.
PERTRES SASZETKI
SKŁADNIKI:
Woda, fruktoza, koncentrat z marakui, inulina- substancja
zagęszczająca, kwas cytrynowyregulator kwasowości,
karboksymetylocelulozasubstancja
zagęszczająca,
ekstrakt z dzikiej róży (Rosa canina), ekstrakt z werbeny
(Lippia citriodora), ekstrakt z lipy (Tilia platyphyllos), kwas
sorbowysubstancja konserwująca, ekstrakt z kwiatów
pomarańczy (Citrus aurantium), ekstrakt z zielonego anyżu
(Pimpinella ani sum), ekstrakt z melisy (Melissa officinalis).
SPOSÓB UŻYCIA:
Zaleca sie stosować 2 saszetki dziennie, najlepiej jedną
przed śniadaniem i jedna przed kolacją. Zawartość saszetki
należy rozpuścić w szklance wody lub soku owocowego.
DZIAŁANIE:
•
•
•
•
Reguluje trawienie
Wiatropędnie
Lekko moczopędnie
FORMA:
14 saszetek x 10 ml.
PERTRES DRINK
SKŁADNIKI:
Woda, aromat, wyciąg z ananasa, kwas cytrynowy i kwas jabłkowy –
regulatory kwasowości, sorbinian potasu i benzoesan sodu –
konserwanty, wyciąg z pomarańczy gorzkiej, wyciąg z melisy, aspartam
i acesulfam K – substancje słodzące, wyciąg z lipy, E104 i E142barwniki.
18
SPOSÓB UŻYCIA:
Spożywać 1 butelkę dziennie schłodzonego PERTRES DRINK między posiłkami. Naturalne
wyciągi mogą powodować osad. Wstrząsnąć przed użyciem.
DZIAŁANIE:



Reguluje trawienie
Lekko moczopędnie
FORMA:
Butelka 350 ml.
DRENANAT D&N
SKŁADNIKI:
DRENANAT DZIEŃ: Woda, fruktoza, inulina, słód
jęczmienny, premix witaminowy, L-karnityna,koncentrat
soku z cytryny, kwas cytrynowyregulator kwasowości,
ekstrakt z kolcorośli lekarskiej, ekstrakt z czarnego bzu,
chlorek magnezu, witamina C, kwas winowy-regulator
kwasowości, kwas sorbowysubstancja konserwująca,
guma ksantynowastabilizator, koenzym Q 10, ßkaroten, glukonian żelazawy, aromat, ekstrakt z kopru
włoskiego, ekstrakt z rozmarynu, siarczan cynku,
siarczan manganu, biotyna, siarczan miedzi, witamina
B12.
DRENANAT NOC: Woda, fruktoza, koncentrat z ananasa, inulina, koncentrat z czarnego bzu,
kwas cytrynowyregulator kwasowości, L-karnityna, ekstrakt z lipy, ekstrakt z melisy, chlorek
magnezu, ekstrakt z kolcorośli lekarskiej, kwas sorbowysubstancja konserwująca, aromat,
ekstrakt z czarnego bzu, guma ksantynowastabilizator, glukonian żelazawy, koenzym Q 10,
ekstrakt z kopru włoskiego, ekstrakt z werbeny, siarczan cynku, siarczan manganu, siarczan
miedzi.
SPOSÓB UŻYCIA:
Zaleca się stosować 2 fiolki dziennie, fiolkę DRENANAT DZIEŃ przed śniadaniem a fiolkę
DRENANAT NOC przed kolacją. Zawartość każdej fiolki rozpuścić w szklance wody lub soku
owocowego.
DZIAŁANIE:




Pobudza metabolizm – wspomaga spalanie tkanki tłuszczowej. Usuwa nadmiar wody
metabolicznej nagromadzonej w organizmie – moczopędnie
Oczyszczająco – wraz z wodą metaboliczną usuwane toksyny oraz produkty uboczne
przemiany materii
Źródło witamin i przeciwutleniaczy (dzień)
Relaksująco (noc)
19
DRENANAT PLUS
SKŁADNIKI:
Ekstrakt z zielonej herbaty, fruktooligosacharydy, Lkarnityna, glukomanan- błonnik pokarmowy,
fumaran żelazawy, tlenek magnezu-substancja
przeciwzbrylajaca, celuloza mikrokrystalicznasubstancja wypełniajaca, stearynian magnezusubstancja przeciwzbrylająca, kapsułki: żelatyna.
SPOSÓB UŻYCIA:
Należy spożywać 4 x dziennie po jednej kapsułce
na 20-30 min. przed posiłkami, popijając szklanką
wody.
DZIAŁANIE:


Hamuje apetyt (wypełnia żołądek)
FORMA:
60 i 30 kapsułek w opakowaniu.
DRENANAT CHROM I CYNK
SKŁADNIKI:
Ekstrakt z bakłażanów, ekstrakt z owoców fasoli,
drożdże piwowarskie,
ekstrakt ze szparagów, siarczan cynku, stearynian
magnezu
i
dwutlenek
krzemu
-substancje
przeciwzbrylające, chlorek chromu.
SPOSÓB UŻYCIA:
Należy spożywać 2x dziennie po jednej kapsułce przed
śniadaniem i przed obiadem. Preparat popić szklanką
wody.
DZIAŁANIE:

Hamuje apetyt na słodycze
FORMA:
60 kapsułek w opakowaniu.
20
OCET JABŁKOWY – SKRZYP POLNY
SKŁADNIKI:
Sproszkowany ocet jabłkowy (75%), kapsułka (żelatyna, barwnik E171), sproszkowany skrzyp polny (Equisetum arvense) 23%, środek
przeciwbrylący: stearynian magnezu.
SPOSÓB UŻYCIA:
Przyjmować 4 kapsułki dziennie, 2 przed obiadem i 2 przed kolacją,
popijając szklanką wody.
DZIAŁANIE:



Moczopędne
Pobudzające trawienie
Wspomagające przy dnie moczanowej
FORMA:
LEVANAT TRANSIT
SKŁADNIKI:
Błonnik z łusek nasion babki jajowatej, glukoza,
fruktooligosacharydy,
kwas
winowy-regulator
kwasowości, śliwka suszona-proszek, aromat
owocowy, aspartam – substancja słodząca.
SPOSÓB UŻYCIA:
Zaleca się zażywać 2 x dziennie po jednej saszetce
na około godzinę przed obiadem i przed kolacją.
Zawartość saszetki należy wsypać do szklanki i zalać
taką ilością wody, aby otrzymać pełną szklankę
napoju. Napój zamieszać i spożyć natychmiast po przyrządzeniu.
DZIAŁANIE:



Stosowany przy zaparciach (20 min. przed posiłkiem) lub biegunkach (bezpośrednio po
posiłku)
Obniża cholesterol i triglicerydy
FORMA:
20 saszetek w opakowaniu.
21
LEVANAT HIPER-PRO
SKŁADNIKI na saszetkę:
Koncentrat białek serwatki ( 23,9 g w 1 torebce), ksylitom,
aspartam, acesulfam K – substancje słodzące, aromat, kwas
jabłkowy-regulator kwasowości, E-102, E-133 - barwniki,
witamina B3, kwas pantotenowy, witamina B6, witamina B2,
witamina
B 1.
SPOSÓB UŻYCIA:
Zaleca się spożywać 1 torebką 1x dziennie. Zawartość torebki
rozpuścić w 250 ml chłodnej wody. Można także rozpuścić
zawartość 2 torebek w 1 litrze chłodnej wody. Otrzymany napój
można przygotować rano i pić przez cały dzień. Przed
wypiciem napój zamieszać. Preparat można mrozić, uzyskując
doskonałe lody.
DZIAŁANIE:

Skoncentrowane źródło białka – przyspiesza metabolizm i spalanie tkanki tłuszczowej
FORMA:
5 saszetek po 25 g każda. O smaku owoców egzotycznych.
FIBROKI
SKŁADNIKI:
Otręby zbożowe, ciemny cukier trzcinowy, odwodnione jabłko,
serwatka, ekstrakt z mąki słodowej, aromat jabłkowy, kwas
cytrynowy–regulator kwasowości, fosforan wapnia, siarczan
żelazawy.
SPOSÓB UŻYCIA:
Zaleca się stosować 2 razy dziennie dwie łyżki stołowe granulatu.
Preparat zalać jedną szklanką ciepłej wody lub wody mineralnej. W
przypadku niewydolności jelit dawka może być zwiększona do 2
łyżek stołowych granulatu 3 razy dziennie. FIBROKI może być także dodawany do jogurtu i
ciepłego mleka.
DZIAŁANIE:




Poprawia perystaltykę jelit
Stabilizuje poziom glukozy we krwi
Pomaga w usunięciu toksyn
FORMA: 250 g w opakowaniu.
22
VIVAT DIGEST
SKŁADNIKI:
Woda, koncentrat z białych winogron, fruktoza, miód,
inulina, sacharoza, ekstrakt z
papai, ekstrakt z werbeny, ekstrakt z rumianku,
ekstrakt z ananasa, kwas cytrynowy – regulator
kwasowości, ekstrakt z aloesu, witamina C, ekstrakt
z mięty, kwas sorbowy – substancja konserwująca,
guma ksantynowa – stabilizator.
SPOSÓB UŻYCIA:
Zaleca się stosować 2 fiolki dziennie, najlepiej po posiłkach. Zawartość fiolki rozpuścić w
DZIAŁANIE:




Wspomaga trawienie, stabilizuje pracę jelit
Działa łagodząco
Moczopędnie
Stymuluje spalanie tkanki tłuszczowej
FORMA:
14 fiolek po 10 ml.
SLIMBEL KEEPFIT
SKŁADNIKI:
Białko mleka, fruktooligosacharydy, glukomannan w proszku,
wypełniacz (maltodekstryna), IGOB 131™ wyciąg z mango
afrykańskiego (Mangifera indica J. König ex L.), fruktoza: słodzik,
aromat cytrynowy, kwas cytrynowy: regulator kwasowości,
dwutlenek krzemu: środek przeciwzbrylający, wyciąg z zielonej
herbaty (Camellia sinensis (L.) kuntze), (E-120): barwnik,
aspartam: słodzik Zawiera źródło fenyloalaniny. Zawira białka
mleka, (laktoza i lecytyna słonecznikowa (E-322)).
SPOSÓB UŻYCIA:
Spożywać jedną saszetkę na dzień. Zawartość torebki rozpuścić w 250ml wody, zamieszać i
wypić 10 minut przed głównym posiłkiem
DZIAŁANIE:



Wypełnia żołądek, reguluje perystaltykę jelit
Hamuje apetyt przez działanie na poziom leptyny
Pobudza metabolizm
FORMA: 14 saszetek po 10g
23
APINAT KAKAO
SKŁADNIKI:
Kakao w proszku, aspartam- substancja słodząca, błonnik
roślinny (z kakao), ekstrakt z kakao, glucidex(maltodekstryna) stabilizator.
SPOSÓB UŻYCIA:
Spożywać 2 saszetki dziennie. Rozpuścić jedną saszetkę
Apinat w filiżance wody lub chudego mleka (zimnego lub
gorącego).
DZIAŁANIE:



Wspomaga trawienie
Stabilizuje pracę jelit
Wypełnia żołądek
FORMA:
14 saszetek x 3g.
PEIPAKOA BAMBOU
SKŁADNIKI:
Zawiera
środki słodzące.
Mąka
zbożowa
pełnoziarnista, tłuszcz roślinny, oleje roślinne, woda,
środki spulchniające (lecytyna sojowa i E-417), środek
zakwaszający (kwas cytrynowy), konserwanty
(sorbinian potasu), aromaty, barwnik (beta-karoten),
środek słodzący (maltitol), błonnik pszenny (6,8%),
błonnik bambusowy (4,8%), inulina (2,7%), słód,
środki
gazujące:
wodorowęglan
amonu,
wodorowęglan sodu, środek słodzący (aspartam).
Zawiera fenyloalaninę.
SPOSÓB UŻYCIA:
Zaleca się stosować 1-2 ciastka zamiast granulek FIBROKI
DZIAŁANIE:




Wspomaga perystaltykę jelit i trawienie
Reguluje metabolizm
Wspomaga perystaltykę jelit, trawienie
FORMA: 4 pakiety po 5 ciastek.
24
PEIPAKOA ANTIOX
SKŁADNIKI:
woda, koncentrat z czarnej porzeczki (0,5%), koncentrat z cytryny
(0,5%), stabilizator (pektyna), konserwanty (sorbinian potasu,
benzoesan sodu), aromaty, witamina C (kwas L- askorbinowy), słodzik
(acesulfam potasu, suklaroza), Ekstrakt z zielonej herbaty (Camelia
sinensis), ekstrakt z nasion winogron (Vitis vinifera), Witamina E (DL
alfa- tokoferol). Może zawierać śladowe ilości siarczanów.
SPOSÓB UŻYCIA:
Przyjmować 1 butelkę dziennie między posiłkami. Napój można
rozpuścić w wodzie
DZIAŁANIE:




Wspomaga oczyszczanie organizmu
Źródło antyoksydantów
Wzmacnia organizm
FORMA:
300 ml.
PEIPAKOA REGULARIS
SKŁADNIKI:
pszenica, olej roślinny (rafinowany), woda, sól, emulgator: E-471,
kwas: kwas cytrynowy, substancja konserwująca: kwas sorbowy,
przeciwutleniacze: E-306 i E-304, aromat i barwnik: beta-karoten),
białko mleka, cukier, przecier z truskawek (5,8%), otręby pszenne,
białko sojowe, kazeinian sodu, inulina (2,8%), odtłuszczone mleko
w proszku, emulgator: lecytyna sojowa, substancje spulchniające
(kwaśny węglan amonu i wodorowęglan sodu), aromat
truskawkowy i aromat jogurtowy
SPOSÓB UŻYCIA:
Zaleca się stosować ok 5-6 ciastek na dzień jako drugie śniadanie lub podwieczorek
DZIAŁANIE:
 Hamuje apetyt
 Źródło pełnowartościowego białka
 Zastępuje słodycze
FORMA:
Opakowanie 60g (jedno ciastko ok. 5g)
25
REDUNAT ŻEL LIPOAKTYWNY
SKŁADNIKI:
Puriefied (Aqua), Propylene Glycol, Polysorbate 20, Algae (Fucus
Vesiculosus) Extract, Pentylene Glycol, Algae (Laminaria Digitarta) Extract,
Ivy (Hedera Helix) Extract, Eucalyptus (Eucalyptus Globulus) Oil,Peppermint
(Mentha Piperita) Oil, Cinnamon (Cinnamomum Zeylanicum) Bark Oil,
Cabomer, Fragrance (Parfum),Triethanolamine, Linalool, Eugenol, Cinnamal,
Benzyl Alcohol, Limanene, Acid Blue 3(Cl 42051), Dihydroxyacetic Acid, FD &
C Yellow nr 5 (Cl 19140)H
SKŁADNIKI CZYNNE:
Ekstrakty z Morszczynu, listownicy, ekstrakt z bluszczu, olejek eukaliptusowy,
olejek z mięty, olejek cynamonowy
SPOSÓB UŻYCIA:
Stosować dwa razy dziennie, rano i wieczorem. Wmasować żel ruchami okrężnymi w skórę.
DZIAŁANIE:
 Antycellulitowe
 Napinające i wygładzające skórę
FORMA: 250ml.
REDUNAT KRAM PRZECIWCELLULITOWY Z JODEM
SKŁADNIKI:
Aqua, Coconut oil, Estearic acid, Glyceryl stearate, Paraffinum
liquidum, Cetyl alcohol, Propylene glycol, Cetyl acetate,
Acetylated lanolin alcohol, Acetylated lanolin, Fucus
vesiculosus,
Triethanolamine,
Camphor,
BHA,
Methylchloroisothiazolinone, Methylisothiazolinone, Disodium,
EDTA, Parfum.
SKŁADNIKI CZYNNE:
Ekstrakt z alg: 1%, kamfora krystaliczna: 0,02%.
SPOSÓB UŻYCIA:
Posmarować miejsce kremem i masować okrężnymi ruchami przez 5 minut
codziennie. Zawinąć kostki lodu w kawałek materiału i przykładać miejscowo przez 2 minuty.
DZIAŁANIE:
 Wspomagające redukcję podskórnej tkanki tłuszczowej
 Napinające, wygładzające i zmiękczające skórę
 Poprawiające ukrwienie skóry
FORMA: 200 ml.
26
JUVENTIVE B
SKŁADNIKI:
Woda, fruktoza, marchew w proszku (Daucus
carota): 217,87 mg, koncentrat z pomarańczy
(Citrus aurantium): 108,93 mg, koncentrat z
jabłek (Malus domestica):108,93 mg, sacharoza,
witamina C (kwas L-askorbinowy), beta-karoten,
kwas cytrynowy – regulator kwasowości,
sorbinian potasu - substancja konserwująca, olej
z nasion wiesiołka (Oenothera biennis): 21,79
mg, witamina E (octan DL-alfa-tokoferylu),
siarczan cynku, drożdże wzbogacone w selen, ekstrakt z liści rozmarynu (Rosmarinus officinalis):
10,89 mg, guma ksantanowa – stabilizator, ekstrakt z liści zielonej herbaty (Camellia sinensis):
8,11 mg, siarczan miedzi (II).
SPOSÓB UŻYCIA:
Zaleca się stosować 1 fiolkę dziennie, przed śniadaniem. Zawartość fiolki rozpuścić w szklance
wody lub soku owocowego
DZIAŁANIE:




Przeciwzmarszkowe
Usuwanie wolnych rodników i zapobieganie powstawaniu nowych
Wzmacvniające warstwę wodno-lipidową naskórka
Uelastyczniające i poprawiające barwę skóry
FORMA:
14 fiolek x 10 ml.
REVITALIVE
SKŁADNIKI:
Woda, koncentrat z jabłek (Malus domestica):
2060 mg, fruktoza, miód, liofilizowane mleczko
pszczele: 192 mg, witamina C (kwas Laskorbinowy), kwas cytrynowy– regulator
kwasowości, witamina E (octan DL-alfatokoferylu), drożdże wzbogacone w selen,
sorbinian potasu - substancja konserwująca,
witamina A (octan retinylu), ekstrakt z korzenia żeń-szenia (Panax ginseng): 3,43 mg, ekstrakt z
liści zielonej herbaty (Camellia sinensis): 3,29 mg, aromat.
SPOSÓB UŻYCIA:
wody lub soku owocowego.
27
DZIAŁANIE:
 Regenerujące i odmładzające
 Poprawiające elastyczność i regenerację naskórka
 Hamujące procesy starzenia
FORMA:
14 fiolek x 10 ml
REACTIVE
SKŁADNIKI:
Woda, fruktoza, koncentrat z owoców czarnego
bzu (Sambucus nigra): 218,15 mg, witamina C
(kwas L-askorbinowy), ekstrakt z kwiatów
hibiskusa (Hibiscus sabdariffa): 46,24 mg,
cytrynian cynku, witamina E (octan DL-alfatokoferylu), ekstrakt z owoców żurawiny
(Vaccinium macrocarpon): 21, 81 mg, drożdże
wzbogacone w selen, ekstrakt z pestek
czerwonych winogron (Vitis vinifera): 17,45 mg,
ekstrakt z liści szałwii (Salvia officinalis): 13,08 mg, kwas cytrynowy – regulator kwasowości,
sorbinian potasu - substancja konserwująca, aromat, witamina A (octan retinylu).
SPOSÓB UŻYCIA:
wody lub soku owocowego.
DZIAŁANIE:
 Neutralizujące na wolne rodniki
 Wspomagające produkcję kolegane i uelastyczniające skórę
 Poprawiające krążenie w naczyniach krwionośnych skóry
FORMA:
14 fiolek x 10 ml.
KREM MORSKI
ANTY-AGING 24H
SKŁADNIKI CZYNNE:
Ekstrakt z alg (Himanthalia, Ochroleuca,
Klamath), olejek z pszenicy, wiesiołka,
migdałów, awokado, ekstrakt z wąkroty
azjatyckiej, Ceramid-2, ekstrakt z rzeń-szenia,
28
marchwi,
SPOSÓB UŻYCIA:
Nakładać rano i/lub wieczorem na twarz i szyję. Idealna baza pod makijaż.
DZIAŁANIE:
 Nawilżające, wygładzające i zmiękczające skórę
 Poprawiające gęstość skóry
 Przeciwzmarszczkowe, liftingujące
FORMA:
50 ml.
LIFTINGUJĄCY KREM
MORSKI - EFEKT BOTOKSU
SKŁADNIKI CZYNNE:
Ekstrakt z zielonych alg, olejki z awokado, wiesiołka,
migdałów, kiełków pszenicy, lanolina, pantenol, bisabolol.
SPOSÓB UŻYCIA:
Nakładać rano i/lub wieczorem na twarz i szyję. Idealna baza
pod makijaż.
DZIAŁANIE:
 Wygładzające zmarszczki (głównie mimiczne)
 Odżywiające i regenerujące
 Nawilżające i poprawiające elastyczność skóry
FORMA:
50 ml.
SLIMBEL REDUCTOR
NOC
SKŁADNIKI CZYNNE:
Solanka (woda) morska, ekstrat z Alg Laminaria Digitala,
Ekstrakt z glonów Gelidium cartilagineum, Pelvetia
caniculata, ekstrakt z zielonej kawy Arabika, masło
Butyrospermum Sparii.
29
SPOSÓB UŻYCIA:
Nakładać wieczorem przed snem na problematyczne partie ciała. Działanie kremu intensyfikuje
masaż
DZIAŁANIE:





Pobudzające drenaż limfatyczny usuwając nagromadzone płyny
Przeciwcellulitowe
Wspomagające usuwanie tkanki tłuszczowej
Nawilżające i hamujące procesy starzenia skóry
Uelastyczniające i napinające skórę
FORMA:
200 ml.
30
PRODUKTY
KILUVA
MARZEC 2014
NATURHOUSE
31
ENERKI
SKŁADNIKI:
Woda, fruktoza, koncentrat jabłkowy (Malus
domestica), miód, pyłek kwiatowy, mleczko
pszczele liofilizowane, ekstrakt z żeń- szenia
(Panax ginseng), regulator kwasowości:
kwas cytrynowy, sacharoza, ekstrakt z
imbiru (Zinginer officinalis), substancja
konserwująca: sorbinian potasu, witamina E
(octan DL- alfatokoferylu), aromat
wermutu, kawa rozpuszczalna.
SPOSÓB UŻYCIA:
Zaleca się stosować na czczo jedną fiolkę
dziennie. Zawartość fiolki rozpuścić w szklance wody.
DZIAŁANIE:
 Odżywia i wzmacnia organizm
 Naturalnie pobudza i dodaje energii
 Reguluje przemianę materii
FORMA:
14 fiolek po 10ml.
PANAKI JUNIOR
SKŁADNIKI:
Woda, fruktoza, koncentrat z białych
winogron, mleczko pszczele liofilizowane,
serwatka, inulina, witamina C (kwas
askorbinowy)- substancja konserwująca,
ekstrakt z szałwii (Salvia officinalis),
aromat, beta karoten- barwnik
SPOSÓB UŻYCIA:
Zaleca się stosować na czczo jedną fiolkę
dziennie. Zawartość fiolki rozpuścić w
szklance wody.
DZIAŁANIE:




Odżywia , wzmacnia organizm
Przeciwzapalne i antybakteryjne
Reguluje metabolizm
Wspomaga perystaltykę jelit, trawienie
FORMA:
14 fiolek po 10ml
32
PANAKIBIOTIC
SKŁADNIKI:
Woda, fruktoza, koncentrat z jabłek,
koncentrat z owoców czarnego bzu,
ekstrakt z propolisu, ekstrakt z
naziemnych
części
echinacea,
sacharoza, chlorek magnezy – regulator
kwasowości, ekstrakt z kwiatów malwy,
ekstrakt z ziela tymianku, witamina C
(kwas L-askorbinowy) – przeciwutleniacz,
niacyna, glukonian żelaza II, ekstrakt z
grzybów shiitake , ekstrakt z szałwii
(Salvia officinalis), siarczan cynku, guma
ksantanowa- stabilizator, aromat, kwas cytrynowy- stabilizator kwasowości, siarczan miedzi II,
witamina B6 (chlorowodorek pirydoksyny), kwas foliowy (kwas pteroilomonoglutaminowy).
SPOSÓB UŻYCIA:
Należy spożywać na czczo jedną fiolkę dziennie. Preparat można popić wodą lub sokiem.
DZIAŁANIE:
 Zwiększa odporność organizmu, pobudza układ immunologiczny
 Działa przeciwwirusowo i antybakteryjnie
FORMA:
14 fiolek po 10 ml.
MAGNEVA
SKŁADNIKI:
Regulator kwasowości: kwas cytrynowy,
cytrynian magnezu, maltodekstryna (z
kukurydzy),
regulator
kwsowości:
wodorowęglan sodu, aromat cytrynowy,
substancje słodzące: aspartam (zawiera
źródło fenyloalaniny) i acesulfam potasu,
witaminy
B6
(chlorowodorek
pirydoksyny).
SPOSÓB UŻYCIA:
Należy przyjmować 2 saszetki dziennie,
po jednej saszetce przed każdym
głównym posiłkiem. Saszetkę należy
rozpuścić w szklance wody i wypić.
33
DZIAŁANIE:
 Uzupełnia braki magnezu w organizmie
 Wspomaga koncentrację i zwiększa odporność na stres
 Usuwa zmęczenie
FORMA:
20 saszetek x 4,1 g.
PŁATKI DIETESSE-3
SKŁADNIKI:
Otręby owsiane (36%), skrobia
kukurydziana, maślanka w proszku, otręby
zbożowe, cukier, aromat (zawiera laktozę),
olej słonecznikowy w mikrokapsułkach
bogaty w sprzężony kwas linolowy CLA
(2%), mąka zbożowa, mąka słodowa,
błonnik – inulina, sól, witaminy: C, E, B3,
Kwas pantotenowy, D, B1, B6, B2, B12,
kwas foliowy, biotyna, słodzik – acesulfam
potasu, żelazo. Zawiera zboża zawierające
gluten, mleko i pochodne mleka. Może
zawierać śladowe ilości soi i jej
pochodnych.
SPOSÓB UŻYCIA:
Zaleca się dodać 3 łyżki produktu do 200 ml mlek półtłustego. Płatki Dietesse-3 mogą być też
dodawane do jogurtu i kefiru.
DZIAŁANIE:




Obniża poziom trójglicerydów, cholesterolu i cukru we krwi
Kwas CLA wspomaga proces chudnięcia i korzystnie wpływa na układ immunologiczny
Dostarczają wielu witamin i minerałów
FORMA:
245 g w opakowaniu
34
SLIMBEL BURN
SKŁADNIKI:
Fosforan
diwapniowy–substancja
teksturotwórcza, inozytol, cytrynian
choliny, L-metionina, L-karnityna,
betaina,
stearynian
magnezusubstancja
przeciwzbrylająca,
pantotenian wapniowy, polinikotynian
chromu.
SPOSÓB UŻYCIA:
Należy spożywać 4 kapsułki dziennie,
2 kapsułki podczas śniadania i 2 podczas kolacji. Podczas ćwiczeń można zażywać dodatkowo 2
kapsułki dziennie. Preparat popić szklanką wody.
DZIAŁANIE:



Pobudza metabolizm
Hamuje apetyt na słodycze
FORMA:
SLIMBEL SYSTEM
SKŁADNIKI:
SLIMBEL RANO: (kapsułki białe) i
POPOŁUDNIE: (kapsułki żółte)
Glukomannan,celuloza
mikrokrystaliczna:
substancja
wypełniająca, białko sojowe, witamina C
(kwas askorbinowy), laktoza, ekstrakt ze
skrzypu polnego (Equisetum arvense),
ekstrakt z kolcorośla szorstkiego (Smilax
aspera), betakaroten, kwas winowy:
substancja
konserwująca,
chlorowodorek L-lizyny, L-metionina,
stearynian
magnezu:
substancja
przeciwzbrylająca, witamina E (octan DL-alfa-tokoferolu), witamina B3 (nikotynamid), pantotenian
wapnia, ekstrakt z morszczynu (Fucus vesiculosus), witamina B2 (ryboflawina), witamina B6
(chlorowodorekk pirydoksyny), witamina B1 (chlorowodorek tiaminy), biotyna, kwas foliowy,
witamina B12 (cyjanokobalamina). Kapsułka biała: żelatyna, barwnik E-171. Kapsułka żółta:
żelatyna, barwniki E-171, E-104 i E-127.
35
SLIMBEL NOC: (kapsułki czerwone)
Glukomannan, ekstrakt z pomarańczy gorzkiej (Citrus aurantium), ekstrakt z lipy (Tilia argentum),
celuloza mikrokrystaliczna: substancja wypełniająca, białko sojowe, ekstrakt ze skrzypu polnego
(Equisetum arvense), ekstrakt z kolcorośla szorstkiego (Smilax aspera), chlorowodorek L-lizyny,
L-metionina, stearynian magnezu: substancja przeciwzbrylająca, ekstrakt z morszczynu (Fucus
vesiculosus). Kapsułka czerwona: żelatyna, barwniki E-171, E-122 i E-104,
Może mieć negatywny wpływ na aktywność i koncentrację uwagi u dzieci.
SPOSÓB UŻYCIA:
SLIMBEL RANO: Należy spożywać 1 kapsułkę białą pół godziny przed śniadaniem,
popić szklanką wody.
SLIMBEL POPOŁUDNIE: Należy spożywać 1 kapsułkę żółtą pół godziny przed obiadem, popić
szklanką wody.
SLIMBEL NOC: Należy spożywać 1 kapsułkę czerwoną pół godziny przed kolacją, popić
szklanką wody.
DZIAŁANIE:




Pobudza metabolizm
Wspomaga oczyszczanie organizmu
Działa delikatnie drenująco.
FORMA:
ONAPLUS
SKŁADNIKI:
Olej z nasion wiesiołka z pierwszego
tłoczenia na zimno, olej z ryby, witamina E,
kapsułka: żelatyna i gliceryna.
SPOSÓB UŻYCIA:
Zaleca się spożywać 1 kapsułkę dziennie,
rano i wieczorem przed głównym posiłkiem
przez co najmniej 3 miesiące.
DZIAŁANIE:



Wzmacniające na skórę ,
nawilżające
Łagodzące problemy skórne
Korzystny wpływ na profil lipidowy
FORMA:
36
VADESSA
SKŁADNIKI:
Fruktoza, maltodekstryna, drożdże mleczne,
serwatka, papaja w proszku (Carica papaya),
laktoza, aromat pomarańczowy, kwas cytrynowyregulator kwasowości, aromat cytrynowy,
dwutlenek krzemu-substancja przeciwzbrylająca,
Lactobacillus acidophilus. Produkt zawiera laktozę i
produkty mleczne.
SPOSÓB UŻYCIA:
Rozpuścić 1-2 saszetek w pół szklanki wody.
Wypić w trakcie bądź po głównym posiłku.
Spożywać dwa razy dziennie.
DZIAŁANIE:


Bioregulacja flory bakteryjnej przewodu
pokarmowego.
Zawiera
bakterie
Lactobacillus acidophilus-bakterie mlekowe
oraz drożdże mleczne i serwatkę.
Rozbija tkankę cellulitową (zawiera enzymy proteolityczne, trawiące włókna otaczające
komórki tłuszczowe tworzące cellulit)i poprawia trawienie.
FORMA:
15 saszetek x 5g.
ALOE VERA
SKŁADNIKI:
Woda, fruktoza, inulina, ekstrakt z aloesu (Aloe barbadensis), guma
ksantanowa - stabilizator, kwas cytrynowy – regulator kwasowości, aromat
SPOSÓB UŻYCIA:
Należy spożywać 1 łyżkę stołową dziennie, przed głównym posiłkiem. Można
spożywać z sokami owocowymi lub dodawać do innej żywności.
DZIAŁANIE:




Wspomaga pracę jelit, poprawia trawienie
Oczyszczające
Poprawia wygląd skóry
Przeciwzapalnie
FORMA:
250 ml
37
SLIMBEL SYSTEM DEP.
SKŁADNIKI:
Woda, fruktoza, miód, koncentrat z czarnego bzu, ekstrakt z kopru
włoskiego, ekstrakt z kolcorośli lekarskiej, ekstrakt ze szparagów, ekstrakt z
majeranku, ekstrakt z rozmarynu, ekstrakt z rumianku, sacharoza, kwas
winowy- regulator kwasowości, guma ksantanowa- stabilizator.
SPOSÓB UŻYCIA:
1 łyżkę stołową 4 razy dziennie, przed głównymi posiłkami
DZIAŁANIE:
 Diuretycznie
 oczyszczająco i detoksykacyjnie.
 wzmacniająco na system immunologiczny
FORMA:
250ml.
CINARKI
SKŁADNIKI:
Woda, fruktoza, koncentrat jabłkowy, miód, sok z rdzenia i liści karczocha,
ekstrakt z rumianku, ekstrakt z pomarańczy gorzkiej, sacharoza, kwas
cytrynowyregulator kwasowości, guma ksantanowa- stabilizator.
SPOSÓB UŻYCIA:
DZIAŁANIE:
 Zmniejsza wzdęcia
 Detoksykacyjnie na wątrobę, wspomaga trawienie
 Wspomaga liolizę

FORMA:
250ml.
38
ANEKI ALER
SKŁADNIKI:
Woda, fruktoza, koncentrat jabłkowy, miód, ekstrakt z rumianku, sacharoza,
kwas cytrynowyregulator kwasowości, guma ksantanowa- stabilizator,
ekstrakt z kolcorośli lekarskiej, szczawian manganu, siarczan miedzi.
SPOSÓB UŻYCIA:
DZIAŁANIE:



oczyszczająco
przeciwalergicznie
przeciwzapalnie
FORMA:
250ml.
HEARKI
SKŁADNIKI:
Woda, fruktoza, koncentrat z czerwonych winogron, ekstrakt z głogu
białego, sacharoza, kwas cytrynowyregulator kwasowości, guma
ksantanowa- stabilizator, aromat.
SPOSÓB UŻYCIA:
DZIAŁANIE:


Zmniejsza napięcie naczyniowe.
Pozytywnie na układ krwionośny, stosowany przy skokach cisnienia,
kołataniu serca, leczeniu miażdżycy
FORMA:
250ml.
39
KILUSAN
SKŁADNIKI:
Woda, serwatka suszona, kwas mlekowy,
ekstrakt z cykorii, barterie Acidophilus i
Termophilus.
SPOSÓB UŻYCIA:
1 łyżkę stołową 2 razy dziennie rozpuścić w
0,5 szklanki wody
DZIAŁANIE:

Osłonowo przy spadku odporności lub
przy antybiotykoterapii
FORMA:
250ml.
SAMBUKI
SKŁADNIKI:
Woda, koncentrat z bzu czarnego, fruktoza, sorbinian potasu- substancja
konserwująca.
SPOSÓB UŻYCIA:
1 łyżkę stołową 3 razy dziennie przed głównymi posiłkami.
DZIAŁANIE:


Pobudza krażenie, zwłaszcza limfy
moczopędnie
FORMA:
250ml.
40
EQUILUM NERV
SKŁADNIKI:
Woda, fruktoza, miód, koncentrat z marakui, sacharoza, ekstrakt z lipy
trójlistnej, ekstrakt z kwiatów drzewa cytrynowego, ekstrakt z anyżu zielonego,
guma ksantanowa-stabilizator, aromat.
SPOSÓB UŻYCIA:
1 łyżkę stołową 3 razy dziennie zawsze przed głównymi posiłkami
DZIAŁANIE:
Pobudza krażenie, zwłaszcza limfy - moczopędni
FORMA:
250ml.
SLIMBEL LIPODREN
SKŁADNIKI:
L-karnityna, fruktoza, sproszkowana suszona
śliwka (Prunus doméstica L.,owoc), witamina C
(kawas
L-askorbinowy), aromaty (zawiera siarczany),
kwas cytrynowy – regulator kwasowości,
betrakaroten (barwnik), Koenzym Q10, ekstrakt
z morszczynu, Stevia (substancja słodząca).
SPOSÓB UŻYCIA:
Spożywać jedną saszetkę na dzień, najlepiej w
godzinach porannych. Zawartość torebki
rozpuścić w 200ml wody, zamieszać i wypić
DZIAŁANIE:


Pobudza metabolizm
FORMA:
14 saszetek po 4g
SLIMBEL HEPAVITALIUM
41
SKŁADNIKI:
Sproszkowane jabłko, fruktoza, ekstrakt z karczocha,
aromaty, kwas cytrynowy (regulator kwasowości),
ekstrakt z rozmarynu, ekstrakt z werbeny cytrynowej,
witamina B3, Stevia, ekstrakt z rumianku, witamina B6,
B2, B1, kwas foliowy, witamina B12.
SPOSÓB UŻYCIA:
Spożywać jedną saszetkę na dzień, najlepiej w
godzinach porannych. Zawartość torebki rozpuścić w
200ml wody, zamieszać i wypić
DZIAŁANIE:


Pobudza metabolizm

Działa ochronnie na wątrobę, stymuluje
wydzielanie żółci

FORMA:
14 saszetek po 5g.
KOSTKA WARZYWNA
SKŁADNIKI:
Sól, glutaminian sodu – substancja
wzmacniająca smak i zapach, aromat (zawiera
jajka, seler, mleko), jarzyny 11,1% (por,
cebula, pasternak, kapusta, marchew,
czosnek, pietruszka),
tłuszcz roślinny
utwardzony, wyciąg z drożdży,
skrobia
pszeniczna, białko sojowe, tłuszcz roślinny,
laktoza, przyprawy, E-150d – barwnik
naturalny. Może zawierać śladowe ilości ryb i
skorupiaków.
SPOSÓB UŻYCIA:
W celu uzyskania optymalnego smaku rozpuścić dwie kostki w 1 litrze wrzącej wody. Używać
również do przyprawiania różnego rodzaju potraw oraz sosów.
DZIAŁANIE:
 Zastępuje tradycyjne kostki rosołowe o wysokiej zawartości soli i glutaminianu sodu
FORMA:
12 kostek x 9,6 g.
42
BISZKOPTY SEZAMOWE
SKŁADNIKI:
Mąka pszenna otręby pszenne (14%), tłuszcz roślinny,
nasiona sezamu (2, 6%), cukier, drożdże, siemię lniane
(2%), serwatka, ekstrakt słodowy, mono i diglicerydy
kwasów tłuszczowych- emulgator
SPOSÓB UŻYCIA:
Spożywać 2-3 suchary dziennie, najlepiej na śniadanie.
Popić szklanką wody.
DZIAŁANIE:



Wspomaga trawienie
FORMA:
34 suchary.
BISZKOPTY SOJOWE
SKŁADNIKI:
Mąka żytnia, drożdże, gluten pszenny, tłuszcz
roślinny, cukier, kiełki pszenicy, siemię lniane, sól
SPOSÓB UŻYCIA:
Spożywać 2-3 suchary dziennie, najlepiej na śniadanie.
Popić szklanką wody.
DZIAŁANIE:



Wspomaga trawienie
FORMA:
34 suchary
FIBROKI CIASTKA
SKŁADNIKI:
FIBROKI 5 ZBÓŻ:Mąka zbożowa, tłuszcz
roślinny, ciemny cukier trzcinowy, otręby
43
zbożowe, mleko w proszku, len , sezam , jaja, owies , żyto , otręby, mąka słodowa, dwuwęglan
amonowy- spulchniacz, sól, aromaty/FIBROKI HERBATNIKI:Mąka razowa zbożowa, tłuszcz
roślinny, otręby zbożowe, cukier, cukier trzcinowy, mleko w proszku, skrobia zbożowa, jaja, słód,
dwuwęglan amonowy, difosforan disodowy, winiany potasu, dwuwęglan sodowy, -spulchniacze,
sól, aromaty/FIBROKI ROLIN: Mąka razowa zbożowa, tłuszcz roślinny, fruktoza, mleko w
proszku, anyż, dwuwęglan amonowy-spulchniacz, sól, aromaty/ FIBROKI TOST:Mąka razowa
zbożowa, tłuszcz roślinny, fruktoza, sezam, mąka zbożowa, otręby zbożowe, skrobia zbożowa,
jaja, mąka sojowa, dwuwęglan amonowy i sodowy- spulchniacz, sól, aspartam- substancja
słodząca/FIBROKI TUB: Mąka zbożowa, margaryna roślinna (olej roślinny, tłuszcze roślinne
częściowo utwardzone, woda, mono i diglicerydy kwasów tłuszczowych - emulgatory, sól, kwas
cytrynowy- substancja zakwaszająca, kwas sorbowysubstancja konserwująca, E-307 i E-304przeciwutleniacze, aromaty)/FIBROKI GRANAT I POMELO: Mąka razowa zbożowa, tłuszcz
roślinny, cukier, otręby zbożowe, mleko w proszku, suszone jabłko, aromat, jajka, skrobia
zbożowa, suzony granat, słód, dwuwęglan amonowy- spulchniach, sól, cynamon, aromaty.
SPOSÓB UŻYCIA:
Zaleca się jedzenie 4-6 ciastek dziennie, najlepiej na śniadanie lub II śniadanie. Koniecznie popić
szklanką wody.
DZIAŁANIE:



Odżywia
Wspomaga trawienie
Stabilizuje pracę jelit – pobudza perystaltykę jelit.
FORMA:
Kartonik, ciastka pakowane w 3 foliowych paczuszkach.
KONFITURY
SKŁADNIKI:
Owoce, woda, fruktoza, pektyna, guma karbowa - emulgatory, kwas
cytrynowy – regulator kwasowości, sorbinian potasu – substancja
konserwująca, kwas askorbinowy - przeciwutleniacz, mleczan
wapnia- regulator kwasowości, cyklaminian sodu, sacharyna
sodowa - substancje słodzące. Marmolady z guanabany i bambusa
oraz z pomarańczy z kakao zawierają zamiast fruktozy aspartam i
acesulfam K
SPOSÓB UŻYCIA:
Zaleca się spożywanie do śniadania. Smaki: śliwka, ananas, brzoskwinia, czarna borówka,
gorzka pomarańcza, morela, truskawka, śliwka zielona, gauanabana z bambusem, pomarańcza z
kakao
DZIAŁANIE:

Obniżona kaloryczność
FORMA:
44
Słoiczek 320.
PECVA SŁODZIK W PŁYNIE
SKŁADNIKI:
woda, stabilizator E-420ii, substancje słodzące: sacharyna sodowa E954, suklaroza E-955 i glikozydy stewii, regulator kwasowości – E330,
substancja konserwująca E-211
SPOSÓB UŻYCIA:
Może zastąpić cukier w każdej potrawie lub napoju. 8-10 kropli są
równoważne z jedną łyżeczką cukru
DZIAŁANIE:

Zastępuje cukier
FORMA:
Buteleczka, 120 ml.
SLIMBEL BATONY
SKŁADNIKI:
Białka mleka, syrop glukozowy, czekolada
(cukier, mleko w proszku, miazga
kakaowa, lecytyna-emulgator, wanilina),
oligofruktoza
(2g/batonik),
syrop
fruktozowy, syrop cukrowy, syrop
sorbitowy, tłuszcz roślinny, białko roślinne,
glukonian
potasu,
glukomanan(0,
5g/batonik), migdały, orzechy laskowe,
pektyna (0, 3g/batonik), cytrynian potasu,
aromat, fosforan wapnia, cytrynian sodu, Lcysteina ( 0, 17g/batonik), węglan magnezu, koncentrat witaminowy ( witaminy A, C, E, D, B 1, B2,
B6, B12, niacyna, pantotenian wapnia, kwas foliowy, biotyna), siarczan żelaza, siarczan cynku,
siarczan miedzi, siarczan manganu, jodek potasu, selenian sodu.( Skład różni się w zależności
od smaku)
SPOSÓB UŻYCIA:
2 batoniki zastępują jeden posiłek. Spożywać z minimum 2 szklankami wody. Smaki: kawowy,
czekoladowy, jogurtowy, cytrynowy jabłkowy
DZIAŁANIE:


Dostarcza wartości odżywcze, witaminy i minerały
Zastępuje 1 posiłek (1 danie)
45
FORMA:
1 batonik, 44 g.
SLIMBEL - BUDYNIE
SKŁADNIKI:
Mleko odtłuszczone w proszku, białka mleka, kakao
odtłuszczone w proszku, orzechy laskowe – crocanti , skrobia
kukurydziana - stabilizator, kwasy tłuszczowe, olej roślinny
utwardzony, dekstroza, karagen, lecytyna sojowa, estry
kwasów tłuszczowych - stabilizatory, kompleks mineralny (
cytrynian potasu, chlorek sodu, fosforan żelaza, glukonian
potasu, węglan magnezu, siarczan cynku, glukonian miedzi,
siarczan manganu, jodek potasu, selenian sodu), aromat,
kompleks witaminowy ( witamina C, niacyna, witamina E, kwas
pantotenowy, witamina B6, ryboflawina, tiamina, witamina A,
kwas foliowy, biotyna, witamina D, witamina B12), aspartam i
acesulfam K- substancje słodzące. (Skład różni się w
zależności od smaku)
SPOSÓB UŻYCIA:
Zawartość saszetki rozpuścić w 225 ml wody lub mleka ( polepsza smak). Budyń przygotować
bezpośrednio przed spożyciem. Smaki: czekoladowy, czekoladowy z pomarańczą, czekoladowy
z croanti, jogurtowy z płatkami, jogurtowy z czekoladą, waniliowy, waniliowy z płatkami w
czekoladzie.
DZIAŁANIE:


FORMA:
5 saszetek x 56 g
SLIMBEL KOKTAJLE
SKŁADNIKI:
Mleko odtłuszczone w proszku, białka
mleka, fruktoza, maltodekstryna, kakao
odtłuszczone, sacharoza, inulina, kwasy
tłuszczowe
omega-3,
omega-6,
hydroksypropylocelulozazagęstnik,
kompleks mineralny ( cytrynian potasu,
chlorek sodu, glukonian potasu, węglan
46
magnezu, glukonian żelazawy, siarczan cynku, glukonian miedzi, siarczan manganu, jodek
potasu, selenin sodu), hydroksypropyloceluloza- zagęstnik, lecytyna sojowa, kompleks
witaminowy (witamina C, niacyna, witamina E, kwas pantotenowy, witamina B 6, ryboflawina,
tiamina, witamina A, kwas foliowy, biotyna, witamina D, witamina B12), aromat, guma guarstabilizator, cyklaminian sodu, acesulfam K- substancje słodzące (skład różni się zależnie od
smaku)
SPOSÓB UŻYCIA:
Zawartość saszetki rozpuścić w 225 ml wody lub mleka ( polepsza smak). Napój przygotować
bezpośrednio przed spożyciem. Smaki: czekoladowy, czekoladowy z pomarańczą, czekoladowy
z croanti, jogurtowy z płatkami, jogurtowy z czekoladą, waniliowy, waniliowy z płatkami w
czekoladzie. Smaki: truskawkowy, kawowy, waniliowy, czekoladowy
DZIAŁANIE:


FORMA:
5 saszetek x 32 g.
SLIMBEL KREM PIECZARKOWY
SKŁADNIKI:
Mleko odtłuszczone w proszku, ziemniaki w
proszku, skrobia ziemniaczana – stabilizator,
białka mleka, odwodniony rosół z kurczaka,
suszone pieczarki olej roślinny utwardzony, olej
słonecznikowy, karagen - stabilizator, kompleks
mineralny (fosforan wapnia, cytrynian potasu,
węglan magnezu, chlorek sodu, glutaminian
sodu, chlorek sodu, fosforan żelaza, glukonian
potasu, siarczan cynku, glukonian miedzi,
siarczan magnezu, jodek potasu, selenian sodu),
aromat, kompleks witaminowy ( witamina C,
niacyna, witamina E, kwas pantotenowy,
witamina B6, ryboflawina, tiamina, witamina A,
kwas foliowy, biotyna, witamina D, witamina B12), lecytyna sojowa – stabilizator.
SPOSÓB UŻYCIA:
Zawartość saszetki rozpuścić w 225 ml gorącej wody. Dobrze wymieszać żeby nie pozostały
grudki. Smaki: porowy, szpinakowy, pieczarkowy
DZIAŁANIE:


FORMA:
5 saszetek x 55
47
ALGA DUNALIELA SALINA
Opis:
Jest glonem zdolnym do fotosyntezy, dzięki której przekształca zawarty w
powietrzu dwutlenek węgla w budulec komórkowy. Chlorofil komórki,
pigment zamaskowany pomarańczowawym kolorem betakarotenu,
pochłania energię słoneczną.
Jest to mikroskopijny glon, występujący i rozmnażający się w naturalnym
środowisku zasolonym, np. w Morzu Martwym, w wielkim słonym jeziorze Utah i w solankach na
pustyni Atacama w Chile, którym nadaje barwę pomarańczowawą. Jest to gatunek wskazywany
jako wzór konwersji energii biosłonecznej, dzięki jego zdolności do wytwarzania dużych ilości
glicerolu i beta-karotenu.
48
Znaczenie dla organizmu:
Dunaliela salina do wytwarzania beta-karotenu wymaga skrajnych warunków otoczenia i
występowania wysokiego nasłonecznienia, szerokiego zakresu temperatur i bardzo czystego
środowiska odżywczego. Aby chronić się przed działaniem tych warunków, gatunek ten wytwarza
na krawędziach komórek pęcherzyki beta-karotenu.
Alga Dunaliela Salina jest bogata w liczne karotenoidy.
KAROTENOIDY
Karoteny razem:
Betakaroten all-trans
Betakaroten 9-cis
Alfakaroten
Likopen
Luteina
Pozostałe karotenoidy:
%
8-15%
30%
60%
5.7%
0.63%
0.45%
3.22%
ALOES
Opis:
Aloes należy do podklasy liliowych, rząd agawowce, rodzina
aloesowate, do którego należy ponad 200 gatunków. Pochodzi z
Afryki, przede wszystkim z regionów Przylądka Dobrej Nadziei i
Madagaskaru oraz z niektórych regionów Azji. Może osiągnąć 2-3
metry wysokości, a nawet, w niektórych przypadkach do 6 metrów.
Aloesy są zazwyczaj drzewiaste, o bardzo dużych i mięsistych
liściach, ułożonych w „rozetkę” i z ostrym kolcem na końcu oraz
mniejszymi na brzegach. Kwiaty mają zazwyczaj kolor
czerwonawy lub pomarańczowo- żółty. Kwitną w zależności od gatunku, wiosną i latem, ale w
niektórych krajach także i zimą.
Subsatncje czynne:
Używa się dwóch części aloesu, sok, skondensowany, który uzyskiwany jest ze specjalnych
komórek liścia, po wysuszeniu tworzący surowiec zwany lateksem aloesowym oraz gęsty żel
otrzymywany ze środkowej części liścia. Skład soku z aloesu jest różny, w zależności od gatunku
aloesu, z którego jest otrzymany, czasu, w którym został wyekstrahowany oraz metody
przygotowania, mimo to można powiedzieć, że w przybliżeniu zawiera 6- 10 % wody i żywicę,
której ilość jest najbardziej zróżnicowana, może oscylować miedzy 40 a 80% całej zawartości. To
właśnie ta żywica ma właściwości farmakologiczne, zawiera ponad 140 biologicznie czynnych
składników: aminokwasy (endogenne i egzogenne),enzymy (lipazę, amylazę, celulazę i inne),
witaminy (z grupy B, kwas foliowy, witaminę C, witaminę A, cholinę oraz wszystkie rozpuszczalne
w wodzie), związki mineralne: wapnia, magnezu, fosforu, sodu, cynku, żelaza, manganu,
chromu, miedzi, nienasycone kwasy tłuszczowe (linolowy, linolenowy, stearynowy), substancje o
działaniu przeciwbólowym (naturalny kwas salicylowy, mleczan magnezowy), substancje o
działaniu przeciwzapalnym (kampesterol, bradykinazę), substancje o działaniu
przeciwbakteryjnym (fenole, kwas cynamonowy, lupeol, związki siarkowe), saponiny, ligniny,
biostymulatory, cukry - jednocukry (glukozę i fruktozę) wielocukry (polimannozę, glukomannozę,
mukopolisacharydy).
49
Działanie:
Działanie zależy od koncentratu:

dawka niska: 10-60 mg/dzień, poprawia napięcie mięśniówki jelit, tonizuje, poprawia
trawienie

dawka średnia 100 mg/ dzień, efekt laksacyjny

dawka wysoka: 200mg/dzień, efekt przeczyszczający
Zmniejsza ból i reakcje zapalną, przyspiesza proces gojenia (rany skóry, owrzodzenia, oparzenia,
odmrożenia, jest pomocny w gojeniu zarówno ran zewnętrznych jak i wewnętrznych), pobudza
wzrost i naprawę skóry, działa jako silny środek przeczyszczający, przeciwdziała powstawaniu
kamieni nerkowych lub zmniejsza ich rozmiar, działa również miejscowo u osób z bolesnymi
hemoroidami, jako środek bakteriobójczy, stosowany w leczeniu bakteryjnych infekcji przewodu
pokarmowego. Ma korzystny wpływ w terapii wrzodów przewodu pokarmowego, ponieważ
zmniejsza stężenie kwasu solnego, którego nadmiar powoduje powstawanie owrzodzeń.
Stosowany do leczenia trądziku.
ANANAS
(Ananas comosus L.)
Opis:
Ananas pochodzi z Hawajów i Brazylii, ale obecnie jego uprawa jest
rozpowszechniona we wszystkich krajach tropikalnych. Do Hiszpanii
przywiózł go Krzysztof Kolumb w roku 1493 z wyspy Guadalupe.
Mowa tu o owocu dużego rozmiaru, z grubą i twardą skórką, która
jest zbudowana z brązowych łusek a na jednym końcu ma widoczny
wieniec utworzony z zielonych liści. Miąższ jego jest żółty,
aromatyczny i dość słodki z posmakiem kwaskowatym.
Substancje czynne:
Ananas jest bogaty w witaminy A, C i B, poza tym w enzymy proteolityczne, nazwane bromelią,
która w rzeczywistości jest mieszanką różnych protein.
BROMELINA łodygi jest glikoproteiną, a jej częścią cukrową jest oligosacharyd, który nie wydaje
się niezbędny w działaniu proteolitycznym. Posiada aktywną wolną grupę siarkową (SH).
Bromelina owoców, nie wiadomo czy jest glikoproteiną, ale z pewnością jest to kwaśna porteaza.
Ananas jest także bardzo bogaty w cukry, karoteny, oraz w błonnik w postaci celulozy, zwłaszcza
w sercu owocu.
Działanie:
Bromelina ananasa zawsze jest aktywowana w obecności substratów proteinowych, amidaz i
estrów aminokwasów, mimo że działa przede wszystkim na krótkie łańcuchy peptydowe.
Jej duża zdolność proteolityczna jest niezmienna w pH między 3 a 8, co oznacza, że może być
aktywna tak w żołądku jak i w jelitach.
Ma także właściwości przeciwobrzękowe (związane z grupami siarkowymi, które są
enzymatycznie aktywne) i przeciwzapalne, zwiększając przepuszczalność tkanek.
Absorpcja bromeliny na poziomie przewodu pokarmowego jest znikoma (jest absorbowana
nienaruszona bez neutralizowania jej), wydalana z moczem, w największej części jest
50
eliminowana zaraz po zakończeniu działania na terenie przewodu pokarmowego dzięki temu nie
powoduje żadnych skutków ubocznych.
Błonnik obecny w sercu ananasa, daje lekki efekt sycący i polepsza pracę jelit.
ANYŻ
(Pimpinella anisatum)
Opis:
Roślina pochodząca ze wschodniej części basenu Morza
Śródziemnego, która wg niektórych badaczy została przywieziona
do Hiszpanii w średniowieczu. Aktualnie jest uprawiany we
wszystkich państwach o klimacie łagodnym. Jednym z głównych
producentów jest Hiszpania.
Jest to roślina roczna, osiągająca do metra wysokości. Łodyga
anyżu jest prosta, odchodzi od niej wiele odgałęzień; liście pojedyncze lub złożone; białe kwiaty.
Substancje czynne:
Owoce anyżu zawierają olejek eteryczny (2-6%), zbudowany głównie z trans-anetolu (80-95%),
odpowiedzialnego za zapach i smak. Pozostałe składniki: estragol (1-2%), anisaldehyd (poniżej
1%) i węglowodory seskwiterpentynowe (głównie gamma-himachelen, ok. 2%),
monoterpentynowe (poniżej 1%, w porównaniu z anyżem gwiaździstym). Olejek eteryczny anyżu
zielonego charakteryzuje się obecnością do 5% estru 2-metylbutyronowego 4-metoksy-2-(1propenyl)-fenolu.
Pozostałe składniki anyżu zielonego to: flawonoidy (kwerytrozydy, orientyna, witeksyna, rutozyd),
kwasy fenolowe, furokumaryny, hydroksykumaryny, olej stały.
Działanie:
Anyż zielony ma działanie wzmagające apetyt, trawienie, przeciwskurczowe (przede wszystkim w
układzie oddechowym i trawiennym), zagęszczające i antyseptyczne.
Uwagi dotyczące stosowania:
Nie zaleca się spożywania olejku eterycznego anyżu w okresie ciąży i laktacji.
BABKA
(Plantago major)
Opis:
Babka zwyczajna to bylina o liściach szerokojajowatych, z szypułkami
osadzonymi w rozecie liściowej. Kwiaty o bogatym unerwieniu
równoległym, są gęsto osadzone w okrągłych, wydłużonych kłosach.
Pozostałe gatunki odróżnia morfologia liści, oraz długość i wygląd osi
roślinnej.
Gatunek ten powszechnie występuje w całej Europie i na północy
Afryki, a także w Azji zachodniej. Rośnie głównie na glebach
wapiennych, na pastwiskach i na przydrożach.
Substancje czynne:
W ziołolecznictwie używa się część nadziemną.
51
Są bogate w śluz roślinny (6%): arabinogalaktyna, ramnogalaturonan, glukomannan; pektyna,
tanina, kwasy fenolkarboksylowe ( chlorogenowy, neochlorogenowy, gentyiczny, prokatechiczny.
Flawonoidy: apigenina, luteoloid. Sole mineralne: ( Si, Zn, K). Kuraminy: eskuletyna. Heterozydy
iritoideowe: asperulozyd, aukubozyd, katalpol.
Działanie:
Roślina ma działanie osłonne dla błon żołądkowych, zagęszczające, antyalergenne,
przeciwzapalne, przeciwskurczowe, ochronne dla wątroby i przeciwbakteryjne.
Babka ma także działanie ściągające (zabliźniające rany, przeciwbiegunkowe i hemostatyczne),
przeczyszczające i hemostatyczne.
Glukomannan jest związkiem o działaniu sycącym, osłonnym dla błon żołądka i ogranicza
przyswajanie lipidów i glikozydów w jelitach.
Roślina wywołuje także efekt diuretyczny, wspomagając eliminację chlorków i mocznika.
BAMBUS
Opis:
(Bambusa Shreb.) rodzaj roślin wieloletnich o
drewniejących łodygach należący do
rodziny wiechlinowatych. Stanowi jeden z kilkudziesięciu
rodzajów zwyczajowo określanych mianem "bambusów",
wchodzących w skład
podrodziny bambusowych (Bambusoideae). Rodzaj liczy
ok. 130 gatunków występujących w tropikalnej i
subtropikalnej części Azji, poza tym niektóre gatunki są
szeroko rozpowszechnione w uprawie.
Znaczenie dla organizmu i działanie: Błonnik pokarmowy i wysoka zawartość składników
odżywczych współgrają z niską kalorycznością tej rośliny. Dzięki temu można bez obaw
spożywać go w trakcie różnego rodzaju diet odchudzających. Błonnik zapobiega również
zaparciom i obniża zawartość „złego” cholesterolu we krwi. W Chinach bambus traktowany jest
jako produkt wspomagający walkę z przeziębieniem. Ma to związek z obecną w jego składzie
witaminą C oraz substancjami o działaniu antybakteryjnym i antywirusowym. Dzięki temu sok z
bambusa może również służyć do dezynfekowania ran.
Smakołyk ten to dobre źródło potasu, który bierze udział w prawidłowym przewodzeniu impulsów
nerwowych i wspomaga pracę serca. Spożywanie tego pierwiastka zapobiega bolesnym
skurczom, dlatego jedzenie bambusa wskazane jest dla osób prowadzących aktywny tryb życia.
Dużym atutem tej rośliny jest wysoka zawartość rozpuszczalnej krzemionki. Czyni to z bambusa
doskonałe źródło krzemu, inaczej zwanego pierwiastkiem piękna. To on powoduje, że włosy,
paznokcie i skóra są ładne i zdrowe. Właśnie dlatego firmy farmaceutyczne i kosmetyczne
wykorzystują go w swoich produktach. Wyciąg z pędów bambusa w połączeniu z łyżeczką miodu
pomaga w leczeniu układu oddechowego, kaszlu i astmy. Kobiety, które maja problemy z
zaburzeniami cyklu miesiączkowego, powinny czasem sięgnąć po ten przysmak, ponieważ
przypisuje się mu cechy leczące tego typu dolegliwości.
BETAKAROTEN
52
Opis:
BETAKAROTEN jest prekursorem witaminy A, ponieważ w błonie śluzowej jelit jest
przekształcany w witaminę A (retynol) oraz odkłada się w wątrobie jako ester palmitynowy. Stąd
jest też nazywany prowitaminą A. Beta-karoten ma zdolność do rozpuszczania się w tłuszczach.
Jest wrażliwy na temperaturę, światło słoneczne i tlen zawarty w powietrzu.
Beta-karoten w formie naturalnej występuje w roślinach (im bardziej zielonych, tym bardziej
bogatych w karoteny). Głównym naturalnym źródłem beta-karotenów jest marchew, alga
Dunaliela salina i grzyb Blakeslea trispora.
Karotenoidy znajdują się w wielu włóknach zwierzęcych i w błonniku, są wytwarzane wyłącznie z
roślin i mikroorganizmów. Karotenoidy są wysoko nasyconymi pochodnymi izoprenu. W
środowisku naturalnym występuje aktualnie ponad 400 znanych związków karotenoidowych.
Wyłącznie związki o strukturze beta-jonowej (pierścieniowej, spotykanej na każdym końcu
cząsteczek beta-karotenów) są skuteczne jako prowitamina A. Beta-karoten może tworzyć 2
cząstki witaminy A.
Betakaroten należy do witaminowego układu ochrony przed wolnymi rodnikami. Uznaje się, że
ma długofalowe działanie zapobiegające chorobom powodowanym przez te wolne rodniki
(kataraktom, zwyrodnieniom, chorobom serca i układu oddechowego, itp.).
Zalecana dawka dzienna (ZDD) betakarotenu wynosi 4,8 mg dla kobiet i 6 mg dla mężczyzn.
Witamina A odgrywa niezwykle istotną rolę dla wzroku, wzrostu kości, płodności, podziału i
zróżnicowania komórkowego tkanki nabłonka; uczestniczy też w regulacji systemu
odpornościowego.
Każda z tych funkcji jest zaspokajana przez spożywanie karotenoidów prowitaminy A, w formie
estrów retinylu, retinolu lub retinalu, z których każdy może być strawiony do generowania
określonych jednostek funkcyjnych: retynalu, retynolu i kwasu retynowego.
Działanie:
 B-karoten jako antyoksydant: Karotenoidy, poza tym, że są źródłem witaminy A, mogą
działać jako antyoksydanty. W związku z tą funkcją, pomimo że nie została zbadana in vitro,
aktualnie prowadzone są badania na ludziach. B-karoten, który nie ulega przekształceniu w
witaminę A, chroni organizm przed wolnymi rodnikami.

Działanie witaminy A dla wzroku: Retinal jest składnikiem barwnika siatkówki oka, części
wzrokowej i ślepej siatkówki, przez co jest niezbędny w procesie fotorecepcji. W siatkówce
oka znajduje się zaledwie tysięczna część całej witaminy A, zawartej w organizmie.
53

Rola witaminy A w syntezie protein i zróżnicowaniu komórek:
Powierzchnie organizmu (zewnętrzne i wewnętrzne) są pokryte komórkami nabłonkowymi.
Witamina A pomaga w utrzymaniu ich spoistości poprzez wspomaganie zróżnicowania - w
ten sposób, w procesie syntezy i wydzielania śluzu, chroni komórki przed infekcjami,
mikroorganizmami i wydzielinami żołądkowymi.

Działanie witaminy A dla płodności i wzrostu: Retinol bierze udział w wytwarzaniu
spermy u mężczyzn, natomiast u kobiet wspomaga rozwój płodowy podczas ciąży\
BIOFLAWONOIDY CYTRYNY
Opis:
Bioflawonoidy to związki, które znajdują się zarówno w owocni, jak i w
miąższu owoców cytrusowych.
Substancje czynne:
Flawonoidy są źródłem witaminy P, witaminy (Wit C2), witamin z grupy
B i PP o szczególnym działaniu dla układu nerwowego. Są
jednocześnie bogate w minerały (potas, magnez, wapń).
Działanie:
Chronią ścianki naczyń krwionośnych, dzięki czemu są wskazane w kuracjach zaburzeń
krążenia.
Wspomagają działanie układu żylnego. Są zarazem bogate w minerały (potas, magnez, wapń), o
działaniu odświeżającym i tonizującym w zatorach żylnych.
Nie zaleca się stosowania bioflawonoidów w okresie ciąży i laktacji.
Przeciwwskazania:
Należy unikać stosowania przez osoby zażywające leki dikumarynowe przeciwzakrzepowe
(Sintrom) i heparynę.
Dawkowanie:
Zaleca się stosowanie w sposób nieciągły.
BIOTYNA
Opis:
Inaczej witamina H lub B7, ma strukturę heterocykliczną.
Właściwości:
Brak biotyny jest bardzo rzadki, jako, że znajduje się w
olbrzymiej ilości produktów spożywczych a poza tym
witamina ta jest też syntetyzowana przez mikroorganizmy
flory bakteryjnej jelit.
54
Niedobór biotyny może powstać tylko przy spożywaniu ogromnych ilości białka, ponieważ
zawiera ono proteinę zwaną awidyną, która wyłapuje biotynę.
W tym wyjątkowym przypadku, objawami klinicznymi są: atopowe zapalenie skóry, łysienie, utrata
apetytu, mdłości, depresja, halucynacje i ciągłe zmęczenie.
Biotyny nie można przedawkować.
Działanie:
Witamina ta odgrywa bardzo ważną rolę w metabolizmie jako koenzym transportujący dwucukry.
Jest niezbędną witaminą w cyklu Krebsa, daje grupę karboksylową, przyłączaną do różnych
kwasów organicznych.
Uczestniczy też w glukoneogenezie, tzn. syntezie kwasów tłuszczowych i w katabolizmie
pewnych kwasów tłuszczowych i aminokwasów.
BRZOZA
(Betula alba L.)
Opis:
Brzoza, której kora ma biało-srebrzystą barwę i z czasem pęka tworząc
szczeliny, rodzi kwiaty w wydłużonych kotkach. Kwiaty męskie
siedzące, wykształcone już w jesieni i zimujące, nie okryte łuskami;
pylniki bez włosków na szczycie. Kwiaty żeńskie na szypułkach,
umieszczone na bocznych krótkopędach. Owoce brzozy są to drobne
orzeszki opatrzone dwoma błonkowatymi skrzydełkami.
Najbardziej aktywną częścią brzozy są liście.
Substancje czynne:
Liście brzozy zostały dokładnie opisane pod kątem ich składu: witamina C, karoteny, kwasy
fenolowe, glukozyd 3,4-dwuhydroksypropiofenon, rozeozydy, a przede wszystkim, flawonoidy i
pochodne metabolizmu terpenowego: monoterpeny, trójterpeny, poliprenole.
 Flawonoidy. Hiperozyd (3-galaktozyd kwercetyny) ma największy udział (2-3%) w całkowitej
ilości flawonoidów, skoncentrowanych przede wszystkim w zewnętrznej części epidermy.
Wraz z nim występują inne heterozydy i flawonole: rutozyd, kwercytrozyd i inne ramnozydy,
arabinozydy i galaktozydy kwercetyny, kempferolu i miricetyny, jak również kawałki
heterozydów flawonów.
 Glikozydy monoterpenowe: betulalbozydy, pochodne hydroksylinianów.
 Trójterpeny. Związki tetracykliczne pochodne od damary, posiadają cykliczny lub
nienasycony łańcuch boczny i są polihydroksylowe: betulafoliendiol, -triol, -tetrol. Wykryto w
nich także obecność pochodnych lupanu: betulinu, kwasu betulinowego...
Działanie:
Liście brzozy posiadają szeroko znane właściwości diuretyczne, choć dane farmakologiczne
zostały uzyskane dosyć dawno.
Trójkątne liście brzozy są szeroko stosowane w ziołolecznictwie, dzięki właściwościom
diuretycznym i oczyszczającym flawonoidów zawartych w liściach, bardzo skutecznych w
przeciwdziałaniu nadmiernemu wstrzymywaniu płynów.
55
Badania udowodniły ich działanie diuretyczne, polegające na zwiększeniu wydzielania wody i
elektrolitów. Ponieważ przesuwają i ciągną materię, zapobiegają tworzeniu się kamienia w
drogach moczowych.
Uwagi dotyczące używania:
Nie zaleca się picia wywaru z liści brzozy w okresie ciąży i laktacji.
Dawkowanie:
Zaleca się stosowanie w sposób sporadyczny.
CHITOSAN
Opis
Chityna (naturalny polimer, obecny w szkieletach
stawonogów morskich).
Chityna jest zbudowana z długich łańcuchów cząstek
cukrów, połączonych między sobą, oraz związanych z
pierwiastkami węglanu wapnia i proteinami. Aby otrzymać
czystą chitynę należy poddać ją procesowi oczyszczania, w
wyniku którego otrzymuje się CHITOSAN.
Podobnie, jak niektóre włókna pochodzenia roślinnego, nie jest strawna, przez co nie posiada
wartości energetycznej. Niezależnie od spożywanej ilości, jej wartość kaloryczna jest zawsze
równa zero. Jest to bardzo ważna właściwość dla wszelkich produktów, używanych w celu utraty
wagi.
Substancje czynne:
CHITOSAN jest uzyskiwany w procesie deacetylacji chityny (poli-N-acetylo-D-glukozo-2-aminy);
obecność grup aminowych daje jej zdolność do wiązania w środowisku kwaśnym. W ten sposób
przyciąga cząstki neutralne lub naładowane ujemnie (głównie tłuszcze); ponieważ jest elementem
nieprzyswajalnym i niestrawnym, po znalezieniu się w kwaśnym środowisku w żołądku, wiąże
obecne tłuszcze, a następnie pozwala na ich rozkład i wydalenie.
Działanie:
Zmniejsza poziom tłuszczu w żołądku, jeszcze przed rozpoczęciem metabolizmu jelitowego.
Rozpuszcza się w żołądku, gdzie jest przekształcona w żel wiążący tłuszcze, nie pozwala w ten
sposób na ich przyswojenie i składowanie, jest wydalana z odchodami.
Ostatnie badania przeprowadzone w Helsinkach wykazały, że osoby spożywające chitynę utraciły
średnio 8% swojej wagi w ciągu czterech tygodni.
Oprócz zdolności do przyswajania tłuszczy; działa jako inhibitor cholesterolu LDL i wzmocnienie
dla cholesterolu HDL, stabilizuje ciśnienie krwi, potrafi zmniejszać poziom kwasu moczowego we
krwi. Zarazem nie wywołuje żadnych nieoczekiwanych skutków, jako że jest w całości
biodegradowalny i przyjazny dla środowiska.
Obniża poziom LDL cholesterolu.
Chitosan jest bardzo skutecznym środkiem obniżającym poziom cholesterol w wątrobie i we krwi;
może obniżyć poziom cholesterolu we krwi nawet o 66,2%, nie powodując żadnych efektów
ubocznych.
Pomaga w stabilizacji ciśnienia krwi
56
Jego działanie przeciwnadciśnieniowe polega na wiązaniu soli i zdolności do zmniejszania
poziomu chlorowodorów, ograniczających działanie enzymu ACE (enzym konwertazy
angiotensyny), niezbędnego do utrzymania prawidłowego ciśnienia krwi.
Obniża zawartość kwasu moczowego we krwi.
Dieta bogata w proteiny może spowodować podniesienie poziomu kwasu moczowego we krwi.
Chitosan znacznie zmniejsza ten poziom.
Jest nierozpuszczalny w wodzie i w większości rozpuszczalników organicznych; natomiast
rozpuszcza się w środowisku kwasowym, co wyjaśnia jego działanie w żołądku.
Należy też wspomnieć, że stanowi w pełni naturalny produkt, bez efektów toksycznych.
Zdolność absorpcyjna tłuszczy jest znaczna, może osiągać nawet od 4 do 8 razy masę własną.
CHMIEL ZWYCZAJNY
(Humulus lupulus L.)
Opis:
Chmiel jest rośliną z rodziny konopiowatych.
Jest to blina, pnącze, która rośnie opierając się o inne
rośliny, wije się w kierunku odwrotnym do ruchu
wskazówek zegara i osiągają długość od 3 do 6 metrów.
Łodyga jest wygięta łukowato i pokryta włoskami. Liście
mają 3 do 5 klap na pędach głównych i bocznych, gdzie
ukazują się dużo mniejsze kwiaty, najczęściej
bezklapowe.
Nasada
sercowata,
brzegi
gruboząbkowane. Powierzchnia górna szorstka. Żeński
kwiatostan jest mało widoczny, koloru biało-zielonego, tworzący szyszkę.
Jest to roślina dwupienna, co oznacza, że na jednej roślinie występują kwiatostany żeńskie i
męskie oddzielone od siebie.
Rośnie na różnego rodzaju ogrodzeniach, blisko miejsc wilgotnych.
Substancje czynne:
Kwiaty zawierają 0,05-0,5% olejków eterycznych: cytrynowy, linalol, nerol.
W szyszce odnajdziemy:
- Flawonoidy odpowiedzialne za gorzki smak (gorczyce) oraz flawonoidy
odpowiedzialne za inne smaki
- Olejki eteryczne
- Furankumaryny
- Sole mineralne
- Pektyny
- Kwas cytrynowy, askorbinowy i jabłkowy
Skład liści:
- Olejek eteryczny
- Alkohole (linalol, betaina, flawonoidy..)
Działanie:
Wszystkie te substancje posiadają właściwości uspakajające oraz lekko hipnotyzujące.
Właściwości witaminy P (podnosi tumor w ścianach żył, redukuje przepuszczalność i rezystencję
naczyń włosowatych)
Działanie tonizujące, pobudzające apetyt.
CHOLINA I INOZYTOL
57
Opis:
Cholina jest to substancja endogenna, która odpowiedzialna
jest za różne funkcje w organizmie.
Jest bardzo ważnym składnikiem fosfolipidów, bierze udział
w metabolizmie tłuszczów, mobilizując tłuszcz w wątrobie
(działanie lipotropowe) i działa jako dawca metylu,
umożliwiając tworzenie się pewnych komponentów (lecytyna)
z lipoprotein plazmatycznych, które ułatwiają mobilizację tłuszczu z wątroby.
Działanie:
Inozytol, jest obecny w fosfolipidach błon komórkowych i lipoprotein plazmatycznych. Rola
fizjologiczna jest podobna do roli choliny. Dostarczanie choliny i inozytolu pozwala na:




Lepszy metabolizm tłuszczów
Zmniejszenie ilości cholesterolu
Utrzymanie naczyń krwionośnych we właściwym stanie
Wprowadzamy je do diety, do kontroli masy ciała.
CLA
(Koniugowany Kwas Linolowy)
Opis:
Krokosz barwierski jest rośliną oleistą, wysoce
zaadoptowaną do suchych warunków. Blisko 89% światowej
produkcji krokosza znajduje się w Indiach, Stanach
Zjednoczonych, Meksyku i Etiopi, ale największym
producentem są Indie, które dostarczają ponad 44%
produkcji światowej.
Istnieją dwie odmiany krokosza: te, które produkują tłuszcz z
wysoką
zawartością
kwasów
tłuszczowych
jednonienasyconych, przede wszystkim kwasu oleinowego i
te, z wysoką zawartością kwasów wielonienasyconych,
przede wszystkim kwasu linolenowego.
Oba rodzaje mają niski procent zawartości kwasów
tłuszczowych nasyconych.
Jego tłuszcz zawiera blisko 75% kwasu linolowego, dużo więcej niż inne rośliny oleiste, jak
bawełna czy drzewo oliwne.
Substancje czynne:
Kwas linolowy (kwas 9,12- oktadekadienowy) jest kwasem tłuszczowym o 18 atomach węgla, z
czego z dwoma nienasyconymi usytuowanymi odpowiednio w pozycjach 9 i 12. Kwas linolowy
jest kwasem bardzo często występującym w tłuszczach roślinnych (olej kukurydziany, sojowy,
słonecznikowy itd.), znajduje się także w tłuszczach zwierzęcych, wraz z innymi kwasami
tłuszczowymi nasyconymi i jednonienasyconymi.
58
cis-9, cis-12 kwas linolowy
Kwas linolowy koniugowany, (zwany też CLA- Conjugated Linoleic Amid) jest nazwą grupy,
izomerów, których najważniejszy jest:
- kwas 9, 11- oktadekadienowy
izomer kwasu linolowego, w którym podwójne wiązania znajdują się w pozycjach 9 i 11
Inne izomery znajdujące się w kwasie linolowym koniugowanym to:
- 7, 9- oktadekadienowy (trans)
- 11,13- oktadienowy (cis/trans)
- 10,12- oktadekadienowy (trans)
cis-9, trans-11 CLA
trans-10, cis-12 CLA
Obecne badania sugerują, że każdy z izomerów może odgrywać inną rolę w fizjologii organizmu i
że efekt działania CLA zależy od proporcji każdego z izomerów.
CLA znajduje się w małych ilościach w tłuszczach roślinnych, a relatywnie duże jego ilości
znajdują się w tłuszczach zwierzęcych, przede wszystkim zaś w mleku przeżuwaczy, gdzie
dochodzi do 0,65%
Kwas linolowy koniugowany lub CLA jest produkowany przez florę bakteryjną przewodu żołądków
i jelit przeżuwaczy, a dokładnie rzecz ujmując przez Bytynivibrio fibrisolvens, z kwasu linolowego.
Człowiek i niektóre ssaki także go produkują, ale w bardzo małych ilościach, poprzez
enzymatyczną redukcję w wątrobie kwasu trans 1,11- oktadekadienowego, który jest
produkowany na bazie kwasu linolowego.
Kwas linolowy koniugowany, jest rozprowadzany w fosfolipidach. U człowieka obserwuje się
obecność CLA, tak w mleku jak i w plazmie krwi, oscyluje na poziomie między 0,15- 0,22% a 0,40,5% wszystkich tłuszczów się tam znajdujących. Mimo to, u ludzi zawartość CLA może się
wahać i zależy także od innych czynników takich jak ilość i rodzaj spożywanego mięsa, oraz
59
rodzaju pożywienia, które spożywają zwierzęta, od których pochodzi mięso, oraz innych
składników diety.
Działanie:
CLA działa na poziomie dwóch tkanek, a dokładnie na poziomie tkanki tłuszczowej i tkanki
mięśniowej, w każdej z nich rozwija się inna reakcja, która będzie opisana w dalszej części:
CLA działa hamująco na część aktywnej lipoproteiny lipazy ( grupa molekuł, które biorą udział w
transporcie tłuszczów) Redukując aktywność tej lipoproteiny, redukujemy jednocześnie ilość
tłuszczu kumulowanego w komórkach tkanki tłuszczowej.
TKANKA TŁUSZCZOWA
Komórka tłuszczowa
X
CLA: inhibicja
Aktywna Lipoproteina Lipoza
Naczynia krwionośne
TAG: Triglicerydy
LIPOPROTEINY
CHYLOMIKRONY: transportują kwasy tłuszczowe i cholesterol ( w mniejszej ilości) z błony
śluzowej jelita do wątroby
LDL (LIPOPROTEINY O MAŁEJ GĘSTOŚCI): są syntetyzowane w wątrobie, transportują
cholesterol do tkanek peryferycznych
VLDL (LIPOPROTEINY O BARDZO MAŁEJ GĘSTOŚCI): są syntetyzowane w wątrobie,
transportują triglicerydy i mniejszą ilość cholesterolu do tkanek peryferycznych
HDL (LIPOPROTEINY O WYSOKIEJ GĘSTOŚCI): transportują cholesterol z tkanki
tłuszczowej do wątroby, gdzie jest metabolizowany.
Przy działaniu CLA, lipoproteiny LDL i HDL, nie odgrywają dużej roli, ponieważ są zaangażowane
w transport cholesterolu a nie triglicerydów, które to są molekułami nas interesującymi, ponieważ
to one mają zdolność odkładania się w postaci tłuszczu w tkance tłuszczowej.
60
CLA jest w stanie hamować część działania LDL i chylomikronów, czego rezultatem jest
zmniejszenie się koncentracji tkanki tłuszczowej białej a w konsekwencji obniżeniem
gromadzenia się rezerwy w tej tkance.
CLA
Wątroba
Jelito
QM
VLDL
L
TAG
Tkanka
tłuszczowa biała
MASA MIĘŚNIOWA
W masie mięśniowej CLA także odgrywa rolę.
W tym przypadku, CLA ma zdolność podwyższania aktywności kompleksu (Karnitynatransferaza I i II) komórek mięśniowych.
Ten kompleks pozwala na połączenie się L- karnityny z kwasami tłuszczowymi, tworząc molekułę
zdolną do dostania się do wnętrza mitochondrium, gdzie następuje utlenienie kwasów
tłuszczowych).
61
Zwiększając aktywność CLA podnosimy także wydajność transportu kwasów tłuszczowych do
mitochondrium, co zwiększa ich utlenianie i dzięki temu wzmaga eliminację tłuszczu i
generowanie energii.
KOMÓRKA MIĘŚNIOWA
AGL: wolne kwasy tłuszczowe
TAG: trójglicerydy
Mitochondrium
Aktywacja CTP 
CLA
Utlenienie
AGL
TAG / AGL
Wnioski:
Przeprowadzono badania na grupie osób, biorąc pod uwagę różne poziomy koncentracji CLA.
Poniżej przedstawione są rezultaty uzyskane na poziomie masy mięśniowej i masy tłuszczowej.
1.5
Masa Mięśniowa
1
0.5
Kg
Placebo
CLA 1.7
CLA 3.4
CLA 5.1
CLA 6.8
0
-0.5
2
Masa Tłuszczowa
1
Kg
0
-1
-2
+
+
+
0
6
12
Tygodnie
Bardzo wyraźnie widać, że wraz ze wzrostem koncentracji CLA, ilość masy mięśniowej wzrasta a
masy tłuszczowej maleje.
62
g
g
g
g
Rezultat ten otrzymywano dzięki działaniu CLA na takie komórki jak:

Adipocyty


Hamując działanie lipoprotein VLDL i chylomikronów, zaangażowanych w
proces odkładania tłuszczu
Komórki mięśniowe
 Aktywacja kompleksu karnityna-transferaza, zaangażowanych w dostawę
energii na poziomie komórek mięśniowych
Aktywność fizyczna stymuluje transport tłuszczu z krwi lub adipocytów, po to, by został spalony w
komórkach mięśniowych, w związku z czym, jeśli komuś dostarczane jest CLA i dodatkowo
osoba ta wykonuje ćwiczenia fizyczne, wcześniej opisane efekty są jeszcze bardziej widoczne.
CZARNA BORÓWKA
(Vaccinium myrtillus .L.)
Opis:
Czarna borówka, popularnie zwana jagodą, jest
niską krzewinką o eliptycznych liściach. Kwiaty
mogą być pojedyncze lub zebrane, posiadają
koronę o barwie białawo-różowej winnej, w
kształcie kielicha, płaskiego i szerokiego u
podstawy i zwężające się w górnej części, gdzie
tworzą pięć zaokrąglonych płatków, odgiętych do
zewnątrz.
Owocem jest zaokrąglona jagoda, o średnicy od 7
do 9 mm, w kolorze czarnym z niebieskawym
odcieniem. Jagodę można spotkać w lasach na terenie całej Polski.
Właściwości:
Najbardziej reprezentatywnym związkiem aktywnym jagody są antocyjanozydy. Są to
nietoksyczne pigmenty rozpuszczalne w soku komórkowym [1], cieszące się dużym
zainteresowaniem w ziołolecznictwie, ze względu na ich specyficzny wpływ na szczelność i
odporność naczyń włoskowatych.
Z drugiej strony, antocyjanozydy [2] wspomagają regenerację fizjologiczną organizmu i purpurę
wzrokową.
Działanie:
Antocyjanozydy czarnej borówki są stosowane jako związki zawierające witaminę PP w
zaburzeniach kruchości naczyń i w leczeniu objawów jej niedoboru w organizmie: (hemoroidy,
świerzbienie, żylaki, puchlina...). W okulistyce (zaburzenia układu krążenia w oku) są
powszechnie zalecane, pozwalają też na poprawę widzenia w ciemności.
Nie zaleca się spożywania jagód w okresie ciąży i laktacji.
63
Przeciwwskazania:
Należy unikać konsumpcji przez osoby zażywające leki dikumarynowe zapobiegające krzepnięciu
krwi (Sintrom) i heparynę.
Dawkowanie:
CZARNA PORZECZKA
( Ribes nigrum L.)
Opis:
Czarna porzeczka jest gęstym, niekolczastym krzewem o
wys. do 1,50 m. Liście porzeczki są 3-5 klapowe,
karbowanopiłkowane, od spodu pokryte żółtymi
gruczołkami o silnym zapachu. Kwiaty z czerwonym lub
różowym kielichem wewnątrz i z zewnątrz zielonkawe, w
gronach, kielich orzęsiony, dłuższy od korony. Owocem
jest czarna, aromatyczna jagoda, osadzone z zeschniętymi
działkami kielicha na szczycie.
Czarna porzeczka pochodzi z Azji. W Europie jest uprawiana głównie w ogrodach, oraz na
terenach rolnych ze względu na owoce.
Substancje czynne:
Owoce są bogate w cukry (10-14%), kwasy organiczne (cytrynowy, jabłkowy), minerały (potas) i
kwas askorbinowy. Zawierają liczne pochodne polifenolowe: flawonoidy (rutozyd, pochodne 3
glikozydowane miricetyny i kempferolu, izokwercytrozyd, kwercytrozyd i antocyjaniny – glikozydy i
3 ramnoglikozyny cyjanidanolu i delfinidyna).
Działanie:
Antocyjanozydy sprawiają, że owoc ma właściwości chroniące przed kruchością żył: obniżają
nieprawidłową przepuszczalność kapilarną i zwiększają odporność naczyń. Zewnętrzna część
owocu ma działanie przeciwskurczowe i przeciwbiegunkowe.
Nie zaleca się spożywania olejku eterycznego czarnej porzeczki w okresie ciąży i laktacji.
Przeciwwskazania:
Dawkowanie:
CZARNA RZODKIEW
(Raphanus Sativus Var. Níger)
Opis:
64
Czarna rzodkiew jest rośliną trawiastą, głównie dwuletnią, posiada ulistnienie skrętolistne. Liście
są szorstkie w dotyku. Kwiaty są białe i tworzą kwiatostany groniaste. Płatki kwiatów są
czterokrotne, posiada 6 pręcików, z których 2 są mniejsze od pozostałych. Owoce mają formę
suchych, niepękających i gąbczastych ziaren.
Czarna rzodkiew (nie należy jej mylić z chrzanem pospolitym, Cochlearia armoracia L.) jest
uprawiana od tysięcy lat. Pochodzenie czarnej rzodkwi jest nieznane, być może wywodzi się z
rzodkwi świrzepa (R. raphanistrum L.), występującej od Atlantyku po Wołgę.
Substancje czynne:
Czarna rzodkiew jest bogata w glikorafeninę, rafanol (glikozyd siarkowany), prowitaminy A, B 1,
B2 ,C i śladowe pierwiastki siarki, miedzi, żelaza, jodu i magnezu.
Działanie:
Wzmaga apetyt, trawienie, udrażnia drogi moczowe, chroni wątrobę; działanie zagęszczające,
diuretyczne, oczyszczające, witaminizujące.
Nie zaleca się spożywania czarnej rzodkwi w okresie ciąży i laktacji, bez zalecenia lekarza.
Przeciwwskazania:
Należy unikać spożywania czarnej rzepy bez zalecenia lekarza w przypadku niedrożności
przewodów moczowych.
CZOSNEK
(Allium sativum L.)
Opis:
Roślina wyrastające z cebuli wielkości moreli
(część, która w kuchni jest nazywana główką,
podzielona na mniejsze cebule,
(zwane zębami czosnku). Z dolnej części cebuli
wyrastają niewielkie, wiotkie korzenie, krótkie.
Łodyga wyrasta z górnej części cebuli jest
prosta, o wys. ok. 40 cm, zakończona drobnymi
kwiatami w pozornym baldaszku. Wydłużone
łuski
okrywają i osłaniają cebulę. Nie występuje dziko
w lasach ani na łąkach poza Azją, jego
naturalnym środowiskiem. Nadaje się na
wszystkie rodzaje gleb, może być uprawiany wszędzie, pod warunkiem, że klimat jest
wystarczająco chłodny.
Substancje czynne:
Sproszkowany czosnek jest bogaty we fruktozany ( nawet do 75%), posiada też ok. 1% alliiny
[(+)-S-allil-L-cysteina sulfotlenek], głównego aminokwasu siarkowanego. Pozostałe
charakterystyczne składniki to: (+)-S-metil-L-cysteina sulfotlenek, gamma-L-glutamil peptydy, Sallil-cysteina, popularne aminokwasy, steroidy i adenozynę. W obecności enzymu aliinazy, aliina
przekształca się w allicynę (1 mg alliiny odpowiada ok. 0,45 mg allicyny).
Allicyna jest surowcem do produkcji licznych produktów przetwarzanych, w tym ajoenów,
vinylditiinów, oligosiarczanów i polisiarczanów, w zależności od zastosowania.
65
Działanie:
Fruktonazy mają działanie diuretyczne. Przede wszystkim dzięki zawartości alcyliny i produktów
jej przetwarzania, ma działanie redukujące tłuszcz i cholesterol, przeciwdziała zatorom,
uaktywnia fibrynolizę, udrażnia naczynia peryferyjne (ze skutkiem przeciwnadciśnieniowym), jest
antybakteryjny, przeciwgrzybiczny, przeciwdziała gazom.
Nie zaleca się spożywania czosnku w okresie ciąży i laktacji, bez zalecenia lekarza.
Przeciwwskazania:
Należy unikać podawania osobom przyjmującym leki dikumarynowe przeciwzakrzepowe
( Simtron) i heparynę.
DROŻDŻE PIWOWARSKIE
(Saccharomyces cerevisiae Meyer)
Opis:
DROŻDŻE PIWOWARSKIE są grzybem powstającym na piwie w
procesie fermentacji, są bogate w proteiny, minerały i witaminy.
Zawierają 16 aminokwasów, są bogate w potas i fosfor, a także
w magnez, sod i kalcyt. Zawartość kwasu foliowego jest o wiele
wyższa niż w przypadku najbardziej popularnych potraw,
posiada także liczne pierwiastki śladowe cynku, miedzi,
manganu i selenu.
Substancje czynne:
Glicydy (30%), tłuszcze, liczne aminokwasy i enzymy trawienne, witaminy: kompleks B (kwas
nikotynowy, ryboflawina, aneuryna, kwas foliowy, B12), PP, ergosterol (prowitamina D2), E,
biotyna. Sole mineralne (fosfor, potas); glukan i mannan.
Działanie:
Pożywienie bogate w witaminy, działa przeciw niedokrwistości, wspomaga trawienie, działa
antybakteryjnie i stymulująco na fagocytozę. Zwykle jest stosowany jako „środek oczyszczający
organizm”.
Zanieczyszczenia skóry, trądzik, skóra słaba i cienka, złamania paznokci i uszkodzenia włosów
często są spowodowane niedoborem dostarczania witamin z grupy B.
Zapotrzebowanie na witaminę B jest zwiększone w trakcie wysiłku sportowego, przy zmęczeniu
fizycznym, podczas dorastania, ciąży, laktacji, rekonwalescencji i starości.
Drożdże piwowarskie zawierają wszystkie niezbędne aminokwasy, w tym wysokie stężenia:
tryptofanu, metioniny i histydyny; oraz niestężone: cystyna, seryna, kwas glutaminowy i
asparaginowy.
DZIKA RÓŻA
(Rosa Canina)
Opis:
66
Dzika róża jest gatunkiem znanym od czasów prahistorycznych.
Mowa tu o krzewie, który może osiągnąć do 3 metrów wysokości, ma łodygi z kolcami, liście
skrętoległe, niparzystopierzaste, kwiaty 5 płatkowe, które pojawiają się w maju i czerwcu, są
koloru białego, różowego i bardzo intensywnie pachną. Owoce w momencie dojrzewania, czyli
jesienią znajdują się zamknięte w czerwonym i mięsistym głogu.
Gatunek jest popularny w całej Europie.
Substancje czynne:
Dzika róża przede wszystkim zawiera witaminę C (aż do 1%), w związku z czym zawiera jej 5
razy więcej niż cytryna.
Obfituje też w karoten, witaminę B, cukry, pektyny, taniny i kwas jabłkowy oraz cytrynowy.
Osłonka owocu oraz głóg są bardzo bogate w tłuszcze.
Działanie:
Dzika róża ma właściwości ściągające, przeciwzapalne, wspomagający zabliźnianie, używa się
jej do czyszczenia ran. Ale przed wszystkim wykorzystuje się ją przy zapaleniach i zmianach w
jamie ustnej (afty, bóle zębów i inne); czasami używana jest w postaci płukanek.
Poza tym ma działanie przeciwanemiczne i oczyszczające, powoduje niewielki efekt diuretyczny i
przeczyszczający, ale generalnie zapobiega biegunkom; tak u zwierząt jak i u ludzi działa
przeciwparazytowo.
Duża zawartość witaminy C, ma właściwości zapobiegające szkorbutowi; jest skuteczna przy
przeziębieniach, zapobiega innym chorobom, podnosząc odporność organizmu. Jest wspaniała w
przypadkach rekonwalescencji po chorobach.
ECHINACEA (JEŻÓWKA)
Opis:
(Echinacea Moench) – rodzaj roślin należący do
rodziny astrowatych. Należy do niego 9 gatunków
pochodzących z Ameryki Północnej. Gatunkiem
typowym jest Echinacea purpurea (L.) Moench.
Zastosowanie i działanie:
Wewnętrznie: Zapobieganie i leczenie przewlekłych i ostrych
zakażeń bakteryjnych i wirusowych (przeziębienie, grypa),
stany zapalne górnych dróg oddechowych. Zalecany podczas
długotrwałego podawania antybiotyków, w stanach wyczerpania
i osłabienia organizmu oraz przy nawracających schorzeniach
górnych dróg oddechowych. Pomocniczo w łagodnym
przeroście gruczołu krokowego i w chorobach nowotworowych. Zewnętrznie: Trudno gojące się
rany, uporczywe wypryski, ropne przetok, łuszczyca, półpasiec, owrzodzenia podudzi, zmiany
alergiczne skóry.
FITOESTROGENY
IZOFLAWONY SOJOWE
Opis:
Fitoestrogeny stanowią bioaktywne związki naturalne. Są to
substancje pochodzenia roślinnego, posiadają efekty estrogenowe,
67
są podobne do 17-beta-estradiolu pod względem budowy. Fitoestrogeny należą do dwóch grup
chemicznych, włącznie z wielką grupą polifenolów: izoflawonoidy i lignany.
Rodziny roślin najbardziej ofitujących w fitoestrogeny to bobowate i trawiaste; wśród bobowatych,
największą zawartością fitoestrogenów odznacza się soja (Glycina soja).
Substancje czynne:
Wśród izoflawonów, najbardziej znanymi jako estrogenne są: Daidzein, daizeina, genistena,
ekwol, kumestrol, formoteina itp.
Glukozydy izoflawonoidów i lignanów są przetwarzane przez bakterie jelitowe w związki
estrogenne i antyoksydacyjne.
Działanie:
Aktywność izoflawonów w organizmie:
- Działanie estrogenne: fitoestrogeny pozwalają uzupełnić działanie estrogenów naturalnych,
kiedy nie jest ono wystarczające.
- Znaczenie dla serca i naczyń: zmniejszają poziom cholesterolu LDL i podnoszą cholesterol
HDL, wspomagając ochronę układu naczyniowego i redukując zaburzenia krążenia.
Przeciwwskazania:
Należy unikać izoflawonów sojowych podczas zastępczej terapii hormonalnej.
FLAWONOIDY
Opis:
Flawonoidy stanowią grupę związków polifenolowych,
szeroko występujących w owocach i warzywach, a
także w kawie, herbacie, piwie i czerwonym winie.
Mogą pojawiać się pod postacią pojedynczych cząstek
fenolowych, ale także jako związki silnie polimeryczne.
Działanie:
Powszechnie uznaje się, że antyoksydacyjne działanie flawonoidów wynika z połączenia ich
właściwości chelatowania żelaza z wiązaniem wolnych rodników.
Z drugiej strony zaobserwowano, że zarazem hamują enzymy biorące pośrednio udział w
procesach oksydacji i stymulują działanie innych, posiadających znane właściwości
antyoksydacyjne: katalazy (KAT) i dysmutazy ponadtlenkowej (SOD).
GARCINIA CAMBOGIA
Opis:
Jest to krzew pochodzący z Azji, szeroko używany do
produkcji curry, natomiast aktualnie, przede wszystkim
jako uzupełnienie diet odchudzających, ze względu na
jego właściwości biologiczne i szczególny skład.
Substancje czynne:
GARCINIA GAMBOGIA jest bogata w kwas
hydroksycytrynowy
(HCA).
Jej
najważniejszą
właściwością jest silna zdolność do sprawiania uczucia
68
sytości, przy jednoczesnym zapobieganiu przekształcania węglowodanów zawartych w skrobi,
owocach, warzywach i cukrach w tłuszcz.
Działanie:
AHC jest substancją czynną, działającą na trzech poziomach:
1º. Obniżenie konwersji węglowodorów w tłuszcze.
HCA jest inhibitorem w procesie lipogenezy. Właściwość ta jest osiągana dzięki blokowaniu
kluczowego enzymu w metaboliźmie tłuszczy, ATP-liazy cytrynianowej, która wytwarza kwasy
tłuszczowe i cholesterol z cytrynianu, w pierwszej fazie syntezy tłuszczy w organizmie. Działanie
HCA polega na zwiększeniu wytwarzania glikogenu przy jednoczesnym ograniczeniu apetytu i
przyrostu wagi.
HCA blokuje funkcje tego enzymu ponieważ imituje strukturę chemiczną cytrynianu
wytwarzanego w cyklu Krebsa (zwanym też cyklem kwasu cytrynowego). HCA powoduje rozkład
enzymu jeszcze przed uwolnieniem cytrynianu w formie cząstek acetylu do cytozy komórki;
działając w ten sposób nie tylko blokuje powstawanie tłuszczy, ale także zmniejsza apetyt,
zużywając znaczną ilość energii i stymulując termogenezę.
2º. Inhibitor Lipogenezy.
Ponieważ blokuje działanie ATP-liazy cytrynianowej, HCA znacznie zmniejsza zużywanie acetylCoA, blokującego kwasy tłuszczowe w syntezie cholesterolu, a ponadto ułatwia rozkład
niektórych lipoprotein o małej gęstości, obecnych we krwi (LDL).
Można więc przyjąć, że HCA obniża wytwarzanie cholesterolu i kwasów tłuszczowych.
3°. Zmniejszenie apetytu.
Mechanizm obniżenia apetytu przez HCA polega na zwiększeniu wytwarzania glikogenu oraz
stymulowaniu glikoreceptorów w wątrobie, którego bezpośrednim skutkiem jest wysłanie do
mózgu przez odpowiedni nerw sygnałów informujących o sytości organizmu, oraz o braku
zapotrzebowania na pożywienie.
Należy tez wspomnieć, że mechanizm działania HCA w zmniejszeniu apetytu ma poważne
rezultaty w zastosowaniu do ludzi; jeżeli HCA blokuje wytwarzanie tłuszczów dzięki
oddziaływaniu na metabolizm węglowodorów przekształconych w glikogen, może też mieć
znaczenie kontrolne dla poziomu cukrów we krwi.
4°. Stymulowanie termogenezy
Niektóre badania wykazały, że HCA może zwiększać wytwarzanie ciepła w organizmie, a tym
samym zużycie energii kalorycznej. Dlatego przypuszcza się, że można go podawać z Lkarnityną lub używać do suplementacji AGL (kwasu gamma-linolenowego), potasu i magnezu w
celu poprawienia procesów termogenezy w leczeniu otyłości.
HCA oddziałuje na wytwarzanie cholesterolu, przez co może wpływać na produkcję esterolów (z
których są syntetyzowane estrogeny, progestageny itp.) W związku z tym, HCA nie powinien być
używany w okresie ciąży ani laktacji.
Dawkowanie:
GLUKOMANNAN
69
Opis:
Glukomannan jest to 100% naturalny błonnik roślinny, uzyskiwany
z bulw „Amorphophallus konjac", rośliny pochodzącej z Indii i
Indochin, a uprawianej od wieków w Japonii do produkcji
tradycyjnej japońskiej potrawy “konjac”.
Ze względu na wysoką zdolność do wchłaniania wody i pęcznienia
w żołądku, niespotykaną w innych błonnikach roślinnych, tworzy
żel, który pomaga odczuwać nasycenie w sposób całkowicie
mechaniczny, bez użycia leków.
Działanie:
Glukomannan jest w stanie wchłonąć ponad wodę o objętości ponad 100 razy większej od obj.
własnej, tworząc gęsty żel. Spożywanie glukomannanu z dużą ilością wody powoduje poczucie
nasycenia, zmniejsza wrażenie „pustego żołądka” a tym samym, apetyt i potrzebę jedzenia.
Ponieważ działa jako słaby środek przeczyszczający, zwiększa objętość odchodów i umożliwia
uspokojenie czynności jelit, zapobiegając zaparciom.
Ponadto, eksperymenty medyczne i badania kliniczne dowiodły, że pomaga w obniżeniu poziomu
tzw. złego cholesterolu (LDL), czyli nośnika cholesterolu odpowiedzialnego za wyprowadzenie do
komórek, którego nadmiar odkłada się w komórkach ścian tętniczych, tworząc tam złogi, zwane
blaszkami miażdżycowymi.
HIBISKUS
Opis:
Hibiskus jest bogaty w aktywne składniki fitochemiczne –
związki fenolowe, pochodne triterpenów, fitosterole.
Flawonoidy, w tym antocyjany, mają właściwości
antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Wysoką zawartością
antocyjanów charakteryzują się wyciągi z Hibiscus
sabdariffa. Badania dowiodły, że wyciąg z tej rośliny jest
bardzo efektywny w zwalczaniu komórek
nowotworowych.Farmakologiczne działanie wykazują
również obecne w kwiatach hibiskusa polisacharydy. Przypisuje im się działanie
immunomodelujące. Tworzą ochronną błonę wokół zmienionych zapalnie komórek śluzowych. W
wodnych wyciągach kwiatów hibiskusa występuje około 15% polisacharydów (głównie arabany i
arabanogalaktany) i 2% pektyn.
Inną ważną grupą związków są kwasy organiczne (hibiskusowy, askorbowy, cytrynowy, jabłkowy
i winowy), o łagodnym działaniu przeczyszczającym i moczopędnym.
Zastosowanie i działanie:
Wyciąg z hibiskusa stosowany jest w walce z cellulitem i przy oparzeniach słonecznych.
Surowiec wykorzystywany jest również jako składnik różnego rodzaju maści i odwarów
stosowanych miejscowo, leczących alergiczne egzemy i różne choroby wirusowe skóry. Obecnie
trwają badania nad stosowaniem hibiskusa w terapii przeciwcukrzycowej oraz jako składnika
preparatów wspomagających odchudzanie. Kwiaty hibiskusa zaleca się w przypadkach braku
apetytu, w przeziębieniach, nieżytach układu oddechowego i w zaburzeniach krążenia. Kwiaty
hibiskusa są cennym źródłem witaminy C. Preparaty z tego surowca stosowane są m.in. w
leczeniu przeziębień, stanów zapalnych dolnych dróg oddechowych oraz wzmacnianiu ogólnej
odporności organizmu.
Nasiona ketmii jadalnej są źródłem specyficznych oligopeptydów i białek, które zapobiegają
70
tworzeniu się dynamicznych zmarszczek na czole, wokół oczu i ust. Z nasion ketmii piżmowej
pozyskiwany jest olejek lotny (0,2-0,6%), często wykorzystywany w przemyśle perfumeryjnym.
Ma jasnożółtą barwę, jest gęsty, o piżmowym zapachu. Główne składniki to farnezol, ambretolid i
estry kwasu octowego.
IMBIR LEKARSKI
(Zingiber officinale)
Opis:
Imbir należy do rodziny imbirowatych. Sądzi się, że
pochodzi z Dalekiego Wschodu. Dzisiaj jest
kultywowany w prawie całym regionie tropikalnym,
od Indii, do Malezji i Chin, oraz w Ameryce
Południowej, głównie na Jamajce. Jego nazwa ma
pochodzenie hinduskie.
Imbir oryginalnie pochodzi ze wschodu Azji. Kultury
Hinduska i Chińska przez wieki używały go jako
środek łagodzący trawienie.
Jest to roślina przyprawowa, kłączowa, korzenna, a jej łodyga może osiągnąć do metra
wysokości. Część, którą się wykorzystuje, jest korzeń, obrany, bez korka, który rośnie
horyzontalnie do podłoża.
Substancje czynne:
Część imbiru, którą się wykorzystuje, jest korzeń, który jako podstawowy składnik zawiera olejek
eteryczny z alkoholem- zingiberol (4-7%), z którego otrzymuje się olej i ostre substancje.
Olejek może mieć różny skład, który zależy od pochodzenia rośliny.
Substancja nadające ostry smak, to ginerol.
Pozostałe ważne komponenty to skrobia (50%).
Działanie:
Imbirowi od niepamiętnych lat przypisywano najróżniejsze działania, ale prawie większość z nich
jest związana z właściwościami ginerolu:






Wspomaga trawienie i poprawia wchłanianie jelitowe.
Działanie przeciwzapalne, poprzez hamowanie metabolizmu kwasu arachidonowego.
Działanie uciszające na centralny układ nerwowy.
Przeciwgorączkowo (obniża temperaturę ciała).
Znieczulająco
Stymulują wydzielanie soków żołądkowych, śliny i żółci.
Przeciwwskazania:
Nie zaleca się stosowania tej rośliny podczas ciąży i karmienia.
KONCENTRAT JABŁKOWY
Opis:
Zagęszczony sok owocowy (koncentrat) - jest to koncentrat
soku otrzymywany ze świeżych soków owocowych, bez
71
dodatków i konserwantów chemicznych, najczęściej przez odparowanie wody w wyparkach
próżniowych, przy jednoczesnym wychwyceniu i skoncentrowaniu substancji aromatycznych
(kondensacja substancji aromatycznych). Końcowy stopień zagęszczenia jest zwykle 5-7- krotny,
a ekstrakt wynosi od 30% dla półkoncentratu i 70% dla koncentratu
Właściwości:
Warto korzystać jak najczęściej z odmian starych, czasami już nawet zdziczałych, posiadających
największą moc leczniczą. Jabłka powinno się włączyć do codziennego jadłospisu, a w
większych ilościach szczególnie w niedokrwistości, awitaminozie i schorzeniach przewodu
pokarmowego. Owoce pod różnymi postaciami, najlepiej jednak świeże i ze skórką (pod którą
znajduje się szczególnie wiele cennych witamin i składników mineralnych) są wspaniałym
środkiem dietetycznym wzmacniającym nasze organizmy i poprawiającym trawienie.
Działanie:
Dzięki dużej zawartości błonnika, czyli substancji włóknistych, jabłka wzmagają ruchy jelit.
Wskazane są więc przy chronicznych zaparciach. Zaleca się też spożywanie jabłek przy
czerwonce oraz ostrych i chronicznych nieżytach jelita grubego. Owoce wykazują pewne
właściwości moczopędne, warto więc spożywać je w większej ilości przy wodnej puchlinie i
innych obrzękach. Przy schorzeniach serca, nerek, także nadciśnieniu i otyłości rosyjscy zielarze
polecali dietę jabłkową, tzw. odciążającą. Codziennie od 4 do 5 razy w odstępach 2–3 godzin
należy zjadać 0,3 do 0,4 kg owoców.
Spożywanie jabłek łagodzi zgagę.
Substancje czynne:
O właściwościach leczniczych jabłek świadczą jego składniki, m.in. potas - wpływa na
równowagę kwasowo-zasadową i utrzymuje właściwe ciśnienie osmotyczne, pektyny - obniżają
poziom cholesterolu, pobudzają pracę wątroby, oczyszczają krew i przyśpieszają spalanie
tłuszczu, witaminy (głównie witamina C), w skórkach jabłek sporo jest wapnia i krzemu,
korzystnie wpływających na włosy i paznokcie
KARCZOCHY
(Cynara Scolymus)
Opis:
Roślina z rodziny złożonych o dużych, głęboko wcinanych liściach,
z liściostanem podzielonym na zaokrąglone segmenty: liście u
podstawy są pierzastodzielne, a w górnej części rośliny prawie
pełne. Rurkowe kwiaty karczocha znajdują się na mięsistym dnie
kwiatostanu, otoczonym u podstawy masywnymi przylistkami,
łagodnie zakończonymi.
Karczoch zwyczajny nie występuje w stanie dzikim, stanowi rezultat
selekcji i ewolucji kardu (czyli karczocha hiszpańskiego; C.
cardunculus L). Inne gatunki krzyżowane
z kardem są także dalekimi przodkami dzisiejszego C. scolymus
(np. C. syriaca Boiss.)
Substancje czynne:
 Kwasy fenolokarboksylowe: kawowy, chlorogenowy, chinowy, cynaryna
( diester kwasu kawowego i chinowego).
 Flawonoidy: cynarozyd, skolimozyd.
 Hydroksykwasy: kwas cytrynowy, glicerynowy, mlekowy, jabłkowy.
72


Laktony seskwiterpentynowe (goryczki): cynaropikryna, grossgemina.
Sole mineralne: szczególnie sodowe i magnezowe.
Działanie:
Karczoch był używany od czasów starożytnych ze względu na jego właściwości udrażniające
(moczopędne), co z początku przypisywano CYNARYNIE.
Cynaryna i kwas chlorogenowy powodują udrożnienie dróg żółciowych, są moczopędne, chronią
wątrobę i obniżają poziom cholesterolu.
Karczochy posiadają także właściwości: wzmaganie apetytu, pobudzenie trawienia, diuretyczną
w eliminacji mocznika. Ponadto, są słabym środkiem przeczyszczającym.
Nie zaleca się spożywania karczochów w okresie ciąży i laktacji.
Przeciwwskazania:
Należy unikać spożywania karczochów bez zalecenia lekarza w przypadku niedrożności
przewodów moczowych.
KOENZYM Q10
Opis:
Enzym ten, zwany także ubichinoną, jest substancją o budowie podobnej
do witaminy K. Ubichinon został po raz pierwszy wyodrębniony w 1957 r. Naukowcy odkryli, że
Q10 jest podstawową substancją odpowiedzialną za oddychanie komórkowe, przenoszenie
elektronów i procesy utleniania, jako przeciwutleniacz.
Budowa mitochondrialnego łańcucha oddechowego - składa się z trzech części - makrokomórka,
komórka mała (cytochrom C) i koenzym Q (ubichinon). Razem substancje te tworzą system
reakcji redox.
Łańcuch transportu elektronów zapewnia kontrolowane spalanie, umożliwiające wytwarzanie
energii w optymalny sposób na każdym etapie.
Znaczną ilość energii organizm otrzymuje z utleniania NADH i FADH2, kosztem zmniejszenia
ilości tlenu.
Za pomocą tego typu reakcji red-ox otrzymują energię tlenowce. Są wyjątki: niektóre bakterie,
zamiast O2 używają do redukcji siarki i redukują ją do siarkowodorów (SH2).
W ten sposób energia elektryczna jest przekształcana w chemiczną. Transformatorem jest tu
łańcuch transportowy elektronów wewnętrznej błony mitochondrium.
Łańcuch transportowy elektronów jest mechanizmem służącym do przenoszenia elektronów
pomiędzy molekułami. Niektóre zmiany ilości wytwarzają wystarczającą ilość energii do
bombardowania H+ od wewnątrz błony wewnętrznej do zewnątrz mitochondrium.
Działanie:
73
Chroni komory mięśnia sercowego, pomaga w utrzymaniu zdrowego stanu dziąseł, ze względu
na właściwości antyoksydacyjne wzmacnia układ trawienny i wspomaga metabolizm, przez co
jest istotnym czynnikiem kontroli i utrzymania wagi ciała.
KOLCOROŚL LEKARSKA
(Smilax officinalis )
Opis:
Wiecznie zielona roślina z rodziny liliowatych, pnącze o
bardzo rozgałęzionych łodygach, szorstkich i z kolcami; liście
naprzemienne, z ogonkami, w formie sercowej, z kolcami na
krawędziach, koloru ciemnozielonego; kwiaty, niektóre białe,
inne zielone, niewielkie, zgrupowane w baldaszki na
gałązkach wyrastających z aksilli liści; owoc stanowi prawie
sferyczna jagoda, z początku koloru zielonego, później
czerwona i jako dojrzała – czarna. Często spotykana w
strefie śródziemnomorskiej, w lasach dębowych.
Substancje czynne:
Zawiera saponozydy triterpenowe: sarsapogeniny i smilageniny. Olejek eteryczny. Skrobia.
Cholina. Sole mineralne, głównie potasowe. Taniny. Fitosterole: beta-sitosterot, stygmasterol.
Działanie:
Substancje czynne zawarte w kolcorośli powodują oczyszczanie krwi, mają działanie diuretyczne
i napotne. Ponadto, jest słabym środkiem przeczyszczającym.
Dawkowanie:
KOPER
(Foeniculum vulgare Mill.)
Opis:
Ziele o łodygach i ogonkach liści mięsistych,
wydziela silny zapach anyżowy, osiąga ponad
metr wysokości. Ulistnienie skrętoległe,
złożone,
na
końcówkach
nitkowato
rozdzielone. Bardzo małe kwiaty, położone w
kwiatostanach o kształcie złożonych
74
baldachów, na szczytach łodyg. Owoce małe, suche, zdrewniałe.
Pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego. Aktualnie występuje na całym świecie.
Substancje czynne:
Zawiera skondensowane węglowodany, fitosterole (beta-sitosterot, stygmasterol), kumarynę,
olejek eteryczny (2-6%): anetol (60-85%), estragol (5%), alfapinen, limonen, mircen, fencona,
kamfen, sabinen, b-mircen, b-pinen, a-felandren i gamma-terpinen.
Działanie:
Znosi wiatry i wzdęcia, pobudza żołądek i jelita do intensywniejszego trawienia, zapobiega
nadmiernej fermentacji w jelitach po spożyciu zbytniej ilości potraw przeczyszczających, ma
działanie spazmolityczne, estrogenne, antyseptyczne, mukolityczne i zagęszczające. W wysokich
ilościach działa jako emmenagog.
Nie zaleca się spożywania olejku eterycznego tej rośliny w okresie ciąży i laktacji.
KWIAT CZARNEGO BZU
(Sambucus nigra)
Opis:
Krzew o wysokości od 2 do 4 m. Czasami wyrasta
jako drzewo i sięga 10 m. Pochodzi z Europy
środkowej, aktualnie jest obecny także w Azji i
Ameryce. Kwiatostany są osadzone na końcu
zielonych gałązek i tworzą zwartą masę małych
kwiatów, przypominającą baldach (o kształcie
parasola). Kwiaty bzu wydzielają przyjemny
aromat, natomiast nie posiadają nektaru. W
efekcie, nie są odwiedzane przez owady.
Substancje czynne:
Kwiaty dzikiego bzu zawierają flawonoidy: rutozyd (3%), izokercytrozyd, kenferol; olejek
eteryczny (0,03-0,1%). Śluz roślinny i kwasy hydroksyfenylokarboksylowe: kawowy,
chlorogenowy, p-kumarynowy. Śladowe ilości sambunigryny. Kwasy triterpenowe: ursulowy,
oleanolowy. Fitosterole, sole potasowe w dużych ilościach.
Owoce czarnego bzu są zbudowane z antocyjanozydów: heterozydy, cyjanidyny; śladowe ilości
olejku eterycznego. Cukry redukujące, pektyna, kwas cytrynowy i jabłkowy, witamina C.
Kora zawiera heterozydy cyjanogenne: sambunigrynę, która ulega rozkładowi na kwas
cyjanowodorowy i fitohemaglutyninę. Taniny i cholina.
Działanie:
Kwiat bzu czarnego działa moczopędnie i napotnie, flawonoidy w nim zwarte będą wzmacniały
naczynia krwionośne zmniejszając kruchość naczyń włosowatych. Owoce będą miały działanie
łagodnie przeczyszczające, moczopędne i detoksykacyjne, a także mają właściwości
przeciwbólowe.
75
KWIAT LIPY
(Tilia platyphyllos Scop)
Opis:
Wysuszony kwiatostan (Tiliae flos) lipy szerokolistnej (Tilia platyphyllos
Scop.), lipy drobnolistnej (T. cordata Miller), jej hybrydy (T. x vulgaris
Hayne) lub mieszanki. Popularnie stosuje się także T. sylvestris Desf.
Substancje czynne:
Znaczne ilości śluzu roślinnego ( 10%), olejku eterycznego z
farnesolem, geraniolem, eugenolem; flawonoidy: tylirozyd, astragalozyd,
rytozyd, hiperozyd, kwercytryna. Leukoantocyjaniany.
Kwasy organiczne: kawowy, chlorogenowy, p-kumarynowy.
Działanie:
Właściwości uspokajające, spazmolityczne, osłaniające śluzy żołądka, diuretyczne i napotne.
LAWENDA LEKARSKA
(Lavandula angustifolia)
Opis:
Lawenda lekarska zwana też wonną należy do rodziny
jasnotowatych,
która
pochodzi
z
rejonu
śródziemnomorskiego. Istnieje 25 rodzajów lawendy.
Lawenda jest krzewinką, z włoskami na łodyżce, która
ma wiele odgałęzień i może osiągnąć różnie, między 60
a 80 centymetrów wysokości, tworząc połacia na
kształt dywanu.
Liście i kwiaty są pokryte kutnerem i przede wszystkim
te ostatnie charakteryzują się intensywnym zapachem.
Lawenda, jest jedną z bardziej aromatycznych roślin
popularnych, w związku z czym bardzo często jest
używana w perfumerii i kosmetyce.
Najczęściej wykorzystywaną częścią lawendy są kwiaty a w dużo mniejszym stopniu łodyżki.
Substancje czynne:
Kwiaty zawierają między 0,5 do 0,8% olejku, który jest substancją aktywną lawendy.
Ten olejek jednocześnie jest bogaty w linanol, gerianiol, furfurol, pinen, cyneol, borneol
Poza tym zawiera:
- Taniny
- Kwas rozmarynowy
- Garbniki
- Flawonoidy
- Fitosterole
Działanie:
Lawenda ma wiele właściwości, do najważniejszych należą:
- uspakajający na centralny układ nerwowy
76
- stymulująca na żołądek
- antyseptyczna
- diuretyczna
- przeciwzapalna
- regulująca ciśnienie
- rozszerzająca naczynia krwionośne
- zabliźniająca
- przeciwreumatyczna
Przeciwwskazania:
Olejek eteryczny nie jest wskazany dla kobiet w ciąży i karmiących.
LECYTYNA SOJOWA
Opis:
Lecytyna sojowa stanowi naturalny
związek fosfolipidów, jednej z najbardziej znaczących
fizjologicznie i metabolicznie grup substancji naturalnych,
obecnych w ziarnach soi i w wielu strukturach
biologicznych ciała ludzkiego (błony komórkowe, mózg,
układnerwowy, komórki w trakcie wykształcania
lub reprodukcji, spermatozoidy,…itp.). Lecytyna jest
pozyskiwana z olejku, ekstrahowanego z nasion soi,
leguminy pochodzącej z Azji.
Aktualnie jest uprawiana na szeroką skalę w Europie i obu Amerykach.
Działanie:
Główne kwasy tłuszczowe lecytyny ułatwiają rozpuszczanie i transportowanie cholesterolu, a
fosfatodicholina obniża wchłanianie w jelitach i stymuluje zdolność organizmu do rozkładu
cholesterolu. Ponadto, prawdopodobnie ma działanie selektywne na lipoproteiny odpowiedzialne
za transportowanie cholesterolu we krwi: Obniża wysokipoziom lipoprotein LDL, a jednocześnie
podwyższa poziom lipoprotein HDL, powodujących rozkład nadmiaru cholesterolu komórkowego.
Oprócz tej podstawowej funkcji, należy wskazać pozostałe działania proteiny sojowej: ułatwia
trawienie tłuszczy, przyspiesza je i pomaga we wchłanianiu przez jelita.
Ponieważ działa emulsyjnie na tłuszcze, ułatwia uwalnianie pokładów tłuszczy z tkanek. Pomaga
też w trawieniu i absorpcji witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K) i lipidów. Działa
upiększająco i zdrowotnie na skórę, ponieważ uelastycznia ją i nawilża.
Lecytyna utrzymuje na wysokim poziomie komunikację impulsów nerwowych, dzięki czemu jest
ceniona za odbudowywanie systemu nerwowego i pomaga w poprawieniu pamięci oraz zdolności
intelektualnej. Fosfatodylcholina zawarta w lecytynie jest ważnym czynnikiem tworzenia i
utrzymania połączeń neuroprzekaźników mózgowych
pomiędzy neuronami, ma niezwykle istotną rolę w każdym z etapów zapamiętywania i aktywności
intelektualnej. Dostarcza fosfor organiczny w sposób naturalny, bezpośrednio przyswajalny,
dzięki czemu ułatwia pracę intelektu.
77
Lecytyna zawiera fosfolipidy, które chronią błonę komórek wątroby, zapobiegają akumulacji
tłuszczu w wątrobie i chronią przed zaburzeniami spowodowanymi nadużyciem alkoholu,
papierosów, tłuszczy i leków.
Wysoko bioprzyswajalne związki mineralne, obecne w lecytynie (wapń, żelazo, magnez, fosfor,
potas, sod i kawałki selenu, cynku, strontu i miedzi) powodują, że lecytyna jest polecana do
spożywania jako uzupełnienie w prewencji chorób naczyniowych, oraz w celu zmniejszenia
ryzyka powstania skrzepów.
Witamina E, obecna w lecytynie sojowej, ma właściwości antyutleniające, dzięki czemu chroni
zarówno kwasy tłuszczowe wielonienasycone, blokując ich oksydację, jak również obniża ogólne
wytwarzanie wolnych rodników w organizmie. Lecytynie sojowej przypisuje się też zdolność do
regeneracji komórek i tkanek poprzez stymulowanie podziału komórkowego.
Podsumowując, właściwości lecytyny sojowej pozwalają na polecenie jej w dietach
odchudzających, ponieważ pomaga ona uwalniać zasoby tłuszczy z organizmu, ułatwia trawienie,
przyspiesza i poprawia przyswajalność jelitową, chroni wątrobę, obniża poziom cholesterolu i
ułatwia krążenia, poprawia zdolność intelektualną i pamięć.
LIKOPEN
Opis:
Likopen jest jednym z barwników roślinnych, rozpuszczalnym w
tłuszczach, który przyczynia się do charakterystycznego
czerwonego koloru pomidorów, arbuzów i w mniejszym zakresie
innych owoców i warzyw. Należy do rodziny karotenoidów, jak
betakaroten, substancji, których nie syntetyzuje organizm
człowieka, tylko rośliny i niektóre mikroorganizmy, dlatego
powinniśmy dostarczać go wraz z pożywieniem.
Likopen jest karotenoidom przeważającym w składzie tkanek
ludzkich, koncentrującym się przede wszystkim w prostacie.
Właściwości i działanie:
Likopen posiada właściwości przeciwutleniające, działa, chroniąc ludzkie tkanki przed wolnymi
rodnikami, które uważane są za numer jeden jako odpowiedzialne za choroby układu
naczyniowo-sercowego oraz starzenie. Nie są dokładnie poznane właściwe mechanizmy
biologiczno- fizjologiczne tego mechanizmu, ale zdają się być bezpośrednio związane z wysokimi
możliwościami przeciwutleniającymi likopenu, dużo większymi niż witamina E lub betakaroten.
Likoen działa jak bardzo silny neutralizator wolnych rodników, łagodząc skutki utlenienia tkanek.
Szacuje się, że świeże jarzyny i owoce, są źródłem około 1,3 mg/osobę/dzień spożycia likopenu.
Te śluzy roślinne poprzez hydrolizę dostarczają arabinosę, glukozę, ramnozę, poza tym także
małe ilości taniny, w liściach także znajdziemy drobne ilości składników siarkowych.
L- KARNITYNA
Opis:
78
Karnityna po raz pierwszy została wyodrębniona w roku 1905. Pomimo, że była traktowana jako
witamina, karnityna lub witamina BT jest substancją bardziej zbliżoną do aminokwasów. Jest
wytwarzana z aminokwasów, lizyny i metioniny, w wątrobie i w nerkach. 90% karnityny mieści się
w komorach sercowych i w mięśniu szkieletowym. Brak karnityny może wpłynąć bardzo
niekorzystnie na działanie serca i mięśni całego organizmu. Do żywności bogatej w karnitynę
zaliczamy: mięsa (przede wszystkim czerwone), mleko, drożdże, orzeszki ziemne, kalafior, kiełki
zbożowe.
Kiedy w organizmie powstaje zapotrzebowanie energetyczne, tkanki tłuszczowe uwalniają
tłuszcze, które są spalane w organellach produkujących energię w komórkach (w mitochondriach)
i w ten sposób uwalniają energię. L-karnityna odgrywa główną rolę w ostatniej fazie produkcji
energii, ponieważ zapewnia przemieszczanie tłuszczy, stanowiąc dla nich niejako pojazd
transportowy do centrali energetycznych. Ponadto, podobnie jak gaźnik w samochodzie,
stymuluje i wyrównuje spalanie tłuszczy.
Działanie
L-karnityna odpowiada za transport długołańcuchowych kwasów tłuszczowych przez błonę
mitochondrium w celu zwiększenia produktywności energii. Wstępne działanie, potrzebne do
przekształcenia długołańcuchowych kwasów tłuszczowych w Acetylo-CoA odbywa się w
mitosomach mitochondrium i w jego błonie zewnętrznej. Acetylo-CoA długołańcuchowe nie mogą
jednak przeniknąć przez błonę wewnętrzną w celu ich utlenienia (tzw. "spalania"), jeżeli brakuje
L-karnityny. W efekcie, L-karnityna pełni funkcję taśmy przenośnej. Acetylo-CoA łączy się z Lkarnityną tworząc acetylokarnitynę, dzięki której może przeniknąć przez wewnętrzną błonę
mitochondrium. Bez L-karnityny tłuszcze nie są spalane jako paliwo; wskutek czego są
składowane w krwi i w komórkach, w formie lipidów i triglicerydów.
CYTOPLAZMA
karnityna
karnityna
MATRIX
MONOKOLOIDALNY
karnityna
karnityna
karnityna palmitoil
transferaza II
karnityna palmitoil
transferaza I
MAJERANEK
(Origanum majorana L.)
Opis:
Roślina z rodziny wargowych, w klimacie zimnym
występuje jako dwuletnia bylina, o czterokanciastych
gałązkach, osiąga do 20 cm wysokości. Liście
79
majeranku są zaokrąglone, obłe, z włoskami i ogonkami, barwy białawej, wydzielają aromatyczny
zapach. Pędy są wydłużone, zakończone białymi lub czerwonawymi kwiatami. Zarówno liście, jak
i kielichy kwiatów majeranku mają lekko gorzki smak.
Substancje czynne:
Olejek eteryczny (0,7 a 3%), bogaty w terpineol, tymol, karwakrol i węglowodory terpenowe;
kwasy fenolowe: kofeinowy, chlorogenowy, rozmarynowy; flawonoidy: pochodne apigeniny,
luteoliny, kemferlu, diosmetoliny, hydrochinonu.
Działanie:
Doskonałe właściwości tonizujące, żołądkowe, wzmaga apetyt, obniża ciśnienie, i
antyspazmatyczne. Ma także działanie bakteriobójcze, diuretyczne, oczyszczające drogi
moczowe, a przy stosowaniu zewnętrznym, przeciwbólowe i zabliźniające rany.
Nie zaleca się spożywania olejku eterycznego tej rośliny w okresie ciąży i laktacji.
Dawkowanie:
MALWA
(Malva Sylvestris L.)
Opis:
Bylina wiecznie zielona z rodziny malwaceae,
dochodząca do 1,5m wysokości. Pędy szaro
owłosione, u podstawy zdrewniałe, wyprostowane
lub płożące. Liście o zróżnicowanych kształtach,
generalnie jajowate, brzegiem karbowane,
szypułkowate. Kwiaty od 2 do 4 cm, barwy
różowej lub purpurowej, o ciemniejszym
unerwieniu purpurowym. Listki kielicha, mniejsze
od 2 do 4 razy od płatków. Owoce kanciaste,
owłosione.
Substancje czynne:
Zarówno kwiaty, jak i liście malwy są substancjami czynnymi.
Są bogate w śluz roślinny, przy czym kwiaty zawierają nieco więcej śluzu.
Śluz roślinny malwy w wyniku hydrolizy wytwarza arabinozę, glukozę, ramnozę i kwas
galakturonowy, a ponadto niewielkie ilości tanin; w liściach są także obecne niewielkie ilości
związków siarkowych.
Działanie:
Ze względu na zawartość śluzu roślinnego, zarówno kwiaty, jak i liście znajdują zastosowanie
przeciwzapalne dla błon śluzowych układu oddechowego i trawiennego.
Wskazanie używania kwiatów i liści w leczeniu zapaleń błony śluzowej jamy ustnej i nosowej,
suchego i drażniącego kaszlu, zostało zatwierdzone przez Komisję Europejską.
80
Dawkowanie:
MATE
(Ilex paraguariensis)
Opis:
Ostrokrzew paragwajski „hierba mate” to roślina
pochodząca z Ameryki Południowej (Paragwaju,
Argentyny i Brazylii), osiągającym nawet 20 m
wysokości. Wyschnięte, lekko prażone liście są
rozdrabniane (czasem zmieszane z kawałkami
młodych gałązek lub szypułkami kwiatów) są
używane do sporządzenia naparu, popularnego w
rejonie Río de la Plata: w Argentynie, Urugwaju,
Paragwaju i na południu Brazylii.
Substancje czynne:
Liście mate zawierają ksantyny, wśród których wyróżniamy kofeinę (mateinę) występującą w
zmiennych ilościach (0,4-1,6%), wraz z niewielką ilością teobrominy (0,3-0,45%) i śladowymi
ilościami teofiliny. Mate zawiera także taniny katechinowe (7-14%) i pochodne kwasów
fenolowych; głównie kwasy kofeilchininowe (do 16%, przede wszystkim kwas chlorogenowy,
izochlorogenowy i neochlorogenowy).
Do innych składników należą flawonoidy (kempferol, kwercetyna i ich heterozydy), saponiny
terpenowe pochodne od kwasu ursulowego (mate saponiny) i olejek eteryczny.
Działanie:
Kofeina stymuluje centralny układ nerwowy, łącząc się z receptorami w mózgu. Wspomaga
czuwanie i ma działanie ergogenne (podnosi zdolność do wysiłku fizycznego). Jest stymulantem
mięśni szkieletowych i układu oddechowego. Ponadto, wspomaga wydzielanie kwasów
żołądkowych i diurezę.
Ma także działanie antyoksydacyjne i glukogenne.
Nie zaleca się picia mate w okresie ciąży i laktacji, bez zalecenia lekarza.
Przeciwwskazania:
Należy unikać spożywania mate w przypadku nerwowości, bezsenności, częstoskurczu i
nadciśnienia.
MELISA
(Melisa officinalis.L)
Opis:
81
Melisa jest byliną z łodygą przyziemną korzenną i prostymi gałęziami, powietrznymi, rocznymi,
które mogą osiągnąć 80 cm wysokości.
Część zielna wydziela charakterystyczny zapach cytryny. Kwitnie pod koniec wiosny i dobrze
rośnie wszędzie, od mórz po góry aczkolwiek woli regiony wilgotne.
Substancje czynne:
Z rośliny tej wykorzystuje się wysuszone liście, które zawierają takie substancje czynne jak:
 Olejki eteryczne (0,02-0,2%) przede wszystkim w formie aldehydów, monoterpeny jak
geranium i cytrynowa.
 Pochodne kwasu hydroksycynamonowego jak kwas kofeinowy, chlorogenowy i
rozmarynowy
 Trójterpeny
 Flawonoidy
Działanie:
Liście melisy posiadają działanie łagodzące, spazmolityczne, nasenne, żółciopędne i
przeciwbakteryjne. Jeśli chodzi o działanie żółciopędne to odnosi się ono do właściwości kwasu
rozmarynowego i jego homologów. Kwasy te mają także działanie przeciwwirusowe,
bezpośrednio działając na białka wirusowe, przeciwdziałając adsorpcji wirusów do ścian
komórkowych.
Przeciwwskazania:
Nie zaleca się stosowanie tej rośliny podczas ciąży i w czasie karmienia.
MIĘTA
(Mentha piperita L.)
Opis:
Bylina o łodygach zielonych lub jasnoróżowych. Liście mięty
są pojedyncze, lancetowate, ułożone naprzeciwlegle,
brzegiem nierówno piłkowane; kwiaty bez wyraźnych warg,
o ciemnoczerwonym kielichu; zebrane w gęste niby-kłosy.
Jest bardzo żywotną rośliną, rozmnaża się przez rozłogi.
Nazwy roślin pochodzących ze skrzyżowania i określanych
mianem mięty (została uzyskana po raz pierwszy w Wielkiej
Brytanii), często mylone z miętą pieprzową: officinalis
rubescens, najczęściej uprawiana (Stany Zjednoczone,
Europa), mięta biała (forma palescens) uprawiana w Rosji i
mięta pospolita (sylvestris rubescens), uprawiana na całym
świecie.
Substancje czynne:
Olejek eteryczny (1-3%), bogaty w mentol, neomentol,
izomentol, mentonę, octan mentylu, furan mentylu, cineol,
pinen, limonen, felandren, viridiflorol. Flawonoidy: rutozyd,
apigenina, luteolina, mentozyna. Związki goryczkowe. Kwasy fenolowe: Taniny. Trójterpeny.
kwas ursulowy, oleanolowy.
Działanie:
Olejek eteryczny i flawonoidy zawarte w mięcie działają aromatyzująco, antyseptycznie,
uspokajająco, kojąco na świerzbienie, przeciwbólowo (głównie w zastosowaniu miejscowym do
82
błon śluzowych przewodu pokarmowego), przeciwskurczowo, udrażniają przewody żółciowe;
działają moczopędnie, wzmagają apetyt; przeciwkaszlowo, mukolitycznie, zagęszczająco,
udrażniająco w jamie nosowo-gardłowej, obniżają poziom cholesterolu (inhibitor reduktazy HMGCoa). Goryczka wspomaga apetyt i trawienie; kwasy fenolowe, działają oczyszczająco i
przeciwgrzybicznie.
Nie zaleca się spożywania olejku eterycznego mięty w okresie ciąży i laktacji.
MINERAŁY
CHROM
Opis:
Chrom został odkryty w 1797 przez francuskiego chemika Vaquelin (który wyodrębnił pierwszy
aminokwas), który nadał mu nazwę pochodzącą od greckiego słowa „chroma” (kolor), ze względu
na barwę. Większość soli chromu ma wyraźne, jasne kolory i jest używana jako pigmenty.
Aktualnie chrom jest uznany za jeden z podstawowych składników odżywczych ciała ludzkiego,
spełniający w nim wiele różnych funkcji.
Działanie:
Niewielkie ilości chromu są obecne we wszystkich tkankach, jednak jedynie chrom
trójwartościowy jest aktywny biologicznie. Sześciowartościowy chrom nie nadaje się do użytku ze
względu na silnie toksyczne właściwości. Obecność chromu jest niezbędna do odpowiedniego
metabolizmu węglowodanów. Chrom w wyniku reakcji tworzy związek organiczny znany jako
„czynnik tolerancji glukozy” (CTG), potrzebny dla insuliny do umożliwienia przenikania glukozy do
wewnątrz komórek. Niedobór chromu w organizmie prowadzi do utraty wagi i konieczności
przyjmowania insuliny.
Inne działanie chromu, które nie zostało jeszcze zbadane w wystarczającym zakresie, polega na
redukcji nadwyżek cholesterolu przez suplementację biologicznie aktywnym chromem. W
efekcie, następuje obniżenie poziomu cholesterolu – lipoprotein LDL.
Przeprowadzono także badania, które wykazały, że u osób z silną skłonnością do spożywania
słodyczy podawanie określonych dawek chromu powoduje obniżenie potrzeby nadmiernej
konsumpcji glukozy.
CYNK
Opis:
Cynk odznacza się niewielką toksycznością, w porównaniu z innymi metalami podstawowymi. W
ciele człowieka znajduje się łącznie kilka gram cynku, z czego spora część jest osadzona na
szkielecie, podobnie jak inne, liczniej występujące metale.
Działanie
Cynk bierze udział w licznych procesach biochemicznych, zwykle jako część molekuł enzymów,
które wykorzystują jego właściwości katalityczne i strukturalne.
Ponadto, cynk ułatwia wydzielanie i działanie insuliny, wspólnie z którą ulega krystalizacji tworząc
związki koordynacyjne. Cynk pełni w tych związkach głównie funkcję stabilizującą, podobnie też
w wielu proteinach i innych związkach, których jest częścią.
83
Komórki Langenhaus’a, odpowiedzialne za
wytwarzanie i wydzielanie insuliny.
FOSFOR
Opis:
Fosfor jest szóstym z kolei minerałem pod względem ilościowym znajdującym się w ciele
człowieka, i reprezentuje 1% wagi ciała.
Właściwości:
Fosfor w większości jest absorbowany w jelicie cienkim a hormony towarzyszące temu procesowi
to hormon D3, hormon PTH i wapń.
Regulacja hormonalna fsforu
Metabolizm fosforu przede wszystkim rozwija się w trzech organach: w nerkach, jelicie i kościach
i jest regulowany przez 3 hormony:
 Hormon D3: zwiększa absorpcję jelitową fosforu, zwiększa też resorpcję kostną regulowaną
przez hormon PTH
 Hormon PTH: zwiększa resorpcję kostną i wydalanie przez nerki fosfatów
 Kalcytonina: zmniejsza resorpcję fosforu na poziomie nerek
Największe wydalanie fosforu odbywa się przez nerki, ok. 70%.
84
W fosforany obfitują pokarmy, które zostały poddane obróbce laboratoryjnej, np. napoje
chłodzące typu coca-cola. Także występują w dużej ilości w pożywieniu bogatym w białka, jak
mięso i ryby.
Fosfor pochodzenia roślinnego zazwyczaj występuje w formie kwasu fitynowego, który wymaga
wyspecjalizowanego enzymu- fitazy, aby mógł zostać zaabsorbowany, przez co fosfor
pochodzenia zwierzęcego jest uważany za łatwiej dostępny.
Działanie:
Fosfor tworzy kości, jest podstawową częścią składową kwasów nukleinowych (DNA, RNA) i jest
związany z wieloma aktywnymi składnikami wewnątrzkomórkowymi (np. fosfolipidy)
JOD
Opis:
Organizm zawiera mniej więcej miedzy 20 i 50 mg jodu, z których 8 mg jest obecne w gruczole
tarczycy, tworząc hormony lub ich prekursory.
Właściwości:
Jod jest bardzo szybko przyswajany w żołądku i w początkowych odcinkach jelita cienkiego i
kiedy znajdzie się już w plazmie, jest rozprowadzany po organizmie wraz z płynem
zewnątrzkomórkowym, wychwytywany przez poszczególne narządy, które go potrzebują, aż
dociera do nerek, przez które jest eliminowany, ponieważ w naszym organizmie nie istnieje
żaden magazyn depozytujacy nadmierną jego ilość.
Pożywienie bogate w jod, to pochodzenia morskiego, ale także rośliny, mięso i kości zawierają
pewną ilość przyswajalnego jodu.
Działanie:
Jod jest jedynym minerałem, który w przeważającej części tworzy hormony, a dokładnie hormony
tarczycowe tworząc T3 i T4. Hormony te są regulatorami naszego metabolizmu (wydatkowania
energii) i zwiększają zużycie tlenu komórkowego. T3 i T4 jest metabolizowany w wątrobie i
tkankach miękkich (serce, łożysko) tak więc ten jod można użyć ponownie.
tyreoliberyna
tyreotropina

TRH: Hormon
uwalniający tyreotropinę

TSH: Hormon
tyreotropowy
trijodotyroksyna
tyroksyna
MAGNEZ
Opis:
85
tarczyca
przysadka
podwzgórze
Magnez, jest jednym z minerałów wewnątrzkomórkowych w dużych ilościach wchodzących w
skład organizmów roślinnych i zwierzęcych, umiejscowiony w różnych częściach organizmu:
 60-65% kości
 27% mięśnie
 6-7% inne komórki
 1% płyn wewnątrzkomórkowy
Właściwości:
Krążenie magnezu w organizmie
Więcej niż 90% magnezu jest absorbowane z jelita cienkiego, a wspomniana absorpcja może być
zmniejszana przez takie elementy jak wapń, cytryniany, fosfatazy, kwasy tłuszczowe, kwasy
fitynowe, sole żółciowe.
Wydalanie zaś tego minerału, jest związane z nerkami i regulowane przez takie hormony jak
parahormon, kalcytonina, somatotropina, antydiuretyki, androgeny i estrogeny.
Pośród pożywienia bogatego w magnez znajdują się drożdże piwowarskie, kakao, suszone
owoce, płatki, owoce, warzywa tupu koper, pomidory.
Niedobory magnezu występują zazwyczaj w związku z zatruciami, dysfunkcją nerek, przy
nadczynności parahormonu, hormonu tyroidowego.
Działanie:
Praktycznie nie istnieje żadna reakcja metaboliczna, która nie byłaby zależna w jakiś sposób od
tego kationu, przede wszystkim dlatego, że jest on w bezpośredniej relacji z ATP.
MANGAN
Opis:
W 1931 roku uczeni odkryli, że mangan jest niezbędną substancją, potrzebną do prawidłowego
wzrostu i reprodukcji szczurów.
86
Ciało ludzkie zawiera od 10 do 20 manganu; największe stężenie tego kationu ma miejsce w
wątrobie.
Mangan zawarty w tkance kostnej nie magazynuje się, ponieważ organizm nie może używać go
do celów metabolicznych. Należy go uznać za magazyn pasywny, ponieważ sam kation nie
uwalnia się wskutek normalnego metabolizmu kości, ani w sytuacjach przyspieszających
reabsorpcję kostną.
Wchłanianie magnezu w jelitach, które prawdopodobnie odbywa się w jelicie cienkim, jest
niewielkie, od 3 do 15% u zdrowych osób dorosłych.
Po wchłonięciu, Mn2+ jest transportowany do wątroby łącznie z albuminą, a jego niewielka część
ulega oksydacji do Mn3+, wiąże się z transferyną i w ten sposób jest transportowana do tkanek.
Główną drogą wydzielania manganu jest żółć, a zaledwie niewielki odsetek zasila urynę.
Działanie:
Podobnie jak inne kationy, mangan jest powiązany z licznymi funkcjami enzymów. Istnieją liczne
metaloenzymy manganu, wśród których do najważniejszych należą:






Karboksylaza pirogronianu
Dehydrogenaza mleczanowa
Dysmutaza ponadtlenkowa
Acetylo-CoA karboksylaza
Glikozytransferaza
karboksylaza fosfoenolopirogronianu
MOLIBDEN
Opis i właściwości:
Molibden jest bardzo łatwo absorbowany (88-93%) w żołądku i pierwszym odcinku jelita
cienkiego i jak tylko dotrze do krwi, jest transportowany w połączeniu z alfa-2-makroglobuliną.
Organy, które mają największą zdolność do przechwytywania molibdenu to wątroba i nerki. Nerki
są też odpowiedzialne za regulację metabolizmu molibdenu i jego wydalanie, chociaż jest on w
dużej mierze usuwany także z żółcią.
Molibden w największej ilości znajduje się w takich produktach spożywczych jak: mleko i jego
pochodne, rośliny strączkowe i podroby jak nerki i wątróbka.
Działanie:
Molibden występuje jako kofaktor wielu enzymów takich jak: oksydaza ksantynowa, oksydaza
aldehydowa, oksydaza siarczanowa. Te molibdenoenzymy katalizują hydroksylację różnych
substratów.
POTAS
Opis:
Jest to pierwiastek, który zaraz po wapniu i fosforze, w największej ilości występuje w organizmie
ludzkim i zawsze występuje w korelacji z sodem. Ten mikropierwiastek utrzymuje właściwe
ciśnienie między wnętrzem i środowiskiem zewnętrznym komórek i bierze udział w mechanizmie
skurczu i rozkurczu mięśni. 97% potasu znajduje się wewnątrz komórek i 3% na zewnątrz,
pracuje w parze z sodem, który jest kationem zewnątrzkomórkowym.
87
Właściwości:
Koncentracja potasu w płynie międzykomórkowym i w plazmie jest 30 razy mniejsza niż w płynie
wewnątrzkomórkowym. Absorpcja potasu w 90-100% zachodzi w jelicie cienkim. 90% eliminacji
potasu, tak jak i sodu jest realizowane przez nerki i jest związana z aldosteronem, hormonem,
który reguluje ten proces. Usuwanie potasu wraz z moczem powoduje samoistne jego
zakwaszenie.
Najbogatszym źródłem potasu są ogólnie warzywa a zwłaszcza rośliny strączkowe.
Działanie:
Potas odgrywa bardzo ważną rolę w większości procesów fizjologicznych organizmu, jak między
innymi:
Regulacja zawartości wody w komórkach
Aktywacja systemów enzymatycznych (metabolizm komórkowy, synteza białek, synteza glukozy)
Zwiększa przewodnictwo w połączeniach nerwowo- mięśniowych.
SELEN
Opis:
Jest jednym z elementów, który wyróżnia się cienką granicą pomiędzy niedoborem a
toksycznością. Przez wiele lat podobieństwo skutków działania selenu i witaminy E nie pozwalały
na odkrycie jego znaczenia. Aktualnie jest uznawany za jeden z najważniejszych elementów
obronnych organizmu przed procesami oksydacyjnymi.
Tkanka mięśniowo-szkieletowa zawiera największą część selenu w całym ciele. Wysokie
zagęszczenie selenu znajduje się także w czerwonych krwinkach, w śledzionie, w mięśniu
sercowym i w emulsji paznokci i zębów.
Działanie:
Selen bierze udział w ochronie organizmu przed stresem oksydacyjnym. Tak więc, selenoenzym
peroksydaza glutationowa, znajdujący się w komórkach i w plazmie, pełni istotną funkcję
oczyszczania komórek z toksyn hydroperoksydu, znajdującego się w kwasach tłuszczowych
obecnych w fosfolipidach i przed wolnymi rodnikami, bardzo szkodliwymi i toksycznymi dla błon
lipidowych.
Jodotyronina desyronydazy (I, IIm) wspomagają metabolizm hormonów tarczycy.
SÓD
Opis:
Jest to podstawowy kation w płynie międzykomórkowym. Dorosły organizm człowieka zawiera
około 100 g sodu, z czego 70% jest zlokalizowane w płynie międzykomórkowym i pozostałe 30%
w szkielecie i innych tkankach.
Właściwości:
Ilości sodu dziennie pobieranego przez organizm waha się ok. 400 mg/dzień, gdzie jego nadmiar
jest wydalany przez nerki wraz z moczem lub też przez pot. O diecie niskosodowej mówimy w
momencie, kiedy zawiera ona mniej niż 5 g soli/dzień, co jest równe 2 g kationu sodowego.
Tak, jak w większości minerałów, wszystkie produkty spożywcze w swoim składzie chemicznym
zawierają sód. Mimo wszystko są produkty, które zawierają go bardzo duże ilości. Te produkty
jako pierwsze są eliminowane z diety niskosodowej. Spożywanie naturalnych produktów
spożywczych w zupełności pokrywa zapotrzebowanie organizmu na sód a nawet może je
88
przewyższać, tak więc dodatkowe solenie potraw powoduje tylko nadmierne zatrzymywanie tego
minerału w organizmie.
Działanie:
Sód współdziała z potasem w regulacji płynów ustrojowych w organizmie. Współdziała w
procesie trawienia, utrzymując właściwe ciśnienie osmotyczne. A także działając wewnątrz
komórek, bierze udział w przewodnictwie impulsów nerwowych.
WAPŃ
Opis:
Wapń jest minerałem najszerzej występującym w organizmie, oscyluje w ilości między 1-1,2 kg
masy ciała, największa jego część znajduje się w kościach (99%) a pozostała część w płynie
międzykomórkowym i w różnych tkankach.
Właściwości:
Z ilości dostarczanego dziennie wapnia, absorbujemy między 25-70%, tak duże wahanie
związane jest z różnymi czynnikami, które mogą zakłócić wchłanianie wapnia przez organizm, np.
ogólna ilość spożywanego wapnia, wiek, wchłanianie witaminy D i ogólny stan równowagi wapnia
w organizmie.
Jeśli chcemy bardziej skonkretyzować czynniki, które wpływają na wchłanianie wapnia, do
najważniejszych zaliczamy:





Hormon D: jest to bardzo ważny regulator absorpcji wapnia, który ułatwia ten proces
Parathormon (PTH): zwiększa transport jelitowy tego kationu
Kortyzon i inne kortykoidy: przy bardzo wysokich ilościach hamują efektywność absorpcji
wapnia
Kwas dikarboksylowy jest bardzo silnym inhibitorem wchłaniania tego minerału.
Cukry jak laktoza i sacharoza, pewne aminokwasy, jak lizyna i arginina: poprawiają
absorpcję wapnia.
Regulacja homeostazy wapnia w plazmie, jest regulowana przez uwalnianie parahormonu (PTH).
Wydalanie wapnia przede wszystkim następuje wraz z kałem i moczem.
89
Krążenie wapnia w organizmie
Regulacja
Najbogatsze w wapń są warzywa strączkowe oraz produkty mleczne.
Głównymi przyczynami niedoboru wapnia są:
 Niewystarczająca ilość dostarczanej witaminy D
 Niewystarczająca ilość wapnia w diecie
 Zbyt duże wydalanie wapnia
Poza tym, istnieją faktory, które są odpowiedzialne za demineralizację kości wraz ze starzeniem
się organizmu: spadek ilości hormonów estrogenów/ androgenów, mniejsza aktywność fizyczna,
zmiana diety.
Działanie:
Wapń jest odpowiedzialny za bardzo ważne funkcje organizmu, które można podzielić na 3
grupy:
-
- Strukturalna: jest to ta część wapnia, która tworzy strukturę kości i uzębienia
Przewodnictwo międzykomórkowe: Działa jako „informator” między
środowiskiem komórki a jej wnętrzem
- Inne role: Kofaktor różnych proteaz.
zewnętrznym
ŻELAZO
Opis:
Żelazo, jako jeden z niewielu mineralnych składników organizmu, jest powszechnie znane w
społeczeństwie, które akceptuje konieczność spożywania go w odpowiednich ilościach.
W początkowej fazie II Wojny Światowej władze sanitarne USA musiały stawić czoła znacznemu
wzrostowi anemii spowodowanej niedoborem żelaza wśród dzieci, i postanowiły promować
spożywanie potraw bogatych w żelazo. Badania literatury naprowadzają na niemiecką pracę
naukową, która analizuje poszczególne posiłki pod kątem zawartości żelaza.
90
Analiza ta kuriozalnie podkreślała rolę szpinaku, co było spowodowane zwykłym błędem
drukarskim, odkrytym po latach, ale dane potraktowano dosłownie, wobec czego rozpoczęto
kampanię promującą spożywanie szpinaku przez dzieci, m.in. poprzez kultową postać Popeye.
Żelazo jest najobficiej występującym u człowieka pierwiastkiem śladowym. Zawartość żelaza w
ciele ludzkim wynosi od 3,8 g u mężczyzny, do 2,3 g u kobiety. Żelazo jest składnikiem dwóch
różnych typów organów ludzkich, przez co dzielimy je na:
Żelazo hemowe to forma, pod jaką żelazo występuje w grupie hemowej, w połączeniu z porfiryną.
Jest zawarte wyłącznie w pożywieniu pochodzenia zwierzęcego i stanowi ok. 40% całego żelaza
występującego w organizmie.
Żelazo określane jako niehemowe to takie, które wchodzi w skład licznych enzymów biorących
udział w metabolizmie oksydacyjnym.
Pod tą postacią żelazo możemy pozyskiwać zarówno z potraw pochodzenia zwierzęcego, jak i
roślinnego.
Działanie:
Biorąc pod uwagę zależności żelaza i proteiny, jako główne funkcje żelaza w organizmie żywym
można przyjąć:
Transport tlenu.
Uczestnictwo w procesach utleniania-redukcji, zachodzących w reakcjach transferu elektronów w
łańcuchu oddechowym.
Ogólnie, żelazo niehemowe jest przyjmowane do organizmu zaledwie w niewielkim odsetku (od 1
do 5%) , natomiast postać hemowa żelaza, w znacznie wyższej ilości (około 25%).
Aby żelazo zostało przyswojone, żelazo powinno mieć stan żelazawy, dlatego stan żelazowy
pochodzenia zwierzęcego jest redukowany do stanu żelazawego, podczas gdy żelazo hemowe
nie wymaga redukcji, jako że jest od początku żelazawe.
Część żelaza nie jest przyswajana, odkłada się w organizmie tworząc ferrytynę.
Jest zawarte wyłącznie w pożywieniu pochodzenia zwierzęcego i stanowi ok. 40% całego żelaza
występującego w organizmie.
MIÓD
Opis:
Jest to słodki produkt spożywczy, wytwarzany przez pszczoły, poprzez przetwarzanie nektaru
kwiatowego lub też innych słodkich soków roślinnych. Ulega dojrzeniu na tzw. plastrach. Może
mieć różną konsystencję od bardzo płynnej (tzw. patok) do gęstej- skrystalizowanej (krupiec),
prawie twardej, tak samo różni się kolorem, od białego do brunatnobrązowej. Wyróżniamy kilka
rodzajów miodów, w zależności od surowca, z jakiego został wytworzony: miód nektarowy
(kwiatowy), spadziowy, mieszany (nektarowo- spadziowy)
Z nektaru lub spadzi przyniesionych do ula przez pszczoły, pod wpływem enzymów i kwasu
mrówkowego sacharoza zawarta w nektarze lub spadzi przekształcana jest w organizmie
pszczoły w cukry proste: glukozę i fruktozę, to właśnie ta mieszanina potocznie nazywa się
miodem.
Substancje czynne:
Miód oprócz cukrów, które przeważają w jego składzie, zawiera całą gamę olejków eterycznych,
dotychczas wyodrębniono ich 50 i to one decydują o smaku i aromacie produktu. Za kolor
odpowiedzialne Są barwniki, z których największe znaczenie mają karotenoidy, głównie beta91
karoten i ksantofil. Miód zawiera też białka – enzymy, najważniejszymi z nich są inwertaza i
oksydaza glukozy. Stwierdzono w nim także obecność acetylocholiny oraz niewielkie ilości
mikroelementów i witamin, zwłaszcza z grupy B, oraz kwas foliowy i pantotenowy i biotynę.
Działanie:
Miód ze względu na dużą zawartość cukrów prostych (ok. 320 Kcal/ 100g) ma przede wszystkim
działanie wzmacniające i odżywcze, poza energią, którą dostarczają cukry, pełnią one także
funkcję detoksykacyjną, chroniąc przed niepożądanym działaniem zanieczyszczonego
środowiska, alkoholu czy nikotyny. Acetylocholina, która znajduje się w miodzie, poprawia
krążenie krwi oraz obniża ciśnienie, natomiast cholina chroni wątrobę i pobudza wydzielanie
żółci. Antybakteryjne działanie miodu jest sumą działania kilku czynników. Pod wpływem
działania oksydazy glukozy, zostaje utleniona glukoza i powstaje kwas glukonowy oraz nadtlenek
wodoru, który jest substancją silnie antyseptyczną. Na właściwości przeciwbakteryjne mają też
wpływ zawarte w nim olejki eteryczne i flawonoidy. Jony metali, które są zawarte w miodzie
stymulują produkcję erytrocytów i hemoglobiny.
Miodu nie wolno podawać dzieciom do 1 roku życia ze względu na naturalnie występujące w nim
Clostridium botulinum
Dawkowanie:
Zaleca się stosowanie od 1 do 3 łyżeczek dziennie.
MNISZEK LEKARSKI
(Taraxacum officinale W.)
Opis:
Liście, u podstawy zebrane w rozetę, posiadają nerw
przechodzący w szypułkę; są głęboko powcinane,
pierzastozłożone. Kwiatostany pojedyncze, utworzone
przez kwiaty języczkowate żółte, otoczone przylistkami
lancetowatymi i symetrycznymi.
Liście mniszka są najczęściej stosowane w
ziołolecznictwie, ze względu na ich właściwości
diuretyczne.
Substancje czynne:
Liście zawierają głównie laktony seskwiterpentynowe typu germacranolid; triterpeny
(cykloartenol); fitosterole, flawonoidy; znaczne ilości soli potasowych (do 4,5%), a ponadto są
bogate w witaminy A, C, K, B2 i wapń.
Działanie:
Liście mniszka są powszechnie znanym diuretykiem, ze względu na wysoką zawartość potasu.
Zarówno korzeń, jak i część nadziemna są stosowane w zaburzeniach wydzielania żółci,
dyspepsji, utracie apetytu, a ponadto stymulują diurezę. Wskazania te zostały zatwierdzone przez
Komisję Europejską i standardzulassung.
Ponadto w popularnym znaczeniu roślina jest określana jako „oczyszczająca” i jako lekko
przeczyszczająca; jest stosowana w leczeniu egzemy i innych infekcji skórnych, podagry i bólów
reumatycznych.
92
Nie zaleca się picia wywaru z liści brzozy w okresie ciąży i laktacji.
Dawkowanie:
MORSZCZYN
(Morszczyn pęcherzykowaty, Fucus vesiculosus )
Opis:
Brunatnica z rodziny fucaceas, o ciemnym kolorze pigmentu
fikoksantyna, z plechą w formie powyginanych wstążek
liściowatych, z jednym środkowym nerwem przechodzącym w
miejscu
położenia
owalnych
pęcherzy
powietrznych,
utrzymujących glon w wodzie w pozycji wertykalnej; na szczycie
znajdują się grupy organów reprodukcyjnych. Morszczyny
przywierają do skał podwodnych za pomocą chwytników u
podstawy. W pokoleniu gametofitu (w okresie reprodukcji)
wytwarza gametangie.
Jest hodowany na skałach podwodnych Oceanu Atlantyckiego.
Działanie:
Wysoka zawartość soli mineralnych sprawia, że morszczyn jest algą, która pozwala je uzupełnić.
Jod stymuluje wydzielanie hormonu zwanego tyroksyną, dzięki czemu poprawia proces
katabolizmu i jest stosowany jako czynnik pomocniczy w leczeniu nadwagi. Diuretyczne działanie
soli potasowych. Ze względu na wysoką zdolność pęcznienia, algina, jako substancja
niewchłaniana w jelitach, powoduje poczucie nasycenia. Przyczepność i zdolność do
zatrzymywania roztworów koloidalnych przez alginiany sprawia, że działają one jako ochrona
błon śluzowych. Jest słabym środkiem przeczyszczającym, a ze względu na absorpcyjność,
przeciwdziała biegunce. Alginian wapnia jest używany jako miejscowy i szybko działający
hemostatyk. Laminaryna obniża poziom tłuszczu i cholesterolu w organizmie.
Nie zaleca się podawania algi podczas ciąży lub laktacji, w przypadkach stresu, bezsenności,
częstoskurczu lub nadciśnienia.
Przeciwwskazania:
Należy unikać podawania osobom z zaburzeniami tarczycy.
Dawka:
OLEJEK MARCHWIOWY
Opis:
Marchew jest rośliną dwuletnią z rodziny baldaszkowatych.
Liście 2-3-krotnie pierzaste, korzeń gruby, palowy o żółtawym
kolorze. Białe kwiaty tworzą baldachy. Dzika odmiana
marchwi występuje na łąkach. Odmiana jadalna, uprawiana w
93
warzywnictwie i w ogrodnictwie, posiada korzeń czerowono-żółty lub pomarańczowy o różnych
kształtach. Kwitnienie od czerwca do września. Korzenie są zbierane od czerwca do
października, a rozłupki, od września do października. Może też być wysiewana i zbierana przez
cały rok. Najczęściej używaną częścią są korzenie i rozłupki (owoce).
Marchew jest jednym z warzyw najbardziej bogatych w witaminy i związki mineralne, posiada też
znaczne zagęszczenie karotenoidów.
Działanie:
Olejek marchwiowy jest jednym z produktów naturalnych o największej zawartości beta-karotenu
i witaminy A. Jej działanie farmakologiczne, jako korzenia, jest remineralizujące, diuretyczne,
witaminizujące, przeciwbiegunkowe, ochronne dla błon żołądka, obniżające poziom cukrów i
zabliźniające. Natomiast rozłupki marchwi: wspomagają apetyt i trawienie, są diuretyczne i
wzmagają laktację.
OLEJEK PIERWIOSNKOWY
Opis:
Olejek pozyskiwany z nasion pierwiosnka, należącego do rzędu
pierwiosnkowców, rodziny pierwiosnkowatych, gatunku primula.
W lecznictwie używane są dwa rodzaje: Oenothera biennis i
Oenothera lamarkiana, pochodzenia północnoamerykańskiego.
Substancje czynne:
Olejek pierwiosnkowy dostarcza organizmowi zestaw kwasów
tłuszczowych wielonienasyconych (w-6): cis-linolenowy i
gamma-linolenowy, uważanych za istotne dla zdrowia
ludzkiego.
Działanie:
Kwasy tłuszczowe esencjalne są istotne z poniższych
powodów:
 Wchodzą w skład błon komórkowych tkanek
 Są prekursorami prostaglandyn PGE1, o działaniu udrażniającym naczynia i
zatrzymującym osadzanie płytek w naczyniach.
 Są potrzebne do zwalczania kwasu arachidonowego i zmniejszenia wytwarzania
prostaglandyn typu PGE2, osłabiając jego działanie zapalne.
W trakcie menopauzy, zmniejszenie ilości estrogenów powoduje zmiany w narządach płciowych:
zmniejszenie grubości nabłonka urogenitalnego, wysuszenie. Błona funkcjonująca jako osłona
antybakteryjna zmniejsza się, przez co podnosi ryzyko infekcji. Dlatego właśnie dostarczanie
kwasów tłuszczowych wielonienasyconych jest bardzo istotne dla skóry i błon.
OLEJEK WIESIOŁKOWY
Opis:
Olej otrzymuje się z nasion rośliny zielnej,
należącej do rzędu mirtowe, rodziny Onagracea,
gatunek Oenotherae, najczęściej używane są
94
Oenothera biennia y Oenothera lamarkiana, które pochodzą z Ameryki Północnej.
Substancje czynne:
Olej z wiesiołka dostarcza naszemu organizmowi kombinację kwasów tłuszczowych
wielonienasychonych (w-6): cis- linolenowy i gamma- linolenowy, które uważane są za niezbędne
dla zdrowia człowieka.
Działanie:
Kwasy tłuszczowe są niezbędne gdyż:
- wchodzą w skład błon komórkowych
- są prekursorami prostaglandyny PGE-1, która wydzielana jest do krwi, i jest inhibitorem
agregacji płytek krwi
- są niezbędne we współzawodnictwie z kwasem arachidonowym i obniżają produkcję
prostaglandyn typu PGA-2, przyczyniając się tym do zmniejszenia odczynu zapalnego
W momencie wkraczania w okres menopauzy, w związku z tym, ze następuje redukcja produkcji
estrogenów, powstają zmiany w układzie rozrodczym: pojawia się suchość błon śluzowych. Błona
śluzowa, która miała rolę bariery ochronnej także ulega obkurczeniu, co zwiększa ryzyko infekcji.
Tak więc bardzo ważne jest dostarczanie kwasów tłuszczonych wielonienasyconych, aby
zregenerować skórę i błony śluzowe.
OLEJEK Z OGÓRECZNIKA
(Borago officinalis L.)
Opis:
Ogórecznik jest rośliną z rodziny ogórecznikowatych, złożonej
z 1500 gatunków szorstkolistnych i z orzęsioną łodygą.
Substancje czynne:
W oleju tym bogato występują kwasy nienasycone, a
szczególnie kwasy tłuszczowe gamma-linolenowy i
linolenowy. Oba są esencjalne, to znaczy, że nasz organizm
nie produkuje ich sam, przez co ich codzienne dostarczanie w
pożywieniu jest niezbędne. Zawierają też znaczne ilości
kwasu
olejowego,
charakterystycznego
kwasu
jednonienasyconego dla oliwy z oliwek.
Działanie:
Organizm ludzki wytwarza z kwasów gamma-linolenowych
bardzo ważne cząstki zwane prostaglandynami, które posiadają m.in. następujące właściwości:
zapobiegają wytwarzaniu substancji zapalnych, udrażniają żyły, regulują uwalnianie i działanie
neuroprzekaźników, zapobiegają koagulacji, pomagają w obniżeniu cholesterolemii i regulują
działanie
hormonów
żeńskich.
Ponadto, oleje ogórecznikowe działają jako emulsja; zmiękczają skórę i błony.
SERIA ( w-6 )
SERIA ( w-3 )
Kwas cis-linolowy

Kwas cis-alfa-linolowy

95
 Delta-6-desaturaza*
Kwas gamma-linolowy Elongacja


Kwas dwuhomo gamma-linolowy  PGE1

Kwas arachidonowy

PGE2

Kwas oktadekatetranionowy


HETE

EPA

DHA

PG
(Działanie udrażniające żyły i zapobiegające
zakrzepom blaszek)
OLEJ Z RYB MORSKICH
( w-3 )
Opis:
Ryby o większym zagęszczeniu tłuszczy, zwane też rybami
„niebieskimi” zawierają do 10% tłuszczu, w zależności od
gatunku. Tłuszcz ten jest magazynowany pod skórą, w
ciemnym mięsie ryby. Do grupy taj należą: sardynka, sardela,
makrela, palometa, jurel, tuńczyk, bonito, łosoś, węgorz i ostrobok. Ich tłuszcz jest bogaty w
kwasy tłuszczowe wielonienasycone. Tłuszcz ryb niebieskich, zawierający znaczne ilości kwasów
tłuszczowych wielonienasyconych, jest zbudowany m.in. z kwasów tłuszczowych omega-3.
Kwasy te powodują obniżenie poziomu cukrów, w tym cholesterolu, przez co obniżają ryzyko
powstawania zatorów tętniczych.
Nie są jeszcze do końca poznane skutki oddziaływania kwasów Omega-3 na poszczególne
lipoproteiny. Najbardziej widocznym i najlepiej udokumentowanym skutkiem jest obniżenie
poziomu triglicerydów u wszystkich badanych. Jednakże skutek, jaki wywierają kwasy tłuszczowe
omega-3 na poziomy obecności cholesterolów LDL i HDL zależy od rodzaju pacjenta i jego profilu
tłuszczowego. Tak więc, u pacjentów z podwyższoną całkowitą ilością cholesterolu, kwasy
omega-3 obniżają cholesterol LDL przy jednoczesnym ograniczeniu spożywania tłuszczy
nasyconych.
Omega-3 są też inhibitorami gromadzenia płytek. Oznacza to przeszkodę w tworzeniu zatorów w
naczyniach krwionośnych, co jest ważnym czynnikiem ochronnym w chorobach naczyniowych.
Udowodniono też, że tłuszcze tego typu obniżają ciśnienie tętnicze i wiskozę krwi.
OWIES POSPOLITY
(Avena sativa L.)
Opis:
Owies jest z rodziny wiechlinowatych, jest to zboże. Jest
rośliną, która osiąga półtora metra wysokości a liście mogą
mieć do 4 centymetrów długości.
Kwiaty pojawiają się jako kłosy i to w nich właśnie dojrzewają
ziarna, które uzyskują ok. 1,5 centymetra długości. Owies
96
pochodzi z Europy, chociaż w tej chwili jest kultywowany w dużej części tak w Europie jak i w
Ameryce.
Substancje czynne:
Owies jest rośliną, która zawiera duże ilości soli mineralnych, jest bogata w żelazo, magnez i
cynk. Otoczka ziarna zawiera trigonelinę, ester saponin. Także w liściach znajdują się duże ilości
saponin i soli krzemowych.
Kwiaty zawierają duże ilości flawonoidów.
Ogólnie owies jest bardzo bogaty w karoteny pochodne chlorofilu, wraz z witaminami A, B1, B2,
B3 oraz witaminą E i D.
Owies jest także bogaty w błonnik rozpuszczalny i nierozpuszczalny.
W nasionach znajdują się różnego rodzaju fenole.
Działanie:
Popularnie jest używany jako środek łagodzący, źródło witamin i minerałów. Owoce mają też
działanie diuretyczne i laksacyjne. Fenole nasion charakteryzują się działaniem
przeciwutleniającym, przede wszystkim w stosunku do LDL i białek.
Liście także działają diuretycznie a dodatkowo przeciwzapalnie. Owies można stosować w
przypadkach bezsenności, przy stanach nadpobudliwości, w przypadkach nadmiernego
zatrzymywania płynów w organizmie, przy obrzękach, nadciśnieniu, zapaleniach dróg moczopłciowych.
Uwaga:
Skondensowany olej nie jest zalecany w przypadku ciąży i okresu karmienia.
PAPAJA
(Carica papaya L.)
Opis:
Papaja jest owocem pochodzącym z północnego Meksyku i
z Ameryki Południowej, bardzo cenionym przez
konsumentów ze względu na wysoką zawartość błonnika,
witaminy C i liczne zastosowania w medycynie. Owoc papai
jest zbierany z krzewów szybko rosnących, wysokich i
cienkich, o wysokości od czterech do pięciu metrów, przed
osiągnięciem przez nie pięciu lat. W najbardziej
zaawansowanych gazach rozwoju, krzewy te mogą
osiągnąć do
10 m.
Dojrzałe owoce są używane do przygotowania świeżych napojów, owoców kandyzowanych,
zapraw, słodkiego miąższu i w kuracjach kosmetycznych.
Substancje czynne:
Z owocu i z samej rośliny pozyskuje się papainę, enzym ze zdolnością do proteolizy, szeroko
stosowany w niektórych sektorach produkcji, jak np. w przemyśle piwnym, tekstylnym i do wyrobu
gumy. Pozyskuje się go poprzez podłużne nacinanie skórki owoców, łodygi i liści.
Papaina ma bardzo podobną budowę do pepsyny żołądkowej, przez co jest pożyteczna w
leczeniu chorób trawienia, ponieważ ułatwia trawienie mięsa i wszystkich protein zawartych w
mięsach. Jest to niezwykle istotne działanie, odbywa się w sposób bardzo podobny do reakcji
enzymów obecnych w przewodzie pokarmowym. W efekcie, papaja jest przydatna w kuracji
97
problemów przewodów żółciowych i chorób wynikających z niedostatecznego trawienia protein i
tłuszczów.
Działanie :
Papaina, wprowadzona do organizmu, rozcina białka proteinowe wydzielone w sposób
nieprawidłowy (np. tkanka kolagenowa i cellulit), i usuwa zakumulowane tłuszcze. Ponadto,
działanie przeciwzapalne pozwala na leczenie cellulitu bolesnego, którego objawem są puchliny.
PŁESZNIK
( Plantago ovata)
Opis:
Chińczycy przy pomocy płesznika leczyli problemy związane z
wydalaniem krwi w moczu i problemy nadciśnienia. Był też
popularnie używany na zapalenia, lub po zmieszaniu z miodem,
na problemy z gardłem. W wieku XVI został wprowadzony do
medycyny europejskiej, jako środek chroniący błony żołądka,
przeczyszczający i diuretyczny. Po pierwszej wojnie światowej
jego użycie zostało rozpowszechnione w Ameryce.
Substancje czynne:
Substancje czynne ziaren stanowią polisacharydy, przede
wszystkim celuloza i około 20-30% śluzy roślinne
(arabinoksylany, z niewielką ilością ramnozy i kwasu galakturonowego).
Pozostałe składniki: olejek, proteiny, esterole i niewielkie ilości irydoidów (aukubina).
Nasiona płesznika: Są to dojrzałe i suche owoce Plantago ovata Forsk (P. ispaghula Roxb.) W
nabłonku ziaren przeważają śluzy roślinne.
Nabłonek płesznika: jest zbudowany z epidermy i przylegających do niej powłok, uzyskanych z
nasion Plantago ovata Forsk (P. ispaghula Roxb).
Działanie :
Środek przeczyszczający tworzący masę za pomocą celulozy i śluzu roślinnego. Zdolność do
wchłaniania płynów powoduje zwiększenie objętości zawartości jelitowej i wagi ekskrementów, co
powoduje rozprężenie ścianki jelitowej, a w konsekwencji, zwiększenie perystaltyki i
przyspieszenie pracy okrężnicy.
Działanie przeciwbiegunkowe opiera się na zdolności śluzu roślinnego do wchłaniania płynów.
W literaturze medycznej opisano też działanie, polegające na znacznym obniżeniu poziomu
cholesterolu, przede wszystkim wskutek zwiększenia wydalania soli żółciowych. W ten sam
sposób płasznik redukuje poziom glukozy we krwi, szczególnie cukrzycę pociążową, poprzez
opóźnienie wchłaniania glukozy w jelitach.
Śluz roślinny (włókno rozpuszczalne) ma działanie ochronne dla błony śluzowej jelit, która
pozwala na tworzenie kwasów tłuszczowych o krótkim łańcuchu.
POMARAŃCZA GORZKA
(Citrus aurantium L. var. amara Link)
Opis:
Wiecznie zielone drzewo o wysokości od 3 do 5 m, ze zwartą, gęsto
ulistnioną, kulistą koroną, o pniu z gładką korą barwy szarawej zielonej.
98
Młode gałęzie mają zielony kolor i długie kolce. Liście owalno-obłe, ostro zakończone, o długości
od 7 do 10 cm, z szeroko uskrzydlonymi szypułkami. Mają ciemnozielony, błyszczący kolor.
Kwiaty pojedyncze zgrupowane w grona. Barwy białej, kwiaty są bardzo aromatyczne, mają
średnicę ok. 2 cm. Kwitnienie w marcu-kwietniu. Owocem jest jagoda o średnicy 7-8 cm, o nieco
chropowatej powierzchni i intensywnym, pomarańczowym kolorze po dojrzeniu. Kwaśny miąższ.
Dosyć długo pozostaje na drzewie.
Substancje czynne:
Owoce zawierają od 0,05 do 0,5% olejku eterycznego: limonen, linalol, nerol, antranilan metylu.
W owocni znajdują się flawonoidy: odpowiedzialne za goryczkowy smak
(naryngozyd, neohesperydyna) i nie goryczkowe ( rutozyd, hesperydyna, sinensetyna) olejek
eteryczny ( curacao), 2% limonenu ( 90%), furanokumaryny; sole mineralne, znaczne ilości
pektyny, kwas cytrynowy, askorbinowy i jabłkowy.
Liście są zbudowane z: Olejek eteryczny (drobnoziarnisty 0,2-0,4%): węglowodory terpenowe
(limonen), alkohole (linalol, nerol, antranilan metylu, betaina, flawonoidy, limonina).
Działanie:
Działanie przeciwskurczowe, wzmacniające pragnienie i hipnotyczne.
Zawiera witaminę PP (zwiększa tonus ścian żylnych, zwiększa szczelność i odporność naczyń).
Ponadto, ma działanie tonizujące, wspomaga apetyt, pobudza trawienie, jest moczopędna.
Pektyna powoduje, że osłania błony żołądka i obniża poziom cholesterolu.
Nie zaleca się spożywania olejku eterycznego pomarańczy w okresie ciąży i laktacji.
Przeciwwskazania:
PROPOLIS
Opis:
Propolis lub kit pszczeli stanowi grupę związków
żywicznych, elastycznych i balsamicznych, o lepkiej
konsystencji, zebranych z niektórych części roślin przez
pszczoły Apis mellifera, które transportują te substancje do
wewnątrz ula, częściowo mieszając ją z wydzielinami
własnymi (woski i wydzielina ślinowa). Pszczoły używają
propolisu jako budulca ula, ponieważ chroni je od grzybów,
bakterii i innych niechcianych gości. Jedną z najbardziej
aktywnych substancji w ich składzie są koloryzujące flawonoidy, działające antyseptycznie. Ich
podstawowe znaczenie w komplementacji żywienia bazuje na właściwościach stymulujących
układ odpornościowy, poprzez podniesienie odporności na infekcje.
Substancje czynne: Skład chemiczny propolisu jest niezwykle skomplikowany, uzależniony od
surowców roślinnych. Ogólnie, w jego skład wchodzą: 50-55% żywic i balsamów, 30-40% wosku
pszczelego, 5-10% olejków eterycznych lub lotnych, 5% polienu i 5% innych materiałów (organicznych
i nieorganicznych). Zidentyfikowano ponad 160 związków, z których 50% stanowią związki fenolowe,
o przypisywanych właściwościach farmakologicznych. Podstawowe zidentyfikowane fenole:
99
- Flawonoidy (flawony, izoflawony, flawanony)
- Kwasy aromatyczny i ich estry (kwas kawowy, cynamon i inne)
- Aldehydy aromatyczne (wanilina i izowanilina)
- Kumaryny
- Triglicerydy fenolowe
Istnieje ponadto grupa związków i pierwiastków w ilościach śladowych (prawie niezauważalnych),
mających podstawowe znaczenie dla właściwości biologicznych kitu pszczelego, w metabolizmie
komórkowym, w tym należy wyróżnić prowitaminę A i niektóre witaminy z grupy B, w szczególności
witamina B3 lub nikotynamida, a ponadto, laktony, polisacharydy, aminokwasy i inne, jeszcze
nierozpoznane substancje.
Działanie: Propolis ma wiele funkcji biologicznych, w tym najważniejsze:
Działanie antyoksydacyjne:
Funkcja antyoksydacyjna propolisu polega na osłanianiu olejów i lipoprotein zawartych we krwi przed
utlenieniem.
Istotne są skutki antyoksydacyjne dla okrężnicy, powodujące zmniejszenie peroksydaz lipidowych.
Niewielka ilość przechodzi do krwi, gdzie stanowi antyoksydant hydrofilowy, zwiększający stężenie
witaminy C.
Działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczne i antywirusowe:
Jest to działanie składników cynamowych i flawonowych propolisu, które są wchłaniane przez błony i
stanowią inhibitory dla mobilności bakterii.
Każdy rodzaj propolisu ma określone działanie przeciwgrzybiczne i antywirusowe, poprzez różne
substancje czynne.
Działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe:
Niektóre składniki fenolowe propolisu, jak np. kwas kawowy, ester kwasu fenyl-etylu kawowego i in.
mają działanie przeciwzapalne i wspomagają wytwarzanie eikozanoidów.
Dawkowanie:
RESWERATROL
Opis:
Resweratrol jest składnikiem znajdującym się w
winorośli (vitis vinifera) Pojawia się praktycznie w całej
roślinie, także w korzeniach i nasionach, jako obrona
rośliny przed atakiem botrytis, zakaźnego grzyba.
Część, która zawiera najwięcej tego składnika, to
skórka owocu i nasion. Z tego właśnie względu wino
czerwone zawiera go więcej niż białe, biorąc pod
uwagę, że w produkcji wina czerwonego, oprócz
miąższu, używa się także nasiona, których nie dodaje
się do wina białego.
Resweratrol jest poliferolem (3,5,4-trihydroksystilben),
który znajduje się w różnych roślinach, między innymi także w winogronach. Jest utworzony z
dwóch izomerów, trans i cis- reswaratrolu. Znajduje się w skórce i w ziarenkach i przechodzi do
win podczas procesu fermentacji.
Dawka resweratrolu w winach jest różna i zależy od wielu czynników, jak rodzaj winogron, klimat,
stopień infekcji winogrona, czas wystawienia na promieniowanie ultrafioletowe itd. I tak, im
większa wilgotność, stopień infekcji, dłuższy czas wystawienia na promieniowanie ultrafioletowe i
100
im
są
młodsze,
większa
jest
zawartość
resweratrolu.
Właściwości i działanie:
Resweratrol wraz z flawonoidami i katechinami, galokatechiną i antocyjanami ma właściwości
sprzyjające na układ krążenia. Wytłumaczenie tego efektu znajduje się we właściwościach
poliferoli wraz z innymi składnikami takimi jak taniny, które powodują zmniejszenie poziomu
cholesterolu i trójglicerydów we krwi, rozrzedzając ją i zapobiegając w ten sposób problemom z
krążeniem.
Te same właściwości wydaje się, że wpływają pozytywnie na ogólne zdrowie człowieka.
Antyoksydanty uniemożliwiają atakowanie wolnych rodników w komórkach siatkówki, które są
bardzo wrażliwe na utlenianie. To pozwala na ochronę wzroku, zapobiegając chorobą
okulistycznym, zwłaszcza tym, które mają charakter degenerujący i nieodwracalny.
To samo tyczy się badań nad możliwymi właściwościami zapobiegającymi alzhaimerowi. Obecne
badania dowodzą, że osoby, które miały zwyczaj picia małej ilości czerwonego wina do posiłków,
w mniejszym stopniu zapadają na tę chorobę.
ROZMARYN
(Rosmarinus officinalis)
Opis:
Uważa się, że łacińska nazwa rosmarinus pochodzi z
połączenia wyrazów: ros (róża) i marinus (morski). Jest
to krzew wiecznie zielony, bardzo aromatyczny; osiąga
od 0,5 do 1 m wysokości, może też wyrosnąć do 2
merów; jest intensywnie zielony przez cały rok.
W stanie dzikim rośnie w rejonach przybrzeżnych i w
niskich górach (na zboczach i przełęczach), w
większości na ziemiach bogatych w wapń. W Hiszpanii
znajdziemy go w większej części Katalonii, aż do Pirenejów, w Aragonii i Nawarze, Kastylii La
Mancha, Walencji, Murcji, Andaluzji, Ekstramadurze, na Balearach, natomiast nie występuje w
północnych i północno-zachodnich rejonach kraju.
Substancje czynne:
Olejek eteryczny (1,5-2,5%): pinen, kamfen, borneol, cineol, kamfora, limonen. Kwasy fenolowe:
kofeinowy, chlorogenowy, rozmarynowy. Flawonoidy
pochodne luteololiny i apigeniny.
Związki gorzkie diterpenowe: pikrosalwina, rozmanol, rosmadial. Kwasy triterpenowe: ursolowy,
alkohole triterpenowe (a- i b-amiryna, betulozyd).
Działanie:
Działanie składników czynnych rozmarynu jest ogólnie stymulujące i w mniejszym stopniu,
diuretyczne; jest też żółciopędny to znaczy, wspomaga produkcję wydzieliny żółciowej.
Ponadto, przypisuje mu się ogólne działanie tonizujące, stymulujące system nerwowy,
wzmagające apetyt, pobudzające trawienie, spazmolityczne antyseptyczne, przeciwgrzybiczne,
emmenagogiczne i zagęszczające.
Nie zaleca się spożywania olejku eterycznego tej rośliny w okresie ciąży i laktacji, a także w
przypadkach niedrożności moczowodów, bez wskazań lekarskich
101
RUMIANEK
(Matricaria chamomilla L.)
Opis:
Roślina należąca do rodziny złożonych. Nazwa własna w
języku angielskim „chamomile”, pochodzi od greckiego
wyrazu „chamamelon”, oznaczającego „małe jabłko”.
Natomiast łacińska nazwa „matricaria” wywodzi się od
„macicy”, nawiązując do ludowego zastosowania
rumianku na bóle menstruacyjne. Jest rośliną
ekspansywną, łatwo rosnącą. Posiada wydłużoną łodygę
o wysokości ok. 30 cm, bardzo rozgałęzioną. Na końcu
każdej gałązki znajdują się niewielkie kwiaty z białymi
płatkami i żółtym dnem, stanowiące hermafrodyty. Kwiaty rumianku są gorzkie. Wydaje małe,
brązowe owoce.
Substancje czynne:
Substancje aktywne obecne w rumianku powodują, że ma on liczne zastosowania medyczne. Są
to: olejek eteryczny, flawonoidy (luteolina, apigenina, kwercetyna), kumaryny, śluz roślinny,
goryczki (matrycyna, matrykarina...) i sole mineralne (8-11%).
Działanie:
Olejek eteryczny rumianku wywołuje efekty: przeciwzapalny, antyseptyczny, spazmolityczny,
wzmożony apetyt, jest moczopędna i w niewielkim stopniu powoduje pragnienie, do czego
przyczyniają się kumaryny i flawonoidy. Śluz roślinny i olejek eteryczny osłaniają śluzy żołądka,
mają też działanie gojące. Goryczki są odpowiedzialne za wzmożenie apetytu, trawienia i
udrożnienie przewodów żółciowych. Rumianek przy stosowaniu zewnętrznym działa
przeciwzapalnie, przeciwbólowo, zabliźnia rany i oczyszcza.
Uwagi dotyczące użytkowania:
Nie zaleca się stosowania rumianku w okresie ciąży i laktacji, a także w przypadkach
nadwrażliwości na kwas acetylosalicylowy, bez przepisu lekarza.
RUMIANEK RZYMSKI
(Anthemis Nobilis )
Opis:
Roślina trawiasta jednoroczna, pochodząca z Europy
środkowej, o liściach pierzastodzielnych; posiada
kwiatostany w formie koszyczków na długich, pustych
szypułkach, białe kwiaty języczkowe i żółte kwiaty
rurkowe.
Substancje czynne:
Odmiana ta zawiera znaczące ilości olejku eterycznego,
dochodzące do 2,3-7%. Głównym składnikiem olejku są
estry kwasu dzięgielowego; zawiera on ponadto inne estry kwasów, metyl-etylo-propiowego,
izomasłowego i alkohole, jak np. antemol. Oprócz złożonego olejku eterycznego, kwiaty
zawierają także związki goryczkowe: cholinę, inozyt, asparaginę, itp.
Zawiera także nobilina, środek wzmacniający gorzki i chamazulen.
102
Działanie:
Olejek eteryczny o mocnym aromacie odpowiada za działanie spazmolityczne, pobudzenie
trawienia, pobudzenie apetytu i trawienia.
Rumianek jest ponadto moczopędny, antyseptyczny, przeciwdziała pasożytom i zapaleniom.
Nie zaleca się stosowania rumianku w okresie ciąży i laktacji, a także w przypadkach
nadwrażliwości na kwas acetylosalicylowy, bez przepisu lekarza.
RUTYNA
Opis:
Rutyna jest bardzo ważnym flawonoidem. Najważniejsza
właściwość przypisywana flawonoidom to działanie
antyoksydacyjne, oraz zmniejszające kruchość i
uszczelniające naczynia włosowate, przy wzmocnieniu ich
odporności.
Przede wszystkim wchodzi w skład preparatów farmaceutycznych łączących rutynę z witaminą C.
Coraz częściej występuje także w suplementach diety (głównie preparaty multiwitaminowe).
Po raz pierwszy rutyna została wyizolowana z ziela ruty zwyczajnej.
SANTOLINA
(Santolina chamaesiperisius)
Opis:
Roślina z rodziny złożonych. Wiecznie zielony krzew z
mocno rozgałęzionym pniem, zakończona gęsto
gałązkami o białawym kolorze, który nadają jej włoski.
Osiąga wysokość pomiędzy 20 a 60 cm. Liście są
bardzo małe, mocno podzielone na cienkie części,
zielone, zakończone grzebyczkami. Kwiaty mają formę
kielicha, znajdują się na końcówkach łodyg i pędów,
mają żółty kolor. Łodygi, liście i kielichy są mocno
aromatyczne. Wstępuje popularnie na terenach
rolniczych, w szczególności na kamiennych stokach wzgórz, na opuszczonych polach i przy
krawędzi dróg. Zazwyczaj występują wspólnie z tymiankiem i rozmarynem.
Substancje czynne:
Santolina zawiera znaczne ilości olejku, zbudowanego z ketonu, santolyniony, alkoholi
trzeciorzędowych, w większości cyklicznych, jak wspomniany cham azulen.
Poza olejkiem chamezulenu wykryto także kwas salicylowy, apigeninę itp. i witaminę C.
Działanie:
103
Posiada właściwości antyspazmatyczne, wzmaga pragnienie, stymuluje trawienie poprawiając
ruchy perystaltyczne jelit, co daje mate znaczące parametry jako czynnikowi trawienia. Ma
niewielki wpływ przeciwzapalny, przeciwwrzodowy i rozluźnia mięśnie.
Nie zaleca się stosowania olejku lotnego ostrokrzewu w okresie ciąży i laktacji, a także w
przypadkach nadwrażliwości na kwas acetylosalicylowy, bez przepisu lekarza.
SKRZYP POLNY
(Equisetum arvense L.)
Opis:
Zielona roślina wieloletnia. Łodygi bezpłodne
wyrastają po płodnych. Łodyga skrzypu jest pusta
w środku, ma głębokie rowki, gałązki drugorzędne
czterokątne, zwarte i ułożone wertykalnie.
Złączone liście są ułożone okólnikowo po 6-12
ząbków na każdym wierzchołku i mają czarną
barwę.
Substancje czynne:
Roślina nie zawiera żadnych wyjątkowych
związków: zawiera kwasy alifatyczne, kwas dikabroksylowy lub długołańcuchowy, kwasy fenole
fenylopropanowe, sterole i śladowe ilości alkaloidów. Opisano już wiele form flawonoidów.
monoglikozydy kwercetyny i kempferolu, dwuglikozydy kempferolu. Uważa się, że niektóre
występują jedynie w łodygach płodnych: gosipitryna, protogenkwaryna, 6-chloro apigenina, po
wykazaniu chemicznie uzasadnionych ras (odmian).
Wszystkie odmiany są niezwykle bogate w sole mineralne (20% suchej wagi), a szczególnie w
potas i krzem. Krzem w większości przypadków występuje w formie nierozpuszczalnej wydzieliny
opalizującej, która pojawia się na skórce i aparatach szparkowych.
Działanie:
Główne zastosowania lecznicze skrzypu wynikają z zawartości potasu i krzemu, którym
zawdzięczają właściwości diuretyczne sprawiające, że roślina jest zalecana do stymulowania
funkcji nerek i zwiększenia diurezy u chorych z tendencją do zatrzymywania płynów. Ponadto,
skrzyp polny działa remineralizująco.
Jak wiadomo, krzem występuje w organizmie pod różnymi postaciami: w makrocząsteczkach, z
których zbudowane są tkanki łączne, w kościach, chrząstkach i ścięgnach, a nawet w mięśniach,
skórze, włosach i paznokciach.
Ponadto, pomaga utrzymać i regenerować tkankę łączną obecną w skórze, pomagając w
hamowaniu starzenia się skóry.
Jak widać, zwykła obecność krzemu w organizmie jest normalna, gwarantuje zdrowie i naprawę
uszkodzonych tkanek, a ponadto zapobiega i zmniejsza pojawiające się zmarszczki i cellulit.
Nie zaleca się podawania skrzypu podczas ciąży i laktacji, w przypadkach kardiopatii i
nadciśnienia, bez konsultacji z lekarzem.
Niepolecany leczeniu chorych przewlekłych osób, które miały kamienie żółciowe.
104
Dawkowanie:
SZAŁWIA
(Salvia officinalis L.)
Opis:
Gatunek officinalis jest to podkrzew o
pokładających się pędach, liście eliptyczne koloru
zielonkawo szarego, skórzaste i pomarszczone,
jasnofioletowe kwiaty w nibyokółkach, niewielki
kielich z dwoma pręcikami.
Bardzo żywotna roślina, pochodząca z zachodniej
części regionu Morza Śródziemnego. Występuje
głównie na glebach ciepłych i wapiennych. Roślina
występuje jako dziko rosnąca bądź jest uprawiana
w całym basenie Morza Śródziemnego, od
Hiszpanii po Turcję i Afrykę północną.
Substancje czynne:
Olejek eteryczny (1,5-2,5%): Monoterpeny (alfa i beta tujon, kamfora, borneol). Monoterpenole,
dwuterpenoidy: kwas karnozolowy, karnozol. Triterpenoidy: kwas oleanolowy. Flawonoidy:
glikozydy luteoliny, apigeniny. Kwasy fenolowe: kofeinowy, chlorogenowy, rozmarynowy. Związki
goryczkowe: pikrosalwina.
Działanie :
Olejek eteryczny ma działanie estrogenne, odkażające, pobudza trawienie i jest stosowany przy
nadmiernej potliwości. Inne czynniki powodują udrożnienie dróg żółciowych, działają
przeciwskurczowo i ściągająco.
Szałwia powoduje ponadto wzmożony apetyt, wzmaga trawienie, tonizuje i obniża poziom
cukrów.
Nie zaleca się stosowania szałwii w okresie ciąży i laktacji.
Dawkowanie:
SZPARAG LEKARSKI
( Asparagus officinalis)
Opis:
Szparag lekarski należy do rodziny szparagowatych. Jest
rośliną wieloletnią, a do jadalnych części tej rośliny należą
młode pędy powszechnie nazywane szparagami.
Roślina ta pochodzi z rejonów Morza Śródziemnego. Oprócz
zielonych szparagów, wyróżnia się również pędy białe oraz
fioletowe. Różna barwa szparagu wiąże się z różnym
105
sposobem uprawy tej rośliny. Białe pędy rosną przysypane ziemią. Zielone są wystawione na
działanie światła słonecznego, natomiast te koloru fioletowego rosną na kopczykach i poddawane
są tylko krótkiemu nasłonecznieniu.
Właściwości:
Szparag lekarski zawiera około 90 % wody, ma bardzo niską wartość kaloryczną. W jego skład
wchodzi również błonnik rozpuszczalny w wodzie.
Poza tym zawiera wiele witamin i minerałów:
WITAMINY: zawiera dużo witaminy A (wzrok, paznokcie, włosy) i witaminy C (zęby, kości),
witaminy z grupy B (B1, B2, B6) oraz witaminy E.
MINERAŁY: zawiera dużo potasu, fosforu, wapnia oraz magnezu
Szparag lekarski zawiera również nietypowe węglowodany zwane fruktanami, saponiny
sterydowe, asparaginy, glukozydy oraz flawonoidy, w tym rutynę.
Działanie:
Od wielu lat szparag lekarski doceniany był w medycynie naturalnej. Właściwości tej rośliny
wykorzystywane były do oczyszczenia krwi jak również wykorzystywano jego właściwości
diuretyczne. Ze względu na dużą zawartość potasu, zawartość błonnika rozpuszczalnego w
wodzie oraz zawartość saponin sterydowych szparag lekarki wspomaga eliminację chlorków.
Szparag lekarski wpływa również na obniżenie ciśnienia tętniczego poprzez zawartość saponin
sterydowych. Dobroczynnie wpływa na system nerwowy i poprawia pamięć.
TAURYNA
Opis: Tauryna jest aminokwasem, neutralnym, w
skład której wchodzi siarka. Jej nazwa pochodzi od
Bos Taurus (żółci byka), w której została wykryta
po raz pierwszy ponad 150 lat temu.
Substancje czynne: Tauryna różni się od
pozostałych aminokwasów ponieważ nie przyłącza
się do innych białek. Istnieje jako wolny aminokwas
w większości tkanek zwierząt i jest przeważającym aminokwasem w tkance mięśniowej, płytkach
oraz w układzie nerwowym w momencie jego wzrostu. Syntetyzowana jest podczas
dekarboksylacji z cysteiny, który jest kolejnym aminokwasem siarkowym.
Właściwości: Tauryna jest aminokwasem, który w formie naturalnej znajduje się w organizmie
oraz w pożywieniu (przede wszystkim białku pochodzenia zwierzęcego).
Istnieją próby, które dowodzą, że działa jako neurotransmitor (chemiczny posłaniec układu
nerwowego), regulator soli i równowagi wody (osmoregulator) we wnętrzu komórek i stabilizator
błon komórkowych, w związku z tym, że udowodniono, że może zmieniać właściwości błon
106
komórkowych, takich jak jej gęstość, zdolność transportu jonów i regulacja aktywności niektórych
enzymów związanych z błoną, a także w utrzymaniu potencjału błon komórkowych i pH
międzykomórkowego. Tauryna uczestniczy w oczyszczeniu organizmu z pozostałości po
reakcjach chemicznych a także jest zaangażowana w produkcję i właściwości żółci. Jest ważnym
czynnikiem w tworzeniu i utrzymaniu krwinek, właściwym działaniu siatkówki a także odgrywa
bardzo ważną rolę w procesie rozwoju mózgu i rdzenia kręgowego, podczas rozdziału komórek,
ich migracji i rozwoju a także regeneracji układu nerwowego.
Tauryna nie jest zaliczana do aminokwasów organizmu ponieważ może być przez niego
produkowana z cysteiny i metioniny, chociaż ostatnio pojawiła się tendencja do uznawania jej
jako aminokwasu niezbędnego w diecie. Podstawowym źródłem tauryny, która w jest niezbędna
dla mózgu, jest mleko spożywane w pierwszych miesiącach życia (mleko ssaków charakteryzuje
się wysoką jej zawartością).
Jako, że uczestniczy w tak wielu mechanizmach organizmu ludzkiego, jej niedobór nieodzownie
prowadziłby do licznych zaburzeń zdrowotnych. Generalnie, lekarze bardzo rzadko uznają
potrzebę dostarczania tauryny w dodatkach, mimo to, są sytuacje, w których może dojść do jej
niedoboru. Staje się niezbędna w sytuacjach dużego stresu lub przy dużym wysiłku fizycznym, w
przypadku szoku, u dzieci, które są karmione sztucznym mlekiem, które nie zawiera odpowiedniej
ilości tauryny. Z drugiej strony, badania przeprowadzone na zwierzętach wykazały, że wraz z
wiekiem, zmniejsza się ilość tauryny we krwi, co w konsekwencji powoduje choroby mogące być
objawem braku tego aminokwasu. Zaobserwowano, że tauryna ma dużą wartość w leczeniu
różnych powszechnych chorób i posiada duży potencjał terapeutyczny, jako że działa na
podstawowym poziomie biochemicznym procesów metabolicznych.
TWARDZIAK SHII-TAKE
(Lentinus edodes Lande Sing.)
Opis:
Shii-take jest to grzyb dziko rosnący, pochodzący z
Japonii, Chin i innych krajów azjatyckich.
Spotykany jest na drzewach szerokolistnych. Aktualnie,
shii-take jest uprawiany na całym świecie, włącznie ze
Stanami Zjednoczonymi. Najczęściej używane części
twardziaka to grzybnia i owocnia.
Substancje czynne:
Skład grzybów jest bardzo zróżnicowany:
Polisacharydy: Stanowią większościowy budulec, najważniejsze z nich to lentynian (w
największej ilości), LC11 y KS-2.
Tłuszcze: Należy podkreślić wysoką zawartość monoglicerydów i kwasów tłuszczowych wolnych,
która kontrastuje z niskim stężeniem triglicerydów.
Zawiera także fosfolipidy, np. fosfatydyloetanoloamina, kardiolipinę i cerebrozydy.
Aminokwasy Twardziak Shii-take zawiera prawie wszystkie aminokwasy esencjalne, w
większości w stanie wolnym.
Minerały Posiada szeroki asortyment minerałów, z wyróżnieniem sodu, potasu, krzemu,
magnezu, wapnia, aluminium, żelaza i siarki.
Witaminy: Przede wszystkim z grupy B ( tiamina, ryboflawina y niacyna).
Eritadenina: Jest to acykliczna pochodna adenozyny, znajdująca się w znacznych proporcjach w
Shii-take.
Działanie:
107
Shii-take jest kojarzony z następującymi działaniami: obniżenie poziomu cholesterolu i glukozy,
antybiotykowe, antywirusowe i przeciwzakrzepowe. Ponadto, posiada wyraźną zdolność
immunomodulującą, dzięki zawartości polisacharydu lentynianu.
Zawartość minerałów i witamin działa regeneracyjnie w przemęczeniu.
Dawkowanie:
TYMIANEK
(Thymus vulgaris L)
Opis:
Tymianek (macierzanka) jest podkrzewem o
zdrewniałych, pogiętych i płożących pędach;
liście
drobne
lancetowate,
ułożone
naprzeciwlegle, podwinięte z obu stron.
Kwiatostan główkowaty, kielich rurkowatodzwonkowaty,
korona
dwuwargowa,
jasnopurpurowa. Drobne kwiaty, jasnoróżowe,
zebrane w główki.
Tymianek pospolity, podobnie jak inne gatunki
tego
rodzaju,
pochodzi
z
rejonu
śródziemnomorskiego, gdzie jest uprawiany w suchych i pustynnych miejscach, szczególnie w
skalistych rejonach Hiszpanii i Grecji.
Substancje czynne:
Olejek eteryczny ( Thymus vulgaris 1.5-2.5%, Thymus zygis 0.3%) o zróżnicowanym składzie
chemicznym, w zależności od chemotypu: głównie tymol i/lub karwakrol, oraz mniejsze ilości
geraniolu, terpineolu, linbalolu, trans-tujanol-terpineonu. Flawonoidy: pochodne luteololiny i
apigeniny; kwasy fenolowe: kofeinowy, rozmarynowy. Znaczne ilości taniny (10%). Saponozydy.
Działanie:
Działanie tonizujące, stymuluje apetyt, pobudza trawienie, udrażnia drogi moczowe, jest
przeciwskurczowy, zagęszczający, antyseptyczny i przeciwgrzybiczny. Ma także właściwości
diuretyczne.
Nie zaleca się spożywania olejku eterycznego tymianku w okresie ciąży i laktacji.
WERBENA
(Lippia citriodora)
Opis:
Ziele należące do rodziny werbenowatych.
Swoją nazwę zawdzięcza A. Lippi, lekarzowi pracującemu
dla francuskiej ambasady w Egipcie, wysłanemu przez
Lusa XIV, aby badał rośliny Górnego Egiptu i Sudanu.
Odkrył tam wiele gatunków, między innymi werbenę. Umarł
zamordowany w 1705 roku, nad brzegiem Nilu.
Jest to roślina krzewna, o pierzastych łodyżkach, która
może osiągnąć do półtora metra wysokości, ma liście
108
naprzeciwległe, podłużne, szorstkie w dotyku na powierzchni zewnętrznej i gładkie pod spodem.
Kwiaty malutkie, fioletowe na zewnątrz i białe w środku. Owoc, suchy, zawiera wiele czarnych
nasionek. Roślina roztacza bardzo przyjemną woń, podobną do cytryny.
Liście werbeny zawierają duże ilości olejku werbeny, któremu zawdzięczają intensywny zapach
podobny do cytrynowego. W jej skład wchodzi też wiele flawonoidów.
Działanie:
Werbenie przypisuje się wiele mocy, między innymi takie właściwości jak: uspakajająca na nerwy,
łagodząca na przewód pokarmowy (w przypadków problemów z trawieniem), antyseptyczna, a
także pomaga w usuwaniu nadmiernej ilości gazów jelitowych.
WINOROŚL WŁAŚCIWA
(Vitis vinifera L.)
Opis:
Rodzaj pnączy z rodziny winoroślowatych, z wąsami czepnymi
skrętnolistnymi, o liściach dłoniastozłożonych, z przejściowymi
szypułkami i bawełnianymi pękami. Liście nagie lub orzęsione.
Kwiatostany winorośli sadzonej w rolnictwie składają się z kwiatów
obupłciowych, o zielonkawym kolorze.
Substancje czynne:
Przede wszystkim stosuje się liście, rzadziej owoce i nasiona.
Liście zawierają taniny i pochodne polifenolowe: antocyjaniny, leukoantocyjaniny, flawonoidy i
związki zawierające witaminę PP.
Owoce (winogrona) są bogate w cukry (dekstrozę i fruktozę), kwas winowy, kwas jabłkowy,
pektynę, taniny, karoteny, witaminy A, B1, B2 i C, co nadaje im właściwości wzmacniające i
diuretyczne.
Ziarna (samorodki) są bogate w kwasy tłuszczowe wielonienasycone (występujące też w
kukurydzy i słoneczniku), o działaniu leczniczym w hiperlipidemiach.
Działanie:
Liście są tradycyjnie używane do poprawienia tonusu żylnego, ochrony naczyniowej, mają
działanie diuretyczne i ściągające, przez co mogą być używane na żylaki, hemoroidy, zaburzenia
krążenia w okresie menopauzy, itp.
Niektórzy biolodzy uważają, że liście mają właściwości przeciwzakrzepowe.
Olejki z pestek redukują tłuszcz i cholesterol, a procyjanidy wykazały w badaniach własności
antyoksydacyjne, przeciwzapalne i ochronne dla naczyń, jako że zapobiegają degradacji elastyny
i kolagenu.
Nie zaleca się stosowania winorośli w okresie ciąży i laktacji.
Przeciwwskazania:
109
WITAMINY
BIOTYNA
Opis:
Inaczej witamina H lub B7, ma strukturę heterocykliczną.
Właściwości:
Brak biotyny jest bardzo rzadki, jako, że znajduje się w
olbrzymiej ilości produktów spożywczych a poza tym jest
też syntetyzowana przez mikroorganizmy flory bakteryjnej
jelit.
Niedobór biotyny może powstać tylko przy spożywaniu
ogromnych ilości białka jaj, ponieważ zawiera ono proteinę
zwaną awidyną, która wyłapuje biotynę.
W tym wyjątkowym przypadku, objawami klinicznymi są: atopowe zapalenie skóry, łysienie, utrata
apetytu, mdłości, depresja, halucynacje i ciągłe zmęczenie.
Biotyny nie można przedawkować.
Działanie:
Witamina ta odgrywa bardzo ważną rolę w metabolizmie jako koenzym transportujący dwucukry.
Jest niezbędną witaminą w cyklu Krebsa, daje grupę karboksylową, przyłączaną do różnych
kwasów organicznych.
Uczestniczy też w glukoneogenezie, tzn. syntezie kwasów tłuszczowych i w katabolizmie
pewnych kwasów tłuszczowych i aminokwasów.
FOLIANY
Opis:
Nazwa foliany pochodzi od szpinaku, z
którego zostały wyodrębnione po raz
pierwszy.
Foliany mają wysokie znaczenie dla
zdrowia ludzkiego. W roku 1991
odkryto, że ich niedobór ma związek z
brakami w rdzeniu nerwowym.
Nazwa folian jest używana do oznaczenia wszystkich substancji należących do związków o
podstawowej budowie pterydyna + aminobenzen + glutamian
Najbardziej aktywną formą folianów jest kwas tetrahydrofoliowy.
Foliany są obecne w licznych potrawach pochodzenia zwierzęcego i roślinnego.
Pomimo to, ze względu na ich łatwą reaktywność i rozpuszczalność są bardzo wrażliwe i łatwo
eliminowane w gotowaniu i przetwarzaniu.
110
Działanie:
Foliany współtworzą koenzym metylujący witaminę B12, działają jako źródło metyli i uczestniczą
w syntezie DNA komórek, wymagających wzrostu
KWAS PANTOTENOWY
Opis:
Witamina odkryta w 1947 roku przez F.Lipmana i
współpracowników, którzy odkryli, że kwas ten jest częścią
koenzym u A, niezbędnego do metabolizmu.
Właściwości:
Nazwa pantos pochodzi od „wszędzie”, co nawiązuje do szerokiego występowania tego kwasu
praktycznie we wszystkich produktach spożywczych. W największych ilościach jest obecna we
flaczkach, sercach, wątrobach, a także w drożdżach, awokado, brokułach i otrębach razowych.
Działanie:
Kwas pantotenowy współuczestniczy w 100 reakcjach związanych z syntezą tłuszczów,
neuroprzekaźników, hormonów steroidowych i hemoglobiny, wchodzi w skład koenzymu ACP
(proteiny przenoszącej acyle).
WITAMINA A
Opis:
Witamina A została odkryta w 1913 roku
przez naukowców McCollum i Davis, ale aż
do roku 1930 nie była zidentyfikowana,
zrobił to dopiero Jarre, identyfikując
strukturę chemiczną betakarotenu i witaminy A.
Witamina A obejmuje różne składniki aktywne biologicznie, ogólnie zwane retinoidami. Dokładnie
rzecz ujmując w ciele ludzkim można spotkać 3 formy aktywne retoidów: retinol, retinal i kwas
retinolowy, ale retinol jest formą najbardziej aktywną.
Karotenoidy, są pigmentami warzyw, które podczas swojego metabolizmu, mogą także
generować retinoidy, i te, które są pochodnymi retinolu nazywamy prowitaminą A.
Z karotenoidów, najbardziej aktywny jest betakaroten, choć także możemy spotkać luteinę i
likopen.
Właściwości:
111
50-80% witaminy A w organizmie, jest zgromadzona w wątrobie, gdzie jest połączona z proteiną
utrzymującą ją w komórce. Witamina A w ten sposób może zostać pobudzona i rozprowadzona
do innych tkanek peryferycznych.
Niedobór witaminy A, będzie zależał od ilości zmagazynowanej w wątrobie, u dorosłej osoby,
objawy niedoboru pojawiają się w ok. 2 lata po zaprzestaniu dostarczania jej do organizmu, kiedy
to rezerwa w wątrobie się wyczerpie.
Niedobór witaminy A, doprowadza organizm do stanu dużej wrażliwości na wszelkie infekcje,
kurzej ślepoty, keratynizacji nabłonków (oka, dróg oddechowych, dróg pokarmowych, rogówki)
Bardzo duże ilości witaminy A dostarczane przez bardzo długi okres czasu, także mogą
prowadzić do zaburzeń, związanych z zatruciem. Będą związane z nadmierną stymulacją
komórek, tam, gdzie działa witamina.
Produkty spożywcze najbogatsze w witaminę A są pochodzenia zwierzęcego jak wątróbka, oleje
z wątroby ryb, jaja, mleko i produkty mleczne.
Produkty roślinne nie są bogatym źródłem witaminy A ale za to karotenoidów i są to między
innymi, szpinak, marchew.. itd.
Działanie:
WITAMINA B1
( Tiamina)
Opis:
Niedobór witaminy powoduje chorobę znaną jako
beri-beri.
Nazwa ta odnosi się do owcy i nawiązuje do
deformacji kończyn dolnych u chorych na beri-beri,
których postawa upodabnia się do owczej.
W roku 182 zaobserwowano, że choroba ta dotyka wielu marynarzy oraz, że ma ścisły związek
ze złym odżywianiem, ponieważ po dodaniu do diety ryżu, mięs, warzyw i chleba w większości
przypadków symptomy beri-beri ustępowały.
Tiamina ma prostą konstrukcję, jest zbudowana z grupy pirymidyny i grupą tiazolowej, z
połączeniem metylenowym.
Tiamina powszechnie występuje w pożywieniu, ale w niewielkich ilościach.
Najlepszymi źródłami tiaminy są wątroba, grzyby i otręby.
Tiamina jest wysoko wrażliwa na ciepło, oksydację, obecność siarczynu i promieniowanie
jonizujące.
Działanie:
112
Witamina ta wchodzi w skład koenzymu trójfosafatu tiaminy, biorącego udział w metabolizmie
energetycznym komórek, w cyklu kwasu tricarboksylowego i w wytwarzaniu pentoz.
Niedobór tiaminy powoduje uszkodzenia układu krwionośnego i nerwowego.
WITAMINA B2
(Ryboflawina)
Opis:
Ryboflawina została odkryta w roku 1932 przez Warburga i
Christiana.
Na początku była nazwana żółtym enzymem, ze względu na
budowę, nadającą jej żółtą fluorescencję.
Ryboflawina jest zbudowana ze struktury typu flawina
połączonej z rybozą.
Ryboflawina jest szeroko rozpowszechniona w królestwie zwierząt w mięsie i mleku w formie
FMN, oraz w królestwo roślin, w warzywach, jako FAD.
Ryboflawina jest odporna na ciepło, ale szybko jest wytracana w reakcjach alkalicznych i przez
promienie ultrafioletowe.
Działanie:
Ryboflawina współtworzy koenzymy mononukleotyd flawinowy (FMN) i dinukleotyd flawinoadeninowy (FAD), w których bierze udział w procesach utleniania i redukcji w komórkach,
transporcie hydrogenów w łańcuchu oddechowym mitochondrialnym, oraz w działaniach
antyoksydujących w komórkach.
WITAMINA B3
(Niacyna)
Opis:
Niedobór niacyny w pożywieniu prowadzi do
znanej pelagry, czyli rumienia lombardzkiego.
Doktor Goldberg jako pierwszy odkrył istotne
znaczenie tej witaminy oraz choroby
powodowane jej niedoborem wykazując, że
spożywanie posiłków zawierających tę proteinę
w znacznych ilościach leczy pelagrę.
Niacyna lub inaczej, witamina B3, są genetycznymi warunkami określenia kwasu nikotynowego i
nikotynamidy.
Witamina B3 znajduje się w wielu potrawach, szczególnie w chudym mięsie, w mięsie ptasim, w
rybach i suszonych owocach.
Niacyna w roślinach tworzy makroelementy trudno przyswajalne.
Działanie:
Witamina B3 wchodzi w skład 2 enzymów: NAD i NADP, obecnych we wszystkich komórkach.
113
Oba enzymy biorą udział łącznie w ponad 20 reakcjach, przy czym są szczególnie ważne dla
metabolizmu tłuszczów, glukozy i alkoholu.
Niacyna to jedyna witamina z grupy B posiadająca zdolność do wytwarzania własnych substancji
z aminokwasu, tryptofanu.
WITAMINA B6
Opis:
Witamina B6 występuje pod 3 postaciami:
pirydoksyna, pirydoksal i pirydoksamina
Pirydoksal został wyodrębniony z pirydoksyny w roku 1928, a w 1942 poznano w pozostałe
formy, pirydoksynę i pirydoksaminę.
Wszystkie 3 formy witaminy B6 są pochodnymi 2-metyl-3,5dihydroksymetylpirydyny.
Witamina ta jest obecna w prawie wszystkich pożywieniach, chociaż jest bardzo wrażliwa na
ciepło.
Jej przyswajalność jest wyższa w produktach zwierzęcych, niż w roślinnych.
Działanie:
Najbardziej aktywną postacią tej witaminy jest fosforan pirydoksalu; posiadający szeroki wachlarz
zastosowań:
 Koenzym licznych enzymów, uczestniczących w syntezie aminokwasów esencjalnych.
 Metabolizm protein i mocz
 Uwolnienie glukozy z glikogenu
 Biosynteza sfingolipidów w mielinach
 Modulowanie receptorów dla hormonów steroidowych
114
WITAMINA B12
(Cyjanokobalamina)
Opis:
Witamina B12 jest ostatnią poznaną
witaminą.
Jej bioprzyswajalność jest ściśle
uzależniona od obecności kwasu
chlorowodorowego
w
żołądku,
pozwalającego na uwolnienie protein,
z którymi jest połączona, oraz od
czynnika Castl’a, wydzielanego przez
komórki żołądka, bez którego witamina
ta nie może być wchłonięta w jelitach.
Witamina B12 zawiera grupę
związków o zawartości 4 pierścieni
pirolowych połączonych mostkami kobaltowymi, które stanowią aktywne centrum witaminy.
Najczęściej występujące przyczyny niedoboru witaminy B12 nie są zależne od jej ilości w
pożywieniu, ale od braku wytwarzania kwasu chlorowodorowego lub od czynnika wewnętrznego.
Występuje tylko w produktach pochodzenia zwierzęcego, szczególnie w jajach, wątrobie,
płucach, mleku, rybach i serach.
Flora jelitowa potrafi także wytwarzać tę witaminę, jednak w postaci niepozwalającej na jej
wchłonięcie.
Działanie:
Funkcje witaminy B12 są ściśle związane z cyklem metylacji.
115
WITAMINA C
Opis:
Kwas askorbinowy lub witamina C, był pierwotnie
znany jako lek przeciw szkorbutowi. Pierwszy opis tej
choroby pochodzi z roku 1550 i dotyczy
podróżujących oraz odkrywców, niespożywających
owoców i warzyw. 250 lat temu marynarze, którzy
zaciągali się na wielkie przeprawy morskie, często
umierali na szkorbut. Jedynie krótkie przeprawy przez
Morze Śródziemne nie powodowały ryzyka tej choroby. W 1757 roku odkryto zależność między
brakiem witaminy C w diecie a szkorbutem.
Czynnik przeciwszkorbutowy jest związany z sześcioma atomami węgla, podobnie jak glukoza,
ale pierwotnie był nazywany heksauronowym.
Witamina C jest wysoce wrażliwa na utlenienie w cieple i na warunki atmosferyczne, jak również
na środowisko kwaśne.
Witamina C stanowi czynnik redukcyjny, który bierze udział w reakcjach zewnątrz- i
wewnątrzkomórkowych. Czasami wspomaga enzymy w wykonywaniu ich funkcji, ale w
większości działa jako antyoksydant, ponieważ stanowi donor elektronów.
Ostatnie zalecenia dotyczące witaminy C zostały opracowane w roku 2000, poprzez zwiększenie
ZDD w stosunku do roku 1989.
10 ml dziennie wystarczy, aby uniknąć szkorbutu, ale poziom ten nie zapewnia wystarczających
rezerw; dlatego zalecona dawka dla dorosłych została ustalona na 75 mg dla kobiet i 90 dla
mężczyzn. Witamina C jako jedyna jest zalecana w większej ilości dla palaczy, którzy powinni
spożywać ją w ilości o 35 mg większej (dziennie), ze względu na mniejsze stężenia kwasu
askorbinowego zaobserwowane w ich surowicy.
Działanie:
 Jako substancja antyoksydacyjna, witamina C szybko traci elektrony, przez co jest dobrym
czynnikiem redukcyjnym. Może reagować z wolnymi rodnikami, usuwając potencjalnie
toksyczne gatunki tlenu reagującego. W komórkach i płynach biologicznych witamina C
pomaga w zapobieganiu uszkodzeniom tkanek, zapobiegając oksydacji LDL. Udział witaminy
C jest też niezbędny w tworzeniu kolagenu. Kolagen jest to główna proteina, od której zależy
spójność tkanki, ponieważ odpowiada za utrzymanie jedności komórek.

Jest to szczególnie istotne dla tworzenia ścianek tętniczych.

Oprócz powyżej opisanych, dwóch funkcji, witamina C ma jeszcze inne działania, często
mniej znane. W sytuacjach stresowych, gruczoły nadnerczy zawierają więcej witaminy C niż
jakikolwiek inny organ, uwalniając ją razem z hormonami do krwi podczas stresu, chociaż
powód nie został jeszcze poznany.

Jeżeli chodzi o rolę witaminy C jako leku na zwykłe przeziębienie, badania wspierające tę
hipotezę są kontrowersyjne i często dyskutowane. Witamina C nie leczy ani nie zapobiega
przeziębieniu, ale w trakcie badań okazało się, że grupa osób przeziębionych, która
przyjmowała co najmniej 1 g witaminy C dziennie, szybciej wyzdrowiała w stosunku do grupy
porównawczej. Jako możliwe wyjaśnienie takich wyników można przyjąć, że przy zakażeniu
nosowym witamina C ma działanie antyhistaminowe.

Ostatnie zalecenia dotyczące witaminy C zostały opracowane w roku 2000, poprzez
zwiększenie ZDD w stosunku do roku 1989.
116
10 ml dziennie wystarczy, aby uniknąć szkorbutu, ale poziom ten nie zapewnia
wystarczających rezerw; dlatego zalecona dawka dla dorosłych została ustalona na 75 mg
dla kobiet i 90 dla mężczyzn. Witamina C jako jedyna jest zalecana w większej ilości dla
palaczy, którzy powinni spożywać ją w ilości o 35 mg większej (dziennie), ze względu na
mniejsze stężenia kwasu askorbinowego zaobserwowane w ich surowicy.
117
WITAMINA D
Opis:
Pierwszy naukowy opis witaminy datuje się na okres
XVII wieku i do grupy witamin zaklasyfikowano ją
przez przypadek, jako ze formą aktywną witaminy D,
jest hormon, który może być syntetyzowany z
cholesterolu.
Aby organizm mógł zsyntetyzować dziennie pewną
ilość witaminy D i nie traktować jej tylko, jako
komponentu odżywczego wymaga ona promieni UV.
Właściwości:
Objawami niedoboru witaminy D są takie same jak przy niedoborze wapnia, krzywica u dzieci,
miękkie i łamliwe kości, deformacje układu kostnego.. U osób starszych objawia się w formie
osteomalacji, która powoduje obniżenie gęstości kości.
Nadmiar witaminy D, powoduje efekt odwrotny do niedoboru, powodując hiperkalcemii, związanej
ze zwiększeniem absorpcji wapnia, który to wnika do tkanek miękkich, jak nerki i naczynia
krwionośne i sprzyja arteriosklerozie (stwardnienie tętnic).
Witamina D znajduje się tylko w niektórych pokarmach i w bardzo niewielkich ilościach, jak w
żółtko jaja, tłustych rybach, wątrobie, mleku..
Działanie:
Witamina D odgrywa bardzo ważną rolę w homeostazie wapnia i fosforu w organizmie człowieka
a także w różnicowaniu się komórek.
Witamina D działa w:
Jelicie cienkim, wspomagając transport aktywny wapnia,
Nerkach, podnosząc absorpcję zwrotną wapnia i fosforu,
Kościach, regulując mobilizację i składowanie wapnia i fosforu.
WITAMINA E
Opis:
Witamina E została odkryta w roku
1922 jako związek rozpuszczalny w
tłuszczach,
składnik
olejków
roślinnych
potrzebnych
do
rozmnażania
szczurów.
Jego
działanie „antysterylizujące” zostało
nazwane tokoferol, z greckiego
(tokos= poród) y ( pherein= nosić).
Wydzielono
cztery
tokoferole,
nazwane: alfa, beta, gamma y delta.
118
Witamina E stanowi 2 rodziny biologicznie aktywnych związków: tokoferole i tokotrienole (o
szerokim zastosowaniu, z nasyconymi łańcuchami bocznymi).
W procesach oksydacji witamina E jest w większej ilości wydalana przez odbyt, niż przez drogi
moczowe.
Zalecana dawka witaminy E jest określana dla alfa- tokoferolu, ale może pokrywać się z innymi
postaciami występowania witaminy E. Osoby spożywające w dużych ilościach kwasy tłuszczowe
wielonienasycone powinny dostarczać organizmowi większych ilości witaminy E, pomimo, że
potrawy bogate w kw. tł. wielonienasycone zawierają znaczne ilości tej witaminy.
Działanie:
Podstawową funkcją witaminy E jest działanie antyoksydacyjne po rozpuszczeniu w tłuszczach.
 Ze względu na występowanie w błonach biologicznych, chroni kwasy tłuszczowe
wielonienasycone zawarte w fosfolipidach błony przed degradacją oksydacyjną i oczyszcza
organizm z wolnych rodników.

Działa w połączeniu z innymi układami obronnymi komórek (dysmutaza ponadtlenkowa,
peroksydaza glutationowa, reduktaza glutationowa...) które także zależą od innych
składników odżywczych, dlatego funkcja antyoksydacyjna witaminy E jest uzależniona od
zawartości innych składników w pożywieniu, np. selenu, z którym działa w sposób
synergiczny. Funkcje antyoksydacyjne witaminy E są związane z ochroną przed stresem
oksydacyjnym, a przez to także przed starzeniem.

Inną funkcją witaminy E, nad którą aktualnie są prowadzone badania, jest jej udział we
wzmocnieniu aktywności fizycznej i seksualnej.
ZIELONA HERBATA
(Camelia thea)
Opis:
Niewielki krzew herbaciany, wiecznie zielony,
liściasty, o białych kwiatach z okrągłymi listkami. W
kielichu znajduje się od 6 do 9 płatków lekko
połączonych z podstawą wieloma nitkami. Owoce
herbaty są małe i zdrewniałe, w formie kapsułki,
zawierają nasiona. Herbata jest uprawiana w wielu
odmianach, w tym jako hybrydy.
Drzewo herbaty występuje w warunkach naturalnych
w lasach tropikalnych Indii (w prowincji Assam) i we wschodniej części Chin. Aktualnie znaczne
ilości herbaty uprawia się na Sri Lance, w Indiach, w Chinach i w krajach Azji południowowschodniej. Roślina została także wprowadzona do uprawy w tropikalnej części Afryki.
Substancje czynne:
Podstawy ksantynowe (metyloksantyny): głównie kofeina, czyli teina (3-4%), teofilina teofilina,
teobromina, adenina i ksantyna. Taniny katechinowe ( 8-25%), występują częściowo jako wolna
związki, a częściowo, w połączeniu z metyloksantynami. Znaczne ilości flawonoidów ( kenferol,
kwercetyna, miricetyna). Kwasy karboksylowe fenolowe: chlorogenowy, gulasowy. Śladowe ilości
olejku eterycznego; sole mineralne, witaminy C i B; enzymy: proteaza.
Działanie:
Herbata wpływa stymulując na układ nerwowy i sercowo-oddechowy.
119
Ma także efekt dodatnio inotropowy, ponieważ zwiększa siłę i częstość skurczu sercowego i
naczyń wieńcowych, a ponadto powoduje rozluźnienie mięśni gładkich, w szczególności na
poziomie oskrzeli, moczowodu i dróg żółciowych. Stymulują skurcze mięśni i mają działanie
diuretyczne.
Flawonoidy i proantocyjany są odpowiedzialne za działanie witaminy P (tonizujące i ochronne dla
naczyń), ściągające i w małym stopniu redukujące tłuszcz i cholesterol, są też czynnikiem
przeciwzakrzepowym.
Przeciwwskazania:
Należy unikać ich używania w przypadku nerwowości, bezsenności, częstoskurczu lub
nadciśnienia.
ZIELONA KAWA
(Coffea robusa)
Opis:
Zielona kawa pochodzi z okolic rzeki Kongo w Afryce.
Jest bardzo podobna do Coffea arabica. Rośnie także
na równinach i krzyżuje się z kawą arabską i
nazywana jest Arabusta. Jej gałęzie pochylają się do
ziemi tworząc swego rodzaju parasol. Kwitnie całym
rokiem, ziarna są małe i okrągłe, bogate w kofeinę.
Właściwości:
Aktywnym składnikiem zielonej kawy jest ekstrakt
fenolowy bogaty w kwas chlorogenowy (min. 45%)
Działanie:
Kwasy chlorogenowe działają w dwojaki sposób:
1- z jednej strony kwas chlorogenowy jest w stanie zatrzymać absorpcję glukozy na poziomie
błony komórkowej enterocytów (komórki emidermalne jelita, poprzez które następuje wchłanianie
składników odżywczych pokarmu)
W blaszce właściwej enterocytu, w świetle jelita, znajdują się zagłębione „bomby Na/K”; biorąc
pod uwagę, że glukoza jest molekułą hydrofilną i nie może przejść przez błonę jelita bez
przenośnika, musi wykorzystać, bramę Na/K, jako system transportu aktywnego, wymieniając
cząsteczkę glukozy na Na.
120
Kwas chlorogenowy zaburza tę wymianę jonową w kanale Na/K w związku z czym także
wymianę glukozy na Na, co w konsekwencji prowadzi do redukcji możliwości transportu glukozy
do wnętrza enterocytu.
Badania wykazały, żen na każdy 1nM kwasu chlorogenowego obserwuje się 80% redukcję
wchłaniania glukozy.
Światło jelita
Krew
Ácido
Clorogénico
Enterocyt
2- Glukozo- 6- fosfataza jest enzymem wątrobowym, który katalizuje następującą reakcję:
Glokozo- 6 fosfataza + H2O glokoza + Pi
Enterocyt
Kwas chlorogenowy i/ lub jego pochodne mogą zapobiec w sposób odwracalny, linowy i
konkurencyjny Glukozo- 6 –fosfatazę, i dodatkowo redukują działanie hormonu Glukagonu.
121
Reduce la actividad del glucagón
Inhibe la glucosa
6 fosfatasa
Kwas chlorogenowy hamując katalizę glukozo- 6- fosfatazy, powoduje, że glukoza jest
gromadzona w komórce a jej wydzielanie z wątroby do krwi, jest niewielkie; poza tym dzięki
glukozo- 6- fosfatazie jest tworzony w wątrobie glikogen w większej ilości, co zapobiega
obniżeniu ryzyka glikemii.
Hamuje uwalnianie glukozy we krwi
Zwiększa dostarczanie G6P i glikogenu
Zmniejsza glikemię
122
Zwiększa
lipolizę
Wnioski:
1- obniża się przechodzenie glukozy do wnętrza komórki poprzez dwa rodzaje
mechanizmów:
a- hamowanie absorpcji glukozy przez blaszkę podstawową enterocytów
b- odwracalne hamowanie glukozo-6- fosfatazy a tym samym zmniejszenie glikogenolizy
(przejście glikogenu w glukozę)
2- W związku ze zmniejszeniem koncentracji glukozy we krwi, organizm, aby utrzymać
odpowiednią zawartość cukru we krwi, uruchamia lipolizę, aby drogą spalania odłożonej tkanki
tłuszczowej otrzymać glukozę.
ŻEŃ-SZEŃ
(Panx ginseng)
Opis:
Nazwa, Panax, pochodząca od greckiego słowa „panaceum”, które
oznacza „środek leczący wszystko”. Zaś nazwa żeń-szeń,
pochodzi od chińskiego słowa „jen-shen”, które oznacza „w postaci
człowieka” lub „człowiek- korzeń”, ponieważ jego budowa
wyglądem przypomina sylwetkę człowieka.
Należy do rodziny araliowatych, a część, którą się używa,
występuje w postaci sproszkowanej.
Podstawowe składniki aktywne:
Ginsenozydy (saponiny triterpenowe): znajdują się w korzeniu w proporcji 2-3%. Dzieli się je na
dwie grupy:
- Kwaśne
- Obojętne
Tłuszcze (0,05%)
Inne: glicynę, oligoelementy, witaminy B i C, kwasy organiczne, enzymy, aminokwasy itd.
Działanie:
Żeń-szeń jest używany w azjatyckiej medycynie tradycyjnej, jako tonizujący i regenerujący.
Uważa się go za roślinę „adaptującą się”, tzn. Której aktywne działanie jest w stanie stymulować
niespecyficzną regenerację organizmu przy dużym wysiłku. To oznacza, że efekt jego działania
„dopasowuje się” do sytuacji, a ta sama substancja może działać w różny sposób, w zależności
od potrzeby i kondycji, w jakiej organizm się znajduje.
Charakterystyka rośliny „adoptującej się”:
Posiadanie działania łagodzącego, normalizującego i regulującego
Działanie ogólne, niespecyficzne
Działanie poprzez wiele różnych faktorów metabolizmu
Nie powoduje żadnego efektu ubocznego, nie powoduje zaburzenia fizjologii organizmu.
Podstawowe działanie farmakologiczne:
123
Na poziomie Somatycznego Układu Nerwowego: podnosi odporność na zmęczenie i stres;
polepsza pamięć. Podwyższa poziom dopaminy i obniża serotoniny i wolnych rodników.
Na poziomie przewodu pokarmowego: relaksuje, łagodzi zapalenia i osłania wrzody.
Na poziomie immunologicznym: Polisacharydy są odpowiedzialne za działanie immunologiczne,
stymuluje gromadzenie neutrofili i odpowiedź immunologiczną.
Na poziomie biosyntezy DNA i RNA: może wzmożyć biosyntezę RNA na poziomie wątrobowym i
nerkowym. A także DNA na poziomie rdzenia
Na poziomie hematologicznym: redukuje koagulację krwinek i nadciśnienie.
ŻURAWINA
Opis:
Surowcem leczniczym
jest owoc żurawiny Fructus Oxycocci, który do
spożycia nadaje się najlepiej po uprzednim
przemrożeniu. Dzięki licznym związkom
aktywnym biologicznie, owoce mają
różnorodne zastosowanie w lecznictwie (układ
odpornościowy, sercowo-naczyniowy,
pokarmowy, profilaktyka zakażeń dziąseł i
infekcji H. pylori) i suplementacji (głównie
witaminy C oraz antyoksydantów).Infekcje
cewki moczowej oraz pęcherza moczowego
są częstym problemem, zwłaszcza wśród kobiet. Obecnie coraz częściej przepisuje się z tego
powodu antybiotyki, które przecież nie są obojętne dla organizmu, niszczą naturalną florę
bakteryjną. Są sytuacje, kiedy antybiotyk jest jedynym wyjściem i nie należy go unikać, można
jednak próbować zapobiegać kolejnym zakażeniom dróg moczowych – które nierzadko mają
charakter nawracający – poprzez odpowiednią profilaktykę, m.in. spożywanie preparatów
żurawiny.
Działanie:
Owoce żurawiny zawierają substancje kwaśne, m.in. kwas benzoesowy, działający jak naturalny
konserwant, który obniża pH moczu, czyniąc środowisko dróg moczowych nieprzyjaznym dla
patogenów. Jeszcze do niedawna uważano, że to właśnie ten mechanizm odpowiada za
dobroczynne właściwości rośliny. Nowsze badania ukazały jeszcze inne przyczyny. W soku
żurawin występuje wysokocząsteczkowa, nieulegająca dializie substancja NDM (non-dializable
material), utrudniająca adhezję drobnoustrojów chorobotwórczych do błon śluzowych człowieka.
Trwają badania nad zastosowaniem żurawin w stomatologii (ochrona dziąseł) oraz gastrologii
(śluzówka żołądka w kontekście obecności H. pylori).
W owocach żurawiny amerykańskiej Vaccinium macrocarpon (w literaturze pojawia się tylko ten
gatunek, a nie nasza żurawina błotna) wykryto proantocyjanidyny (PAC), związki z grupy
flawonoidów, posiadające tzw. podwójne wiązania cząsteczkowe typu A (A-type linkage).
Również one budują niewidzialną warstwę na powierzchni naszych nabłonków, uniemożliwiając
przyleganie bakteriom E. coli, często powodującym infekcje układu moczowego. Uniemożliwia to
im namnażanie się, jednocześnie zwiększając wydalanie z moczem. W świetle badań prof. Terri
Camesano, PAC zmieniają też kształt cząsteczek bakterii z pałeczkowatych na kuliste oraz ich
ściany komórkowe, co także uniemożliwia patogenom rozwój. Przy wyborze żurawinowego
suplementu warto więc zwrócić uwagę na zawartość PAC w preparacie, jeśli zdecydujemy się na
gotowy produkt.
Żurawiny nie są same w sobie środkiem leczniczym w stanach zapalnych dróg moczowych,
mogą jednak wspomagać terapię. Głównym ich zadaniem jest profilaktyka, w której sprawdzają
124
się bardzo dobrze.
Przeciwskazania:
Według zaleceń Brytyjskiego Komitetu do Spraw Bezpiecznych Leków z roku 2004, pacjenci
przyjmujący warfarynę nie powinni spożywać żurawiny, ze względu na prawdopodobny wzrost
ryzyka krwawień. Osoby chore na cukrzycę powinny unikać produktów z owoców zawierających
wysoki poziom cukru. Badania wskazują, że spożywanie znacznych ilości soku z żurawin może
przyczyniać się do wzrostu ryzyka wystąpienia kamicy nerkowej, ze względu na obecne w
surowcu szczawiany, wykazujące w dużym stężeniu te i. Zaleca się szczególną ostrożność przy
spożywaniu żurawinowych produktów u osób już chorujących na kamicę nerkową. Są też jednak
doniesienia o hamującym wpływie tych owoców na formowanie się kamieni nerkowych.
Szczawiany hamują jelitowe wchłanianie wapnia, więc żurawina nie jest wskazana u osób
cierpiących na jego niedobór (np. w osteoporozie). W przypadku zwężenia dróg moczowych (np.
rak prostaty), należy zachować ostrożność, ze względu na ryzyko niedrożności
125
BIBLIOGRAFIA
1. R. San Martín casamada. 1997. Tratado de Farmacognosia. Edit. Científico-Medico.
2. Pió Font Quer, 1998. Plantas medicinales. El Dioscórides Renovado, Edit. Labor
3. G.E. Trease y W.C. Evans. 1996. A textbook of pharmacognosy. Bailliere. Tindall and
cox. Londres.
4. J. Bruneton. 1991. Elementos de Fitoquímica y de Farmacognosia. Edit. Acribia, S.A.
5. Colegio Oficial de Farmacéuticos de Bizcaia. Vademécum de prescripción. Plantas
medicinales.
6. Tratado de Fisiología Médica Guyton
7. www. Infito.com ( Centro de investigacion sobre Fitoterapia)
8. www.plantasmedicinales.org
9. www.fitoterapia.net/vademecum/plantas
10. www.lanaturalezanet.net
11. www.ecovisión.cl
12. www.infomed.sld.cu
13. www.webcolombia.com/plantascurativas
14. www.produna.com
15. www.ubvirtual.com
16. www.saota.org
17. www.cfnavarra.es
18. www.bosleymc.com
19. www.uned.es
20. Abstract/ Fitoterapia 2000 Aug;71 Suppl 1:S1-5 (Dpto. Of Experimental Pharmacology,
University of Napoles Federico II, via D. Montesano 49, Napoles, Italy)
21. Abstract/ Clin pharm Ther 2003 Feb;28(1):5-15 (Hartford Hospital, Hartford CT, USA,
School of Pharmacy, University of Connecticut, Storrs, CT, USA)
22. Abstract/ Am J Chin Med 2002;30(2-3):187-94 (Tang Center for Herbal Madicine
Research, Departament of Anesthesia and Critical Care, Pritzker School of Medicine,
University of Chicago, Illinois 60637, USA)
23. Abstract/ J Ethnopharmacol 2003 Jan;84(1):115-9 (Kampo and Pharmacognosy
Laboratory, Tsumara and Co., 3586 Yoshiwara Amimachi, Inashiki-gun, 300-1192,
Ibaraki, Japan)
24. Abstract/ J Fam Pract 2003 Jan;52 (1):20-1 (Dpto. Of Family Medicine, Universty of
Virginia Health Sciences Center, Charlottesville, VA USA)
25. abstract/ Arch Pharm Res 2001 Jun;24(3):214-8 (Kyung Hee University, School of
Pharmacy, Seoul, Korea)
26. Abstract/ Int J Obes Metab Disord 1999 Jan;23(1):98-105 (2ª Departament of Medical
Biochemistry, School of Medicine, Ehime University, Japan)
27. Abstract/ Eur J Clin Nutr 2000 Jul;54(7):527-9 (Dpt. Of Clinical Pathology, Asan Medical
Center and university of Ulsan College of Medicine, 388-1 Pungnap-dong, Songpa-gu,
Seoul 138-736, Korea)
28. Abstract/ Am J Clin Nutr 1999 Dec;70(6):1040-5 (Dpto. Of Phisiology, Faculty of
Medicine, University of Geneva
29. Abstract/ J Nutr 2001 Nov;131(11):2848-52 (Beltsville Human Nutrition Research
Center, Beltsville, MD 20705, USA)
126
30. Abstract/ Comp Biochem Physiol C 1968;85(1):17-9 (Tulp OL, Buck CL)
31. Abstract/ J Obes Relat Metab Disord 2000 Feb;24(2):252-8 (Institute of Phisiology,
University of Fribourg, Switzerland)
32. Abstract/ J Agric Food Chem 2002 Nov 20;50(24):7182-6 (Nutrient Requirements and
Functions Laboratory, Beltsville Human Nutrition Research Center, U.S., Maryland USA)
33. Abstract/ Physiologie 1989 Apr-Jun;26(2):111-29 (Sports Polyclinic, Bucharest,
Romania)
34. Abstract/ Food Addit Contam 1991 May-Jun;8(3):237-48 (Chemistry Departament, The
University, Edimburgh, UK)
35. Abstract/ Br J Nutr 2001 Mar;85(3):317-24 (Human Nutrition Research Centre,
Departament of Biological and Nutrirional Sciences, university of Newcastle, UK)
36. Abstract/ J Nutr 1990 Apr;120(4):353-60 (Division of Food Science, National Institute of
Health and Nutrition, Tokyo, Japan)
37. Abstract/ Fitoterapia 2000 Aug;71 Suppl 1:S73-82 (Dpto. Of Pharmaceutical and
Toxicological Chemistry, Study University of Napoles Federico II, Napoles Italy)
38. Abstract/ J Am Coll Nutr 2001 Dec;20(6):591-8 (Dpto. Of Biological Sciences, Purdue
University, West Lafayette, Indiana USA)
39. Abstract/ Mol Aspects Med 1997;18 Suppl:S1-6 (Dpto. of Biological Science, Purdue
University, West
40. Abstract/ Biochem Cell Biol 1992 Jun;70(6):390-403 (Dpto. of Biology, University of
Michigan, Ann Arbor 48109-1048)
41. Abstract/ Free Radic Biol Med 2002 Sep 1;33(5):627-38 (Dpto. of Pharmacology and
Neuroscience, University of North Texas Health Science Center at Fort Worth, USA)
42. Abstract/ Free Radic Res 2002 Apr;36(4):389-97 (Oy Jurilab Ltd, Kuopio, Finland)
43. Free Radic Res 2002 Apr;36(4):445-53 (Centre for Molecular Biology and Medicine,
Epworth Medical Center, Richmon Australia)
44. Abstract/ Proc Nutr Soc 2003 Feb;62(1):37-43 (Medallion Laboratories, Minneapolis,
MN, USA)
45. Abstract/ Br J Nutr 2002 May;87 Suppl 2:S255-9 (Unit of Pharmacology, metabolism,
Nutrition and Toxicology, School of Pharmacy University Catholique de Louvain,
Brussels, Belgium.)
46. Abstract/ Br J Nutr 2002 May;87 Suppl 2:S261-4 (Hugh Sinclair Unit of human Nutrition,
Department of food Science and Technology University of reading, UK)
47. Abstract/ J. Ethnopharmacol 2002 Jul; 81(2):145-54 ( Dpto. Biomedicina Molecular,
México)
48. Abstract/ J. Ethnopharmacol 2000 Aug;71(3): 465-72 ( Dpto. Of biology, University Ben
Abdellabat, Fez, Morocco)
49. Abstract/ J. Hum Nutr Diet 2001 jul; 14(3): 243-50 ( Dpto of Ultrasound, Medical Center
Charlottenlund, Trunnevange, Denmark)
50. Abstract/ Biofactors 2000; 13(1-4): 141-6 ( Dpto, of Food and Nutritrion, Sumiyoshi,
Japan)
51. Abstract/ J. Ethnopharmacol 1989 Nov;27 (1-2): 1-6 ( Dpto. Farmacología y
farmacotecnia, Facultad de Farmacia, Universidad de Valencia, Spain)
52. abstract/ Fitoterapia 2000 Aug; 71 Suppl 1:S73-82 ( Dpto of Pharmaceutical and
Toxicological Chemistry, Nápoles, Italy)
53. Abstract/ J. Nutr 1990 Apr; 120 ( 4) : 353-60 ( Division of Food Science, Tokyo, Japan)
54. Abstract/ Br. J. Nutr 2001 Mar; 85 (3): 317-24 ( Human Nutrition Research, Dpto of
Biological and Nutritional Sciences, University New Castle, UK)
55. Abstract/ Food Addit Contam 1991 May- Jun; 8(3): 237-48 ( Chemistry Departament,
The university, Edinburgh, UK
56. Abstract/ Biofactors. 2000;13(1-4):25-8 ( Division of bioresource and bioenvironmental
Sciences, Graduate School Kyushu University, Fukuoka, Japan.)
127
57. Abstract/ Biosci Biothecmol Biochem. 1999 Jan; 63(1):111-9 ( Dpto of Food Science and
Thecnology, Faculty of Agriculture, Kyushu University, Fukuoka, Japan.
58. Abstract/ Biochim Biophys Acta. 1998 feb 23;1390(3):313-22 ( Dpto of Human Biology,
Maastricht University, MD Maastricht, the Netherlands.)
59. Abstract/ Minerva Med. 1997 Sep;88(9):343-53 ( Cattedra di Angiologia, Universita degli
Studi, Trieste)
60. Abstract/ Arch Mal Coeur Vaiss. 1992 Sep;85 Spec No 2:175-80 ( Hospital Boucicaut,
Paris)
61. Abstract/ Atherosclerosis. 1975 Jul-Aug;22(1):103-9 ( Bordia A, Arora SK, Khotari LK,
Jain KC, Rathore BS, Rathore AS ube MK, Bhu N.)
62. Abstract/ Atherosclerosis. 1978 Feb;29(2):125-9 ( Jain RC, Konar DB)
63. Abstract/ Arzneimittelforschung.1994 May;44(5):614-7 (Institute of Physiology I,
University of tubingen, Fed. Rep. Of Germany)
64. Abstract/ Indian J Exp boil 2001 jul;39(7):660-7 ( Augusti KT, Narayanan A, Pillai LS,
Ebrahim RS, Sivadasan R, KR, Subha I, Abdeen S, Nair SS)
65. Abstract/ Ann Med. 1995 Feb;27(1):63-5 ( Institute of Experimental Cardiology, Russian
Academy of Medical Sciences Moscow).
66. Abstract/ Atherosclerosis. 1999 May; 144(1):237-49 ( Institute for transfusion Medicine
and Immunohematology, university Charite of the Humbolt University, Berlin, Germany.)
67. Abstract/ J Nutr, 2001 Mar;13(3s):994S-9S ( Dpto. of Pharmacology, School of
Pharmacy Úniversity , Madrid , Spain)
68. Abstract/ Clin Physiol Biochem 1986;4(2):143-9 ( Detre Z, Jellinek H, Miskulin M, Robert
AM)
69. Abstract/ Arzneimittelforschung 1991 Sep;41(9):905-9 ( Consiglio Nazionale delle
Ricerche, Institute of Clinical Physiology, Pisa Italy)
70. Abstract/ Pharmacol Res 1995 Mar-Apr;31(3-4):183-7 (CNR Institute Physiology, Pisa,
Italy)
71. Abstract/ Phytother Res. 2003 May; 17 (5); 546-8 ( Dpto. of Pharmaceutical
Science,Kansai College of oriental Medicine)
72. Abstract/ Phytother Res. 2003 Apr;17(4):368-71. (Institute of Chemistry, Faculty of
Natural Sciences, University of Novi Sad, Trg Dositeja Obradovica 3, 21000, Novi Sad,
Yugoslavia.)
73. Abstract/ Arch Pharm Res. 2002 Dec;25(6):860-4. (Microbiology and Clinical
Microbiology Department, Faculty of Medicine, Suleyman Demirel University, Isparta,
Turkey).
74. Abstract/ Arch Pharm Res. 2002 Apr;25(2):154-7. (College of Pharmacy, Kangwon
National University, Chuncheon, Korea.)
75. Abstract/ Planta Med. 2000 Dec;66(8):687-93 (Istituto del C.N.R. per lo Studio delle
Sostanze Naturali di Interesse Alimentare e Chimico-Farmaceutico, Valverde, CT, Italy).
76. Abstract/ Int J Hyg Environ Health. 2003 Jun;206(3):217-21. (Institute of Hygiene and
Social Medicine, Leopold-Franzens-University of Innsbruck, Fritz-Pregl-Str. 3, A-6010,
Innsbruck, Austria.)
77. Abstract/ Vet Rec. 2003 May 3;152(18):555-7 (First Medical Clinic for Ungulates and
Small Animals, University of Veterinary Medicine Vienna, Veterinarplatz 1, A-1210
Vienna, Austria)
78. Abstract/ Food Chem Toxicol. 2002 Nov;40(11):1669-75. (Food Technology and Dairy
Departments, National Research Center, Dokki, Cairo, Egypt).
79. Abstract/ Pharmacol Res 1995 Mar- April; 31( 3-4): 183-7 ( CNR Institute of Clinical
Physiology, Pisa, Italy)
80. Abstract/ Acta Physiol Pharmacol Bulg 1990; 16(3): 50-4 ( Institute of Physiology,
Bulgarian Academy of Sciences, Sofia.)
81. Abstract/ Arzneimittelforschung 1994 May; 44(5): 592-601 ( Instituto Chimico
Farmaceutico Tossicologico, Milan, Italy.)
128
82. Abstract/ Minerva Cardioangiol 1999 Jan- Feb; 47( 1-2): 39-46 ( Constantini A, De
Bernardi T, Gotti A.)
83. Abstract/ Life Sci 2003 Apr 25;72(23):2659-67 (Dpto. of physiology, division of Crude
and Herbal Medicine, Medical University, Kashihara, Nara 634-8521, Japan)
84. Abstract/ J. Ethnopharmacol 1999 Dec 15; 68(1-3): 335-8 ( Dpto. Sistemas Biológicos,
UAM- Xochimilco, México D:F México)
85. Abstract/ Pharmacol Res Común 1988 Dec;20 Suppl 5:71-4 ( Dpto de di Scienze
Farmaceutiche, Universitadi Modena, Italy)
86. Abstract/ Med Sci Monit 2001 May; 7 Suppl 1:316-20 ( Institut fur Biochemie,
Uniersitatsklinikum Leipzig, Germany)
87. Abstract/ Phytomedicin 2002 Dec; 9(8): 694-9 ( Hugh Sinclair Unit of Human Nutrition,
The University of reading, UK)
88. Abstract/ Wien Med Wochenschr 1999; 149( 8-10): 241-7 ( Wegener T. Fintelmann V.)
89. Abstract/ Phytomedicine 2002 Dec; 9(8): 687-93 ( Pharmacology departament, Faculty
of Pharmacy, University of Seville, Spain)
129

produkty housediet i kiluva

Transkrypt

Podobne dokumenty