Ciężka resorpcja siekaczy szczęki jako wynik leczenia

Transkrypt

Opis przypadku / Case report
M. Bębenek, J. Kalukin
Severe resorption of maxillary
incisors as a result of
orthodontic treatment – case
report
Ciężka resorpcja siekaczy
szczęki jako wynik leczenia
ortodontycznego – opis
przypadku
Marcin Bębenek1 A B D E
Janusz Kalukin2 B D E
F
Wkład autorów: A Plan badań B Zbieranie danych C Analiza statystyczna D Interpretacja danych
E Redagowanie pracy F Wyszukiwanie piśmiennictwa
Authors’ Contribution: A Study design B Data Collection C Statistical Analysis D Data Interpretation
E Manuscript Preparation F Literature Search
1,2
Katedra i Zakład Ortodoncji ISWL UJCM w Krakowie
Chair and Department of Orthodontics, Institute of Stomatology, Medical Faculty of the
Jagiellonian University in Cracow
Streszczenie
Terapia ortodontyczna niesie za sobą ryzyko powikłań.
Jednym z nich jest problem resorpcji korzeni zębów. Jest to
zjawisko częste. Jednakże skrajne przypadki jak ten
przedstawiony w tym artykule są bardzo rzadkie. Na
występowanie resorpcji ma wpływ wiele czynników, sam
proces nie jest jednak do końca poznany, o czym świadczyć
może różny odsetek występowania resorpcji u pacjentów
z ośrodków leczniczych stosujących te same techniki. Celem
pracy jest przedstawienie problemu ciężkiej resorpcji korzeni
zębów jako powikłania po leczeniu ortodontycznym, na
przykładzie pacjentki leczonej przez okres 4 lat i 8 miesięcy
aparatami stałymi. Materiał i metody. Wykonano badanie
zewnątrz- i wewnątrzustne oraz analizę modeli, oceniono
zdjęcia pantomograficzne i cefalometryczne wykonane przed
i po leczeniu oraz wynik badania CBCT. Oceniono długość
1
2
Abstract
Orthodontic therapy carries a risk of complications. One
of them is the problem of root resorption. This is a common
phenomenon. However, extreme cases like the one presented
in this study are very rare. Resorption occurs as a result of
many factors, but the process itself has not been fully
comprehended so far as it is demonstrated by differing
resorption rates in patients treated in health care
establishment using the same techniques. The aim of the
study is to present the problem of severe root resorption
as a complication after orthodontic therapy discussing the
case of a female patient treated for a period of four years
and eight months with fixed appliances. Material and
methods. Extraoral and intraoral examinations and plaster
model analysis were performed, panoramic and cephalometric
radiographs were evaluated prior to and after the treatment,
lek. dent., specjalizujący się w ortodoncji / dentist, MSD, orthodontic postgraduate student
dr n. med. specjalista ortodonta / DDS, Ph.D., specialist in orthodontics
Dane do korespondencji/correspondence address:
Katedra i Zakład Ortodoncji ISWL UJCM
ul. Montelupich 4/108
31-155 Kraków
e-mail: [email protected]
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
284
Severe resorption of maxillary incisors as a result of orthodontic treatment – case report
korzeni, żywotność, ruchomość, oraz występowanie objawów
bólowych zębów siecznych szczęki. Wyniki. Analizując
dostępną dokumentację stwierdzono znaczne skrócenie
korzeni zębów siecznych szczęki, zwiększenie wychylenia
zębów siecznych w szczęce i żuchwie oraz pojawienie się
szpary infraokluzyjnej w wyniku przeprowadzonej terapii
ortodontycznej. Skrócenie korzeni zębów siecznych górnych
przekracza 1/3 ich długości, w porównaniu do stanu na
pantomogramie wykonanym przed leczeniem. Dokładna
ocena stopnia resorpcji możliwa jest tylko za pomocą badania
3D tomografią komputerową. Podsumowanie. W omawianym
przypadku za wystąpienie resorpcji odpowiadają następujące
czynniki: czas i metoda leczenia ortodontycznego; uraz
przedniej okolicy szczęki przed leczeniem ortodontycznym;
przyjmowanie leków przeciwpadaczkowych. Bębenek M,
Kalukin J. Ciężka resorpcja siekaczy szczęki jako wynik
leczenia ortodontycznego – opis przypadku. Forum Ortod
2013; 9: 284-96).
Nadesłano 5.07.2013
Przyjęto do druku 4.12.2013
Słowa kluczowe: resorpcja korzenia, leczenie
ortodontyczne, czynniki ryzyka
Wstęp
Terapia ortodontyczna ma na celu uzyskanie optimum
zarówno czynnościowego, morfologicznego jak i estetycznego
narządu żucia. Wprowadzenie aparatów stałych stworzyło
szansę uzyskania wyników, których nie można było uzyskać
za pomocą aparatów zdejmowanych. Jednocześnie liczba
komplikacji i powikłań jest znacznie większa w przypadku
stosowania aparatów stałych. Następstwem szybkiego
przesuwania zębów może być stan zapalny, zwyrodnienie
czy martwica miazgi, zapalanie dziąseł, rozrosty błony
śluzowej warg i policzków (1). Bardzo częstym powikłaniem
leczenia jest resorpcja korzeni zębów, nazywana
w piśmiennictwie ortodontycznie indukowaną zapalną
resorpcją korzeni zębów (Orthodontycally Induced
Inflammatory Root Resorption (OIIRR) i zaliczana jest do
resorpcji zewnętrznych (2).
Ciężka resorpcja charakteryzowana jest jako utrata ponad
1/3 długości korzenia. Taka utrata długości może już wpływać
negatywnie na długoterminowe utrzymanie zęba w jamie
ustnej po leczeniu ortodontycznym. Na występowanie
resorpcji ma wpływ wiele czynników np. czas leczenia,
kierunek ruchu zęba, rodzaj zastosowanych aparatów, oraz
kierunek wielkość siły działającej na zęby (3-10).
Indywidualne różnice w częstotliwości występowania
resorpcji wskazują także na wpływ czynników wewnętrznych
(11, 12). Poszczególne zęby charakteryzują się różną
skłonnością do występowania resorpcji nawet u tego samego
pacjenta - najbardziej narażone są zęby sieczne szczęki,
szczególnie boczne, następnie zęby sieczne żuchwy, po nich
as well as the CBCT outcome. The length, vitality, and mobility
of the roots as well as pain symptoms in the maxillary incisors
were evaluated. Results. When analyzing available medical
documentation, the following findings were made: a significant
shortening of the maxillary incisor roots, an increased
inclination of the maxillary and mandibular incisors and the
formation of infraocclusion caused by orthodontic treatment.
The roots of the upper incisors were shorter by more than
1/3 of their lengths as compared to the state presented in
a panoramic radiograph performed prior to the therapy.
The root resorption rate can only be assessed with the
use of a 3D CT examination. Summary. In the presented case
the following factors were found to be responsible for
resorption to occur: time and method of orthodontic
treatment, trauma of the frontal part of upper jaw incurred
before orthodontic treatment, and taking antiepileptic
medication. Bębenek M, Kalukin J. Severe resorption of
maxillary incisors as a result of orthodontic treatment
– case report. Orthod Forum 2013; 9: 284-96).
Received 5.07.2013
Accepted 4.12.2013
Key words: root resorption, orthodontic treatment, risk
factors
Introduction
Orthodontic treatment aims to achieve an optimum, both
functional and morphological as well as aesthetic, for the
masticatory system. The introduction of fixed appliances
created an opportunity to obtain such results as were
impossible to be achieved with the use of removable devices.
However, the application of fixed appliances results in
a significantly higher incidence of complications. Rapid
tooth movement may lead to inflammatory state,
degeneration or necrosis of the pulp, gingivitis, mucous
membrane hyperplasia of the lips and cheeks (1). A very
common complication of orthodontic treatment is dental
root resorption that is called in the literature Orthodontically
Induced Inflammatory Root Resorption (OIIRR) and is
classified as external resorption (2).
Severe resorption is characterized as a loss of more than
1/3 of the root length. Such root length loss may negatively
affect the long-term maintenance of the tooth in the oral
cavity after orthodontic treatment. Resorption results from
a number of factors such as, for instance, treatment duration,
tooth movement direction, orthodontic appliance type,
direction and the force that exerts action on the teeth (310). Individual differences in the incidence of resorption
also indicate an influence of internal factors (11, 12).
Individual teeth, even in the same patient, are characterized
by different predispositions to undergo resorption – the
teeth exposed at the greatest resorption risk are the maxillary
incisors, especially the laterals, the mandibular incisors, the
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
285
kły, później zęby przedtrzonowe, a najmniej zęby trzonowe
(3). U dorosłych pacjentów częściej dochodzi do resorpcji,
szczególnie zwiększone jest ryzyko w obrębie dolnych zębów
przednich (13). Zęby o nieregularnym kształcie także mają
większą predyspozycję do wystąpienia resorpcji w wyniku
leczenia ortodontycznego (13, 14).
Proces resorpcji można rozpatrywać również pod kątem
stopnia zaawansowania zmian. Rozróżnia się trzy stopnie
tego procesu. Pierwszy dotyczy resorpcji powierzchniowej
cementu z przebudową, gdzie tylko zewnętrzne warstwy
cementu korzeniowego ulegają resorpcji, a po zakończeniu
działania siły ulegają całkowitej regeneracji i przebudowie.
Kolejny stopień to resorpcja zębiny z naprawą, gdzie cement
i zewnętrzne warstwy zębiny są resorbowane i zwykle
naprawiane przez odkładanie cementu. Końcowy kształt
korzenia może być identyczny lub inny niż jego stan
początkowy. Trzeci stopień związany jest z resorpcją okrężną
wierzchołkową, gdzie pojawia się pełna resorpcja twardych
tkanek wierzchołka korzenia i jego ewidentne skrócenie.
Regeneracja tkanek pod cementem jest niemożliwa,
powierzchniowa zewnętrzna naprawa pojawia się
w warstwie cementu i z czasem ostre krawędzie korzenia
wyrównują się (2, 5, 13).
Cel pracy
Celem artykułu jest przedstawienie powikłania leczenia
ortodontycznego w postaci resorpcji zębów, na podstawie
przypadku pacjentki w wieku lat 15, u której leczenie
ortodontyczne było prowadzone przez okres 4 lat i 8 miesięcy
i skutkowało powikłaniem w postaci ciężkiej resorpcji zębów
siecznych szczęki.
canines, the premolars and, lastly, the molars (3). Root
resorption occurs more frequently in adults; especially there
is an increased risk of resorption within the lower anterior
teeth (13). Irregularly shaped teeth are more prone to root
resorption resulting from orthodontic treatment (13, 14).
Resorption can also be considered in terms of severity
of lesions. There are three stages of root resorption process.
The first one is related with cement resorption and surface
reconstruction, where only the outer layers of root
cementum are resorbed and after the force is removed, the
roots become fully regenerated. The next stage includes
dentin resorption with repair, where the cement and outer
layers of dentin are resorbed and usually repaired by the
deposition of cementum. The eventual shape of a dental
root may be identical to or different from its initial condition.
The third stage is connected with a circular apex resorption,
where the hard tissues of the root apex undergo resorption
and the root apex itself is evidently shortened. Regeneration
of tissue under the cement is impossible, the outer layer
of cementum is repaired and over time the sharp edges of
the root are smoothened (2, 5, 13).
Aim
The aim of this study is to present the dental root
resorption as a complication of orthodontic treatment,
based on the case of a 15-year-old female patient, who
underwent orthodontic treatment for a period of 4 years
and 8 months which resulted in a severe root resorption
of maxillary incisors.
Material and methods
Materiał stanowiła dokumentacja medyczna 15 letniej
pacjentki, w trakcie leczenia ortodontycznego. Analizowano
dokumentację wykonaną przed leczeniem ortodontycznym
w 2007 roku, na którą składają się modele, zdjęcia
pantomograficzne oraz cefalometryczne. Wykonano pełne
badanie przedmiotowe i podmiotowe oraz diagnostykę
radiologiczną w Uniwersyteckiej Klinice Stomatologicznej
w Krakowie w listopadzie 2012 roku. Analizę cefalometryczną
wykonano stosując zracjonalizowaną cefalometrię systemu
Kracovia (Kracovia Composite System), która jest
obowiązującą analizą w Katedrze Ortodoncji IS CMUJ (15).
The material comprised of medical documentation
compiled during orthodontic treatment of a 15-year-old
female patient. Medical documentation made before
orthodontic treatment in 2007 comprised of plaster models,
pantomographic and cephalometric X-ray pictures was
analyzed. A full medical examination and radiological
diagnostics was performed in the University Dental Clinic
in Cracow in November 2012. A cephalometric analysis was
conducted using the rationalized Kracovia System
Cephalometry (Kracovia Composite System), which is an
analysis applicable in the Department of Orthodontics of
the Dental Institute, Collegium Medicum, the Jagiellonian
University (IS CMUJ) (15).
Opis przypadku
Case report
Materiał i metody
Pacjentka lat 15 zgłosiła się na dyżur oddziałowy Poradni
Ortodoncji UKS w Krakowie z powodu braku oczekiwanego
efektu prowadzonego dotychczas leczenia ortodontycznego.
Z relacji pacjentki wynikało, że doszło do pogorszenia estetyki
i w związku z tym zdecydowała się na zmianę lekarza
A 15-year-old female patient presented during ward duty
hours of the Outpatient Orthodontic Clinic of the University
Clinic of Dentistry (UKS) in Cracow due to the lack of expected
effects of orthodontic treatment carried out to that date. The
patient said that due to the deterioration of the aesthetic
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
286
prowadzącego. Z wywiadu ogólnego ustalono, że pacjentka
cierpi na epilepsję. Pozostaje pod kontrolą medyczną,
a przyjmowane leki utrzymują stan pacjentki w stanie
bezobjawowym. Dodatkowo występuje obniżone napięcie
mięśni szkieletowych stwierdzone badaniem EMG
wykonanym w Uniwersyteckim Szpitalu Dziecięcym w KrakowieProkocimiu. W wywiadzie ustalono, że u pacjentki nie
występują żadne parafunkcje. Stwierdzono ustny tor
oddychania, a według relacji matki przed leczeniem
ortodontycznym tor oddychania był prawidłowy. Na
podstawie badania zewnątrzustnego (Ryc. 1) oceniono twarz
jako symetryczną z wydłużeniem dolnego odcinka, profil
wypukły, zmniejszenie kąta nosowo-wargowego, wargi
niekompetentne - przy próbie złączenia występowało
nadmiernie napięcie i wysunięcie górnej i dolnej wargi
względem linii estetycznej. W badaniu wewnątrzustnym
(Ryc. 2) stwierdzono dobrą higienę jamy ustnej, obustronnie
II klasę Angle’a, ujemny nagryz pionowy (-3,5 mm), ząb 21
side of her therapy she decided to change the doctor. It was
established in her medical history that she suffered from
epilepsy and remained under medical control and took drugs
which maintained the patient free from symptoms of the
disease. In addition, she had a reduced skeletal muscle tone
which was found during an EMG examination performed in
the Children's University Hospital in Cracow- Prokocim. It
was found in an interview that the patient did not experience
any parafunctions. She breathed through the mouth, and
according to the patient’s mother, she had breathed through
the nose before the orthodontic treatment. In an extraoral
examination (Fig. 1) her face was assessed as symmetrical
with an elongation of the lower part, a convex profile,
a reduced nasolabial angle, and with incompetent lips - when
the patient was trying to join the lips, overtension occurred
and protrusion of the upper and lower lip in relation to the
aesthetic line. An intra-oral examination (Fig. 2) showed
a good oral hygiene, ambilateral Angle Class II, negative
A
B
C
D
Ryc. 1. Zdjęcia zewnątrzustne: (a) en face z widocznym wydłużeniem dolnego odcinka twarzy; (b) profil lewy; (c) profil
prawy; (d) zdjęcie w uśmiechu, widoczny zgryz otwarty całkowity, ząb 21 ankylotyczny położony w infrapozycji.
Fig. 1. Extra-oral photos: (a) frontal face image with increased lower facial height; (b) left profile; (c) right profile; (d)
smile photo, skeletal open bite with infrapositioned ankylotic tooth 21.
FORUM
ORTODONTYCZNE
287
ORTHODONTIC
FORUM
Ryc. 2. Zdjęcia wewnątrzustne: (a) en face z widocznym zgryzem otwartym oraz zębem 21 w infapozycji;
(b) zdjęcie zgryzowe prawostronne; (c) zdjęcie zgryzowe lewostronne; (d) szczęka; (e) żuchwa.
Fig. 2. Intra-oral photos: (a) frontal photo, open bite with
infrapositioned ankylotic tooth 21; (b) occlusal photo,
right side; (c) occlusal photo, left side; (d) maxilla; (e)
mandible.
A
B
C
D
E
ustawiony w infrapozycji, brak zęba 14 usuniętego w trakcie
wcześniej prowadzonego postępowania ortodontycznego
oraz przesunięcie linii środkowej w łuku dolnym o 1,5 mm
w stronę lewą. Stwierdzono brak odpowiedzi zęba 21 na
badanie chlorkiem etylu, pozostałe zęby reagowały
prawidłowo. Analiza cefalometryczna (Ryc. 3) potwierdziła
występowanie II klasy szkieletowej ze znacznym wychyleniem
zębów siecznych w szczęce i żuchwie. Wyniki przedstawiono
w Tabeli I. Po przeanalizowaniu zdjęcia pantomograficznego
(Ryc. 4a) dostarczonego przez pacjentkę, stwierdzono znaczne
skrócenie długości górnych zębów siecznych. Badaniem
CBCT (Ryc. 4b, c, d) uwidoczniono znaczne skrócenie długości
korzeni, szczególnie w obrębie zębów przednich szczęki
oraz brak szpary ozębnowej zęba 21. Zaobserwowano brak
zewnętrznej blaszki wyrostka zębodołowego w okolicy
zresorbowanego korzenia zęba 21. W badaniu widoczne
były także resztki gutaperki (Ryc. 4d), która pozostała po
zresorbowanym korzeniu. Zęby sieczne dolne wykazywały
overbite (-3.5 mm), tooth 21 set in infraposition, missing
tooth 14 removed during the orthodontic treatment and 1.5
mm midline shift to the left in the lower dental arch. There
was no response of tooth 21 to the ethyl chloride test, while
the remaining teeth reacted properly. A cephalometric analysis
(Fig. 3) confirmed the presence of skeletal Class II with
significant protrusion of incisors in the maxilla and mandible.
The results are shown in Table I. When a pantomographic
X-ray picture (Fig. 4a) supplied by the patient was analyzed,
a significant shortening of the upper incisors was found.
A CBCT examination (Fig. 4b, c, d) revealed a significant
reduction in root length, particularly in the maxillary anterior
teeth and the absence of periodontal fissure of tooth 21.
There was no external lamina of the alveolar process in the
area of resorbed tooth 21. The scans also showed some
remnants of gutta-percha (Fig. 4d), which remained from
the resorbed root. The lower incisors showed a lower level
of root atrophy, and were significantly protruded (Mandibular
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
288
mniejszy stopień zaniku korzeni, natomiast były znacznie
wychylone (Mandibular IIi/ML 104,2°) (Ryc. 4c). Ustalono,
że pacjentka po raz pierwszy zgłosiła się do leczenia
ortodontycznego w kwietniu 2007 po urazie zęba 21, który
został wtłoczony do wyrostka zębodołowego na głębokość
1 mm, a jego korona została odłamana w obrębie zębiny bez
obnażenia miazgi. Po urazie konieczne było leczenie
endodontyczne uszkodzonego zęba. W późniejszym okresie
ząb ten uległ ankylozie co zaburzyło wzrost wyrostka
zębodołowego w tym miejscu. Po 7 miesiącach od urazu
lekarz rozpoczął terapię ortodontyczną, która prowadzona
była aparatami stałymi (zamki z preskrypcją Roth i slotem
.018") przez okres prawie 5 lat. W tym czasie użyte były
także aparaty: Headgear, pendullum, aparat Nance’a. Leczenie
prowadzone było bez wykorzystania wyciągów
międzyszczękowych. Pacjentka dostarczyła modele oraz
zdjęcia radiologiczne wykonane przed rozpoczęciem leczenia
ortodontycznego w 2007 roku (Ryc. 5), na których stwierdzono
niedobór miejsca dla zębów w łuku górnym rzędu 10 mm
a w łuku dolnym brak miejsca wielkości 6,5 mm (wg wskaźnika
Popovicha). Nagryz poziomy wynosił 4,5 mm, nagryz pionowy
1,5 mm. W wyniku przeprowadzonego leczenia doszło do
niekorzystnych zmian w ustawieniu zębów w obrębie
wyrostka zębodołowego widocznych w badaniu CBCT (Ryc.
4c) Zęby sieczne dolne zostały ustawione na zewnętrznej
granicy wyrostka zębodołowego. Wzrosło wychylenie zębów
siecznych górnych z 112,2 do 120,2° do podstawy szczęki
i zębów siecznych dolnych z 101,4 do 104,2° do podstawy
żuchwy. Nagryz pionowy 1,5 mm uległ przekształceniu w szparę
niedogryzową -3,5 mm. Wynik przeprowadzonego leczenia
odbił się niekorzystnie na estetyce pacjentki ze względu na
naruszenie równowagi napięcia mięśnia okrężnego ust
względem wychylonych zębów siecznych. Porównując zdjęcia
pantomograficzne wykonane w 2007 i 2012 roku, obserwuje
się znaczne skrócenie długości zębów siecznych górnych
i dolnych, przekraczające 1/3 ich długości korzeni. Oprócz
resorpcji, wpływ na taki obraz może mieć także wychylenie
zębów siecznych, które nastąpiło w wyniku zastosowanych
procedur ortodontycznych. Ze względu na brak wykonanego
badania CT przed założeniem aparatów, dokładne zmierzenie
stopnia resorpcji nie było możliwe. Biorąc pod uwagę długość
materiału wypełniającego kanał korzeniowy, który pozostał
po zresorbowanym zębie 21 i uwzględniając go jako punkt
odniesienia do oceny długości zębów sąsiednich, autorzy
niniejszej publikacji stwierdzili, iż korzeń zęba 11 uległ
resorpcji o 3,5 mm, korzeń zęba 22 o 4 mm, a korzeń zęba
12 o 4,5 mm. Zakres stwierdzonej resorpcji zagrażał
stabilnemu utrzymaniu zębów w jamie ustnej po zakończeniu
leczenia ortodontycznego.
Na podstawie przeprowadzonych analiz pacjentce
przedstawiono następujące możliwości leczenia:
1. Chirurgia ortognatyczna – Osteotomia LeFort I z
segmentową osteotomią w odcinku przednim szczęki
w celu korekty zgryzu otwartego.
IIi/ML 104.2°) (Fig. 4c). It was found that the patient first
presented to the orthodontist in April 2007 after sustaining
tooth 21 injury; the tooth was forced 1 mm deep into the
alveolar process, and its crown was broken off within the
dentin area without pulp exposure. After the injury,
endodontic treatment of the damaged tooth was necessary.
Later this tooth became ankylosed, which disrupted the
growth of the alveolar process in that region. After 7 months
of the trauma had passed, the physician instituted orthodontic
treatment with fixed appliances (braces with Roth
prescription and slot .018") for a period of almost 5 years.
During that time other devices were also used, such as
Headgear, or Pendulum and Nance’s appliances. During the
treatment no intermaxillary traction was used. The patient
provided plaster models and radiograms taken before the
orthodontic treatment was initiated in 2007 (Fig. 5); a 10
mm shortage of space for the teeth was found in the upper
dental arch and a 6.5 mm in the lower arch (according to
the Popovich index). The overjet was 4.5 mm, and the overbite
1.5 mm. As a result of the treatment, adverse changes took
place in the alignment of the teeth within the alveolar process
visible in a CBCT examination (Fig 4c). The lower incisors
were positioned on the outer border of the alveolar process.
The inclination of the upper incisors increased from 112.2°
to 120.2° with relation to the maxilla base and the lower
incisors from 101.4° to 104.2° with relation to the mandible
base. An overbite of 1.5 mm was transformed into a negative
overbite of -3.5 mm. The result of the treatment conducted
adversely affected the patient’s aesthetics due to a violation
of the tension balance of the orbicular muscle with relation
to the protruded incisors. Comparing the pantomographic
X-ray pictures taken in 2007 with those from 2012,
a significant reduction in the length of the upper and lower
incisors was observed, accounting for one third of the length
of the roots. In addition to teeth resorption, protrusion of
the incisors that resulted from the use of the orthodontic
procedures may have had an effect on such image. Since
a CT examination was not performed before the treatment,
an accurate measurement of the resorption rate was
impossible. Taking into consideration the length of the
material filling the root canal that remained after resorbed
tooth 21 and taking it as a reference baseline in order to
assess the length of the neighbouring teeth, the authors of
this publication found that root resorption of tooth 11 was
3.5 mm, length of root tooth 22 decreased by about 4 mm,
and tooth 12 by about 4.5 mm. The range of identified
resorption threatened stable maintenance of the teeth in
the oral cavity after the conclusion of the orthodontic
treatment.
Based on the analyses conducted, the patient was
presented the following treatment options:
1. Orthognathic surgery - LeFort I osteotomy with
segmental osteotomy in the anterior region of the
maxilla in order to correct the open bite.
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
289
2. Usunięcie zęba 21 wraz z pozostałą gutaperką w kości
oraz przemieszczenie zębów 22 w miejsce zęba 21,
23 w miejsce zęba 22 i doprzednie przesunięcie zębów
bocznych. To rozwiązanie pozwoliło by na częściowe
domknięcie zgryzu i ustawienie własnego zęba w miejscu
brakującego zęba 21, ale jednocześnie niekorzystnie
wpłynie na długość korzeni zębów z lewego górnego
kwadrantu, które byłyby przesunięte o 5-6 mm w stronę
linii pośrodkowej oraz nie rozwiązuje problemu braku
blaszki korowej wyrostka zębodołowego w okolicy 21.
3. Ekstrakcja 4 zębów oraz retrakcja segmentu zębów
przednich z następową odbudową implantoprotetyczną
usuniętego zęba 21.
2. Extraction of tooth 21 with the remaining guttapercha from the bone and moving teeth 22 in place
of tooth.21, tooth 23 in place of tooth 22 and moving
forward the lateral teeth. Such solution would allow
partial closure of the bite and setting patient’s own
tooth in place of missing tooth 21, but at the same
time it would adversely affect the length of the tooth
roots in the left upper quadrant, which would be
moved by 5-6 mm towards the midline and that would
not solve the problem caused by the lack of cortical
plaques of the alveolar process around tooth 21.
3. Extraction of four teeth and retraction of the anterior
teeth segment with subsequent implantoprosthetic
reconstruction of removed tooth 21.
Przed leczeniem
Before treatment
Po leczeniu
After treatment
Wartość prawidłowa
Normal Value
Tabela 1. Przedstawia porównanie podstawowych wartości pomiarowych z analizy cefalometrycznej wykonanej
przed i po leczeniu.
Table 1. Comparison of basic measurement values obtained from cephalometric analysis made before and after
treatment.
A-N-Pg
8.0°
11.3°
2+/- 2.5°
A-N-B
7.8°
10.1°
3+/-2.5°
S-N-A
79.6°
78.4°
82+/-3°
S-N-B
71.8°
68.3°
79+/-3°
N-S-ar
122.1°
114.4°
124+/-5°
N-S-ba
131.8°
128.4°
131+/-4°
NL/NSL
10.5°
10.3°
8+/-3°
ML/NSL
44.3°
55.7°
33+/-6°
ML/NL
33.7°
45.4°
25+/-5°
Mandibular angle
139.9°
127.8°
126+/-6°
Maxillary IIs/NL
130° ± 7
119º
122º
Maxillary IIs/NL
112.2°
120.2°
110+/-5°
Mandibular IIi/ML
101.4°
104.2°
94+/-4.5°
MaxillaryIIs/OP
54.2°
41.2°
60+/-2°
MandibularIIs/OP
58.5°
49°
75+/-3.5°
Interincisal angle
112.7°
90.2°
132+/-6°
Ryc. 3. Zdjęcie cefalometryczne wykonane w 2012 r.
Fig. 3. Cephalometric X-ray picture, taken in 2012.
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
290
Ryc. 4a. Zdjęcie pantomograficzne wykonane bezpośrednio przed wizytą w listopadzie 2012 r. Obecne wszystkie
zęby stałe z wyjątkiem usuniętego ze wskazań ortodontycznych zęba 14.
Fig.4a. Pantomographic X-ray picture, taken directly before the patient’s visit in November 2012. All permanent teeth are
present except tooth 14 which was removed for orthodontic reasons.
Ryc. 4 b- Badanie CBCT, obraz wykonany na wysokości zęba 11 z widoczną resorpcją wierzchołka korzenia oraz
prawdopodobną resorpcją postępującą od strony wargowej korzenia.
Fig. 4b. A CBCT examination, picture made at the height of tooth 11 with visible resorption of the root apex and probable
progressive resorption of the labial side of the root.
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
291
Pacjentka nie wyraziła zgody na zabieg operacyjny z obawy
przed możliwością wystąpienia powikłań. Propozycja
leczenia ekstrakcyjnego została odrzucona ze względu na
przewidywany okres terapii (ok 1,5 roku). Problemem dla
pacjentki w przypadku zaproponowanego leczenia
ortodontycznego byłaby konieczność comiesięcznych wizyt
kontrolnych. Znaczne oddalenie miejsca zamieszkania od
UKS w Krakowie uniemożliwiłoby przeprowadzenie terapii
ortodontycznej w Poradni Ortodoncji. W związku z tym
The patient did not consent to surgery for fear of
complications. The proposal of extraction treatment was
rejected due to the expected period of therapy (about 1.5
year). The patient explained that such proposed orthodontic
treatment would be a problem for her since it required
regular follow-up visits. The patient lived within a significant
distance from the UDC Cracow and that would make it
impossible for her to carry out such orthodontic treatment
at the Clinic of Orthodontics. Therefore, she was referred to
Ryc. 4c. Badanie CBCT, obraz wykonany na wysokości
zęba 12 z widoczną resorpcją, widoczne niekorzystne
ustawienie dolnych siekaczy na zewnętrznej granicy
wyrostka zębodołowego.
Fig. 4c. CBCT, Picture made at the height of tooth 12 with
visible resorption, visible adverse setting of the lower incisors on the outer border of the alveolar process.
Ryc. 4d. Obraz CBCT wykonany na wysokości zresorbowanego ankylotycznego zęba 21 z pozostałym materiałem endodotycznym.
Fig. 4d. CBCT, Picture made at the height of resorbed, ankylotic tooth 21 with the remaining endodontic material.
5A
Ryc. 5a. Zdjęcie pantomograficzne wykonane przed założeniem aparatów stałych.
Fig. 5a. Pantomographic X-ray picture, made before treatment.
Ryc. 5b. Zdjęcie cefalometryczne wykonane przed leczeniem.
Fig. 5b. Cephalometric X-ray picture, made before treatment.
5B
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
292
Ryc. 5c. Modele w zwarciu wykonane przed leczeniem,
widok z przodu.
Fig. 5c. Photograph of plaster models, made before treatment; occlusion, frontal view.
Ryc. 5d. Modele w zwarciu, strona lewa.
Fig. 5d. Photograph of plaster models; occlusion, left side.
plan leczenia został przekazany lekarzowi ortodoncie
prowadzącemu praktykę bliżej miejsca zamieszkania
pacjentki, który zrealizuje leczenie ortodontyczne wg.
ustalonego schematu. Przebieg leczenia oraz stan korzeni
zębów będą nadal monitorowane w tutejszej Klinice na
wizytach kontrolnych co 6 miesięcy.
an orthodontist whose surgery office was situated closer to
the patient’s home and who would implement the orthodontic
treatment pursuant to the established plan. However, the
treatment course and the condition of the tooth roots would
continue to be monitored in this Clinic during the patient’s
semi-annual visits.
Dyskusja
Discussion
Zilustrowany przypadek przedstawia ciężką resorpcję
zębów siecznych szczęki w wyniku leczenia ortodontycznego.
Przed jego rozpoczęciem, zęby nie wykazywały żadnych
objawów resorpcji, a korzenie zębów charakteryzowały się
prawidłową długością oraz kształtem. Według wielu autorów
kluczowym czynnikiem wpływającym na rozległość resorpcji
jest czas aktywnej terapii ortodontycznej - im jest ona dłuższa,
tym większy zakres resorpcji. Dotyczy to szczególnie zębów
siecznych przyśrodkowych szczęki (5, 12, 13, 16, 17).
W zaprezentowanym przypadku długość leczenia wynosiła
prawie 5 lat. Czynnikiem jednoznacznie warunkującym
częstość występowania resorpcji jest uwarunkowana
genetycznie indywidualna podatność organizmu (5). Badania
wskazują, że resorpcja może pojawiać się już na wczesnym
etapie terapii ortodontycznej (14). W opisanym przypadku
nie stwierdzono chorób ogólnych mogących wpłynąć na
zwiększone ryzyko występowania takich zmian w trakcie
leczenia. Jak wykazały badania Girgis i wsp. przyjmowanie
leków antypadaczkowych może wpływać na występowanie
resorpcji zębów, co potwierdzono radiologicznie oraz
histologicznie (18). Niektórzy autorzy podkreślają także
możliwą rolę alergii jako przyczynę wystąpienia resorpcji
podczas rehabilitacji ortodontycznej (19, 20, 21), czego nie
The case illustrated above presents a severe resorption
of maxillary incisors caused by orthodontic treatment. Before
such therapy was instituted, the teeth did not show any signs
of resorption and tooth roots were characterized by the
correct length and shape. According to many authors, the
key factor influencing the extent of resorption is the time of
active orthodontic treatment - the longer it is, the more
severe the resorption. In particular, this applies to the central
maxillary incisors (5, 12, 13, 16, 17). In the presented case,
the length of treatment was almost 5 years. An evident factor
that conditions the incidence of resorption is the genetically
determined individual proneness of a patient’s body (5).
Studies indicate that tooth resorption can occur at an early
stage of orthodontic treatment (14). In the reported case
there were no general diseases that might increase the risk
of such changes taking place during the treatment. Research
conducted by Girgis et al. has shown that antiepileptic
medication can affect the incidence of dental roots resorption,
which was confirmed by radiographic and histological
evidence (18). Some authors also underline the possible role
of allergy as a cause of teeth resorption during orthodontic
rehabilitation (19, 20, 21), which was not observed in the
patient. The type of malocclusion and the method of its
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
293
stwierdzono u pacjentki. Istotny wpływ może mieć rodzaj
leczonej wady oraz sposób jej leczenia. W prezentowanym
przypadku leczenie nie uwzględniało wrodzonego kierunku
wzrostu pacjentki, a przeprowadzone leczenie
bezekstrakcyjne dodatkowo zwiększyło dotylną rotację
żuchwy oraz wpłynęło na znaczne wychylenie zębów
siecznych. Różnice w występowaniu resorpcji w różnych
ośrodkach leczniczych stosujących te same techniki sugerują
potrzebę dalszych badań nad czynnikami wpływającymi na
ten złożony proces (7, 13, 14). Istnieje szereg artykułów
analizujących występowanie oraz stopień resorpcji na
podstawie konwencjonalnych zdjęć radiologicznych (4, 13,
16, 22). W badaniach tych resorpcja stwierdzana jest nawet
u 97,75% leczonych pacjentów w porównaniu do przypadków,
w których analizowane były badania CBCT, gdzie resorpcję
stwierdzono u 43% - 51% (14, 23). Wykonanie przeglądowego
zdjęcia radiologicznego przed leczeniem pozwala na
określenie różnych czynników, które mogą wpłynąć na
wystąpienie resorpcji oraz pomaga przewidzieć możliwość
wystąpienia tego problemu (14, 25, 26, 27). Dokładnej oceny
stopnia resorpcji, która jest powikłaniem leczenia
ortodontycznego nie da się jednak przeprowadzić analizując
zdjęcia pantomograficzne, gdzie ortodontyczne przechylanie,
wychylanie może na obrazie OPG skutkować rzekomymi
zmianami długości zęba (14,16,21). Resorpcja jest zmianą
trójwymiarową i może wystąpić na każdej z powierzchni
korzenia (21, 23). Ocena taka może być dokonana tylko
w przypadku analizy bardziej dokładnych badań: zdjęć
punktowych wykonanych techniką kąta prostego (14, 16)
lub tomografią komputerową. Wykorzystanie do tego celu
standaryzowanych zdjęć punktowych wciąż niesie za sobą
ryzyko nieprecyzyjnych pomiarów, ze względu na niedokładną
projekcję i powiększenie wynikające z rozbieżności
promieniowania rentgenowskiego (24). Na podstawie badań
przeprowadzonych przy użyciu tomografii komputerowej,
Makedonas i wsp. stwierdzili występowanie resorpcji tylko
u 4% pacjentów po 6 miesiącach leczenia ortodontycznego.
W przypadku około 4% pacjentów dochodziło do resorpcji
większej niż 3 milimetry, u około 5% dorosłych i 2%
młodzieży, resorpcja jednego zęba przekraczała 5 milimetrów
(5). Badania Sameshimy i wsp. wykazały, że stopień resorpcji
jest większy w przypadkach leczenia ekstrakcyjnego (13).
Badania Blake’a i wsp. dowodzą, że nie ma istotnych różnic
w występowaniu resorpcji zębów w zależności od
zastosowania aparatów stałych konwencjonalnych lub
samoligaturujących (22, 28). Długoterminowe obserwacje
wskazują, że po zdjęciu aparatu następuje wygładzenie
i zaokrąglenie zresorbowanego korzenia zęba (29).
W celu uniknięcia znacznych resorpcji nie powinno się
przeciążać zębów dużymi siłami wyzwalanymi przez wyciągi
międzyszczękowe, które zwiększają obszary uszkodzenia
w więzadłach przyzębia, co może doprowadzić do
zaawansowanych zmian OIIRR (30). Zaleca się dłuższe
przerwy pomiędzy aktywacjami. Przedłużanie czasu leczenia
treatment is of significant importance in cases of root
resorption. In the present case, the treatment did not include
the patient's congenital growth pattern and postero-rotation
of the mandible was increased by nonextraction treatment
and resulted in a significant protrusion of the incisors.
Differences in the incidence of resorption in different health
care centers using the same techniques suggest that further
research is needed on the issues affecting that complex
process (7, 13, 14). The incidence and degree of resorption
based on conventional X-ray images has been analyzed in
numerous research papers (4, 13, 16, 22). In those studies
resorption was found in 97.75% of treated patients as
compared with the cases analyzed on the basis of CBCT scans
where resorption was found in 43% - 51% of patients (14,
23). Diverse factors that may affect the incidence of resorption
and help to anticipate its occurrence can be determined by
taking pantomographic X-ray pictures prior to a treatment
(14, 25, 26, 27). Nevertheless, it is not feasible to accurately
evaluate the resorption degree that is a complication of
orthodontic treatment by an analysis of pantomographic
X-ray pictures since in such picture, orthodontic tipping or
retruding of teeth may result in alleged tooth length changes
(14,16,21). Resorption is a three-dimensional change and
can occur on each of the root surfaces (21, 23). Solely more
accurate examinations, namely those of x-ray spot
photographs made by the right angle technique (14, 16) or
CT scan may allow an analysis and a correct assessment of
resorption degree. Still, using for this purpose standardized
spot photographs poses the risk of making inaccurate
measurements due to inaccurate projection and magnification
arising from X-radiation divergence (24). On the basis of
research carried out with the use of computed tomography,
Makedonas et al. found the incidence of resorption in only
4% of patients after 6 months of orthodontic treatment. In
about 4% of patients resorption was > 3 mm, and in about
5% of adults and 2% of adolescents, resorption in a single
tooth exceeded 5 mm (5). Studies conducted by Sameshimy
and al. have demonstrated that the degree of resorption is
greater in extraction treatment (13). Research performed
by Blake'a et al. showed that there were no significant
differences in the incidence of tooth resorption dependant
on the use of conventional fixed appliances or self-ligating
brackets (22, 28). Long-term observations indicate that after
removing the appliance, a resorbed tooth root becomes
smooth and rounded (29).
In order to avoid a major resorption, the teeth should not
be overburdened with large forces induced by intermaxillary
traction that increase the damaged areas of the periodontal
ligaments, which may cause advanced OIIRR lesions (30).
Long intervals between activations are recommended. Any
extension of treatment duration represents a risk factor
contributing to the occurrence of such phenomenon.
Six months after fixing an orthodontic appliance,
a pantomographic X-ray picture should be taken and the
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
294
jest czynnikiem ryzyka powstawania tego zjawiska. Po sześciu
miesiącach od założenia aparatu należy wykonywać
rentgenogramy kontrolne i obserwować zmiany korzeni zębów
siecznych, które są najbardziej narażone na powstawanie
resorpcji (13, 16). Jeśli terapia ortodontyczna jest stosowana
przez dłuższy czas, wskazana jest przynajmniej orientacyjna
kontrola długości korzeni zębów za pomocą zdjęcia
pantomograficznego, nie rzadziej niż raz na rok. W przypadku
stwierdzenia resorpcji korzenia przekraczającej 1/3 jego
długości, terapia powinna zostać wstrzymana na okres od 4
do 6 miesięcy (13). W skrajnych przypadkach - przerwana,
a jej plan zmieniony. U takich pacjentów należy rozważyć
leczenie zastępcze: chirurgiczne bądź protetyczne. Po zdjęciu
aparatów konieczne jest wykonanie końcowych radiogramów.
Profilaktyką powstania resorpcji jest optymalizacja czasu
leczenia ortodontycznego aparatami stałymi, tak aby został
on zredukowany do koniecznego minimum (14).
Podsumowanie
Resorpcja korzeni zębów jest częstym powikłaniem po
leczeniu ortodontycznym. Ustalenie przyczyny tego zjawiska
stanowi duży problem. W omawianym przypadku za
wystąpienie resorpcji odpowiadają następujące czynniki:
1. Czas leczenia ortodontycznego, który do chwili
zgłoszenia się pacjentki wynosił 4 lata i 8 miesięcy.
2. Uraz zęba 21 , którego pacjentka doznała w 2007
roku przed leczeniem ortodontycznym.
3. Przyjmowanie leków przeciwpadaczkowych.
4. Przeprowadzone leczenie bezekstrakcyjne, które
w analizowanym przypadku skutkowało
niekorzystnym ustawieniem korzeni zębów w obrębie
wyrostka zębodołowego.
Piśmiennictwo / References
1.
2.
3.
4.
5.
Mach-Kosieradzka J, Kłosowska-Dworek B, Wierusz A. Działania
jatrogenne w ortodoncji na podstawie piśmiennictwa. Stomatol
Współcz 2012; 19: 39-44.
Fuss Z, Tsesis, Lin S. Root resorption-diagnosis, classification and
treatment choices based on stimulation factors. Dent Traumatol
2003; 19: 175-82.
Linge L, Linge BO. Patient characteristics and treatment variables
associated with apical root resorption during orthodontic
treatment. Am J Orthod Dentofac Orthop 1991; 99: 35-43.
Apajalahti S, Peltola JS. Apical root resorption after orthodontic
treatment – a retrospective study. Eur J Orthod 2007; 29: 408-12.
Vlaskalic V, Boyd RL, Baumrind S. Etiology and sequelae of root
resorption. Semin Orthod 1998; 4: 124-31.
changes in the upper incisor roots, which are the most
vulnerable to the resorption, should be observed (13, 16).
If orthodontic treatment is applied for a prolonged time,
at least one annual examination to control an approximate
tooth root length with a pantomographic X-ray picture is
indicated. If root resorption exceeding 1/3 of its length is
found, the therapy should be suspended for a period ranging
from 4 to 6 months (13). In extreme cases – such treatment
should be discontinued and the treatment plan altered. In
such patients a replacement therapy, surgical or prosthetic
should be considered. After removal of such appliances,
final radiographs have to be performed. Resorption can be
prevented by optimization of the duration of orthodontic
treatment with fixed appliances so as to reduce such period
of time to the required minimum (14).
Summary
Dental root resorption is a frequent complication following
orthodontic treatment and determination of its cause poses
a major problem.
In the above-discussed case the following factors were
found to be responsible for resorption:
1. Orthodontic treatment duration period, which, to the
date of presentation of the patient to the Clinic
amounted to 4 years and 8 months.
2. Tooth 21 trauma, suffered by the patient in 2007
before initiating the orthodontic treatment.
3. Taking antiepileptic medication.
4. Application of the nonextraction orthodontic treatment
which, in the analyzed case, resulted in an incorrect
alignment of the tooth roots in the alveolar
process area.
6.
Linge BO, Linge L. Apical root resorption in upper and anterior
teeth. Eur J Orthod 1983; 5: 173-83.
8.
Bachleda-Księdzularz M, Lipińska A. Resorpcja korzeni
zębów jako powikłanie leczenia ortodontycznego- przegląd
piśmiennictwa. Por Stomatol 2008; 4, 102-4.
7.
9.
Kurol J, Owman-Moll P, Lundgren D. Time-related root resorption
after application of a controlled continuous orthodontic force.
Am J Orthod Dentofac Orthop 1996; 110: 303-10.
Bielaczyc A. Resorpcja korzeni zębów po ortodontycznym
przemieszczeniu w przypadku niedoboru wapnia na podstawie
piśmiennictwa. Czas Stomatol 1996; 49: 648-51.
10. Bielaczyc A, Herud B, Szafrańska A. Patogeneza resorpcji korzeni
zębów w leczeniu ortodontycznym na podstawie piśmiennictwa,
Czas Stomatol 1996; 49: 200-4.
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
295
11. Konopka E, Matthews-Brzozowska T. Resorpcja korzeni zębów
w aspekcie ortodontycznym- przegląd piśmiennictwa. Twój
Przegląd Stomatol 2009; 1-2: 68-9.
22. Beck BW, Harris EF. Apical root resorption in orthodontically
treated subjects: analysis of edgewise and light wire mechanics.
Am J Orthod Dentofac Orthop 1994; 105: 350-61.
13. Sameshima GT, Sinclair PM. Predicting and preventing root
resorption: Part II. Treatment factors. Am J Orthod Dentofacial
Orthop 2001; 119: 511-5.
24. Mirabella AD, Årtun J. Prevalence and severity of apical root
resorption in upper anterior teeth in adult orthodontic patients.
Eur J Orthod 1995; 17: 93-9.
12. Harris EF, Baker WC. Loss of root length and crestal bone height
before and during treatment in adolescent and adult orthodontic
patients. Am J Orthod Dentofac Orthop 1990; 98: 463-9.
14. Smale I, Artun J, Behbehani F, Doppel D, van't Hof M, KuijpersJagtman AM. Apical root resorption 6 months after initiation
of fixed orthodontic appliance therapy. Am J Orthod Dentofacial
Orthop 2005; 128: 57-67.
15. Williams S, Loster BW. Zracjonalizowana Cefalometria Systemu
Cracovia (CSK), J. Stomatol 2012; 4: 525-42.
16. Levander E, Malmgren O. Evaluation of the risk of root resorption
during orthodontic treatment: a study of the upper incisors. Eur
J Orthod 1988; 10: 30-8.
17. Taithongchai R, Sookkorn K, Killiany DM. Facial and dentoalveolar
structure and the prediction of apical root shortening. Am J
Orthod Dentofac Orthop 1996; 110: 296-302.
18. Girgis SS, Staple PH, Miller WA, Sedransk N, Thompson T. Dental
root abnormalities and gingival overgrowth in epileptic patients
receiving anticonvulsant therapy. J Periodontol 1980; 51: 474-82.
19. Owman-Moll P, Kurol J. Root resorption after orthodontic
treatment in high- and low-risk patients: analysis of allergy as a
possible predisposing factor. Eur J Orthod 2000; 22: 657-63.
20. Ramanathan C, Hofman Z. Root resorption in relation to
orthodontic tooth movement. Acta Medica 2006; 49: 91-5.
21. Makedonas D, Lund H, Gröndahl K, Hansen K. Root resorption
diagnosedwith cone beam computed tomography after 6 months
of orthodontic treatment with fixed appliance and the relation to
risk factors. Angle Orthod 2012; 82: 196-201.
23. Castro IO, Alencar AH, Valladares-Neto J, Estrela C: Apical root
resorption due to orthodontic treatment detected by cone beam
computed tomography. Angle Orthod 2013; 83: 196-203.
25. Brudnicka R. Brudnicki A. Ocena wierzchołkowej resorpcji
korzeni zębów po leczeniu ortodontycznym za pomocą aparatów
stałych. Stomatol Współcz 2012; 19: 8-13.
26. Czelej-Górski J, Różyło K, Różyło-Kalinowska I. Zastosowanie
radiografii cyfrowej radiodensytometrii
do wykrywania
resorpcji w przebiegu ostrych zmian około wierzchołkowych.
Mag Stomatol 2001; 3, 40-3.
27. Jurkiewicz-Mazurek M, Różyło-Kalinowska I, Kubera N, Taras
M. Resorpcja korzeni zębów jako powikłanie po leczeniu
ortodontycznym w obrazie radiologicznym. e-Dentico 2008; 1,
86-93.
28. Blake M, Woodside DJ, Pharoah MJ. A radiographic comparison
of apical root resorption after orthodontic treatment with the
edgewise and speed appliances. Am J Orthod Dentofac Orthop
1995; 108: 76-84.
29. Remington DN, Joondeph DR, Artun J, Riedel RA, Chapko MK.
Long-term evaluation of root resorption occurring during
orthodontic treatment. Am J Orthod Dentofac Orthop 1989; 96:
43-6.
30. Chan E, Darendeliler MA. Physical properties of root cementum:
Part 5. Volumetric analysis of root resorption craters after
application of light and heavy orthodontic forces. Am J Orthod
Dentofacial Orthop 2005; 127: 186-95.
ForumOrthodontic
Ortodontyczneforum
296

Ciężka resorpcja siekaczy szczęki jako wynik leczenia

Transkrypt

Podobne dokumenty

Aktualne koncepcje etiologii i terapii resorpcji zębów

Resorpcja zewnętrzna twardych tkanek zęba i kości wyrostka

Resorpcja zewnętrzna korzeni – objaśnienie różnej etiologii ze

Zalecenia po oczyszczaniu i piaskowaniu zębów 1.Nie wolno jeść

LICÓWKI PORCELANOWE - wykład i warsztaty