Anteny łączności satelitarnej

BEZPIECZEÑSTWO PRACY 6/2001
in¿. JAN BOGUCKI
Instytut £¹cznoœci – Warszawa
Anteny ³¹cznoœci satelitarnej
ntena jest to struktura obejmuj¹ca obszar przejœciowy miêdzy
woln¹ przestrzeni¹ a lini¹ przesy³ow¹ prowadz¹c¹ od nadajnika albo do
odbiornika. Aparat matematyczny i modele fizyczne stosowane przy opisie anten zale¿¹ w du¿ym stopniu od czêstotliwoœci. W zakresie mniejszych czêstotliwoœci, gdzie pr¹d i napiêcie maj¹ bezpoœredni sens fizyczny, wygodnie jest uwa¿aæ antenê za element obwodu. W zakresie wiêkszych czêstotliwoœci dogodniejsze jest podejœcie qausi-optyczne. Poniewa¿ anteny promieniuj¹ najczêœciej pola
o okreœlonej polaryzacji, mówi siê o polaryzacji anten, przyjmuj¹c, ¿e polaryzacja jest taka, jaka jest polaryzacja pola
elektrycznego promieniowanego przez
ni¹. Spotyka siê anteny o polaryzacji liniowej (pionowej lub poziomej), o polaryzacji eliptycznej (w szczególnym przypadku – ko³owej), a tak¿e o polaryzacji
podwójnej, umo¿liwiaj¹cej np. promieniowanie (nadawanie) o jednej polaryzacji, a odbiór fali o polaryzacji prostopad³ej do niej.
przez te same wielkoœci. Anteny nadawcze maj¹ za zadanie jak najlepiej wyemitowaæ energiê pola elektromagnetycznego nadajnika do otaczaj¹cej przestrzeni.
Anteny umieszczone na satelicie mog¹
byæ – w zale¿noœci od obszaru „oœwietlanego” – o wi¹zce globalnej, strefowej
czy punktowej. Czêsto stosuje siê anteny
o kszta³towanej wi¹zce promieniowania,
dopasowanej do konturu obs³ugiwanego
obszaru (rys. 1). Natomiast naziemne anteny satelitarne s¹ wy³¹cznie o wi¹zce
punktowej i zwykle s¹ to ma³e anteny satelitarnych terminali VSAT (Very Small
Aperture Terminal) oraz satelitarnych stacji reporterskich SNG (Satellite News Gathering). Z punktu widzenia kompatybilnoœci elektromagnetyczne anteny s¹ newralgicznym elementem ca³ego systemu.
Do niedawna anteny mikrofalowe by³y
przedmiotem zainteresowania w¹skiej
grupy specjalistów, jednak z wprowadzeniem telewizji satelitarnej i telefonii komórkowej sytuacja ta uleg³a zmianie.
W celu okreœlenia jakoœci ca³ego systemu teletransmisyjnego bardzo wa¿ne s¹
parametry anten. Najistotniejsze z nich to:
– szerokoœæ wi¹zki
– poziom listków bocznych i promieniowania wstecznego
– zysk
– dopasowanie anteny (wspó³czynnik
fali stoj¹cej)
– wspó³czynnik polaryzacji skroœnej
– zniekszta³cenia intermodulacyjne
– obci¹¿alnoœæ
РstabilnoϾ mechaniczna.
Rodzaje anten satelitarnych
Rys. 1. Obszary obs³ugiwane przez satelity Eutelsat 16oE. Kolory 40/45/50 oznaczaj¹ obszary o zastêpczej mocy promieniowania izotropowo
40 dBW, 45 dBW i 50 dBW
W zale¿noœci od przeznaczenia, anteny dziel¹ siê na nadawcze i odbiorcze,
mimo i¿ mog¹ byæ charakteryzowane
6
W zakresie mikrofal, w celu dobrego
skupienia strumienia mocy, s¹ stosowane
reflektory wykonane najczêœciej w postaci
paraboloid obrotowych. W technice satelitarnej stosuje siê powszechnie kilka rodzajów anten parabolicznych:
• symetryczne
• podœwietlane (offset)
• dwureflektorowe (Cassegraina lub
Gregory)
Antena paraboliczna z promiennikiem
umieszczonym w ognisku reflektora
(rys. 2) – konstrukcja symetryczna – jest
bardzo prosta i dlatego jest powszechnie
wykorzystywana w technice satelitarnej.
Dok³adnoœæ wykonania powierzchni reflektora ma du¿y wp³yw na jakoœæ anteny. Powinna byæ maksymalnie zbli¿ona
do paraboloidy – z b³êdem nie przekraczaj¹cym 0,5 mm dla pasma 12 GHz, tj.
gdy d³ugoœæ fali wynosi 25 mm. £by œrub
lub nitów zwykle tylko nieznacznie pogarszaj¹ parametry anteny, ich powierzchnia bowiem jest mniejsza od 1% powierzchni reflektora.
K¹t oœwietlania anteny jest równie¿
bardzo istotny. Je¿eli rozwartoœæ k¹ta
oœwietlenia jest zbyt ma³a (rys. 3a), to
wykorzystywana jest tylko czêœæ powierzchni reflektora. A wiêc antena ma
takie parametry elektryczne, jakby mia³a
znacznie mniejsz¹ œrednicê od rzeczywistej. Nadmierna szerokoœæ wi¹zki promiennika powoduje „przelewanie siê”
energii poza reflektor (rys. 3b), a tym samym wzrost poziomu promieniowania
niepo¿¹danego wokó³ anteny. Ze sposobem oœwietlania anteny jest zwi¹zany tzw.
wspó³czynnik wykorzystania apertury.
Oœwietlenie, przy którym uzyskuje siê
najwiêkszy wspó³czynnik wykorzystania
apertury powoduje jednak niedopuszczalnie wysoki poziom listków bocznych.
Dlatego wymagany jest kompromis miêdzy maksymalnym wykorzystaniem powierzchni reflektora a poziomem listków
bocznych. Uzyskuje siê go przez odpowiedni dobór kszta³tu reflektora i charakterystyki kierunkowoœci ro¿ka. Zwykle
jako ro¿ek u¿ywa siê otwarty koniec falowodu ko³owego. Szerokoœæ charakterystyki kierunkowej falowodu o œrednicy
równej d³ugoœci promieniowanej fali wynosi ok. 60o. W praktyce uzyskuje siê
wspó³czynnik wykorzystania apertury
0,65 przy poziomie listków bocznych
równym - 20 dB.
BEZPIECZEÑSTWO PRACY 6/2001
Rys. 2. Geometria symetrycznego reflektora parabolicznego
Rys. 3. Niew³aœciwa rozwartoœæ k¹ta oœwietlenia
reflektora: a – zbyt ma³a, b – zbyt du¿a
Antenê centralnie oœwietlan¹ o œrednicy 3,8 m maj¹ca w zakresie czêstotliwoœci 10,95¸12,75 GHz zysk 51,9 dBi*)
i 3 dB szerokoœæ wi¹zki równ¹ 0,45o
przedstawiono na rys. 4. Anteny te w zakresie czêstotliwoœci 3,7¸4,2 GHz maj¹
zysk 42,5 dBi, a 3 dB szerokoœæ wi¹zki
jest równa 1,4o.
Niew¹tpliwie bardzo interesuj¹ca jest
antena z plastycznym reflektorem. Zapotrzebowanie na takie anteny jest na satelitach o wyd³u¿onej orbicie. Aby zapewniæ te same warunki odbioru na powierzchni Ziemi, nale¿y w czasie lotu satelity zmieniaæ jej charakterystykê, a tym
samym i zysk. Mo¿na to uzyskaæ przez
mechaniczne kszta³towanie powierzchni
siatkowego reflektora w czasie lotu satelity.
Jednak nawet poprawnie wykonana
antena symetryczna ma pewne wady,
m.in. efekt blokowania polegaj¹cy na tym,
¿e promiennik zas³ania czêœæ reflektora,
a tym samym zmniejsza powierzchniê
skuteczn¹ anteny, a wiêc i jej zysk. Tê
wadê eliminuje antena podœwietlona
(rys. 5). Kszta³t reflektora takiej anteny
jest fragmentem powierzchni parabolicznej, nie zawieraj¹cej jednak wierzcho³ka.
Do tego typu anten, maj¹cych d³ug¹ ogniskow¹, stosuje siê promiennik o znacznie
mniejszej szerokoœci wi¹zki, ni¿ dla anten symetrycznych.
Paraboliczn¹ antenê podœwietlon¹ satelitarnej stacji reporterskiej ilustruje rys.
6. Jest to antena nadawczo-odbiorcza o
zysku 40,5 dBi dla czêstotliwoœci 11,7
GHz (odbiór) i 42,0 dBi dla czêstotliwoœci 14 GHz (nadawanie).
Natomiast anteny dwureflektorowe
(rys. 7) eliminuj¹ zjawisko „przelewania
siê” energii przez reflektor pomocniczy,
gdy¿ czêœæ energii omijaj¹ca reflektor jest
kierowana w stronê nieba, którego temperatura szumowa**) jest niska. W tej sytuacji o szumowej temperaturze anteny
decyduje tylko efekt rozpraszania energii
przez podpory mocuj¹ce reflektor pomocniczy. Natomiast umieszczenie wzmacniacza bezpoœrednio przy Ÿródle oœwietlaj¹cym eliminuje straty w torze przesy³owym.
Istniej¹ dwie podstawowe odmiany
uk³adów dwureflektorowych: Cassegraina i gregoriañski. Uk³ad Cassegraina
(rys. 7) sk³ada siê z g³ównego reflektora
Rys. 4. Symetryczna antena paraboliczna
Rys. 5. Geometria podœwietlonego reflektora parabolicznego
parabolicznego i pomocniczego reflektora hiperbolicznego. Reflektor pomocniczy
jest po³o¿ony miêdzy ogniskiem a wierzcho³kiem reflektora g³ównego w taki sposób, ¿e jedno z tych ognisk (pozorne) pokrywa siê z ogniskiem reflektora parabolicznego. Drugie ognisko reflektora pomocniczego jest równoczeœnie ogniskiem
ca³ego systemu antenowego i okreœla po³o¿enie Ÿród³a oœwietlaj¹cego. Zwykle
ognisko to znajduje siê w pobli¿u wierzcho³ka reflektora g³ównego.
W uk³adzie gregoriañskim rolê reflektora g³ównego pe³ni równie¿ wycinek
dBi – zysk wzglêdem anteny izotropowej.
Temperatura szumowa nieba wynosi od kilku do
kilkudziesiêciu kelwinów. Pojêcie temperatury szumowej wyjaœniono szczegó³owo w [4].
*)
**)
7
BEZPIECZEÑSTWO PRACY 6/2001
Rys. 6. Antena podœwietlana satelitarnej stacji reporterskiej
paraboloidy zawieraj¹cy wierzcho³ek, a
reflektor pomocniczy ma kszta³t eliptyczny. Poniewa¿ obydwa ogniska reflektora
le¿¹ z jednej jego strony – reflektor pomocniczy musi byæ umieszczony w odleg³oœci wiêkszej ni¿ ogniskowa reflektora
g³ównego. W zwi¹zku z tym, system gregoriañski jest mniej spójny ni¿ uk³ad Cassegraina i z tego powodu równie¿ rzadziej
jest stosowany.
Na rys. 8 przedstawiono antenê dwureflektorow¹ pracuj¹c¹ w Tridbinbilla w
Australii. Œrednica reflektora wynosi
70 m, a jej zysk na czêstotliwoœci
8,45 GHz wynosi 75,9 dBi przy szerokoœci listka g³ównego 0,2’’. Nieraz stosuje
siê równie¿ anteny dwureflektorowe z
przesuwanym subreflektorem umo¿liwiaj¹cym zmianê charakterystyki anteny, a
wówczas szerokoœæ wi¹zki i zysk s¹ funkcj¹ jej rozogniskowania.
Pomiary anten
Rys. 7. Geometria anteny dwureflektorowej
Podstawowe pomiary anten obejmuj¹
dwa podstawowe ich parametry: charakterystykê kierunkow¹ oraz zysk. Wyniki
tych pomiarów pozwalaj¹ okreœliæ inne
parametry anteny, jak szerokoœæ wi¹zki,
poziom listków bocznych lub promieniowania wstecznego.
Charakterystyka promieniowania
Rys. 8. Antena dwureflektorowa
8
Charakterystyka promieniowania anteny jest jednym z wa¿niejszych parametrów anteny, okreœla bowiem przestrzenny rozk³ad promieniowania energii. Charakterystykê promieniowania definiuje siê
jako rozk³ad natê¿enia pola elektrycznego na powierzchni kuli o dostatecznie
du¿ym promieniu, której œrodek pokrywa siê ze œrodkiem anteny. Wartoœci natê¿enia pola na powierzchni kuli zale¿¹
od promienia kuli oraz od mocy promieniowanej przez antenê. Aby uniezale¿niæ
siê od tych czynników, wszystkie wartoœci natê¿enia pola dzielimy przez wartoœæ
maksymaln¹, uzyskuj¹c w ten sposób
unormowan¹ charakterystykê promieniowania. Oczywiœcie, maksymalna wartoœæ
charakterystyki unormowanej jest równa
jednoœci. Dziêki temu ³atwo mo¿na porównaæ charakterystyki promieniowania
ró¿nych anten. Charakterystyka promieniowania przedstawia pewn¹ zamkniêt¹
powierzchniê w ogólnym przypadku z³o¿on¹ z kilku przestrzennych wi¹zek ró¿nej postaci. Najwiêksz¹ z nich nazywamy wi¹zk¹ g³ówn¹ (listkiem g³ównym)
pozosta³e wi¹zkami bocznymi (listkami
bocznymi). Wykonanie wykresu trójwymiarowego jest k³opotliwe (szczególnie
dawniej – bez u¿ycia komputerów) i dlatego zwykle tradycyjnie ograniczamy siê
do podania dwóch wzajemnie prostopad³ych przekrojów charakterystyki promieniowania.
Charakterystykê promieniowania mo¿na wyznaczyæ za pomoc¹ obliczeñ lub
pomiarów. Pomiar polega na potraktowaniu badanej anteny jako elementu odbiorczego w stosunku do punktowego (umieszczonego w odpowiedniej odleg³oœci)
Ÿród³a sygna³u pomiarowego – rys. 9.
Przez obracanie anteny (w okreœlonej
p³aszczyŸnie) i jednoczeœnie notowanie
wartoœci odbieranego sygna³u otrzymuje
siê ¿¹dan¹ charakterystykê.
Konieczne s¹ jednak odpowiednie
warunki pomiarowe, do których mo¿na
zaliczyæ:
– stosunkowo du¿y zysk anteny nadawczej (aby wyeliminowaæ wp³yw ró¿nic fazowych czo³a odbieranej fali) o liniowej polaryzacji fali promieniowanej,
– wyraŸne wyró¿nienie listka g³ównego w stosunku do listków bocznych (co
najmniej o 20 dB),
– du¿a szerokoœæ wi¹zki pomiarowej,
aby zminimalizowaæ zmiany natê¿enia
pola w obrêbie p³aszczyzny mierzonej
anteny.
Dla anten o polaryzacji pionowej, Ÿród³em b³êdu mog¹ byæ tak¿e odbicia od
powierzchni ziemi. Wyeliminowanie ich
wymaga umieszczenia anteny badanej i
nadawczej na znacznej wysokoœci.
Charakterystyka anteny mo¿e byæ
przedstawiona we wspó³rzêdnych prostok¹tnych lub biegunowych. W uk³adzie
wspó³rzêdnych prostok¹tnych, na osi odciêtych znajduje siê wartoœæ odchy³ki k¹towej od kierunku maksymalnego promieniowania (rys. 10). Uk³ad wspó³rzêdnych biegunowych jest dogodniejszy do
zobrazowañ charakterystyki promieniowania w pe³nym (360o) otoczeniu anteny.
BEZPIECZEÑSTWO PRACY 6/2001
Dyskryminacja polaryzacji, czyli ró¿nica miêdzy t³umiennoœci¹ wnoszon¹ dla
fali o polaryzacji niepo¿¹danej (ortogonalnej) a t³umiennoœci¹ dla fali o polaryzacji po¿¹danej, powinna byæ wiêksza od
25 dB dla popularnych anten odbiorczych
telewizji satelitarnej i jest zwykle wiêksza od 35 dB dla anten profesjonalnych.
tom rozwarcia wi¹zki.
S¹ ró¿ne metody pomiaru zysku w
technice antenowej. Mo¿e byæ on wyznaczony np. przez bezpoœredni pomiar porównawczy z anten¹ o zysku wzorcowym
(rys. 11).
Pomiar zysku, jak wspomniano, polega na porównaniu z bezstratnym Ÿród³em
(1)
gdzie:
GB – zysk badanej anteny [dBi],
Ls1 – poziom sygna³u z badanej anteny
[dB],
Ls2 – poziom sygna³u z wzorcowej anteny [dB],
Rys. 11. Uk³ad pomiarowy do pomiaru zysku anteny
Rys. 9. Uk³ad pomiarowy do pomiaru charakterystyki anteny
Rys. 10. Typowa charakterystyka promieniowania
anteny satelitarnej
Zysk
Zysk anteny jest miar¹ jej jakoœci, œciœle zwi¹zany z jej kierunkowoœci¹. Jest
on okreœlony stosunkiem (wyra¿onym
zwykle w decybelach) natê¿enia pola anteny w kierunku po¿¹danym i natê¿enia
pola (w tym samym kierunku) wytworzonego przez antenê izotropow¹ (zasilan¹
t¹ sam¹ moc¹). Zysk najczêœciej okreœla
siê w kierunku maksymalnej gêstoœci promieniowania anteny rzeczywistej. Du¿e
wartoœci zysku odpowiadaj¹ ma³ym k¹-
izotropowym, bêd¹cym hipotetycznym
elementem promieniuj¹cym energiê we
wszystkich kierunkach. Jest on nierealizowalny w praktyce i s³u¿y zwykle do
obliczeniowego wyznaczania kszta³tu
charakterystyk promieniowania anten ró¿nych typów. Wielkoœci¹ porównawcz¹
jest zwykle gêstoœæ mocy przep³ywaj¹ca
przez jednostkê powierzchni. Dla zachowania prawid³owych warunków pomiaru nale¿y:
– zachowaæ w³aœciw¹ odleg³oœæ miêdzy antenami,
– wyeliminowaæ lub uwzglêdniæ
wszystkie dodatkowe sygna³y odbite,
– w³aœciwie skierowaæ obie anteny,
– dopasowaæ po zmianie anteny,
– sprawdziæ pozosta³e czynniki, takie
jak czêstotliwoœæ, sprawnoœæ detekcji,
kalibracja t³umika.
Powy¿sze postêpowanie oparte jest na
za³o¿eniu znajomoœci wartoœci zysku anteny wzorcowej. Dok³adnoœæ wykonanych pomiarów w sposób decyduj¹cy
okreœla definicja i szacunkowa wartoœæ
zysku anteny wzorcowej. Zysk badanej
anteny (rys. 11) oblicza siê z zale¿noœci:
GW – zysk wzorcowej anteny [dBi].
Przy testowaniu anten wa¿na jest odleg³oœæ miêdzy antenami nadawcz¹ i badan¹ – im jest wiêksza, tym lepiej. Powinna ona byæ przynajmniej na tyle du¿a,
by anteny znajdowa³y siê wzajemnie w
swoich dalekich strefach promieniowania.
Odleg³oœæ strefy dalekiej Dd promieniowania anteny o ko³owej aperturze okreœla zale¿noœæ:
(2)
gdzie:
D – najwiêkszy rozmiar apertury badanej anteny [m],
l – d³ugoœæ fali w wolnej przestrzeni
dla czêstotliwoœci pomiarowej [m].
Przyk³adowo, dla anteny z rys. 8 granicê strefy dalekiej Dd wyliczymy dla czêstotliwoœci 8,45 GHz, tj. d³ugoœci fali równej l = 0,0355 m i podstawiaj¹c D = 70 m:
(3)
Dlatego dla du¿ych systemów antenowych ich parametry bada siê wykorzystu-
9
BEZPIECZEÑSTWO PRACY 6/2001
j¹c jako nadajnik radiolatarnie sztucznego satelity.
Dopuszczalna wartoϾ zysku anten
satelitarnych jest œciœle okreœlona i przyk³adowo dla anteny pasma 11/12 GHz, dla
wi¹zki g³ównej anteny i 90% szczytów
listków bocznych, wyra¿ony w dB wzglêdem anteny izotropowej, powinien mieœciæ siê w granicach nastêpuj¹cych linii
(obwiedni):
Rys. 12. a – antena satelitarna, b – charakterystyka
promieniowania
a) dla fali o polaryzacji po¿¹danej
29-25logj dBi dla 2,8o£j£7o
+8
dBi dla 7o£j£9,2o
32-25logj dBi dla 9,2o£j£30o
-5
dBi dla 30o£j£70o
0
dBi dla 70o£j£180o
b) dla fali o polaryzacji ortogonalnej
19-25logj dBi dla 2,8o£j£7o
-2
dBi dla 7o£j£180o
10
K¹tem miêdzy osi¹ wi¹zki g³ównej
anteny a rozpatrywanym kierunkiem jest
j. Definicja 90% szczytów listków bocznych charakterystyki anteny jest podana
w zaleceniu ITU-R 732 [12].
Parametry mechaniczne
Konstrukcja anteny powinna umo¿liwiaæ wycelowanie osi g³ównej wi¹zki
promieniowania anteny w kierunku orbity geostacjonarnej z b³êdem nie wiêkszym
ni¿ b³¹d wycelowania powoduj¹cy spadek zysku anteny o 1 dB dla dowolnej
czêstotliwoœci, z zakresu czêstotliwoœci
pracy terminala i dla ka¿dego k¹ta azymutu i elewacji dostêpnego dla anteny.
Antena satelitarna nie powinna ulec
trwa³emu odkszta³ceniu, ani nie powinna
wymagaæ ponownej regulacji, w wyniku
dzia³ania wiatru o prêdkoœci do 130 km/h.
Przy takim wietrze antena powinna utrzymaæ kierunek do satelity z dok³adnoœci¹
20% szerokoœci wi¹zki, co odpowiada
zmniejszeniu poziomu odbieranego sygna³u w granicach ±0,5 dB. Szerokoœæ
wi¹zki antenowej jest definiowana dla
spadku poziomu mocy sygna³u o 3 dB.
Przy wyst¹pieniu wiatru o prêdkoœci miêdzy 130 km/h a 160 km/h dopuszczalne
jest odchylenie osi g³ównej anteny od
po¿¹danego kierunku. Dopuszcza siê
wówczas koniecznoœæ korekty po³o¿enia
anteny. Przy wyst¹pieniu wiatru o prêdkoœci do 160 km/h nie powinno nast¹piæ
trwa³e pogorszenie parametrów anteny:
zmniejszenie zysku, odkszta³cenie charakterystyki kierunkowej lub pogorszenie
t³umienia sygna³u o polaryzacji ortogonalnej. Antena satelitarna równie¿ nie
powinna ulec trwa³emu uszkodzeniu ani
odkszta³ceniu w wyniku dzia³ania intensywnych opadów deszczu lub œniegu, a
tak¿e wyst¹pienia skorupy lodowej o gruboœci do 25 mm.
***
Nale¿y jednoczeœnie wyjaœniæ pewn¹
kwestiê niezrozumia³¹ dla ludzi nie zwi¹zanych z technik¹, a zamieszkuj¹cych na
obszarze w pobli¿u satelitarnych telewizyjnych stacji nadawczych. Otó¿, gdy stosowana jest antena o bardzo du¿ej œrednicy D, to zysk energetyczny takiej anteny
jest bardzo du¿y, a wiêc moc emitowana
mo¿e byæ ma³a dla osi¹gniêcia zamierzonego bilansu energetycznego ³¹cza satelitarnego. Wynika to st¹d, ¿e antena o
du¿ej œrednicy (rys. 12a) cechuje siê ma³¹
szerokoœci¹ k¹tow¹ Q wi¹zki g³ównej
(rys. 12b), a tym samym – poziom promieniowania niepo¿¹danego wokó³ anteny jest minimalny, gdy¿ poziom listków
bocznych jest ma³y (du¿a wartoœæ L –
rys. 12b). A wiêc im wiêksza jest œrednica
zastosowanej satelitarnej anteny nadawczej,
tym bezpieczniej wokó³ niej – chocia¿
ludzie nie zwi¹zani z technik¹ oceniaj¹
sytuacjê akurat odwrotnie.
PIŒMIENNICTWO
[1] Bogucki J., Wielowieyska E.: T³umienie
dodatkowe w ³¹czu satelitarnym. Przegl¹d Telekomunikacyjny + Wiadomoœci Telekomunikacyjne 1/1998
[2] Bogucki J., Dusiñski A.: Pomiary radiometryczne. Biuletyn informacyjny Instytutu
£¹cznoœci 9/1995
[3] Bogucki J.: Mikrofalowe anteny s³u¿b sta³ych. Elektronizacja 1-2/2001
[4] Bogucki J.: Szum mikrofalowych urz¹dzeñ
odbiorczych telewizji satelitarnej. Przegl¹d
Telekomunikacyjny + Wiadomoœci Telekomunikacyjne 6/1998
[5] Dane katalogowe firmy Andersen Manufacturing Inc.
[6] Everett J.: VSATs very small aperture terminals. Peter Peregrinous Ltd. London 1992
[7] http://www.era.co.uk/PRODUCT/diamond.htm
[8] http://www.ee.surrey.ac.uk/Personal/D.Jefferies/tidbin.html
[9] Lo Y.T.: Antenna Handbook. Their Applications, and Design. Van Nostrand Reinhold
Company. New York 1988
[10] Maral M., Bousquet M.: Satellite Communications Systems. Systems, Techniques and
Technology. John Wiley & Sons. New York
1993
[11] Norma ETSI 300 158: Satellite Earth Stations (SES); Television Receive Only (TVROFSS) Satellite Earth Stations operating in the
11/12 GHz FSS bands. 1992
[12] Norma ETSI 300 159 Satellite Earth Stations and Systems (SES); Transmit-only or
transmit-and-receive Very Small Aperture Terminals (VSATs) used for communications operating in the Fixed Satellite Service (FSS) 11/
12/14 GHz frequency bands
[13] Zalecenie ITU-R 732. Method for statistical processing of earth-station antenna sidelobe peaks. 1992