Zadania i organizacja Państwowej Straży Pożarnej w zakresie

Transkrypt

Nr 6
DOCTRINA
Studia Spoáeczno-Polityczne
2009
Andrzej WarmiĔski
Akademia Podlaska
Siedlce
Zadania i organizacja PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej
w zakresie ochrony przeciwpoĪarowej
PaĔstwowa StraĪ PoĪarna jest zawodową, umundurowaną i wyposaĪoną w specjalistyczny sprzĊt formacją, przeznaczoną do walki z poĪarami, klĊskami Īywioáowymi i innymi miejscowymi zagroĪeniami.
Centralnym organem administracji rządowej PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej jest jej Komendant Gáówny, podlegáy ministrowi spraw wewnĊtrznych i administracji. Komendant Gáówny jest przeáoĪonym wszystkich straĪaków peániących sáuĪbĊ w PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej.
W wyniku przeksztaáceĔ istniejących struktur ochrony przeciwpoĪarowej
zgodnie z ustawą z dnia 24 sierpnia 1991 roku o PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej1,
tworzą ją nastĊpujące jednostki organizacyjne:
– komendy gáówne funkcjonujące w oparciu o wyspecjalizowane merytorycznie biura. Do podstawowych zalicza siĊ:
a) Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony LudnoĞci;
b) Biuro Rozpoznawania i Programowania ZagroĪeĔ;
c) Biura do Spraw Ochrony LudnoĞci i Obrony Cywilnej;
d) Biura Wspóápracy MiĊdzynarodowej;
e) Biuro Kadr i Szkolenia;
f) Biuro Organizacji i Nadzoru, oraz innych, które zostaną omówione w dalszej czĊĞci;
– szesnaĞcie komend wojewódzkich, 335 komend powiatowych (miejskich);
– 510 jednostek ratowniczo-gaĞniczych oraz 5 szkolnych;
– 5 szkóá PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej, w tym Szkoáa Gáówna PoĪarnicza
w Warszawie, 2 szkoáy aspirantów PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej w Poznaniu
i Krakowie, Szkoáa Podoficerska w Bydgoszczy i Centralna Szkoáa PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej w CzĊstochowie;
– Centralne Muzeum PoĪarnictwa w Mysáowicach;
– Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony PrzeciwpoĪarowej w Józefowie koáo
Otwocka. Jest to jednostka o naukowo-badawcza, którego zadaniem jest
prowadzenie badaĔ na rzecz ochrony przeciwpoĪarowej, w tym atestacja
1
Dziennik Ustaw (dalej – Dz.U.) 2006, nr 96, poz. 667, z póĨn. zm.
276
A. WarmiĔski
sprzĊtu poĪarniczego, materiaáów i wyrobów sáuĪących ochronie przeciwpoĪarowej.
Zadania PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej
Elementem bezpieczeĔstwa publicznego kraju jest bezpieczeĔstwo
przeciwpoĪarowe oraz bezpieczeĔstwo przed skutkami innych miejscowych zagroĪeĔ. PaĔstwowa StraĪ PoĪarna jest jednym z podmiotów tego systemu realizującym zadania w ogólnym systemie bezpieczeĔstwa paĔstwa i porządku
publicznego.
Zakres zadaĔ PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej wynika z ustawy z 24 sierpnia 1991 roku o PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej2. Wprowadziáa ona zasadnicze
zmiany w systemie ochrony przeciwpoĪarowej, organizacji i funkcjonowaniu
jednostek ochrony przeciwpoĪarowej.
Zgodnie z art. 10 ust. 2 pkt 1-9 ustawy do PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej
naleĪy:
– rozpoznawanie zagroĪeĔ poĪarowych i innych miejscowych zagroĪeĔ;
– organizacja i prowadzenie akcji ratowniczych w czasie poĪarów, klĊsk Īywioáowych lub likwidacji miejscowych zagroĪeĔ;
– wykonywanie pomocniczych specjalistycznych czynnoĞci ratowniczych
w czasie klĊsk Īywioáowych lub likwidacji miejscowych zagroĪeĔ przez inne
sáuĪby ratownicze;
– szkolenie kadr na potrzeby PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej i innych jednostek
ochrony przeciwpoĪarowej oraz powszechnego systemu ochrony ludnoĞci;
– nadzór nad przestrzeganiem przepisów przeciwpoĪarowych;
– prowadzenie prac naukowo-badawczych w zakresie ochrony przeciwpoĪarowej oraz ochrony ludnoĞci;
– wspóápraca z szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbĊdnym do realizacji jego zadaĔ ustawowych;
– wspóádziaáanie ze straĪami poĪarnymi i sáuĪbami ratowniczymi innych
paĔstw oraz ich organizacjami miĊdzynarodowymi na podstawie wiąĪących
Rzeczypospolitą Polską umów miĊdzynarodowych oraz odrĊbnych przepisów;
– realizacja innych zadaĔ wynikających z wiąĪących Rzeczpospolitą Polską
umów miĊdzynarodowych na zasadach i w zakresie w nich okreĞlonych.
Rozwój przemysáu, budownictwa, komunikacji, infrastruktury komunalnej spowodowaá wzrost zagroĪeĔ i podjĊcie dziaáaĔ ratowniczych. W nastĊpstwie tych zagroĪeĔ mamy do czynienia z nowymi rodzajami katastrof i awarii
w zakáadach, instalacjach, urządzeniach technicznych i Ğrodkach transportu.
Spowodowaáo to pilną potrzebĊ realizacji systemu ratownictwa oraz struktur
ochrony przeciwpoĪarowej w Polsce.
Aktualnie szczegóáowe zasady organizacji Krajowego Systemu Ratowniczo-GaĞniczego okreĞla rozporządzenie ministra spraw wewnĊtrznych i administracji z 29 grudnia 1999 roku3.
2
3
Ibidem.
Ibidem 1999, nr 111, poz. 1311.
Zadania i organizacja PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej w zakresie ochrony przeciwpoĪarowej
277
Krajowy System Ratowniczo-GaĞniczy stanowi integralną czĊĞü bezpieczeĔstwa wewnĊtrznego paĔstwa, obejmującego caáy obszar kraju, w tym
wszystkie podmioty ratownicze w celu zachowania bezpieczeĔstwa poĪarowego, technicznego, ekologicznego, chemicznego bez wzglĊdu na miejsce, rodzaj
i charakter ewentualnie prowadzonych dziaáaĔ4. W ramach Krajowego Systemu
Ratowniczo-GaĞniczego skupia siĊ caáoksztaát dziaáaĔ PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej.
Krajowy System Ratowniczo-GaĞniczy jest zespoáem przedsiĊwziĊü organizacyjnych, szkoleniowych, materiaáowo-technicznych i finansowych obejmujących prognozowanie, profilaktykĊ, rozpoznawanie i zwalczanie poĪarów,
klĊsk Īywioáowych, miejscowych zagroĪeĔ oraz organizacjĊ i kierowanie dziaáaniami ratowniczymi, skupiających siĊ w uporządkowanej wewnĊtrznie strukturze
jednostki ochrony przeciwpoĪarowej w celu ratowania Īycia, zdrowia, mienia
i Ğrodowiska5.
Centralnym organem administracji rządowej w sprawach organizacji
Krajowego Systemu Ratowniczo-GaĞniczego oraz ochrony przeciwpoĪarowej
jest Komendant Gáówny PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej. Do niego naleĪy m.in.
kierowanie systemem. Jego dziaáania nadzorowane są przez ministra spraw
wewnĊtrznych i administracji, który odpowiada za realizacjĊ polityki paĔstwa
w zakresie ochrony przeciwpoĪarowej oraz peáni nadzór nad funkcjonowaniem
Krajowego Systemu Ratowniczo-GaĞniczego.
Bazą systemu są jednostki organizacyjne PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej
realizujące zadania ratowniczo-gaĞnicze. Obecnie liczy on 510 jednostek ratowniczo-gaĞniczych, 5 jednostek ratowniczo-gaĞniczych szkolnych oraz okoáo
3600 jednostek ochotniczych straĪy poĪarnych6. Ponadto w skáad systemu
wchodzą: zakáadowe straĪe poĪarne (Zakáadów Azotowych w Puáawach, stoczni
w GdaĔsku i Gdyni, Stoczni Marynarki Wojennej, Polskiego Koncernu Naftowego PKN ORLEN w Páocku i PrzedsiĊbiorstwa Eksploatacji Rurociągów Naftowych „PrzyjaĨĔ” w Páocku z siedzibą Stacji Pomp w Adamowie; gminne, zawodowe straĪe poĪarne podlegáe burmistrzom i wójtom; terenowe sáuĪby
ratownicze podlegáe wojewodom, prezydentom, starostom i burmistrzom i inne
jednostki ratownicze.
Podmiotami wspóápracującymi jest 11 szpitali, m.in. szpitale Ministerstwa Spraw WewnĊtrznych i Administracji w Warszawie, Krakowie i Poznaniu
oraz 201 specjalistów krajowych w dziedzinie ratownictwa. Na podstawie zawartych porozumieĔ system wspomagają inne sáuĪby, inspekcje i straĪe: Policja, StraĪ Graniczna, PaĔstwowa Inspekcja Ochrony ĝrodowiska, PaĔstwowa
Agencja Atomistyki, Stacje Ratownictwa Górskiego, Morska SáuĪba Poszukiwania i Ratownictwa.
WĞród organizacji pozarządowych w systemie znajdują siĊ: Górskie
Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe,
4
Z. Radny, RozwaĪania wokóá Krajowego Systemu Ratowniczo-GaĞniczego, „Przegląd PoĪarniczy”
1995, nr 10, s. 9-10.
5
Krajowy System Ratowniczo-GaĞniczy w systemie bezpieczeĔstwa paĔstwa, Warszawa 1994,
s. 7.
6
Zob. „Biuletyn Informacyjny PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej” 2007, s. 9, 20.
278
A. WarmiĔski
Aeroklub Polski, Związek Harcerstwa Polskiego, Polska Misja Medyczna, Polski
Związek Alpinizmu i TatrzaĔskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe. àącznie na
31 grudnia 2007 roku w dyspozycji Krajowego Systemu Ratowniczo-GaĞniczego znalazáo siĊ okoáo 30 tys. zawodowych straĪaków i okoáo 5600
samochodów poĪarniczych, 120 tys. straĪaków ochotniczych straĪy poĪarnych
z 7220 samochodami poĪarniczymi7.
Zgodnie z wáaĞciwoĞcią terytorialną Krajowy System RatowniczoGaĞniczy tworzą oraz koordynują jego funkcjonowanie, nastĊpujące organy
wáadzy:
– wójt (burmistrz lub prezydent miasta) w zakresie zadaĔ ustalonych przez wojewodĊ;
– starosta, który okreĞla zadania i kontroluje wykonywanie zadaĔ na obszarze
powiatu, a w sytuacjach nadzwyczajnych zagroĪeĔ Īycia, zdrowia, Ğrodowiska i mienia zarządza systemem przy pomocy powiatowego zespoáu reagowania kryzysowego;
– wojewoda, który okreĞla zadania i kontroluje ich wykonanie na obszarze województwa, a w sytuacjach nadzwyczajnych zagroĪeĔ Īycia, zdrowia, Ğrodowiska i mienia zarządza systemem przy pomocy wojewódzkiego zespoáu
zarządzania kryzysowego.
W PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej struktura systemu obejmuje trzy poziomy dziaáania. Na terenie kraju organizatorem i koordynatorem kierowniczym jest
Komendant Gáówny PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej, który wykonuje swoje zadania na poziomie krajowym, na terenie województwa – komendant wojewódzki,
na terenie powiatu – komendant powiatowy.
Na poziomie krajowym w skáad sytemu wchodzą: Komenda Gáówna
PSP, centralny odwód operacyjny, szkoáy, krajowa baza sprzĊtu specjalistycznego, jednostki badawczo-rozwojowe, sáuĪby, inspekcje, instytucje i specjaliĞci
do spraw ratownictwa. Na poziomie wojewódzkim: komenda wojewódzka PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej, wojewódzki odwód operacyjny, zespóá do spraw zarządzania kryzysowego, baza sprzĊtu specjalistycznego, specjaliĞci i inne podmioty z terenu. Na szczeblu najniĪszym – komenda powiatowa PaĔstwowej
StraĪy PoĪarnej, jednostki ochrony przeciwpoĪarowej z terenu powiatu, powiatowy zespóá zarządzania kryzysowego i podobnie sáuĪby, inspekcje, straĪe i instytucje.
Zadaniem kaĪdego z komendantów jest przygotowanie planów ratowniczych, które zatwierdzają starostowie dla powiatu i wojewodowie dla województwa. ĝwiadczy to o tym, Īe starostowie i wojewodowie odpowiadają równieĪ za
realizacjĊ zadaĔ wynikających z Krajowego Systemu Ratowniczo-GaĞniczego
przy pomocy zespoáów zarządzania kryzysowego. Kierują pracą wymienionych
zespoáów z pomocą osób zatrudnionych w starostwie, kierowników sáuĪb, inspekcji i straĪy powiatowych oraz przedstawicieli organizacji ratownictwa.
Na poszczególnych poziomach organizacyjnych zadaniem jednostek
systemu w zakresie dziaáalnoĞci ratowniczej jest: analiza i rozpoznawanie zagroĪeĔ, utrzymywanie gotowoĞci do prowadzenia dziaáaĔ ratowniczych, podej7
Ibidem, s. 21.
279
mowanie dziaáaĔ ograniczających i likwidujących: poĪary, klĊski Īywioáowe,
awarie, wypadki, katastrofy techniczne oraz chemiczne, wypadki, katastrofy
komunikacyjne, zdarzenia wymagające stosowania sprzĊtu specjalistycznego
ratownictwa technicznego, ekologicznego, wodnego i wysokoĞciowego8.
Walka z poĪarami obejmuje rozpoznawanie i analizowanie zagroĪeĔ
poĪarowych, rozmiarów poĪaru, ratowanie ludzi i zwierząt, dostosowanie sprzĊtu i technik gaĞniczych do rodzaju i miejsca poĪaru, w efekcie doprowadzając
do ugaszenia poĪaru. Z kolei walka z klĊskami Īywioáowymi to dziaáania niezbĊdne do ratowania Īycia, zdrowia, mienia i Ğrodowiska.
Organizacja ratownictwa technicznego polega na stosowaniu Ğrodków
technicznych do ratowania, poszukiwania, ewakuacji ludzi i zwierząt, a takĪe do
ratowania mienia i Ğrodowiska. Polega na analizie awarii i katastrof, ocenie
rozmiarów, zastosowania technik uwalniania osób i ewakuacji, oznakowanie
i wydzielenie stref zagroĪenia, wentylowanie i przewietrzanie, wyznaczenie
przejĞü i zabezpieczenie miejsca zdarzenia. Ratownictwo chemiczne wymaga
podobnych czynnoĞci w celu likwidacji zagroĪeĔ stworzonych przez toksyczne
Ğrodki przemysáowe lub inne niebezpieczne materiaáy chemiczne.
Aktualnie waĪne staáo siĊ ratownictwo ekologiczne. Ma ono na celu
ochronĊ Ğrodowiska naturalnego z wykorzystaniem Ğrodków neutralizujących,
ograniczających i eliminujących powstaáe skaĪenie. Istotny obszar dziaáaĔ stanowi takĪe ratownictwo medyczne, które polega na udzielaniu pomocy medycznej w warunkach pozaszpitalnych w celu ratowania Īycia i zdrowia wskutek
zdarzeĔ nagáej utraty Īycia ludzkiego lub nagáego pogorszenia stanu zdrowia9.
W systemie ratowniczo-gaĞniczym podstawowe miejsce zajmuje osoba
przyjmująca informacje o zdarzeniu i stanowiska kierowania w komendach
PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej (w komendach powiatowych i wojewódzkich oraz
w Krajowym Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony LudnoĞci). Zadaniem
kaĪdego stanowisku jest zapewnienie regularnego przepáywu informacji o zagroĪeniach i prowadzonych dziaáaniach. JednoczeĞnie kaĪde stanowisko powinno byü wyposaĪone w awaryjne zasilanie, zawieraü plany ewakuacji w miejsca zastĊpcze, aby zapewniü wáaĞciwe funkcjonowanie w sytuacjach
nadzwyczajnych zagraĪających Īyciu, zdrowiu lub Ğrodowisku. Kierujący na
stanowisku odpowiada za dysponowanie siá i Ğrodków do dziaáaĔ z uwzglĊdnieniem rodzaju, wielkoĞci zdarzenia i liczby poszkodowanych, dlatego duĪą rolĊ
dla niego ma bieĪący kontakt z miejscem zdarzenia w celu posiadania informacji do prawidáowego oddziaáywania na ratowników i niepopeánienia báĊdów.
Bolesáaw KurzĊpa wymienia trzy typy kierowania w czasie dziaáania ratowniczego: interwencyjny, taktyczny i strategiczny10. Kierowanie interwencyjne
obejmuje: ustalenie rodzaju zdarzenia, metod poszukiwania poszkodowanych
i ewakuacji, planowanie rozmieszczenia sprzĊtu, przydzielenie zadaĔ pododdziaáom, nadzorowanie skutecznoĞci dziaáania, analizowanie zuĪycia sprzĊtu
i Ğrodków, wspóádziaáanie z lekarzem – koordynatorem medycznym, wzywanie
J. ĩuber vel Michaáowski, Prawne umocowanie systemu, „Przegląd PoĪarniczy” 1995, nr 12,
s. 6-7. Szerzej zob. J. Skoczylas, Prawo ratownicze, Warszawa 2007.
9
B. KurzĊpa, Ustawa o ochronie przeciwpoĪarowej z komentarzem, Warszawa 2008, s. 64-65.
10
Ibidem, s. 70-73.
8
280
A. WarmiĔski
niezbĊdnych Ğrodków, zorganizowanie wsparcia logistycznego i wydzielenie
stref zagroĪenia. Osobami uprawnionymi do takiego kierowania są: dowódca
zastĊpu i sekcji.
Kierowanie taktyczne polega w szczególnoĞci na: ocenie zagroĪenia
poprzez ustalenie jego charakteru i prognozowanie rozwoju, podziale terenu
dziaáania, ewakuacji, ocenie wielkoĞci Ğrodków i wspóápracy z lekarzem, wyznaczeniu punktu kierowania, wsparcia logistycznego, koordynowaniu siá,
wspóádziaáaniu ze sztabem kierowania taktycznego i strategicznego, ze Ğrodkami masowego przekazu, zorganizowaniu áącznoĞci, wspóápracy z organami
samorządu i organizacjami pozarządowymi oraz minimalizowaniu stresu pourazowego wĞród ratowników. Zobowiązanymi do kierowania taktycznego są: dowódca jednostki ratowniczo-gaĞniczej, komendant, kierownik lub szef jednostki
ochrony przeciwpoĪarowej systemu ratowniczo-gaĞniczego i oficer wyznaczony
w imieniu komendanta powiatowego.
Kierowanie strategiczne dodatkowo polega na: okreĞleniu strategii dziaáania, nadzorowaniu dziaáaĔ, wyznaczeniu i oznaczeniu punktu kierowania, informowaniu o miejscach pomocy humanitarnej, koordynowaniu dziaáaĔ zaplecza logistycznego, medycznego, technicznego i podmiotów wspomagających
oraz wezwaniu siá centralnego lub wojewódzkiego odwodu operacyjnego. Realizatorami przejĊcia kierowania strategicznego w kolejnoĞci są: adekwatnie oficer, ale wyznaczony przez komendanta wojewódzkiego, komendant wojewódzki i Komendant Gáówny. Kierowanie takie nastĊpuje ze staáego miejsca
dowodzenia, sztabu usytuowanego poza strefą kierowania taktycznego lub ze
stanowisk kierowania PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej. W razie uĪycia odwodów
operacyjnych kierowanie prowadzone jest przez wáaĞciwego terytorialnie komendanta PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej lub dowódcĊ odwodu.
Odwody operacyjne uĪywa siĊ w celu zlikwidowania skutków przekraczających moĪliwoĞci dziaáania województw i powiatów. Tworzone są w kaĪdym
województwie na bazie kompanii wojewódzkich i specjalistycznych grup ratowniczych. WystĊpują w sile brygady odwodu operacyjnego i mogą byü wáączone
do centralnego odwodu operacyjnego. W 2007 roku np. zostaáy przeprowadzone üwiczenia ratownicze na akwenach o kryptonimie „Woda 2007”, wspólnie
z podmiotami wspomagającymi: Policją, Biurem Ochrony Rządu, Marynarką
Wojenną, Jednostkami Ratowniczo-GaĞniczymi Siá Zbrojnych, Wodnym Ochotniczym Pogotowiem Ratunkowym i ochotniczymi straĪami poĪarnymi z terenu
gminy Koronowo, podczas którego üwiczono wspóádziaáanie. Ze strony Centralnego Odwodu Operacyjnego uczestniczyáy: dwie kompanie powodziowe, jedna
kompania specjalna w wariancie ekologicznym i trzy specjalistyczne grupy ratownicze wodno-nurkowe11.
W komórkach i jednostkach organizacyjnych podlegáych ministrowi
obrony narodowej lub przez niego nadzorowanych zadania PaĔstwowej StraĪy
PoĪarnej wynikające z ustawy wykonywane są przez Wojskową OchronĊ PrzeciwpoĪarową. Zakres tych zadaĔ okreĞla rozporządzenie ministra obrony narodowej z 24 sierpnia 1992 roku w sprawie zasad i trybu wykonywania zadaĔ
11
„Biuletyn Informacyjny PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej” 2007, s. 23.
281
przez Wojskową OchronĊ PrzeciwpoĪarową12. Zadania sprowadzają siĊ do:
udzielenia pomocy PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej w prowadzeniu akcji ratowniczych, wykonywaniu czynnoĞci pomocniczych w czasie klĊsk Īywioáowych oraz
innych miejscowych zagroĪeĔ, rozpoznawanie zagroĪeĔ na terenie podlegáym
ministrowi obrony, szkolenie kadry, podejmowanie dziaáaĔ usprawniających
system alarmowania i wspóádziaáania z innymi podmiotami i sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem przepisów o ochronie przeciwpoĪarowej.
System Wojskowej Ochrony PrzeciwpoĪarowej tworzą: szef i podlegáy
mu inspektorat, szefowie delegatur oraz podlegáe im wojskowe straĪe poĪarne.
Zadania i czynnoĞci w jednostkach organizacyjnych są realizowane przez Īoánierzy peániących sáuĪbĊ wojskową (posiadających kwalifikacje poĪarnicze),
straĪaków PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej wyznaczonych do peánienia sáuĪby
w Wojskowej Ochronie PrzeciwpoĪarowej oraz pracowników posiadających
kwalifikacje poĪarnicze.
Istotnym elementem systemu jest udzielane wsparcie i pomoc dobrowolna ze strony osób fizycznych i prawnych, zwanych podmiotami wspomagającymi. Wspierają one dziaáania jednostek organizacyjnych PaĔstwowej StraĪy
PoĪarnej poprzez: udziaá w ratowaniu ludzi, ich mienia oraz Ğrodowiska naturalnego, dostarczanie narzĊdzi i Ğrodków, wykonywanie okreĞlonych prac lub zadaĔ wyznaczonych przez organizatora akcji, ograniczenie i eliminowanie skutków zdarzeĔ i udostĊpnienie informacji specjalistycznych13.
Prawidáowej realizacji tych zadaĔ sáuĪy wspóápraca jednostek dziaáających w Krajowym Systemie Ratowniczo-GaĞniczym z innymi jednostkami
ochrony przeciwpoĪarowej, w tym gáównie z ochotniczymi straĪami poĪarnymi
i sáuĪbami Ministerstwa Spraw WewnĊtrznych i Administracji (Policja, StraĪ
Graniczna) oraz podmiotami ratowniczymi instytucji i przedsiĊbiorstw. Relacje
pomiĊdzy tymi sáuĪbami i instytucjami ustala Komendant Gáówny PaĔstwowej
StraĪy PoĪarnej w ramach porozumieĔ i uzgodnieĔ. Jednostki biorące udziaá
w dziaáaniach ratowniczych mają obowiązek dziaáania pod jednolitym kierownictwem.
Innym zadaniem w zakresie bezpieczeĔstwa publicznego kraju jest
bezpieczeĔstwo poĪarowe oraz zabezpieczenie przed skutkami innych miejscowych zagroĪeĔ, za które odpowiada PaĔstwowa StraĪ PoĪarna. Zgodnie
z ustawą powierzono jej organizacjĊ i prowadzenie akcji ratowniczej w czasie
poĪaru lub likwidacji miejscowego zagroĪenia. W razie wystąpienia jednego
z wymienionych zagroĪeĔ akcjĊ ratowniczą, jej organizacjĊ prowadzą Jednostki
Ratowniczo-GaĞnicze PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej. Kierującym jest zawsze
pierwszy przybyáy na miejsce zdarzenia dowódca jednostki, do czasu przybycia
dowódcy jednostki hierarchicznie wyĪszej. Kierowanie dziaáaniami mogą przejąü komendanci PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej: powiatowy, wojewódzki i w ostatecznoĞci Komendant Gáówny.
Kierujący dziaáaniami jest zobowiązany zapoznaü siĊ z sytuacją, rozlokowaniem jednostek i wydanymi wczeĞniej rozkazami. Czas przejĊcia kierowania naleĪy zarejestrowaü w dokumentacji operacyjnej, którą po zakoĔczeniu ak12
13
Dz.U. 2005, nr 66, poz. 334.
J ĩuber vel Michaáowski, op. cit., s. 8.
282
A. WarmiĔski
cji sporządza siĊ zgodnie z rozporządzeniem w sprawie szczegóáowych zasad
organizacji Krajowego Systemu Ratowniczo-GaĞniczego.
W razie braku moĪliwoĞci kierowania dziaáaniami przez wymienione
osoby, kierującego wyznacza: do dziaáaĔ o zasiĊgu ponad wojewódzkim – kierujący Krajowym Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony LudnoĞci, do pozostaáych dziaáaĔ – kierujący Wojewódzkim Stanowiskiem Koordynacji Ratownictwa i Ochrony LudnoĞci.
Kierujący akcją ratowniczą mają prawo: wydawaü rozkazy, podzieliü
kierowanie akcji na odcinki bojowe i wyznaczyü ich dowódców, a takĪe powoáaü
sztaby akcji skáadające siĊ ze specjalistów i dowódców róĪnych dziedzin14. Kierujący akcjami mają teĪ prawo korzystaü z dróg, gruntów i zbiorników wodnych
paĔstwowych, komunalnych i prywatnych ujĊü wody.
W okolicznoĞciach uzasadnionych stanem wyĪszej koniecznoĞci kierujący akcją ratowniczą mają prawo:
– zarządziü ewakuacjĊ ludnoĞci i mienia z terenu objĊtego akcją ratowniczą
w razie zagroĪenia Īycia i zdrowia, zwáaszcza, gdy istnieje moĪliwoĞü powstania paniki i przewidywany rozwój zdarzeĔ moĪe spowodowaü odciĊcie
drogi ewakuacyjnej;
– zarządziü koniecznoĞü prowadzenia prac wyburzeniowych i rozbiórkowych
w sytuacjach zagroĪenia ludzi, zwierząt lub potrzeby dotarcia do Ĩródeá zagroĪenia w celu jego rozpoznania oraz ograniczenia wzrostu, potrzeby uĪycia Ğrodków gaĞniczych i neutralizatorów oraz doprowadzenia substancji
toksycznych, potrzeby zapewnienia dróg dojĞcia i ewakuacji;
– zarządziü wstrzymanie komunikacji w ruchu lądowym albo zapewnienie wáaĞciwego ustawienia i eksploatacji sprzĊtu ratowniczego, eliminacji zagroĪeĔ
powodowanych przez Ğrodki komunikacyjne, zapewnienia dróg komunikacyjnych na potrzeby dziaáaĔ;
– zarządziü udostĊpnienie pojazdów, Ğrodków i przedmiotów niezbĊdnych do
akcji ratowniczej na czas niezbĊdny do zakoĔczenia dziaáaĔ, z wyjątkiem np.
skorzystania z pomieszczeĔ i innych rzeczy sáuĪących do misji dyplomatycznych, urzĊdu konsularnego lub instytucji miĊdzynarodowych korzystających
z immunitetu dyplomatycznego i konsularnego itp. bez uzyskania zgody szefów tych placówek i instytucji;
– zakazaü przebywania osobom postronnym w miejscu akcji ratowniczej15.
Ponadto kierujący akcją posiadają prawo:
– Īądaü pomocy od instytucji paĔstwowych, jednostek gospodarczych, organizacji spoáecznych i obywateli;
– odstąpiü od zasad dziaáania uznanych za powszechnie bezpieczne. W sposób szczegóáowy tĊ problematykĊ reguluje rozporządzenie Rady Ministrów
z 4 lipca 1992 roku w sprawie zakresu i trybu korzystania z praw przez kierującego dziaáaniami ratowniczymi16.
14
G. Lacek, Ratownictwo powszechne – koncepcja funkcjonowania, „Zeszyt Problemowy Towarzystwa Wiedzy Obronnej” 1996, nr 1, s. 30.
15
Ibidem, s. 31.
16
Dz.U. 1992, nr 54, poz. 259.
283
Zazwyczaj po zakoĔczeniu akcji kierujący przekazuje miejsce objĊte
tym dziaáaniem wáaĞcicielowi, zarządzającemu uĪytkownikowi obiektu lub
przedstawicielowi Policji bądĨ organom samorządu terytorialnego.
Podczas sáuĪby do funkcjonariuszy poĪarnictwa naleĪy wykonywanie
czynnoĞci ratowniczych w czasie klĊsk Īywioáowych oraz likwidacji miejscowych
zagroĪeĔ. KlĊskami Īywioáowymi są zdarzenia Īywioáowe, zagraĪające bezpieczeĔstwu Īycia lub mienia wiĊkszej liczbie osób lub mogące wywoáaü powaĪne
zakáócenia w funkcjonowaniu gospodarki narodowej: powodzie, huragany, duĪe
poĪary, trzĊsienia ziemi oraz nadmierne opady Ğniegu. Katastrofa jest nagáym
zdarzeniem (niespodziewanym) powodującym powszechne zagroĪenie Īycia,
zdrowia ludzi, zwierząt lub mienia o znacznej wartoĞci.
RozróĪnia siĊ katastrofy (kolejowe, lotnicze, kosmiczne, drogowe) budowlane (zawalenie siĊ budynków, wiaduktów lub mostów), górnicze, na wodach
Ğródlądowych, wybuchy oraz wypadki radioaktywnego skaĪenia terenu związane
z przedostaniem siĊ do Ğrodowiska ludzkiego substancji toksycznych. OdpowiedzialnoĞü za spowodowanie katastrofy okreĞlona zostaáa w kodeksie karnym.
Zwalczanie wielu tych zdarzeĔ jest zadaniem trudnym i nader skomplikowanym,
wymaga dziaáania wielu sáuĪb zarówno porządkowych, jak i wyspecjalizowanych,
dysponujących Ğrodkami i siáami koniecznymi do prowadzenia akcji.
Obecnie wystĊpują duĪe moĪliwoĞci powstania sytuacji zagroĪenia
w postaci skaĪenia radioaktywnego i toksycznego lub innego rodzaju, niebezpiecznego dla Īycia i zdrowia ludzi. W takich przypadkach funkcjonariusze PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej i inne sáuĪby (policja, straĪ miejska) pojawiają siĊ na
miejscu zdarzenia jako pierwsi. Zmusza to do podjĊcia natychmiastowych dziaáaĔ ratowniczych i zabezpieczających teren, dlatego teĪ sytuacja taka wymaga
skoordynowanych dziaáaĔ i wzajemnej pomocy jednostek. Celem akcji związanej z katastrofą bądĨ klĊską Īywioáową jest szybkie niesienie pomocy osobom
pokrzywdzonym i zagroĪonym niebezpieczeĔstwem, ratowanie i ochrona mienia oraz ograniczenie, a nastĊpnie likwidacja kaĪdego zagroĪenia.
W takich sytuacjach moĪe wystąpiü potrzeba identyfikacji zwáok i usuniĊcia zniszczeĔ. SkutecznoĞü akcji i podjĊtej interwencji w czasie klĊsk Īywioáowych, katastrof oraz epidemii zaleĪy od umiejĊtnoĞci i sprawnoĞci straĪaków.
DuĪe znaczenie posiada równieĪ wáaĞciwe zabezpieczenie Ğladów i niedopuszczenie do ich zatarcia. SáuĪy to ustaleniu przyczyn zdarzeĔ. NaleĪy wówczas
zachowaü poáoĪenie poszczególnych przedmiotów oraz zabezpieczyü mienie17.
W trakcie dziaáaĔ ratowniczych związanych z likwidacją skutków zdarzeĔ osoby biorące udziaá w akcji mają obowiązek zapewniü bezpieczeĔstwo,
pomoc pokrzywdzonym oraz udzieliü pomocy kierującemu dziaáaniami18.
Szczegóáowy sposób wspóápracy jednostek w dziaáaniach ratowniczych okreĞla
rozporządzenie ministra spraw wewnĊtrznych i administracji z 31 lipca 2001 roku w sprawie szczegóáowych zasad kierowania i wspóádziaáania jednostek
ochrony przeciwpoĪarowej biorących udziaá w dziaáaniu ratowniczym19.
17
E. Ura, Prawne zagadnienia bezpieczeĔstwa paĔstwa, Rzeszów 1988, s. 271-272.
Idem, System prawny ochrony przeciwpoĪarowej, Warszawa 1981, s. 197.
19
Dz.U. 2001, nr 52, poz. 244.
18
284
A. WarmiĔski
Oprócz organizowania i prowadzenia oraz wykonywania czynnoĞci ratowniczo-gaĞniczych do PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej naleĪy rozpoznawanie
zagroĪeĔ poĪarowych i innych miejscowych zagroĪeĔ. W tym celu funkcjonariusze PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej wykonują czynnoĞci kontrolno-rozpoznawcze.
Stanowi o tym rozporządzenie ministra spraw wewnĊtrznych i administracji
z 24 paĨdziernika 2005 roku w sprawie czynnoĞci kontrolno-rozpoznawczych
przeprowadzanych przez PaĔstwową StraĪ PoĪarną oraz osób upowaĪnionych
do ich przeprowadzenia20. Przepis ten okreĞla tryb, zakres i szczegóáowe zasady prowadzenia czynnoĞci kontrolno-rozpoznawczych, kwalifikacjĊ i sposób wyznaczania osób uprawnionych do tych czynnoĞci oraz wzór do ich przeprowadzania. CzynnoĞci, o których mowa w rozporządzeniu obejmują:
– kontrolĊ przestrzegania przepisów przeciwpoĪarowych;
– rozpoznawanie zagroĪeĔ innych niĪ poĪarowe;
– wstĊpne ustalenie przyczyn oraz okolicznoĞci powstania i rozprzestrzeniania
siĊ poĪarów.
Zgodnie z ustawą o PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej prawo do czynnoĞci
kontrolno-rozpoznawczych z zakresu ochrony przeciwpoĪarowej mają uprawnieni straĪacy peániący sáuĪbĊ w PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej oraz osoby upowaĪnione przez ministra spraw wewnĊtrznych i administracji. StraĪacy wykonują te czynnoĞci na obszarze dziaáania jednostek, w których peánią sáuĪbĊ na
podstawie upowaĪnienia. Mogą byü wszczĊte bez upowaĪnienia, jeĪeli okolicznoĞci faktyczne uzasadniają natychmiastowe podjĊcie tych czynnoĞci. Komendant Gáówny PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej moĪe wyznaczaü straĪaków do wykonywania czynnoĞci kontrolno-rozpoznawczych poza obszarem dziaáania ich
jednostek organizacyjnych. UpowaĪnienie do przeprowadzania czynnoĞci kontrolno-rozpoznawczych wydają nastĊpujące osoby:
– Komendant Gáówny PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej – komendantom wojewódzkich i powiatowych PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej;
– komendant wojewódzki – podlegáym straĪakom;
– komendant powiatowy – straĪakom jednostek ratowniczo-gaĞniczych.
CzynnoĞci kontrolno-rozpoznawcze przeprowadzane są takĪe:
– na polecenie sądu, prokuratora lub NajwyĪszej Izby Kontroli;
– na zlecenie osób prawnych, fizycznych i innych jednostek organizacyjnych
oraz terenowych jednostek administracji rządowej i samorządowej.
Aby czynnoĞci wykonane bez upowaĪnienia byáy skuteczne, naleĪy
najpóĨniej dzieĔ po ich dokonaniu dostarczyü upowaĪnienie osobie kontrolowanej. Kontrolujący ma prawo wstĊpu do wszystkich pomieszczeĔ i obiektów,
z wyáączeniem czĊĞci mieszkalnej stanowiących wáasnoĞü organów administracji (np. siá zbrojnych, policji itp.) oraz Īądaü wyjaĞnieĔ w sprawach związanych
z ujawnionymi nieprawidáowoĞciami. Kontrolowany podlega przepisom o bezpieczeĔstwie i higienie pracy oraz ochronie przeciwpoĪarowej obowiązującym
w kontrolowanej jednostce. O wszczĊciu czynnoĞci zawiadamia siĊ na piĞmie,
podając zakres, czas trwania, miejsce, imiĊ i nazwisko osoby kontrolującej.
Przed przystąpieniem do czynnoĞci kontrolujący okazuje legitymacjĊ sáuĪbową
20
Dz.U. 2005, nr 225, poz. 1934.
285
i upowaĪnienie, a takĪe zapoznaje kontrolowanego z jego prawami i obowiązkami. Kontrolowany ma obowiązek udzieliü wszelkich wyjaĞnieĔ dotyczących
ujawnionych nieprawidáowoĞci. Z przeprowadzonych czynnoĞci sporządza siĊ
protokóá, podając nieprawidáowoĞci, zobowiązanie do ich usuniĊcia, przebieg,
miejsce, czas itp. Na powyĪszą czynnoĞü kontrolowanemu przysáuguje prawo
wniesienia zastrzeĪeĔ oraz otrzymuje kopiĊ protokoáu po uprzednim podpisaniu.
Elementem bezpieczeĔstwa wewnĊtrznego jest takĪe monitoring, do
którego naleĪy analiza stanu zagroĪenia, alarmowania o moĪliwoĞci realnego
zagroĪenia, ostrzeganie pracowników, wáączanie systemów zabezpieczających,
alarmowanie siá ratowniczych, ostrzeganie ludnoĞci itp.21.
Najbardziej rozpowszechnione rodzaje monitoringu w Polsce to:
– ochrony Ğrodowiska;
– pomiarowy;
– przemysáowy;
– promieniotwórczy;
– meteorologiczny.
WyróĪnia siĊ takĪe monitorowanie poĪarowe obszarów leĞnych, promieniowania jonizującego oraz stacji radiowych i telewizyjnych duĪej mocy.
Oprócz monitorowania w zakresie zapobiegania i przeciwdziaáania zagroĪeniom, niezbĊdnym kierunkiem dziaáalnoĞci jest dziaáalnoĞü wychowawczodydaktyczna, uĞwiadamiająca. W procesie tym istotną rolĊ odgrywa edukacja
obronna spoáeczeĔstwa obejmująca zasady i sposoby postĊpowania w tym zakresie.
Reforma systemu ochrony przeciwpoĪarowej, a na jej bazie Zintegrowanego Systemu Ratowniczo-GaĞniczego spowodowaáa koniecznoĞü zmiany
systemu ksztaácenia kadr kierowniczych na potrzeby PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej. Istotne miejsce zajmuje tutaj Szkoáa Gáówna SáuĪby PoĪarniczej w Warszawie, której podstawowym celem i zadaniem jest ksztaácenie oraz doskonalenie zawodowe oficerskiej kadry poĪarniczej22. Ponadto szkoáa ta prowadzi prace
naukowo-badawcze w zakresie szeroko pojĊtej ochrony przeciwpoĪarowej.
W listopadzie 1989 roku rozpoczĊáy pracĊ dwa punkty (oĞrodki) konsultacyjne Szkoáy Gáównej SáuĪby PoĪarniczej – w szkoáach Aspirantów PoĪarnictwa w Krakowie i w Poznaniu. UmoĪliwiáo to edukacjĊ w systemie zaocznym
wiĊkszej liczby sáuchaczy23. W programie nauczania przedmioty podzielono na
grupy odnoszące siĊ do podstawowych dziaáaĔ StraĪy PoĪarnej (przedmioty
ogólno-techniczne i prawno-organizacyjne). OdrĊbną grupĊ stanowią jĊzyki obce oraz wychowanie fizyczne. Celem ksztaácenia poĪarniczego jest przygotowanie kadry zawodowej oraz innych podmiotów ochrony przeciwpoĪarowej do
realizacji funkcji ochrony przed poĪarami i innymi miejscowymi zagroĪeniami24.
Do PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej naleĪy podejmowanie dziaáaĔ organizacyjno-technicznych usprawniających system alarmowania i wspóádziaáania
21
Krajowy System Ratowniczo-GaĞniczy...., s. 52; Ratownictwo chemiczno-ekologiczne, Warszawa
1983.
22
T. Terlikowski, Ksztaácenie poĪarnicze w RP, Warszawa 1992, nr 12, s. 35.
23
Tradycje Szkoáy Gáównej PoĪarniczej, Warszawa 1989, s. 241-242.
24
T. Terlikowski, op. cit., s. 35-36.
286
A. WarmiĔski
z innymi sáuĪbami ratowniczymi. CzynnoĞci te charakteryzują siĊ szerokim zasiĊgiem, róĪnymi formami oraz zakresem dziaáania w czasie i przestrzeni.
Wspóádziaáanie w tym zakresie jest prowadzone z siáami Obrony Cywilnej, specjalnymi jednostkami ratowniczymi Polskich Kolei PaĔstwowych i Wojskową
Ochroną PrzeciwpoĪarową, ekipami Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego,
placówkami Polskiego Czerwonego KrzyĪa, zespoáami ratownictwa komunalnego (wodno-kanalizacyjnymi, gazowymi, energetycznymi, dĨwigowymi, drogowymi, przedsiĊbiorstwami oczyszczania itp.), siáami Krajowego Systemu Ratowniczo-GaĞniczego, a nawet zagranicznymi jednostkami ratowniczymi
(wedáug odrĊbnych uzgodnieĔ)25.
PrognozĊ i ocenĊ zagroĪenia poĪarowego kraju, województw, miast
i osiedli oraz zakáadów pracy wykonują komendy PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej,
natomiast innych zagroĪeĔ (TSP, promieniotwórczymi, zatopieniami) wykonują
inne organy, od których komendy PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej uzyskują dane
do planowania dziaáaĔ ratowniczych.
Reasumując, PaĔstwowa StraĪ PoĪarna jest bazą, na której opiera siĊ
Krajowy System Ratowniczo-GaĞniczy wraz ze swoim zapleczem kadrowym
i logistycznym. Wedáug danych PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej, dziaáania w tym
systemie obejmują okoáo 95% wszystkich zdarzeĔ w kraju wymagających szybkiej organizacji dziaáaĔ ratowniczych. Wskazane, zatem jest rozbudowanie istniejących jednostek ratownictwa stanowiących integralną czĊĞü systemu bezpieczeĔstwa publicznego, obejmującego zespóá skoordynowanych wewnĊtrznie
i funkcjonalnie dziaáających podmiotów ratowniczych, posiadających swoją odrĊbna strukturĊ organizacyjną. Podstawową wartoĞcią systemu bezpieczeĔstwa
Rzeczypospolitej Polskiej winno byü wykorzystanie prawa synergii polegającego na tym, Īe wartoĞü caáoĞci jest wiĊksza od sumy poszczególnych czĊĞci tej
caáoĞci. Tak przyjĊte prawo oznacza, Īe poszczególne elementy systemu (policja, PaĔstwowa StraĪ PoĪarna i inne), wspóádziaáające ze sobą i oddziaáywujące na siebie, są dla caáego systemu efektywniejsze, gdy ze sobą wspóápracują,
aniĪeli wtedy, gdyby kaĪdy z nich pracowaá oddzielnie. Zadania realizowane
przez PaĔstwową StraĪ PoĪarną na rzecz stanu bezpieczeĔstwa publicznego
paĔstwa polegają na kierowaniu jednostkami organizacyjnymi, zobowiązanymi
do wykonywania czynnoĞci związanych z ochroną przeciwpoĪarową i zwalczaniem skutków innych miejscowych zagroĪeĔ.
Zakres dziaáania Komendanta Gáównego PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej
Komendant Gáówny PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej jest centralnym organem administracji rządowej w sprawach ochrony przeciwpoĪarowej oraz organizacji Krajowego Systemu Ratowniczo-GaĞniczego, podlegáym ministrowi
spraw wewnĊtrznych i administracji. UrzĊdem wykonawczym komendanta jest
Komenda Gáówna PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej.
25
P. Koáakowski, M. SzuáczyĔski, Wymieniamy doĞwiadczenia, „Przegląd PoĪarniczy” 1992, nr 7,
s. 11.
287
Zakres dziaáania Komendanta Gáównego PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej
okreĞla art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy z 24 sierpnia 1991 roku o PaĔstwowej StraĪy
PoĪarnej26. Zadania Komendanta Gáównego to:
– kierowanie pracą Komendy Gáównej PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej;
– kierowanie krajowym systemem ratowniczo-gaĞniczym, a w szczególnoĞci:
dysponowanie podmiotami systemu na obszarze kraju za pomocą stanowiska kierowania oraz odwodami operacyjnymi i kierowanie ich siáami, ustalanie sieci podmiotów systemu, analizowanie i dowodzenie dziaáaniami ratowniczymi, ustalanie sposobu przeprowadzania inspekcji gotowoĞci
operacyjnej;
– analizowanie zagroĪeĔ poĪarowych i innych miejscowych zagroĪeĔ;
– inicjowanie przedsiĊwziĊü oraz prac naukowo-badawczych w zakresie przeciwpoĪarowej i ratownictwa;
– organizowanie ksztaácenia, szkolenia i doskonalenia zawodowego w jednostkach organizacyjnych PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej, w szczególnoĞci
poprzez: uzgadnianie z komendantami szkóá programów nauczania dla zawodów i technik poĪarnictwa, opracowywanie i zatwierdzanie programów
szkolenia oraz sprawowanie nadzoru nad procesem dydaktycznym oraz
przestrzeganiem bezpieczeĔstwa i higieny sáuĪby;
– inicjowanie oraz przygotowywanie projektów aktów normatywnych dotyczących ochrony przeciwpoĪarowej i ratownictwa;
– powoáywanie i odwoáywanie rzeczoznawców do spraw zabezpieczenia przeciwpoĪarowego i nadzór nad ich dziaáalnoĞcią;
– ustalanie programów i zasad szkolenia poĪarniczego dla jednostek ochrony
przeciwpoĪarowej, o których mowa w ustawie o ochronie przeciwpoĪarowej;
– wspieranie inicjatyw spoáecznych w zakresie ochrony przeciwpoĪarowej i ratownictwa;
– wspóádziaáanie z Zarządem Gáównym Związku Ochotniczych StraĪy PoĪarnych RP;
– prowadzenie wspóápracy miĊdzynarodowej, udziaá w przygotowywaniu i wykonywaniu umów miĊdzynarodowych w zakresie okreĞlonym w ustawach
i w tych umowach oraz kierowanie jednostek organizacyjnych PaĔstwowej
StraĪy PoĪarnych do akcji ratowniczych i humanitarnych poza granicĊ paĔstwa, na podstawie wiąĪących Rzeczpospolitą Polską umów miĊdzynarodowych;
– wprowadzenia podwyĪszonej gotowoĞci operacyjnej w PaĔstwowej StraĪy
PoĪarnej w sytuacji zwiĊkszonego prawdopodobieĔstwa katastrofy naturalnej lub awarii technicznej, których skutki mogą zagroziü Īyciu lub zdrowiu
duĪej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo Ğrodowisku na znacznych obszarach, oraz w przypadku wystąpienia i utrzymywania siĊ wzmoĪonego zagroĪenia poĪarowego;
– organizowanie krajowych oraz miĊdzynarodowych üwiczeĔ ratowniczych;
– ustalanie ramowego regulaminu sáuĪby w jednostkach PaĔstwowej StraĪy
PoĪarnej oraz regulaminu musztry i ceremoniaáu poĪarniczego;
26
Dz.U. 2006, nr 96, poz. 677, z póĨn. zm.
288
A. WarmiĔski
– organizowanie dziaáalnoĞci sportowej i ustalanie regulaminów sportowych
zawodów poĪarniczych oraz innych zawodów dla straĪaków;
– realizowanie zadaĔ wynikających z innych ustaw.
àatwo zauwaĪyü, Īe Komendant Gáówny PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej
jest organizatorem Krajowego Systemu Ratowniczo-GaĞniczego, do którego
zadaĔ naleĪy:
– przygotowanie organizacyjno-technicznych warunków prowadzenia dziaáaĔ
przez jednostki ratowniczo-gaĞnicze PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej oraz jednostki ochrony przeciwpoĪarowej wáączone do tego systemu;
– dysponowanie siáami i Ğrodkami jednostek ratowniczo-gaĞniczych oraz innych wáączonych do tego systemu;
– okreĞlenie zakresu, metod i form prowadzenia dziaáaĔ przez jednostki
w czasie poĪarów i klĊsk Īywioáowych oraz wspóádziaáania z innymi jednostkami i sáuĪbami ratowniczymi przy likwidacji miejscowych zagroĪeĔ;
– podejmowanie inicjatyw organizacyjno-technicznych usprawniających system alarmowania i dysponowania jednostkami ratowniczo-gaĞniczymi.
W tym zakresie Komendant Gáówny realizuje związane z kompetencją
tego organu zadania o charakterze wykonawczo-zarządzającym, a w szczególnoĞci w przedmiocie kierowania Krajowym Systemem Ratowniczo-GaĞniczym
(dysponowania podmiotami krajowego systemu i odwodami poprzez swoje stanowisko kierowania, sprawowania inspekcji i nadzoru, analizy dziaáaĔ ratowniczych), analizy zagroĪeĔ poĪarowych i innych miejscowych zagroĪeĔ oraz pracy Komendy Gáównej, a to oznacza wypeánianie funkcji: planowania,
organizowania, stanowienia, stosowania prawa, wytyczania kierunków dziaáania, koordynowania, ustalania zadaĔ nadzoru i kontroli27.
W związku z tym ustawodawca okreĞliá zakres podmiotowy i przedmiotowy kierowania oraz zasiĊg jego dziaáania. Obejmuje on wyáącznie podmioty
powoáane do dziaáania w ramach zorganizowanego systemu ratowniczogaĞniczego i dotyczy dziaáaĔ ratowniczych oraz pomocniczych czynnoĞci ratowniczych, które zasiĊgiem swym obejmują obszar caáej Polski. MoĪna, zatem
przyjąü, Īe Krajowy System Ratowniczo-GaĞniczy to zespóá przedsiĊwziĊü organizacyjno-planistycznych, szkoleniowych i materiaáowo-technicznych, realizowanych nie tylko przez Komendanta Gáównego PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej,
ale i komendantów pozostaáych ogniw terenowych oraz podlegáych i podporządkowanych im siá wraz z elementami organizacyjnymi ujĊtymi w odpowiedni
ukáad funkcjonalny, wspóázaleĪny i speániający wytyczony gáówny cel poprzez
okreĞlone warunki:
– siáy i Ğrodki oraz elementy ukáadu są zorganizowane tak, Īe pozostają ze
sobą w okreĞlonych związkach wspóázaleĪnoĞci;
– wszystkie siáy i Ğrodki oraz poszczególne elementy ukáadu mają do speánienia okreĞlone zadania i przyczyniają siĊ w ten sposób do wykonania przez
system (jako caáoĞü) wáaĞciwej funkcji28.
27
28
Z. Radny, Komenda Gáówna PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej, Warszawa 1992, s. 4.
P. Koáakowski, M. SzuáczyĔski, op. cit., s. 11.
289
W ramach nadzorowania rozpoznawania zagroĪeĔ poĪarowych i innych
miejscowych zagroĪeĔ Komendant Gáówny PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej
okreĞla:
– podstawowe kierunki czynnoĞci kontrolno-rozpoznawczych StraĪy PoĪarnej
w zakresie rozpoznawania zagroĪeĔ poĪarowych i innych miejscowych zagroĪeĔ;
– wspóádziaáanie z ministrami, kierownikami urzĊdów centralnych, wojewodami, organami gmin i organizacjami spoáecznymi oraz zawodowymi, samorządami i z fundacjami w zakresie realizacji: nadzoru nad ochroną przeciwpoĪarową w poszczególnych dziedzinach gospodarki narodowej,
wáaĞciwego zabezpieczenia przeciwpoĪarowego budynków, skáadów i terenów oraz ich wyposaĪenia w sprzĊt i urządzenia ratownicze, zaopatrzenia
wodnego, ratownictwa technicznego, chemicznego i ekologicznego itd.
Ponadto Komendant Gáówny PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej odpowiada
za realizacjĊ zadaĔ w sprawach ochrony przeciwpoĪarowej. Z tego tytuáu wynikają teĪ pewne kompetencje wáaĞciwe dla jego urzĊdu – Komendy Gáównej. Nie
jest to jednak odpowiedzialnoĞü wyáączna, bowiem odpowiedzialnoĞü w sprawach ochrony przeciwpoĪarowej spoczywa na wojewodach i organach gmin
w zakresie ustalonym przez ministra spraw wewnĊtrznych i administracji.
Z analizy pojĊcia ochrony przeciwpoĪarowej wynika, Īe do zakresu
dziaáania Komendanta Gáównego naleĪy takĪe zapobieganie powstawaniu
i rozprzestrzenianiu siĊ poĪarów, klĊsk Īywioáowych lub innych miejscowych
zagroĪeĔ. W rozumieniu zadaĔ zapobiegawczych mieĞci siĊ zapewnienie koniecznych warunków ochrony technicznej nieruchomoĞciom i ruchomoĞciom
oraz warunków zapewniających ochronĊ ludzi i mienia, jak równieĪ moĪliwoĞci
likwidacji i Ĩródáa powstania poĪaru, klĊski Īywioáowej lub innego miejscowego
zagroĪenia. ĝwiadczy to o tym, Īe obowiązek ochrony przeciwpoĪarowej naáoĪony jest równieĪ na inne podmioty. Wobec braku w tym wzglĊdzie wskazówek
i zaleceĔ tym podmiotom, naleĪy przyjąü, Īe to Komendant Gáówny ma obowiązek podejmowaü takie metody i formy w tym zakresie.
W ramach kierowania Komendą Gáówną PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej
i prowadzenia polityki kadrowej oraz organizowania ksztaácenia zawodowego
do zadaĔ Komendanta Gáównego naleĪy: okreĞlenie zasad peánienia sáuĪby
straĪaków, organizowanie i koordynowanie ksztaácenia oraz doskonalenia kadr,
a takĪe organizacja zasad szkolenia jednostek, organizacja sportu i wychowania, powoáywanie i odwoáywanie komendantów i zastĊpców szkóá aspiranckich
i podoficerskich.
Komenda Gáówna PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej jest urzĊdem wykonawczym Komendanta Gáównego, dlatego teĪ w kompetencji komendanta leĪy odpowiednie ksztaátowanie polityki kadrowej. Nieodzownym elementem realizacji
zadaĔ jest wáaĞciwy dobór kadry, w tym mianowanie osób na stanowiska kierownicze. Rolą komendanta jest teĪ zapewnienie optymalnego rozmieszczenia
i zatrudnienia kwalifikowanych funkcjonariuszy, a to wymaga rzetelnego okreĞlenia organizacji, zasad i form ksztaácenia zawodowego straĪaków. Celowi temu sáuĪy funkcjonująca Szkoáa Gáówna SáuĪby PoĪarniczej w Warszawie, która
speánia wszystkie zadania w tym zakresie. Pod koniec 2007 roku Szkoáa Gáów-
290
A. WarmiĔski
na SáuĪby PoĪarniczej w Warszawie po raz kolejny przeprowadziáa miĊdzynarodowe szkolenie „Train the Trainers”, przygotowujące przedstawicieli wszystkich krajów Unii Europejskiej do roli instruktora mechanizmu wspólnotowego
ochrony ludnoĞci Unii Europejskiej. Szkolenie to jest elementem projektu europejskiego „Akademia wirtualna” i realizowanym wspólnie z niemiecką Federalną
Agencją Technicznej Pomocy Ratowniczej. Ma na celu wzmocnienie wspóápracy w zakresie miĊdzynarodowej pomocy ratowniczej w sytuacjach kryzysowych.
Projekt jest wspóáfinansowany przez KomisjĊ Europejską z „Programu dziaáania
ochrony ludnoĞci” Dyrektoriatu Generalnego do spraw ĝrodowiska i zakáada:
utworzenie biura, platformy internetowej i aktywnej sieci wspóápracy, wypracowanie wspólnych europejskich programów szkolenia, wymianĊ informacji i propagowanie wiedzy29.
Komendant Gáówny PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej nadzoruje dziaáalnoĞü
komendantów wojewódzkich i funkcjonowanie jednostek organizacyjnych.
W tym zakresie do jego zadaĔ naleĪy: powoáywanie, ustalanie siedzib, norm
liczebnoĞci i wyposaĪenia jednostek ratowniczo-gaĞniczych, okresowa kontrola
dziaáalnoĞci jednostek oraz okreĞlenie wzorów i sposobów prowadzenia dokumentacji w jednostkach podlegáych. W zakresie kontroli do obowiązków Komendanta Gáównego naleĪą sprawy objĊte realizacją dotychczas wymienionych
zadaĔ. Po pierwsze, jest to niezbĊdne do sprawnego kierowania systemem
w celu rzetelnej znajomoĞci stanu rzeczy. Po drugie, inicjowanie zadaĔ na rzecz
ochrony przeciwpoĪarowej, za których realizacjĊ ponosi odpowiedzialnoĞü
komendant, uzasadnia potrzebĊ uzyskiwania w tym wzglĊdzie niezbĊdnej informacji. Po trzecie, kontrole stanowią zazwyczaj pierwszą grupĊ Ğrodków nadzoru30.
Podmiotami nadzorowanymi przez Komendanta Gáównego są komendanci: wojewódzcy, powiatowi, szkóá i jednostki badawczo-rozwojowe PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej oraz Centralnego Muzeum PoĪarnictwa. W tym zakresie
nadzór
dotyczy
przestrzegania
przepisów
przeciwpoĪarowych,
rozpoznawania zagroĪeĔ i innych niĪ poĪarowe, ustalenia przyczyn oraz okolicznoĞci powstawania i rozprzestrzeniania siĊ poĪarów. W razie ujawnienia
uchybieĔ i naruszeĔ przepisów komendant stosuje Ğrodki dyscyplinarne.
W ramach okreĞlania struktury organizacyjnej komend wojewódzkich
i powiatowych, Komendant Gáówny PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej: ustala struktury jednostek, okreĞla liczbĊ i rodzaj stanowisk oraz nadaje statuty poszczególnym komendom.
Komendant Gáówny PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej inicjuje przedsiĊwziĊcia oraz prace naukowo-badawcze w zakresie ochrony przeciwpoĪarowej i dziaáaĔ ratowniczych. W tym przedmiocie komendant odpowiada za dziaáalnoĞü informacyjną, publicystyczną i wydawniczą w zakresie ochrony przeciwpoĪarowej
oraz za organizacjĊ systemu informatycznego w szkoáach PaĔstwowej StraĪy
PoĪarnej. W zakresie tej dziaáalnoĞci zawiera siĊ takĪe projekcja organizacji
ksztaácenia oraz koordynacja szkolenia i doskonalenia poĪarniczego wraz
29
T. ZwĊgliĔski, A. KrzemiĔska, Train the Trainers w Szkole Gáównej SáuĪby PoĪarniczej, „Przegląd
PoĪarniczy” 2008, nr 1.
30
Z. Radny, Komend Gáówna..., s. 6-7.
291
z prognozami w tej materii. SáuĪy temu m.in. organizowanie sympozjów pedagogicznych w celu doskonalenia warsztatu metodyczno-dydaktycznego, wymiana grup z innymi szkoáami poĪarniczymi w kraju i za granicą (np. ze Szwecji,
Litwy, Czech), dziaá w konferencjach, sympozjach naukowych i szkoleniach
specjalistycznych m.in. w Wielkiej Brytanii, Holandii, Szwecji i Stanach Zjednoczonych31.
Do komendanta naleĪy równieĪ inicjowanie i prowadzenie wspóápracy
miĊdzynarodowej, udziaá w przygotowywaniu i wykonywaniu umów miĊdzynarodowych, kierowanie jednostek organizacyjnych PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej
do akcji ratowniczych i humanitarnych poza granicami paĔstwa na podstawie
zawartych wiąĪących Rzeczpospolitą Polską umów miĊdzynarodowych.
W 2007 roku w odpowiedzi na oficjalną proĞbĊ Centrum Monitoringu i Informacji
Unii Europejskiej w ramach pomocy humanitarnej dla Macedonii przekazano
Ğrodki pianotwórczego, wĊĪe gaĞnicze i zapasy wody mineralnej o áącznej wartoĞci 110 tys. euro. W 2007 roku akcja wobec Iraku, w myĞl której Komenda
Gáówna PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej zorganizowaáa bazĊ, na terenie 36 Specjalnego Puáku Lotnictwa Transportowego Warszawa OkĊcie, dla 31 uchodĨców
z Iraku, w celu zabezpieczenia logistycznego ich odprawy na terenie Rzeczypospolitej Polskiej32.
Komendant Gáówny PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej odpowiada za gospodarkĊ finansową i materiaáowo-techniczną urzĊdu. W tym celu do jego zadaĔ
naleĪy: okreĞlenie wymagaĔ jakoĞciowych sprzĊtu i Ğrodków, ustalenie wzorów
i zatwierdzenie warunków technicznych odzieĪy i ekwipunku straĪaków oraz
zasad funkcjonowania transportu w jednostkach.
W momencie utworzenia PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej jednostki ratowniczo-gaĞnicze byáy wyposaĪone przede wszystkim w sprzĊt dostosowany do
wykonywania zadaĔ naáoĪonych przez poprzednią ustawĊ o ochronie przeciwpoĪarowej. Jednostkowe egzemplarze sprzĊtu specjalistycznego bĊdące na
wyposaĪeniu jednostek przy obecnym zakresie dziaáaĔ nie dawaáy gwarancji
podejmowania skutecznych dziaáaĔ, dlatego jednym z gáównych zadaĔ Komendanta Gáównego staáo siĊ szybkie wyposaĪenie jednostek, aby mogáy one wykonywaü ustawowe zadania. W grupie sprzĊtu podstawowego kaĪda jednostka
ratowniczo-gaĞnicza powinna byü wyposaĪona, co najmniej w samochód rozpoznawczo-ratowniczy i dwa gaĞnicze, w tym przynajmniej jeden typu ciĊĪkiego
oraz samochód z drabiną mechaniczną lub podnoĞnik hydrauliczny33. Zdaniem
funkcjonariuszy Komendy Gáównej PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej, obecny stan
wyposaĪenia w samochody specjalistyczne w stosunku do przewidywanego
normatywu waha siĊ od 91% przy lekkich samochodach, do 1% w specjalistycznym sprzĊcie ratownictwa chemiczno-ekologicznego. Tak duĪa dysproporcja miĊdzy potrzebami a aktualnym stanem powoduje, Īe kierujący dziaáaniami
ratowniczymi bardzo czĊsto jest zmuszany do wykorzystania zastĊpczych Ğrodków technicznych o znacznie niĪszej skutecznoĞci lub zadysponowania pojaz-
31
T. Terlikowski, op. cit., s. 38.
„Biuletyn Informacyjny PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej” 2007, s. 24.
33
Krajowy System Ratowniczo-GaĞniczy..., s. 115-129.
32
292
A. WarmiĔski
dów specjalistycznych z duĪych odlegáoĞci. Powoduje to przedáuĪenie trwania
akcji i wydáuĪa czas udzielania pomocy poszkodowanym.
Szybki rozwój cywilizacyjny wymusza bieĪącą aktualizacjĊ potrzeb
i wyposaĪanie jednostek w nowoczesny specjalistyczny sprzĊt ratowniczy. Na
dziĞ Komendant Gáówny PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej, przejmując na siebie koordynatora dziaáaĔ ratowniczych i innych zagroĪeĔ, jest na etapie wypracowania systemu finansowego opartego na wáasnych funduszach, z wygospodarowanych oszczĊdnoĞci. Prawda jest jednak taka, Īe poprawĊ sytuacji mogą
zmieniü wyáącznie zwiĊkszone Ğrodki budĪetowe.
Reasumując, w dziaáalnoĞci Komendanta Gáównego PaĔstwowej StraĪy
PoĪarnej wyróĪnia siĊ kilkanaĞcie obszarów praw i obowiązków. W sumie tworzą one okreĞlony system kompetencji Komendanta Gáównego jako centralnego
organu administracji rządowej, wáaĞciwego w sprawach ochrony przeciwpoĪarowej i organizacji Krajowego Systemu Ratowniczo-GaĞniczego. W wiĊkszoĞci
kompetencje te korelują ze sobą i zawierają wiele wspólnych cech, umoĪliwiając tym samym realizacjĊ naáoĪonych zadaĔ. Na uwagĊ zasáuguje to, iĪ Komendant Gáówny PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej dziaáa w oparciu o sprecyzowany
zakres zadaĔ. Wyznaczone zadania w sposób wyczerpujący odzwierciedlają
i zapewniają utrzymanie na naleĪytym i wysokim poziomie stanu ochrony bezpieczeĔstwa przeciwpoĪarowego.
Organizacja PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej
Komenda Gáówna PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej jest urzĊdem centralnego organu administracji rządowej – Komendanta Gáównego PaĔstwowej StraĪy
PoĪarnej – w sprawach ochrony przeciwpoĪarowej oraz organizacji Krajowego
Systemu Ratowniczo-GaĞniczego.
Komendanta Gáównego powoáuje i odwoáuje prezes Rady Ministrów na
wniosek ministra spraw wewnĊtrznych i administracji. Minister spraw wewnĊtrznych i administracji powoáuje i odwoáuje spoĞród oficerów straĪy poĪarnej, na
wniosek Komendanta Gáównego, zastĊpców Komendanta Gáównego i komendantów wojewódzkich.
Komendant Gáówny PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej powoáuje i odwoáuje
spoĞród oficerów straĪy poĪarnej, na wniosek komendanta wojewódzkiego, zastĊpców komendanta wojewódzkiego oraz komendantów powiatowych. Komendant wojewódzki, na wniosek komendanta powiatowego, powoáuje i odwoáuje spoĞród oficerów lub aspirantów straĪy poĪarnej zastĊpców komendantów
powiatowych PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej DowódcĊ jednostki ratowniczogaĞniczej PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej powoáuje i odwoáuje komendant wojewódzki, na wniosek wáaĞciwego komendanta powiatowego.
StrukturĊ Komendy Gáównej PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej okreĞla statut
nadany przez ministra spraw wewnĊtrznych i administracji. Zgodnie ze statutem
Komenda Gáówna PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej, zwana Komendą Gáówną, jest
urzĊdem wykonawczym Komendanta Gáównego PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej,
dziaáającego zgodnie z zarządzeniami, decyzjami i poleceniami oraz pod jego
bezpoĞrednim nadzorem i kierownictwem. Komendant Gáówny kieruje urzĊdem
293
przy pomocy zastĊpców oraz dyrektorów biur (komórek równorzĊdnych). Pod
swoją nieobecnoĞü moĪe upowaĪniü zastĊpców do podejmowania decyzji i zleciü kierowanie komendą. W zaleĪnoĞci od potrzeb moĪe powoáywaü organy doradcze i opiniodawcze oraz kolegia, komisje i zespoáy robocze o charakterze
staáym lub doraĨnym, okreĞlając ich skáad osobowy, nazwĊ, zakres i tryb dziaáania. Organami opiniodawczo-doradczymi Komendanta Gáównego są: Kolegium, Rada Naukowo-Techniczna i Rada Programowa do spraw ochrony dóbr
kultury przed nadzwyczajnymi zagroĪeniami.
Kolegium, jest zespoáem opiniodawczo-doradczym Komendanta Gáównego PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej powoáanym w celu rozwiązywania problemów i zadaĔ o charakterze kompleksowym. W skáad Kolegium wchodzą: zastĊpcy Komendanta Gáównego, kierownicy wymienieni w § 2 ust. 1 oraz
rzecznik prasowy. Do udziaáu w posiedzeniach Kolegium mogą byü zaproszone
osoby, w zaleĪnoĞci od rodzaju omawianych spraw na posiedzeniu. Posiedzeniom zawsze przewodniczy Komendant Gáówny bądĨ wyznaczony przez niego
zastĊpca. Do niego naleĪy wskazanie terminu posiedzenia i osób zaproszonych. Zapadáe ustalenia są nastĊpnie przekazywane osobą zainteresowanym.
Rada Naukowo-techniczna jest staáym zespoáem opiniodawczodoradczym Komendanta Gáównego w sprawach ksztaácenia zawodowego, dziaáalnoĞci badawczo-rozwojowej, postĊpu technicznego, a takĪe rozwoju kadry
naukowo- technicznej. Stąd teĪ do zadaĔ Rady naleĪy: inicjowanie postĊpu naukowo-technicznego, opiniowanie zaáoĪeĔ programowych szkolnictwa poĪarniczego oraz opiniowanie projektów i planów prac naukowo-badawczych, jak teĪ
wniosków zgáaszanych przez jednostki organizacyjne PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej do ministra wáaĞciwego w sprawach nauki. Sekretariatem Rady zajmuje
siĊ wyznaczony doradca Komendanta Gáównego, a skáad i zasady jej dziaáania
okreĞla regulamin.
Rada Programowa do spraw Ochrony Dóbr i Kultury przed Nadzwyczajnymi ZagroĪeniami jest równieĪ staáym organem opiniodawczo-doradczym
w sprawach związanych z zabezpieczeniem dóbr kultury. Skáad Rady Programowej, podobnie jak i zasady, okreĞla regulamin zatwierdzony przez Komendanta Gáównego, natomiast obsáugĊ techniczno-biurową zapewnia Szkoáa Aspirantów PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej w Krakowie. Zadaniem Rady Programowej
jest opracowanie i formuáowanie wniosków szkoleniowych realizowanych przez
Centrum Szkolenia Ochrony LudnoĞci i Dóbr Kultury, funkcjonującemu w Szkole Aspirantów w Krakowie w szczególnoĞci w zakresie: okreĞlenia tematyki
szkoleĔ, zaáoĪeĔ programowych do realizowanych szkoleĔ grup profesjonalnych i przewidzianych wynagrodzeĔ za wykonane czynnoĞci dydaktyczne.
W skáad Komendy Gáównej PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej wchodzą nastĊpujące komórki organizacyjne:
– Gabinet Komendanta Gáównego, do którego naleĪy bezpoĞrednia obsáuga
komendanta i jego zastĊpców, obsáuga prasowa i wspóápraca z zagranicą.
ObsáugĊ gabinetu zapewnia wydziaá prezydialny, jest w nim wydziaá informacji i promocji oraz redakcja „Przeglądu PoĪarniczego”;
– Biuro Organizacji i Nadzoru, do którego naleĪy problematyka organizacji
jednostek PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej, nadzór ogólny oraz prowadzenie
294
A. WarmiĔski
dziaáalnoĞci wydawniczej. Znajduje siĊ w nim: wydziaá planowania i analiz,
kontroli, skarg i wniosków, archiwizacji i kancelarii ogólnej oraz stanowisko
do spraw BHP;
– Biuro Kadr i Szkolenia, do którego naleĪy problematyka dotycząca funkcjonariuszy i pracowników Komendy Gáównej oraz funkcjonariuszy, wobec których uprawnienia personalne naleĪą do Komendanta Gáównego, a takĪe
problematyka ksztaácenia i doskonalenia zawodowego okreĞlona w przepisach szczególnych. Biuro tworzą: wydziaá kadr, analiz i spraw socjalnych,
ksztaácenia zawodowego i sportu, programowo-metodyczny i samodzielne
stanowisko bĊdące w dyspozycji Komendanta Gáównego;
– Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony LudnoĞci, do którego
naleĪy organizowanie i koordynowanie dziaáaĔ Krajowego Systemu Ratowniczo-GaĞniczego. Posiada nastĊpujące wydziaáy: koordynacji ratownictwa,
informatyki i informatyzacji, planowania operacyjnego i analiz, odwodów
operacyjnych i inspekcji, áącznoĞci i samodzielne stanowisko specjalistów do
spraw ratownictwa specjalistycznego;
– Biuro Rozpoznawania ZagroĪeĔ, do którego naleĪy okreĞlanie kierunków
rozpoznawania zagroĪeĔ poĪarowych i innych miejscowych, dokonywanie
analiz w tym zakresie, ksztaátowanie systemu zapobiegania zagroĪeniom
oraz sprawowanie nadzoru prewencyjnego, które obsáuguje wydziaá analiz
zagroĪeĔ i nadzoru prewencyjnego i zabezpieczeĔ przeciwpoĪarowych;
– Biuro Finansów, do którego naleĪy planowanie i realizacja budĪetu. Mieszczą siĊ w nim wydziaáy: planowania i analiz budĪetowych, ksiĊgowoĞci
i sprawozdawczoĞci, páac i rozliczeĔ finansowych oraz zamówieĔ publicznych;
– Biuro Kwatermistrzowskie, do którego naleĪy problematyka gospodarki materiaáowo-technicznej. ObsáugĊ zapewniają wydziaá: logistyki i infrastruktury,
techniki i standaryzacji oraz modernizacji PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej, gospodarczy i administracyjny;
– Zespóá Prawny, zajmujący siĊ obsáugą prawną i legislacyjną urzĊdu Komendanta Gáównego;
– Biuro do spraw Ochrony LudnoĞci i Obrony Cywilnej – planowanie ochrony
ludnoĞci i obrony cywilnej, monitorowanie i dokonywanie analiz oraz programowanie wraz z organizacją szkolenia ochrony ludnoĞci;
– Biuro Wspóápracy MiĊdzynarodowej z wydziaáem zapewniającym wspóápracĊ dwustronną i wydziaáem wspóápracy wielostronnej oraz funduszy pomocowych;
– Zespóá doradców Komendanta Gáównego – opracowuje analizy funkcjonowania systemu ochrony przeciwpoĪarowej oraz doradza i udziela konsultacji
Komendantowi Gáównemu i zastĊpcom;
– Inspektorat Ochrony Informacji Niejawnych i Spraw Obronnych – realizuje
i koordynuje zadania obronne ustalone odrĊbnymi przepisami oraz sprawuje
nadzór merytoryczny nad ochroną tajemnicy paĔstwowej i sáuĪbowej w PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej.
OrganizacjĊ wewnĊtrzną oraz szczegóáowy zakres dziaáania komórek
organizacyjnych Komendy Gáównej wraz ze strukturą okreĞla zarządzenie nr 8
295
Komendanta Gáównego PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej z 5 lutego 2007 roku
w sprawie nadania regulaminu organizacyjnego34. WewnĊtrznymi komórkami
organizacyjnymi Komendy Gáównej są biura i komórki równorzĊdne: Gabinet
Komendanta Gáównego, Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa, Centralne
Muzeum PoĪarnictwa oraz Inspektorat Ochrony Informacji Niejawnych i Spraw
Obronnych, a takĪe zespóá doradców Komendanta Gáównego, redakcja „Przeglądu PoĪarniczego” oraz Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony PrzeciwpoĪarowej.
Komendantowi Gáównemu PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej podlegają bezpoĞrednio: Gabinet Komendanta Gáównego, Biuro Organizacji i Nadzoru, Biuro
Kadr i Szkolenia, Inspektorat Ochrony Informacji Niejawnych i Spraw Obronnych, Zespóá Prawny, Zespóá Doradców i Samodzielne stanowisko do spraw
audytu wewnĊtrznego.
ZastĊpcom Komendanta Gáównego podlegają bezpoĞrednio:
– pierwszemu zastĊpcy – Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony LudnoĞci, Biuro Rozpoznawania ZagroĪeĔ i Biuro do spraw Ochrony
LudnoĞci i Obrony Cywilnej;
– drugiemu zastĊpcy – Biuro Finansów, Biuro Kwatermistrzowskie, Biuro
Wspóápracy MiĊdzynarodowej i Centralne Muzeum PoĪarnictwa.
W strukturze PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej funkcjonuje 16 komend wojewódzkich PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej, których obszar administracyjnego
dziaáania pokrywa siĊ z podziaáem administracyjnym terytorium Polski na województwa.
Do podstawowych zadaĔ komendanta wojewódzkiego PaĔstwowej
StraĪy PoĪarnej przede wszystkim naleĪy: kierowanie komendą wojewódzką,
opracowywanie planów ratowniczych na obszarze województwa, organizowanie
krajowego systemu ratowniczo-gaĞniczego, w tym odwodów operacyjnych,
dysponowanie oraz kierowanie siáami i Ğrodkami sytemu ratowniczo-gaĞniczego
poprzez stanowisko kierowania, a w szczególnoĞci dowodzenie dziaáaniami ratowniczymi, których rozmiar lub zasiĊg przekracza moĪliwoĞci siá ratowniczych
powiatu. MoĪe on sprawowaü kontrolĊ nad uzgodnionymi projektami budowlanymi pod wzglĊdem ochrony przeciwpoĪarowej, organami i jednostkami organizacyjnych PaĔstwowej StraĪy poĪarnej dziaáającymi na obszarze województwa.
Jest on uprawniony do analizowania stanu bezpieczeĔstwa województwa w zakresie zadaĔ realizowanych przez paĔstwową StraĪ PoĪarną, wspierania inicjatyw spoáecznych w zakresie ochrony przeciwpoĪarowej, a takĪe wspóádziaáania
z zarządem wojewódzkim Związku Ochotniczych StraĪy PoĪarnych Rzeczypospolitej Polskiej.
Komendant wojewódzki wykonuje swoje zadania przy pomocy komendy
wojewódzkiej, którą tworzą wydziaáy, samodzielne sekcje albo samodzielne
stanowiska pracy (jedno- lub wieloosobowe), zwane komórkami organizacyjnymi. Samodzielne stanowiska pracy to etaty typu radca prawny, podlegáe bezpoĞrednio komendantowi wojewódzkiemu. KomendĊ wojewódzką tworzą komórki
organizacyjne do spraw:
34
„Dziennik UrzĊdowy KG PSP” 2007, nr 1, poz. 8.
296
A. WarmiĔski
–
–
–
–
–
–
–
–
–
planowania operacyjnego, w tym wojewódzkie stanowisko ratownictwa;
kontrolno-rozpoznawcze;
organizacyjnych;
kadr i szkolenia;
kwatermistrzowskich;
finansowych
technicznych;
informatyki i áącznoĞci;
bezpieczeĔstwa i higieny pracy.
W skáad komórki do spraw planowania operacyjnego wchodzą stanowiska pracy do spraw obronnych oraz ochrony tajemnicy paĔstwowej i sáuĪbowej,
które w komendach wojewódzkich I kategorii stanowią samodzielną komórkĊ
organizacyjną. W komendach mogą byü równieĪ utworzone:
– wojewódzkie zaplecze techniczno-usáugowe podlegające kierującemu komórką organizacyjną do spraw technicznych;
– wojewódzki oĞrodek ksztaácenia zawodowego, podlegáy kierującemu komórką kadr i szkolenia.
W celu usprawnienia dziaáalnoĞci komendy wojewódzkiej jej komendant
moĪe poáączyü komórki organizacyjne:
– do spraw kwatermistrzowskich i technicznych w jedną do spraw kwatermistrzowsko-technicznych;
– wojewódzkie zaplecze techniczno-usáugowego i komórki do spraw technicznych w jedną komórkĊ organizacyjną do spraw technicznych;
– wojewódzkie stanowisko koordynacji ratownictwa z powiatowym stanowiskiem kierowania;
– wojewódzki oĞrodek ksztaácenia zawodowego i komórkĊ do spraw kadr
i szkolenia w jedną komórkĊ organizacyjną do spraw kadr i szkolenia;
– samodzielne stanowiska pracy w jedno samodzielne stanowisko pracy.
Obecnej na terenie Polski funkcjonuje 335 komend powiatowych35, którymi kierują komendanci powiatowi PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej. Do ich powinnoĞci naleĪy: kierowanie komendą powiatową (miejską), organizowanie jednostek ratowniczo-gaĞniczych i systemu ratowniczo-gaĞniczego na obszarze
powiatu, dysponowanie oraz kierowanie siáami i Ğrodkami systemu poprzez
swojej stanowisko kierowania oraz organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczej. MoĪe nadzorowaü przestrzeganie przepisów przeciwpoĪarowych, wykonywaü zadania z zakresu ratownictwa, dokonywaü wstĊpnych ustaleĔ dotyczących przyczyn oraz okolicznoĞci powstania i rozprzestrzeniania siĊ poĪaru oraz
miejscowego zagroĪenia, organizowaü szkolenia i doskonalenia poĪarnicze,
a takĪe przeprowadzaü szkolenia czáonków ochotniczych straĪy poĪarnych
i wspóádziaáaü z zarządem (oddziaáem) powiatowym Związku Ochotniczych
StraĪy PoĪarnych Rzeczypospolitej Polskiej.
Komenda powiatowa jest zorganizowana podobnie jak komenda wojewódzka. Pozostaáa organizacja dziaáania jest podobna jak na szczeblu wyĪszym.
35
Zob. „Biuletynu Informacyjnego PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej” 2007, s. 9.
297
Jednostka ratowniczo-gaĞnicza jest podstawowym ogniwem struktury
organizacyjnej PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej. Posiada siáy i Ğrodki umoĪliwiające
samodzielne organizowanie i prowadzenie akcji ratowniczo-gaĞniczej w czasie
likwidacji poĪaru i skutków innych nadzwyczajnych zagroĪeĔ. Skáada siĊ z dowództwa, sekcji, zastĊpów i rot. Dowódcą jednostki powinien byü oficer PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej, przygotowany do organizowania pracy jednostki, jej
szkolenia i doskonalenia zawodowego oraz kierowania akcjami ratowniczo-gaĞniczymi.
Sekcja jest pododdziaáem taktycznym, wyszkolonym i wyposaĪonym
w odpowiedni sprzĊt techniczny i ochrony osobistej, zdolnym do samodzielnego
wykonywania zadaĔ ratowniczych. Liczy od 9 do 12 ratowników. Dziaáa zastĊpami i rotami. ZastĊp jest pododdziaáem 4-osobowym, skáadającym siĊ ze straĪaków – ratowników, stanowiącym obsadĊ samochodu poĪarniczego i wykonującym zadania ratownicze samodzielnie lub w ramach sekcji. Rota jest
zespoáem záoĪonym z 2 straĪaków – ratowników, wykonujących wspólne zadania ratowniczo-gaĞnicze w ramach zastĊpu. Sekcja moĪe stanowiü obsadĊ od
2 do 4 samochodów poĪarniczych, gaĞniczych lub specjalnych.
W przypadku bezpoĞredniego zagroĪenia bezpieczeĔstwa wspólnoty
samorządowej, w szczególnoĞci Īycia lub zdrowia, wójt (burmistrz, prezydent
miasta) lub starosta moĪe wydaü komendantowi powiatowemu (miejskiemu)
PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej polecenie podjĊcia dziaáaĔ zmierzających do usuniĊcia takiego zagroĪenia. W takim przypadku starosta lub wójt ponoszą wyáączną odpowiedzialnoĞü za treĞü i skutki polecenia. Polecenie, o którym mowa
wymaga potwierdzenia pisemnego. W sytuacji braku moĪliwoĞci wykonania polecenia komendant powiatowy niezwáocznie przedkáada sprawĊ komendantowi
wojewódzkiemu.
Reasumując, przyjĊta struktura organizacyjna wynika z roli oraz miejsca
PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej w paramilitarnym systemie bezpieczeĔstwa wewnĊtrznego paĔstwa i warunkuje sprawną organizacjĊ dziaáaĔ na rzecz Krajowego Systemu Ratowniczo-GaĞniczego, jako jednego z najwaĪniejszych elementów w systemie bezpieczeĔstwa publicznego paĔstwa. Jest to struktura
tworząca trójszczeblowy ukáad: komendant gáówny, wojewódzki i powiatowy
PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej.
ĝrodki dziaáania PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej
ĝrodkiem w dziaáaniach PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej są m.in. wykonywane czynnoĞci kontrolno-rozpoznawcze, postĊpowanie mandatowe i egzekucyjne, Ğrodki edukacyjne i wychowawcze. CzynnoĞci kontrolno-rozpoznawcze
regulowane są ustawami poĪarniczymi i przepisami wykonawczymi do nich oraz
zarządzeniami, wytycznymi i instrukcjami Komendanta Gáównego PaĔstwowej
StraĪy PoĪarnej. NajwaĪniejszym aktem prawnym jest rozporządzenie ministra
spraw wewnĊtrznych i administracji z 24 paĨdziernika 2005 roku w sprawie
298
A. WarmiĔski
czynnoĞci kontrolno-rozpoznawczych przeprowadzanych przez PaĔstwową
StraĪ PoĪarną oraz osób upowaĪnionych do ich przeprowadzania36.
CzynnoĞci kontrolno-rozpoznawcze zgodnie z ustawą o PaĔstwowej
StraĪy PoĪarnej wykonuje siĊ w celu rozpoznawania zagroĪeĔ poĪarowych i innych miejscowych zagroĪeĔ. CzynnoĞci te obejmują:
– kontrolĊ przestrzegania przepisów przeciwpoĪarowych;
– rozpoznawanie zagroĪeĔ inne niĪ poĪarowe;
– wstĊpne ustalanie przyczyn oraz okolicznoĞci powstania i rozprzestrzeniania
siĊ poĪaru.
Do wykonywania wymienionych czynnoĞci uprawnieni są straĪacy, peániący sáuĪbĊ w PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej, posiadający waĪny dokument
upowaĪniający do przeprowadzania czynnoĞci kontrolno-rozpoznawczych z zakresu ochrony przeciwpoĪarowej oraz nakáadania grzywien w postaci mandatu
karnego.
Zgodnie z przepisami osoby uprawnione do przeprowadzania czynnoĞci
kontrolno-rozpoznawczych z zakresu ochrony przeciwpoĪarowej, uprawnieni
straĪacy peániący sáuĪbĊ w PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej i inne osoby upowaĪnione przez ministra spraw wewnĊtrznych i administracji mają prawo do nakáadania grzywny w drodze postĊpowania mandatowego.
Zgodnie z rozporządzeniem ministra spraw wewnĊtrznych i administracji z 11 sierpnia 2003 roku w sprawie wykroczeĔ, za które funkcjonariusze poĪarnictwa peániący sáuĪbĊ w PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej są uprawnieni do nakáadania grzywny w drodze mandatu karnego oraz warunków i sposobu
wydawania upowaĪnieĔ37 straĪacy PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej, uprawnieni do
przeprowadzania czynnoĞci kontrolno-rozpoznawczych z zakresu ochrony
przeciwpoĪarowej, upowaĪnieni są do nakáadania grzywien w drodze mandatu
karnego za wykroczenia okreĞlone w kodeksie wykroczeĔ – ustawie z 21 maja
1971 roku. UpowaĪnienia do nakáadania grzywien w drodze mandatu karnego
wydają:
– Komendant Gáówny dla funkcjonariuszy peániących sáuĪbĊ w komendzie
gáównej oraz w szkoáach i jednostkach badawczo-rozwojowych;
– komendanci wojewódzcy dla funkcjonariuszy peániących sáuĪbĊ w komendach wojewódzkich;
– komendanci powiatowi dla funkcjonariuszy peániących sáuĪbĊ w komendach
powiatowych.
UpowaĪnienie do nakáadania grzywien w drodze mandatu karnego powinno zawieraü datĊ wydania i termin waĪnoĞci, oznaczenie organu wydającego upowaĪnienie, podstawĊ prawną, imiĊ, nazwisko i stanowisko sáuĪbowe
upowaĪnionego funkcjonariusza, numer legitymacji sáuĪbowej, okreĞlenie wykroczeĔ, za które funkcjonariusz upowaĪniony jest do nakáadania grzywien oraz
obszaru lub zakáadów pracy, na których upowaĪnienie jest waĪne. UpowaĪnienie powinno zawieraü równieĪ podpis osoby wydającej upowaĪnienie oraz byü
opatrzone pieczĊcią.
36
37
Dz.U. 2005, nr 225, poz. 1934.
Ibidem 2003, nr 156, poz. 1529.
299
Komendant Gáówny PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej okreĞla wielkoĞü etatu
do wykonywania wymienionych czynnoĞci, na który przekazywane są Ğrodki finansowe z administracji rządowej.
Osoba fizyczna, prawna, organizacja lub instytucja korzystająca ze Ğrodowiska, budynku, obiektu lub terenu zobowiązana jest zabezpieczyü uĪytkowane Ğrodowisko, budynek, obiekt lub teren przed zagroĪeniem przeciwpoĪarowym lub innym miejscowym zagroĪeniem. Podmioty, o których mowa, oraz
wáaĞciciel, zarządca lub uĪytkownik budynku, obiektu lub terenu ponoszą odpowiedzialnoĞü za naruszenie przepisów przeciwpoĪarowych w trybie i na zasadach okreĞlonych odrĊbnymi przepisami. Zgodnie z ustawą o PaĔstwowej
StraĪy PoĪarnej w razie stwierdzenia naruszenia przepisów przeciwpoĪarowych
komendant powiatowy PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej jest uprawniony do:
– nakazania usuniĊcie stwierdzonych uchybieĔ w ustalonym terminie;
– wstrzymania robót (prac), jeĪeli stwierdzone uchybienia mogą powodowaü
zagroĪenie Īycia ludzi lub bezpoĞrednie niebezpieczeĔstwo powstania poĪaru, gdy naruszenie przepisów przeciwpoĪarowych powoduje bezpoĞrednie
niebezpieczeĔstwo powstania poĪaru, zakazania uĪywania maszyn i urządzeĔ lub Ğrodków transportowych oraz eksploatacji pomieszczeĔ, obiektów
lub ich czĊĞci.
Decyzje w tych sprawach podlegają natychmiastowemu wykonaniu,
a organem, do którego moĪna odwoáaü siĊ od tej decyzji jest komendant wojewódzki PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej, natomiast decyzje o wstrzymaniu prac
podlegają natychmiastowemu wykonaniu.
Komendant powiatowy PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej, w granicach swojej wáaĞciwoĞci, ma prawo takĪe do nakáadania obowiązków o charakterze pieniĊĪnym i niepieniĊĪnym. W tym zakresie podstawą postĊpowania komendanta
powiatowego PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej jest ustawie z 14 czerwca 1960 roku
kodeks postĊpowania administracyjnego38 oraz ustawa z 17 czerwca 1986 roku
o postĊpowaniu egzekucyjnym w administracji39. Stosuje wtedy dwa Ğrodki egzekucyjne: grzywnĊ w celu przymuszenia i wykonanie zastĊpcze.
Grzywna w celu przymuszenia moĪe byü nakáadana na osoby fizyczne,
jak i osoby prawne oraz jednostki organizacyjne, które nie posiadają osobowoĞci prawnej. GrzywnĊ nakáada siĊ wtedy, gdy egzekucja dotyczy speánienia
przez zobowiązanego obowiązku znoszenia lub zaniedbania albo obowiązku
wykonania czynnoĞci, której z powodu jej charakteru nie moĪe speániü inna
osoba za zobowiązanego. GrzywnĊ nakáada siĊ równieĪ wtedy, jeĪeli nie jest
celowe zastosowanie innego Ğrodka egzekucji o charakterze niepieniĊĪnym.
MoĪe byü ona nakáadana wielokrotnie w róĪnej kwocie. GrzywnĊ w celu przymuszenia nakáada organ egzekucyjny, który dorĊcza zobowiązanemu odpis tytuáu wykonawczego i postanowienie o naáoĪeniu grzywny. Postanowienie o naáoĪeniu grzywny powinno zawieraü:
– wezwanie do uiszczenia grzywny w terminie z pouczeniem, Īe w przypadku
nie uiszczenia grzywny w terminie zostanie ona ĞciągniĊta w trybie egzekucji
naleĪnoĞci pieniĊĪnej;
38
39
Ibidem 2000, nr 98, poz. 1071, z póĨn. zm.
Ibidem 2005, nr 229, poz. 1954, z póĨn. zm.
300
A. WarmiĔski
– wezwanie do wykonania obowiązku okreĞlonego w tytule wykonawczym
w terminie wskazanym w postanowieniu, z zagroĪeniem, Īe w razie nie wykonania obowiązku w terminie bĊdą nakáadane dalsze grzywny w tej samej
lub wyĪszej kwocie.
Wykonanie zastĊpcze stosuje siĊ wtedy, gdy egzekucja dotyczy obowiązku wykonania czynnoĞci, którą moĪna zleciü innej osobie do wykonania za
zobowiązanego i na jego koszt. W celu zastosowania powyĪszego Ğrodka egzekucyjnego, zobowiązanemu dorĊcza siĊ:
– odpis tytuáu wykonawczego;
– postanowienie, Īe obowiązek objĊty tytuáem wykonawczym zostanie w trybie
postanowienia egzekucyjnego wykonany zastĊpczo przez inną osobĊ za zobowiązanego, na jego koszt i niebezpieczeĔstwo.
W tym postĊpowaniu organ moĪe wezwaü zobowiązanego do wpáacenia, w oznaczonym terminie, kwoty tytuáem zaliczki na koszt wykonania zastĊpczego z pouczeniem, Īe w razie nie wpáacenia kwoty zostanie ona ĞciągniĊta
w trybie egzekucji administracyjnej naleĪnoĞci pieniĊĪnych. Zobowiązanemu
przysáuguje prawo zgáoszenia zarzutu i wniesienia zaĪalenia na postanowienie
o zastosowaniu wykonania zastĊpczego.
Przymus bezpoĞredni stosuje siĊ wtedy, gdy zwáoka w wykonaniu obowiązku moĪe zagroziü zdrowiu lub Īyciu albo spowodowaü niemoĪnoĞü lub
znaczne utrudnienie w dochodzeniu wykonania przez zobowiązanego obowiązku. Zastosowanie tego Ğrodka nie wymaga upomnienia zobowiązanego, dorĊczenia mu odpisu tytuáu wykonawczego i postĊpowania o wezwaniu do wykonania obowiązku. Zobowiązany ma prawo wniesienia zarzutów do organu
egzekucyjnego na jego postĊpowanie. Komendant powiatowy, gdy zarzuty są
uzasadnione, wydaje postanowienie o zawieszeniu postĊpowania egzekucyjnego lub o jego umorzeniu albo o zastosowaniu innego, mniej uciąĪliwego i dokuczliwego Ğrodka egzekucyjnego. Na postanowienie komendanta powiatowego w sprawie zarzutów sáuĪy zobowiązanemu wniesienie zaĪalenia do
komendanta wojewódzkiego. W swojej gestii moĪe on umorzyü lub zawiesiü
postĊpowanie egzekucyjne albo zmieniü Ğrodek egzekucyjny.
Istotną rolĊ w dziaáaniach PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej odgrywają Ğrodki edukacyjne i wychowawcze. Edukacją i wychowaniem spoáeczeĔstwa wobec
zagroĪeĔ bezpieczeĔstwa publicznego poĪarami i innymi nadzwyczajnymi zagroĪeniami ludzi i Ğrodowiska zajmują siĊ wyznaczeni funkcjonariusze.
Terlikowski uwaĪa, Īe edukacja i wychowanie funkcjonariuszy PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej obejmuje szkolenie osób, które zobowiązane są do
dziaáaĔ z racji zaistniaáego zdarzenia w celu jego likwidacji i informowanie spoáeczeĔstwa o zagroĪeniach40. Wymaga to przeprowadzania szkoleĔ praktycznych dla osób wyznaczonych do ochrony i udziaáu w dziaáaniach zapobiegawczych, szkoleĔ menedĪerskich dla kadr kierowniczych oraz upowszechniania
informacji.
40
T. Terlikowski, Edukacja obronna a zagroĪenie bezpieczeĔstwa publicznego poĪarami i innymi
nadzwyczajnymi zagroĪeniami ludzi i Ğrodowiska, „Zeszyty Naukowe WyĪszej Szkoáy SáuĪby PoĪarniczej” 1994, nr 3, s. 13-20.
301
W tym celu PaĔstwowa StraĪ PoĪarna organizuje seminaria i wykáady
oraz umoĪliwia branie udziaáu w róĪnego rodzaju üwiczeniach z zakresu ochrony przeciwpoĪarowej. Przygotowuje instrukcje na wypadek poĪaru i praktyczne
plany ewakuacji z miejsc uĪytecznoĞci publicznej (hoteli, biurowców, zakáadów
itp.). Szkolenia praktyczne organizowane są w ten sposób, aby w maksymalnym stopniu odzwierciedlaáy rzeczywiste warunki zdarzeĔ. W trakcie takich
szkoleĔ prezentowany jest sprzĊt sáuĪący do ochrony, a takĪe praktyczny pokaz
jego wykorzystania. Informowanie spoáeczeĔstwa o zagroĪeniach przejawia siĊ
w oddziaáywaniu na ĞwiadomoĞü obywateli w sprawie postĊpowania na wypadek zaistnienia zagroĪenia i koniecznoĞci czynnego wáączenia siĊ do akcji ratowniczej.
Zdaniem funkcjonariuszy PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej, przygotowania
obronne naleĪy zacząü od máodzieĪy, a najlepszym miejscem do tego jest szkoáa. W niej kolportuje siĊ ulotki, broszury i zamieszcza plakaty informacyjne. Podobne dziaáania obejmują równieĪ i inne miejsca: zakáady pracy, klatki bloków
mieszkalnych, ulice itp. Chodzi o to, aby informacje propagandowe byáy proste,
zrozumiaáe, logiczne, wiarygodne i wzbudzaáy zaufanie u ludzi.
Reasumując, skutkiem dziaáaĔ edukacyjno-wychowawczych powinno
byü przygotowanie spoáeczeĔstwa, a w szczególnoĞci máodzieĪy do spokojnego, normalnego Īycia w warunkach zagroĪeĔ, umiejĊtnej obrony i radzenia sobie, pomimo wystĊpowania wielu niebezpieczeĔstw. WaĪne znaczenie w tym
odgrywają: radio, telewizja i prasa. Peáne zaangaĪowanie Ğrodków medialnych
zapewnia dobrą komunikacjĊ i stwarza lepsze moĪliwoĞci obywatelom przeciwdziaáania zaistniaáym zagroĪeniom.
Rezultaty dziaáalnoĞci PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej
Wedáug danych przedstawionych przez KomendĊ Gáówną PaĔstwowej
StraĪy PoĪarnej41, w 2007 roku jednostki ochrony przeciwpoĪarowej interweniowaáy w 442 501 zdarzeniach, tj. na poziomie roku 2006, z czego 1,1 tys. to
zdarzenia mniej niebezpieczne.
Podobnie ksztaátuje siĊ stosunek liczby poĪarów i miejscowych zagroĪeĔ, przy czym zmalaáa liczba poĪarów na rzecz liczby miejscowych zagroĪeĔ.
W stosunku do roku 2006 proporcje ponownie przesunĊáy siĊ w stronĊ miejscowych zagroĪeĔ. W roku 2007 w ogólnej liczbie zdarzeĔ odnotowano
151 069 poĪarów (34,1%) i w porównaniu do roku poprzedniego nastąpiá spadek o 8,6%. Spadáa liczba poĪarów obiektów, natomiast odnotowano wzrost
poĪarów lasów (o 40%) i upraw (o 12%).
Liczba miejscowych zagroĪeĔ w stosunku do 2006 roku (261 869)
wzrosáa o 4,9% (do 284 624). W tej kategorii wzrost w stosunku do ogóáu interwencji jednostek ochrony przeciwpoĪarowej wyniósá 62,1%. NajwiĊksza liczba
interwencji byáa spowodowana silnymi wiatrami (ponad 2,5-krotnie wiĊcej), najwiĊkszy spadek – z opadami Ğniegu (o okoáo 76%) i wezbraniami wód (o okoáo
60%).
41
„Biuletynu Informacji PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej” 2007, s. 26-27.
302
A. WarmiĔski
WyraĨny wzrost interwencji odnotowano w komunikacji drogowej (ponad 13%) – o 6 tys. zdarzeĔ wiĊcej. Wzrosáa równieĪ liczba miejscowych zagroĪeĔ w komunikacji lotniczej – aĪ o 94% do poziomu 315 zdarzeĔ, i po raz
pierwszy przeskoczyáa liczbĊ wypadków kolejowych.
W 2007 roku odnotowano 16 808 faászywych alarmów, tj. o 2% wiĊcej
niĪ w roku poprzednim. W ogólnej liczbie wyjazdów interwencyjnych alarmy
stanowiáy 3,8%, czyli na poziomie ubiegáych lat.
W przypadku poĪarów, jak i miejscowych zagroĪeĔ wiĊkszoĞü dziaáaĔ
ratowniczo-gaĞniczych prowadzili ratownicy PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej, których wspierali czáonkowie ochotniczych straĪy poĪarnych. W 2007 roku w dziaáaniach ratowniczych uczestniczyáo ogóáem 1 mln 486 tys. straĪaków PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej, co oznacza wzrost aktywnoĞci i zaangaĪowania o 8%.
W badanym okresie o okoáo 23% spadáa liczba interweniujących straĪaków
podczas gaszenia poĪarów, co jest rezultatem duĪego spadku liczby poĪarów.
Wzrosáo zaangaĪowanie w czasie likwidacji miejscowych zagroĪeĔ (o okoáo
8%). W ogólnej liczbie dziaáaĔ wziĊáo udziaá okoáo 750 tys. straĪaków z OSP
i jednostek wáączonych do Krajowego Systemu Ratowniczo-GaĞniczego oraz
260 tys. spoza systemu. W akcjach ratowniczych zginĊáo dwóch ratowników
(w 2006 r. – 3), a 609 straĪaków (o 69 mniej) odniosáo obraĪenia.
Do charakterystycznych zdarzeĔ, w jakich interweniowaáy jednostki,
moĪna zaliczyü akcjĊ 28 lutego 2007 roku w Krakowie, gdzie wybuchá poĪar
w budynku mieszkalnym, w którego wyniku Ğmierü poniosáo 5 osób. W akcji tej
udziaá braáo 13 zastĊpów PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej. WczeĞniej, 7 lutego
w Bolesáawcu w zabytkowym budynku hotelowo-restauracyjnym wybuchá poĪar
– 3 osoby poniosáy Ğmierü, a w dziaáaniach ratowniczo-gaĞniczych udziaá wziĊáo
11 zastĊpów PSP i tyle samo OSP.
***
Polska znajduje siĊ w doĞü szczĊĞliwym poáoĪeniu geograficznym,
gdzie w zasadzie nie wystĊpują trzĊsienia ziemi i erupcje wulkaniczne. Do zagroĪeĔ zaĞ podstawowych naleĪą: poĪary, powodzie i zatopienia, katastrofy
komunikacyjne i budowlane, wybuchy gazów, przypadki wycieków substancji
i Ğrodków chemicznych. MoĪna powiedzieü, Īe w tym zakresie efektywnie byáy
prowadzone dziaáania ratownicze w stosunku do zagroĪeĔ. Stan ten Ğwiadczy
o skutecznoĞci siá i o wáaĞciwym stosowaniu Ğrodków Krajowego Systemu Ratowniczo-GaĞniczego.
Biorąc pod uwagĊ dziaáania prowadzone przez funkcjonariuszy naleĪy
stwierdziü, Īe potwierdzają one ich profesjonalizm. Wskazane jest dalsze tworzenie warunków do funkcjonowania Krajowego Systemu RatowniczoGaĞniczego, aby jego siáy i Ğrodki mogáy lepiej ze sobą wspóádziaáaü i wspóápracowaü z innymi sáuĪbami (przede wszystkim z jednostkami specjalizującymi siĊ
w dziedzinach ratownictwa wysokogórskiego, wodnego itd.) w ramach zorganizowanego systemu ratownictwa w Rzeczypospolitej Polskiej.
Z wywodu wynika, Īe Krajowy System Ratowniczo-GaĞniczy stanowi integralną czĊĞü bezpieczeĔstwa wewnĊtrznego paĔstwa, mającą na celu ratowanie Īycia, zdrowia, mienia lub Ğrodowiska, prognozowanie, rozpoznawanie
303
i zwalczanie poĪarów, klĊsk Īywioáowych lub innych miejscowych zagroĪeĔ.
Z konstrukcji systemu wynika, Īe realizowane podstawowe zadania ratownicze
są niezmienne i dostosowane do specyfiki wszelkiego rodzaju zdarzenia, w tym
o charakterze masowym. PowyĪszy system funkcjonuje w sposób ciągáy, w stanie staáego czuwania i doraĨnego reagowania polegającym na podejmowaniu
dziaáaĔ ratowniczych. Dziaáania te realizowane są wáasnymi siáami systemu oraz
Ğrodkami powiatu i gmin. W sytuacji, gdyby siáy i Ğrodki ratownicze okazaáyby
siĊ niewystarczające wskazane bĊdą modyfikacje i zmiana procedur organizacji
dziaáaĔ ratowniczych.
Zgodnie z ustawami PaĔstwowa StraĪ PoĪarna posiada odpowiednie
struktury organizacyjne – struktura trójszczeblowa (Komendant Gáówny PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej – jako centralny organ administracji rządowej w sprawach organizacji Krajowego Systemu Ratowniczo-GaĞniczego oraz ochrony
przeciwpoĪarowej, komendanci wojewódzki i powiatowy). Wspóádziaáanie poszczególnych organów i jednostek skáadają siĊ na zorganizowaną caáoĞü, dającą moĪliwoĞü realizacji naáoĪonych zadaĔ.
Wykonywaniu zadaĔ sáuĪą okreĞlone Ğrodki i instrumenty dziaáania.
NajwaĪniejszymi z nich są czynnoĞci kontrolno-rozpoznawcze i postĊpowanie
mandatowe. DuĪą rolĊ odgrywa postĊpowanie egzekucyjne komendanta powiatowego PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej. MoĪe on stosowaü Ğrodki w postaci:
grzywny w celu przymuszenia, przymus bezpoĞredni i wykonanie zastĊpcze.
Jednym z najwaĪniejszych zadaĔ PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej jest
zwalczanie poĪarów, klĊsk Īywioáowych i likwidacja miejscowych zagroĪeĔ.
W związku z powyĪszym duĪe znaczenie posiada profilaktyka i zapobieganie
zagroĪeniom, mające charakter otwarty. Dziaáania PaĔstwowej StraĪy PoĪarnej
polegają na monitorowaniu niebezpieczeĔstw i wskazywaniu potrzebnych,
a nawet koniecznych przedsiĊwziĊü i zmian. W sferze zapobiegania istotne
miejsce zajmuje kaĪda osoba, funkcjonariusz, osoba prawna, instytucja, media,
organizacja spoáeczna, gospodarcza, przedsiĊbiorstwo oraz samorządy.
Wspóádziaáanie wszystkich wymienionych instytucji przyczynia siĊ do zmniejszania zagroĪeĔ, ma zapewniü skuteczne rozpoznanie, sáuĪyü ochronie Īycia
i zdrowia oraz mienia obywateli.
W dalszym ciągu naleĪy jednak rozwijaü wspóápracĊ z innymi paĔstwami i aktywniej uczestniczyü w pracach miĊdzynarodowych struktur i w üwiczeniach organizowanych w kraju i za granicą, a takĪe akcjach ratowniczych.
Andrzej WarmiĔski
The problems and the organization of the fire brigade
in the fire protection range
Summary
The author of this article introduced the structure of the Polish fire brigade and its main aims and work methods of the fire protection system. The
304
A. WarmiĔski
elementary dangers are fires, floods and accidents, disasters, outbreaks an explosions. It can be said that in this range there were leaded very effective rescue activities and it showed that the Rescue and Fire-Fighting State System
works properly and the activities leaded by the fire officers admitted their professionalism. Due to it is needed to create the circumstances allowing the functionality of the rescue and Fire-Fighting State system in that way its power and
means could work better itself and co-operate with other services (as those
which specialize in mountaineering and water rescue) within the confines of the
Republic of Poland rescue system.

Zadania i organizacja Państwowej Straży Pożarnej w zakresie

Transkrypt

Podobne dokumenty

Komendant Powiatowy PSP lub upoważniony przez niego Zastępca

francja - "ALMA TOUR" Biuro Turystyki - Tłumaczenia

20-21